Hitt og þetta (with Audio)

Hitt og þetta Íslenska sem annað tungumál

Leskaflar

Verkefni

Hitt og þetta Íslenska sem annað tungumál ISBN 978-9979-0-1370-9 © 2009 Jacqueline Friðriksdóttir og Ragnheiður Valgerður Sigtryggsdóttir. © 2009 Ingi Jensson á bls. 24, 26, 28, 30, 31, 32, 38, 40, 48, 50, 52, 54, 56, 64, 66, 68, 70. Aðrar teikningar eru eftir Böðvar Leós. Ritstjóri: Sylvía Guðmundsdóttir. Öll réttindi áskilin 1. útgáfa 2009 Námsgagnastofnun Kópavogi Útlit og umbrot: Námsgagnastofnun Prentvinnsla: Litróf – Hagprent ehf.

Hitt og þetta Íslenska sem annað tungumál Leskaflar og verkefni

Námsgagnastofnun

Efnisyfirlit

Efnisyfirlit Unglingar víðs vegar í heiminum . . . . . . . . . .

4

Miguel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Alisha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Fred . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál . . . . . . . .

10

Áhugamál . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Óvenjulegt áhugamál . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Lisa Clayton vildi sigla umhverfis jörðina . . . . . . . . 14 Lisa Clayton lét drauminn rætast . . . . . . . . . . . . . 16

Merkisdagar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

1. apríl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Valentínusardagur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Lúsíumessa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Jól um allan heim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24

Jólin í Kína . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Jólin í Ástralíu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Jólin í Mexíkó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Jólin í Hollandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Jólin í Litháen og Póllandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Fréttir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34

Bakpokaferðamaður frá Birmingham . . . . . . . . . . . 34 Heimsmeistarakeppnin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Treystu fjölskyldunni og ekki bankanum! . . . . . . . . 38

Kom inn! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Matarvenjur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Gæludýr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

Gæludýr eru mismunandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Gæludýr eru góðir félagar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Þreyttur hundur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Óvenjulegur pakki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

2

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Efnisyfirlit

Skólamáltíðir í nokkrum löndum . . . . . . . . .

52

Noregur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Finnland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Indland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Frakkland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Spánn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Japan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Kórea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Á Netinu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58

Notkun Netsins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Ungt fólk og Netið . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Hættur á Netinu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Skólar í nokkrum löndum

. . . . . . . . . . . . . . . 64

Skólar í Taílandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Skólar í Víetnam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Skólar í Kenía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Skólar í Rússlandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Skólar í Englandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Skólar í Kína . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

Matslisti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

72

Kæri nemandi! Í þessari bók eru stuttir kaflar til að lesa og hlusta á . Markmiðið er að þú  bætir orðaforða þinn í íslensku  æfist í að lesa og skilja íslenska texta  æfist í að hlusta á íslenskan framburð Í köflunum eru eflaust mörg orð sem þú hefur ekki séð áður . Skrifaðu þýðingu þeirra á þínu móðurmáli í glósubókina . Þú getur bætt fleiri orðum við í aðra glósubók . Góð vinnuaðferð 1 . Lestu kaflann og hlustaðu á hljóðbókina . 2 . Skoðaðu orðin í glósubókinni og merktu við önnur orð sem þú skilur ekki . 3 . Spurðu kennara, bekkjarfélaga eða aðra hvað þau þýða eða notaðu orðabók . 4 . Lestu kaflann aftur í hljóði . 5 . Leystu verkefnin . 6 . Merktu við á matslistanum á bls . 72 .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

3

Unglingar víðs vegar í heiminum

Teenagers in different parts of the world You are going to read about and lis­ten to at the s­ame time the daily lives­ of teenagers­ in different parts­ of the world.

Unglingar víðs vegar í heiminum Read and listen Miguel

to part 1 about the daily life of Miguel, a Mexican boy.

Miguel

Miguel lives­ in Mexico. He is­ 18 years­ old and has­ jus­t s­tarted univers­ity. Miguel á heima í Mexíkó. Hann 18 ára This­ is­ his­ normal daily er routine. He gets­ up at 5:30 a.m.

og er nýbyrjaður í háskóla. His­ clas­s­es­ s­tart at 7 and are over at 9. Þetta er venjulegur dagur hjá to honum. After clas­s­es­ he has­ work. Hann vaknar sex á morgnana. Heklukkan works­ athálf his­ father’s­ jewellery s­hop. Hann er í skólanum klukkan sjö to til2klukkan níu. He works­ frá there from 10:30 p.m. Þegar skólinn er he búinn hann í vinnuna. Then goes­fer home to eat. Hann vinnurFrom í skartgripaverslun síns. 4 p.m. to 7 he has­föður more clas­s­es­ the frá univers­ity. Hann vinnuratþar klukkan tíu til tvö. all his­ is­ work and s­tudy. Þá fer hann Not heim að life borða. Klukkan fjögur Mos­t Wednes­days­ heþar goes­ the cinema, fer hann aftur í skólann og er tiltoklukkan sjö. as­ the price of the ticket is­ half the price of other days­. En lífið hans er ekki bara vinna og skóli. At the weekends­ he s­ometimes­ goes­ to a dis­co. Hann gerir ýmislegt annað í frístundunum. He cannot go that often as­ it is­ quite expens­ive to get in, and then there is­ Flesta miðvikudaga fer hann í bíó af því að þá the cos­t of a taxi to get home. er miðinn á hálfvirði. Um helgar fer hann stundum á diskótek. Miguel thinks­ he is­ lucky to be able to work and s­tudy at the s­ame time. Hann getur Mos­t ekki employers­ farið oft af því að það kostar svo mikið. do not want to employ teenagers­, becaus­e they cannot

Það er líka dýrt taka heim. workað a full day.leigubíl The people who do employ s­tudents­ pay very low wages­. Miguel finnst hann heppinn að geta bæði Working in a s­upermarket filling s­helves­, one of the mos­t common jobs­, verið í vinnuyou ogearn í skóla. 22 dollars­ a week, working 6 hours­ a day, 6 days­ a week. Therefore many young people in Mexico cannot afford to s­tudy. Flestir atvinnurekendur vilja ekki ráða unglinga Miguel’s­ parents­ help him to pay for his­ s­tudies­ and give him af því að þeir geta ekki unnið allan daginn. pocket money too. He als­o gets­ s­upport from his­ grandparents­. Margir unglingar vinna við að fylla á hillur í búðum.

Þeir sem ráða unglinga borga þeim lág laun. 06425

Þess vegna eru margir unglingar í Mexíkó sem hafa ekki efni á að fara í skóla. Foreldrar Miguels hjálpa honum að borga námið og gefa honum vasapeninga. Amma hans og afi hjálpa honum líka.

4

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

5

Unglingar víðs vegar í heiminum

Glósubókin

Ljúktu

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

nýbyrjaður ________________

hálfvirði __________________

venjulegur _________________

heppinn __________________

skartgripaverslun ___________

atvinnurekendur ____________

frístundir __________________

hafa efni á ________________

við Setningar

1–6

með endingunum í

a–g.

1 . Miguel fer í bíó á miðvikudögum af því að ________________________________________________________ 2 . Hann fer ekki oft á diskótek af því að ________________________________________________________ 3 . Flestir vinnuveitendur vilja ekki ráða unglinga af því að ________________________________________________________ 4 . Margt ungt fólk í Mexíkó getur ekki stundað nám af því að ________________________________________________________ 5 . Miguel finnst hann vera heppinn af því að ________________________________________________________ 6 . Miguel getur stundað nám af því að ________________________________________________________ a

það er of dýrt .

b

hann getur unnið og stundað nám á sama tíma .

d

miðarnir eru á hálfvirði .

e

það hefur ekki efni á því .

f

fjölskylda hans styður hann .

g

þeir geta ekki unnið fullan vinnudag . Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

5

Unglingar víðs vegar í heiminum

1

Alisha

Read and listen to part 2 about the daily life of Alis­ha, Alisha er indversk. Hún er 17 ára. an Indian girl.

Hún á heima í borginni Madras sem er á austurströnd Indlands. Hún býr með

Alisha

foreldrum sínum og eldri systur.

Alis­ha is­ a 17-year-old Indian girl. Fjölskylda hennar er efnuð.

She lives­ in Madras­, which is­ on the eas­t coas­t of Hún getur þess vegna gert mikið af því sama

s­outhern India, with her parents­ and older s­is­ter. og unglingar á Íslandi. She fromog a high-income family. Hún comes­ fer í búðir bíó, hún á gemsa This­ s­he can enjoy many of sínu. the things­ og ermeans­ með sjónvarp í herberginu that teenagers­ Iceland do. Alisha tilheyririnforréttindahópi, ólíkt mörgum She goes­ to the mall, the theatre and cinema, indverskum börnum og unglingum. Líf margra mjög erfitt. hangs­ out inþeirra coffeeerbars­ with her friends­, and s­urfs­ the net. Þau has­ þurfa að vinna til þess sínum She a mobile phone and að herhjálpa own TVfjölskyldum in her bedroom. og fáhas­ litla eða enga life menntun. She a privileged s­tyle unlike many Indian teenagers­ and

young both towns­ andþriggja villages­. Their life is­ extremely hard. Alisha children byrjaði íliving skólainþegar hún var ára They to work s­upport their Skólinn families­ er andfrá have or no education. og erhave nýbúin með to menntaskóla. áttalittle til þrjú. Alis­ha s­tarted s­choolfjölskyldum at the age offara three and has­ jus­t completed Unglingar úr ríkum í einkatíma eftir skóla high s­chool. School from 8 to 3. um að fá góðar einkunnir. til þessis­að vera vissir Þessir tímar erurich til families­ klukkango sjötoeða átta ás­chool kvöldin. Teenagers­ from a private for extra les­s­ons­ Á næsta ári byrjar Alisha í háskóla. to make s­ure that they get good grades­. Hana langar Thes­e clas­s­es­tilgoaðonverða until 7ljósmyndari. or 8 in the evening.

Alis­ha private clas­s­es­ her s­chool áday was­ extremely long. Alisha attended á ekki kærasta. Það er s­o ekki algengt Indlandi Next year Alis­ha will goséu to college wants­ tostúlkur becomebíða a photographer. að strákur og stelpa saman.and Indverskar Alis­ha has­ not gotað a boyfriend. Dating is­ not very common in India. einfaldlega eftir sá rétti birtist. Stelpur úr fátækum Indian girls­ wait for Mr RightBarnabrúðkaup to come along. voru mjög fjölskyldum giftast ungar. algeng áður fyrr. Það families­ er enn þá algengt á Indlandi að Girls­ from low-income marry young. foreldrar ákveði hverjum börn giftast. Í millistétt In the pas­t, child marriages­ wereþeirra very common. og hjámarriages­ efnuðum were fjölskyldum fáby börnin samt sem áður Thes­e arranged the parents­. að ákveða sjálf hverjum þau giftast. There are s­till arranged marriages­ in India;

that is­ the parents­ choos­e their children’s­ partner. However, in middle- and high-income families­, the children have a free choice.

6

06425

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

8

Unglingar víðs vegar í heiminum

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

efnuð ____________________

menntun __________________

tilheyra ___________________

menntaskóli _______________

forréttindi _________________

ljósmyndari _______________

textann aftur og Svaraðu Spurningunum.

1 . Á hvaða hátt er Alisha lík þér? ________________________________________________________ ________________________________________________________ 2 . Hvernig er líf hennar ólíkt þínu lífi? ________________________________________________________ ________________________________________________________ 3 . Hvernig er líf barna úr fátækum fjölskyldum á Indlandi ólíkt þínu lífi . Skrifaðu niður þrjú atriði . ________________________________________________________ ________________________________________________________

finndu

andheiti orðanna í textanum.

sjaldgæft _________________

fátæk ____________________

yngri _____________________

hættir ____________________

auðvelt ___________________

vesturströnd _______________

fullorðnir __________________

gamlar ___________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

7

Unglingar víðs vegar í heiminum

1

F

Readred and listen to part 3 about the daily life of Fred, a Uganda Fred erboy. fjórtán ára. Hann er frá Úganda í Austur-Afríku. Pabbi hans dó úr AIDS þegar Fred var sex ára.

Fred Ári áður hafði mamma hans dáið úr sama sjúkdómi. FredSex is­ aára 14-year-old boy from Uganda in Eas­t Africa. gamall var Fred munaðarlaus When was­að 6 years­ oldsig his­ogfather died ofsinn. AIDS. oghe þurfti sjá um Sid bróður Sidbefore var þáthat þriggja ára. had died A year his­ mother

of the s­ame dis­eas­e. Ættingjar pabba þeirra ráku bræðurna burt At the of s­ix Fred was­ an og orphan had þeir áttu. fráage heimili sínu í þorpinu tóku and allt sem to take of hims­elf 3-year-old brother, Sid. Þeircare sögðu að það and værihis­ mömmu strákanna að kennaon aðhis­ pabbi þeirra dó. His­ relatives­ father’s­ s­ide chas­ed both boys­

out of his­ home in the village and s­hared all that Hjálpsamur nágranni bjó til skýli handa þeim the boys­ owned among thems­elves­. á kaffiekrunni sinni og gaf þeim mat. TheyÞar blamed Fred’s­ mother voru bræðurnir í tvöfor ár.his­ father’s­ death. A neighbour helped them make a rough s­helter Fred þurfti að leita að vinnu

on his­ coffee farm and gave them s­ome food. til þess að borga fyrir skóla og mat. TheyHann s­tayed there for fyrir two years­. náði í vatn menn í byggingarvinnu Needing money and krónur s­chool,á dag. og vann sér for innfood nokkrar var ekki nóg for til þess FredÞetta s­et about looking work.að senda Sid í skóla. Sem betur ferfor fann hjálparstofnun drengina. He fetched water thekristin men working on a building s­ite gaf þeim föt ogapeninga fyrir skóla. and Hjálparstofnunin earned the equivalent of 20mat, US cents­ day.

This­Fred was­ og notSid enough money s­end Sidgarði to s­chool. búa nú í litluto húsi með og fjórum geitum. Þeir rækta Fortunately for banana, Fred andsætar Sid, a kartöflur Chris­tianog aidbaunir. organization Þeir eruthe báðir í skóla og langar til þess að verða læknar. dis­covered boys­.

The organis­ation gave the boys­ food, clothes­ and money for s­chool. They now live in a proper hous­e with a garden and four goats­. They grow bananas­, s­weet potatoes­ and beans­. They both attend s­chool and want to become doctors­.

8 06425

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

12

Unglingar víðs vegar í heiminum

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

sjúkdómur ________________

skýli _____________________

munaðarlaus ______________

byggingarvinna ____________

ráku (að reka) _____________

að vinna sér inn ____________

ættingjar _________________

hjálparstofnun _____________

að kenna (um) _____________

rækta ____________________

textann aftur og Svaraðu Spurningunum.

Hvað kom fyrir Fred þegar hann var sex ára? ________________________________________________________ Hvern þurfti Fred þá að hugsa um? ________________________________________________________ Af hverju ráku ættingjarnir Sid og Fred úr þorpinu? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Hvernig hjálpaði nágranninn þeim? ________________________________________________________ Af hverju þurfti Fred að vinna? ________________________________________________________ Hvernig vinnu fékk Fred? ________________________________________________________ Hvernig hjálpaði hjálparstofnunin Fred og Sid? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Hvað langar þá til að gera þegar þeir verða fullorðnir? ________________________________________________________ Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

9

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál Áhugamál Hér eru myndir sem sýna áhugamál. Skrifaðu nafnið á áhugamálinu undir myndirnar. Notaðu orðin í listanum hér fyrir neðan. Áhugamálin á listanum eru:

10

dans

hlusta á tónlist

klettaklifur

horfa á sjónvarp

svifdrekaflug

tölvuleikir

búa til módel

lestur

teygjustökk

hnefaleikar

ljósmyndun

vera með vinum

köfun

hjólabretti

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál

Veldu þrjú áhugamál sem þér finnst mest spennandi, og þrjú sem þér finnst leiðinleg . Ef þér finnst til dæmis teygjustökk mest spennandi þá skrifar þú það fyrst .

Skemmtilegustu

Leiðinlegustu

áhugamálin eru:

áhugamálin eru:

__________________

__________________

__________________

__________________

__________________

__________________

Það er dýrt að taka þátt í sumum áhugamálum en önnur eru ódýr, sum eru hættuleg og önnur ekki .

Skoðaðu

LiStann á BLS.

10

og Svaraðu Spurningunum.

Hvaða áhugamálum á listanum heldur þú að sé dýrt að taka þátt í? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Hvaða áhugamál kosta lítið? _________________________________ ________________________________________________________ Hvaða áhugamál eru hættuleg? _______________________________ ________________________________________________________ Hvaða áhugamál á listanum eru örugg? ________________________ ________________________________________________________ Nefndu nokkur áhugamál í viðbót . ____________________________ ________________________________________________________ Hvaða áhugamál hefur þú? __________________________________ ________________________________________________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

11

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál

Óvenjulegt áhugamál Alain Robert er Frakki með óvenjulegt áhugamál. Hann klifrar upp mjög háar byggingar. Hann hefur í leyfisleysi klifrað upp meira en 30 byggingar. Þar á meðal er Empire State byggingin í New York og Sears Tower í Chicago sem er 110 hæðir. Robert reyndi nýlega að klifra upp 60 hæða skýjakljúf í Singapore. Hann var stoppaður af lögreglunni þegar hann var kominn upp á 21. hæð.

Vegfarandi sem sá Robert hanga utan á húsinu hélt að hann væri að reyna að fremja sjálfsmorð. Robert sagðist vera mjög feginn þegar lögreglan náði honum niður. Robert var spurður að því í viðtali af hverju hann stundaði þennan háskaleik. – Í fyrsta lagi klifra ég utan á húsum af því að þau eru til en líka vegna þess að húsin eru fjöllin í borgunum okkar, sagði Robert.

12

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

óvenjulegt ________________

skýjakljúfur _______________

klifra _____________________

vegfarandi ________________

byggingar _________________

sjálfsmorð _________________

í leyfisleysi ________________

feginn ____________________

hæð _____________________

háskaleikur ________________

Spurningarnar og Skrifaðu þÆr við rétt SvÖr.

 Hvenær var hann stoppaður af lögreglu?  Frá hvaða landi er Alain Robert?  Af hverju klifrar Alain Robert utan á húsum?  Hvað hefur hann klifrað upp margar byggingar?  Hvað sagði hann þegar lögreglan náði honum niður?

Spurning: ________________________________________________ Svar: Hann er frá Frakklandi? Spurning: ________________________________________________ Svar: Meira en 30 . Spurning: ________________________________________________ Svar: Þegar hann var kominn upp á 21 . hæð . Spurning: ________________________________________________ Svar: Hann sagðist vera feginn . Spurning: ________________________________________________ Svar: Af því að þau eru til .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

13

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál

Lisa Clayton vildi sigla umhverfis jörðina 17. september 1994 lagði Lisa Clayton af stað frá Englandi á seglbátnum Spirit of Birmingham. Hún ætlaði að sigla umhverfis hnöttinn án þess að stoppa. Hún var alein í bátnum. 50.000 kílómetrum og 285 dögum seinna varð hún fyrsta konan sem afrekaði þetta. Lisa lét drauminn rætast. Lestu hér það sem Lisa skrifaði í dagbókina sína.

17. september 1994 – 1. dagur Ég lagði af stað í dag og mér líður mjög illa. Foreldrar mínir komu til þess að kveðja mig. Ég veit hvað þau voru að hugsa: Ætli við sjáum Lisu nokkurn tímann aftur?

5. desember 1994 – 80. dagur Í dag kom ég til Höfðaborgar í Suður-Afríku. Hingað til hefur sjórinn verið lygn. Í dag breyttist veðrið og er mjög slæmt. Ég verð að halda áfram. Ég er hrædd og fór að gráta þegar ég lagði af stað.

14

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál

Glósubókin

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

seglbátur _________________ að sigla umhverfis __________ afrek _____________________

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

að láta drauminn rætast ________________________ breytast __________________

lygn _____________________

LeStu

textann aftur og Svaraðu Spurningunum.

Hver var draumur Lisu Clayton? ________________________________________________________ Hvað heitir báturinn hennar? ________________________________________________________ Af hverju voru foreldrar hennar áhyggjufullir? ________________________________________________________ Hvernig var veðrið á leiðinni til Suður-Afríku? ________________________________________________________ Af hverju var Lisa hrædd þegar hún lagði af stað frá Höfðaborg? ________________________________________________________

Settu

rétt orð í eYðurnar.

Lisa er frá _____________________________________________ Báturinn hennar heitir ____________________________________ Lisa ____________ umhverfis _____________________________ Lísa lét _________________ rætast . Lísa _____________ dagbók . sigldi – skrifaði – Englandi – hnöttinn – drauminn – Spirit of Birmingham

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

15

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál

Lisa Clayton lét drauminn rætast 3. mars 1995 – 167. dagur Þegar ég vaknaði varð ég vör við storm í fjarska. Hann náði bátnum mínum klukkan fjögur. Eitt seglið rifnaði. Ég kastaðist út í sjó þegar ég var að reyna að gera við það. Ég hugsaði: Þetta eru endalokin … en öldurnar köstuðu mér aftur upp í bátinn.

4. mars 1995 – 168. dagur Stormurinn versnaði. Ég batt sjálfa mig við stól. Báturinn lagðist á hliðina nokkrum sinnum. Ég rak höfuðið í og missti meðvitund. Þegar ég vaknaði var stormurinn búinn.

21. apríl 1995 – 217. dagur Ég hef oft verið hrædd í þessari ferð en dagurinn í dag var góður. Hvalur synti með bátnum í margar klukkustundir. Hann var 12 metra langur.

29. júní 1995 – 286. dagur Ferðinni er lokið. Mörg þúsund manns biðu eftir mér þegar ég sigldi inn í höfnina. Flugeldum var skotið á loft til þess að fagna mér.

16

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Fjölbreytt og óvenjuleg áhugamál

Glósubókin

hvenÆr

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

í fjarska __________________

stormur __________________

segl ______________________

missa meðvitund ___________

endalok ___________________

hvalur ____________________

öldur _____________________

flugeldar __________________

hugSaði

LiSa

þetta?

Skrifaðu

rétta dagSetningu.

Hvernig á ég að gera við seglin í þessu veðri?

Þetta eru endalokin .

Aumingja mamma, ég þoli ekki að sjá hana gráta . Mér tókst þetta!

Hvað ætli hvalurinn syndi lengi með bátnum?

Veðrið er að breytast, það er stormur í fjarska .

Ég er hrædd en ég verð að halda áfram . Ætli sé ekki best að ég bindi mig við stólinn?

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

17

Merkisdagar

Merkisdagar 1. apríl Á mörgum stöðum í heiminum skemmtir fólk sér 1. apríl. Þann dag átt þú að reyna að hrekkja fjölskyldu þína, vini og kennara. En hvenær hófst þessi venja að reyna að hrekkja og gabba fólk 1. apríl? Það er ekki vitað hvernig þetta byrjaði. Árið 1562 kom Gregory páfi á nýju dagatali í hinum kristna heimi. Það var ákveðið að nýtt ár byrjaði 1. janúar en áður byrjaði það 1. apríl. Sumir trúðu ekki að búið væri að breyta dagatalinu, og sumir vildu ekki fara eftir breytingunum. Þetta fólk hélt áfram að halda upp á nýársdag 1. apríl. Mörgum fannst þetta fólk vera kjánar.

18

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Merkisdagar

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

hrekkja ___________________

dagatal ___________________

venja ____________________

trúa _____________________

gabba ____________________

breyta ____________________

páfi ______________________

kjáni _____________________

textann aftur og Svaraðu Spurningunum.

Hvað gera margir sér til skemmtunar 1 . apríl? ________________________________________________________ Hvenær voru áramót fyrir árið 1562? ________________________________________________________ Hvað gerði Gregory páfi árið 1562? ________________________________________________________ Hverju breytti það? ________________________________________________________ Hverjir voru álitnir kjánar? ________________________________________________________

finndu

Samheiti orðanna í textanum.

almanak __________________

plata _____________________

bjálfi _____________________

gleðst ____________________

félagi _____________________

gera sér dagamun __________

siður _____________________

stríða ____________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

19

Merkisdagar

Valentínusardagur Valentínusardagur er 14. febrúar. Þetta er dagur ástar og rómantíkur. Í Bretlandi sendir fólk hvort öðru kort. Þú veist ekki frá hverjum kortin eru. Þú þarft að geta upp á hver sendi þér það. Nú til dags gefur ástfangið fólk stundum hvort öðru gjafir. En hver var þessi Valentínus? Ein saga segir að Valentínus hafi verið prestur sem lifði á þriðju öld eftir Krist. Á þeim tíma máttu hermenn ekki kvænast. Keisarinn hélt að ókvæntir menn væru betri hermenn. Valentínusi fannst þessi lög grimmdarleg. Hann gifti ung pör í laumi. Kládíus keisari komst að því hvað hann var að gera. Hann setti Valentínus í fangelsi. Valentínus varð ástfanginn af dóttur fangavarðarins í fangelsinu. Daginn sem átti að taka hann af lífi, þann 14. febrúar árið 270, sendi hann stúlkunni skilaboð. Hann skrifaði: From your Valentine. Þetta er oft notað í dag þegar ástfangið fólk sendir hvort öðru kort.

Svaraðu

spurningunum.

Hver er rómantískasta gjöfin sem þú gætir gefið? ________________________________________________________ Hvaða gjöf þætti þér rómantískt að fá? ________________________________________________________

20

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Merkisdagar

Glósubókin

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

rómantík __________________

gifta _____________________

kort ______________________

fangelsi ___________________

kvænast __________________

taka af lífi _________________

grimmdarleg _______________

skilaboð ___________________

Skrifaðu

orðið undir rétta mYnd.

úr

konfekt

þvottavél

appelsína

hringur

ilmvatn

blóm

panna

bíll

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

21

Merkisdagar

Lúsíumessa Lúsíumessa er haldin hátíðleg í Svíþjóð 13. desember. Þessi sænska ljósa-hátíð er haldin til þess að auka birtu í svartasta skammdeginu í desember. Á Lúsíumessu færa sænsk börn foreldrum sínum morgunmat í rúmið eldsnemma. Stelpurnar leika Lúsíu. Þær eru í hvítum kjólum með ljósa-kórónu á höfðinu. Áður fyrr kviknaði stundum í hárinu á þeim af því þá voru notuð lifandi kertaljós. Strákarnir halda á kerti. Þeir eru í hvítum fötum sem líkjast náttfötum og með oddmjóan hatt með gullstjörnum. En hver var Lúsía? Lúsía fæddist á Sikiley á fjórðu öld. Hún var kristin en á þeim tíma var ólöglegt í mörgum löndum að vera kristinn. Það er sagt að Lúsía hafi komið með mat til kristinna manna sem voru í felum í dimmum göngum. Til þess að lýsa veginn var hún með kerta-kórónu á höfðinu. Sagt er að Lúsía hafi birst á vatni í Svíþjóð í hvítum kjól með mat og drykk handa fátæku og sveltandi fólki. Þess vegna halda Svíar Lúsíuhátíð.

22

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Merkisdagar

Glósubókin

Ljúktu

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

ljósahátíð _________________

oddmjór __________________

skammdegi ________________

ólöglegt ___________________

kóróna ___________________

göng _____________________

kertaljós __________________

sveltandi __________________

við Setningar

1–6

með endingunum í

a–g.

1 . Í Svíþjóð er Lúsíumessa ________________________________________________________ 2 . Hátíðin er haldin til þess ________________________________________________________ 3 . Á Lúsíumessu færa börn ________________________________________________________ 4 . Áður fyrr kviknaði stundum ________________________________________________________ 5 . Strákarnir eru með oddmjóan hatt ________________________________________________________ 6 . Sagt er að Lúsía hafi birst ________________________________________________________ a

foreldrum sínum morgunmat í rúmið .

b

á vatni í Svíþjóð í hvítum kjól .

d

í hárinu á stelpunum .

e

haldin hátíðleg 13 . desember .

f

með gullstjörnum .

g

að auka birtu í skammdeginu .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

23

Jól um allan heim

Jól um allan heim Jólin eru ein stærsta hátíð sem haldin er í heiminum. Þeim er fagnað af kristnu fólki og líka þeim sem ekki eru kristnir. Lengd hátíðahaldanna og hefðir, skreytingar og matur eru mismunandi eftir löndum, en andi jólanna er sá sami um allan heim, jólin eru hátíð kærleika og friðar.

Jólin í Kína Í Kína er 25. desember ekki frídagur nema í borginni Macau, sem var portúgölsk nýlenda, og í Hong Kong sem var bresk nýlenda. Í stærstu borgum Kína skreytir fólk samt húsin sín með fallegum luktum um jólin. Kínverjar hafa líka jólatré sem þeir skreyta með blómum og luktum úr lituðum pappír. Fyrir tuttugu árum hélt enginn upp á jólin í Kína. Það er vegna þess að jólin eru kristin hátíð og aðeins eitt prósent Kínverja eru kristnir. Núna eru hins vegar merki um jólahald út um allt í kínverskum stórborgum, aðallega fyrir ferðamenn. Í sveitunum er ekkert jólaskraut. Mikilvægasta hátíðin í Kína eru áramótin. Kínverjar taka á móti nýju ári í janúar eða febrúar. Þá fá börn ný föt og leikföng. Fólk borðar hátíðamat og horfir á flugeldasýningar.

24

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Jól um allan heim

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

kristin ____________________

kærleikur _________________

hátíðahöld ________________

friður _____________________

hefð _____________________

frídagur ___________________

skreyting _________________

nýlenda ___________________

mismunandi _______________

lukt ______________________

textann aftur og Svaraðu Spurningunum.

Hve stór prósenta af Kínverjum er kristin? ________________________________________________________ Fá kínversk börn jólafrí í skólanum? ________________________________________________________ Hvenær eru kínversku áramótin? ________________________________________________________ finndu

raðaðu

andheiti orðanna í textanum.

vinnudagur _______________

ófriðar __________________

gömul ___________________

heimamenn ______________

ljótum ___________________

minnstu _________________

orðunum í rétta rÖð.

jólaskraut

Í

ekkert

er

sveitunum

________________________________________________________ Kína

Mikilvægasta

í

áramótin

hátíðin

eru

________________________________________________________ Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

25

Jól um allan heim

Jólin í Ástralíu Jólin í Ástralíu eru um mitt sumar. Á jóladag, þann 25. desember, er aðalhátíðin. Þá skiptast menn á gjöfum og grilla oft á ströndinni. Sumar jólaskreytingarnar eru eins og í Evrópu en ástralskar plöntur eru líka algengar í skreytingum. Sjá má kengúrur og kóalabirni með jólasveinahúfur og rauða trefla. Jólasveinninn í Ástralíu kemur ekki ofan úr fjöllum heldur á ströndina á brimbretti og í sundskýlu. Jólin eru fjölskylduhátið í Ástralíu. Eins og í mörgum öðrum löndum reyna fjölskyldur að vera saman um jólin. Í Ástralíu er langt á milli borga og sumt fólk ferðast langar leiðir í jólafríinu til að hitta fjölskyldu sína. Jólamaturinn er mismunandi. Sumir elda hefðbundinn jólamat en aðrir elda mat sem hentar betur á sumrin. Hefðbundin jólasteik með sósum og meðlæti getur verið þungmelt í sumarhitanum. Margir velja léttan mat og hafa hlaðborð með sjávarréttum eða kaldri skinku, kalkún og salati. Af því að jólin eru um mitt sumar fara margir á ströndina, borða úti í náttúrunni eða fara í krikket. Sumarfríið í skólunum byrjar á aðfangadag. Krakkarnir hafa því yfir mörgu að gleðjast.

26

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Jól um allan heim

Glósubókin

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

grilla _____________________

brimbretti _________________

plöntur ___________________

jólasteik __________________

kóalabjörn ________________

meðlæti __________________

kengúra __________________

hlaðborð __________________

merktu S

fYrir Satt og

Ó

fYrir ÓSatt eftir því Sem við á.

 Jólin í Ástralíu eru í desember .  Aðalhátíðin er 24 . desember .  Það er kalt í Ástralíu um jólin .  Í Ástralíu eru ekki gefnar jólagjafir .  Ástralskar plöntur eru algengar í jólaskreytingar .  Sumir grilla á jólunum .  Jólaveinninn í Ástralíu kemur úr fjöllunum .  Fjölskyldur í Ástralíu eru aldrei saman um jólin .  Sumir ferðast langar leiðir í jólafríinu .  Margir fara á ströndina á jólunum .  Ástralía er lítið land .  Allir borða sama jólamatinn .  Um jólin fara margir í krikket .  Sumarfríið byrjar á aðfangadag .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

27

Jól um allan heim

Jólin í Mexíkó Um jólin er veðrið heitt og milt í Mexíkó. Fjölskyldur fara saman á markaðinn og kaupa gjafir, skreytingar og góðan mat. Allir búa til ljósker til að lýsa upp bæi og þorp og skreyta húsin sín með grænum greinum. Jólastjörnur með fallegum, rauðum blómum eru á flestum heimilum á jólunum. Jólahátíðin í Mexíkó hefst 16. desember. Á aðfangadagskvöld ganga börnin í hóp í kirkju og leggja brúðu af Jesúbarninu í jötu. Síðan fara allir í messu. Eftir messuna hringja kirkjuklukkurnar og flugeldar lýsa upp himininn. Mörg mexíkósk börn fá gjafir frá Jesúbarninu þetta kvöld. Á jóladag fer fólk aftur í kirkju. Jólamáltíðin byrjar á súpu með baunum og sterkum chilipipar. Síðan er borðaður kalkúnn og salat með ferskum ávöxtum og grænmeti.

Þann 6. janúar heimsækja vitringarnir þrír börnin á leið sinni til Betlehem og gefa þeim gjafir. Börnin láta skóinn í gluggakistuna. Næsta morgun er hann fullur af gjöfum. Um kvöldið fá fjölskyldur og vinir sér saman heitt súkkulaði og köku. Sá sem fær sneið með lítilli dúkku á að halda veislu 2. febrúar sem er kyndilmessa. Það er síðasti dagur jólahátíðahaldanna í Mexíkó. Jólahátíðin í Mexíkó stendur yfir í meira en mánuð.

28

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Jól um allan heim

Glósubókin

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

milt ______________________

jata ______________________

markaður _________________

messa ____________________

aðfangadagskvöld __________

vitringarnir þrír _____________

__________________________

__________________________

raðaðu

orðunum í rétta rÖð.

veðrið

jólin

Mexíkó

er

heitt

Um

og

milt

í

_______________________________________________________ . fólk

í

fer

aftur

jóladag

kirkju

Á

_______________________________________________________ . morgun

fullur

Næsta

gjöfum

hann

af

er

_______________________________________________________ . LeStu

textann aftur og Svaraðu Spurningunum.

Hvernig skreytir fólk í Mexíkó fyrir jólin? _______________________________________________________ . _______________________________________________________ . Hvað gera margir Mexíkóbúar á aðfangadagskvöld? _______________________________________________________ . _______________________________________________________ . Hvernig er jólamaturinn í Mexíkó? _______________________________________________________ . _______________________________________________________ .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

29

Jól um allan heim

Jólin í Hollandi Jólin eru sérstakur tími í Hollandi eins og í mörgum öðrum löndum. Jólasveinninn kemur ekki með gjafir á aðfangadagskvöld. Í staðinn gefur heilagur Nikulás góðum börnum gjafir á Nikulásarmessu sem er 6. desember. Hollensk börn hlakka mikið til Nikulásarmessu. Þau setja hey út á götu handa hvíta hestinum hans Nikulásar og vonast til þess að fá sælgæti og gjafir í skóinn sinn í staðinn. Á aðfangadagskvöld borðar fjölskyldan hátíðamat og nýtur þess að vera saman. Hollendingar undirbúa jólin með því að skreyta heimili sín og verslanir. Margir eru með jólatré en alls ekki allir. Sumir fara í kirkju á aðfangadagskvöld eða jóladagsmorgun. Á jóladag hittast fjölskyldurnar oft og borða saman við kertaljós. Jólaborðið er skreytt með grænum, hvítum og rauðum skreytingum. Villibráð, gæs og kalkúnn eru hefðbundinn jólamatur. Skólarnir eru lokaðir í tvær vikur á þessum árstíma.

30

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Jól um allan heim

Glósubókin

Ljúktu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

sérstakur _________________

undirbúningur ______________

heilagur __________________

kertaljós __________________

hey ______________________

villibráð ___________________

við Setningar

1–6

með endingunum í

a–g.

1 . Á Nikulásarmessu, 6 . desember, ________________________________________________________ 2 . Heilagur Nikulás ________________________________________________________ 3 . Á aðfangadagskvöld ________________________________________________________ 4 . Rauðar, grænar og hvítar ________________________________________________________ 5 . Jólamaturinn hjá mörgum er ________________________________________________________ 6 . Það er frí í skólanum ________________________________________________________

a

skreytingar eru á jólaborðinu .

b

villibráð, gæs eða kalkúnn .

d

í tvær vikur um jólin í Hollandi .

e

fá góð börn gjafir .

f

fara sumir í kirkju .

g

á hvítan hest .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

31

Jól um allan heim

Jólin í Litháen og Póllandi Jólahátíðahöldin hefjast með aðventunni, fjórum sunnudögum fyrir jól, og enda á kyndilmessu þann 2. febrúar. Á aðfangadag þrífur fólk húsin sín en flestir byrja að þrífa viku áður. Skipt er um rúmföt, og allir fara í bað og hrein föt. Á aðfangadagskvöld er jólaborðið skreytt. Hey er lagt á borðið til þess að minna á að Jesús var lagður í jötu. Hvítur dúkur er lagður á borðið og það skreytt með kertum. Maturinn á aðfangadagskvöld er sérstakur og hefðbundinn. Tólf ólíkir réttir eru bornir fram. Þeir tákna postulana tólf eða tólf mánuði ársins. Ekkert kjöt er í réttunum og engar mjólkurvörur. Við borðið er alltaf aukastóll og diskur ef óvæntan gest ber að garði. Þegar fyrsta stjarnan birtist á himninum setjast allir til borðs. Ef það er skýjað hefst máltíðin þegar pabbinn eða afinn segja gjörið svo vel. Í Litháen og Póllandi er hávetur um jólin. Ef það snjóar eftir kvöldmat eiga kýrnar að mjólka vel. Aðeins hvít jól eru alvöru jól. Allir eru því glaðir ef það snjóar um jólin.

32

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Jól um allan heim

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

aðventa ___________________

hefðbundinn _______________

skipta um _________________

postular __________________

sérstakur __________________

óvæntur __________________

aftur textana á BLS.

24, 26, 28, 30

og Skrifaðu hvaða Land eða LÖnd átt er við.

Haldið er upp á jólin í sól og hita .

og

32

Það eru bornir fram tólf réttir á aðfangadagskvöld .

Flestir þurfa að vinna um jólin í þessu landi .

Það er enginn jólasveinn hérna .

Jólahátíðin er lengst hérna .

Í þessu landi fá börn gjafir 6 . desember .

Fólk eyðir jólunum á ströndinni . Aðeins hvít jól eru alvöru jól .

Jólamáltíðin byrjar á súpu með baunum .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

33

Fréttir

Fréttir

4

Trúir þú öllu sem þú lest í blöðunum?

Stories in the news

Í þessum kafla eru nokkrar blaðagreinar.

Sumar eru fyndnar, sumar eru furðulegar,

sumar lýsa heimsku og sumar Read and listengræðgi. to part 1 of s­ome s­tories­ found in news­papers­. Þær eru allar áhugaverðar, en eru þær sannar? Do you believe everything you read in the news­paper? Here are a number of news­ articles­. Some of them are funny, s­ome are s­trange, s­ome illus­trate s­tupidity and s­ome greed. They are all interes­ting, but are they true?

Bakpokaferðamaður frá Birmingham A backpacker from Birmingham Diane Green, 20 ára gamall bakpokaferðalangur Diana Green, a 20-year-old backpacker frá Birmingham á Englandi, var í gær dæmd í from Birmingham in England 10 ára fangelsi fyrir að hafa was­ given a frá 10-year pris­on s­entence smyglað eiturlyfjum Indlandi. yes­terday for s­muggling drugs­ Þegar dómurinn var kveðinn upp out of India. brotnaði hún saman og grét. When the s­entence was­ pas­s­ed Hún hélt því fram að hún hefði s­he broke down and cried. verið plötuð til þess að smygla She claimed s­he had been tricked 11 kílóuminto af kannabis í ferðatösku. s­muggling 11 kilos­ of cannabis­

Hún fullyrti in að her ókunnur s­uitcas­e. maður hefði beðið hana að halda á töskunni. An Is­raeli man, who s­he claimed Maðurinn had var as­ked látinnher laus to carry the s­uitcas­e, vegna skorts sönnunargögnum. was­ áfreed becaus­e of lack of evidence. was­ arres­ted four years­ ago Diane var She handtekin á flugvellinum í at Bombay airport when cannabis­ Bombay fyrir fjórum árum þegar eiturlyfin was­ found in a s­ecret compartment in her s­uitcas­e. fundust í leynihólfi í töskunni. She claimed s­he had no idea that the drugs­ were there. Hún sagði að hún hefði enga hugmynd um She has­ already s­pent four years­ in a hellhole hvernig efnin komust í töskuna. of an Indian pris­on awaiting trial. She hopes­ s­he will be allowed to s­erve the res­t of her s­entence in Britain.

34

06425

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

34

Fréttir

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

blaðagrein _________________

fangelsi ___________________

furðulegar _________________

dæma ____________________

heimska __________________

smygla ___________________

græðgi ___________________

brotna saman

áhugaverðar _______________

sönnunargögn ______________

bakpokaferðalangur _________

leynihólf __________________

_____________

textann aftur og Svaraðu Spurningunum

Hvað var Diane Green að gera á Indlandi fyrir fjórum árum? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Hvað gerði hún rangt? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Hvað sagði hún að hefði komið fyrir? ________________________________________________________ Hvar fundust eiturlyfin? _____________________________________ ________________________________________________________ Hvað gerði Diane þegar dómurinn var kveðinn upp? ________________________________________________________ Hvort finnst þér þessi frétt lýsa græðgi eða heimsku? Af hverju? ________________________________________________________ ________________________________________________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

35

Fréttir

Read and listen to part 2 about an event that happend during the World Cup.

Heimsmeistarakeppnin The World Cup

The next s­tory is­ funny.

Þessi frétt This­ er fyndin . s­tory happened during the World Cup of 2006. Þetta gerðist þegar heimsmeistarakeppnin Twohaldin Englandárið football s­upporters­ í fótbolta var 2006 í Þýskalandi . parked their car in Cologne in Germany Tveir stuðningsmenn Englands and then went off to watch a football match.

lögðu bílnum sínum í stæði í borginni Köln í Þýskalandi They carefully noted down the name of the s­treet

og fóru svo að horfa á fótboltaleik .

“Einbahns­tras­s­e” s­o that they would remember where

Þeir skrifuðu hjá sér nafnið á götunni Einbahnstrasse . they had parked the car after the match.

Þeir vildu vera vissir um að finna bílinn aftur eftir leikinn . However, after the match could not find their car. En það fór they öðruvísi en þeir höfðu hugsað sér . “Einbahns­tras­s­e” in German means­ “one-way s­treet”

Þeir fundu ekki bílinn sinn .

in Englis­h, and in Cologne

Einbahnstrasse á þýsku þýðir nefnilega einstefna there are hundreds­ of them. og í Köln eru mörg hundruð einstefnugötur . 37

06425

Glósubókin

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

stuðningsmenn _____________

skrifa hjá sér ______________

leggja í stæði ______________

einstefna _________________

raðaðu

36

þÝddu

StÖfunum í rétta rÖð.

mskeppheitaranimeis

gösteinturefnu

______________________

______________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Fréttir

Lestu

textann aftur og svaraðu spurningunum.

Hvað voru Englendingarnir að gera í Köln? ________________________________________________________ Af hverju skrifuðu þeir hjá sér nafnið á götunni? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Var nafnið á götunni rétt skrifað? ________________________________________________________ Af hverju var erfitt fyrir þá að finna bílinn aftur? ________________________________________________________ ________________________________________________________

Leiðréttu

setningarnar.

Heimsmeistarakeppnin í handbolta var haldin í Frakklandi árið 2006. ________________________________________________________ ________________________________________________________ Köln er borg í Portúgal. ________________________________________________________ Þýska orðið Einbahnstrasse þýðir hringtorg. ________________________________________________________ Englendingarnir komu til Kölnar á mótorhjóli. ________________________________________________________ Í Köln eru mjög fáar einstefnugötur. ________________________________________________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

37

Fréttir

Treystu fjölskyldunni og ekki bankanum! Fjölskylda Hönnu hafði verið rík. Þau áttu heima í fallegu húsi í Jerúsalem. Vegna lélegra fjárfestinga misstu þau allar eigur sínar. Þau kenndu bönkunum um og eftir þetta missti Hanna alla trú á bönkum. Hún ákvað að geyma spariféð sitt í rúmdýnunni sinni. Það er talið að sparifé hennar hafi jafngilt 20 milljónum íslenskra króna. Elstu dóttur Hönnu, sem hét Ester, fannst mömmu sína vanta nýja dýnu. Gamla dýnan var hörð og skítug. Hún keypti því nýja dýnu til að gleðja mömmu sína og koma henni á óvart. Ester hringdi á flutningabíl og lét keyra gömlu dýnuna á ruslahauga. Þegar Hanna sá fallegu, nýju dýnuna í rúminu sínu fór hún að hágráta. – Hvar er dýnan mín? hrópaði hún. Allt spariféð mitt er inni í dýnunni. Síðan hafa Ester og Hanna leitað á ruslahaugum í nágrenninu en þær hafa ekki fundið dýnuna.

38

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Fréttir

Glósubókin

paraðu

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

banki _____________________

rúmdýna __________________

lélegra ____________________

jafngilt ___________________

fjárfesting _________________

ruslahaugur _______________

sparifé ____________________

koma á óvart ______________

Saman Spurningar

1–10

og SvÖr í

a–j.

 Hvar bjó fjölskylda Hönnu?  Af hverju höfðu þau efni á að búa þar?  Af hverju treysti Hanna ekki bönkum?  Hvar geymdi hún sparifé sitt?  Hve mikla peninga átti hún?  Af hverju fannst Ester mömmu sína vanta nýja dýnu?  Af hverju hringdi Ester á flutningabíl?  Af hverju fór Hanna að gráta þegar hún sá nýju dýnuna sína?  Hvað hafa mæðgurnar gert síðan? a

Til þess að fara með gömlu dýnuna á ruslahauga .

b

Í rúmdýnunni .

d

Leitað á ruslahaugum .

e

Í fallegu húsi í Jerúsalem .

f

Jafnvirði 20 milljóna íslenskra króna .

g

Gamla dýnan var orðin hörð og skítug .

h

Allt spariféð hennar var í gömlu dýnunni .

i

Þau höfðu verið rík .

j

Hún kenndi bönkunum um að fjölskyldan tapaði eigum sínum .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

39

Fréttir

Kom inn! Rússnesk hjón sluppu með skrekkinn þegar nágrannakona þeirra kom allt í einu niður í gegnum loftið í íbúðinni þeirra. Írena var að slappa af í baði eftir erfiðan vinnudag þegar gólfið gaf sig, og hún og baðkarið duttu niður á hæðina fyrir neðan. Eftir á sagði Írena: Ég hafði aðeins sofnað í baðinu þegar ég heyrði mikinn hávaða og sá hvað hafði gerst. Baðherbergisgólfið gaf sig undir baðkarinu og ég hrapaði niður á nágranna mína á hæðinni fyrir neðan. Þeim brá alveg jafn mikið og mér þegar þau sáu mig liggja nakta í baðkarinu á miðju stofugólfinu. Farið var með Írenu á spítala. Hún hafði meitt sig lítillega á fótunum en var ómeidd að öðru leyti. Það eru trégólf í þessum gömlu íbúðum. Viðurinn hafði fúnað í áranna rás og þess vegna hafði gólfið gefið sig.

40

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Fréttir

Glósubókin

raðaðu

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

sleppa með skrekkinn _______

bregða ___________________

nágranni __________________

nakin ____________________

gefa sig __________________

lítillega ___________________

hrapa ____________________

fúna _____________________

Setningunum í rétta rÖð,

1–10.

 Nágrannar Írenu voru hissa þegar þau sáu hana í baðkarinu .  Gólfið í baðherberginu gaf sig .  Írena var þreytt eftir erfiðan vinnudag .  Írena meiddi sig á fótunum .  Baðkarið með Írenu innanborðs datt niður á hæðina fyrir neðan .  Trégólfið hafði fúnað .  Írena fór í bað .  Írena sofnaði í baðinu .  Læknirinn á spítalanum skoðaði Írenu .  Þegar Írena kom heim úr vinnunni vildi hún slappa af . finndu

Samheiti orðanna í textanum.

timbrið __________________

skyndilega _______________

læti _____________________

hrundi ___________________

slaka á __________________

óttann ___________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

41

Fréttir

Matarvenjur Könnun sem gerð var í Bandaríkjunum sýnir að börn sem borða fyrir framan sjónvarpið borða minna af ávöxtum og grænmeti en hin sem horfa ekki á sjónvarpið á meðan þau borða. Þau borða líka fleiri pitsur, meira kex og alls konar ruslfæði. Og þau drekka meira af gosi. Fjölskyldur sem setjast niður saman og borða kvöldmat borða hollari mat. Þá er oftast búið að skipuleggja máltíðina og oft eru tvær gerðir af grænmeti á matseðlinum. Þeir sem borða almennilegan kvöldmat borða síður seinna um kvöldið. Þeir sem venja sig á að vera alltaf að borða smá snarl geta aftur á móti borðað allt kvöldið. Í fréttinni segir að sjónvarpsgláp geri fólk svangt. Þegar auglýsingarnar byrja hlaupa allir inn í eldhús og ná í eitthvað að borða. Fólk verður jafnvel enn svengra þegar það sér eitthvað gott að borða í sjónvarpinu. Hollt snarl er ekki oft auglýst í sjónvarpinu. Hefur þú séð epli eða gulrætur auglýstar í sjónvarpinu? Matarvenjur margra frægra persóna sem sýndar eru í sjónvarpinu hafa áhrif á okkar matarvenjur. Við kunnum vel við þetta fólk, af hverju ekki að borða eins og það?

42

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Fréttir

Glósubókin

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

ruslfæði __________________

sjónvarpsgláp ______________

skipuleggja ________________

auglýsingar ________________

almennilegur _______________

svengra (svangur) ____________

snarl _____________________

matarvenjur _______________

merktu S

fYrir Satt og

Ó

fYrir ÓSatt.

 Þeir sem borða fyrir framan sjónvarpið borða mikið af ávöxtum .  Þeir sem borða fyrir framan sjónvarpið borða oft ruslfæði .  Þeir sem setjast til borðs borða oft hollan mat .  Þeir sem setjast til borðs borða aldrei grænmeti .  Margir verða svangir þegar þeir horfa á sjónvarpið .  Hollt snarl er oft auglýst í sjónvarpinu .  Matarvenjur frægs fólks hafa mikil áhrif á okkur . finndu

raðaðu

Samheiti orðanna í textanum.

athugun __________________

næringarríkur ______________

snæða ___________________

síðar _____________________

óhollur matur ______________

hungrað __________________

kvöldverður _______________

sækja ____________________

StÖfunum í rétt rÖð.

nvarsjópsápgl

armatjurven

______________________

______________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

43

Gæludýr

Gæludýr Gæludýr eru mismunandi Átt þú gæludýr? Ef ekki, hvernig gæludýr myndir þú vilja eiga? Myndir þú vilja eiga krúttlegan kettling eða framandi gæludýr eins og gráan afrískan páfagauk? Eða kannski ógnvekjandi gæludýr eins og snák eða sporðdreka, eða vinalegt og gáfað gæludýr eins og hund eða hest? Sama hvað þú velur á það eftir að kosta peninga, tíma og vinnu. Það getur verið dýrt að kaupa gæludýr. Grár afrískur páfagaukur, til dæmis, kostar um 150.000 krónur. Þá áttu eftir að kaupa búr og mat handa páfagauknum. Ef gæludýrið þitt veikist verður þú að fara með það til dýralæknis og það getur verið dýrt. Þú verður að eyða tíma með dýrinu þínu á hverjum degi, tala við það og sýna því athygli. Það er mikil vinna að hugsa um gæludýr. Það þarf að hreinsa fuglabúr, það þarf að skipta um sand í kisuklósetti, og hestar og hundar þurfa hreyfingu. Það þarf að bursta feldinn á mörgum hundum og köttum, og það þarf að húsvenja hvolpa og kettlinga.

44

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Gæludýr

Glósubókin

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

gæludýr __________________

vinalegt __________________

krúttlegur _________________

athygli ___________________

framandi __________________

feldur ____________________

ógnvekjandi _______________

húsvenja _________________

Svaraðu

Spurningunum.

Átt þú gæludýr? ________________ Hvernig gæludýr myndir þú vilja eiga? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Hvernig hugsar maður um það? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Nefndu gæludýr sem þér finnst ógnvekjandi . ________________________________________________________ ________________________________________________________ Leiðréttu

Setningarnar.

Það kostar ekki peninga að eiga gæludýr . ________________________________________________________ Það er engin vinna að hugsa um gæludýr . ________________________________________________________ Öll gæludýr eru krúttleg . ________________________________________________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

45

Gæludýr

Gæludýr eru góðir félagar Af hverju ætli fólk eigi gæludýr ef það er svona mikil vinna að hugsa um þau? Svarið er líklega að mörgum finnst það gaman. Mörg gæludýr láta okkur líða vel og þau eru líka góður félagsskapur. Fólk er ekki einmana þegar það á gæludýr. Gæludýr sýna ástúð og stundum geta þau hjálpað til. Blindrahundar og hundar fyrir fatlaða eru dæmi um þetta. Því miður eru mjög mörg gæludýr svæfð á hverju ári. Fólk fær sér oft gæludýr án þess að gera sér grein fyrir ábyrgðinni sem það hefur í för með sér. Fólk fellur fyrir sætum kettlingi eða hvolpi og missir svo áhugann á dýrinu. Ef þú ætlar að fá þér gæludýr verður öll fjölskyldan að gera sér grein fyrir kostum þess og göllum að eiga gæludýr.

Skrifaðu

rétt orð á strikin.

Gæludýr geta verið góður ___________________________________ Þeir sem eiga gæludýr eru ekki _______________________________ Sumt fólk missir áhugann á __________________________________ gæludýrinu – félagsskapur – einmana

46

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Gæludýr

Glósubókin

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

félagsskapur _______________

svæfð ____________________

einmana __________________

ábyrgð ___________________

ástúð ____________________

kostir og gallar

fatlaðir ___________________

_________________________

merktu S

fYrir Satt og

Ó

fYrir ÓSatt eftir því Sem við á.

 Allir vilja eiga gæludýr .  Það er alltaf dýrt að kaupa gæludýr  Það er tímafrekt að eiga gæludýr .  Það kostar ekkert að fara með dýr til dýralæknis .  Dýralæknir læknar fólk .  Hundar verða að komast út á hverjum degi .  Allir sem eru einmana eiga gæludýr .  Það er hægt að þjálfa hunda svo að þeir geti hjálpað fólki .  Sumir verða þreyttir á gæludýrinu sínu eftir smá tíma .  Það er skemmtilegt en stundum erfitt að eiga gæludýr .  Mörg gæludýr eru svæfð á hverju ári . Skrifaðu

niður nokkrar af áStÆðunum fYrir því að fÓLk fÆr Sér gÆLudÝr.

________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

47

Gæludýr

Þreyttur hundur Gamall og þreyttur hundur kom inn í garð til gamallar konu. Gamla konan var hætt að vinna og var mikið í garðinum. Hundurinn var með hálsól með nafninu sínu og það var greinilegt að vel var hugsað um hann. Gamla konan var viss um að hann ætti heimili. Hundurinn gekk rólega til hennar, hún klappaði honum og hann elti hana inn í húsið. Hundurinn fór út í horn, lagðist niður og sofnaði. Klukkustund síðar reis hann upp og gekk að útidyrunum. Gamla konan hleypti honum út. Næsta dag kom hann aftur. Hann heilsaði konunni, fór inn í húsið, og svaf í klukkutíma. Þetta endurtók sig í nokkrar vikur. Gamla konan var forvitin og vildi vita hver ætti þennan ljúfa hund. Hún festi því miða með skilaboðum á ólina hans. Þar stóð að hundurinn kæmi til hennar á hverjum degi til þess að sofa. Daginn eftir var hundurinn með nýjan miða um hálsinn. Á honum stóð: Gamla konan býr ein og var oft einmana. Nú hefur hún kynnst skemmtilegri fjölskyldu og hundi sem heimsækir hana á hverjum degi.

48

Hann b

ýr á he

imili me ð sex b yngri e örnum n , þ riggja á Hann þ ra. jáist af svefnle Má ég ysi. koma m eð hon um á m orgun? tvö eru

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Gæludýr

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

hálsól ____________________

ljúfur _____________________

greinilegt _________________

skilaboð __________________

endurtaka _________________

þjást _____________________

forvitin ___________________

svefnleysi _________________

textann aftur og Svaraðu Spurningunum.

Hvað gerði hundurinn hjá gömlu konunni? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Af hverju var hundurinn svona þreyttur? ________________________________________________________ ________________________________________________________ paraðu

Saman andheitin.

þreyttur

leiðinleg

gamall

nótt

ljúfur

hress

sofna

gamlan

nýjan

vakna

yngri

eldri

skemmtileg

grimmur

dagur

ungur

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

49

Gæludýr

Óvenjulegur pakki Jimmy á heima í Boston í Massachusetts í Bandaríkjunum. Hann vinnur hjá póstinum. Síðasta föstudag brá honum illilega þegar hann var að tæma einn póstkassann. Nokkurra vikna kettlingur var í bréfahrúgunni í kassanum. Eigandinn hafði greinilega viljað losa sig við kettlinginn og fannst í lagi að troða honum inn um lúguna og láta hann detta niður.

Sem betur fer var kettlingurinn ómeiddur. Jimmy fór með hann í dýraathvarf. Starfsmaðurinn í dýraathvarfinu sagði Jimmy að sífellt fleira fólk losaði sig við gæludýr. Ástæðan sem fólkið nefndi væri skortur á peningum, það sagðist ekki hafa efni á að halda dýrunum. Ef þú ert fundinn sekur um að losa þig við gæludýr á ólögmætan hátt í Massachusetts átt þú á hættu að fá háa sekt og allt að fimm ára fangelsi.

50

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Gæludýr

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

óvenjulegur ________________

illilega ____________________

póstur ____________________

lúga _____________________

textann aftur og Svaraðu Spurningunum.

Við hvað vinnur Jimmy? ________________________________________________________ Hvað var óvenjulegt við póstinn sem hann náði í á föstudag? ________________________________________________________ Af hverju setti eigandi kettlingsins hann í póstkassann? ________________________________________________________ Hvert fór Jimmy með kettlinginn? ________________________________________________________ Af hverju eru svona margir sem vilja losa sig við gæludýrin sín? ________________________________________________________ Hvaða viðurlög eru við því að losa sig við gæludýr á ólögmætan hátt í Massachusetts? ________________________________________________________

finndu

andheiti orðanna í textanum.

lága _____________________

gnægð ___________________

slasaður __________________

saklaus ___________________

færra _____________________

fylla ______________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

51

Skólamáltíðir í nokkrum löndum

Skólamáltíðir í nokkrum löndum Hvað borða nemendur í skólanum?

Noregur Í norskum skólum eru engir matsalir. Norskir krakkar borða hollan mat í hádeginu og koma með nesti að heiman. Venjulega er nestið samlokur með osti eða kjötáleggi. Í mörgum skólum geta krakkar keypt ódýra mjólk, jógúrt eða ávexti. Hádegishléið er aðeins 30 mínútur og allir nemendur borða í skólastofunum sínum.

Finnland Í Finnlandi fá allir nemendur ókeypis mat í skólanum. Venjulega er ekki hægt að velja mat. Það verður þó algengara að boðið sé upp á sérmat fyrir grænmetisætur. Maturinn í finnskum skólum er hollur. Á flestum stöðum eru matseðlar vikunnar birtir í fréttablaðinu á staðnum til þess að foreldrar geti fylgst með hvað börnin þeirra fá að borða í skólanum.

Indland Í mörgum skólum í fátækum héruðum á Indlandi er boðið upp á hádegismat. Það er gert til að hvetja foreldra til þess að senda börnin sín í skólann. Börn sem koma í skólann fá þá örugglega eina máltíð á dag. Hádegismaturinn er hrísgrjón og grænmetiskarrí, aldrei kjöt. Maturinn er ókeypis.

52

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Skólamáltíðir í nokkrum löndum

Glósubókin

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

matsalur __________________

ókeypis ___________________

hollur ____________________

grænmetisæta _____________

kjötálegg _________________

matseðill _________________

hádegishlé ________________

á staðnum ________________

Skrifaðu

í hvaða Landi eða LÖndum.

Nemendur borða í skólastofunum .

Nemendur koma með nesti að heiman .

Í hádegismat er aldrei kjöt . Maturinn er ókeypis . Skólamatseðillinn er birtur í fréttablaði .

Svaraðu

Spurningunum.

Hvað borða íslensk börn í skólanum? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Hvað borðar þú í skólanum? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Ef þú hefur verið í skóla í öðru landi en Íslandi, hvað borðaðir þú þar í hádeginu? ________________________________________________________ ________________________________________________________ Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

53

Skólamáltíðir í nokkrum löndum

Frakkland Í frönskum skólum er fjögurra rétta hádegismatur. Fyrst er forréttur með ávöxtum eða grænmeti. Aðalrétturinn er grillað kjöt eða fiskur, síðan er ostur og loks eftirréttur. Einu sinni í viku eru franskar kartöflur bornar fram til dæmis með laxi, ekki með pylsum og hamborgurum. Það er ekkert val, krakkarnir verða að borða það sem er í boði eða fara heim í hádeginu. Hádegismatur í frönskum skólum er dýr en mjög góður.

Spánn Á Spáni fara flest börn heim til sín að borða. Hádegishléið er 2–3 klukkustundir, mismunandi eftir skólum. Ef foreldrar barnanna vinna utan heimilis geta börnin fengið að borða í skólanum, en þau fá ekki að velja matinn. Foreldrar fá sendan matseðil einu sinni í viku svo að þeir viti hvað börnin þeirra borða í skólanum. Hádegismaturinn er aðalmáltíðin á Spáni. Krakkar borða yfirleitt tvo rétti, grænmeti og fisk, eða kjöt með pasta, hrísgrjónum eða kartöflum. Í eftirrétt fá þeir ávexti eða jógúrt.

54

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Skólamáltíðir í nokkrum löndum

Glósubókin

finndu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

forréttur __________________

eftirréttur _________________

aðalréttur _________________

bera fram _________________

Setningar Sem þÝða það Sama í textanum og Skrifaðu þÆr.

Í skólum í Frakklandi eru fjórir réttir í hádeginu . ________________________________________________________ Í Frakklandi er hádegismaturinn ekki ódýr en hann er góður . ________________________________________________________ Flest börn á Spáni fara heim í hádeginu . ________________________________________________________ Á Spáni fá krakkarnir ávexti eða jógúrt í eftirrétt . ________________________________________________________ hvað

Langar þig að Borða í hádeginu.

Búðu

tiL matSeðiL fYrir vikuna.

MATSEÐILL mánudagur þriðjudagur miðvikudagur fimmtudagur föstudagur laugardagur sunnudagur

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

55

Skólamáltíðir í nokkrum löndum

Japan Í Japan borða allir hádegismat saman í skólanum. Nemendur og kennarar, skrifstofufólk og skólastjórinn. Þau fá mjólkurglas og hrísgrjónaskál, venjulega er líka fiskur, salat og súpa með tófú og grænmeti og loks fá allir ávexti. Matseðillinn breytist dag frá degi. Nemendur þurfa að borga fyrir matinn.

Kórea Í Kóreu er ekki boðið upp á mat í skólum. Börnin koma með matarpakka að heiman og borða í skólastofunum. Borðunum er raðað þannig að 4–8 nemendur sitja saman við hvert borð. Það sem er áhugavert er að börnin deila matnum sínum. Engum dettur í hug að sitja einn með sinn matarpakka. Mæðurnar útbúa ekki heldur nestið eða matarpakkann aðeins handa sínu barni heldur líka handa öðrum í bekknum. Máltíðirnar innihalda yfirleitt hrísgrjón, kjötrétt, egg og smávegis af grænmeti.

56

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Skólamáltíðir í nokkrum löndum

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

skrifstofufólk ______________

matarpakki ________________

venjulega _________________

áhugavert _________________

tófú _____________________

deila _____________________

aftur textana á BLS.

52, 54

og

56

og Svaraðu Spurningum.

Hvaða börn borða samlokur í hádeginu? ________________________________________________________ Í hvaða landi er sérmatur fyrir grænmetisætur? ________________________________________________________ Í hvaða landi fara krakkarnir heim í hádeginu? ________________________________________________________ Af hverju er gott að fara heim í hádeginu? ________________________________________________________ Í hvaða landi koma krakkarnir með matarpakka í skólann? ________________________________________________________ Í hvaða löndum fá krakkarnir ókeypis mat í skólanum? ________________________________________________________ Af hverju er mikilvægt að krakkar á Indlandi fái ókeypis mat í skólanum? ________________________________________________________ Í hvaða landi deila krakkarnir matnum sínum? ________________________________________________________ Í hvaða landi borða allir saman hádegismat í skólanum? ________________________________________________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

57

Á Netinu

Á Netinu Notkun Netsins Notkun Internetsins eða Netsins í Norður-Ameríku hefur aukist um 133% síðan árið 2000. Í könnun sem var gerð í júní 2009 kom fram að 251 735 500 íbúar eða 73% allra fullorðinna nota Internetið. Tölur sýna að það eru aðeins fleiri karlar en konur sem fara á Netið í Norður-Ameríku. Í Afríku nota aðeins 6,7% íbúanna Internetið. Í Asíu nota 18,5% Netið. Á Íslandi er tölvunotkun enn algengari. Í nýlegri könnun kemur fram að það eru tölvur á 92% íslenskra heimila, og 93% landsmanna á aldrinum 16 til 74 ára notuðu tölvur og Netið þegar könnunin var gerð. Flestir nota Netið til að senda tölvupóst og til að leita upplýsinga í leitarvélum, til dæmis um farmiða, gistingu og ýmislegt í sambandi við mat og lyf. Ungt fólk notar Netið til að hlaða niður tónlist og kvikmyndum og spila leiki.

58

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Leit

Á Netinu

Glósubókin

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

Internetið _________________

notkun ___________________

íbúar _____________________

leitarvél __________________

könnun ___________________

lyf _______________________

Það eru margar ástæður fyrir því að fólk notar Netið . Skoðaðu listann hér fyrir neðan og merktu við til hvers þú, foreldrar þínar eða aðrir fullorðnir nota það .

heimabanki finna vinnu finna húsnæði versla tala við vini hlaða niður myndum hlaða niður tónlist kaupa flugmiða finna hótel í útlöndum skrifa ritgerð senda tölvupóst skila skattaskýrslu finna upplýsingar spila netleiki

þú

foreldrar þínir

aðrir fullorðnir

             

             

             

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

59

3

Á Netinu

Ungt fólk og Netið tenretni eht fo es­u eht no troper a no

Núna þekkja allir unglingar tölvur og Netið er hluti af lífi þeirra. Mörgum þætti erfitt að lifa án þess. Unglingar nota tölvur til þess að vera í sambandi við vini sína, fá aðstoð

d

við heimavinnu og finna skemmtilegar heimasíður.

,60

Þeir sem ekki hafa aðgang að tölvu heima

,

geta komist á Netið í skólanum, heima hjá vinum, á bókasafninu eða á netkaffihúsum. Það eru samt ýmsir ókostir við Netið. Spjallrásir, þó að þær séu skemmtilegar, geta verið hættulegar. Þær laða oft að fólk sem hefur áhuga á einhverju meira en bara að tala.

,s­dlo-raey-92 ot 81 ,puor

Þetta fólk tekur oft þátt í spjallinu

.56 revo elpoe

til að gera öðrum illt.

.ti

Það er mikilvægt að gefa ekki of miklar upplýsingar á Netinu.

.ton ro tenretni eht es­u uoy r

Persónulegar upplýsingar eru einkamál.

raey a 000,57$ revo

Þar með talið nafn, heimilisfang, símanúmer,

ti es­u

nöfn fjölskyldumeðlima, kennitala og númer á kreditkortum.

.tenretni eht es­u elpoep rehtehw s­tce Finndu

loohcs­ hgih detelpmoc

andheiti orðanna í textanum.

.enilno og s­eerged ytis­revinu evah ohw halda frá __________________

hættulausar _________________

leiðinlegar __________________

auðvelt ____________________

kostir ______________________

ópersónulegar _______________

52

60

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Á Netinu

Glósubókin

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

að vera í sambandi _________

ókostir ___________________

fá aðstoð _________________

spjallrásir _________________

heimasíður ________________

gera illt ___________________

aðgang ___________________

persónulegar upplýsingar _________________________

Ljúktu

við Setningar

1 .

1–6

með endingunum í

a–g.

Unglingum í dag myndi finnast erfitt

________________________________________________________ 2 .

Internetið hjálpar þeim við að

________________________________________________________ 3 .

Þeir geta farið á bókasafnið

________________________________________________________ 4 .

Þó að spjallrásir séu skemmtilegar

________________________________________________________ 5 .

Sumir taka þátt í spjallinu

________________________________________________________ 6 .

Það er mikilvægt að

________________________________________________________ a

til þess að skemma fyrir öðrum .

b

halda sambandi við vini sína .

d

geta þær reynst hættulegar .

e

ef þeir eru ekki með tölvu heima .

f

segja ekki allt á Netinu .

g

að lifa án tölvunnar .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

61

Á Netinu

3 Hættur á Netinu a.

who are interes­ted in more than chatting.

b. tosé live Þótt mikið afwithout góðumthe oginternet. gagnlegum upplýsingum á Netinu eru þar líka vefir sem eru óviðeigandi c. they can be quite dangerous­. fyrir börn og unglinga.

d. keep in touch with friends­. Þú getur fundið síður með klámi, hatri og ofbeldi jafn auðveldlega og þúfriends­hips­ finnur upplýsingar e. to keep online online. um nám og heimavinnu.

f. iferu theyekki do not have acces­s­ to að the svona internetefni, at home. Unglingar endilega að leita þeir finna það óvart þegar þeir eru að leita að öðru. g. to harm other chatters­. Önnur neikvæð hlið á Netinu er einelti í gegnum tölvupóst, SMS, spjallrásir og vefsíður. Eineltið getur verið margs konar.

and listen to part hótun, 4 on dangers­ for young people DæmiRead eru vandræðaleg ljósmynd, us­ing the net. leiðinleg athugasemd eða ljótar kjaftasögur sem eru settar á Netið. Another downs­ide to the internet Kannanir sýna að tölvueinelti er is­ the increas­e in bullying online vaxandi vandamál í mörgum löndum. through e-mails­, ins­tant mes­s­aging, Er það þess virðiand að web verapages­. á Netinu þegar chat rooms­ hætturnar eru svona Bullying can be in margar? the form Fyrir of flesta unglinga er photo svariðofjá. an embarras­s­ing s­omeone,

a threat, cruel remark Aðalatriðið eraað þekkja hætturnar og fara varlega. or nas­ty rumours­ which are put on the net. Cyber-bullying is­ on the increas­e in Great Britain. It is­ es­timated, according to a s­urvey carried out in Britain in 2006, that one out of five children is­ bullied in this­ way. Hvað

Although the is­ a vas­t s­ource of information Netinu ? Ninternet efndu þrjú atriði. and there are many great s­ites­ to vis­it, there are als­o

gerir þú á

s­ites­ that contain material uns­uitable ______________________________________________________ for both teenagers­ and adults­. ______________________________________________________ 06425

62

______________________________________________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

31

Á Netinu

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

hættur ___________________

hótun ____________________

neikvæð hlið _______________

kjaftasögur ________________

einelti ____________________

gagnlegur _________________

vandræðaleg ______________

óviðeigandi ________________

aftur textana á BLS.

58, 60

og

62

og Skrifaðu það Sem er jákvÆtt og neikvÆtt við

netið.

Jákvætt __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________

Neikvætt __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________ __________________________________________

finndu

andheiti í textanum.

gagnslausum ______________

minnkandi ________________

erfiðlega __________________

jákvæð ___________________

viðeigandi _________________

óvarlega __________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

63

Skólar í nokkrum löndum

Skólar í nokkrum löndum Skólar í Taílandi Skólaskyldan í Taílandi er frá 6 til 12 ára aldurs. Þá hættir helmingur nemenda í skóla. Í flestum skólum eru tvær annir. Fyrri önnin hefst venjulega í byrjun maí og lýkur í byrjun október. Seinni önnin hefst í byrjun nóvember. Flestir Taílendingar eru búddistar og halda ekki jól. Það er ekki jólafrí en það er þriggja til fjögurra daga frí um áramótin. Seinni önninni lýkur í lok febrúar. Þá hefst tveggja mánaða sumarfrí. Í sumum skólum er sumarskóli. Hann er ekki skylda en um 70% taka þátt í sumarskólum. Hjá mörgum nemendum og kennurum er skóladagurinn langur. Sumir koma í skólann fyrir klukkan sex á morgnana. Allir þurfa að vera komnir klukkan átta. Þá er taílenski fáninn dreginn að húni og nemendur syngja þjóðsönginn. Þrjár kennslustundir eru fyrir hádegi. Hver kennslustund er 50 mínútur. Borðað er í stofunum því enginn matsalur er í skólunum. Eftir hádegi eru þrjár kennslustundir en þeim lýkur klukkan korter yfir þrjú. Þá þurfa allir að gera heimavinnu í skólanum. Flestir eru ekki búnir fyrr en um fimmleytið. Í öllum skólastofum er mynd af kónginum, stytta af Búdda og taílenski fáninn.

64

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Skólar í nokkrum löndum

Glósubókin

Ljúktu

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

skólaskylda _______________

sumarskóli ________________

önn – annir _______________

skóladagur ________________

venjulega _________________

dreginn að húni ____________

búddistar _________________

þjóðsöngur ________________

við Setningar

1 .

1–7

með endingunum í

a–h.

Taílensk börn byrja í skóla

________________________________________________________ 2 .

Flestir búddistar

________________________________________________________ 3 .

Það er ekki skylda að fara

________________________________________________________ 4 .

Klukkan átta

________________________________________________________ 5 .

Taílensk börn borða hádegismat

________________________________________________________ 6 .

Skólinn er búinn

________________________________________________________ 7 .

Í öllum skólastofum

________________________________________________________

a

taka sér ekki frí um jólin .

b

í sumarskóla .

d

verða allir að vera mættir í skólann .

e

í skólastofunum .

f

er stytta af Búdda og taílenski fáninn .

g

þegar þau eru sex ára .

h

klukkan 15:15 . Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

65

Skólar í nokkrum löndum

Skólar í Víetnam Börn í Víetnam byrja oftast í grunnskóla þegar þau eru sex ára. Skólaskyldan er að minnsta kosti fimm ár. Börn í Víetnam fara í skólann sex daga vikunnar. Á sunnudögum er frí. Skóladagurinn er fjórar klukkustundir. Skólaárið byrjar í september og því lýkur í maí. Það er ætlast til að börn taki skólann mjög alvarlega og leggi hart að sér. Flestir skóladagar byrja á því að kennarinn kallar nemendur upp og spyr þá spurninga. Á laugardögum er upprifjun. Nemendur standa þá upp og segja kennaranum hvað þeir lærðu í vikunni. Nemendur fá ekki einkunnir. Í staðinn er þeim raðað eftir getu, fyrsti, annar, þriðji og svo framvegis. Flestir nemendur í Víetnam verða að klæðast skólabúningi. Margir skólar eru fullsetnir af því að það eru svo mörg börn í Víetnam.

Nemendur eru hvattir til þess að halda sér í líkamlegu formi. Þeir gera því æfingar á hverjum degi í frímínútum. Nemendur skiptast á að þrífa skólann sinn. Þeim er skipt í hópa. Þegar röðin kemur að þeim mæta þeir snemma í skólann og sópa gólfin, hreinsa töflurnar og fara með ruslið. Sum börn, sérstaklega í sveitum, ganga ekki í skóla. Þau þurfa að hjálpa fjölskyldum sínum að vinna.

66

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Skólar í nokkrum löndum

Glósubókin

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

grunnskóli _________________

leggja hart að sér ___________

skólaárið __________________

upprifjun __________________

ætlast til __________________

skólabúningur ______________

alvarlega __________________

hvetja ____________________

merktu S

fYrir Satt og

Ó

fYrir ÓSatt eftir því Sem við á.

 Skólaskyldan í Víetnam er tíu ár .  Skólaárið byrjar í september og lýkur í júní .  Flestir nemendur eru í skólabúningi .  Öll börn í Víetnam ganga í skóla .  Nemendur gera æfingar í frímínútum . hér fYrir neðan eru SvÖr úr textanum. Búðu tiL Spurningarnar og Skrifaðu þÆr

á Strikin.

Spurning: ______________________________________________ Svar: Á sunnudögum . Spurning: ______________________________________________ Svar: Þau eru í skólabúningi . Spurning: ______________________________________________ Svar: Nemendur skiptast á að þrífa . Spurning: ______________________________________________ Svar: Þau þurfa að vinna .

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

67

Skólar í nokkrum löndum

Skólar í Kenía Börn í Kenía byrja í skóla þegar þau eru sex ára og það er skólaskylda í átta ár. Þrátt fyrir að grunnskólinn sé skylda eru aðeins 75% barna í skóla. Engin skólagjöld eru í grunnskólum en börnin þurfa að borga fyrir bækur, mat og strætó. Í framhaldsskóla eru há skólagjöld. Aðeins 42% unglinga halda áfram í skóla eftir 13 ára aldur. Skólaárið byrjar í janúar og skiptist í þrjár annir. Hver önn er 13 vikur. Svo er frí í einn mánuð áður en næsta önn hefst. Skóladagurinn byrjar klukkan átta og lýkur klukkan fjögur.

Skólar í Rússlandi Það er níu ára skólaskylda í Rússlandi. Börn byrja í skóla þegar þau eru sex eða sjö ára. Skólaárið hefst 1. september og því lýkur 25. maí en þá eru prófin eftir. Skóladagurinn er frá hálf níu til þrjú. Áður voru öll börn í skólabúningi en þessi regla var afnumin upp úr 1990. Núna eru fáir skólar með skólabúninga. Margir skólar sérhæfa sig í tungumálum, listum, vísindum eða stærðfræði. Sérhæfingin getur byrjað strax í 1. bekk.

68

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Skólar í nokkrum löndum

Glósubókin

finndu

þÝddu

orðin á þitt mÓðurmáL og útSkÝrðu þau munnLega

á íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

skólagjöld ________________

afnumin __________________

framhaldsskóli _____________

sérhæfa sig _______________

próf _____________________

listir _____________________

regla _____________________

vísindi ___________________

Setningar Sem þÝða það Sama í textanum og Skrifaðu þÆr.

Í Rússlandi verða allir að vera í skóla í níu ár . ________________________________________________________ Skólinn byrjar klukkan 8:30 og er búinn klukkan 15:00 . ________________________________________________________ Flest börn koma í venjulegum fötum í skólann . ________________________________________________________ Það er skólaskylda en samt eru bara ¾ hlutar krakka í skóla . ________________________________________________________ ________________________________________________________ Þeir sem stunda framhaldsnám þurfa að borga há skólagjöld . ________________________________________________________ Skrifaðu

rétt orð á Strikin.

Í Rússlandi er níu ára ______________________________________ Fáir skólar þar eru með _____________________________________ Í grunnskólum í Kenía eru engin ______________________________ Í janúar byrjar _____________________________________ í Kenía . skólaárið – skólabúninga – skólaskylda – skólagjöld

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

69

Skólar í nokkrum löndum

Skólar í Englandi Í Englandi er skylda að mennta börn frá fimm ára aldri, þangað til þau eru 16 ára. Foreldrar geta valið að senda börnin sín ekki í skóla og kenna þeim heima. Skólaárið er 39 vikur. Það byrjar í september og því lýkur í júlí. Margir skólar skipta skólaárinu í sex annir. Um jólin og á vorin er tveggja vikna frí og svo er sex vikna sumarfrí. Í lok október, um miðjan febrúar og í lok maí er frí í eina viku. Það er mismunandi eftir skólum hvenær skóladagurinn byrjar, en börn eiga að fá kennslu í 23,5 klukkutíma á viku. Flestir skólar í Englandi ætlast til þess að nemendur séu í skólabúningi.

Skólar í Kína Skólinn í Kína byrjar 1. september og honum lýkur um miðjan júlí. Nemendur mæta í skólann klukkan hálf átta og eru til klukkan fimm, en það er tveggja tíma hádegishlé. Börnin fá skólabúning sem þau klæðast í skólanum. Kínversk stjórnvöld bjóða kennslu fyrir alla upp í 9. bekk. Börn úr sveitum hætta þá oft í skóla. Í borgum er hægt að fara í alls konar framhaldsnám. Minna en 2% þjóðarinnar ljúka framhaldsnámi.

70

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Skólar í nokkrum löndum

Glósubókin

LeStu

þÝddu

orðin Yfir á þitt mÓðurmáL eða útSkÝrðu þau á

íSLenSku.

Strikaðu

Svo undir þau í textanum.

skylda ___________________

bjóða ____________________

menntun _________________

þjóð _____________________

stjórnvöld _________________

framhaldsnám _____________

aftur textana á BLS.

64, 66, 68

og

70

og Svaraðu Spurningunum.

Í hvaða löndum byrja börn í skóla sex ára? ________________________________________________________ Í hvaða löndum klæðast börn skólabúningi? ________________________________________________________ Í hvaða landi er lengst skólaskylda? ________________________________________________________ Í hvaða landi fá nemendur ekkert jólafrí? ________________________________________________________ Í hvaða landi þrífa nemendur skólann sinn sjálfir? ________________________________________________________ Í hvaða landi er tveggja tíma hlé í hádeginu? ________________________________________________________ Svaraðu

Spurningunum.

Hvað er skólaskyldan löng á Íslandi? __________________________ Lýstu skólaárinu þínu .

_____________________________________

________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________

Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

71

Matslisti Krossaðu

í viðeigandi reiti þegar þú hefur lokið við að lesa kaflann.

Kaflaheiti

Ég skil textann …

mjög vel vel

þarf að meira en lesa betur 5 ný orð

Miguel Alisha Fred Áhugamál Óvenjulegt áhugamál Lisa Clayton vildi sigla … Lisa Clayton lét drauminn rætast 1. apríl Valentínusardagur Lúsíumessa Jólin í Kína Jólin í Ástralíu Jólin í Mexíkó Jólin í Hollandi Jólin í Litháen og Póllandi Bakpokaferðamaður Heimsmeistarakeppnin Treystu fjölskyldunni Kom inn! Matarvenjur Gæludýr eru mismunandi Gæludýr eru góðir félagar Þreyttur hundur Óvenjulegur pakki Noregur Finnland Indland Frakkland Spánn Japan Kórea Notkun Netsins Ungt fólk og Netið Hættur á Netinu Skólar í Taílandi Skólar í Víetnam Skólar í Rússlandi Skólar í Kenía Skólar í Englandi

72

Skólar í Kína Hitt og þetta  Leskaflar og verkefni  © Námsgagnastofnun 2009  06185

Ég lærði … minna en 5 ný orð

engin ný orð

Til kennara! Um námsefnið. Námsefnið Hitt og þetta, leskaflar og verkefni fyrir unglinga, er einkum hugsað fyrir nemendur í 8.–10. bekk sem eru að læra íslensku sem annað tungumál. Bókin er ætluð nemendum sem náð hafa nokkurri færni í íslensku máli en ráða enn ekki vel við almennt lesefni ætlað þessum aldurshópi. Hún getur því nýst sem hluti af brú yfir í almennt námsefni. Textar og verkefni eru að hluta til þýðingar úr námsefninu Listen first 1, 2 og 3 eftir Jacqueline Friðriksdóttur, sem kom út hjá Námsgagnastofnun á árunum 2004–2007. Aðrir textar eru frumsamdir. Íslenska þýðingu og aðlögun ásamt, gerð verkefna, annaðist Ragnheiður Valgerður Sigtryggsdóttir. Textar. Á vinstri blaðsíðu bókarinnar er stuttur samfelldur texti sem einnig má finna á hljóðbók. Leitast var við að semja texta sem höfða til unglinga, óháð þjóðerni þeirra. Víða er komið við, fjallað um fólk, siði og menningu þess, gleði og sorgir, hátíðir og venjulega daga. Hvorki er nauðsynlegt að allir nemendur lesi alla kafla bókarinnar né lesi þá í þeirri röð sem þeir koma fyrir. Glósubók. Í textunum koma án efa fyrir fjölmörg hugtök sem nemendur þekkja ekki. Efst á hægri blaðsíðu er því glósubók þar sem þeir geta glósað orð eða orðasambönd á sínu móðurmáli og borið saman hvernig hlutirnir eru sagðir. Sumir nemenda þurfa e.t.v. að þýða fleiri orð en þar eru talin upp og er þá mælt með að þeir hafi við hendina litla glósubók til að safna orðunum í. Munnleg tjáning. Samtöl og samskipti eru lykilatriði í tungumálanámi og undirstaða þess að virkja og festa í sessi nýjan orðaforða. Efni bókarinnar gefur tilefni til margs konar umræðna sem auðveldlega má tengja t.d. upprunalandi nemandans eða samanburði. Leggja þarf áherslu á að nemendur fái sem flest tækifæri til að æfa og beita nýjum orðaforða.

Verkefni. Verkefni á hægri blaðsíðu reyna ýmist á lesskilning eða miðast við að rýna nánar í orðaforðann í textanum. Þótt verkefnin séu margs konar ganga vissar verkefnagerðir í gegnum bókina sem auðveldar nemendum að átta sig á til hvers er ætlast. Í flestum tilfellum geta nemendur fundið svör við verkefnum í textanum, aðeins í örfáum tilvikum er ætlast til þess að nemendur skrifi svör frá eigin brjósti. Erfitt getur reynst að finna samheiti og andheiti orða. Þau eru því feitletruð í textanum. Þessi verkefni miða að því að opna vitund nemenda fyrir nýjum orðum og auka þannig orðaforða þeirra. Hljóðbók og lestur. Miðað er við að nemendur leysi verkefnin eftir að hafa lesið textann og hlustað á hann. Í mörgum lesskilningsverkefnum er gert ráð fyrir að nemendur endurtaki lesturinn í hljóði eftir að hafa skoðað orðin og glósað. Reynslan sýnir að endurtekinn lestur stuðlar að betri skilningi og eykur öryggi og lestrarfimi. Mikilvægt er að nemendur nýti sér hljóðbókina til að læra réttan íslenskan framburð. Matsblað. Æskilegt er að nemendur venji sig á að merkja við á matsblaði þegar þeir hafa lokið við kafla. Á þann hátt gera þeir sér betur grein fyrir hvernig þeim gengur námið auk þess sem þeir hafa yfirsýn yfir hvernig þeim miðar áfram. Eins áður segir má hugsa sér að nemendur velji vissa kafla eða vinni þá í annarri röð en þeir koma fyrir í bókinni. Notkun. Bókina má nota á ýmsan hátt með nemendum, bæði í litlum hópum og með einum nemanda. Nemendur geta tekið bókina með sér inn í bekk og leyst verkefnin þar og síðast en ekki síst má nota efnið fyrir heimavinnu. Æskilegt er að kennarar kynni efnið fyrir foreldrum og leiti samvinnu við þá um að glósa eða skýra hugtök fyrir nemendum eftir því sem kostur er.

Hitt og þetta

Íslenska sem annað tungumál Leskaflar og verkefni Þessi bók er einkum ætluð nemendum á unglingastigi sem eru með annað móðurmál en íslensku en hafa náð nokkurri færni í íslensku máli. Henni er ætlað að efla orðaforða þeirra, bæta lesskilning og vera eins konar brú yfir í lestur texta sem mæta nemendum á þessu aldursstigi. Efnið er valið með hliðsjón af mismunandi bakgrunni lesenda og kemur úr ýmsum áttum eins og heiti bókarinnar gefur til kynna. Verkefni fylgja hverjum kafla þar sem athygli nemenda er beint að einstökum orðum, ásamt því að gera kröfur um lesskilning. Bókin nýtist einnig íslenskum nemendum sem þurfa skýra framsetningu á efni. Allir textar eru lesnir inn á hljóðbók sem hlaða má niður af vef Námsgagnastofnunar. Efnið má einnig prenta út af vef stofnunarinnar. Jacqueline Friðriksdóttir og Ragnheiður Valgerður Sigtryggsdóttir hafa tekið efnið saman. Teikningar eru eftir Böðvar Leós og Inga Jensson.

NÁMSGAGNASTOFNUN 06185