Wielozadaniowy Samolot Bojowy MiG-29, n°8

======

Monografia MiG-29

==�������=

Samolot MiC-29 polskiego lotnictwa wojskowego w nowym malowaniu wykonywanym podczas okreso­ wego remontu samolotów w WZL nr 2 w B ydgoszczy.

Samolot MiC-29UB polskiego lotnictwa wojskowego w nowym malowaniu.

Samolot MiC-29 polskiego lotnictwa wojskowego w malowaniu tuż po pozyskaniu z Czech. Zwraca uwagę " biały pas identyfikacyjny wprowadzony podczas m iędzynarodowego ćwiczenia " Orli Szpon , realizowanego " ( 1 9 9 7 r.). Partnerstwo dla Pokoju na obszarze Pafski w ramach programu "

Samolot MiC-2 9UB polskiego lotn ictwa wojskowego w malowaniu pierwotnym, z okresu dostawy od producenta.

Samolot MiC-29 polskiego lotnictwa wojskowego w okolicznościowym malowaniu z okazji nawiązania partnerskich kontaktów pomiędzy 1. PLM a 2e Escadre de Chasse Armee de L'Air z D ijon (1 994 r.).

BIBLIOTEKA MAGAZYN U LW

Jerzy Gruszczyński, Michał Fiszer

WIELUZADANIOWY SAMOLOT BOJOWY

IG-29 Wydawnictwo MAGNUM X Warszawa 2002

Źródła ilustracji: Bogdan Braniewski, Remko van de Bunt, Piotr Butowski, W iktor Druszlakow, Michał Fiszer, jerzy Gruszczyński, Andrzej Kiński, Henryk Kowalczyk, Stanisław Kutnik, Wojciech Matusiak, Andrzej Rogucki, Piotr Wiśniewski, oraz archiwum Autorów, ANPK MiG i EADS.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być kopiowana w żadnej formie ani żadnymi metodami mechanicznymi i elektronicznymi, łącznie z wykorzystaniem systemów przechowywania i odtwarzania informacji bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich. Alf right reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form by any means electrical, mechanical or otherwise without written per­ mission of the publisher.

Autorzy serdecznie dziękują wszystkim, którzy pomogli w zbieraniu materiałów do niniejszej publikacji, a w szczególności Panom: Piotrowi Butowskiemu, Andrzejowi Kińskiemu, Marianowi Mikołajczukowi, Cezaremu Piotrowskiemu oraz Krzysztofowi Zalewskiemu.

Fotografia na okładce: Polski MiG-29 w efektownym wznoszeniu pionowym. Fot. Andrzej Rogucki.

ISBN 83-88920-10-3

Redakcja techniczna: Piotr Gałecki Skład i łamanie: Ryszard Ochudzki

Plansze barwne: Robert Gretzyngier. Rysunki: Marcin Mokrecki.

Copyright© 2002 by Wydawnictwo Magnum X Wydanie l, Warszawa 2002

Wydawca: Magnum X Sp. z o.o. ul. Skrajna 1/25; 03-209 Warszawa

Druk i oprawa: Lotos Warszawa, ul. Mińska 25

Monografia MiG-29 Dwadzieścia pięć lat temu po raz pierwszy wzbił się w powietrze prototyp taktycznego samolotu myśliwskiego MiG-29 (frontowe­ go - według terminologii rosyjskiej). W 1983 roku w linii pojawiły się pierwsze egzemplarze seryjne i wkrótce stał się on jednym z czte­ rech podstawowych samolotów tej klasy w świecie, obok f-16 fighting Fa/eon, F/A-18 Hornet oraz Mirage 2000. Do połowy lat 90. MiG-29 wyprodukowano w liczbie około 1500 egzemplarzy. Obecnie po zawirowaniach związanych między innymi z reorganizacją rosyjskiego przemysłu lotniczego oraz przeformowaniem i zmianą kierownictwa RSK MiG, firma proponuje różnorakie pakiety mo­ dernizacyjne samolotów wcześniej wyprodukowanych jak i jakościowo nowe wersje rozwojowe MiG-29. W wyniku podjętych prac znacznej rozbudowie uległy nie tylko tradycyjnie dotąd dobre właściwości samolotu w walce powietrz­

nej, ale obecnie uzyskał on także o wiele większe możliwości bojowe w z walczaniu obiektów naziemnych oraz nawodnych. W efek­ cie zrealizowane przedsięwzięcia uczyniły z MiG-29 pełnoskaJowy wieJozadaniowy samolot bojowy, który nadal może z powodzeniem konkurować na światowych rynkach handlu uzbrojeniem lotniczym, w walce o najbardziej lukratywne zamówienia. Cofnijmy się jed­ nak w tym momencie do lat kiedy samolot MiG-29 na tej drodze stawiał dopiero pierwsze kroki.

POWSTANIE l ROZWÓJ MIG-29

tej broni), jednocześnie jednak nie mniejszą wagę przywiązano teraz też i do możliwości prowadzenia przez niego bezpośredniej, ma­ newrowej walki powietrznej. Przyjęto też wów­ czas, że zakres zwiększania przyspieszenia, prędkości wznoszenia i zwrotności nie może być ograniczony wytrzymałością konstrukcji, lecz powinien wynikać jedynie z wytrzymało­ ści organizmu pilota na duże przeciążenia. Sa­ molot miał mieć przy tym duży taktyczny pro­ mień działania oraz zdolność do samodzielnych działań nad obszarem przeciwnika. Oddzielnym wyzwaniem dla konstruktorów był w tych wa­ runkach pokładowy kompleks samoobrony. Pierwsze kroki w kierunku opracowania wy­ magań na nowy taktyczny samolot myśliwski dla Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych (USAF) podjęto w 1965 roku. Dwa lata później ruszy­ ło opracowanie studium jego ogólnej koncep­ cji. Konkurs na opracowanie samolotu, do które­ go o g ó ł e m s t a n ę ł o o s i e m fir m , w y g r a ł McDonnell Douglas. 2 3 grudnia 1969 roku otrzymał on kontrakt na budowę 12 prototypów i 8 maszyn przedseryjnych. Nowy samolot otrzy­ mał oznaczenie F-15 Eagle.

Według pierwotnej koncepcji MiC-29 był ciężkim samolotem myśliwskim przewagi powietrznej, ekwi­ walentem amerykańskiego myśliwca F-15 Eagle.

Wszystkie te wydarzenia były pilnie i z du­ żą uwagą śledzone w ZSRR, gdzie wizja szyb­ kich zautomatyzowanych myśliwców miała

W pierwszych latach 6 0., na całym świecie

powietrznych nad Wietnamem nie uległ więk­

szczególnie wielu zwolenników. Wynikało to

powszechnie przyjmowano, że szybki wzrost

szym zmianom (lata 1965-1968). Odpowie­

z pozostałości chruszczowowskiej wizji po­

prędkości lotu najnowszych samolotów bojo­

dnie warunki jej prowadzenia zostały przesu­

wszechnej rakietyzacji walki zbrojnej (hasło:

wych oraz postępujący w ślad za tym rozwój

nięte w obszar prędkości okołodźwiękowych:

rakieta może wszystko). Odpowiednikiem Phan­

awioniki spowodują radykalną zmianę charak­

8 00-1000 km/h, niezależnie od ogólnego wzro­

toma 11 w ZSRR był program taktycznego samo­

teru walki powietrznej, sprowadzając ją do pro­

stu prędkości w locie poziomym lub prędkości

lotu myśliwskiego MiG-23 z kierowanymi pół­

stej wymiany ognia za pomocą kierowanych pocisków rakietowych "powietrze-powietrze" z dużych odległości. W linii taktycznych sa­

maksymalnej rozwijanej przez walczące samo­

aktywnie radiolokacyjnie pociskami R-23R -

loty. Wysunięto stąd wniosek, że próby zastę­

średniego zasięgu ( równolegle- zgodnie z ro­

powania zwrotności taktycznych samolotów

syjskimi zasadami zwiększenia prawdopodo­

molotów myśliwskich prekursorem tej koncep­

myśliwskich ich większą prędkością oraz pro­

bieństwa zestrzelenia celu powietrznego sto­

cji był amerykański samolot Me Donnell Dou­

sującego intensywne przeciwdziałanie

podstawowym uzbrojeniem stały się kierowa­

stoliniowymi atakami z użyciem kierowanych pocisków rakietowych "powietrze-powietrze" nie powiodły się i koncepcja budowy nad­

ne półaktywnie radiolokacyjnie pociski AIM-7

dźwiękowych myśliwców taktycznych kolej­

R-23T) oraz samonaprowadzającymi się na pod­

Sparrow- średniego zasięgu oraz samonapro­

nej (trzeciej) generacji musi być oparta na in­

czerwień pociskami R-13M- bliskiego zasięgu.

wadzające się na podczerwień pociski AIM-9

nych zasadach.

glas F -4C P h a n t o m 11 (1963 r o k ) . Je go

Sidewinder- bliskiego zasięgu. Samolot był

W tej sytuacji specjaliści amerykańscy nie­

przy tym całkowicie pozbawiony uzbrojenia

zwłocznie pokusili się o opracowanie nowych

strzeleckiego.

założeń budowy przyszłego taktycznego samo­

radioelektroniczne- opracowano ich odmianę z termiczną głowicą samonaprowadzającą ­

Dlatego naturalną koleją rzeczy amerykański F-15 Eagle nie mógł w ZSRR pozostać niezau­ ważony.

Koncepcja

Niedopracowanie pierwszych odmian poci­

lotu myśliwskiego, następcy Phantoma 11. Nadal

sków Sparrow, niedoskonałość ówczesnego sy­ stemu identyfikacji "swój-obcy" - w warun­ kach toczenia walk powietrznych nad obszarem

utrzymano w nim zdolność do prowadzenia rakietowych walk powietrznych ze średniej od­

W 1971 roku po raz pierwszy oficjalnie zo­

ległości (zakładając, że w konflikcie N ATO­

stały sformułowane wymagania taktyczno-tech­

przeciwnika oraz szereg ograniczeń politycz­

Układ Warszawski na Europejskim Teatrze Woj­

niczne Wojenno - Wazdusznych Sił ZSRR na

nych spowodowały tymczasem, że obraz walk

ny nie będzie żadnych ograniczeń w użyciu

będący odpowiednikiem F-15 fag/e samolot,

BIBLIOTEKA MAGAZYNULW

3

Monografia MiG-29

�������,;"""""��"""'

z umownym oznaczeniem PFI ( z ros. Perspek­ tiwnyj Frontowoj lstriebitiel - Perspektywiczny Myśliwiec Frontowy). Głównymi zadaniami postawionymi przed samolotem PFI były: • zwalczanie myśliwców przeciwnika w bli­

skiej manewrowej walce powietrznej z uży­ ciem rakiet kierowanych oraz działka; • przechwytywanie środków rozpoznania i na­

padu powietrznego na dalekich podejściach przy naprowadzaniu z ziemi lub prowadząc działania autonomiczne z pomocą pokła­ dowego kompleksu radiolokacyjnego oraz prowadzenie walk powietrznych ze średniej odległości z użyciem rakiet kierowanych; • osłona wojsk i obiektów infrastruktury admi­

nistracyjnej, przemysłowej i komunikacyjnej przed rozpoznaniem i uderzeniami z po­ wietrza; • osłona własnych lotniczych sił uderzenio­

Koncepcja lekkiego manewrowego taktycznego samolotu myśliwskiego MiG-290 początkowo również ściśle bazowała na sprawdzonym układzie aerodynamicznym MiG-25P.

wych nad wrogim obszarem przed atakują­ Założono, że głównymi właściwościami sa­

termolokacyjny sprzężony z dalmierzem lase­

• zwalczanie małowymiarowych obiektów

molotu PFI, w porównaniu z taktycznymi my­

rowym i zamierzano go stworzyć na jakościo­

naziemnych w warunkach kontaktu wzroko­

śliwcami drugiej generacji (MiG-21, MiG-23)

wo nowej bazie elementowej, funkcjonowa­

wego pilota z celem, z użyciem: bomb swo­

gwarantującymi realizację postawionych zadań

nie którego oparte by było o wysoko wydajne

bodnie spadających, rakiet niekierowanych

bojowych będzie: wysoka manewrowość, za­

procesory cyfrowe. W skład uzbrojenia miały

awansowana awionika oraz wysokoefektywne środki rażenia. Wysoką manewrowość zaplano­

wejść kierowane pociski rakietowe "powietrze­ powietrze " średniego zasięgu oraz pociski do bliskiej manewrowej walki powietrznej, umoż­

cymi myśliwcami przeciwnika;

oraz działka; • prowadzenie rozpoznania powietrznego.

Zwalczanie obiektów powietrznych miało

wano osiągnąć na drodze zastosowania jakościo­

być możliwe z odległości średnich i bliskich,

wo nowych rozwiązań aerodynamiczno-kon­

liwiające prowadzenie wielokierunkowej wal­

w przestrzeni swobodnej i na tle ziemi (wody),

strukcyjnych oraz silnych i ekonomicznych

ki powietrznej, na kursach s potkan i owych

dniem i nocą, w każdych warunkach atmosfe­

silników, gwarantujących stosunek ciągu do

i w pościgu oraz działko.

rycznych, przy prowadzeniu przez przeciwni­

masy startowej ponad jeden.

ka pasywnych i aktywnych form przeciwdzia­ łania radioelektronicznego.

Pokładowy system kierowania ogniem miał obejmować: kanał radiolokacyjny oraz kanał

Wymagane charakterystyki lotno-taktyczne samolotu PFI były następujące: • prędkość maksymalna na wysokości ponad

11000 m- 2500-2700 km/h; • prędkość maksymalna przy ziemi - 1400-

1500 km/h; • maksymalna prędkość wznoszenia przy zie­

mi - 300-350 m/s; • pułap praktyczny- 21000-22000 m; • zasięg z paliwem integralnym na wysokości

ponad 11000 m - 2500 km; • zasięg z paliwem integralnym przy ziemi -

1000 km; • maksymalne przeciążenie eksploatacyjne­

g + 8-9; • czas rozpędzania od prędkości 6 00 do

1100 km/h- 12-14 s; • czas rozpędzania od prędkości 1100 do

Ola ciężkiego samolotu myśliwskiego przewagi powietrznej MiG-29 wybrano klasyczny układ aerody­ nam iczny wzorowany na układzie myśliwca przechwytującego MiC-25P. Na obu zdjęciach widoczny

1 300 km/h - 6-7 s; • stosunek ciągu zespołu napędowego do ma­

sy startowej samolotu - 1, 1-1,2.

jest jego wariant dopracowany, z 19 72 r.

W ZSRR pierwsze nieformalne prace nad stworzeniem taktycznych samolotów myśliw­ skich trzeciej generacji ruszyły w latach 19691970. Zaangażowano do nich wszystkie naj­ b a r d z i e j liczące się " m y ś l i w s k i e " biura doświadczalno-konstrukcyjne: OKB-155 MAP Ariioma l. Mikojana (MMZ " Zenit"), OKB-51 MAP Pawła O. Suchoja (MZ " Kupoł" ) oraz

OKB-115 MAP Aleksandra S. Jakowlewa (MMZ " "Skorost ). W OKB Mikojana prace nad pro­ gramem PFI ruszyły w 1970 roku. Kierowni­ kiem tematu " 9", bo takie wewnętrzne oznacze­ n i e w b i u r z e o t rzymał s a m o l o t PFI, był wyznaczony zastępca generalnego konstrukto­

ra, wybitny specjalista w dziedzinie aerodyna­ miki, doktor nauk technicznych- Aleksandr A.

4

B I BLIOTEKA MAGAZYNU LW

Monografia MiG-29

=======

Czumaczenko. Natomiast ogólną koordynację prac realizował Rosti sław A. Biel akow, będący

kopią amerykańskiej rakiety AIM-7E Sparrow, zdobytej podczas konfl iktu wietnamskiego. Roz­

od 1 971 roku - po śm ierci M i kojana, general­ nym konstruktorem MMZ "Zenit ". Równolegle w stosunku do nowo opracowywanego samo­ lotu zaczęto używać przyszłego - ewentual­

wijano go jako zabezpieczenie, w wypadku

o załamanej krawędzi natarcia oraz bocznymi chwytam i powi etrza i z pojedynczym dwu­ przepływowym turbi nowym s i l n i kiem odrzu­

pędowy samo l otu m iały stanowić dwa dwu­

towym A L- 3 1 F projektowanym w OKB Archi­ pa M. Lu l ki (MZ " Saturn " ), o zakładanym ciągu z dopalaniem - 1 22,6 kN (1970 rok). P lanowa­

nego - oznaczenia seryjnego, MiG-29. Formal­

przepływowe turbi nowe silniki odrzutowe każ­

no zastosować maksymalnie odchudzoną kon­

ne posta n ow i e n i e s a n kcj o n uj ące oddol n i e

d y o z a kład a n y m c i ąg u z d o p a l a n i e m -

strukcję gwarantującą stosunek ciągu do masy

rozpoczęte prace, w d n i u 3 marca 1 971 roku,

1 22 , 6 kN (prawdopodobnie R59F-300 projek­

startowej samolotu 1 ,4! Prędkość obliczen i o­

wydała komisja Rady M i n i strów ZSRR ds. woj­

wa przy ziemi - 1 500 km/h, na wysokości po­

śliwskiego PFI wybrano klasyczny u kład aero­

towane w OKB Siergieja K. Tumańskiego, MMZ " " Sojuz ). Natomiast jego normalna masa star­ towa m i ała oscylować w granicach 2 1 000 kg. Następnie projekt ten poddano dopracowa­

dynami czny, wzorowany na u kładzie myś l i w­

n i u ( 1 972 rok). W jego wyniku M i G-29 otrzy­

łe: pojedyncze działko 3o m m w częściowo ru­

ca przechwytującego M i G -2 5 P. Za tak i m

mał zdwojone usterze n i e p i o n owe rozm ie­

chomym stanowisku strzeleck i m . Na sześci u

rozwiąza niem optował moskiewski Centralny Instytut Aerohydrodynamiczny, sprawujący ogól­ ny nadzór i udzielający pomocy bi urom do­

szczone wraz z płytami usterzenia poziomego na charakterystycznych bel kach stan owiących

bel kach podskrzydłowych: dwa ki erowane pół­ aktywnie rad i o l okacyj n i e pociski " powietrze­ powietrze " średn iego zasięgu i cztery na pod­

skowo - przemysłowych. Dla przyszłego taktycznego samolotu my­

n i epowodze nia własnych prac nad podobnym - wspomnianym już, pociskiem R-23 . Zespół na­

świadczalno-konstru kcyj nym pracującym nad

naturalne przedłużen ie gondol s i l n i kowych. Nadal zachowano dwie pod kadłubowe kierow­

perspektywicznymi maszynam i . Dlatego p ierw-

n ice aerodynam iczne.

nad 1 1 000 m - 2350 km/h. Pułap praktyczny - 21 500 m, zasięg przy z i e m i - 1000 km, na d użej wysokości - 2800 k m . Uzbrojenie sta­

czer w i e ń do b l i s k i c h m a n ewrowych wa l k powietrznych lub ład unek bojowy " powietrze­ powierzch n i a " o masie do 3000 kg. Pokłado­ wą stację radiolokacyjną współpracuj ącą z ter­ m o l o katorem u z u p ełn i a ł - n i e s p otykany wcześniej, rad iolokator tylnej półsfery, zabudo­ wany w opływowym zaso b n i ku na szczycie usterzenia p i onowego. Projekt ten wzbudził jednak w OKB M ikojana l i czne kontrowersje co do praktycznej real ności jego real izacj i i wkrótce został zarzucony. Ko lejny podobny projekt przygotowano w 1 971 roku. Ponownie nawiązano w nim do· sprawdzonego u kładu MiG-2 5 P. Był to więc sa­ molot w u kładzie k l asycznego grzbi etopłata z płatem o obrysie trapezowym i n iewiel k i m i napływami w części przykadłubowej . N a całej długości krawędz i natarcia zastosowano klapy przed nie. Wprowadzono pojedyncze, k l asycz­ ne usterzen i e pionowe; płytowe usterzenie po­ z i o me z c harakterystycznym n i s k i m położe­ niem. Podwozie trójpodporowe, goleń przed nia z kołami b l iźn iaczymi - wciągana d o kadłuba,

W odróżnieniu od amerykańskiego F-16A rosyjski lekki myśliwiec taktyczny III generacji MiC-290 od razu zdecydowano uzbroić w kierowane radiolokacyjnie pociski "p-p " średniego zasięgu.

golenie główne z kołam i pojedynczymi o du­ żej śred n i cy - mocowane d o skrzydła i wcią­ gane do przejścia skrzydło- kadłub. U zbroje­ nie średn iego zasięgu stanowiły dwa pociski R-2 5 rozmieszczone na wyrzutniach częściowo

szy wariant Mi G-29 (1 971 rok) przedstawiał so­

N iezależnie od prac nad projektem samolo­

bą kl asycznego grzbietopłata, z płatem o obry­ sie trapezowym i rozbudowaną mechanizacją,

tu PFI, do kład n i e odpowiadającym ogłoszo­ nym wymaganiom, OKB Mikojana z własnej ini­

zagłębionych w zewnętrzne dolne krawędzie

przechodzącym w n iewielkie napływy, biegną­ ce wzdłuż bocznych prostokątnych chwytów powietrza :-'Pojedyncze, kl asycz ne usterzenie

cjatywy równolegle prowadziło i ntensywne studia nad lekkim manewrowym taktycznym

chwytów powietrza. Ko lej ne cztery pociski

s a m o l otem myś l i wskim trzeciej generacj i .

pionowe uzupełniały dwie pod kadłubowe kie­ rownice aerodynamiczne. Podwozie trójpod­

W OKB M i kojana zwrócono bowiem uwagę na lawi nowo rosnące koszty każdej kolej nej

czym i wyrzutniami pod skrzydła m i . Uzbroje­ nie stałe stanowiło 30 mm działko GSz-30-2

porowe, z kołam i b l iźniaczymi na goleni prze­ dn iej oraz dwu kołowym i wózkami w układzie

generacj i samolotów bojowych. Z tego powo­ du ostatecznie drugą generację taktycznych sa­

tandem - jak na SAAB37 Viggen, na go leniach

molotów myśliwskich w ZSRR utworzyły lek­

R-60, roz m i eszczono n a bel kach z pojedyn­

zabudowane pod kadłu bem . Zespół napędo­ wy stanowiły dwa dwu przepływowe, trójwało­ we silniki R67-300 projektowane w OKB Tumań­ skiego, każdy o zakładanym ciągu z dopalaniem -73,5 k N . Według danych obl iczen i owych normalna

głównych, całkowicie wciągane w kadłub. Pod

kie i stosunkowo proste samol oty MiG-21 oraz

każdym skrzydłem znajdowały się dwie belki z pojedynczymi wyrzutn iami rakiet na pod­

cięższe i bardzi ej wyrafinowane pod kątem awioniki i uzbrojenia samol oty MiG-23. Podob­

czerwień, do bl iskiej walki manewrowej - R-60. Ko lejne cztery rakiety " powietrze-powietrze "

n i e skomponowane zo stało l otn i ctwo my­

1 3400 kg, c o gwarantowało stosunek ciągu do

ś l iwskie Wietnamu (MiG-1 7 i MiG-2 1 ) oraz

ne dolne krawędzie chwytów powietrza (dwie)

angażowanego w konfl ikt b l i skowschod n i (la­ ta 1 967-1 973). Według OKB Mikojana tylko ta�

masy samolot u 1 , 1 2 . Równo legle przy po­ 2 wierzchni nośnej płata 37,6 m jego obciąże­ 2 nie oscylowało w granicach 3 5 6 kg/m • Pręd­ kość maksymalna przy ziemi - 1 500 km/h, na

oraz podobnych wyrzutniach - zabudowanych,

ki też samolot mógł być produkowany masowo

wysokości ponad 1 1 000 m - 2500 km/h. Pułap

w osi symetri i spodu kadłuba samol otu (kolej­ ne dwie) . Uzbrojenie rakietowe uzupełn iało

i m ieć duży potencjał eksportowy.

praktyczny - 2 1 500 m, wznoszenie- 2 9 0 m/s.

30 mm, dwu l ufowe działko GSz-30-2 z zapa­ sem 2 50 naboi. Pocisk R-2 5, z półaktywną ra­

Pierwsza koncepcja lekk iego manewrowe­ go taktycznego samolotu myśl iwskiego trze­ ciej generacji przewidywała maszynę w u kła­

Zasięg z pal iwem i ntegral nym przy z i e m i 8 2 0 k m , na wysokości p o n a d 1 1 0 0 0 m 2000 km. Czas rozpędzania od prędkości 600

diolokacyj ną głowicą samonaprowadzającą był

d z i e k l a sycz n y m , z płatem t r a p e z o w y m

do 1 1 00 km/h - 1 5 s i od prędkości 1 1 00 do

B I B L I OTEKA MAGAZYN U LW

5

średniego zasięgu - R- 25, rozmieszczono na wy­ rzutniach częściowo zagłębionych w zewnętrz­

Izraela (Mirage I I I, F-4 Phantom

li), czynnie za­

m a s a startowa s a m o l ot u m i ała w y n o s i ć

Monografia MiG-29

======

1 300 km/h- 6,5 s. Samolot otrzymał oznacze­

wiano pi erwsze rez u l taty prac roz poczętych

nie M i G-29 D (z ros. Dubl er, d ubler).

w 1 9 71 roku przez Państwowy Instytut Nau ko­

M i G-2 9. Równolegle ocen iono, że utworzenie

Na początku 1 9 72 roku, na połączonym po­

wo-Badawczy Systemów Lotniczych oraz Cen­

perspektywicznego parku taktycznych samolo­

s iedzen i u Rady Nau kowo-Tec h n icznej M i n i ­

tralny I n stytut Naukowo-Badawczy Nr 30 Mi­

tów my ś l i w s k i c h na baz i e d w ó c h typów

sterstwa Przemysłu Lotn iczego i WWS ZSRR

n isterstwa Obrony w zakresie formowan ia parku

rozpatrzono stan prac nad myśliwcami taktycz­

taktycznego lotnictwa myśliwskiego WWS ZSRR

owocować relacją kosztów 1 : 2 na korzyść

(65-70% PLMI oraz 30-35% PFI) zapewni maksi­

mum efektywności, przy kryteri u m " koszt-efekt". Ostateczn i e w 1 973 roku wszel kie prace w tym

nymi projektowanymi w ramach programu PFI.

na l ata 80., na baz ie dwóch typów myś l iwców

W imieniu OKB Mikojana wystąpił Gleb je. Ło­

- ciężkiego i lekkiego, podobn i e jak to zam ie­

obszarze zostały zakończone, co zaowocowa­

z i no-Łozińskij (główny konstru ktor samolotu

rzano zrobić w S i łach Powietrznych Stanów

ło między i n nymi udokład n ien iem wymagań

M i G-3 1 ) przedstawiając projekt ciężkiego my­

Zjednoczonych (w styczn i u 1 9 72 roku USAF

taktyczno-tech n icznych d la Su-2 7 i M i G-2 9 .

ś l iwca M i G-2 9 (edycj i 1 972 rok) oraz lekki ego

ogłosiły konkurs na lekki samolot myśliwski ­

Przy tym roboczą nazwę programu P L M I zm ie­

- M i G-2 9 D (edycj i 1 9 71 rok). Od OKB Sucho­

L ightwe ight Fighter, będący tanim uzupełn i e­

n iono oficjalnie na LFI (z ros. Liegkij Frantawyj

ja projekt Su-2 7 w u kładzie klasycznym oraz in­

n iem F- 1 5 fag/e; w kwietn i u 1 9 72 roku do de­

lstriebitiel - Lekki Myś l iwiec Frontowy).

tegralnym (od p. projekt T10-1 i T10-2) przedsta­

cydującej fazy konkursu stanęły sam o l oty Ge­

wił szef oddziału projektów wstępnych bi ura

n e ra l D y n a m i c s YF - 1 6 i N o r t h r o p YF- 1 7,

O leg S. Samojłowicz, przy czym główną uwa­

z których do dalszego rozwoj u wkrótce ski ero­

gę zwrócono na projekt samolotu w u kładzie i ntegra lnym. Dorobek MMZ "Skorost" przedsta­ wił natomiast konstru ktor generalny bi ura - Ja­

opracowania samolotu F/A-1 8 Homet). Propo­

przed samolotem LFI były:

zycja została przyjęta i 7 sierpnia 1 9 72 roku

• prowadzenie wysokomanewrowej walki po-

kowlew, z projektem lekkiego myśl iwca jak-45

m i n ister przemysłu l otniczego pod p isał posta­

oraz ciężkiego jak-47.

nowienie o real izacj i projektu M i G-29D w u kła-

wano YF- 1 6, natomiast YF-1 7 stał s i ę bazą do

Projekt Głów nym i zadaniami postawionym i teraz

w ietrznej;

/

• skuteczne poraże n i e celów powietrznych w przestrze n i swobodnej i na tle ziemi (wo­ dy) na kursach spotkani owych i w pościgu; • efektyw ne przykrycie sił lądowych przed

rozpoznaniem i uderzeniami lotn ictwa prze­ ciwnika; • zwalczanie obiektów naziemnych w warun­

kach wzrokowego kontaktu p i l ota z celem (zadanie pomocnicze). Przewidywano również, że w ramach za­ kładanej u n ifi kacji sprzętu lotniczego pomiędzy Wojen no-Wazdusznymi Siłami i Woj skami Pro­ t i wowo z d u s z n oj Oborany Strany s a m o l ot M i G-2 9 wprowadzony zostanie i do zi ntegro­ wanego syste m u obrony powietrznej kraj u w miejsce myś l iwców przechwytuj ących Su-15 W 1 972 roku OKB Mikojana dokonało gruntownej zmiany koncepcji aerodynamicznej M iC-290, przed­ stawiając projekt 9-11, samolotu zbudowanego tym razem w awangardowym układzie integralnym.

i MiG-2 3 . Sprecyzowane dla samolotu LFI charakte­ rystyki lotno-taktycz ne przewi dywały:

Dwa m i esiące potem doszło do kolejnego

dzie i ntegralnym. jednocześnie z oznaczenia sa­

• prędkość maksymalna na wysokości ponad

spotkania. Skład uczestników nie uległ zm ian ie,

• p r ę d k o ś ć m a ks y m a l n a p r z y z i e m i -

przedstawiło projekt lekkiego myśl iwca w ukła­

molotu usunięto dodatkowy wyróżn i k w postaci sufiksu " D ". W OKB M i kojana projekt otrzy­ mał oznaczen ie wewnętrzne, 9 - 1 1 (być może

dzie i ntegralnym, pod n i ezmien ionym ozna­

więc, poprzez analogię z różny m i prototypami

• maksymalna prędkość wznoszenia na wyso­

ale OKB M i kojana tym razem n iespodziewanie

czeniem - M i G-2 9 D . W wyniku dyskusj i oba

M i G-23, tj . 23-01 i 23-1 1 , l i nia ciężkich myś l i w­

spełn iające kryteri u m bezpiecznej kontynuacji

ców tematu " 9 " szła pod oznaczeniem 9-01 ?). Samolot Su-2 7 zbudowany w ramach pro­

lotu przy wyj ści u z pracy dowolnego, jednego

gramu PFI m i ał być zdolny do d ziałań autono­

z dwóch s i l n i ków. Były one bowiem rozmie­

m i cznych i w składzie gru py nad terytor i u m

proje kty OKB Jakowlewa odrzucono jako n i e

szczone w i ndywidualnych gondolach zabu­

przeciwni ka, d o głębokości 250-300 km, l icząc

dowanych w połowie rozpiętości każdego skrzy­

od l in i i styczności bojowej wojsk, będąc odpo­

dła (w obu projektach zastosowano ten sam

wiedni kiem F-1 5 fag/e. Z kolei samolot M i G-29

układ aerodynam iczny). Natomiast decydującą

zbudowany w ramach programu PLMI m i ał być

ocenę ofert OKB M i kojana i OKB Suchoja po­

przeznaczony przede wszystk i m d o d z i ałań

stanowiono przeprowadzić po przygotowan i u

nad terytor i u m własnym oraz w taktycznej głę­

przez oba biura danych uzu peł n i ających na

bokości u gr u powa n i a przec i w n i ka (do 100-

spotkaniu kolejnym. Doszło do niego na począt­

150 km), będąc odpowiedn i k i e m amerykań­

ku sierpn ia.

skich F-1 6 . Od PFI wymagano d u żego zapasu

W jego trakcie OKB M i kojana zapropono­

paliwa oraz wielu rakiet (w tym m i n i m u m czte­

1 1000 m - 2500 km/h; 1 500 km/h; kości 1000 m - 325 m/s; • pułap praktyczny - 1 9500 m; • zasięg z pal i wem i ntegral nym i pojedyn­

czym dodatkowym z b i or n i k i e m p a l iwa 3 1500 d m na wysokości ponad 1 1000 m 2 750 km; • zasięg z pal i wem integralnym przy z iemi -

800 km; • maksymalne przeciążenie ekspl oatacyjne ­ g+ 9; • czas rozpędzan ia od pręd kości 600 d o 1 100 km/h - 1 3 s; • czas rozpędzan i a od prędkości 1 1 00 d o

1 300 km/h - 7 s; • stosunek ciągu zespołu napędowego do ma­

sy startowej samolotu - 1 ,2;

wało rozbicie programu PFI na dwa oddzielne

ry średniego zasięgu) oraz działka. Ponadto roz­

programy, w ramach których można by było

budowane na n i m m u siały być kompl eksy łącz­

• normalna masa startowa- 12800 kg;

kontynuować rozwój samolotu Su-27 (jako cięż­

ności i nawi gacj i oraz pokładowy kom p l eks

• obci ążenie powierzchni nośnej - 350 kg/m •

2

kiego perspektywicznego myś l iwca frontowe­

samoobrony. Z kolei PLMI m i ał być maszyną

Projekt 9-1 1 był gotów jeszcze w tym sa­

go - PFI) jak i M i G-29D (jako PLMI, z ros. Per­

maksyma l n i e prostą, łatwą w ekspl oatacj i i ob­

mym 1 9 73 roku. Samolot był klasycz nym śre­

spel
słudze d l a persone l u techn icznego i latającego,

d n i o płatem o konstru kcj i i ntegral neL z płatem

Perspektywiczny Lekki Masowy Myśl iwiec), za­

wraz z n i ewiel k i m i wymaganiami lotn iskowy­

trapezowym o rozbud owanej mec h a n i zacj i

bezpi eczając jed nocześ nie ich u n ifikację pod

m i . U zbroje n i e śred niego zasięgu m i ało być

i z charakterystycznymi - wysun iętymi do przo­

względem szeregu instalacj i pokładowych oraz

du, przykadłubowym i napływam i . Zastosowa­

uzbrojenia. W charakterze argumentu przedsta-

zredukowane do dwóch pocisków " powietrze­ powietrze ". W produkcji seryj nej m i ało to za-

6

B I B LIOTE KA MAGAZY NU LW

no oryg i n a l n e pod kadłubowe, reg u l owane

=======

M o n o g rafi a MiG-29

=======

chwyty powietrza o przekroju prostokątnym, dla dwóch turbinowych silników odrzutowych R67-300, rozmieszczonych w indywidualnych gondolach mocowanych w tylnej części korpu­ su kadłuba. Szeroki nośny kadłub miał zapew­ nić dużą przestrzeń wewnętrzną do wykorzy­ stania na zbiorniki paliwa i wyposażenie. jednocześnie- dzięki konstrukcji integralnej, sa­ molot miał się charakteryzować dużą wytrzy­ małością przy mniejszej masie w stosunku do konstrukcji klasycznej. W celu uniknięcia zasy­ sania zanieczyszczeń z płaszczyzn lotnisko­ wych przez nisko położone chwyty powietrza w fazie kołowania, startu i lądowania samolo­ tu miały być one zakrywane specjalnymi per­ forowanymi płytami, a niezbędne- dodatkowe powietrze, miało być pobierane przez specjal­ ne górne chwyty żaluzjowe rozmieszczone w napływach przykadłubowych. Kabinę pilota wyniesiono z obrysu kadłu­

W wyniku rezygnacji z rakiet R-25 na korzyść R-24 (R-27), wszystkie sześć belek na kpr "p-p" ostatecznie

rozmieszczono pod skrzydłami samolotu.

ba, zapewniając tym samym dobre warunki ob­ serwacji przestrzeni powietrznej we wszyst­

Pytani o tę sprawę konstruktorzy twierdzą, że

(GMZ im. W.ja. KI imowa), każdy o zakładanym

kich kierunkach. Obserwację tylnej półsfery

układ ten dał im mniejszą masę i większą nie­

ciągu z dopalaniem-83,4 kN.

wspomagały trzy lustra rozmieszczone na obra­

zawodność. jako prostszy wymaga tylko mini­

26 czerwca 1974 roku wyszło oficjalne

mowaniu kopułki osłony kabiny, odsuwanej

malnej obsługi naziemnej. Można jednak za­

wspólne postanowienie KC KPZR oraz Rady Ministrów ZSRR o budowie lekkiego taktyczne­

w tył (następnie zdecydowano się na kopułkę

ryzykować stwierdzenie, że jest to tylko część

otwieraną w tył do góry). Z przodu-niedzie­

prawdy. jak wiemy aktywny układ sterowania

go samolotu myśliwskiego trzeciej generacji

lony przedni wiatrochron. Fotel wyrzucany

otrzymał wspomniany już Su-27. Tak więc kon­

MiG-29. W tym samym roku, na bazie pogłę­

(O m - 140 km/h). Usterzenie pionowe

struktorzy OKB Mikojana mieli pełne podsta­

bionych prognoz i ocen wielu instytutów i pla­

klasyczne - zdwojone, poziome - płytowe.

wy by także zdecydować się na sterowanie ak­

cówek naukowo-badawczych oraz przemysłu

Podwozie trójpodporowe z kołami bliźniaczy­

tywne. Najprawdopodobniej o ich odmiennym

i wojska wydano dla niego nowe skorygowane·

mi na goleni przedniej i z kołami pojedynczy­

wyborze zadecydował niski ówczesny poziom

wymagania taktyczno-techniczne. Nowe WTT przewidywały zwiększenie normalnej masy

KM-1M

mi- na goleniach głównych. Wciągane odpo­

rosyjskiej techniki komputerowej (duże roz­

wiednio do kadłuba oraz w przejście skrzydło

miary i masa urządzeń, przy niewielkiej mo­

startowej samolotu do 13500 kg. Przy tym dla

-kadłub. Uzbrojenie rakietowe- początkowo

cy obliczeniowej, co dla samolotu lekkiego

zachowania wymaganego obciążenia płata

na dwóch belkach, na dolnych zewnętrznych

ma istotne znaczenie). Kolejnym czynnikiem

zwiększono jego powierzchnię nośną z 34 m2

krawędziach chwytów powietrza i czterech -

mógł być brak czasu na jego ewentualny roz­

do 38 m2• Nowy projekt MiG-29 w OKB Miko­

pod skrzydłami. Następnie wszystkie sześć be­

wój i dopracowanie. W rozwoju MiG-29- na

jana wkrótce otrzymał oznaczenie 9-12.

lek na rakiety rozmieszczono pod skrzydłami

tym etapie prac, pewne dodatkowe opóźnie­

31 lipca 1975 roku Głównodowodzący

(w wyniku rezygnacji z rakiet R-25 na korzyść

nia wywoływało bowiem równolegle dopraco­

WWS ZSRR zatwierdził postanowienie naka­

rodzimych rakiet R-24 i R-27 - patrz dalej).

wanie nie od razu udanych samolotów MiG-25

zujące realizację programu LFI w dwóch eta­

Działko GSz-30-2 zabudowane zostało w pra­

(1972 rok), MiG-23 (1973 rok) i MiG-27

pach. W etapie pierwszym miał powstać sa­

wym napływie (patrząc w kierunku lotu).

(1974 rok).

molot z systemem k i e r o wania ogniem

W celu uzyskania maksymalnej zwrotno­

Kolejne korekty w dopracowywany projekt

i uzbrojeniem przejętym z taktycznego samo­

ści samolotu projekt 9-11 przewidywał zbu­

9- 11 wniosły problemy z awioniką, jej gabary­

lotu myśliwskiego drugiej generacji MiG-23ML

dowanie go w układzie niestatecznym, z aktyw­

ty i masa w wielu wypadkach znacznie prze­

(z niezbędną modernizacją). Dopiero LFI eta­

nym u k ł a d e m sterowania, dynam icznie

kraczały przyjęte wskaźniki. Wystąpiły też pro­

pu drugiego miał otrzymać docelowy system kie­

ustateczniającym samolot w każdej fazie lotu

blemy z rozwojem silnika R67-300. Ostatecznie

rowania ogniem i uzbrojenie nowego pokole­

ustalonego i manewrowania w powietrzu. Osta­

OKB Mikojana zdecydowało się na dwa sil­

nia. Samolot etapu pierwszego otrzymał

tecznie wybrano jednak klasyczny układ me­

niejsze dwuprzepływowe turbinowe silniki

oznaczenie MiG-29A (projekt 9-12A) i w linii

chaniczny, ze wspomaganiem hydraulicznym.

odrzutowe RD-33 z OKB Siergieja P. lzotowa

miał się pojawić w końcu lat 70. ( 1979 r.). Sa­ molot etapu drugiego miał być oznaczony po prostu MiG-29 (bez żadnych dodatkowych su­ fiksów) i w linii pojawić się w pierwszych la­ tach 80. (1982 r.), po czym MiG-29A miał być skierowany na eksport. 19 stycznia 1976 roku wyszło kolejne wspól­ ne postanowienie KC KPZR oraz Rady Mini­ strów ZSRR, tym razem precyzujące tempo prac i terminy realizacji ich kolejnych etapów, przy programie LFI. Zachowano w nim dwuetapowe dojście do samolotu finalnego. W 1977 roku na połączone próby państwowe (tzw. etap A i etap B) miał być przedstawiony samolot MiG-29A, a w 1978 roku- docelowy MiG-29. Gwofi ści­ słości należy jednak dodać, że analogiczne dwuetapowe podejście było założone jeszcze

Pełnowymiarowa makieta samolotu MiG-29 w docelowym wariancie- projekt 9-72. Zwracają uwagę

na etapie kreślenia pierwszych wizji PFI w OKB

leżące na ziemi makiety kpr "p-p" R-74.

Mikojana (1971 rok) oraz było kontynuowane

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

7

Mono g rafia

MiG-29

==-�������=

w projekcie 9-1 1 , tzw. projekty 9-11 A i 9 - 1 1 ( 1 973 rok). Tym czasem 14 listopada 1 9 76 roku niespo­ dziewanie wyszło postanowi enie KC KPZR oraz Rady M i n istrów ZSRR w sprawie przerwania prac nad " przejściowym " MiG-29A. Gwałtow­ na zmiana planów była wymuszona ucieczką por. Wi ktora Bielenki do japonii na najnow­ szym myśl iwcu przechwytującym M i G-2 5 P i stworzoną tym samym moż l iwością zapozna­ nia się z jego taj nym wyposażeniem specjal istom japońskim i amerykańskim (6 września 1 9 76 roku). W tych warunkach, w trybie natychmia­ stowym zdecydowano się skierować główny

W swojej finalnej postaci projekt 9-72 reprezentował sobą samo/ot będący ewolucyjną modernizacją wyj­

wysiłek na modern izację systemu kierowania og­

ściowego projektu 9-11. Zmiany głównie objęły jego ustatecznienie w kanale podłużnym. Zmodyfiko­

niem i uzbrojenia MiG-2 5 P. W efekcie j u ż rok

wano kształt płata oraz obrysy i rozmieszczenie usterzenia poziomego i pionowego.

póź n i ej wystartował poprawiony prototyp, a w roku kolejnym skierowano go do produk­ cji seryj nej, pod oznaczeniem M i G-2 5PD (kom­ pleks radiolokacyj ny Smiercz-A zastąpiony zo­ stał d opracowanym kompleksem Sapfir-23ML z MiG-23ML, oznaczonym teraz Sapfir-25, a kie­ rowane pociski rakietowe " powietrze-powie­ trze " średniego zasięgu R40RIR-40T zastąpiły pociski R-40RD/R-40TD z głowicami samona­ prowad zania " zapożyczo nym i " z pocisków R-24RIR-24T - patrz dalej). Równolegle w lot­ niczych zakładach remontowych d o nowego standardu moder n izowano wcześniej wypro­ d u kowane M i G-2 5P, nadając i m oznaczenie Mi G-25P DS (lata 1 9 78-1 982). W 1 97 5 roku zakład produkcji doświadczal­

Układ aerodynamiczny

skręcenie aerodynamiczne zewnętrznej części skrzydła. Dla zapewnienia wymaganych charak­

M i G-29 (9-1 2) został zaprojektowany w ukła­

terystyk lotnych na dużych kątach natarcia pod­

im. P.W. Dementiewa rozpoczął przygotowania

dzie kl asycznym jako konstrukcja i ntegralna,

stawowe części skrzydeł wyposażono w kl apy

do budowy pierwszego prototypu MiG-29. Rok

w której płatowiec z szerok i m nośnym kadłu­

przedn ie rozmieszczone niemal na całej długo­

bem wraz z przykadłubowym i częściami skrzy­

ści krawędzi natarcia, które w stanie wychylo­

deł stanowi jedną całość i wytwarza znaczną

nym zmieniają krzywiznę prof i l u . Co prawda

nej O KB M i kojana razem z zakładami MAP O

później rozpoczęto wytwarzan i e p ierwszych elementów. Równolegle w 1 9 76 roku wyko­ nano jego pełnoskalową maki etę, przy której wkrótce rozpoczęła pracę komisja m akietowa. W roku kolejnym makieta i projekt techniczny samolotu otrzymały ocenę pozytywną. W swojej finalnej postaci projekt 9-1 2 repre­ zentował sobą samolot będący ewolucyjną mo­ derni zacją wyjściowego projektu 9-1 1 . Zmiany

część ogólnej siły nośnej (rola kadłuba i napły­

zastosowanie klap przednich komplikuje kon­

wów w wytwarzaniu ogó l n ej siły nośnej samo­

strukcję i zwiększa koszt wytwarzania płatow­

lotu rośnie szczególnie po przekroczeniu w trak­

ca, ale jednocześnie umożliwia zm niejszenie

cie manewrowania kąta natarcia 1 7'1; w MiG-29

powierzchni skrzydeł i polepsza manewrowość

parametr ten dochodzi wówczas do 40%).

samolotu na małych prędkościach.

S kr zydło p a s m owe M i G - 2 9 s kłada s i ę

Podstawowym przeznaczeniem przykadłu­

z dwóch części: podstawowej z prosto lin iową

bowych części skrzydeł jest wytwarzanie wiru, który zwiększa energię opływającej skrzydło

głównie objęły jego ustateczn ienie w kanale

krawędzią natarcia o skosie 42° i grubości pro­

podłużnym (ze względu na zastosowanie kla­

f i l u 4,1 5 oraz pomocn iczej części przykadłu bo­

strugi i sprawia, że si l n iej przylega ona do po­

sycznego u kładu sterowania) . Zmodyfikowano

wej z krzywol i n i ową krawędzią natarcia o śre­

wierzchn i płata nawet na d użych kątach natar-.

d n i m skosie 73°30'. Równolegle zastosowano

cia. Wir przykadłubowy powoduje wygenero-

kształt płata oraz obrysy i roz m i eszczenie uste­ rzenia pionowego i poziomego. W ramach uni­ fikacj i wyposażen ia rosyjskich samolotów bo­ jowych w środki wysokościowo- ratownicze

zastosowano nowy fotel wyrzucany p i l ota K-3 6 DM s.2 (0 m - 75 km/h). N atomiast ze­ spół napędowy samolotu ostatecznie oparto o jedyne dostępne - wspomn i ane już - s i l ni k i RD-33, z dużym potencjałem modernizacyj­ nym w przyszłości (alternatywny silnik R53F-300 OKB Tumański ego o ciągu maksymalnym z do­ palaniem 82,43 kN p lanowany m i ędzy i n nymi i dla jak-45 pozostał na papierze). Długość sa­ molotu bez odbiorn i ka ciśn ień powietrznych

wyni osła 1 5,0 m, rozpiętość płata - 10,8 m, przy powierzchni nośnej 38,0 m2, wysokość 4,56 m. Masa własna samolotu - 9670 kg, star­ towa normalna - 1 3 5 70 kg, w tym 3650 kg pa­ liwa integralnego w zbior n i kach kadłubowych . Stosunek ciągu zespołu napędowego d o normal­

MiG-29 został zaprojektowany w układzie klasycznym jako konstrukcja integralna, w której płatowiec

nej masy startowej samolotu - 1 ,23. Obciąże­

z szerokim nośnym kadłubem wraz z przykadłubowymi częściami stanowi jedną całość i wytwarza

nie powierzc h n i nośnej -3 5 7 kg/m2•

znaczną część ogólnej siły nośnej.

8

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

======

Monografia MiG-29

wanie równoległych wirów na całej powierzch­ ni skrzydła, działając na zasadzie zbliżonej do

koła zębatego. Na końcu skrzydła wir ten mu­ si pokrywać się z wirem indukowanym, powo­ dowanym przepływaniem powietrza spod skrzy­ dła n a d j ego gór n ą powierzch nię, wokół końcówki płata. N a skrzyd le trapezowym ode­ rwan ie strug rozwija się w części przykadłu­ bowej, a tutaj energia wiru pasmowego jest największa. Dzięki temu skrzydło pasmowe u m oż l i w i a uzyska n i e wysok i c h przyrostów współczyn n i ka siły nośnej, dając możliwość zmniejszenia jego powierzchni i wydłużenia, przyczyniając się do zmn iejszenia masy pła­ towca i zwiększenia jego wytrzymałości. Staran n i e dopracowany u kład aerodyna­ m iczny samolotu MiG-29 jest jedną z jego naj­ mocniejszych stron. Wiele publikacj i przy tym mocno podkreśla, że jest to oryginalny produkt rosyjskiej myśli i szkoły konstruktorskiej. jednak

Do zapewnienia w ymaganych charakter ystyk lotnych na dużych kątach natarcia podstawowe części

bliższa anal iza tego probl em u pozwala sfor­

skrzydeł wyposażono w klapy przednie rozmieszczone niemal na całej długości krawędzi natarcia.

mułować wniosek, że przy całej oryginal ności podej ścia do tego tematu przez ZSRR, M i G-29 jest niczym innym, jak staranną kom p i l acją poszczególnych rozwiązań zastosowanych w ta­ kich amerykańskich myś l i wcach jak: F-1 4 Tom­ cat (u kład aerodynam iczny z szerokim kadłu­

śn iej wym ienionych samolotach, zdobytych

określ onych kątach natarcia automatycznie wy­

wszelki m i możliwymi kanałami.

chyla klapy przednie oraz po osiągn ięciu kąta

Układ sterowania

maksymalnego, z uwzględnieniem jego narasta­ n i a " ostrzegawczo " odchyla drążek sterowy pi­ lota " od s i ebie ". Ogran iczenie kąta natarcia

bem nośnym i odsuniętymi od siebie s i l n ikami), F-1 5 fag/e ( " rozszerzony " mechaniczny układ sterowania), F-1 6 Fighting Faleon (skrzydło pa­

n i czny u kład sterowania, z bezzwrotnymi

poddźwiękowej, do 26°) uwarunkowane jest po­

wzmacniaczami hydraulicznymi. W jego skład

gorszen iem się stateczności bocznej samolotu

smowe) i YF-1 7 Cobra (ogólna koncepcja żywot­

włączono pi lata automatycznego dzi ałające­

ności i niezawodności lekkiego taktycznego sa­

go w t r z e c h ka n ałac h . U kład o z n aczony

wraz ze wzrostem kątów natarcia. Rezu ltatem

m o l ot u myś l i w s kiego ) . Było to m o ż l i w e

Na MiG-2 9 zastosowano klasyczny, mecha­

SAU-4 5 1 -01 (następnie SAU-4 5 1 -03) umoż l i-

przez aktywny u kład SOS-3M (przy prędkości

tego jest pogorszenie stateczności poprzecz­ nej, choć przeciągnięcie samolotu następuje dopiero na kątach natarcia większych od 30°.

Zespół napędowy Lata 60. to w WWS ZSRR okres szczególne­ go nas i l enia wypadków spowodowanych nie­ sprawnościami sil ników. Bardzo dużo sil n i ków ulegało też zniszczeniu na ziemi, wskutek za­ sysan ia ciał obcych. Był to bowiem okres, gdy na uzbrojenie powszechnie wprowadzono nad­ dźwiękowe samoloty bojowe z awangardowy­ mi wówczas silnikami, niezbyt jednak dopraco­ wanymi i bardzo awaryjnymi, w dodatku bardzo sko m p l i kowanymi w ekspl oatacji i obsłudze. Na przełomie lat 60. i 70., gdy rozpoczynano program PFI, dowództwo rosyjskiego lotnictwa było więc szczegó l nie wycz ulone na problemy Na MiC-29 zastosowano klasyczny mechaniczny układ sterowania z bezzwrotnymi wzmacniaczami hydraulicznymi oraz aktywny układ przeciwdziałania przeciągnięciu samolotu przez pilota SOS-3M.

związane z awariami silników. Tymczasem kon­ struktorzy OKB Mikojana zakłada! i pełne przy­ stosowanie przyszłego MiG-29 do operowania

ponieważ w poszu kiwan i u wszel kich nowinek

wia także tłum ienie krótkotrwałych wachań sa­

tech n i cznych ZSRR zawsze szeroko wykorzy­

z doraźnie przygotowanych lotnisk i drogo­

molotu, ·czy li zapewnia częściowe ustatecz­

wych odci n ków lotniskowych. Tym zdecydowa­

nienie samolotu (aerodynamicznie statycznego,

niej wybrano więc napęd dwusi lnikowy z moż­

stateczność płatowca w zakresie dynamicz­

z pracy jednego s i l n i ka, nawet w tak ni esprzy­

nym) . W kan ale podłużnym u kład sterowania

jających okolicznościach, jak w fazie startu i lą­

stywał osiągn ięcia wywiadu przemysłowego. Tego rodzaj u zdobycze były z reguły najpierw rozpracowywane przez największe, centralne in stytuty nau kowo-badawcze, a następnie uo­ gól n ione wnioski i rekomendacje z tych badań

zakres " tłu m i enie " poprawia jedynie naturalną

l iwością ko ntyn uowania l otu przy wyj ściu

poprawia też stateczność statyczną płatowca,

dowania. Brano też pod uwagę możliwość po­

wychylając autom atycznie ster wysokości w dą­

cówko m . W tym wypadku można postawić te­

wrotu z zada n i a bojowego po z n i szcze n i u

żeniu do utrzymania stałego kąta natarcia przy

zę, że ojcem ogólnej koncepcj i aerodynamicz­

jednego z s i l ników. Na takie wypadki opraco­

danym wychylen i u drążka sterowego. U kład

wano nawet specjalne procedury szkolenia i tre­

były udostępniane innym zainteresowanym pla­

nej M i G-29 był moskiewski Centralny Instytut Aerohydrodynamiczny, zal ecając opracowaną przez siebie koncepcję aerodynamiczną d l a programów P F I i LFI, powstałą na bazie wła­

włącza się też automatyczn i e po wychylen i u klap przednich, kompensując w ten sposób po­ wstały moment podłużny. W ce l u zapobieżenia przyci ągn ięciu samo­

n i ngu pil otów. P rojektowanie s i l n i ka RD-33 z i n i cj atywy OKB lzotowa rozpoczęło się jeszcze w 1 968 ro­ ku i był to pierwszy w ZSRR seryjny sil n i k dwu­

snych prac i analiz (skrzydło ostrołu kowe) oraz

lotu przez p i lota M i G-2 9 otrzymał aktywny

w znacznym stopniu na bazie informacj i o wcze-

u kład przeci wdziałan i a SOS-3M, który przy

śl iwskich. W 1 9 74 roku przeprowadzono na

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

9

przepływowy przeznaczony dla samolotów my­

M o n o g rafia M i G -2 9

======

b ieg samolotu z użyciem spadochronowego układu hamującego (PTK-29), bez jego użycia dobieg wzrasta do 900-950 m . Zespół na pędowy jest na ziemi uruchamia­ ny za pomocą rozrusz n i ka turbi nowego, prze­ kazującego napęd na s i l n i ki przy pom ocy skrzynki napęd agregatów (jest to zespół prze­ kładn i za pomocą których oba silniki napędza­ ją pompy olej owe, hydrau l iczne i obie prądn i­ ce) . Do u r u c h o m i e n i a t u r b o r o z r u s z n i ka wykorzystuje się prąd z lotniskowego, zewnę­ trznego źródła zasi lania (normaln ie) lub z aku­ m u l atorów pokładowych (alarmowo). Każdy s i l n i k wyposażony jest w prostokąt­ ny, regu lowany wlot powi etrza, zapewniaj ący jego stab i l ną pracę na prędkościach nad i pod­ dźwiękowych. Wl oty znajdują się pod napły­ wam i skrzydeł, a płyty regul acyj ne, zmieniają­

Dwuprzepływowy turbinowy silnik odrzutowy R0-33 serii 2s stanowiący napęd MiG-29.

ce przekrój w l otu i ste r u j ące s k o ś n ą fa l ą

hamowni próby pierwszego w pełn i ukomple­

średnica maksymalna 1000 mm, masa s i l n ika su­

uderze n i ową na prędkościach naddźwięko­ wych, umieszczono na górnej powierzchni wlo­

towanego s i l n i ka - RD-3 3 seri i O. Natomiast dopiero 1 0 l ipca 1 97 5 roku wyszło oficjalne

chego - 1055 kg).

postanowienie m i n i stra przemysłu lotniczego, sankcjonujące " oddolny " rozwój nowego silni­ ka i rok później po raz pierwszy przebadano go w powietrzu na " ,atającym laboratori u m " LL-88 (Tu-1 6). W 1 977 roku przygotowan o u l epszony mo­ del s i l n ika - RD-3 3 ser i i 1 , z poprawionymi charakterystyka m i masowymi, wytrzymałościo­ wymi i gazodynamicznym i. W dwa lata później

Zastosowanie dwóch s i l n i ków o bardzo wy­

tu. W celu oddzielenia warstwy przyścien nej wloty zostały nieznacznie odsu n i ęte od dol nej

sokim łącznym ciągu, dało dla MiG-29 n i espo­

powierzchni płata. Warstwa przyścienna z wlo­

tykanie dobre charakterystyki rozpędzania. Dość powiedzieć, że przyspieszenie w locie pozio­

tu jest odsysana i następnie wypływa do atmo­

mym z 600 do 1 100 km/h trwa zaledwie 1 3,5 s;

śródpłata. S i l n i k i otrzym ały orygi nalne zabez­

sfery przez szcze l i ny na górnej powierzchni

a od 1 1 00 do 1 300 km/h - 8,7 s. Wznoszen ie

p i eczenie przed wpad n i ęciem do wlotu ciał

na poziomie morza wynosi 3 3 0 m/s i na wyso­ kości 1 1 000 m utrzymuje się jeszcze w grani­

obcych. W czasie kołowan i a, rozbiegu i do­

cach 1 80 m/s. Pułap praktyczny samolotu w kon­ 3 figuracji gładk i ej z zapasem 1000 d m paliwa

biegu, gdy przed nie koła dotykają powierzch­ ni z i e m i wl oty są zamknięte perforowan y m i płytam i , a powietrze jest zasysane do s i l n i ka

i jego przebadano w powietrzu na LL-88 (Tu-1 6) .

sięga 1 8000 m. Stosunek ciągu zespołu napę­

przez specjalne pięciasekcyj ne żal uzje na gór­

W tym też roku przebadano w powietrzu kolej­

dowego do normal nej masy startowej samolo­

nej powierzchni płata. Klapa zamykająca stano­

ny s i l n i k RD-3 3 ser i i 2 z wieloma dalszymi z m ianami, będący prototypem d l a p ierwszych

tu

wi część j ego układu regulacj i, jednak zastoso­

przeciążen i e ekspl oatacyj ne samolotu, przy

wan i e tego układu pochłonęło pewną część

s i l n ików seryj nych - RD-33 ser i i 2s (z ros. Sie­ ryjnyj, seryj ny) . Ich pełnoskal ową produkcję

prędkości do M a = 0,85 wynosi g + 9 , powyżej tej prędkości spada jednak do g + 7 (ze wzglę­

wewnętrznej objętości płatowca. Sama regu­

uruchomiono w moskiewskich zakładach MMZ " " Krasnyj Oktiabr w roku 1 98 2 . S i l n i k RD-33 serii 2 s jest s i l n i kiem dwu prze­

du na wytrzymałość konstrukcj i). Podczas pierw­

wynosi 1 , 1 . Maksymal n ie dopuszcza l n e

lacja wlotu składa się z dwóch poruszanych

na salonie Farnborough ' 1 988 p i l ot Anato l i j

hydrau l icznie płyt, razem tworzących k l i n . Po­ łożen i em " k l i n a " steruje u kład automatyczny ARW-2 9 (ARW-29D), wychylając płyty według

pływowym, dwuwałowym, o małym stopni u

Kwoczur zademonstrował na m ałej wysokości

założonego programu, w zależności od pręd­

dwuprzepływawaści (0,475). M a o n cztero­

wiraż o promieniu zaledwie 350 m lecąc z pręd­

kości i jej zmiany (rozpędzanie i hamowanie na

stopniową sprężarkę n i skiego ciśnienia (wenty­

kością 800 km/h i jedyn i e 2 2 5 m - przy pręd­ kości 400 km/h.

prędkości naddźwiękowej). I nstalacja pal iwowa obej m uje siedem zbior­

lator) i dziewięciostopn i ową sprężarkę wysokie­

szej publ icznej prezentacji zagrani cznej Mi G-29

go c i ś n i e n i a . Za sprężar ka m i z n aj d uj e s i ę

Charakterystyki startu i lądowania MiG-29 są

n i ków, pięć u m i eszczonych w kadłu bie i dwa

pierścien iowa komora spalania oraz turbiny

również ni ezłe - rozbieg przy użyciu dopala­

- p i erwotnie n ieprzewidywane, w skrzydłach .

wysokiego i niskiego ciśnienia - obie jednostop­

nia wynosi tylko 2 50-3 50 m . Zwykle startuje się

niowe. Za turbinami, a przed komorą spalania, następuje m iesza n i e się gazów wylotowych

jednak na zakresie maksymal nym bez dopala­ n ia, rozbieg wzrasta wówczas do 650-750 m .

650 dm 3, nr 2 - 870 d m 3 , nr 3 - 1 8 10 d m 3 oraz dwa u m i eszczone symetrycz nie w tyle kadłu­

z z i m nym przepływem zewnętrznym. S i l n i k

Podobnymi parametrami charakteryz uje s i ę do-

ba z b i o r n i k i , nr 3A - każdy o poj e m n ości

Poszczegól n e z b i o r n i k i oznaczo n o : nr 1 -

zakończony jest naddźwiękową regulowaną dyszą wylotową. W cel u zapewnienia jego sta­ tecznej pracy wej ści owe wieńce kierujące dwóch pi erwszych stopni sprężarki mają regu­ lowane kąty natarcia łopatek. Ponadto s i l n i k wyposażono w instalację przeciwpom pażową, automatyczn ie wyprowadzającą s i l n i k z zakre­ su n iestatecznej pracy sprężarki. S i l n i k RD-33 ser i i 2 s ma ciąg na zakresie maksymalnym bez dopalan ia - 49,92 kN, przy czym jednostkowe zużycie paliwa wynosi wów­ czas 0,079 kg/N/h. Przy m i n i mal nym dopala n i u s i l n i k daje ciąg - 54, 91 k N , a na zakresie ma­ ksymal nym z dopalaniem - 8 1 , 3 8 k N . W tym ostatnim przypad ku jednostkowe zużycie pali­ wa dochodzi do 0,2 1 0 kg/N/h. Powyższe osią­ gi uzyskano przy stosun kowo n i ewielkich wy­ miarach i masie s i l nika (długość - 4230 mm,

Silnik R0-33 serii 2s jest silnikiem dwuprzeplywowym, dwuwałowym, o małym stopniu dwuprzeplywowości.

10

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

M o n o g rafi a M i G -29

=======

105 dm3 paliwa. Dwa zbiorniki w skrzydłach mają pojemność po 330 dm3 każdy. Tak więc łączna pojemność integralnej i nstalacji paliwo­ wej samolotu wynosi 4300 dm3 (paliwo zuży­ wane). jej uzupełn ieniem jest pojedynczy pod­ kadłubowy zbior n i k paliwa 1 500 dm3• Jego obecność pod kadłubem uniemożliwia jednak użycie hamulców aerodynamicz nych oraz pro­ wadzen i e ogn ia z działka (tę ostatnią wadę w seriach późniejszych - usunięto).

System kierowania ogniem i uzbrojenie Oba warianty MiG-29 (projekt 9- 1 2), tj. MiG-29A i MiG-29 miały identyczną konstruk­ cję płatowca oraz zespół napędowy. Analogicz­ ne też były systemy pilotażowo- nawigacyj ne i łączności. MiG-29A miał otrzymać system kie­ rowania ogniem SUW-29A (SUW-2 3ML-2) obej­ mujący kompleks radiolokacyj n y jantar, opto­ e l e k t r o n i c z n y kompleks c e l o w n iczo -

Podstawowe uzbrojenie średniego zasięgu samolotu MiG-29 stanowią kierowane radiolokacyjnie pociski

nawigacyjny OEPrNK-29A oraz blok łączności

"powietrze-powietrze" R-27R.

z głowicami samon aprowadzającymi kierowa­ nych pocisków rakietowych " powietrze-powie­ trze " itp. Kompleks radiolokacyjny jantar obej­

" jącą " swój-obcy . Samolot miał być również wyposażony w pasywną radiolokacyjną stację

mował natomiast: stację radiolokacyjną będącą

wykrywająco-ostrzegawczą SP0-1 5ŁM Bierio­

ewolucją stacji Sapfir-23ML, cyfrowy procesor

za (360°).

niem na zakłócenia, zwiększenia skuteczności zapalników oraz ładunków bojowych itp. Docelowy MiG-29 miał natomiast dyspo­ nować systemem kierowania ogniem S UW-29,

Orbita-20 oraz kanał podświetle nia celu dla

W skład uzbrojenia stałego weszło 30 mm

osnowę którego miał stanowić kompleks radio­

p o c i s k ó w ś r e d n i e go zasięgu. K o m p l eks

działko GSz-30-2 z zapasem 1 50 naboi. Podsta­

OEPrNK-29A obejmował: system optoelektro­ n iczny OEPS-29A z laserowo-termo lokacyjną

wę stanowiły jednak dwie rakiety " powietrze­ powietrze " średniego zasięgu R-24 (R-23M),

lokacyjny RŁPK-29 z wielofunkcyjną (" powie­ " trze-powietrze " i " powietrze-powierzchnia ) stacją opracowaną w ramach tematu naukowo­

stacją KOLS, zintegrowany system zobrazowa­

w odmianie: z półaktywną rad i o l okacyj n ą

badawczego Sojuz, wyposażoną w antenę

nia informacji Sjel-3 1 (celowniczo-pi lotażowy

(R-24RIR-23MR) lub termiczną (R-24T/23MT)

szczelinową oraz procesorem cyfrowym, opra­

wskaźnik projekcji czołowej IŁS-31 plus moni­

głowicą samonaprowadzającą. Uzupełniały je

cowanym w ramach tematu naukowo-badaw­

torowy wskaźnik taktyczny IPW-31, w prawym

dwie - cztery rakiety do bl iskiej manewrowej

czego Feniks (oba tematy realizowano w Pań­

górnym rogu centra l nej tablicy przyrządów),

walki powietrznej R-60M. Rozpatrywano też

stwowym I nstytucie Naukowo - Badawczym

możliwość przenoszenia przez samolot dwóch

Systemów Lotnicznych). Ostatecznie samolot " otrzymał jednak " tylko jednozadaniową ( " po­ " wietrze-powietrze ) stację radiolokacyjną N01 9

cyfrowy procesor Orbita-20 oraz system nawi­ gacyj ny SN-29A. Stacja radiolokacyjna jantar (5apfir-23ML-2)

- czterech " przejściowych " rakiet małego zasię­ gu R- 1 3M 1

z

termiczną głowicą samonapro­

powstawała w moskiewskim Nil Radiostroje­

wadzającą (zasięg 12-1 5 km). Rakieta R-24R była

Rubin z anteną parabo liczną i mechan icznym

nia, pod kierunkiem głównego konstruktora

odpowied n i kiem amerykańskiej AIM-7F Spar­

skanowaniem w azymucie i el ewacji oraz cy­

ju.P. Kirpiczewa, będącym z kolei el ementem

row. Równolegle pracowano nad kolejnymi

frowy procesor CWM C. 100. Stacja umożliwia

koncernu NPO Fazotron (generalny konstruktor

odmianami rakiety R-24, wyposażoną w pa­

wykrycie celu typu myś l iwiec w przestrzeni

ju.N. F igurowskij) . Stacja miała zapewnić wy­

sywną radiolokacyj ną głowicę samonaprowa­

swobodnej na odległości 60-70 km (oczekiwa­

krywan i e celów powietrznych pod dowo lną

dzającą oraz wyposażoną w głowicę dwukana­

no minimum 75 km).

sylwetką, w przestrze n i swobodnej na odle­

ł ową, obejmującą kanały: ra d i o l okacyjny

Kompleks cel-nawigacyjny OEPrNK-29 w za­

głość 55-80 km (odpowiednio cel typu myśli­

sadzie powtarzał kompleks OEPrNK-29A, z tym

wiec i cel typu bombowiec) oraz na tle ziemi

i termiczny. Rakiety R-24, R-1 3M1 i R-60M by­ ły ewol ucyjnymi modelami rozwojowymi po­

(wody) na odległość 20-25 km. Laserowo-termo­

cisków R-23, R- 1 3M i R-60, drogą poprawy ich

otrzymał dodatkowo hełmofonowy układ wska­

lokacyjna stacja KOLS powstawała w moskiew­

parametrów przestrzennych, unowocześnienia

zywania celów 5zcze/-3UM, opracowywany

skim CKB Geofizyka pod kierunkiem D.M. Cho­

układów kierowania w połączeniu z uodpornie-

od 1 972 roku w kijewskim CKB Arsenał. Układ

że jego system optoelektroniczny OEPS-29

roła. Przeznaczona była do poszukiwania, wykrycia i śledzenia celów powietrznych w pod­ czerwie ni, z laserowym pomiarem odległości do nich, określenia ich koordynat i prędkości kątowych oraz " samodziel nego" laserowego pomiaru odległości do ziemi, w warunkach wy­ stępowania zakłóceń natura l nych i sztucznych. Odl egłość wykrycia celu typu myś liwiec 1 5- 1 8 km, przechwycenia - 10- 1 2 km. Zautomatyzowane przechwycenie celu po­ wietrznego przy naprowadzaniu z ziemi mia­ ła zabezpieczyć pokładowa l in i a radiokomen­ dowa B i r iuza we w s p ó ł p r acy z pilotem automatycznym SAU-29A oraz systemem kie­ rowania ogniem SUW-29A. Do działań autono­ micznych MiG-29A miał dysponować własną

Obok awangardowych samonaprowadzających kpr " p-p" R-73 samo/ot MiG-29 może także przenosić

radiol okacyj n ą stacją zapytująco-odpowiada-

starsze i tańsze pociski tego typu - R-60M.

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

11

========�

5zcze/-3UM umoż l i wia pilotowi w manewro­ wej walce powietrznej tzw. szybkie wskazanie cel u - przez prosty obrót głowy w j ego kierun­ ku: pociskom z term iczną głowicą samonapro­ wadzającą l u b analogiczne wskazanie go obu pokładowym systemom obserwacyj no-celown i­ czym, będącym w pracy na zakresie obserwa­ cji otoczenia. N i e m n iejszym zm ianom zam ierzano pod­ dać i uzbrojenie kierowane " powietrze-powie­ trze" docelowego samolotu MiG-29. Impulsem

M o n o g rafia M i G -29

=======

rykańskiej AIM-9L) opracowywano w MZ " Wy­ m pieł". Wkrótce jednak ( 1 976 rok) jej rozwój zarzucono na korzyść awangardowego poci­ sku ze sterowaniem aerogazodynamicznym ­ K-73 , opracowywanego w konkurencyj nym MZ " " Mołn ia (w roku 1 982 temat K-7 3 wraz z sze­ regiem pracowników przeszedł z N PO " Mołnia " do MKB " Wympieł " ) . Pocisk K-7 3 łączył bo­

0-2 5, zasobniki strzeleckie U PK-23-250 z dwu­ l ufowym działkiem kalibru 23 mm GSz-23 i za­ pasem amun icj i w postaci 2 50 nabojów.

System nawigacyjny

rowej - R- 60M ze zwi ększonym zasięgiem

Podobnie jak z uzbrojeniem " powi etrze-po­ wierzchnia " wyglądała sytuacja z systemami na­ wigacyjnymi samol otów MiG-29A i M i G-2 9 .

R-1 3M l (1 2-20 km). Podobnie też jak i K- l 4 został on wyposażony w szerokokątną ter m i cz­

towane raki ety średn iego zasięgu otrzymały

ną głowicę samonaprowadzającą Majak, po­ zwalając atakować cele powietrzne na kursach

ściowego miała tym razem powstać cała rodzi­

spotkan iowych i w pościgu. W l 984 roku po­

na rakiet, z różnymi układam i kierowania oraz

cisk K-73 , pod oznaczen iem R-73 - został ofi­

napędowym. Dla K-27 przygotowano: pasyw­

cj a l n i e przyjęty do uzbroj e n i a s a m o l otów M i G-29 i Su-27.

ną, półaktywną i aktywną radiolokacyj ną gło-

nadkalibrowymi 340-420 mm S-25 0/0F/OFM odpalane z pojedynczych wyrzutni ru rowych

wiem w sobie w optymalny sposób bardzo do­ bre właściwości rakiety bl iskiej wa lki manew­

do n ich było wspó lne postanowienie KC KPZR oraz Rady Ministrów ZSRR z 1 974 roku. Projek­ oznaczenie K-2 7 (R-2 7) . N a bazie mode l u wyj­

lane z pojedynczych wyrzutn i szyn owych APU-68-85 l u b kal i bru 266 mm z głowicam i

System nawigacyjny SN-29 obejmował bowiem: i nercyj ny układ nawigacyj ny I K-WK-80, centra­ lę danych aerodynam icznych SWS-II-72-3-2j, radiotechn iczny system bl iskiej nawigacji i lą. dowan ia według przyrządów A-3 1 2 oraz b l ok kom utacj i B K-55. Elementem wiążącym wszy­ stkie te podsystemy nawigacji był wyl i czn i k CWU-M wchod zący w skład RS BN A-31 2 . Po­ nadto w skład wyposażenia nawigacyj nego obu sam o l otów weszły: automatyczny rad iokom­ pas A R K-1 9, rad i owysokośc i o m i erz RW-1 5, odbiorn i k sygnałów rad iomarkera MRP-76 oraz transpander S0-69. Do prowadzenia korespon­ dencj i służy radi ostacja V/U H F R-8 6 2 . W skład samolotowego systemu identyfika­ cji " swój-obcy " weszły radiolokacyj ne urządze­ nie zapytujące SRZ-1 P oraz rad iolokacyj ne urzą­ d z e n i e o d p o w i a d aj ąc e S R0 - 1 P syste m u identyfi kacj i

Paro/-2 (Paroi-2 D).

Badania w powietrzu Budowa p i erwszego prototypu M i G-29 (" 901 " ) została ukończona w sierpn iu 1 9 7 7 ro­

ku. Po wykonaniu niezbędnych badań naziem­ nych, prób kołowania oraz zrealizowan i u szyb­ k i eg o r o z b i e g u p o p a s i e z u n i e s i e n i e m

Zastosowanie dwóch silników o bardzo wysokim łącznym ciągu dato MiG-29 niespotykanie dobre charakterystyki prędkościowo-manewrowe.

przedniego podwozia, 6 paździer n i ka l 977 ro­ ku szef pilotów doświadczalnych OKB M i koja­ na Aleksandr W. F i edotow po raz p i erwszy

wicę samonaprowadzającą oraz termiczną gło­ wicą samonaprowadzającą. Bazowy model K-27 - K-2 7A , m i ał d y s p o nować zas i ę g i e m d o

Ko lejnym zmien ionym ele mentem uzbro­ j e n i a docel owego M i G-29 zostało d z i ałko . W 1 976 roku KB Pri borostrojenija (główny kon­

wzbił się na n i m w powietrze. Oblot tradycyj­ nie zreal izowano w I n stytucie Badań w Locie M i n i sterstwa Przemysłu Lotniczego w Ż u kow­

70-80 k m , natomiast model zwiększonego za­

stru ktor Arkad ii G. Szipu now)

własnej i n i­

skim. Następnie w próbach w powietrzu ucze­

sięgu (przygotowany specjalnie dla Su-27), z po­

cj atywy zaproponowano zamianę dwulufowe­

stniczy l i oblatywacze b i ura: P. M. Ostapienko,

większoną jed nostką napędową - K-27B, m i ał dysponować zasięgiem 1 20-1 30 km. Masa star­

go d z i ałka GSz-30-2 dwu krot n i e lżejszy m ,

B.A. Orłow, A.G. Fastowiec, W.Je. Mieni ckij .

j e d n o l ufowym d z i ałkiem ka l i bru 3 0 m m ­

Później, w m iarę rozszerzania frontu prób do­ łączyli, do n i c h : T.O. Aubakirow, A . N . Kwo­

z

towa miała odpowiednio oscylować w granicach

GSz-30-1 . Propozycja została przyjęta i w 1 98 3

250 kg i 350 kg. Ostatecz n i e w latach 1 984-

roku działko GSz-30- l zostało oficjalnie przy­

1 98 7 do uzbrojenia MiG-29 przyjęto pociski śre­

jęte do uzbrojenia samolotów MiG-29 i Su-2 7 .

d n iego zasięgu R-2 7R i R-2 7T, a d l a Su-27 po­

W odróż n i e n i u o d wariantów uzbrojenia " " powi etrze-powietrze , war ianty uzbroj e n i a p o w i etrze-p o w i e rz c h n i a " s a m o l otów "

ciski zwiększonego zasięgu - R-27ER i R-2 7ET (obok R-27 R i R-2 7T). Pocisk R-27 R był odpo­ wiednikiem amerykańskiej rakiety AIM-7M Spar­

row, wprowadzonej d o uzbrojenia w połowie lat 80. Następcą " przejściowej " rakiety małego za­

M i G-29A i MiG-29 nie zawierały widocznych

różnic i obejm owały ład unek boj owy o masie d o 2000 kg na czterech wewnętrznych bel kach podskrzydłowych . Zewnętrzne bel ki podskrzy­

ny zdecydowano się poprawić charakterystyki

dłowe służyły natomiast do przenoszenia, w ce­ lach samoobrony - pocisków " powietrze-powie­ t r z e " R-6 0 M . U z b r oj e n i e n i e k i e r o w a n e

przestrzenne, tolerancję na przeciążenie na to­

obejmowało: lotnicze bomby (kasety bombowe,

rze lotu oraz zastosować szerokokątną głowi­ cę ter m i czną Raduga, po raz pierwszy w poci­

zbiorn iki zapalające) swobod n ie spadające wa­ gomiaru od 250 do 500 kg, lekkie pociski ra­

s k u tej k l asy p o z w a l ającą atakować c e l e

kietowe kal i bru 57 mm w bl okach U B-32A-73

sięgu R- l 3 M 1 m iał zostać kolejny model roz­ wojowy - K-1 4 (R-1 4), w którym po raz kolej­

powietrzne na kursach spotkani owych i w po­

lub kal i bru 80 m m w bl okach B-8M l , ciężkie

ścigu. Rakietę K-1 4 (będącą ekwiwalentem ame-

pociski rak ietowe kalibru 240 mm S-24B od pa-

12

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

czur oraz R.P. Taskajew. Początkowo w badaniach zamierzano wyko­ rzystać 25 sarnol otów prototypowych i przed­ seryjnych. Każdemu z nich przydzielono numer początkowy: od " 901 " do " 925 " , równolegle każdy z n i ch otrzymał konkretne zadan ia na okres badań i prób. Jednak w związku z decy­ zją o anu lowaniu etapu MiG-29A zrezygnowa­ no z budowy prototypów od " 905 " do " 908 " i od " 909 " do " 9 1 6 ". Na skutek kolejnych pe­ rypetii zaburzeniu u l egła też i kolejność wy­ chodzenia na próby pozostałych prototypów. l tak r)Umer " 902 " otrzymał nie drugi, a trzeci profótyp (oba z b u d owane w 1 97 8 roku ) . w: 1 979 roku za n i m i poszły samoloty: 908 " " (pierwotnie m i ał to być jeden z prototypów M i G-29A, zbudowano go d l a zastąpienia utra­ conego w próbach prototypu " 903 " i potrakto-

�======

Monografia M iG-29

Pierwszy prototyp samolotu MiG-29 " 901 " sfotografowany w Instytucie Badań w Locie Ministerstwa Przemystu Lotniczego w Żukowskim. wano jako pierwszy egzemplarz przedseryjny), " " " 91 7 (czwarty prototyp), " 9 1 8 (drugi przedse­ ryjny) i 904 (piąty prototyp). W 1 980 roku sa­ moloty: " 9 1 9 " i " 920 " , odpowiednio trzeci przedseryj ny i szósty prototyp. W 1 98 1 roku: " " " " " 921 , " 923 , " 922 i " 924 oraz w roku kolej­ nym - " 925 " , wzorzec do produkcji seryj nej (ca­

ła p i ątka to już tylko samoloty przedseryjne).

złach siłowych konstru kcj i , samolot n i e był

i był przeznaczony do prób zespołu napędowe­

u zbrojony. Badan i a wyłon iły, że m i mo orygi­ nal nego błotn i ka na przedniej goleni podwo­

go. W pierwszy lot podn iósł się on 20 kwiet­ nia, ale już 1 5 czerwca 1 978 roku, w swym dzie­

z i a, powod uje ono n iebezpieczne podnosze­

wiątym locie samolot u l egł awar i i , przyczyną

nie zanieczyszczeń z płaszczyzn lotniskowych,

której było rozsypan ie się sprężarki jed nego

wprost na c hwyty powietrza do s i l n i ków. Do­

z siln ików i uszkodzenie odłamkami elementów

d atkowo przebadano na n i m s i l n iki RD-3 3 se­ r i i O, 1 i 2 . Na " 901 " osiągn ięto prędkość m a­ ksy m a l n ą M a = 2 , 0 oraz p u łap praktyczny

tapultował się pomyś l n ie.

układu sterowania. Pi lot Walerij Je. Mieniekij ka­

1 4 700 m i dopuszczalne przeciąże n i e eksplo­

Trzeci prototyp MiG-29 (" 902 " ) ukończono w paździer n i ku 1 9 78 roku. Plan owano go wy­

atacyj ne g+ 8. Program prób lotno-tech n icz­ nych " 901 " zakończono 25 maja 1 982 roku, po wykonan i u 1 86 lotów. Następnie samolot wró­

oraz rakiet. W samolocie wprowadzono przy tym pewne z m iany. Goleń podwozia przednie­

moloty przedseryj ne powstały j uż w zakładzie

cił do zakład u produkcji doświadczal n ej OKB

go została skrócona i jednocześ n i e cofni ęta

produkcji seryj nej, ale ich doposażenie w apa­ raturę kontrolno-pomiarową nadal realizowało

M i kojana, gdz i e zabudowano na nim elemen-

1 500 mm do tyłu. Cofn ięcie przed n iej go leni wym usiło jednak zarazem z m n i ejszenie po­

Pierwsze prototypy M i G-29 powstały w za­ kładzie produkcj i doświadczalnej OKB M i ko­ jana z u d z i ałem zakładów MAPO i m . P.W. Dementiewa, w których prowadzono przygo­ towania do uruchomienia produkcj i seryj nej. Sa­

OKB Mi kojana. D l a prób wytrzymałościowych i resursowych zbudowano kolejne trzy egzem­ plarze samolotu bez przyjętej numeracji (je­ den zbudowano w OKB Mikojana, kolejne dwa w zakładach MAPO i m . P.W. Dementiewa, z przekazaniem do OKB Mikojana oraz Central­ nego I n stytutu Aerohydrodynam icznego). W latach 1 9 7 7- 1 9 79 Mi G-29 " 901 " posłu­

żył do przeprowadzenia pierwszych badań

charakterystyk lotno-tech n i cznych samolotu, statecz ności i sterowności, naprężeń w wę-

ty automatycznego systemu poprawy statecz­ ności i sterow ności samolotu, " przodków " ak­ tywnego układu sterowania zastosowanego następnie na samolotach MiG-29M i M i G-29K. Przebudowa i próby naziemne " 901 " trwały do 1 984 roku po czym zreal izowano kolej­ nych 38 lotów badawczych . Ostatni 2 3 1 lot M i G-2 9 " 901 " wykonał 8 sierpnia 1 984 roku. Rok póź n i ej przekazano go do muzeum WWS ZSRR w Mon ino. Drugi egz e m p l arz prototypowy M i G-29

( " 903 " ) został ukończony w marcu 1 9 78 roku

korzystać do prób systemu kierowania ogniem

jemności kadłubowego zbior n i ka nr 1 . Te n fakt oraz zwiększone gabaryty awion i ki wymus iły zabudowę dodatkowych zbior n i ków pal iwo­ wych w płacie, czego pierwotn ie nie planowa­ no (na prototypach " 901 " i " 903 " zbiorn i ków skrzydłowych nie było). " 902 " też jako pierw­ szy otrzymał działko GSz-30-1 . Doku mentacja tech n iczna ww. zmian była gotowa j u ż w 1 9 7 7 roku, ale pierwszy l o t " 902 " wykonał dopiero 28 gr udnia 1 9 78 roku. Ze względu na przecią­ gające się prace nad kompleksem rad i o loka­ cyj nym zdecydowano prototyp " 902 " użyć do prób ko m p l eksu celowni cza-nawigacyjnego

OEPrNK-2 9 oraz rakiet R-60M, R-73 i R-2 7T, uzbrojenia bombardierskiego i strzeleckiego. Prototyp " 902 " był pierwszym M i G-29 wyko­ nującym l oty według programu etapu A połą­ czonych prób państwowych, do których przy­ stąp i o n o w m aj u 1 9 8 0 r o k u ( s t o s o w n e postanow ienie w tej sprawie było przyjęte 2 4 sierpn i a 1 9 79 roku) . W tym samym roku na próbach pań stwowych do " 902 " dołączył tak­ że prototyp " 901 " (ocena stateczności i sterow­ ności). Próby państwowe " 902 " , według progra­ mu etapu B, były zakończone 21 paźdz iern i ka

1 982 roku. Do tego momentu samolot wyko­ nał 1 83 loty. W l i stopadzie 1 982 roku samolot ponownie przekazano do Pań stwowego Cen­ trum Lotn iczo - Badawczego Ministerstwa Obro­

Prototyp MiG-29 " 904 " w locie z czterema bombami FAB-500M62.

B I B L I O T E KA MAGAZY N U LW

ny ZSRR w Achtubiń sku, d l a prób uzbrojenia

specjalnego. Ostatni 229 lot na prototypie " 902 "

13

Monog rafia MiG-29

=======

D r u g i egz e m J arz przedseryj n y, s a m o l ot " " 9 1 8 , u kończony w gru d n i u 1 9 79 roku - stał s i ę pi erwszym prototypem wyposażonym

szy wzbił się w powietrze 30 l i pca 1 981 roku. Na " 9 1 9 " badano kom p l e ks rad i o l okacyj ny RŁPK-29, przy czym w m i ejsce maszyny cyfro­ wysoko wydajny procesor CWM C. 100-02-02.

ność zbiorni ków paliwowych na wybuch w wy­

w kompleks rad iol okacyjny. Po raz p ierwszy " " 9 1 8 wzbił się w powietrze 22 maja 1 980 ro­ ku. Był on przeznaczony do badań kompleksu

n i ku ostrzału.

RŁPK-29

wykonano 1 3 kwietnia 1 98 4 roku. W grud n i u tego samego roku przekazano g o n a Państwo­ wy Poligon Naukowo - Badawczy Systemów Lotniczych w Faustowie, gdz i e testowano na nim i n stalację przeciwpożarową oraz odpor­

Po awar i i prototypu " 903 " badania zespo­ łu napędowego kontynuowano na sa mo locie M i G-29 " 908 " (pi erwszym przedseryj nym). D l a przyspieszen i a prac jego wykończen i e od końca 1 9 78 roku real i zowano w OKB M i koja­ na. Jego oblotu dokonano 5 kwietn ia 1 979 ro­ ku i do końca roku wykonano 22 loty z s i l n i ­ kami RD-33 ser i i 0, 1 i 2 . W 1 980 roku prototyp przekazano na etap A prób pań stwowych wg programu badań s i l n i ka (ocen iano pracę si l n i­ ka RD-33 s er i i 2s przy prędkości do Ma = 2 , 2 4

z

wej Orbita-20 po raz p ierwszy wprowadzono W 1 98 1 roku samolot przedstawiono na próby

rakietami R-2 7R, R-73 i R-60M. Jed­

państwowe, etap A. Na n i m rakietą R-73 po raz

nak już pierwsze 20 lotów wyjawiło jego znacz­

pierwszy został zestrze lony cel powietrzny M-21

ne niedopracowanie. W efekcie kompleks radio­

(Mi G-21 ). Od maja 1 9 8 4 roku samolot wyko­

lokacyj ny zwrócono do N i l Rad iostroj e n ija

rzystano w próbach nowej raki ety śred n iego

w celu dokonania n iezbędnych zmian. Wydłu­

zasięgu R-77 (patrz dalej). W czerwcu 1 985 ro­ ku " 9 1 9 " przekazano do Instytutu Badań w Lo­ cie M i n i sterstwa Przemysłu Lotn iczego gdzie

żyło to n i eco badania. Ostatecz n i e do l i pca 1 9 82 roku na samolocie " 9 1 8 " wykonano 1 63 loty według programu badań RŁPK-29 i raki et. Z " 9 1 8 " raki etą R-2 7 R był m i ędzy i n nym i zbi­ ty pierwszy cel powietrzny. W 1 982 roku samo­ l ot " 9 1 8 " p r z e b u d o w a n o w p r ototyp M i G-29KWP (patrz dalej ) .

zrea l i zowano na n i m cykl badań związany z oceną wpływu wibracj i i wysokich tem pera­ tur na pracę wyposażenia pokładowego. Do 2 7 wrześ n i a 1 9 85 roku na M i G-29 " 9 1 9 " wy­ konano ogółem 320 lotów. Ostatecz n i e z prób został on wycofany w 1 9 9 1 roku po wykonani u 3 6 4 l otów. Następn i e samolot został przezna­ czony na naziemną pomoc szkoleniową. Szósty prototyp M i G-29 - " 920 " był w peł­ n i ukompletowanym, z RŁPK-29, O E Pr N K-29 oraz SUW-29 i był przezn aczony do badań tak zwanej zgodności elektromagnetycznej wyżej wym i e n i o nych urządzeń. Bu dowę samolotu zakończono w 1 980 roku i po dostarczen i u sil­ n i ków jego oblotu dokonano 6 marca 1 981 ro­ ku. Od czerwca 1 984 roku samolot brał udz iał w próbach nowych modyfi kacj i rakiety R-2 7. 25 kwietnia 1 985 roku wykonano na n i m ostatni,

Prototyp " 9 1 7" był zb udowany z uwzględnieniem wyników badań " 901 � Był o n przeznaczony do przeprowadzenia pełnych prób MiG-29 pod kątem charakterystyk lotno-technicznych, stateczności,

382 lot. W maju samolot odpowied n i o przebu­

sterowności, pilota automatycznego itp.

p o l i gon atomowy na N owej Ziem i .

dowano i w czerwcu 1 985 roku dostarczono na

i przy odpal an i u rakiet). W ich trakcie, 31 paź­ d z i e r n i ka 1 9 8 0 roku,

przy prędkości

780 km/h i n a wysokości 1500 m w 4 8 locie doszło do awar i i lewego s i l n i ka (eksplozja ko­ mory spalan ia), w wyn i ku czego poważnych uszkodzeń doznał u kład sterowan ia sam olotu (prze palone cięgno sterowan ia usterze n i em poz i o mym). P i lot A.W. F i edotow, katapu lto­ wał się w ostatn iej chwi l i tuż przed zderze­ n i e m z z ie m i ą, odnosząc pewne obrażenia. C z w a rty p r o t o t y p " 9 1 7 " b u d o w a n o , z uwzgl ęd n i en i em wyni ków badań " 9 0 1 ". J e­

go budowę u kończono we wrześn i u 1 9 79 ro­

MiG-29 " 92SO - wzorzec do produkcji samolotu w powietrzu.

d n i a 1 9 7 9 r o k u . Był on przeznaczony d o

P i ąty prototyp M i G-2 9 - " 904 " , był prze­ znaczony d l a przeprowadzenia lotnych prób

Czwarty samolot przedseryjny - " 921 " , był przeznaczony do pogłębionych badań zespołu

przeprowadzen ia pełnych prób M i G-29 pod

wytrzymałościowych z maksymal nym i przecią­

napędowego pod kątem wpływu na jego stabi l­

kątem charakterystyk lotn o-technicznych, sta­

żen iami eksploatacyj nym i . Był on u kończony

teczności i sterown ośc i , sprawdzen i a p i l ota

w 1 980 roku, jednak ze względu na brak s i l n i­

automatycznego SAU-45 1 -0 1 . Od 1 9 80 roku

ków do jego oblotu doszło dopiero 15 maja

ną pracę odpalan ia rakiet i prowadzen i a ognia z działka, w różnych fazach lotu. Oblotu " 9 2 1 " dokonano 2 1 s i erpnia 1 98 1 roku i do wrześ nia

ku. Natomiast pi erwszy lot wykonano 15 gru­

1 984 roku wykonano na n i m 3 76 l otów według

był on przed staw i o ny na etap A prób pań­

1 981 roku. Na próbach fabrycz nych samolot

stwowych. W s i erpn i u 1 9 82 roku, po wypeł­

wykonał 40 l otów, po czym został przekazany

n i e n i u 1 4 3 l otów sam o l ot wrócił do O K B

do I n stytutu Badań w Loci e M i n isterstwa Prze­ mysłu Lotniczego w Ż ukowskim gdz i e na n i m

czonego d l a samolotów MiG-29M i MiG-2 9K.

rea l i zowano l oty według programu prób pań­ stwowych. Ogółem do grudnia 1 986 roku w Ż u­

cie wykonano w maju 1 9 85 roku. Natomi ast

M i kojana celem zabudowy r óż n icowo wy­ chylanego usterzenia poziomego (do tego mo­ mentu na wszystkich M i G-29 sterowanie w ka­

programu badań M i G-2 9. Następn i e " 921 " był wykorzystany do badań s i l n i ka RD-33K przezna­ P ierwszą próbę naz iemną RD-3 3 K na samolo­

n a l e p o p r z e c z n y m r e a l i z o w a n o ty l k o

kowskim wykonano na n i m 1 4 4 loty. Obecnie

oblot zreal i zowano 27 wrześ n i a 1 9 85 roku .

z pomocą l otek) . Oblot tak zmodern izowa­

samolot jest eksponatem Muzeum Lotnictwa

Ostatn i - 5 4 0 lot, samolot wykonał 20 grud nia

nego samolotu wykonano 2 1 wrześn i a 1 9 8 2 r o k u . Badan i a M i G -2 9 " 9 1 7 " trwały d o 2 1 maja 1 986 roku, kiedy to wykonano na n i m

na moskiewskiej Chodynce.

1 990 roku.

Trzeci przedseryjny M i G-2 9 - " 9 1 9 " , był ukończony w 1 980 roku i był przeznaczony

Piąty samolot przedseryjny - " 923 " , był prze­ znaczony do badań optoelektronicznego kom­

ostatn i - 4 3 1 lot. W l i pcu tego samego roku

do badań system u kierowania ogniem SUW-29.

pleksu celown iczo - nawigacyj nego OEPr N K-29,

samolot trafił jako pomoc naukowa do Akade­ m i i In żyni eryj no-Lotniczej i m . Ż ukowski ego

W oczekiwan i u

w tym przede wszystki m l aserowo-termoloka­

wykorzystywano do badań działka GSz-30-1 . Na

cyj nej stacj i KOLS i uzbrojenia strze lecki ego. Na

w Moskwie.

lotnisko samolot trafił 2 czerwca i po raz pierw-

lotnisko samolot przybył 9 października i pierw-

14

B I B L I OT E KA M AGAZYNU LW

na s i l n i k i samolot na ziemi

=======

M o n o g rafia M i G -29 lot uczestni czył w próbach rakiety R-7 7 (obok " " " " 91 9 i " 9 2 3 ) . Ostatni 849 1ot na " 925 wyko­ nano 1 3 gr udnia 1 99 1 roku. Następnie samo­ lot został zachowany w stan ie lotnym w Stacj i Prób w Locie OKB M i kojana na lotnisku w Ż u­ kowskim. Połączone próby pań stwowe M i G-29 za­ koń czyły się 2 7 października 1 983 roku. W cią­ gu trzech i pół roku na dziesięciu maszynach jednom iejscowych i dwóch dwumiejscowych (patrz dalej) było ogółem wykonane 2 3 30 lo­ tów. W okresie prób zakładowych i połączo­ nych prób państwowych utracono dwa samo­

l o ty ( 11 9 0 3 " i " 9 0 8 " ) , w o b u w y p a d k a c h wystąpiły problemy z przej ściowo niedopraco­

wanym s i l n i k iem. W tym momencie pierwsze dwadzieścia maszyn seryjnych znalazło się j uż w 2 34. Gwardyjskim Pułku Lotnictwa Myśliw­ skiego w podmoskiewskiej Kub i n ce. Ich do­ stawę zrealizowano w okresie l i piec-paździer­ n i k 1 98 3 roku. N i m to s i ę stało 7 kwi etn i a

Na prototypie " 91 r w latach 1 984-86 zrealizowano serię lotów badawczych w celu dalszej poprawy charakterystyk stateczności i sterowności samolotu na dużych kątach natarcia. W ich wyniku zrezygnowano m . in. z kierownic aerodynamicznych rozmieszczonych na tylnych belkach kadłubowych. szy lot wykonał 4 l istopada 1 98 1 roku. Na " 923 " zestrzelono pierwszy cel powietrzny z działka (Ła-1 7). Od gr udnia 1 984 roku samolot wyko­

m i esięcy wcześniej przed " 9 1 7 " ) . Następnie "924 " został przebazowany do Stacj i Prób w Lo­ cie OKB M i kojana na lotnisku w Ż ukowskim,

rzystywano w badaniach nowej rakiety średnie­

gdzie do 6 września 1 9 8 3 roku trwały jego na­

go zasięgu R-7 7 (razem ze wspomnianym j u ż samolotem " 9 1 9 " ). O d sierpnia 1 98 6 roku " 923 " był przygotowany do prób naziemnych, a na­

z i e m n e badan i a . Ostat ecz n i e 9 wrześ n i a 1 98 3 roku po raz pierwszy w powietrze " 924 " podn iósł Borys A. Orłow. Po wykonan iu ośm i u

stępnie i lotnych - uzbroj e n i a specjal nego.

lotów samolot przekazano d o Instytutu Badań

Ostatni - 432 lot, na samolocie wykonano 22

w Locie Ministerstwa Przemysłu Lotni czego d l a

marca 1 988 roku, po czym przekazano go na

realizacji różnych programów bada ń . Ostatni 3 69 l ot, " 924 " wykonał 29 grud n ia 1 993 roku. Następnie wykorzystano go do prób naziemnych

Państwowy Pol igon Naukowo - Badawczy Sy­ stemów Lotniczych w Faustowie.

Szósty samolot przedseryjny - " 922 " , obla­ tano 20 maja 1 982 roku. Wykonał on jedynie cztery loty (ostatn i 22 l i pca 1 982 roku), po

napędu i in nych nowych systemów pokłado­ wych MiG-29. Na " 924 " testowano m iędzy in­

1 9 8 1 r o k u d o ko n a n o p i e r wszego p o k a z u M i G-29 d l a m i n i stra obrony ZSRR Dym itra F. Ustinowa. Samol ot, w bardzo dynam icznym p i lotażu zaprezentował B.A. Orłow. W d n i u

tym Usti nowowi zaprezentowano też i i n n ą techn ikę lotn i czą, w tym samolot Su-2 7 (je­ szcze w modelu pierwotnym).

Nieoczekiwane problemy W l utym 1 9 84 roku, w krótkim okresie cza­ su doszło do dwóch katastrof seryj nych MiG-29. 4 l utego w 4 . Centrum Zastosowan ia Bojowe­ go i Przeszkalania Personelu Latającego w Lipiec­ ku rozbił się starszy p i l ot - i nspektor lotnictwa myśliwskiego WWS ZSRR płk A.A. Korieszkow. Natomiast 7 l utego w trakcie przygotowań do lotu pokazowego w podmoskiewskiej Kubince

nym i nowe konstrukcje dysz wylotowych .

zgi nął pilot - obl atywacz Państwowego Centrum płk W.A. Łotkow. W obu wypadkach powo­

hydrodynamicznego (początek badań styczeń

Na ostatnim ósmym samolocie przedseryj­ nym - " 925 " , wprowadzono wszystkie m ody­ fikacje i zmi any, niezbędność których została wy­

1 9 83 roku).

jawiona

próbach

cją na przec hylen ie, pojawiające się w locie

czono we wrześniu 1 981 roku. Od styczn i a do

i badan i ac h . Samo lot o b l atano 3 0 gr u d n i a 1 982 roku. Przede wszystkim badano n a n i m

z dużymi kątam i natarcia. jeś l i p i l ot przy prze­ chylen iu w prawo przemi eszczał wówczas drą­

marca 1 9 82 roku był on przebudowywany pod

współpracę kompleksu rad iolokacyj nego z opto­

żek sterowy w lewo, przechylenie w prawo

różn icowo wychylane usterzenie poziome (sześć

elektronicznym. Od czerwca 1 98 5 roku samo-

u legało pogłębien iu. W wyniku przeprowadzo­

czym przeznaczono go do badań w tunelach ae­ rodynamicznych Centralnego I n stytutu Aero­

Siódmy samolot przedseryjny - " 924 " , u koń­

we

wcześ n i ej s zych

Lotn iczo - Badawczego Ministerstwa Obrony dem było zjawisko nazywane odwrotną reak­

nych uogóln ionych ocen i anal i z obu katastrof nakazano dopuszczalne kąty natarcia M i G-29 w locie, zmn iej szyć, z pierwotnych 24°-26° do 2 2 °-24 ° . W trakcie dodatkowych lotów badawczych, w OKB M i kojana ustalono, że w locie na du­ żych kątach natarcia rosnące przechylenie moż­ na niwel ować odpowied n i m wychyleniem ste­ rów kierunku, tj. od określonego kąta natarcia p i l ot dodatkowo p i l otował samolot " nogami " wykorzystując orczyk, w tej sytuacj i odwrotna reakcja na przechylenie nie występowała. Jed­ nak prosta możl iwość niwelowania rosnącego przechylenia tylko " nogami " z pomocą sterów kierunku nie zadowal ała ani konstru ktorów ani użytkowni ków. Dlatego by temu zjawisku prze­ ciwdziałać w sposób systemowy w u kład stero­ wania samolotu włączono specjalne automaty ARM (z ros. Awto nomnaja Ru lewaja Masz in­

}eden z pierwszych seryjnych MiC-29 z podmoskiewskiej bazy Kubinka.

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

ka), odchylaj ące stery kierunku w potrzebną stronę na n iezbędny kąt, parując tym samym

15

Monografia MiG-29 r o s n ące

p r z e c h y l e n ie .

Do pracowan i e

automatów ARM, poprawy stateczności bocz­ nej i sterowności poprzecznej samolotu przy du­ żych kątach natarcia, przeprowadzono w la­ tach 1 983-1 984 na czwartym prototypie - " 91 7". W jego trakcie okazało się m . i n . , że w wypad­ ku awar i i auto m atu ARM d l a p i l ota m oż e n i e starczyć siły d l a przywrócenia ruchem orczy­ ka pierwotnego (neutralnego) położenia sterów

=======

(w codz iennej ekspl oatacji parametr ten jed­ nak został ograniczony do p ierwotnie wymaga­ nych - 24 °-26 ° ) .

Początkowo - w OKB M i kojana do użycia

wano dużą wagę. Pierwsze trzydzieści maszyn

towe powietrza do s i l n i ków i ich gondole, kla­

w tym miejscu testowano k i l ka wariantów kie­

kompozytów w samolocie Mi G-29 przywi ązy­

seryjnych miało z ni ch wykonane kanały wlo­

py przed n ie, powierzch n i e sterowe, końcówki płata, grzbiet kadłuba oraz l i czne l u ki techno­

wychylenia sterów kierunku - z wykorzysta­

logiczne. Lotki, stery kierunku i zakończen ia usterzeń pionowych miały wypeł n i acze u lo­

Równolegle i c h efektywność była poprawiona

we. Ale panele kompozytowe nie sprawdziły się,

o 21 %. W charakterystyczny sposób wystawa­

wietrzu w końcu 1 983 r. Przyczyną były m i kro­

poprzez zwiększenie cięciwy sterów kierunku

ły one teraz poza krawędzie spływu usterzenia pionowego.

powod ując nawet dwa groźne incydenty w po­ skop ijne pękn ięcia podczas procesu n i towa­ n ia. Technologię n itowania zm ieniono. jednak

Ponadto na prototypie " 91 7 " badano i inne rozwiązania gwarantujące poprawę charakte­

problem nadal występował.

rystyk stateczności i sterowności samolotu przy

sytuację bliską wypadkowi, kiedy to w powie­

dużych kątach natarcia. Dl atego m . i n . na przej­

trzu niespodziewanie odpadł mu jeden z kom­

ściu pom iędzy odbiornikiem ciśn ień powietrz­ nych (PWD-1 8G-5M) a stożkiem kadłuba wpro­

wadzono niewielke turbu l izatory. Z l i kwidowały

każda z 30 termicznymi i m itatorami celu kali­ bru 26 mm PPI-26. Następnie dołączył do n i e­ go samolot " 925 ". Rozm i eszczono je jako na­ turalne przedłużenie płyt usterzenia pionowego

kier unku. W tych warunkach maksym alny kąt niem automatów ARM, ograniczono do + l- 8 ° .

cu 1 984 roku na prototypie " 91 7 " po raz pierw­ szy zabudowano dwie wyrzutnie BWP-30-26M,

W jednym z lotów p i l ot Abramowicz miał

pozytowych kanałów wl otowych powietrza do s i l n ika! Tego było j uż za wiele. Min i ster prze­ mysłu lotniczego, Pietr W. Dementiew nakazał

na górnych powierzch n i ach płata (wcześn i ej row n i c aerodynam icznych). Wyrzutnie wraz z termicznym i i mitatorami ce lu oraz pu l pitem sterowa n i a tworzą system s a m o obrony

S U WP-29. System jest sterowany ręcznie, za­ pewniając: ustawienie długości ser i i i i lości od­ palonych imitatorów oraz ich odpalenie po na­

ciśnięciu przez pilota odpowied niego przycisku w kabinie samolotu. Ponadto w trakcie produkcji nieznacznemu ulepszen i u u legło wyposażenie nawigacyj ne samol otu M i G-29 . Wprowadzono nowszy ra­ diotechniczny system b l iskiej nawigacji A-323 (w miejsce A-3 1 2) oraz w miejsce radiowyso­ kościomierza RW-1 5 - RW-22 . Za sygnał izowa­ ne zmiany - do 1 9 86 roku, stopn iowo wprowa­ dzano w samol otach seryj nych.

Wczesnoseryjny MiG-29 w powietrzu. Zwracają uwagę powiększone stery kierunku przy równolegtym zachowaniu kadłubowych kierownic aerodynamicznych. one dotychczasową asymetr ię opływu w locie

wyłączyć kom pozyty z elementów siłowych

na dużych kątach natarcia, jednocześnie zwięk­

konstrukcji samolotu MiG-29. Od egzemp la­

szając ich zakres u żyteczny. Rozwiązan ie to

rza seryj nego 0301 przedn i ą część wlotów oraz

pozwol iło zarazem zrezygnować z charakte­

wyleczone, samolot oficjalnie przyjęto do uzbro­

klapy przednie ponownie zaczęto wykonywać

j enia WWS ZSRR, a jego twórcy i współtwór­

rystycznych, ale m ało efektywnych kierow n i c

z dural u m i n ium, co spowodowało wzrost ma­

aerodynamicznych rozmieszczonych na tyl­

sy o 20 kg. Mimo to OKB Mikoj ana dalej sta­

nych belkach kadłubowych, rekomendowanych swego czasu (po pierwszych próbach " 901 " ) w trakcie prac nad samolotem do poprawy je­

mysł, nie mogąc sobie poradzić z kompozytam i,

go właściwości przeciwkorkociągowych przez

wiało na kompozyty. jednak równolegle prze­ rozpoczął Iobbawanie za szerszym powrotem do dural u . M i n i ster Dementiew ponownie in­

C e n tral n y I n stytut Aer o hy d r o d y n a m ic z n y

terweniował, nakazując wykonywanie z d ura­

(ogółem tylko pierwszych siedemdziesiąt ma­

l u min i u m także i gond o l i s i l n i kowych, co zno­

szyn seryjnych dysponowało takimi kierowni­

wu d awało wzrost m asy o k o l ej n e 40 kg.

cam i ) . Równolegle w układ sterowania samo­

W końcu z kompozytów pozostały tylko ele­

l ot u w p r o w ad z o n o a u to m atycz ny zakres " " antyzawisania lotek (na kąt - 10°), wchodzą­ cy do pracy w momencie wypuszczania klap

stępu na pokryc i u płata.

przednich, przy kątach natarcia ponad 8 ° . Opi­

n i stanie, gdzie od 1 984 roku powszech n i e wy­

sany kompleks przedsięwzięć, zrealizowany na prototypie " 9 1 7 " pozwo l ił znacznie poprawić charakterystyki stateczności i sterowności

korzystywano przenośne przeciwlotnicze ze­

menty usterzenia pionowego oraz panele do­

Bazując na doświadczeniach wojny w Afga­

stawy raki etowe z pociskami wyposażonymi w termiczne głowice samoprowadzące, samo­

Mi G-29 na dużych kątach natarcia, których za- .

lot M i G-29 zdecydowano doposażyć w wy­

kres został zarazem rozszerzony do 26-28 °

rzutnie pułapek ciepl nych. W tym ce l u w lip-

16

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

Ostatecz n i e w 1 98 7 roku, gdy wszystkie

choroby " wieku dziecięcego " Mi G-29 były j uż

cy otrzym a l i l i czne nagrody i wyróżn ienia. Główny konstruktor M i chaił R. Wal denberg (w maju 1 982 roku zmienił na tym stanowisku

Czumaczenkę) otrzymał tytuł Bohatera Pracy Socjalistycznej, natomiast zastępca głównego konstruktora- Anato l ij A. Bi ełoswiet otrzymał nagrodę Leninowską. Anal ogicz n ą nagrodę otrzymali ponadto: zastępca naczel n i ka Pań­ stwowego I n stytutu Naukowo - Badawczego Systemów Lotn iczych - P.W. Poznjakow, naczel­ n i k Państwowego Centrum Lotni czo - Badaw­

czego M i nisterstwa Obrony - gen. Ł . l . Aguri­

now, główny konstru ctor 'li Radiostrojenija ­ J u . P. Kirpiczew, główn '·

ó3"u ctor Ł N PO im.

W.ja. K limowa - \\: '•- Szov.ojtienkow oraz szef pilotów doś - W.je. Mieni ków M IZ i rr. .

dy pań'='·'·

•,

-�ócz'-,.

•-·· . ••• -5- _

·'• 2

'

'

•

'

O /B Mikojana

·o;.ejnych pracowni­

-v�.c o zymało nagro­

=======

Monog rafia M iG-29

=======

Samolot szkolno-bojowy MiG-29UB (9-51 ) Postan owi e n i e w sprawie bu dowy dwu­ mi ej scowej odm iany M i G-29 KC KPZR i Rada M i n i strów ZSRR wydały 1 9 styczn i a 1 9 76 ro­ ku. Zostało to potwierdzone decyzją m i n i stra przemysłu lotn iczego z d n ia 22 marca 1 976 r. Samolot otrzymał oznaczenie MiG-29U B (z ros. U czebn o-Bojewoj, szko lno - bojowy; projekt 9-5 1 ) . Wymagan i a taktyczno-tech n i cz n e na M i G-2 9 U B ogłoszono rok póź n i ej, a w roku 1 9 78 rozpoczęto jego projektowa n i e. Projekt

Pierwszy prototyp MiC-29UB, jeszcze w barwie naturalnego metalu.

i makieta samolotu zostały u kończone w roku da n i a trwały do 10 kwietnia 1 9 86 roku, gdy

itych prób i badań oraz lotów demonstracyj­

kolejnym i w tym samym roku zatwierdzone. P ierwszy prototyp " 9 5 1 " zbudowano w latach 1 9 79- 1 980 i przystąp iono do prób nazi em­

wykonano ostatni - 21 3 lot. Następn ie samo­

nych. Ko lejne, począwszy od kwietnia 1 98 6

lot został rozebra ny, a konsole jego skrzydeł

roku, skierowano j uż d o jedn ostek l i n iowych .

nyc h . Po raz p ierwszy prototyp MiG-2 9 U B , 2 9 kwietn i a 1 98 1 roku, pod n i ósł w powietrze

wykorzystano na prototypowym samolocie " " 9 1 6 (patrz dalej ) .

czono w 1 992 roku.

W 1 985 roku M i G-2 9U B zastał ski erowany

Samolot M i G-2 9 U B zbudowano w trady­

stywany w badaniach bardzo długo. W latach 1 98 1 - 1 983 samolot " 951 " brał aktywny udział w połączonych próbach państwowyc h . Do te­

do produkcj i seryj nej w zakładach i m . S. Ordżo­

cyj nym u kładzie tandem, z miejscem i n struk­

n i kidze w Gorki (obecnie N iż nyj Nowgorod, za­

tora w kab i n i e drugiej. Kab i nę ucznia zabudo­

kład N GAZ Sokoł) . Przy tym w początkowym

wano w przedłużonym o 1 0 0 mm przodzie

go momentu wykonano na n i m 1 92 loty. Ostat­ ni 1066 lot na pi erwszym MiG-2 9 U B wykona­

okresie główne elementy płatowca dostarcza­ no z moskiewskich zakładów MAPO i m . P.W.

kadłuba, w miejsce kompleksu radiolokacyjne­ go RŁPK-29. Na samolocie zachowano nato­ miast optoelektroniczny kompleks celownicza­ n a w i g acyj n y O E P r N K- 2 9 , w o d m i a n i e

Awiard G. Fastowiec. Samo lot był wykorzy­

Ostatn ie MiG-2 9 U B rosyj skim WWS dostar­

no 1 5 września 1 9 9 3 roku ale maszyna do

Dementiewa (skrzydła, usterzenie, stab i l izato­

dziś znaj d uje się w stanie zdatnym do lotu w Stacj i Prób w Loc ie OKB M i kojana w Ż u­

ry, el ementy konstrukcji kadłuba). W Gorki wy­ konywano przód kadłuba, m ontaż końcowy

OEPrNK-2 9 U B , uwzględ n i ającej zdublowanie

kowsk i m .

i wbudowanie wyposażen ia. N astępn ie zakład

organów sterowania i zobrazowania w drugiej

W 1 982 roku zakład produ kcj i doświadczal­

z G o r k i sto p n i owo przej ął całą prod u kcję

kab i n ie. Tym samym samolot nie przenosi po­

nej OKB Mi kojana wypuścił drugi prototyp: " " 952 . Oblatano go 23 sierpnia 1 98 3 roku. Tak­ że i ta maszyna brała udział w próbach państwo­

M i G-2 9 U B . Samo lot oficj a l n i e przyjęto do

cisków rakietowych R-2 7R. W ramach " rekom­ pen saty'' samolot wyposażono w specj a l n y

wych samolotu. Do momentu ich zakończe nia miała n a stan ie 70 wykonanych lotów. jej ba-

uzbrojenia w 1 9 9 1 roku. P i erwszy egze m p l arz seryj ny s a m o l otu

M i G-2 9 U B otrzymał nu mer " 953 " i został po­ zostawiony w rękach OKB Mikojana do rozma-

u kład PU Ll-31 S sym u l u j ący i c h wykorzystanie, zapewniając tym samym odpowied n ie szkole­ nie i tren ing perso nelu latającego. Dodatkowo, w m iejscu wskaźn i ka projekcj i czołowej IŁS-31 i n struktor m a zabudowany p u l pit sym u l acj i uszkodzeń wyposażen ia samolotu, umożl iwia­ jący ich symulowanie w pierwszej kabinie (wska­ zania w drugiej kabinie pozostają prawidłowe). Osłona kabi ny, tak jak w przypadku samolotu boj owego jest dwuczęściowa i składa się z nie­ ruchomego wiatrochronu oraz z podnoszonej do góry, d o tyłu, d u żej owiewki, wspólnej d l a obu kab i n . Kabina instru ktora ma tylko n iewielkie prze­ wyższenie w stosunku do kab i ny ucznia, jed­ nak wobec zabudowan ia przestrzeni nad tab li­ cą p r z y r z ą d ó w d o d at kowy m i p u l p i t a m i

Pierwszy prototyp MiC-29UB sfotografowany w trakcie prób w Instytucie Badań w Locie Ministerstwa Przemysłu Lotniczego w Ż ukowskim.

(przestrzeń ta i tak jest w znacznym stopn i u za­ sło n i ęta zagłówkiem fote l a u cz n i a) widocz­ ność do przodu jest stosun kowo słaba. D late­ go i n stru ktor otrzy m ał składany peryskop, używany przy kołowaniu, w faz ie startu i lądo­ wan i a oraz w powietrzu w locie z prędkością do 850 km/h. Do prowadzenia koresponden­ cji wewnętrznej obaj piloci dysponują wewnę­ trzną roz mów n i cą pokładową S P U - 9 . I n n e drobne z m iany obej mują też ogran iczenie sy­ stemu identyfi kacj i " swój-obcy " do zakresu od­ powi adającego (wobec braku stacj i radiol oka­ cyj nej u s u n i ęto b l o k zapytuj ący S RZ-1 P) . Ograniczono też możl iwość samoobrony samo­ lotu, pozostawiając co prawda stację wykry­ wająco-ostrzegawczą SP0-1 5ŁM, ale z l i kwi­ dowano wyrz utn ie ter m i cznych i m i tatorów ce l u BWP-30-2 6M. Z istotnych spraw, warto

Samolot szkolno-bojowy MiC-29UB zbudowano w tradycyjnym układzie miejsc tandem z miejscem instruktora w kabinie drugiej.

jeszcze wspom n i eć o z m n iejszen i u zapasu

B I B L I OT E KA MAGAZYN U LW

17

amun icj i do działka, do 50 n abojów.

========""""'

M o n o g rafia M i G -2 9

========�

noc, trudne warunki atmosferyczne). D l atego dąży się do tego by dwu miejscowe samoloty szkolno-bojowe w niczym nie ustępowały jed­ nomiejscowym maszynom bojowym. Wprowadzenie M i G-2 9 d o powszechnej eksploatacj i wyjawiło, że charakterystyk i korko­ ciągowe samolotu n i e są naj lepsze. M i G-29 z trudem wychodził z tej fazy l otu. W jednym z l otów badawczych (1 985 rok) Walerij Mienic­ kij znajdował się w ostrych i zm ien nych obro­ tach przez przeszło m i n utę n i m w ostatn iej chwi li tuż nad ziemią odzyskał kontrolę nad samolotem. W tym czas i e utracił przeszło 10000 m wysokośc i! jak wspomniał potem, ura­ towały go " intuicyjne " ruchy organami sterowa­ n ia, nie maj ące jednak nic wspólnego z opra­ cowaną do tej pory metodyką postępowania

Na samolocie szkolno-bojowym MiC-2 9UB kabinę ucznia zabudowano w przedłużonym o 100 mm przodzie kadłuba i kosztem kompleksu radiolokacyjnego.

w takich sytuacjach. W i n nym locie badawczym p i l ot I n stytutu Badań w Locie Mini sterstwa Przemysłu Lotnicze­

Masa startowa samolotu M i G-2 9 U B w kon­ figu racj i gład kiej wynosi 1 4600 kg. Prędkość

O p i sywane wyżej z m i any (zmn iejsze n i e

go, Rimas Stankjawiczius - p l anowo wprowa­

uzbrojenia o pociski R-2 7 R i ogran iczenie za­

maksymalna przy ziemi została zachowana na poziomie 1 500 km/h, zmalała natomiast pręd­

pasu amun icj i do działka oraz ogran iczenie

dził samolot w prawy korkociąg, z którego nie zd ołał już wyprowadzić. Mimo i ntensywnego

system u samoobrony) były konsekwencją usu­

przeciwdziałania (w tym użycie rakiet przeciw­ korkociągowych), na wysokości 2000 m mu­

kres kątów natarcia został ogran iczony d o

n i ęcia stacj i rad i o lokacyj nej i pogodze n i a się konstruktorów ze zbudowaniem samolotu " bar­ dziej szkolnego niż bojowego ". Taka koncep­

2 4 ° -2 6 ° . W o b u wypadkach przyczyną był

cja została częściowo wymuszona potrzebą

wzrost powierzch n i bocznej przodu samolotu, powoduj ący przesun ięcie środka bocznego

nie z m n iejszan i a - j uż i tak n i ewiei kiego, za­ p a s u p a l i w a (zapas p a l i wa n a p o kład z i e

szczano jedynie, że z powodu takiego zacho­ wania samolot m ógł m ieć niesprawną i n stala­

oporu aerodynamicznego do przodu i pogor­

MiG-2 9 U B jest taki sam jak i n a M i G-29). Dziś

pal iwa), co w n iedopuszczalny sposób naru­

szenie się stateczności kier u n kowej na dużych

budzi to pewne zastrzeżen i a - przy wysokich

szyło wyważe nie samolotu.

prędkościach i kątach natarcia. W związku

kosztach sam o l otów, znaczne ogra n i czen i e

z tym wprowadzono drobne różnice d o u kła­ d u sterowan ia, który nazwano SAU-4 5 1 -02,

moż l i wości bojowych samolotu treningowego w stos u n ku do wersji pod stawowej nic wzbu­

Dodatkowe, tr udne i skom p l i kowane loty na bada nie charakterystyk przeciągnięcia i kor­

a następn i e SAU-4 5 1 -0 3 U B. Praktyczny pułap samolotu został ograniczony do 1 7500 m, choć

dza entuzjazmu ewentual nych kontrahentów. Obecn i e pan uje bowiem tendencja nie tylko

prędkość wznoszenia pozostała n iezm ieniona

opracowanej metodyki postępowania, plano­

oscy l ując przy ziemi na poz i o m i e 3 3 0 m/s.

pełnego wykorzystan ia wszystkich samolotów, ale także by samol oty dwumiejscowe używać

Również zasięg pozostał praktycz nie n iezm ie­

do wykonywan ia najtrudniejszych zadań, kie­

ciągów w lotach szkolnych. Skończyło się jed­

n i ony: przy ziemi - 680 km (wobec 710 km

dy dwu osobowa załoga l ep i ej s o b i e radzi

n a k t y l ko na o p r a c o w a n i u s p e cj a l n e g o

M i G-29) i na d u żej wysokości - 1 41 0 km (wo­

w sko m p l i kowanej sytuacj i oper acyj no-tak­

i n stru ktażowego fi l m u video d l a personelu la­

bec 1 4 3 0 km M i G-29).

tycznej (si l n e przeciwdziałan i e przeciwnika,

tającego.

kość maksymalna w locie na dużej wysokości - do 2 2 3 0 km/h. Podobnie maksymalny za­

siał się katapultować. Przyczyny tego wypadku n i e zdołano jednoznacz n i e usta l ić. Przypu­

cję pal iwową (zła ko l ej n ość wypracowania

kociągu samolotu zrea l izowano dopiero w la­ tach 1 987 - 1 988 na MiG-2 9 U B. W ce l u unik­ n ięcia kolejnych katastrof, na bazie specj a l n i e wano początkowo nawet wykonywanie korko­

Kabina instruktora w MiC-29UB ma tylko niewielkie przewyższenie w stosunku do kabiny ucznia, dlatego ten drugi dodatkowo dysponuje składanym peryskopem.

18

B I B L I OT E KA MAGAZYN U LW

======

M o n o g rafi a M i G -2 9

potrzebnych komend do zastosowani a kiero­

MOŻLIWOŚCI BOJOWE M IG-29

wanych pocisków rakietowych " powietrze-po­ wietrze " średn iego i małego - b l i skiego zasię­ gu, podczas ataku na kursach spotkaniowych i w pościgu w dzień i w nocy w każdych wa­ r u n kach atm osferycznych, a także w warun­ kach stosowania przez przeciwnika zakłóceń pa­ sywnych i aktywnych. Stacja rad iolokacyj na N01 9 Rubin jest stacją

Całością uzbrojenia M i G-2 9 steruje system

sam ma jedynie za zadan ie zabezpieczenie na­

i m p u l sowo-d opplerowską z dużą częstot l i wo­

kierowan ia ogniem S U W-29. Zapewnia on wy­

prowadzania rakiet kierowanych. Kompleks ra­ d i ol okacyjny RŁPK-29 ma zadowalaj ące zabez­

ścią powtarzania prom ieniowanych sygnałów. Wykrywanie celów polega na selekcj i porusza­

oraz zobrazowanie stanu uzbrojen ia w kabi­

p i e c ze n i e p r z e c i w zakłóce n i o m podczas stosowania przez przeciwn i ka zmiennych m i­

rowskiej na tle zakłóceń pasywnych (obłoku

bór odpowiedn ich punktów podwieszeń, przy­ gotowan ie pocisków rakietowych do odpalenia

jących się celów według częstotl iwości dopple­

nie, a także przeładowanie działka pokładowe­

gocących zakłóceń. Jednak w wypadku braku

radiokontrastowegol i odbić od ziemi (wody) .

go i przekazan ie sygnałów na odpalenie rakiet,

naprowadzania z ziemi oddz iaływan ie zmien­

Zastosowani e dużej częstotl i wości powtarza­

zrzut bomb i strze lanie z działka.

nych zakłóceń o d użej intensywności dopro­ wadza do rozproszenia się celów na wskaźn i­ k u czołowym I Ł S - 3 1 i u n i e m o ż l i w i a i c h

n i a promieniowanych sygnałów zapewnia du­ żą dokładność selekcj i celów na tle zakłóceń. W cel u n iezawodnego wykrycia celów w prze­

rozpoznanie wśród znacz n i ków pozornych.

d n iej i tylnej półsferze w stacj i radiolokacyjnej

MiG-29 w walce powietrznej Do przyrządowego naprowadzenia MiG-29

Kom pleks RŁPK-29 zapewnia wykrycie ce­

następuje zm iana częstotl i wości powtarzan ia

na cel powietrzny z naziem nych zautomatyzo­

lów powietrznych, określenie wspó l n i e z sy­

według określonej zasady. Metoda dopplerow­

wanych punktów naprowadzania lotnictwa my­

stemem naziemnym rozpoznania ( l u b autono­ m i cz n i e ) i c h p r z y n a l e ż n o ś c i " swój-obcy " , przechwycen i e i automatyczne naprowadze­ nie na wybrany do ataku cel, wypracowanie

się celów nie zapewnia wykrycia pod wszyst­ k i m i sylwetkami i śledzenia celów powietrz­

ś l iwskiego na jego pokładzie zabudowano ra­ d i okomendową aparaturę Biriuza. Aparatura ta odbiera zakodowane sygnały, dekoduje je, po

ska określ a n i a współrzędnych poru szaj ących

nych, d l atego odl egłość wykrycia przez stację

czym przesyła do automatycznego układu ste­ rowan i a samolotem oraz systemu kierowan ia ogniem (prędkość i kurs samolotu myś l i wskie­ go, wysokość ce l u , jed norazowe komendy do zmiany warunków lotu) i zobrazowania na od­ powied n ich wskaź n i kach pokładowych. Dzię­ ki temu pi lot może też prowadzić samolot dy­ rektyw n i e, zgrywając rzeczywiste parametry lotu (prędkość, kurs, wysokość) z malutkimi sy­ gnal izatoram i u m ieszczonymi na przyrządach. Zautomatyzowany p u n kt naprowad zania jest w sta n i e przesyłać zakodowane sygnały kierowania do d użej l i czby samol otów jedno­ cześnie, przy czym nie ma tu klasycznej, fo­ n i cznej korespondencji radi owej nawigatora naprowadzania z pilotem . Przy zautomatyzowa­ nym naprowadza n i u z ziemi oś pokładowego celow n i ka radiol okacyjnego myśl iwca jest n i e­ przerwanie kierowana na cel powietrzny, a on

Do przyrządowego naprowadzenia MiG-29 na cel powietrzny z naziemnych zautomatyzowanych punktów naprowadzania lotnictwa myśliwskiego na jego pokładzie zabudowano radiokomendową aparaturę Biriuza.

B I B L I O T E KA MAGAZY N U LW

19

========�

M o n o g rafia M i G -29

=======

celów 2 3 0-2500 km/h; maksymalne przeniże­ nie (przewyższenie) samolotu myśliwskiego w stosunku do atakowanego celu- od

+

10 km

do - 6 km. Odległość wykrycia i przechwyce­ nia celu typu myśliwiec o skutecznej powierzch­ ni odbicia radiolokacyjnego 3 m2, w przestrze­ ni swobodnej i sylwetką 0/4-1/4 wynosi odp. 50-70 km i 40-60 km. W analogicznych wa­ runkach, ale dla celu na tle ziemi (wody) para­ metry te wynoszą odp. 40-70 km

i

30-60 km.

Wymiary kątowe strefy śledzenia automatycz­ nego wynoszą, w azymucie: od a w elewacji od

+

+ 65°

do -65°,

56° do-36°. Minimalna od­

ległość śledzenia celu 3 50 m. Podczas naprowadzania samolotu MiG-29 na pojedynczy cel powietrzny w tylnej półsfe­ rze podstawowym zakresem pracy kompleksu RŁPK-2 9 jest zakres " pościg ". Powinno przy tym być włączone współdziałanie z optoelektro­ nicznym kompleksem celownicza-nawigacyj­ nym OEPrNK-29. Podstawowe charakterystyki taktyczno-techniczne kompleksu RŁPK-2 9 na " zakresie " pościg są takie same jak na zakresie " " spotkanie , z wyjątkiem: zakres prędkości lo­ tu atakowanych celów wynosi 2 1 0-2200 km/h. Odległości wykrycia i przechwycenia są znacz­ nie mniejsze i dla podanych wyżej warunków wynoszą odp. 2 5- 3 5 km i 2 0 - 3 5 km oraz 20-35 km i 20-25 km. Min imalna odległość śle­ dzenia automatycznego: 300-250 m. Rodzaj ataku (z przodu czy z tyłu) jest wy­ bierany w zależności od kierunku lotu celu, na komendę nawigatora naprowadzania z naziem­ nego stanowiska naprowadzan ia. W przypad­ ku autonomicznego (bez pomocy z zewnątrz) poszukiwania przeciwnika powietrznego wybie­ " rany jest rodzaj pracy " poszukiwanie . Zasięg wykrywan ia i przechwyceni a jest wówczas uśre­ dniony pomiędzy kursem spotkaniowym i po­ ścigiem. Wysokośc ią wyjściową lotu samolotu MiG-29 podczas zwalczania celów wykonują­ cych lot na małej wysokości jest wysokość 3 500-4000 m, zapewniająca najstabilniejszą Taktyczny samolot myśliwski MiC-29 z kompletem uzbrojenia "powietrze-powietrze'�

pracę kompleksu radiolokacyjnego RŁPK-2 9 i w razie czego wykonanie dowolnych manew­

przy zbliżaniu do takich celów jest różna. Ma­

myśliwskiego d o celu od

ksymalne odległości wykrycia i przechwycenia

500 m/s (w tej liczbie i przy jednakowych pręd­

celów występują podczas ataku celu na kur­

kościach lotu).

+

300 m/s do -

rów pionowych. Podczas pracy kompleksu RŁPK-2 9 na wy­ żej wymien ionych zakresach, do uzyskania

sach spotkaniowych do sylwetki 1/4. Wraz ze

Efekty w n e w y k o r zysta n ie k om pl e k s u

większej skrytości ataku może być wykorzysty­

zwiększeniem sylwetki celu do wartości zbliżo­

RŁPK-29 w różnych warunkach sytuacji tak­

nych do 4/4, wykrycie na wszystkich zakresach

tycznej w powietrzu umożliwiają cztery zakre­

wany dodatkowo zakres " wstępne śledze n i e celu " , w którym zapewnia się jednocześ nie śle­

pracy kompleksu RŁPK-29 staje się n iemożli­

sy jego pracy:

we, pon ieważ powstaje strefa martwa.

dzenie do 10 celów, z utrzyman iem zakresu

• " spotkanie " ;

obserwacji stacji radiolokacyjnej. Według przy­

"

• " pościg ; " • " poszukiwanie ;

jętej w procesorze cyfrowym kompleksu

je się za najbardziej niebezpieczny. Przy tym je­

i przechwycenia przez kompleks RŁPK-2 9 ce­

Potrzebny zakres pracy pilot wybiera prze­ " łącz n ikiem " zakres pracy który zn ajduje się na pulpicie sterowania kompleksu radioloka­

lów lecących na tle ziemi (wody) i przestrzen i

cyjnego RŁPK-29. Podczas naprowadzania sa­

Podczas ataku w pościgu do wykrycia celu należy utrzymywać prędkość z bliżania samo­ lotu myśliwskiego z celem ponad 50 km/h na odległości do 15 km i ponad 150 km/h na od­ ległościach większych. Odległości wykrycia

"

• " bliska walka .

powietrznej s ą praktycznie jednakowe i zależą

molotu MiG-29 na pojedynczy cel powietrzny

od sylwetki ataku, wysokości lotu samolotu my­

w przedniej półsferze podstawowym zakresem

śliwskiego i typu celu.

pracy kompleksu RŁPK-29 jest zakres "spotka­ nie " , w którym wykorzystuje się maksymalne od­

Przy wzrokowej widzialności celu (na odle­ głości do 10 km) kompleks RŁPK-29 zapewnia

ległości wykrycia i przechwycenia celu.

RŁPK-29 zasady cel, do którego czas zbliżania samolotu myśliwskiego jest najkrótszy, przyjmu­ go znacznik (zobrazowanie) na ekranie wska­ ź n ika c z o ł o w ego I ŁS-31 auto matycz n i e

obramowuje się " bramką " a następnie śledzi się

go do czasu przejścia kompleksu RŁPK-29 na zakres " przechwycenie". W procesorze CWM C. 1 00-02-06 wylicza się strefy dozwolonych

odpaleń kierowanych pocisków rakietowych , " " powietrze-powietrze w warunkach ataku ce­ lów n iebezpiecznych. Przy podejściu znaczni­

półautomatyczne przechwycenie i stabilne śle­

Podstawowe dan e taktyczno-tech n iczne

dzenie nie manewrującego i manewrującego ce­

ka bieżącej odległości do znacznika maksymal­

lu powietrznego bez ograniczeń sylwetki ata­

kompleksu RŁPK-2 9 na zakresie pracy "spotka­ " nie , to: zakres wysokości atakowanych celów

ku, w zakresie prędkości zbliżania się samolotu

- 30-23000 m, zakres prędkości atakowanych

RŁPK-29 przechodzi automatycznie na zakres

20

B I B L I OT E KA M AGAZY N U LW

nej dozwolonej odległości odpalenia kompleks

Monografia M i G -2 9

=======

przechwycenia. Zbliżanie do celu na zakresie obserwacji do odległości użycia uzbrojenia wy­ miernie podnosi skrytość ataku wybranego ce­ lu. Wy korzystanie zakresu " wstępne śledzenie celu " jest najbardziej celowe przy braku na­ prowadzania samolotu myśliwskiego z ziemi. W tym wypadku kompleks RŁPK -29 au toma­ tycznie rozwiązuje zadanie określenia najbar­ dziej niebezpiecznego celu dla samolotu my­ śliwskiego i wypracowan ia warun ków dla j ego skrytego śledzen ia i przechwycenia. Podczas atakowania celu widocznego wzro­ kowo wykorzystuje się zakres " bliska walka". Kompleks RŁPK -29 na tym zakresie pozwala na wykonanie półautomatycznego przechwyce­ nia celu powietrznego, znajd ującego się w stre­ fie obserwacji stacji radiolokacyjnej i stabilne jego śledzenie w granicach prędkości zbliżania od + 3 00 m/s do -500 m/s, w tej liczbie i przy równych prędkościach lotu, przy wzrokowej

W celu zwiększenia możliwości bojowych MiC-29 w manewrowej walce powietrznej pilot otrzymał oryginalny hełmofonowy układ tzw. szybkiego wskazywania celów Szczei-3 UM.

widzialności celu na odległośc iach od 450 do 10000 m. Strefa obserwacji tworzona jest przez

przestrzeni - 12-18 km, n a tle z i emi -

mo na korpusie KO LS. Kierunek osi optycznej

charakterystykę pionowego promien iowa n i a

6 - 10 km, na tle chmur podświetlonych słoń­

KOLS zmienia się za pomocą lusterka zamo­

anteny w płaszczyźnie symetrii samolotu we­

cowanego kardanowo. Lusterkiem steruje się

cem - 4-8 km;

dług dwóch lin i wybierania i jest sztywno przy­

• przechwycenie i automatycz ne śledze n i e

za pomocą dwóch niezależnych napędów.

wiązan a do podłużnej osi samolotu . Wymiary

wzrokowo widocznego celu powietrznego

Większa strefa obserwacji KO LS wynosi: w azy­

kątowe strefy obserwacji na zakresie " bliska walka" w y n oszą: w azymucie o d + 6° do

w tylnej półsferze;

mucie od + 3 0 ° do -30 ° i w elewacji od + 15°

• wskazywanie celów za pomocą hełmofono­

do - 15°. Natomiast mniejsza strefa obserwacji

wego układu wskazywania celów 5zcze/-

KOLS obejmuje obszar: w azymucie od

3 U M lub specjalnego przycisku tensome­

do - 1 5°, w elewacji od + 15° do - 15° . Czas

IŁS-3 1 dwiema pionowymi liniami, między

trycz n e go

jednego cyklu obserwacji KO LS (ponowienia in­

którymi powinien znajdować się cel przed prze­

samonaprowadzającyc h poci sków rakieto­

formacj i ) wynosi odp. 3,5 i 2,0

chwyceniem. Po przechwycen i u kompleks

wych, laserowo -termolokacyjnej stacji KO LS

bezwzględna prędkość kątowa KOLS wynosi

RŁPK-29 ma takie same możli wości, jak na za­ kresie " pościg" na odległościach celu pon iżej 10 km. Na zakresie, "bliska walka" odpada ko­

oraz kompleksu radiolokacyj n ego RŁPK -29

30°/s. Przy większych prędkościach lin i wizo­

podczas ataku celu widocznego wzrokowo;

wania następuje zrzut przechwycenia.

-6° i w elewacji od

+

3 7° d o - 13°.

Granice strefy obserwacji oznaczone są na

ni eczność sterowa nia bramką dla uchwycenia

celu z wykorzystaniem przycisku tensometrycz­

d la

termi c z n y c h

głowic

s.

+

1 5°

Maksymalna

• pomiar odległości do celu za pomocą dal­

H ełmofonowy u kład wskazywania celu

mierza laserowego od odległości 200 m do

5zcze/ -3 UM przezn aczony jest do określania

6500 m;

współrzędnych lini obserwacji widocznego ce­

nego na drążku sterowym, co upraszcza czyn­

• rozwiązywanie zadań celowania podczas

l u . P i lot odpowiednim ski erowaniem głowy

ności pilota podczas przechwycenia celu, szcze­

stosowania kierowanych pocisków rakieto­

w czasie manewrowej walki powietrznej, pro­ wadzonej na małych odległościach ukierunko­

gólnie w przypadku zerwania śledzenia podczas

wych i działka do celów wybranych do au­

ataku. Aby przechwyc ić cel pilot powinien ma­

tomatycznego śledzenia w granicach odle­

wuje u kład 5zczei-3 UM na cel. W spółrzędn e

newrem samolotu zmienić położen i e strefy ob­

g ł o ś c i : p o d c z a s o d p a la n i a p o c i s ków

l i ni obserwacji hełmofonowy układ wskazywa­

serwacji tak, żeby cel widoczny wzrokowo był

R-60M i R-73 - 10000 -200 m; podczas strze­

n i a celu przekazuje

obserwowany między pionowymi liniami na

lania z działka na zakresie "niesynchronicz­ ny sposób celowa n i a" (z wykorzystaniem

C. 100 -02-06 dla wyliczenia oraz wysłania sygna­ łów wskazywania celu do termicznych głowic

i nformacji z KO LS)- 1200 -200 m oraz pod­

samonaprowadzających pocisków rakietowych

IŁS-3 1, po czym powinien nacisnąć przycisk " " przechwycenie . Optoelektroniczny kompleks celown i czo­

czas strzelania z działka przy celowaniu

d la procesora C W M

i KO LS oraz do realizacji zakresu " współdzia­

łanie" (OEPrNK-29 + RŁPK-29 ).

jest do wykrywania i automatycznego śledze­

sposobem optycznym (sposobem "progno­ zowanej ścieżki") - 800-200 m .

nia w warunkach wzrokowej widzialności ter­

W szystkie elementy termo lokatora oraz dal­

wania celu 5zczei-3 U M wchodzą:

mokontrastowych celów powietrznych, rozwią­

mierza laserowego zamocowane są nierucha-

nawigacyjny OEPrNK-29 (S-3 1 ) przezn aczony

W skład hełmofonowego układu wskazy­ • hełmofonowe urządzenie wizyjne N W U-2M;

zywania zadań celowania, podczas stosowania

• bloki przeszukujące SKAB-A i SKAB -B;

termicznych pocisków samonaprowadzających

• blok elektronicz ny.

i działka do celów powietrznych, a także do

N a hełmofonowym urządzeniu wizyj nym

kształtowania i wskazywan i a na zi ntegrowa­

N W U -2M znajdują się trzy punkty odniesienia

nym systemie zobrazowa n ia informacj i Sjel-3 1

(diody świ ecące w zakresie podczerwonym),

komend i sygn ałów, potrzebnych d o sterowa­

urządzenie kol i matorowe oraz reflektor, n a

nia samolotem na różnych etapach lotu. Celo­

którym zobrazowana jest siatka celown icza i sy­

wan i e do celów powietrznych można wyko­

gnalizacyjna. Promieniowanie diod świecących

nać zarówno w autonomicznym zakresie pracy

(pun któw odniesienia) odbierane jest przez blo­

OEPrNK-29 jak i we współdziałaniu z komple­

ki przeszukujące SKA B -A i SKA B -B (znaj d ują­

ksem radiolokacyjnym RŁPK-29.

ce się na głowicy wizyjnej IŁS-3 1 ). Według zna­ nej odległości między SKA B -A i SK A B -B oraz

W autonomicznym zakresie pracy kompleks OEPrNK-29 zapewnia:

p u n ktami odniesienia (diodami świecącymi)

• wykrycie w "pościgu " celów powietrznych typu samolot myśliwski (pod sylwetką 0/4

h e ł m o f o n o w e g o u r z ąd z e n i a wizyj n e g o N W U -2M (zamontowanego n a hełmie ochron­

- 1/4 i maksymalnym zakresie pracy zespo­

Hełm pilota samolotu z zamon towanym urządze­

nym za pomocą specjalnych zamków ), a także

łu napędowego) na odległości: w wolnej

niem wizyjnym NWU-2M.

określonym odchyleniu głowy pilota od osi

B I B L I OTEKA MAGAZY NU LW

21

"""""""�

Monografia M i G -29

podłużnej, a zatem odchyl e n i u punktów od­

wadzającą przeznaczony jest do rażen i a celów

1 2-20 k m . M i n i m a l n a od l egłość o d pa l e n i a

n i esien ia, blok elektryczny określa kątowe po­

powietrznych w dzień i w nocy w każdych wa­

w przed n i ą półsferę - 1 200 m , w tyl ną - 300 m .

łoż e n i e l i n i i obserwacj i ce l u . Hełmofonowe

r u n kach atm osferycznych, podczas ataku pod

Przeciąże n i e n o s i c i e l a w momencie odpal e­

urządze n i e wizyjne NWU-2M działa pod wa­

różnymi sylwetkam i . Zakres wysokości lotu ra­

n ia do g+ 8, maksymalne przec iąże n i e celu

runkiem, że diody świecące prom ieniują w pew­

żonych celów 20-23000 m. Maksymalna odle­

g+ 1 2 . Czas lotu sterownego 26 s. Pociski R-73

nym ściśle określonym obszarze ( + /- 40°, l i­

głość odpalenia w przednią półsferę -50-60 km,

są przenoszone na pojedynczych wyrzutniach

cząc od osi podłużnej samolotu). Wychylenie

w tylną - 1 6-1 8 km. Min imalna odl egłość od­

szynowych P-72-1 D .

z danej strefy jednej z d iód świecących prowa­

pale n i a w przed n i ą półsferę 1 200 m, w tyl ną -

Kierowany pocisk raki etowy R-60M jesl pro­

dzi do wypracowan ia sygnału, wyłączającego

500 m. Przec iążenie nosiciela w momencie od­

stym i tan i m poc i s k i e m przeznaczonym do

i nformację z urządzenia wizyjnego.

pale n i a do g+5, maksyma l n e przeciążen ie ce­

bliskiej manewrowej walki powietrznej. U moż­

l u g + 8 . Czas lotu sterownego 60 s.

l iwia n iszczenie celów powietrznych w warun­

Przewaga h ełmofonowego układu wskazy­ wan i a cel u 5zcze/-3 U M na etap i e celowania

W trakcie naprowadzan i a przyrządowego

kach widzial ności wzrokowej, podczas ataku

polega na tym, że pi lot nie musi wykonywać ma­

odległość do c e l u kontrolowana jest według

pod różnymi sylwetkami kursowymi celu (atak celu z przed n iej półsfery możl iwy tylko w wy­

newrów dopędzan ia przeciwn i ka w ce l u uzgo­

znaczn i ka odl egłości b ieżącej, wskazywanej

d n ienia podłużnej osi uzbrojenia z kierunkiem

na wskaź n i ku czołowym IŁS-31 . Podziałka ska­

padku wykonywania przez n iego lotu na dopa­

na cel (tzw. szybkie wskazanie ce l u w ograni­

l i odl egłości przełącza s i ę automatyczn i e : 100,

leniu i pod sylwetką większą n iż 1/4). Zakres wy­

czonym czasie). W związku z tym celowanie wy­

50, 25 km. Promieniowanie kompleksu RŁPK-2 9

sokości rażonych ce lów, do 20000 m . Pocisk

konuje się podczas lotu samolotu myśl iwskie­

włącza się automatycz n i e na od l egłości 100

może być odpalony do celów l ecących z pręd­

go z przeciążen iem znacz n i e m n i ejszym n i ż

(60) km przy naprowadzan i u w przedn i ą pół­

kością do 2500 km/h. Maksymalna odległość od­

przeciążenie manewrującego celu (MiG-29 znaj­

sferę l u b 36 km - przy naprowadzan i u w tylną

palan ia w przed n i ą półsferę 10-1 2 km, w tylną

duje się po zewnętrznej stron ie tego manewru).

półsferę. P i l ot może to też robić ręcznie. Wraz

7-9 km. M i n imalna odległość odpalenia w prze­

W celu wykonan i a cel owan ia z odpaleniem

z włączen i e m zakresu obserwacj i antena stacj i

d n i ą półsferę - 1 200 m, tyl n ą - 300 m. Przecią­

termicznych pocisków samonaprowadzających

rad iolokacyj nej wypracowuje komendy wska­

żenie nosiciela w momencie odpalenia do g+ 7,

pilot powin ien nacisnąć odpowiedni przycisk na

zywania celu, podawane z naziemnego punk­

maksymal ne przeciążen i e ce l u g+ 1 2 . Czas lo­

dźwigni sterowania i obrotem głowy w gran i­

tu naprowadza n i a. Odpal enie pocisku R-2 7R

tu sterownego 23 s. Pociski R-60M przenoszo­

cach kątów wskazywan i a celu pokryć mały pi er-

( l ub ser i i dwóch pocisków R-27R) wykonuje

ne są na pojedynczych wyrzutniach szynowych APU-62-IM. Wszystk ie sch arakteryzowa ne k i erowane

pociski rakietowe " powietrze-powi etrze " dys­ pon ują zbl iżeniowymi zapa l n i ka m i radi owy­ m i l ub laserowym i . Dysponują odłamkowym i głow icam i boj owymi typu prętowego (po wy­ buchu pręty uranowe tworzą "tnący " krąg o śre­ d n i cy większej n i ż czułość zapal n i ka; R-60M ­ ponad 5 m, R-73 - ponad 7 m, R-2 7R - ponad 1 1 m). W ce l u zwiększenia prawdopodobień­ stwa rażenia przeciwn i ka pociski R-73 i R-2 7R wykonują dodatkowy manewr powoduj ący przes un ięcie ich rozerwania (na komendę za­ Kierowany pocisk rakietowy " powietrze-powietrze" R-73 stanowi podstawowe uzbrojenie samolotu do prowadzenia manewrowych walk powietrznych.

pal n i ka) w kier u n ku centr u m kadłuba cel u . W tych warunkach n iemanewrujące cele powie­ trzn e mogą być rażone z prawdopodobień­

ścień celowniczy ko l i matorowego hełmofono­

pi lot po wystąpieniu odpowiedn iej komendy. Po

w e g o u r z ą d z e n i a w i z yj n e g o z c e l e m .

zej ś c i u z poj edynczej wyrz utn i

szyn owej

i energiczn i e manewrujące - 0,5-0,6. Oprócz

W przypadku znajdowania się celu pod dużym

APU-470 pocisk raki etowy wykonuje manewr

tego termiczne pociski samonaprowadzające

stwem 0,8-0,9; średn i o manewrujące - 0, 6-0, 7

kątem obserwacj i należy wykonać dowrót na cel,

bezpieczeństwa - odejście od nosiciela, w cza­

mogą być odpalane do celów naziem nych n ie

aby ten kąt zmn iejszyć. W celu zmn iejszenia po­

sie 0,4 s. Po upływ i e tego czasu włącza s i ę

opancerzonyc h , ter m i c z n i e kontrastowych

czątkowych błędów odpalenia i un iknięcia moż­

u kład sterown i a pocisku i naprowadza s i ę o n

(stosuje się je bez wyłączania zapa l n i ka zbl i że­

l iwości wyj ścia cel u w czas ie celowania na ką­

na zakresie naprowadzania inercyj nego z ko­

n i owego).

ty obserwacj i, przekraczające kąty wskazania

rekcją radiową l u b bez n iej . Zakres korekcj i ra­

J e d n o l ufowe d z i ałko G Sz - 3 0 - 1 ka l i b r u

ce l u należy jedn ocześnie z obrotem głowy wy­

d iowej zapew n i a naprowadzanie pocisku ra­

30 m m z kompletem 1 5 0 nabojów zabudowa­

konać manewr samol otem w kierunku ce l u .

k i etowego według sygn ałów RŁPK-2 9 d o

ne jest w napływie płata z l ewej strony (patrząc

jeż e l i d o zastosowan i a wybrany zostan i e

przechwycenia cel u przez głowicę samonapro­

w kieru n ku lotu). Szybkostrzel n ość 1500-1 800

pocisk rakietowy R-27R, t o wskazywanie cel u

wadzania i przeznaczony jest do zwiększenia

wystrzałów na m i nutę (żywotność lufy - 2000

n a zakresi e " hełmofonowe wskazywan i e ce l u "

maksymalnej odległości od palenia pocisku ra­

wystrzałów). Ogień można prowadzić automa­

wypracowuje kompl eks rad iolokacyj ny RŁPK-29,

ki etowego do celów o m ałej skutecznej po­

tycz n i e tzw. długą serią, aż do zużycia 3/4 za­

a po przechwyce n i u cel u przez celown i k radio­

wierzc h n i odbicia radi olokacyj nego.

pasu nabojów. W cel u ponownego roz poczę­

lokacyj ny dalsze celowanie wykonywane jest

K i erowany pocisk rakietowy R-73 n a l eży

cia strze lania należy tylko ponownie nacisnąć

według i nformacj i prezentowanych na wska­

do najnowszej generacj i rakiet małego zasię­

ź n i ku czołowym IŁS-3 1 . O przechwycen i u ce­

gu i b l i skiej manewrowej wal k i powietrznej .

przycisk bojowy. Strzelanie może też być pro­ wadzone na zakresi e " porcjowan i e ". Wówczas cały zapas nabojów zużywany jest w czwartych

lu przez kompleks RŁPK-29 l ub stację optoelek­

U m o ż l i w i a prowadze n i e wysoko man ewro­

troniczną KOLS świadczy migotan i e pierścieni

wych wa l k powi etrznych i prowadzen i e ogn ia

częściach (długość ser i i 38-40 naboj ów, czas

celowniczych na hełmofonowym urządzen i u

pod dowo l n ą sylwetką kursową ce l u w dzień

trwan ia 1 , 6 s) . Zużycie poci sków podczas strze­

wizyjnym NWU-2M.

i w nocy w warun kach widzial ności optycznej .

lania prezentowane jest cyframi 4-1 na wskaźni­

Do zwalczania celów powietrznych M i G-29

Zakres wysokości l otu rażonych c e l ów, d o

ku czołowym IŁS-31 .

może stosować kierowane pociski rakietowe

20000 m . Pocisk może być odpalony do celów

Do działka stosuje s i ę zwykłe pociski z za­

R-2 7R, R-73 i R-60M oraz działko GSz-30-1 .

p o w i e t r z n y c h l e c ących z p r ę d ko ś c i ą do

pal n i kiem elektrycznym (czasowym). Przy n ie­

Kierowany pocisk raki etowy R-2 7R z pół­

2500 km/h. Maksymalna od l egłość odpalenia

zadziałan i u pocisku pod wpływem zapa l n ika

aktywną rad iol okacyj ną głowicą samonapro-

w przed n i ą półsferę - 1 5-30 km, w tyl n ą -

e l ektrycznego w ciągu O, 15

22

B I B LIOTE KA MAGAZYNU LW

s

przy naciśniętej

M o n o g rafia M i G-29

=======

dźwigni bojowej podawane jest napięcie w ce­ lu dodatkowego zapłonu, który przebija łuskę " " n i ewypału pocisku i zapala ładunek procho­ wy. Naboje A0-18 mogą być kompletowane pociskami odłam kowo-burząco-zapalającym i OFZ lub przeciwpancerno-smugowymi BT. Ma­ sa naboju OFZ wynosi 0,836 kg; w tym pocisk 0,384 kg. Natomiast masa naboju BT wynosi 0,860 kg; w tym pocisk 0,394 kg. Prędkość po­ czątkowa pocisku 860 m/s (+l- 1 5 m/s) . Pocisk BT przebija pancerz o grubości do 40 m m . Według oficjal nych danych OKB M i kojana zasięg M i G-29 w konfiguracji gład kiej i z pod­ kadłubowym zbiorn i kiem dodatkowym przy z i e m i wynosi 710 km i 1 430 km l ub 2 1 00 km w locie na wysokości ponad 1 1 000 m (odp. bez i ze zbiorni kiem dodatkowym). Natomiast we­ dług WWS ZSRR praktyczny zasięg samolotu z pal i wem integral nym wynosi, odp. na małej i dużej wysokości 5 3 5 km i 1 2 50 km. W przy­ pad ku p o d w i e s z e n i a u zb r oj e n i a 2 x R-2 7 R + 4xR-73 parametry t e spadają d o wartości o dp. 4 5 5 km i 9 0 0 km i r o s n ą do 6 70 km l u b 1 380 km w wypadku zabran ia pod kadłubowego dodatkowego zbior n i ka pal iwa.

MiG-29 w zadaniach uderzeniowych Kom pleks OEPr N K-2 9 stosowany jest rów­

Stałe uzbrojenie samolotu MiC-29 stanowi 30 mm działko CSz-30- 1 .

wyliczoną sposobem kąta położenia. Dalm ierz

u n i w e r s a l n y c h B D 3 - U M K ( B D 3 - U M K- 2 ,

l aserowy urucham ia się automatyczn i e po osią­

B D3-UMK-2A, B D 3-UMK-2 B) pod skrzydłam i .

gnięciu kąta nurkowan ia 1 0 ° i wi ęcej oraz bie­

Zal iczyć do n i ch możemy bomby burzące:

n i eż do zwalcza n i a obiektów naziem nyc h .

żącej od ległości

prze kraczającej o 500 m

FAB-500M54 i FAB-500M62 oraz FAB-500SzN

U możliwia o n użycie jedynie uzbrojenia n i e­

maksymal ną odl egłość dozwoloną d l a stoso­

(ze spadochronowym u kładem ham ującym),

kierowanego: bomb, rakiet, działka. Bombardo­

wan ego środka rażen ia. P i l ot może też go włą­

FA B-250M54 i FA B-250M62; odłam kowo-bu­

wan ie można wykonać z lotu pozi omego z pręd­

czyć ręcznie. Dalm ierz laserowy wyłącza się au­

rzące OFAB-2 50-270 i OFAB-2 50Sz N , kasety

kością 600-1 200 km/h, w przedziale wysokości

tomatyczn ie po 30 s pracy, powtórne włączen i e

bombowe RBK-500 z bomba m i odłamkowym i

30-2000 m. Kąt lotu nurkowego przy strze lan i u

- po kolejnych 3 0 s . Pi lot może go też wyłączyć

A0-2 ,5RTM, RBK-500 z bombami przeciwpan­

(odpalan i u n i ekierowanych pocisków rakieto­

w każdej chwi l i . Maksymalny czas pracy dalmie­

cernymi PTAB-2 , 5 M oraz zbior n i k i zapal ające

wych) i bombardowan i u n i e powin ien prze­

rza w locie - 3 m i n . Jeżel i dalmierz laserowy

ZB-500SzM itp.

kraczać 45

o.

Bomby mogą też być zrzucone na

wyprowadzen i u z nurkowania oraz na wzno­

n i e pracuje, to ciągłe wyl i czen i e odległości do ziemi odbywa się sposobem kąta położenia.

Samolot M i G-2 9 zabiera dwa typy rakiet ni ekierowanych : S-24B i S-8. S-24B jest ciężką

sze n i u z kątem 1 1 0-1 30° (ten ostatni zakres był

W s kład u z b r oj e n i a bombar d i e r s k i ego

raki etą n i ekierowaną kalibru 240 mm przezna­

przezn aczony d l a taktycznych bomb jądro­

M i G-29 wchodzą klasyczne bomby lotn i cze,

czoną do zwalczania umocn ionych obiektów

wych). Oczywiście cele naz i emne mogą być

w tym z urządzeniami hamującymi oraz kase­

pun ktowyc h, zdolną do przebicia 2 m warstwy

zwalczane jedynie w dzień w warunkach kon­

ty bombowe i zbiorniki zapal ające, wagom i a­

ziemi l ub 1 -0,8 m żelazobetonu. Raki ety S-24B

taktu wzrokowego p i l ota z celem.

ru 2 50-500 kg (samolot n i e przenosi belek wie­

podwiesza się, w liczbie do czterech sztuk, na

W c e l u rozw i ązan i a zada n i a cel owan i a

l oz a m kowych na b o m b a r d i e r s k i e ś r o d k i

poj e d y n c z y c h w y r z u t n i a c h s z y n ow y c h

w OEPrN K-29 wykorzystuje s i ę odległość do ce­

rażen ia). Mogą t o być bomby burzące, odłam­

APU-68-85. Na M i G-29 można je odpa l i ć po­

l u (powierzch n i ziemi), zm ierzoną przez dal­

kowo-burzące l ub przeciwpancerne i odłam­

jedynczo l ub serią dwóch i czterech rakiet. Od­

m i erz laserowy lub odl egłość al gorytm iczną

kowe. Są one przenoszone na czterech belkach

ległość odpalen ia S-24B z M i G-29 zawiera się w przedziale 2 500-1 600 m (z kątem n u r kowa­ nia do 20°). Do rakiety S-24B stosuje się odłam­ kowo-burzący ładu nek bojowy. jeże l i zapa l n i k nastawiony jest n a wybuch natychmi astowy, to głównym czyn n i kiem rażen ia są odłamki, jeże­ l i natomiast zapalnik nastawiony jest na niewiel­ ką l ub dużą zwłokę - to głównym czyn n i kiem raże nia jest odpowied nio odłam kowo-burzące lub burzące działanie ład u n ku głowi cy po prze­ b i c i u przeszkody. Raki ety S-8 kalibru 80 m m przenoszone są w dwóch-czterech wyrzutn iach kasetowych B-8M 1 , z których każda m ieści 20 rakiet o dzia­ łan i u przeciwpancer no-odłamkowym (S-8KO, S-8KOM), przeciwbetonowym (S-BB, S-BBM), odłam kowo-burzącym (S-BOF, S-BOFM), strzał­ kowym (S-BAS, S-BASM) oraz pa l i wowo-po­ wietrznym (5-80, S-80M). Pociski przeciwpan­ cerne przebijają pancerz do 400 mm. Odległość

Samolot MiC-29 odpala ciężki niekierowany pocisk rakietowy kalibru 240 mm S-248 z podskrzydłowej

odpalenia rakiet S-8 z lotu n u r kowego 20° na

wyrzutni szynowej APU-68-85.

M i G-2 9 wynosi 2300-1 300 m.

B I B LIOTE KA MAGAZYNU LW

23

jedyne uzbrojenie "powietrze-powierzchnia

"

taktycznego samolotu myśliwskiego MiG-29 początkowo stanowiły tylko bomby swobodnie spa dające,

niekierowane pociski rakietowe oraz działko pokładowe.

KOLEJNE WERSJE M IG-29 Mała modernizacja - MiG-29 (9·13} Dla osiągn ięcia zakładanego w wymaga­

Stacja Gardenia-l F ma k i l ka zakresów pra­ cy, odpowied n ich do zagrażającego w danym momencie myś l i wcowi środka. Może promie­ n i ować zakłócenia w przed nią i tylną półsferę zakłócając jednocześn i e dwa rad i o lokatory pracujące na różnych częstot l iwościach, po­ nieważ jednak zakłóca także własną stację ra­ d iol okacyj ną to w wypadku jej użycia Carde­ nia-l F jest automatycznie przełączana tylko na

cą elektron iczne systemy kierowania ogn iem

zakres osłony tylnej półsfery samolotu. Z Car­

myś l i wców oraz naziem nych środków prze­

denią-l F współpracuje stacja wykrywająco­

ciwlotn iczych przeciwn i ka. W WWS ZSRR za

ostrzegawcza SP0-1 5ŁM, a także automatycz­

n iach taktyczno-techn icznych zasięgu w pierw­

odpowied n ią stacj ę uznano Gardenię (była ona

ny blok sprzęgaj ący Ł 1 38 koordyn ujący pracę

szych latach 80. przygotowano wariant MiG-29

także rekomendowana d l a sam o lotu Su-27),

{9-1 2) z dodatkowym paliwem w powiększonym grzbiecie zakabinowym. Równolegle dla zwięk­ szenia zasięgu przebazowan ia instalację pal iwo­

jednak konstruktorzy szybko zda l i sobie spra­ wę, że n i e można jej podwiesić na zewnątrz,

stacj i zakłócającej z i nfor macjami stacj i wykry­ wająco-ostrzegawczej , dodatkowo wybierający odpowiedni program odpalania przeciwrad io­

gdyż część podwieszeń była j u ż wykorzysta­

l o kacyj nych d i pol i zakłócających (w postaci

wą samolotu z modyfikowano pod kątem za­ bierania dwóch podskrzydłowych dodatkowych

na na dodatkowe zbiorniki paliwa i dalej n i e

naboi PPR-26, odpalanych zamiennie z term icz­

można było sobie pozwol i ć na zmn iejszenie

nym i i m i tatoram i ce l u P P I - 2 6 , z wyrzutn i

l i czby zabieranych rakiet kierowanych " powie­ trze-powietrze " (ich liczba zmalała bowiem do

n e m u tylko powiększen i u u l egł kadłubowy

z b i o r n i ków p a l i w a, każdy o poj e m n o ś c i 1 1 50 dm3 (z n i m i prędkość lotu samolotu jest jednak ogran iczona do 850 km/h). Drugi m ważnym problemem, w świetle do­

czterech). Ostatecznie zdecydowano stację Gar­ denia u m i eścić, zam iast części dodatkowego

BWP-30-2 6M). W tych warunkach n ieznacz­ zbior n i k pal iwa nr 1 , z pi erwotnych 650 dm3 do 890 dm3, tj . o 240 dm3. Z tak powiększoną

świadczeń z konfron tacj i lotn ictwa izraelskie­

pal iwa, w powiększonym grzbiecie zakab i no­

go i syryj ski ego nad l i bańską d o l i n ą Bekaa la­

wym. Przystosowana do tej loka l i zacj i stacja

instalacją pal iwową (plus pod kadłubowy do­ datkowy zbior n i k pal iwa) zasięg M i G-29, w lo­

tem 1 982 roku, było doposażen i e samolotu

otrzymała oznaczenie Gardenia-l F (z ros. Fi u­

cie na małej wysokości n i ewiele zbliżył się do

w stację zakłóceń aktywnych, obezwład niają-

zelażnaja, kadłubowa) .

wymaganych 800 km, natomi ast zasięg prze­ bazowania na dużej wysokości z dwoma kolej­ nym i d odatkowy m i z b i or n i ka m i pal iwa po 1 1 5 0 d m 3 każdy, osi ągnął 2900 km (przekra­ czając o 1 5 0 km wymagan ia). Dodatkowym pozytywnym skutkiem roz­ bu dowy i n stal acj i pal iwowej sam o l otu był wzrost udźwigu uzbroj e n i a " powietrze-po­ wierzchnia " i idące w ślad za tym rozszerzenie jego asortymentu. Liczba zabieranych bo m b wagomiaru 500 kg wzrosła d o sześciu sztuk. Na dwa wewnętrz ne p u n kty podwieszeń przy ka­ dłubie można było teraz podwieszać belki wie­ lozamkowe M B D3-U2T-1 z dwoma bom ba m i FAB-500M54 lub FAB-500M62 w układzie tan­ dem, na każdej. Ko lejne dwie bomby mogły być zabierane pojedynczo na środkowe, pod­ skrzydłowe p u n kty podw i e s z e ń ( u d ź w i g 3000 kg). Alternatywnie n a cztery wewnętrzne p u n kty podwieszeń podskrzydłowych można

Pierwszy egzemplarz seryjny samolotu MiG-29 (9-7 3).

24

B I B L I OT E KA M AGAZY N U LW

było zabrać 1 6 bomb OFAB-100- 1 20, z dodat-

=======

kowym wykorzystan iem b e l e k wie Jozamko­

M o n o g rafia M i G -29 kiwanie i zwalczanie obiektów pun ktowych

wych MB D-2-67U (w układzie 4x4). Ta ostatnia

do 1 99 1 roku, tylko na potrzeby ZSRR. jako pierwszy otrzymał je 234. Gwardyjski Pułk Lot­

opcja - ze względu na znaczny opór czołowy

n i ctwa Myśliwskiego z Ku binki (pierwsza n ie­

w locie - n i e z n a lazła jednak zastosowan i a

oficjalna prezentacj a samol otu d l a przedstawi­

gwiazd i Księżyca). Ponadto kolej ny raz zwiększono udźwig

praktycznego. W każdym wypadku d o samoo­

c i e l i najwyższych władz wojskowych miała tu

uzbrojenia samolotu, tym razem do 4500 kg

brony samolot mógł zabrać dwa pociski R-73

m i ejsce w sierpn i u 1 9 8 7 roku; w dwa lata

(9x500 kg). Dodano kolejne dwie bel k i wielo­

l ub R-60M. Maksymalna masa startowa MiG-29

późn iej zaprezentowano go w F i n land i i), kolej­ ne maszyny trafiły do L i piecka i pułków lotnic­

z a m kowe na b o m by w a go m i a r u 5 0 0 kg

twa myśliwskiego w N R D .

nie tego typu pod kadłubem (w m iejsce d odat­ kowego podkadłu bowego zbior n i ka pal iwa).

z uzbrojeniem wyni osła teraz 1 8480 kg. Całkowicie nowym uzbroj eniem były nato­ miast zasobniki bom bowe KMGU-2, zabierane w l i czbie dwóch - czterech sztuk. Są one prze­ znaczone do przenoszenia bomb małych wa­

przy tzw. nis kim poziomie oświetl enia (światło

i wprowdzono dodatkową belkę na uzbroje­

W końcu 1 98 6 roku, p o wykonan iu 9 8 lo­ " tów, MiG-29 {9- 1 3) "26 powrócił do OKB Mi­

Asortyment rakiet i bomb kierowanych lasero­ wo tworzyły pociski Ch-25MŁ i Ch-29Ł oraz

gomi arów i m i n . Każdy zasobnik KMGU-2 mie­

kajana celem dalszego dopracowania. Ponow­ ny oblot wyko nano 5 stycznia 1 98 7 roku po

ści cztery bl oki kontenerowe BKF, które mogą

czym wykonano na n i m serię l otów na bada­

ra taktycznego I PW-3 1 stało się też możl iwe

być wypełni one 1 2 bombam i odłam kowym i

n i e state c z n o ś c i i s te r o w n o ś c i s a m o l ot u

zastosowanie rakiet i bomb kierowanych tele­

A0-2, 5 RTM l u b 1 2 bombami przeciwpancer­ nymi PTAB-2,5M l u b 1 2 m i n a m i przeciwpan­

z podwieszonymi dodatkowymi zbior n i kami pal iwa 1 1 50 d m 3 oraz przetestowan ie kolej­

wizyjnie, odp.: Ch-29T i KAB-500Kr. Równolegle samolot m i ał otrzymać aparaturę kierowania

cernymi PTM-1 l u b 1 56 m i nami odłamkowymi PFM-1 S. Zasobn i k i KMGU-2 są przenoszone

nych z m i an wprowadzonych w układzie stero­

ogniem Progress-N (w zasobn i ku) i samonapro­

wania (SAU-451 -04).

wadzające się pociski przeciwrad iolokacyj ne

n ia bojowego od 30 do 1000 m przy pręd ko­

" W l utym 1 9 9 1 roku M i G-29 (9-1 3) " 2 6 przebudowano pod s i l niki RD-3 3 K . 4 g r' udnia

ści lotu samolotu 500- 1 1 00 km/h.

1 99 2 mk" wykomoo m o i ch ost""' 4

na zamkach B D 3-UMK. Wysokość zastosowa­

bomby KAB-500Ł. Z wykorzystan iem monito­

Ch-2 5MP i następnie Ch-31 P.

8B)

Prototypem M i G-29 {9-1 4) został M i G-29 (9-1 2) o n u m erze seryjnym 0707 i burtowym

Iot

"407". Przebudowany samolot dostarczono na lotnisko 2 7 grud nia 1 984 roku i 1 3 l utego 1 985 roku oblatał go Toktar O. Aubakirow. Pon ieważ jednak aparatura Rjabina nie była gotowa na czas samolot wykorzystano głównie w progra­ m i e badań M i G-29 {9-1 3). Również badano na n i m stateczność i sterowność samolotu z po­ większonym grzbietem zakabinowym i wyrzut­ n ia m i BWP-30-2 6M, przy dużych kątach na­ tarcia. Z wykorzystaniem rezultatów tych prób dopracowano u kład sterowa n i a samo l otem i z m n iejszono wychylenie lotek na kątach na­ tarcia ponad 1 8 o.

Dopiero latem 1 985 roku wykonano kilka lo­ tów zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem sa­ molotu . l l i pca wykonano lot z dziewięcioma

Na zmodernizowanym samolocie MiC-29 (9- 1 3) liczbę zabieranych bomb wagomiaru 500 kg zwiększono do sześciu sztuk (w układzie 2x2 + 2x1).

bombami 500 kg, a 9 sierpn ia - lot z masoga­ barytową makietą stacj i Rjabina. Ostatecznie sta­

Prototypem tak zmodern izowanego MiG-29,

Następnie samolot wykorzystano do prób na­

który w OKB Mikojana otrzymał wewnętrzne

ziem nych nowego napędu. Obecnie znajduje

cja Rjabina nigdy nie osiągnęła statusu gotowo­ ści operacyj nej. Jednak nawet te n i e l i czne loty

oznaczenie projekt 9-1 3 , był samolot M i G-29 " o n u merze "406 przebudowany z egzempla­

się on w zbiorach Centralnego Muzeum Wiel­

pokazały, że samolot z takim rozwiązan i em

kiej Woj ny Ojczyźn ianej na Pokłonnoj Górze

podwieszenia ma niedostateczne charaktery­

rza MiG-29 (9-1 2) o numerze seryjnym 0406.

w Moskwie.

styki przestrzenne (z jednej strony nie mógł być zabrany dodatkowy podkadłu bowy z b i o r n i k

Do momentu przebudowy zrea l i zował on 43 loty. 1 8 kwietnia d ostarczono go na lotni sko w Ż ukowskim i po raz pierwszy wzbił się on w powietrze 4 maja 1 984 roku. W trakcie prób badano charakterystyki stateczności i sterowno­ ści samolotu z powiększonym grzbietem zaka­ bi nowym, wyrzutniami BWP-30-26M i bez pod­ kadłubowych kierow n i c aerodynamicznyc h . Od roku 1 985 badano kompleks walki radioe­ lektronicznej ze stacją Gardenia-l F, a następnie i inne m odyfikacje przygotowywane d l a kolej­ nych wersj i samolotu (patrz dalej). Większość prób prowadzono w Państwowym Centr u m Lot n i czo-Badawczym M i n i sterstwa Obrony w Achtubińsku. Do 1 3 kwietnia 1 993 roku wy­ " konano na M i G-29 (9-1 3) "406 424 loty.

W kierunku wielozadaniowego samolotu bojowego: pierwsza przymiarka MiG-29 (9·14)

paliwa, z drugiej - s a m zasobn i k ze stacją Rja­ bina stawiał w powietrzu duży opór). Stąd na podstawie zebranych danych d l a kolejnego sa­ molotu M i G-29M (patrz dalej) rekomendowa­

W 1 98 2 roku przed konstruktoram i OKB

no odpowiednią rozbudowę możl iwości zabu­

Mikojana po raz pierwszy postawiono zadanie " przekształcenia MiG-29 z "prostego taktycz ne­ go samol otu myśl iwskiego w uniwersalny wie­

dowanej w przodzie kadłuba stacj i KO LS. Na k o r z y ś ć b a r d z i e j p e r s p e ktyw i c z n e go

lozadaniowy samolot bojowy, zdol ny efektyw­ n i e wykonywać złożone zad a n i a boj owe,

program 9-1 4.

M i G-29M też i ostatecznie wkrótce zarzucono " W 1 98 6 roku M i G-29 (9- 1 4) "407 przebu­ dowano do standardu MiG-2 9 (9- 1 3). Następ­

w różnych warunkach atmosferycznych i zło­ żonej sytuacj i operacyj no-taktycznej, przy inten­ sywnym przeciwdziałan i u przeciwnika. W celu zwiększen ia możl iwości bojowych

nie brał on udział w badaniach różn icowo wy­ chylanego usterzen i a poz i omego oraz sekcji klap przednich (wewnętrzne wypuszczały się na - 3 0 ° , zewnętrzne - 1 0 ° ) i ich wpływu na sta­

MiG-29 {9-1 3) w zwalczaniu obiektów naziem­

Do produkcj i seryjnej samolot skierowano

nych w n ocy i przy pogorszonej pogodzie przy­

w 1 986 roku, gdzie wkrótce na taśmach prod uk­

gotowano projekt 9-1 4. Od dotychczasowych

cyj nych zakładów MAPO i m . P.W. Dementie­

wariantów nowy samolot m . i n . wyróżniał się za­

wa zm ienił on model 9-1 2 dostarczany do tej pory WWS ZSRR. Wzorcem dla produ kcj i se­

stosowan iem w systemie kierowania ogniem laserowo-te lewizyjnej stacj i obserwacyj no-ce­

i wychylen ia płyt usterzen ia pionowego auto­ matem ARM, z +l- 8° do + l- 1 5 ° . W ich wy­

ryjnej samolotów projektu 9-1 3 był pierwszy

l o w n i czej Rja b i n a . Była o n a przenoszona w podwieszanym kontenerze na centralnej bel­

n i ku kolejny raz wn iesiono zm iany w u kład sterowania samolotu, przy których nadal zacho­

ce pod kadłubowej i umożl iwiała m . i n . poszu-

wana jest dobra stateczność boczna i sterowność

B I B L I OT E KA MAGAZYN U LW

25

Mi G-29 (9- 1 3) o n u merze seryj nym 1 6 1 6 (nu­ " mer burtowy " 2 6 ) . Pozostał on w produkcji

teczność kierunkową przy locie na kątach na­ ·

tarcia ponad 2 5 ° . Badano też możl iwości zwięk­ " szen ia kąta "antyzawisania lotek, z 10° do 1 5 °

=======

M o n ografi a M i G -29

=======

poprzeczna, na kolejny raz zwiększonych ką­ tach natarcia. W praktyce samolot MiG-29 (9-1 3) " " 407 był jednym z aerodynam i cznych proto­ typów taktycznego samolot u myśl iwski ego M i G-29S, o czym dalej , którego zakres do­ puszczalnych w locie kątów natarcia został d o p r owadzony do 2 8 ° - 3 0 ° (SAU-4 5 1 -0 5 , SOS-3M-3) . I ntensywne loty badawcze na stateczność i sterowność samolotu trwały na n i m do l ata 1 993 roku (do 1 2 czerwca wykonano 698 lo­ tów). W przerwach samolot zaprezentowano na salonach w Man i l l i (F i l i p i ny, marzec 1 9 91 r.) i Far n borough (W i e l ka Bryta n i a , wrze s i e ń 1 9 92 r.) . Ponow n i e wznowiono na n i m loty w końcu 1 99 7 roku, gdy wykonano starty z lą­

Samolot eksperymentalny MiC-2 9E, na którym m.in. przebadano elementy zintegrowanego cyfrowego

dowej mobil nej trampo l i ny MT-1 (24 grudnia

kompleksu awionicznego BCK-2 9.

1 99 7 roku, p i l ot: Siergiej N . Tr ieswjatskij z I n­ stytutu Badań w Locie M i n i sterstwa Przemysłu

końca grudnia 1 988 roku na M i G-29E wykona­

pocisków R-60MK pojawiły się R-73E i R-7 3 E L

Lotni czego) skracaj ącej rozbieg sam olotu ( co

no 50 lotów. Uzyskane wyn i ki wykorzystano

- odpowiedn i o z zapa l n ikiem radi owym Sokół

jest szczegó l n i e istotne w przypadku potrzeby szybkiego opuszcze n i a uszkodzonego lotni­

w doraźnym rozwoju MiG-29 oraz d l a potrzeb

l u b laserowym Bursztyn). N iekierowane poci­ ski raki etowe S-8 m ogły być stosowane za­

ska). W początku 1 998 roku samolot otrzymał

wych kolej nej generacj i .

wz m o c n i o n e podwoz i e główne (z koła m i KT-209; w m iejsce KT-1 50), umożliw i ające l ą­ dowanie z masą 1 6200 kg (na potrzeby pro­ gramu Mi G-29SMT - patrz dalej ) .

Samolot eksperymentalny MiG·29E {9·21 }

formowania kształtu aw ioniki samolotów bojo­

MiG-29 i MiG-29UB na eksport W połowie lat 80. M i G-29 (9-1 2) został skie­ rowany na eksport. W tym celu przygotowano

m iennie ze starszym i S-5 ( ka l i ber 5 7 m m , trzy­ d z i e sto d w u l u fo w a wyr z u t n i a k a s e t o w a U B-32A-73, zbl iżone ład u n k i bojowe, odle­ głość strzelan i a - 1 800 - 1 200 m). U kład iden­ tyfikacj i " swój-obcy " utworzyło urządzen ie za­ pytujące S RZ-1 5 i odzewowe - S R0-2.

jego dwie odm iany: M i G-29 (9-1 2A) - d l a so­

Dla państw Układu Warszawskiego w la­

j u s z n i ków z U kładu Warszaw s k i e go oraz

tach 1 988-1 990 dostarczano samol oty M i G-29

M i G-29 (9-1 2B) - dla państw trzecich. Podob­

(9- 1 2A) i M i G-2 9 U B (9-S l A) . Dysponowały one kompl eksem radiolokacyj nym RŁPK-29EA

stworzen iem zintegrowanego kompleksu awio­

n i e przygotowano dwie odm iany eksportowe wariantu szkolno-bojowego: MiG-29UB (9-Sl A)

n i cznego M i G-29 kolejnej generacj i, w całości

i MiG-2 9 U B (9-51 B). Przy wspólnym zespole

szym krajem U kładu War szawskiego, który

opartego o technikę cyfrową, w połowie lat 80.

płatowcowo-s i l n i kowym, na odmi anach eks­

otrzymał nowe samoloty w 1 988 roku, była

OKB Mikojana przygotowało samolot - latają­ ce laboratori u m - MiG-29 " 2 1 1 " , z n u merem burtowym " 11 ". Był on przebudowany z MiG-29 (9-1 2) o numerze seryj nym 1 601 . Znany on był

portowych zróżnicowane było przede wszyst­ k i m wyposażenie w procesory, środki identyfi­

kolejnym dołączyły pozostałe kraje (z wyjąt­

także pod oznaczeniem M i G-29E (z ros. Ekspe­

ny wariant B . W 1 9 86 roku samoloty M i G-29 (9-1 2 B) i MiG-2 9 U B (9-51 B) otrzymały Indie.

W ramach prac nau kowo-badawczych nad

ri mental nyj, eksperymental ny; projekt 9-2 1 ) .

kacj i , łączności, nawigacji oraz uzbroj e n i e. jako pierwszy do produkcji został skierowa­

i optoelektron i cznym - O E Pr N K-2 9E. Pi erw­

N iem iecka Republika Demokratyczna. W roku k i e m Węgier - d l a których dostawa została wstrzymana).

Nowy wariant - MiG-29S (9-1 38}

Przebudowany samolot oblatano l sierpn ia

W 1 98 7 r. - J ugosławia i Irak, w 1 988 r. - Sy­

1 986 roku. Przebadano na n i m m . i n . elemen­

ria i K R L D . Następnie typ ten zakupiły i i n n e

Powstanie tej wersj i samolotu, w znacznej

ty zintegrowanego cyfrowego kompleksu awio­

m i erze zostało wymuszone zdradą Al eksandra

n i cznego BCK-29, w tym central i danych aero­

kraje (patrz rozdział użytkownicy) . M i G-29 (9-1 2 B ) dyspon ował kom p l eksem rad i o l oka­

dyn a m i c znych z k i l k oma i n d yw i d u a l ny m i

cyj nym RŁPK-2 9 E B i optoe l e ktron i cznym -

zał Stanom Zjednoczonym szereg i stotnych in­

od bior n i kami ciśnień powietrznych, na i pod

for macji o najważn i ejszych kompleksach ra­

przodem kadłuba samolotu; radiotech n i cznego

OEPr N K-29E2 (z procesorami CWM C . l 00-0202). W skład uzbrojenia wchodziły ki erowane

system u dalekiej nawigacj i Saturn, a także świa­

pociski rakietowe R-2 7 R l i R-60MK (obecnie

yśl iwskich. N i e u n i kn i one w tej sytuacj i pra­

tłowodowych magistral i wymiany danych. Do

w ofercie eksportowej obok prostych i tan i ch

ce modernizacyjne, natych m i ast uzyskały wy­

Tołkaczowa, który na początku lat 80. przeka­

dio

a cyj n y c h

r o syj s k i c h

s a m o l otów

magany priorytet. N i ezbędne prace ru szyły w 1 986 roku. jak się zarazem okazało harmo­ nogram proponowanych zm ian wykroczył da­ leko poza wstępnie nakreślone ramy. System kierowania ogniem nowego taktycz­ nego s a m o l otu my ś l i w s k i e go, o z n aczony SUW-295, zdecydowano oprzeć o zmodern izo­ wany kompleks radiolokacyj ny RŁPK-29M obej­ m uj ący stację rad iolokacyj ną N 0 1 9M Topaz i procesor cyfrowy CWM C . l Ol M. Kom p l eks RŁPK-29M wyróżniał się nowym oprogramowa­ niem, zwiększoną odpornością na zakłócen i a oraz rozbudowanymi blokami samokontro l i . Samolot mógł również przenosić pociski R-2 7ER (obok R-2 7R). Zastosowa nie rakiet rad iol oka­

Samolot MiC-2 9 z eksportowym zestawem uzbrojenia "powietrze-powietrze" w postaci pocisków kierowanych R-27R 1 i R-60MK.

26

B I B L I OTEKA M AGAZY N U LW

cyj nych R-2 7 R/R-2 7 E R oraz ter m i c z n ych R-27T/R-27ET w tzw. " mieszanych " wariantach uzbrojenia miało zwiększyć prawdopodobień­ stwo zestrzelenia cel u stosującego aktywne za-

Monografi a MiG-29

��������=

kłócenia radioelektroniczne. Oczywi ście sta­ cja radiolokacyj na kompleksu RŁPK-29M nadal ograniczała zasięg pocisków R-2 7 E R i R-2 7ET do 60 km, jednak ze względu na ich wi ększą prędkość na torze lotu wymiernemu skrócen iu u l egła sekwencj a strzelania. W i stocie to roz­ wiązanie służyło wyrównan i u szans w walce powietrznej z zachod n i m i myśliwcami uzbro­ j o nymi - w zaczynaj ące być i c h głównym uzbroj e n i e m - szyb k i e pociski kierowane AIM-1 20 AMRAAM, z aktywną samonaprowa­ dzającą głowicą radiolokacyj ną. Docelowym odpowiednikiem AIM-1 20 AM­ RAAM m i ał być jednak dopiero pocisk R-77,

Samo/ot MiG-29 "971 ", na którym w latach 1985-89 zrealizowano kompleks- badań kpr "p-p" R-77 z aktywną samonaprowadzającą głowicą radiolokacyjną.

z analogicznym układem kierowania, ale dodat­

poci sków R-77, jed noczesne prowadzen i e og­

MiG-29 (9-1 3) na prototypy MiG-295. P ierwszy z n ich, z n umerem " 405 " (burtowy " 05 " ), obla­ tano 20 styczn i a 1 989 roku. Drugi z n u merem " " "404 (burtowy " 04 ) - 30 czerwca 1 9 89 roku. Zasadn iczo na obu prototypach przebadano

kowo dysponujący przewagą w zasięgu. Kiero­

warunkach nosiciel może wykonać dowolny

wany pocisk rakietowy R-77 z aktywną radio­

manewr obronny wychodząc np. spod uderze­

l o kacyj n ą głow i c ą s a m o n a p r o wadzaj ącą

n i a przeciwnika) .

�

przeznaczony jest do rażenia celów w dzień tlych warunkach atmosferycznych i w nocy w każi podczas atak

Kompleks RŁPK-2 9M umoż l iwia, z użyciem

celu pod różnymi sylwetkam i.

n i a do dwóch celów powietrznych, w azymu­

wzaj e m n e

Z a k r e s wyso o ś ci l ot u r a ż o n y c h c e l ó w :

cie m u szą być one jednak widziane z separa­

20-23000 m . M a ymalna odległość odpalenia

cją m i n i m u m 8 ° l ub w odl egłości - ponad

w przednią półsferę - 50-60 km, w tylną -

1 0 km. Pierwsze próby z pociskami R-77 zrea-

R Ł P K- 2 9 M i syte m u kier o w a n i a o g n i e m S U W-2 95. N a prototypie " 405 " p o raz pierw­ szy zrealizowano jednoczesne odpalenie dwóch

20 km (zasięg bali styczny 100 km). M i n imalna od ległość odpa l e n i a w przed n i ą półsferę 1 200 m, w tyl ną - 300 m. Przeciążenie nosicie­ la w momencie odpalenia - g + 8, maksymalne przeciążeni e cel u - g+ 1 2 . Prze n iże nie/prze­ wyższenie w momencie odpalenia - 6/ + l O km. Sześć pocisków R-77 może być przenoszonych na sześciu podskrzydłowych wyrzutn iach kata­ pultowych typu AKU - 1 70 .

1 izowano w latach 1 984-1 986 na prototypach: " " " " 91 9 , " 923 i " 9 2 5 (odp. od maja 1 984 r., grudnia 1 984 r. i czerwca 1 98 5 r.) . Równolegle

dołączyły do n i ch samoloty doświadczalne M i G-2 9 (9- 1 2 ) o n u m erach bocznych " 9 70 " i " 9 71 ". " 9 70 " został oblatany 2 4 gr u d n i a 1 984 roku. " 971 " 1 2 sierpnia 1 985 roku. Bada­ nia pocisków R-77 na samolotach " 970 " i " 971 " zreal izowano do sierpnia 1 989 roku, realizując

w s p ó łd z i ała n i e

kom p l eksu

pocisków R-77 do dwóch celi powietrznych . Ba­ dania obu maszyn zakończono we wrześniu 1 99 1 roku, jednak ze względu na rozpad ZSRR dopiero po dwóch latach samolot rekomendo­ wano do przyjęcia do uzbrojenia, co formalnie uczyn iono w roku kolej nym. Tym czasem moskiewski zakład MAPO i m . P. W. Dementiewa, do 1 992 roku z dążył wy­

produkować 50 MiG-295. Pierwszy z nich obla­

tano 23 gru d n i a 1 990 roku (Wład i m ir M. Gor­ bunow). Spośród nich tylko 20 maszyn przejęły WWS Federacj i Rosyjskiej, z których szesna­ ście ostatecz n i e trafiło do 73. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Szaj kowce oraz cztery do 4. Centrum Zastosowan i a Bojowego i Przeszkala­ n i a Personelu Latającego w Li piecku. Od 1 992 roku WWS Federacj i Rosyj skiej, powstałe na gruzach WWS ZSRR, nie zakupy­ wały już MiG-29 d l a potrzeb własnych. Po przy­ gotowaniu nowych p l anów i struktur organi­ zacyj nych okazało się bowiem, że dysponowana liczba tych samolotów w z upełności wystarcza Start samolotu MiG-29 "407"z lądowej mobilnej trampoliny MT- 1 . Za sterami siedzi pilot Instytutu Badań

na pokrycie założonych, docelowych stanów l i­

w Locie Ministerstwa Przemysłu Lotniczego - Siergiej N. Trieswjatskij.

czebnych. Rekomendowano natomiast przebu­ dować do nowego standardu eksploatowane

Lot pocisku R-77 jest podz iel ony na trzy fa­

do tego momentu także badania stacj i radiolo­

M i G-2 9 (9- 1 2 ) i M i G-29 (9-1 3). Przebudowy

zy. W fazie pierwszej pocisk leci sterowany

kacyj nych N01 9 Rubin i N01 9M Topaz na wszy­

m iano dokonywać w 1 2 1 . Lotniczych Zakła­

bezwładnościowo, w przewidywany punkt spo­

stkich zakresach pracy bojowej (ogień prowa­

dach Remontowych (Kub i n ka) . Permanentne

tkan i a z celem, obl i czony i podany do pam i ę­

dzono do celów powietrznych: Ła- 1 7, M-21

n i edobory środków finansowych spowodowa­

ci pocisku przez kompleks RŁPK-2 9M. Następ­

i M-1 6) .

ły jednak, że to czym dysponowano ostatecz­

nie w połowie toru l otu następuje rad i owe

W ko m p l e k s i e o p t o e l e ktr o n i c z n y m

n i e skoncentrowano na zwiększe n i u w l i n i i

skorygowanie tych współrzędnych, przeprowa­

OEPr N K-29-1 z nową CWM C . l00-02-07 wpro­

li czby samolotów Su-27, których produkcja nie

wadzono tak zwany zakres " wspól nego ste­ rowania" przy strzelaniu z działka do celów po­

lizowaną modyfikację MiG-29 zdecydowano

dzane na wypadek n ieprzewidzianych manew­ rów przeciwn i ka. W ostatn iej faz i e ( 1 5-20 km przed celem), zamiast dotychczas znanego cią­

zaspokoiła j eszcze wszystkich potrzeb i sygna­

kacyj ną uruchamiany j est aktywny radiolokacyj­

wietrznych. Maksymalny udźwig uzbroj e n i a " " powietrze-pow ierzc h n i a - 4000 (4500) kg, przy tym maksymalna masa startowa samolo­

n i a MiG-29 do Wojsk PWO Strany, w miejsce Su-1 5 i MiG-23. Do ich zastąpienia przeznaczo­

głego podświetlania cel u przez stację radiolo­

przesunąć w czasie. jednocześnie zrezygnowano z wprowadze­

ny u kład samonaprowadzania. W przypadku

tu wzrosła do 20000 kg. Oprócz tego M i G-295

ataku przeciwnika na odl egłości poniżej 1 5-

o t r z ym ał p o p r a w i o n y u kład s t e r o wa n i a ·

no natomiast przechwytujące samoloty myśliw­

20 km, wskazanie cel u dla pocisku rea l i zowa­

SAU-4 5 1 -05, wcześniej przebadany na proto­ typie MiG-29 (9-1 3 ) " 407 ". Do prób nowego system u kierowan i a og­

skie Su-2 7 P oraz ich dwumiejscową odm ianę

n iem w O KB M i kojana przygotowano projekt

d u kcj i Su-2 7. Pierwotnie zakładano, że różni­

ne jest j eszcze na pokładzie nosici ela. W tych warun kach odpalenia w pełn i spełn ione j est kryteri u m " odpal i zapom nij " , znacznie zwięk­ szające szanse na przeżycie nosiciela w walce (bezpośred n i o po odpalen i u pocisku w tych

kierowan i a walką Su-2 7 P U (Su-30), których

produkcję zamierzano kontyn uować, obok pro­

samolotu 9- 1 3 S ( z ros. Stancija, stacja) i w la­

ca w cen ie pom iędzy MiG-29 i Su-2 7 będzie

tach 1 988 i 1 989 przebudowano dwa seryj ne

jak l : 2 . Z wielu względów tak się jednak nie

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

27

=======

Monografia MiG-29

=======

stało. Ostateczn i e cena MiG-29 stanowi po­

Był to jed nocześn i e maksymalny ład u n ek wy­

nad 70% ceny Su-2 7. W tych war u n kach kie­

ziemne pomoce szkolen iowe dostarczono ko­

n i e s i o ny na wysokość 1 5 000 m (dokład nie

rując się rac h u n kiem ekonom icznym (ograni­

1 066 kg) .

lejne dwa M i G-2 9UB).

czone nakłady na z brojenia) oraz u z n ając wyraźn ą wyższość możliwości przestrzennych (waż ne w obliczu rozległego terytorium pań­

Eksportowy MiG·29SD (9·1 2SD)

Dostarczone samoloty MiG-2 9 S D począt­ kowo odpowi ad ały z gru bsza standardowi 9-1 2B, ale dysponowały j uż częściowo zacho­

d n i mi systemami łączności, identyfikacji, na­

stwa z wieloma dogodnymi kierunkami podej­

W 1 992 roku Malezja wyraziła zai ntereso­

ścia dla ofensywnych sił powietrznych prze�

wanie wariantem MiG-2 9SE (9-1 2SE), lepiej do­

pander S0-69M, RSBN AN/ARN-1 3 9/I LS-71 ,

ciwni ka) i skuteczności bojowej (zdolność do

stosowanym do jej lokal nych potrzeb, stosow­

wigacji i lądowan ia: radi ostacja R800L l , trans­

autonomicznych działań gru powych z wza­

ny kontrakt został podpisany 7 czerwca 1 994

j e m n ą wym i a n ą i nformacj i rad i o l o kacyj nej

roku

w Kuala Lu mpur. Objął on 1 6 maszyn

odbiornik GPS T N L-1000 oraz urządzenie iden­ tyfikacj i " swój-obcy " COSSOR. Na życzenie Malezj i O KB M i kojana przygo­

w grupie) Su-2 7 nad M i G-29, zdecydowano

jednom iejscowych oznaczonych w O KB Mi­

towało dla samolotu łatwodemontowalną in­

się zakup i ć m n iejszą liczbę - wyżej wymie­

kajana MiG-2 9 S D (9- 1 2 S D ) oraz MiG-2 9 N

stalację do tan kowan ia w locie (stąd w oznacze­

w M a l ezj i i d w i e maszyny d w u m i ej scowe

n i u sufiks D; z ros. Dozaprawka, tan kowan ie).

n i onych samol otów Su-2 7P oraz Su-2 7 P U .

Eksportowy MiG·29SE (9.1 3SE)

MiG-2 9UB (9-51 B) oznaczone lokalnie w Ma­

Składana w locie sonda zamontowana została

lezji M i G-29N UB. Dostawa została zreal izo­

w opływowym zasobniku na lewej burcie przo­

wana w roku kolejnym (dodatkowo jako na-

du kadłuba samolotu (patrząc w kierunku lotu).

W ramach rekompensaty d l a O KB Mikoja­ na, za rezygnację z zakupu kolejnych MiG-29 przez WWS Federacji Rosyjskiej i (potencjaln ie) Wojska PWO Strany, w dniu 4 czerwca 1 992 ro­ ku, nadano pełne prawo marketingu i sprzeda­ ży MiG-29 na eksport. W pierwszej kolejności na sprzedaż wystawiono 30 nieodebranych przez rosyj skie WWS M i G-295 (9- 1 35), obok nich na łuchowickim skład zie znajdowało się wówczas 70 nieodebranych M i G-2 9/9- 1 2B. D o st o s o w a n e d o e ks p o r t u M i G - 2 9 S E (9- 1 3SE; z ros. E ksportnyj, eksportowy) otrzyma­

ły:

kompleks rad iolokacyj ny RŁPK-2 9ME oraz

kompleks optoelektroniczny OEPrN K-29-1 E i sta­ cję zakłóceń aktywnych Gardenia-l F E . jednak mimo intensywnego marketingu nabywców nie znaleziono. Dopiero w latach 1 998-2002 stop­ niowo razsprzedano je po zaniżonej cenie (pa­ trz rozd ział użytkow n i cy).

Eksportowy MiG·29SE (9·1 2SE) W celu uatrakcyj nienia oferty eksportowej bazowego MiG-29 (9-1 2B), w pierwszych la­ tach 9 0 . O KB M i kojana pod oznacze n i em M i G-29SE (9-1 2SE) propon owało standardo­ wy model 9- 1 2B wyposażony w kompleks ra­ diol okacyj ny RŁPK-29EM/RŁPK-2 9ME, dozbro­ jony w pociski raki etowe R-77, z możliwością przenoszenia ład u n ku bojowego " powi etrze­ powierzchnia " o masie 3000 kg oraz zabiera­ n i a dodatkowych zbiorników paliwa 1 1 50 dm3. Oferta dotyczyła: modyfikacji egzemplarzy już sprzedanych, będących na skład zie w Łucho­ wicach l u b też zamówienia egzem plarzy fa­ brycznie nowych. Również i ta oferta pozo­ stała jednak bez echa (ostatecznie składowane samoloty, w stanie pierwotnym również stop­ n i owo razsprzedano po zaniżonej cen i e - pa­ trz rozdział u żytkownicy) . Pod oznaczen iem MiG-2 9SE (9-1 2SE) OKB M i kojana wraz z zakładami łuchowickimi k i l­ kakrotnie przed stawiało cztery samoloty, z nu­ merami burtowym i: " 333 " , " 555 " , " 777" i " 999 ". 26 kwietnia 1 9 95 roku M i G-29 ustanowił swój pierwszy świ atowy rekord lotniczy. Ro­ man P. Taskajew osiągnął na n i m maksymalną wysokość przy starcie z ziemi 2 7460 m, będą­ cą rekordem w klasie samol otów odrzutowych o masie startowej 1 2000-1 6000 kg. Następ­ nie 5 lipca 1 995 roku O leg W. Antonowicz wy-

niósł ład unek 1000 kg na wysokość 2 5 1 50 m.

28

Eksportowy MiG-29SE (9-1 2SE) z pełnym asortymentem uzbrojenia.

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

=======

M o n o g rafi a M i G -29

=======

było wykonywać bardziej dynamiczny i wido­ wi skowy wyższy p i l otaż z maksymalnym wy­ korzystaniem dopuszczalnych kątów natarcia. Pierwszymi tak i m i samolotami były maszy­ ny zademonstrowane we wrześn i u na salon ie Farnborough ' 1 988. M i G-29 (z numerem burto­ wym " 10 " ) był samol otem seryj nym, który d o tego mom entu wykonał zaledwie 1 1 lotów. Przebudowę zakończono 11 czerwca i samolot oblatano 24 czerwca 1 988 roku, po czym przy­ stąpiono do treningów do pokazu. Dwumiej scowego MiG-2 9 U B (z n u m erem

burtowym " 5 3 " ) - po analogicznej przebudowie, oblatano w l i pcu 1 988 roku. Na kolejnych salo­ nach lotniczych OKB Mikojana prezentowało samoloty bojowe MiG-29 (9- 1 2) z n u merami burtowymi " 299", " 3 1 5 " , " 3 3 2 " i " 506 " oraz szkolno-bojowego MiG-2 9 U B " 5 3 " ze z m ie­ n ionym n u merem burtowym - " 304 ". Samolo­ ty " 3 1 5 " i " 304 " dokonywały przy tym przelo­ tów ze zbior n i kami dodatkowymi 1 1 50 dm3.

Kolejne zmiany: MiG·29SM

Badania instalacji tankowania pada 1 995 r. do stycznia 1 99

r.

Anal iza porażki ofert M i G-2 9SE (9- 1 2 SE ) Badania i n stalacji d o tankowania w locie

oraz M i G-29SE (9- 1 3SE) i n i kły s u kces mode­

OKB Mikojana i zakłady produkcyjne w Mo­

przeprowadzono w okresie listopad 1 995 - sty­

skwie oraz Gorki przygotowały k i l ka egzem­

lu M i G-2 9SD (9- 1 2 S D) uświadomiły konstruk­

czeń 1 996 rok. Pierwsze tankowan ie w powie­

torom, że na obecnym rynku uzbrojenia taktycz­

trzu, od samolotu zaopatrującego w pal iwo

p l arzy M i G-29 i MiG-29 U B przeznaczonych

do salonów lotni czych i prezentacji międzyna­

ne samoloty myśliwskie bez wielofunkcyj nego

lł-78 wykonał 1 6 l i stopada 1 99 5 roku p i l ot Ro­

rodowych (stąd i w oznacze n i u sufiks P: z ros.

celown i ka rad iolokacyj nego i kierowanej bro­ ni " powietrze-pow ierzc h n i a " nie mogą j u ż l i­ czyć na duże powodze n i e. Z drugiej strony ta­

man P. Taskajew. Potem loty wykonywał także Marat R. Ałykow i pi loci wojskow i : W. D. Szu­ szunaw i A.A. Gonczarow. Próby zrealizowa­

Pokaz noj, pokazowy). Samoloty te dyspono­ wały środkam i identyfikacj i, nawigacj i i łączno­ ści pozwalającymi bezpiecznie poruszać się

n i ą m o d y f i kacj ą w k i e r u n k u

im w międzynarodowej przestrzeni powietrz­

eksploatowanym M i G-29 wi ększych cech wie­

nadan ia

no na samolocie M i G-29 (9- 1 2) z n u merem se­ ryj nym 4808 i b urtowym " 3 5 7 ". Kontrakt na finalne doposaże n i e MiG-2 9 S D

gły prze n o s i ć dod atkowe z b i or n i k i pal iwa

Federacj i Rosyjskiej. W ten sposób zamierza­

pod p i sano 1 6 paździer n i ka 1 9 97 roku. Prze­

1 1 50 dm3. Ponadto na tych samolotach można

n o b o w i e m w y p eł n i ć l u kę w pote n cj a l e

nej, zgodnie z przepisami ICAO. Czasem też mo­

l ozad a n i owości były zai nteresowane WWS

widywał on, że w ciągu 1 8 m iesięcy sam o l oty otrzymają: • kompleks radiolokacyj ny RŁPK-2 9EM; • kierowane pociski rakietowe R-77;

• udźwig uzbrojenia " powietrze-powierzch­ n i a " zwiększony do 4000 kg; • dodatkowe zbior n i ki paliwa 1 1 50 dm3; • automatyczny układ sterowania SAU-451 -06.

Przebudowę samol otów w okresie styczeń 1 998-czerwiec 1 999 roku m iały zrealizować za­ kłady Aerospace Technologies Systems Corpo­ ration z Kuantan. Pierwszy zmodernizowany samolot oblatano 1 3 kwietni a 1 99 8 r. i w ma­ ju (wraz z kolejnym egzemplarzem) przekaza­

Samolot - demonstrator MiC-29 (9- 12P) z numerem burtowym "315" został przystosowany do przenoszenia

no go siłom powietrznym Malezj i .

trzech dodatkowych zbiorników paliwa: 1 x 1 500 dm3

+

2x 1150 dm3•

Demonstratory: MiG·29 (9·1 2P) i MiG·29UB (9·51 P) Pierwsza n i epełna (ze względu na s i l n i e ograniczony dostęp) prezentacja zagranicza M i G-29 miała m i ejsce w p ierwszej dekadzie l i pca 1 986 roku w fińskiej bazie Kuopio - Ris­ sala, pdczas przyjacielskiej wizyty sześciu ma­ szyn z Kub i n k i . W dwa lata póź n i ej M i G-29 stał się symbo­

lem " głasnosti " epoki Gorbaczowa. Był pierw­ szym od dziesięcioleci rosyjskim samolotem wojskowym przedstaw ionym na zagranicznej wystawie lotniczej . Stało się to w pierwszych dn iach września 1 9 88 roku w Farnborough

Samolot demonstrator MiC-29UB (9-51 P) " 304" pierwotnie występujący na salonach i pokazach lotni­

w Wiel kiej Brytanii.

czych z numerem burtowym " 5Y

BIBLIOTEKA MAGAZY N U LW

29

uderzeniowym rosyjskich WWS po ostatecznej rezygn acj i z produ kcj i wieJozadaniowego sa­ molotu bojowego Mi G-29M i przyspieszonym wycofa n i u jednom iejscowych samolotów my­ ś l iwsko-bombowych M i G-2 7 i Su-1 7 (była to koncepcja oparcia parku samolotowego rosyj­ skich WWS o samoloty wielos i l n i kowe wypra­ cowana przez nowe kierow n i ctwo sił powie­ trznych z gen. Pietrem S. Dej nekinem na czele). Próbą wyjścia z tej sytuacj i stało się opraco­ wan i e kolejnego modelu M i G-295M (projekt 9-1 3SM). Od 1 995 roku ruszyły badania od­ p o w i e d n i o przebud o w a n ego s am o l otu M i G-295 (9-1 35) " 405 " i przebudowanego se­ ryjnego M i G-29 (9- 1 2) o n umerze 4711 (z tego p o w o d u o z n a c z o n ego M i G - 2 9 M/9- 1 2 M ) w aspekcie zastosowa n i a n a n i c h pocisków i bomb ki erowanych telewizyj n i e (dwa pociski Ch-29T na be l kach przykadłubowych lub czte­ ry bomby KAB-SOOKr na wewnętrznych bel­ kach podskrzydłowych). Przy tym o ile informa­ cja z głow i cy t e l e w i z yj ej n a " 405 " była

W latach 90. prezentowany na zdjęciu samo/ot bojowy MiC-29 " 506" był gwiazdą wielu salonów i pokazów międzynarodowych.

prezentowana na mon itorze I PW-31 , o tyle dru­

Dalsze prace nad zwiększen iem możl iwo­

wał głów ny konstru ktor Walerij W. N ow i kaw

gi samolot otrzymał w miejsce mon itora I PW-31

ści bojowych MiG-29 doprowadz iły do posta­

(w 1 993 roku zastąpił on na tym stanowisku

nowy wielofun kcyj ny mon itor ciekłokrystal i cz­ ny rodem z MiG-29M (9-1 5).

nowi enia dostosowan ia go do przenosze n i a

M. R. Wa ldenberga) . Samolot otrzymał oficjal­

i odpalania dwóch samonaprowadzających po­

ne oznaczenie Mi G-29SMT (z ros. Topl iwo, pa­

Z kolei na samolocie M i G-29 (9-1 2) o n ume­ rze seryjnym 4808 i burtowym " 3 5 7" , z zabu­ dowaną i n stalacją tankowan i a w locie, a wyko­

cisków przec iwradiolokacyj nych Ch-31 P. Współ­ pracująca z n i m i aparatura umieszczona miała zostać w opływowym zasobniku podkadłu bo­

l i wo) przy wewnętrznym w bi urze, projekt 9-1 7 - d l a samolotów przebudowanych z Mi G-29 (9- 1 2) i projekt 9-1 7A - MiG-29 (9-1 3).

rz ystyw a n y m p i e r w ot n i e w p r o gr a m i e

wym (Progress-N). Ten zakres prac planowano

M i G-2950, badano charakterystyki statecz no­

zreali zować do 1 998 roku.

ści i sterowności z nowymi podwieszeniami, jed­ nakże zrzutów - odpaleń środków bojowych

O statecz n i e w po d s u m o wa n i u badań

nad 40% oraz wprowadzen i a n owej aranżacji

M i G-295M w 1 997 roku stwierdzono, że przy­

kabiny z wielofun kcyj nym i mon itorami i przy­

z n iego nie prowadzono (Mi G-29SM/9-1 2SM).

jęty kierunek zwiększania moż l i wości bojo­

rządami klasycznymi sprowadzonymi do rol i

Badania według programu MiG-295M (z ros.

wych samolotu jest prawi dłowy i należy go

przyrządów dubl ujących . W Mi G-295MT zasto­

Modificirowannyj, zmodyfi kowany) z telewi­

konty n u ować w rozszerzonym progra m i e

sowano tzw. otwartą architekturę wyposaże­

zyjnymi środkami rażenia zakończyły się w 1 996

M i G-295MT.

nia. Całość miała być spięta w j ednol ity system zarządzania lotem oparty o centralny kompu­

roku. Na ten zakres modyfikacj i posiadanych M i G-29 podpisano nawet umowę z WWS Fe­ deracji Rosyj skiej (1 995 rok), ale - podobnie jak

Wielozadaniowy samolot bojowy MiG·29SMT (9·17)

w wyn iku planowanej m odyfi kacj i Mi G-29 do standardu 9-1 2 5 i 9-1 3 5 , d o jej rea l i zacj i ­

Stanowił on ścisły rozwój Mi G-295M drogą zwi ększen ia i ntegral nego zapasu pal iwa o po­

ter. jest to pi erwszy rosyj ski lekki samolot bo­ jowy z takim standardem wyposażen i a. Z i nte­ g r o w a n y cyfrowy syste m w y p o s aż e n i a

Z i n i cj atywą dodatkowej moder n i zacj i

pokładowego ze wspólną szyną przesyłania da­

z przyczyn finansowych, j u ż n i e doszło.

M i G-295M, pod kątem zwiększenia możl iwo­

nych, zgodną ze standardem MIL ST D 1 5 5 3 B ,

W 1 9 9 7 roku przeprowadzono rozmowy z przedstaw icielami fi l i p i ńskich sił powietrz­

ści przestrzennych samolotu i poprawy świado­

pozwala na stosunkowo prostą i dowolną roz­

mości sytuacyj nej pilota w walce, na początku

budowę awion i k i w przyszłości .

n y c h w s p r aw i e s p r z e d a ż y s a m o l otów MiG-29MF (z ros. dla F i l ipi n), będącyc h odm i a­

1 997 roku wystąp ił Michaił W. Korżujew - za­ stępca generalnego konstruktora RSK M i G i kie­

D l a zapewn ienia p i l otowi n ieprzerwanego dopływu i nformacj i owo-nawigacyj nej

ną M iG-29M (9-1 2M) uwzględ n i ającą specy­

rown i k firmy awionicznej AO Russkaja Awio­

i taktycznej w kabirne zastosowano dwa ciekło­

ficzne wymagania kontrahenta. Do podpisan ia

n i ka. W tych wa r u n kach Korż u j ew został

krystal i czne kolorowe monitory wielofu nkcyj­

wiążącej umowy (z przyczyn finansowych) jed­

wyznaczony generalnym dyrektorem - general­

ne MFI-68 oraz zmodyfikowany wskaź n i k pro­

nak n i e doszło. Podobn i e zakończyły się roz­

nym konstru ktorem RSK M i G . Bezpośred n i e

jekcji czołowej . Ich uzupełnieniem są dwa małe

mowy z k i l koma i n nym i państwami (Malezja,

k i erowa n i e projektem, budowę prototypów

monochromatyczne mon itory MFPU na bocz­

Ind ie, Myanmar, Taj landia, I ndonezja i Ekwador).

i badania w l ocie kolejnego M i G-29 rea l i zo-

nych pul pitach kabi ny. W centrum kabiny za­ chowano k lasyczne przyrządy ana­

�

l o g o w e . W o b sł u d z e d ź w i g n i i przełączników przez p i l ota w pełn i zreal izowano zasadę HOTAS (w wal­ ce ręce p i l ota na drążku sterowym i dźwigni sterowania s i l n i kiem). Zmodernizowany kompleks rad iolo­ kacyj ny - R Ł P K-2 9 M P (z ros. Po­ wierch nost, powierzch n i a) ze stacją radiolokacyj ną N01 9MP otrzymał za­ kresy pracy " powi etrze-powierzch­ n i a " (m.in. " mapowanie terenu " oraz " wykrywa n i e i ś l edzen i e obiektów morsk ich " ) . Kompleks nawigacyj ny Samo/ot MiG-295M (9- 7 35M) z rozszerzonym asortymentem uzbrojenia "powietrze-powierzchnia" był istotnym

otrzymał precyzyj ny układ bezwład­

krokiem na drodze do opracowania pełnoskalowej odmiany wieJozadaniowej MiC-29SMT.

nościowy na żyroskopach laserowych

30

B I B L I O T E KA M AGAZY N U LW

M o n o g rafia M i G -2 9

Istotą opracowania MiC-29SMT było zwiększenie możliwości przestrzennych samolotu oraz gruntowna modernizacja jego awioniki. oraz odbior n i k G P S . Zastosowano jed n o l i ty kompleks łączności i naprowadzania TKS-2-29,

N a d r u g i m s a m o l oc i e, M i G-295 (9-1 3 5 ) " o d września 1 997 roku realizowano ba­ 404 "

powiększyć garb zakabinowy. Zastosowa nie

obej mujący dwie radi ostacje R-8 3 3 , kanały te­

dwóch nadkadłubowych zbior n i ków o łącznej 3 pojemności 1 88 0 d m m i ało dać wzrost zasię­

lekodowej wymiany informacj i oraz rad i o l i n i ę

gu M i G-29SMT z paliwem i n tegra l nym, w za­

trzecią maszynę przeznaczono do badań po­

radiokomendową. Arsenał kierowanych środ­

leż ności od war u n ków lotu od 9 9 0 km d o

większonej i nstalacji paliwowej . Powstała ona

ków _;a-żenla uzupełniły dwa samonaprowadza­ j ąCe pociski przeciwokrętowe Ch-31 A.

2 2 0 0 km. Zasięg przebazowan ia z trzema do­

z przebudowy seryj nego M i G-29 {9-1 2) 4710 i otrzymała nurner burtowy " 9 1 7 ". W końcu li­ stopada 1 99 7 roku zabudowano na nim pierw­

dania stacj i rad i o lokacyjnej N01 9MP. Dopiero

Dodatkowe paliwo na Mi G-29SMT począt­

datkowymi zbior n i kami paliwa - 3500 km. Sa­ molot dysponując i nstalacją tankowania paliwa

kowo zaplanowano przede wszystkim rozmie­

w locie z jednym dotankowaniem m ógł osią­

ścić w pow i ę kszonym (wzorem M i G-29M)

gnąć zasięg przebazowan i a ponad 6000 km .

szy z dwóch p l anowanych zbior n i ków (mn iej­ 3 s z y o p oj e m n o ś c i 4 0 0 d rn ) i w g r u d n i u

zbior n i ku nr 1 i w dużym zbior n i ku nadkadłu­

Ko ncepcję tę Nowi kaw ostateczn i e zatwier­

wykonano kilka pierwszych lotów. Następnie sa­

bowy m . D a l sze p a l i w o m i ało być z a l a n e

dził 2 gr udnia 1 99 7 roku.

molot wrócił do zakładu produ kcj i doświad­ czalnej OKB Mikojana, gdz ie założono rnu nad­ 3 kadłubowy zb iorn i k zasadn i czy ( 1 480 drn ) i zamontowano nowe wyposażen ie. Doprowa­ dzony do docel owego standardu Mi G-29SMT p i erwszy lot wykonał 1 4 l i pca 1 998 roku p i lo­ towany przez W.M. Gorbunowa. Zgodn i e z planem docelowej modernizacj i zamierzano poddać do 1 80 MiG-29 (9-1 3) WWS Federacj i Rosyjskiej. Od 1 999 roku moderniza­ cj i do standardu M i G-29SMT zamierzano pod­ dać p ierwsze maszyny. Ostatecz n i e z braku pien iędzy przebudowano tylko jeden sarnolot (ukończony 29 gru d n ia 1 998 roku i zademon­ strowany - w raz z i n nymi pracami RSK MiG - 1 2 stycz nia 1 99 9 roku w Ż ukowski m przed­ stawicielom sił powietrznych), który otrzymał oznaczen ie 91 7-2 i pozostał w OKB M i kojana d o kontynuacji prób z M i G-2 9 4710 (oznaczo­ nym teraz 91 7-1 ) . Brak pieniędzy t o jednak n i e jedyna z sy­

Wyraźnie powiększony grzbiet zakabinowy MiC-29SMT m ieści dwa nadkadłubowe zbiorniki paliwa o łącznej pojemności 1 880 dm 3

g n a l i zowanych perturbacj i z modern i zacją

w dwóch m n iejszych z b i or n i kach kadłubo­

Dla przeprowadzenia prób w locie wyty­

r iant nazwany M i G-29SMT- 1 . Nowy wariant

wych i powiększonych zbiornikach skrzydło­ 3 wych (razem + 2020 d m pal iwa). Opcjonal­ 3 nie przewidziano powiększone do 1 80 0 d m dodatkowe zbiorniki podskrzydłowe. Ochronę przed ciałam i obcymi chwytów powietrza mia­ ły teraz stanowić (wzorem M i G-29M) ruchome

powano trzy samoloty, z których dwa wcze­

powstał . . . po zmianie kierownictwa RSK M i G

ś n i e j wykorzysta n o w r a m a c h p r o gr a m u

( w l utym 1 99 9 roku), kiedy to n ieoczekiwan ie

M i G- 2 9 5 i M i G- 2 9 5 M . P i erwszy z n i c h , M i G-295M (9- 1 3SM) " 405 " wykorzystano do

Awion ika. Nowa awion ika pochodzi z Ram ien­

siatki. Dla potrzeb komisji makietowej, do sierp­

ku obl atał Marat R. Ałykow. Następn ie na po­

s iebie podobne. Kabina M i G-295MT-l rna dwa wyśw i etl acze M F I-9 zamiast p o przed n i c h

nia 1 99 7 roku, OKB M i kojana przebudowało

czątku

M F I-68, brak jest też niewielkiego p u l p itu ste­

ostatni prototyp Mi G-29 z 1 98 2 roku, samolot M i G-29 " 9 2 5 ". Został on zademonstrowany na Salonie MAKS'97 w Ż ukowski m . Następ­

doświadczalnej OKB M i kojana przebudował

nie na wniosek kom i sj i maki etowej zd ecydo­ wano się na zachowanie niezmien ionych chwy­ tów pow ietrza i rezygnację z w i ększośc i " " pal i wowych pomysłów. W ramach " rekom­ pensaty" zdecydowano się natomiast znacznie

M i G-29SMT. W końcu kwietnia 2000 roku roz­ począł bowiem w Ż u kowskim loty nowy wa­

zaprzestano współpracy z firmą AO Russkaja skiego PKB. F u n kcj onal nie oba systemy są d o

przebadania nowego pola i nform acyj nego ka­ b i ny p i l ota. Sarnolot ten 29 l i stopada 1 99 7 ro­ 1 998

roku

z a kład

p r o d u kcj i

konstrukcję kadłuba zgod nie z obrysem założonyrn w rysun kach Mi G-29SMT i ponownie pod­ dano go badaniom. Oblot wykonano 22 kwiet­

·

rowan ia MFPU po prawej stronie. Modyfi kowa­ na stacja radiol okacyj na N01 9M, otrzymała te­ raz oznaczenie N 0 1 9M 1 i procesor Bagiet. Rolę centralnego komputera m i sj i przejął ko­

n i a 1 99 8 roku (pi lot Wład i m i r M . Gorbunow).

lejny produkt Rarnienskiego PKB - MWK. Pro­

W maju ten prototyp dodatkowo wyposażony

totypem MiG-29 5MT-l jest ten sarn sam olot,

w instalację tankowania w locie zaprezento­

który poprzed nio był prototypem M i G-29SMT.

wano na salonie w Ber l i n ie I LA' 1 998.

Oprócz awion i ki pewnej zmianie u l egną też

B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW

31

========�

M o n o g rafi a M i G -29

Szczegóły zmodyfikowanego zakończenia kadłuba samolotu MiG-29SMT. Samolot MiG-29SMT podczas prezentacji n a salonie Farnborough' 7 998.

ścią jednoczesnego prowadzen ia ogn ia do czte­ rech najgroźniejszych spośród nich. W mode­ lu bazowym stacja Żuk-M (Żemczug) będzie dysponować anteną szczeli nową, ale oferta eks­ portowa przew iduje również zastąp ienie jej płaską anteną ze skanowaniem elektronicznym w obu płaszczyz nach (Żuk-MF, Żemczug-F) . W kabinie m a nastąp ić całkowita rezygnacja z klasycznych przyrządów zegarowych, miej­ sce przyrządów dublujących ma zająć trzeci wielokolorowy mon itor wielofunkcyj ny. Pod­ stawę precyzyj niej szego systemu nawigacyjne­ go samolotu ma stanowić l aserowy układ i n er­ cyj ny sprężony z o d b i orn i kiem glo bal nego systemu nawi gacj i sate l itarnej B I N S P. Przew iduje się kolejny raz powiększoną in­ tegralną i n stal ację pal iwową samol otu drogą

i z b i orn i k i pal iwa n a kadł u b i e ( p i erwotn e

du kowany od podstaw i być w stanie sprostać

zwiększe n i a objętości zbiorni ków skrzydło­

w określonych stanach lotu m i mo wszystko

(będąc tańszą alternatywą), m i n i m u m do lat

wych, wprowadzenia zbiorni ków w napływach

n iekorzystnie wpływały na stateczność i sterow­

201 5-2020, nowo pojawiającej się czwartej ge­

oraz - ze względu na zmn iejszone rozmiary

ność samolotu). Obecn i e zdecydowano się na

neracji w i e lozada n iowych samol otów bojo­

nowszej awioniki - powiększenie zapasu pal i­

wprowadzen i e jed nego zbiorn i ka nadkadłu­

wych. M i G-29SMT-2 ma otrzymać wielofun kcyj­

wa w kadłubie (zakładany wzrost objętości pa­ l iwa z 61 80 dm3) do 7250 dm3• Z n i m zasięg

bowego 950 d m 3 oraz pow i ę kszon ego d o 2000 d m 3 dodatkowego zbiorn ika podkadłubo­

ną stację rad i o lokacyj n ą Żuk-M (Żemczug),

ma dochodzić do 2500 km i po uwzględ n ieniu

wego (o b l i czen i owy zasięg przebazowan ia

zapewniaj ącą m . i n . wykrycie cel u powietrzne­

trzech dodatkowych zbiorni ków paliwa s i ę­

3000 km i 5400 km z jednym dotan kowywa­

go typu s a m o l o t myś l i w s k i , z o d l egło ś c i

gnąć 3 700 km. Powiększone zbiorniki skrzydło­

n i em). Kolej ne zm iany dotyczą wydłużenia re­

1 20- 1 3 0 km. Równolegle będzie mogło być

we byłyby zabudowane j u ż w zmien ionym pła­

sursu płatowca z 2500 do 4000 godzin, resur­

śledzonych 20 celów powietrznych, z możliwo-

cie, pochodzącym z M i G-29M (9-1 5, patrz

su s i l n i ków z 700/1 400 do 1 000/2000 god z i n ( w modelu RD-33 ser i i 3, przygotowanym spe­ cja l n i e dla Malezj i) oraz obn iżenia ceny godzi­ ny lotu o 1 5-20%, w wyn iku przej ścia na eks­ p loatację według stanu . Poprawione też mogą być możl iwości ma­ newrowe samolotu drogą wprowadzen i a s i l n i­ ków z osiowosymetrycz nie sterowanym we­ k t o r e m c i ąg u ( R D - 1 3 3 ; 5 5 , 4 /8 9 , 1 k N w próbach od 1 997 roku, zakres odchylenia wektora ciągu: + l- 1 5 ° z prędkością do 30 °/s). Aktualnie program jest kontynuowany, ale ko­ lejna zmiana priorytetów WWS Federacji Rosyj­ skiej (bardziej ograniczona a zatem i tańsza modyfi kacja Su-27 i Su-2 7 U B w Su-27M i Su27U BM) spowodowała jego znaczne spowol­ n ien ie. Tymczasem firma RSK MiG myś l i o jeszcze bardziej zaawansowanej wersj i rozwojowej Mi G-29SMT - Mi G-2 9SMT-2 . Jej koncepcja po­ jawiła się razem z modelem M i G-29SMT- 1 . O i le ten ostatni powstał przede wszystkim na potrzeby wewnętrzne oraz jako eksportowa oferta modern izacj i Mi G-29 już wyprodu kowanych, to model M i G-29S MT-2 ma być pro-

Samolot MiG-29SMT i jego rozbudowany arsenał uzbrojenia.

32

B I B L I OTEKA M AGAZY N U LW

Monografia MiG-29

=======

dalej) i dysponującym czterema belkami na uzbrojenie pod każdym skrzydłem . N owy, wzmocniony płat ma dać zarazem wzrost ogól­ nego udźwigu uzbrojenia " powietrze-powie­ trze" przez samolot do 5500 kg. W ślad za tym dla MiG-29SMT-2 przewidziano zmodernizowa­ ne pociski rakietowe Ch-29, Ch-31 i Ch-35 jak i jakościowo nowe Ch-36, Ch-38 i }achont. Równolegle unowocześnieni u uległby zestaw kierowanych pocisków rakietowych " powie­ trze-powietrze" drogą wprowadzenia zmoder­ nizowanych rakiet R-77 i R-73M jak i jakościo­ wo nowych pocisków d ale kiego z a s i ę g u z napędem rakietowo-strumieniowym n a ba­ zie R -77. Precyzyjne użycie broni kierowanej

Pierwszy prototyp samolotu szkolno-bojowego MiG-29UBT powstał z przebudowy demonstratora

laserowo i telewizyjnie ma zapewnić optoe­

MiG-29UB, z zachowaniem jego numeru burtowego "304'�

lektroniczna stacja obserwacyjno-celownicza MiG program u MiG-29SMT. Dlatego koncepcja

przenoszona na centralnej belce podkadłubo­

stawicieli indyjskich władz wojskowych w ma­

wej (w opracowani u).

ju 2000 roku w Moskwie. W próbach tych bra­

unowocześnienia awioniki (w pierwszej kabi­ nie dwa, w drugiej kabinie - trzy wielokoloro­

mać telekodową aparaturę wymiany danych

ły udział dwa samoloty MiG-21 bis, jeden "zwy­ kły" , a drugi pokryty farbam i absorbującymi

we monitory wielofunkcyjne) oraz powiększe­

i informacji taktycznych, pracującą w czasie re­

opracowanym i w Rosj i . Samolotem przechwy­

nie zapasu paliwa na pokładzie MiG-2 9UBT

alnym i oznaczoną Aist. Aparatura Aist może

tującym był MiG-31 wyposażony w najbardziej

jest w pełni zbieżna z rozwiązaniami przyjęty­

przekazywać na naziemne (okrętowe) stanowi­

zaawansowaną stację radiolokacyjną samolotów

mi dla MiG-29SMT. Samolot zaplanowano do­

sko dowodzenia (a także do innych statków

rosyjskich. O ba samoloty-cele leciały w odle­

z b r o i ć w k i erowane telewizyjnie poci s k i

powietrznych) d�raz, jaki widzi pilot

głości 10 km, jeden od drugiego, zaś samolot

Ch-29T oraz bomby KAB-500Kr i samonapro­

w kabinie, na przykład ze stacji radiolokacyj­

Ch-31 P (aparatura kierowania ogniem Pastel-U N

kierowanej, a także współrzędne wykrytego

przechwytujący wykonał atak czołowy. W tych warunkach " zwykły" MiG-21 bis był wy krywa­ ny z odległości ok. 70 km, a pokryty materia­

celu (w przyjętym systemie odniesienia). Ty m

łem absorbującym - z odległości o połowę

udźwig bomb zwiększono do 4500 kg. Proto­

samym, m . i n . zapewnione jest wskazywanie

mniejszej. Rosjanie podali, że obliczona skutecz­

typ samolotu powstał z przebudowy znanego .

Samolot MiG-29SMT-2 m a również otrzy­

nej lub głowicy telewizyjnej rakiety (bomby)

wadzające pociski przeciw radiolokacyjne w zasobniku podkadłubowym). Równolegle

obiektów ataku innym samolotom, w tym ope­

na powierzchnia odbicia radiolokacyjnego po­

rującym w strefie ognia obrony przeciwlotni­

krytego materiałam i absorbujący m i wyniosła

egzem plarza demonstracyjnego MiG-2 9 U B, z n u m erem burtowym 11 3 04". Był on gotów

czej przeciwnika z wyłączonymi czujnikami ak­

jedynie 0, 1 8 m2•

w maju i został oblatany 25 sierpnia 1 998 r. (za­

tywny m i .

Dopełnieniem tego procesu ma być wydłu­

łoga w składzie: O leg Antonowicz

+

Władimir

żenie resursu płatowca samolotu do 6000 go­

Gorbunow). Po wykonaniu zaledwie pięciu lo­

w istotny sposób podnoszą jednak masę sa­

d z i n . P i er w s z e i n f o r m a c j e o s a m ol o c i e

tów został on oficjalnie zademonstrowany na

m olot u , negatywn i e w p ły w ając na jego

MiG-2 9SMT-2 zaprezentowano n a salonie ber­

salonie Farnborough'1 998 (przylot 3 września),

dotychczasowe charakterystyki prędkościowo­

liń skim I LA'2000.

razem z drugim prototypem MiG-29 SMT. In­

W szystkie wymienione przedsięwzięcia

tensywne badania samolotu zrealizowano w la­

manewrowe. Aby tem u skutecznie przeciw­

O becnie nadal trwają prace koncepcyjno­

działać konstru ktorzy RSK MiG planują na

obliczeniowe w zarysowanych obszarach. We­

tach 1 998-1 999, oczekując zarazem zamówie­

MiG-29SMT-2 zastosować cyfrowy, aktywny

dług oceny RSK MiG drugi etap prac praktycz­

nia z WWS Federacji Rosyjskiej na modernizację

układ sterowania KSU -9 1 7 w połączeniu ze

nych nad samolotem MiG-29SMT faktycznie

do nowego standardu do 40 MiG-2 9UB.

wzmocnionymi silnikami R D-43 i sterowanym

m oże być u r u c h o m iony d o piero w latach

Następnie etap ten w rozwoju samolotu

wektorem ciągu.

2004-2005, po dalszej wnikliwszej ocenie je­

MiG-2 9 U BT nazwano etapem p i erwszym

go potencjału eksportowego i potrzeb rynku.

i przystąpiono do etapu kolejnego (drugiego), będącego z jednej strony " cieniem " programu MiG-2 9 SMT- 1 /MiG-29 SMT-2, z dru giej ­

By zwiększyć prawdopodobieństwo prze­ życia samolotu w walce planuje się unowocze­ śnić jego system samoobrony drogą: zabudowy zmodernizowanej stacji wykrywająco-ostrze­

Szkolno-bojowy MiG·29 UBT (9·52)

samodzielną ofertą zakładów Sokół z N iżnego

gawczej Pastel-U (dodatkowo dysponu jącej

Powstanie samolotu MiG-29 UBT (9 -52) jest

N owgorodu na tani perspektywiczny taktycz­

zdolnością programowania głowic samonapro­

logiczną konsekwencją realizacji przez RSK

ny s a m o l o t u d e r z e n i owy, e kw i w a l e n t

wadzających pocisków przeciwradiolokacyj­ nych), wprowadzenia termicznej stacji ostrze­ gającej o zbliżających się do samolotu wrogich rakietach Mak-F U, zastosowania stacji zakłóceń aktywnych w p o d w ieszanym kontenerze MSP-29 oraz unowocześnienia pułapek ter­ micznych oraz di polowych ładunków przeciw­ radiolokacyjnych . Wszystkie te urządzenia ma­ ją być spięte w jednolity system, sterowany procesorem, Kedr-29. Osobnym zagadnieniem

są tu pokrycia 11Stealth ". Według danych RSK MiG samolot MiG-29/9-1 3 w locie z podwie­ szeniami daje skuteczną powierzchnię odbicia radiolokacyjnego 1 5 m2• Zastosowanie specjal­ nych farb pochłaniających promieniowanie ra­ diolokacyjne, opracowanych zarazem w firmie, niweluje ten parametr do 1 m2 i mniej. Między

Drugi prototyp MiG-29UBT otrzymał j u ż skrzydła z czterema belkami n a uzbrojenie oraz instalację do

innymi taki pokaz przeprowadzono dla przed-

tankowania dodatkowego paliwa w locie.

B I BL I OTEKA MAGAZYNU LW

33

M o n o g rafia M i G-29

=======

cza odbioru danych. Zaletą takiego rozwiąza­ n i a jest pogłębiona analiza rozwoju sytuacj i taktycznej w rejonie operowania grupy samo­ lotów, zreal i zowana przez drugiego członka załogi M i G-29 U BT, dodatkowo n i eobciążone­ go zadan iami pilotowan ia i nawigowania sa­ molotem. By sprawdz i ć w praktyce przyjęte założenia, zdecydowano się zbudować drug i prototyp M i G-29 U BT. Powstał on z przebudowy seryj­ nego MiG-29 U B, numer 2410. Samolot otrzy­ mał j u ż stację radiolokacyj ną Osa-2 oraz i n sta­ lację tankowan ia w powietrzu. Wyposażono go też w osiem belek na podwieszen ia pod skrzydłami, co z uwzględnieniem belki dziewią­ tej pod kadłubem daje wzrost udźwigu uzbro­

MiC-29UBT jest z jednej strony " cieniem " programu MiC-29SMT- 7/SMT-2, z drugiej - samodzielną ofertą zakładów Sokół na tani taktyczny samolot uderzeniowy.

jenia do 5500 kg. Prototyp został oblatany 26

eksportowanych właśn ie za granicę taktycz­

l okacyj ną zakresu m i l i metrowego, umożl iwia­

w Dubaju (ZEA). Obecnie rozwój samolotu jest

nych samolotów bom bowych Su-24, wycofa­

jący precyzyj ne ataki bom bowe w każdych wa­ r u n kach atmosferycznych, w dzień i w nocy,

kontynu owany.

nych ze składu WWS Federacj i Rosyj skiej . Do­ pracowany MiG-29 U BT przede wszystkim ma otrzymać wielofu n kcyj ną stację radi o lokacyj­

w tym w warunkach sil nego zachmurzenia. Ko­

maja 1 99 9 r. i z miejsca został zademonstrowa­ ny na sal o n i e Le Bou rget' 1 9 99, a następn i e

Jednosilnikowy MiG-33

lejnymi środkami rażenia przenoszonymi przez samolot mają być telewizyjno-rad iokomendo­

N igdy nie zostało to wyraźnie powiedziane,

we pociski kierowane Ch-59M (aparatura ra­ d i o komen d owa przen oszo n a w zaso b n i ku

ale jest wielce prawdopodobne, że OKB Miko­ jana w skrytości ducha l i czyło, że w przyszło­

w obu płaszczyznach ( + /- 60°). Cel typu my­ 2 śl iwiec (SPO - 5 m ) wykrywa ona z odległo­

APK-9). Z kolei do zwalczan i a obiektów m or­

ści Su-2 7 może zostać pokonany przez formal­

skich MiG-29 U BT ma dysponować samonapro­

nie zamówionego przez Wojska PWO Strany

ści 8 5 km, z przej ściem na jego przechwyce­

wadzającymi się pociskami przeciwokrętowy­

MiG-31 i w taktycznym lotn ictwie myśliwskim

nie na od ległości 65 km. Na tej odległości atak

mi Ch-3 1 A i Ch-35 (Ch-3 5 U ) .

ną zabudowaną w przodzie kadłuba. Stacja Osa-2 powstała w firmie N I I P i dyspon uj e pła­ ską anteną ze skanowan iem elektronicznym

n i e p o d z i e l n i e zap a n u j e t a n d e m M i G - 3 1

może być wykonany pociskiem R-77 (do bliskiej

Precyzyj ne wyjście M i G-29 U BT w rejon

-MiG-29. Wbrew pozorom pomysł ten wcale nie

walki manewrowej samolot dysponuje poci­ skami R-7 3 ) . Stacja Osa-2 umożliwia jedno­ czesne śledzenie ośmiu celi powietrznych i pro­ wadze n i e ogn i a do czterech spośród n i c h .

obiektu ataku ma mu zapewnić system nawiga­ cyjny B I N S P, a przeżycie w walce pokładowy

był całkowicie n ierealny i pozbawiony racj i .

system samoobrony Kedr-29 (oba rozwiązania zaczerpnięto z programu M i G-29 SMT). Rów­

wienie zadań OKB Suchoja (PFI) oraz OKB Mi­ kajana (LFI) załatwiło sprawę, z wielu względów

j ed n ak, j a k j u ż zaznaczono, dopracowany

nolegle w celu zwiększenia taktycznego promie­

M i G-29 U BT ma być przede wszystkim samo­

n i a działan ia samolotu, MiG-29 U BT otrzymał

lotem uderzeniowym.

pokładową instalację tankowan ia dodatkowego

Początkowo wydawało się bowiem, ż e posta­

tak się jednak nie stało. W m iarę upływu cza­ su oba biura zaczęły sobie bowiem " podbierać "

zadan ia. OKB Suchoja nigdy n i e otrzymało do­

Dopracowany MiG-29 U BT m . i n . ma otrzy­

p a l iwa w l oc i e, zaadaptowaną z s a m o l otu

cel owego system u uzbrojenia z nowoczesnym

mać optoelektroniczny zasobn i k obserwacyj­

MiG-29 S D . Ponadto MiG-29 U BT otrzyma te­ lekodową aparaturę wymiany danych i infor­

celown ikiem radiol okacyj nym, z anteną szcze­

no-celowniczy umożliwiający użycie przez sa­ molot także poci sków rakietowych i bomb

macji taktycznych A ist. Umożl iwi mu to odgry­

cepcja wzorowana na amerykański m F-1 4 om­

k i erowanych laserowo (Ch-29Ł, KAB-500Ł). Alter natywnie będzie mógł być stosowany ob­

wanie rol i l idera d l a większej grupy samolotów MiG-29 U BT, l u b i n nych j ed n o m i ejscowych

zbl iżony system, co jednak nie nastąpiło). Taki

serwacyj no-celowniczy zasobnik ze stacją rad io-

M i G-29 wyposażonych tylko w niezbędne łą-

�

l i nową oraz z rakietami dalekiego zasięgu k n­ cat, a spodziewano się że i F-1 5 fag/e _9,1 zyma system (a pod kątem n i ektórych parametrów nawet lepszy) otrzymał natomiast MiG-3 1 , ma­ jąc w tej dziedzinie istotną przewagę nad Su-27. W tej sytuacj i konstr uktorzy S uchoja skoncen­ trowal i się przede wszystkim na możl iwości prowadzenia przez ich samolot manewrowych wal k powietrznyc h . To z kolei mogło postawić pod znakiem zapytania sens istn ienia Mi G-29 (zachodziła " obawa " że powstanie co najwyżej tandem M i G-31 -Su-27). Z kolei OKB M i kojana na bazie un ifikacj i systemów uzbrojenia obu sa­ molotów zaczęło rozwój własnego Mi G-29, w większym stopn i u kierować na prowadze-_,.... n i e walk ze średn i ch odległości . W rezultacie S u-2 7 i MiG-29 zaczęły się w pewnym sensie zbl iżać d o siebie (na polu zadań) i naru szać wcześ niejsze założenia (m . i n . początkowo za­ kładano dwu krotną różnicę w cenie między ty­ m i samolotam i). W tych war u n kach OKB M i kojana mając awangardowego Mi G-31 z bardzo dobrym ce­ lown i kiem rad iol okacyj nym RŁPK-31 Zasłon oraz precyzyjnymi rakietami dalekiego zasięgu

Pierwsza kabina MiC-29UBT

Druga kabina MiC-29UBT

34

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

R-3 3 , a także dysponując lekkim MiG-29 n ie-

ś l i wskiego. Taka maszyna bo­

uzbrojenia do zwalczania obiektów naziem­

teraz w konstrukcję dopełnia­ jącą skorygowanego w dół" " Su-2 7 . W 1 9 79 r. OKB M i ko­

nych wynosił 3500 kg. jednak o kontyn uacji dwu s i l n i kowego projek­

jana przygotowało odpowie­

tu M i G-2 9/9- 1 2 , stopn i owym jego rozwoju

W 1 982 r. w OKB M i kojana zdecydowano

d n i p r o j e kt , w z n a c z n ej

(Mi G-2 9/9- 1 3/9-1 4 ) i stworzen i u projektu bar­

m i erze bazuj ący na amery­

d z i ej

kańskim F-1 6 Fighting Fa/eon .

M i G-29M/9-15. Nowe wymagania WWS ZSRR

p e r s p e k t yw i c z n e g o

s a m o l otu

-

Prawdopodobnie było to wy­

w stos unku do taktycznych samolotów myś l i w­

nikiem braku czasu jak i bra­

skich mów iły bowiem teraz o istotnym zwięk­

k i e m odpow i ed n i ej l i czby

szen i u ich w i e l ozadaniowości, uznano zatem

kadr (fi n a l i zacja progr a m u

że samolot w u kładzie dwusi l n i kowym (m.in.

M i G - 3 1 i w i ę ks z a w i a r a w " namacalnego " dwu s i l n i­ kowego M i G-29, nawiasem

- m i n i m u m 4 000 kg) będzie lepszą bazą d l a za­

mówiąc OKB Suchoja podję­

szyna jednos i l n i kowa.

ło jednak ryzyko gru ntownej Skorygowanie w "dół" wymagań wobec Su-27 na przełomie lat 70. i 80.

przebudowy T-10 w T-10S, co

zaowocowało w OKB Mikojana projektem lekkiego, jednosilnikowe­

w praktyce oznaczało budo­

go m yśliwca MiC-33.

wę od podstaw jakościowo nowego samolotu).

wiele w gruncie rzeczy ustępującym Su-27 (po­

prędkość Ma � 1 ,84. W obu wypadkach udźwig

w i e m lep i ej wpi sywała s i ę

Stąd nowy M i G , w l iteraturze u mown i e

ze względu na wymagany udźwig uzbrojenia kładanych zm ian n i ż lekka i fil i granowa ma­

Wieluzadaniowy samolot bojowy MiG·29M (9·15) W 1 982 roku, kiedy tylko MAPO i m . P.W. Dementiewa przygotowywało prod ukcję pierw­

za zasięgiem) mogło realnie myśleć o ich wza­

oznaczany M i G-33, był zbudowany w u kła­

szego mode l u seryjnego M i G-29, w OKB M i ko­

j em nej koegzyste n cj i . N i estety MiG-31 przy

d z i e k lasycznym, z płatem pasmowym oraz

jana r u szyły prace maj ące na celu stworze nie

·siei u swoich zaletach ma jak na taktyczny sa­

podkadłubowym, n ieregu l owanym chwytem

na jego baz ie pełnoskalowego wie lozadanio­

molot myśliwski dwie istotne wady: maksymal­

powi etrza. Jego napęd m i ał stanowić s i l n i k

wego samolotu bojowego. Samolot otrzymał

ne przeciąże n i e eksploatacyj ne g + 5, co czy­

RD-33 (przejściowo) i RD-43 (docelowo). Samo­

oznaczenie M i G-29M (z ros. Modern izirowan­

całkow i c i e n i ezdolnym do

lot m iał być wyposażony w stację radiolokacyj­

nyj, zmodern i zowany) i wewnętrzne OKB M i­

ną Komar z anteną parabo liczną (przejściowo)

kaj ana, projekt 9-15.

tyvźn ie

ni go prak

tocz� anewrowych wal k pow i etrznych

Przed konstr uktorami samolotu M i G-29M

oraz zbyt mały zasięg (zastosowane w prakty­

i stację Komar-F z anteną płaską i skanowaniem

ce s i l n i ki okazały się zbyt pal i wożerne, w sto­

elektronicznym (docelowo). U zbrojenie do wal­

postawiono zadania: • zwiększyć efektywność w zwalcza n i u ce­

su nku do pi erwotnych planów). Co prawda li­

ki powietrznej miało stanowić sześć termicznych

czono, że u n i kalna wówczas w ZSRR możl iwość

poci sków samonaprowadzających R-73 oraz

l ów powietrznych i zwalczaniu obiektów

tocze n i a wal ki z ki l koma cel am i powietrznymi

działko GSz-30-1 zabudowane w częściowo ru­

naziemnych; • zmniejszyć straty w wylocie bojowym;

jednocześn i e oraz m o ż l iwość prowadzen i a

chomym - w płaszczyź n i e pionowej - stano­

działań grupowych (wzajemna wym iana i nfor­

wisku. Masa startowa z dwoma pociskami R-73

• zwiększyć możl iwości przestrzenne;

macji radiol okacyj nych o sytuacji w powietrzu

- 9500 kg. Maksymalna prędkość lotu Ma� 1 , 7.

• poprawić warunki pracy p i l ota.

pomiędzy samolotami oraz możl iwość napro­

Zasięg - 2000 km i z dodatkowym zbiorn i kiem

wadzania na cel jednych przez drugie) z n i we­

pal iwa - 3000 km.

Rozw i ązać te zad a n i a można było tyl ko drogą zastosowania jakościowo nowych kom­ p leksów rad i o l o kacyj nych i optoelektronicz­

l uj e ogran i cz o n e m o ż l i w o ś c i m a n ewrowe

W 1 98 1 r. projekt ten poddano znacznej

M i G-3 1 , to jednak ogra n i czenia w zasięgu oka­

ewo l ucj i . Tym razem przygotowano projekt

nych (obserwacyj no-ce lown i czych), wprowa­

zały się nie do pokonania i koncepcja wprowa­ s k i e g o n i g d y n i e z m at e r i a l i z owała s i ę

lekki ego myś l iwca taktycznego w układzie bez usterzenia poziomego (u kład " kaczka " ) . Dane gabarytowo-masowe, lotne oraz startu i lądo­

w praktyce.

w a n i a pozo stały p r a ktyc z n i e bez z m i a n .

dzen ia szerokiej gamy ki erowanych środ ków raże n i a ( w tym " powi etrze-powierzc h n ia " ), rozbudowy pokładowego kompleksu samoo­ brony oraz stworze n i a tzw. " szkl anej " kabi ny z otwartą arc h i tekturą. jedn ocześ n i e potrzeb­

dzenia M i G-31 do taktycznego lotnictwa myśliw­

W tych warunkach, w końcu lat 70. w OKB

U d o kładn ione obl i czen ia u kładu ch wyt po­

Mikojana powrócono d o koncepcji jednosil n i ­

w i etrza - zespół n a pęd owy, wykaz ały, ż e

na była s i l n i ejsza jednostka napędowa oraz

kowego, lekkiego taktycznego samolotu my-

w praktyce samolot będzie zdo l ny rozwinąć

zwiększony zapas pal i wa. Równolegle, bez na­ rusza n i a zasad n i czej koncepcj i samolotu, na­ leżało dążyć do poprawy aerodynamiki, cha­ rakterystyk stateczności i sterownośc i, a także technologiczności konstrukcj i . Ponownie zamie­ rzano wprowadzić szeroko do konstrukcj i kom­ pozyty oraz po raz pierwszy si ęgnąć do pokryć zmn iej szających echo rad iolokacyj ne samolo­ tu w powietrzu. W stos u n k u d o mod e l u pod stawowego M i G-29M otrzymał nowy kształt napływów z ostrą krawęd z i ą natarcia wytwarzającą i n­ tensywn iejsze wiry na dużych kątach natarcia (maksymal n i e dopuszczalne kąty w locie wzro­ sły do 35°, jed nak w l i n i owej ekspl oatacj i za­ m i e r z a n o t e n p a r a m etr o b n i ż y ć d o 3 0 °) i z m n i ejszającą opór samo l otu w in nych fa­ zach lotu. W ś l ad za tym, by zachować ich skuteczność w ekstremal nych war u n kach, n i e­

Przygotowywany w deficycie czasu MiC-33 w szerokim zakresie nawiązywał do sprawdzonego układu

znacz n i e powiększono l otki przedłużając j e

aerodynamicznego amerykańskiego F- 1 6 Fighting Fa/eon.

w kieru n ku końcówek skrzydeł. Powiększen i u

B I B LIOTE KA MAGAZYNU LW

35

M o n o g rafia M iG -2 9 u l egła też powierzch n i a usterzenia poziome­ go, które dodatkowo otrzymało ch araktery­ styczny uskok - " ząb " na krawędz i natarcia. Wszystko to spowodowało, że obecnie samo­ lotem można było i ntensywniej manewrować, z m n iej szyły się promienie skrętu, szybsze sta­ ło się osiągan ie większych kątów natarcia itp. Zmianie poddano również dotychczasowy krokodylowy hamu lec aerodynam iczny roz­ mieszczony w zakończeniu kadłuba. Zastąpiła go bowiem j ed n a d uża płyta wychylana na grzbiecie kadłuba, o znacz n ie zwiększonej po­ wierzch n i . Zastosowano korpus spawany z lek­ kich stopów a l u m i n i u m . Z l i kwidowano przy tym startowe wl oty po­ wietrza (żaluzje), a osłonę chwytów powietrza przed ciałami obcymi rozwiązano w sposób bardziej konwencjonal ny, przez specj a l ne siat­ ki ochronne wzorowane na rozwiązan i u zasto­

Pierwszy prototyp MiG-29M w locie, tuż p o starcie.

sowanym w Su-2 7. Równolegle d l a zapewnienia stabil nej pra­ cy s i l n i ków w faz ie startu w n i szach podwozia

lotu na obiekty naziemne i nawodne. W obsłu­

noczesne śledzenie d o lO celów powietrznych i prowadzenie ognia do czterech z n ich, uzna­

chwyty powietrza (zmniejszające podci śnienie

dze dźwigni i przełączn i ków w kab i n i e p i l ota wdrożono zasadę H OTAS By utrzymać dobre charakterystyki startu

żonego algorytmu działan ia). Maksymalna od­

w tunelu dolotowym powietrza do s i l n i ków). Dodatkowo szerokie wprowadzenie kom pozy­

i lądowania MiG-29M na n iezm ien ionym po­ z i o m i e odpowied n i o wzmocn iono ham u lce

ległość wykrycia celu o skutecznej powierzch n i 2 odbicia rad iolokacyj nego 3 m , w przed n iej

tów w konstrukcji samolotu spowodowało istot­ ze wzmocn i e n i e m podwozia zaowocowało zwiększeniem maksymal nie dopuszczalnej ma­

podwozia i zmien iono pojedynczy spadochron 2 hamujący (1 7 m ) na dwa m n i ejsze, ale o suma­ 2 ryc z n i e w i ę k szej p o w i e r z c h n i - 2 6 m 2 (2 x 1 3 m ). Rezygnacja z dodatkowych wlotów

sy do startu do 22 300 kg.

startowych pozwol iła w ich m iejscu rozmie-

głównego stworzono specjalne perforowane

ne wzmocn ienie konstrukcji płatowca, co wraz

nych za naj n i ebezpieczniejsze (według zało­

półsferze - wynosi 70 do 8 0 km (w tylnej 40-50 km). Parametry te są praktycz nie takie same d l a ce l u w przestrzen i swobodnej j a k i n a t l e zie­ m i (wody) . Sektor obserwacj i w azymucie: od + 90° do -90° lub od + 70° do -70° - na du­ żych odległościach. Sektor obserwacj i w elewa­ cji wynosi natomiast od + 5 5° do -40°. W zadaniach " powietrze-powierzchnia " sta­ cja rad i o lokacyj na NOlO Ż uk umożliw ia: two­ rzenie mapy terenu z dużą, śred nią i małą roz­ dzielczością, " zamrażanie " wybranego obrazu tere nu, określenie odległbści i koordynat obiek­ 1 tów naziem nych (nawfdnych) wraz z poda­ niem parametru ich ruc�u oraz prowadzenie au­ tomatycznego lotu profilowego zgodnie z rzeźbą terenu. Informacje z radiol okatora są także wy­ korzystywane do korekcj i u kład u nawigacyjne­ go samolotu. Odległość wykrycia ce l u naziem­

MiG-29M uzbrojony w kpr " p-p " R-77 oraz kpr " powietrze-stacja radiolokacyjna " Ch-31 P, sfotografowany tuż przed przyziemieniem po locie demonstracyjnym.

nego (morskiego) o skutecznej powierzch n i 2 odbicia rad iolokacyj nego 3000 m , d o 1 20 1 5 0 km. Stacja ma płaską antenę szcze l i nową z e l ektron icznym skanowaniem w e lewacj i i mechanicznym - w azymucie (stacja N Ol 9

Konstru ktorzy d u żą wagę przywiąza l i też i do war u n ków pracy pilota. Kabina wyposażo­ na została w dwa ciekłokrystal iczne monitory wie lofu n kcyj ne rozm ieszczone na centralnej tab li cy przyrządów (przejściowo - monochro­ matyczne, docelowo - wielokol orowe). Pom ię­ dzy n i m i zgrupowano d u b l ujące przyrządy analogowe. Całości z m i an dopełn ia zmodern izowany wskaź n i k projekcj i czołowej KAI-29 (wskaźn i k czołowy i mon itory wielofu nkcyj ne utworzyły

ścić n owy zapas paliwa. Dal sze z_większenie zapasu uzyskano rozmieszczając je w powięk­

m i ała sferyczną antenę lustrzaną ze skanowa­

szonym grzbiecie zakabi nowym. Ogółem dzię­ ki powiększe n i u instalacj i pal iwowej samolo­ 3 tu do 5810 dm (zb. nr 1 - 1 710 dm 3 , zb. nr 2 3 3 - 840 d m , zb. nr 3 - 1 800 d m , zb. nr 3A 3 3 530 d m , zb. nr 3 B - 1 30 d m , zb. skrzydłowe 2x400 d m \ Zasięg M i G-29M z paliwem i nte­

W skład nowego kompleksu optoelektro­ n i cznego OEPS-29M - obok hełmofonowego

gralnym wzrósł do 2000 km i 3200 km - z trze­ 3 ma zbiorn i kami dodatkowymi (1 x 1 500 dm + 2 x 1 1 50 dm \

n i em mechanicznym w obu płaszczyznach).

u kładu 5zczei-3UM, weszła wielofunkcyj na sta­ cja OLS-M. Poprawa układu chłodzenia czuj ni­ ka termolokatora dała podwojenie zasięgu wy­ krycia ce l u powietrznego z tylnej półsfery, do 30-35 km oraz - po raz pierwszy, pozwol iła n a i c h w y k r y w a n i e w półsfe r z e p r z e d n i ej (10- l S km). Do optycznej identyfikacj i celów po­

zintegrowany system zobrazowan ia i n formacji

Mi G-29M otrzymał nowy system kierowania

wietrznych ze zwi ększonej odl egłości stacja

SOI-29). Równolegle w ce l u poprawy warun­

ogniem - SUW-29M, osnowę którego stanowi

OLS-M dodatkowo otrzym ała kanał telewizyj­ ny, o maksymalnym zasięgu wykrycia do lO km

ków obserwacj i otoczen i a wprowadzono bar­

kompleks radiolokacyj ny RŁPK-29UM oraz opto­

dziej wypukłą owiewkę kabiny i wyżej pod­

elektroniczny kompleks celown i cza-nawiga­

i identyfi kacj i - 6 km. Ponadto kanał telewi­

n iesiono fotel p i lota kąt patrzenia w dół wzrósł

cyj ny OEPr N K-29M, sterowane cyfrowymi pro­

zyj ny może być wykorzystany podczas zwalcza­

cesoram i rod z i ny C. 1 0 0 i C . l O l

n i a obi ektów naziem nych pom agając pilotowi

z 14

o

do 1 5 ° ) . Poprawiony hełmofonowy wska­

ź n i k celu jest n i e tylko l żejszy ale u możl iwa też nakierowan ie systemów celown iczych samo-

36

z

nowy m

oprogramowan iem. lm p u lsowo-d oppl erowska

stacja radiolokacyj na N Ol O Żuk umożl iwia jed-

B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW

precyzyj n i ej ustawić promień lasera na cel u (maksymalny zasięg 8 km). 1 astępn i e kanał te-

=======

M o n o g rafi a M i G-29

=======

lewizyjny przechodzi na automatyczne śl edze­ nie cel u , zapewniając n ieprzerwane podświe­ tlenie cel u d l a odpalonego l aserowego środka rażen ia. jest to moż l i we, ponieważ fu n kcje sta­ cj i laserowej w O LS-M rozbudowano o możli­ wość podświetlania obi ektów ataku (maksy­ malny zasięg 8 km). O LS-M umoż l iwia również wykrywanie obiektów podświetlanych lasero­ wo przez siły lądowe (ze źródła zewnętrznego), co jest bardzo ważne w bezpośred n i m wspar­ ciu ogn i owym wojsk, gdy wskazane obiekty przeciwn i ka są bardzo bl isko pozycj i własnych . Przy tym możl iwe jest zastosowanie bojowe tylko pocisków rakietowych k ierowanych lase­ rowo, gdyż do zrzutu analogicznych bomb OLS-M ma zbyt małe możl iwości odchylenia prom ienia laserowego w dół, nie mówiąc j u ż o odchylen i u go do tyłu (-1 5°, parametr ogra­ n i czony kształtem przodu kadłuba). Istotnemu rozbudowaniu poddano też po­ kładowy system samoobrony. Objął on nową stację wykrywająco-ostrzegawczą SP0-29 Pa-

W MiG-29M fun kcje kompleksu obserwacyjno-celowniczego OEPrNK-2 9M rozbudowano m . in. o zdol­ ność Jaserowego podświetlania obiektów naziemnych.

stel (Ł 1 50), termolokacyj ną stację ostrzegawczą

oraz opcjonalnie R-2 7ER i R-2 7ET (do 2 sztuk)

tom iast pociski przeciwokrętowe, odpowie­

Ma k-F, z m odyfikowaną stację zakłóceń ak-

oraz R-2 7 R i R-27T ( do 4 sztuk). Nato m i ast

d n i o do 50 km i do 1 30 km (oba z tzw. n i s k i m

tyw n y c h G a rde n ia - l F U o r a z d w a b l o k i

w skład uzbrojenia rakietowego " powi etrzepowierzch n ia " wchodziły następujące pociski

profilem ataku). Wszystk i e te rodzaje uzbroje­ n i a k ierowanego " powietrze-powierzchn i a " re­ al izują koncepcję " odpal i zapom n i j " , z nako­

(

BWP-60-26M wyrzutni pułapek termicznych oraz radi o lokacyj nych (PPI-26 i PPR-2 6), za-

i bomby k i erowa n e : Ch-2 5MŁ (4-6 sztu k),

budowanych w grzbiecie kadłuba (tym samym

C h - 2 5 M P (4-6 s z t u k ) , C h - 2 9Ł (4 s z t u k i ) ,

l i czba zabi eranych flar oraz paczek d i po l i u l egła na pokładzie samolotu podwojen i u ) . Roz

Ch-29T (4 sztu ki), Ch-31 P (4 sztu ki), Ch-3 1 A

w walce (pociski kierowane laserowo - tylko

4 sztu ki), Ch-35 (4 sztu ki) oraz KAB-SOOKr (4

w wypadku zewnętrznego podświetlenia obiek­

budowane możliwości stacj i SP0-29 umoż l i

sztu k i ) . Poc iski kierowane laserowo Ch-25MŁ

tu ataku z ziemi). Pociski lekkie były przeno­

W l aJ ą r ó w n i e ż p r o g r a m o w a n i e głow i c

(lekki) oraz Ch-29Ł (ciężki) były przeznaczone,

szone na pojedyn czych wyrzutniach szyno­

samonaprowadzających się pocisków przeciw-

odpow i e d n i o : do zwalcza n i a taktycznych

wych A P U - 6 8 - 8 5 , n at o m i a s t c i ęż k i e n a

m icie zwiększając szanse przeżycia samolotu

rad iolokacyj nych.

obiektów pola wal k i oraz budow l i (umocn ień)

wyrz utn iach-katapu ltach AKU-58M, a bomby

Całkowity ładunek bojowy " powi etrze-pow i erzch n i a " został pod n i esiony do 4500 kg

o d użej odporności na z n i szczenie. Podobne

i może o n być przenoszony na sześci u belkach podskrzydłowych i jednej belce centralnej pod

bomby KAB-SOOKr oraz ciężkie pociski Ch-29T.

- belkach B D3-U MK . U zbroj e n i e n i ekierowane " powietrze-po­ wierzch n i a " stanowiły bomby i kasety bombo­ we wagomiar u 500 kg (do 9 sztuk, 4x2 pod

kadłubem. Kolejne dwie, zewnętrzne belki pod-

naprowadzające Ch-25MP oraz Ch-31 P przeznaczone były do zwalczania stacj i kierowan ia

skrzydłami i 1 xl pod kadłubem) oraz 250 kg (do

ogn iem przeciwlotn iczych zestawów raki eto-

sztu ki) i zasobniki bomb małych wagom iarów

skrzydłowe (siódma i ósma) - służą do przenosze n i a przeznaczonych do samoobrony term i cznych pocisków samonaprowadzających R-73 (tym samym l i czba belek na uzbrojenie pod każdym skrzydłem wzrosła do czterech). Przy tym zapas amun icj i do działka ograniczono do lOG naboi. W skład uzbrojenia rakietowego " powietrze-powietrze " wchodziły następujące pociski kierowane: R-77 (do 8 sztuk), R-73 (do 8 sztuk)

przeznaczen i e m i ały kierowane telewi zyj ne Natomiast przeciwrad iolokacyjne pociski samo-

1 6 sztuk, 4x4), zbiorn i k i zapalające ZB-500 (4

wych (odpowie d n i o lmproved Hawk i PA-

KMGU-2 (4 sztuki). Ich uzu pełn ieniem były

T R I OT), a Ch-3 1 A i Ch-35 - obiektów mors kich (oba pociski były wyposażone w aktywne

n iekierowane pociski rakietowe kal ibru 80 mm (4x20/B-8M 1 ), 1 22 mm (4x5/S-1 3Ł), 240 mm

rad i o l okacyj ne głowice samonaprowadzające). Odl egłość użycia pocisków i bomb kiero-

S-24B (6 sztuk) oraz 266 mm S-25 0/0F/OFM

wanych laserowo i telewizyj n i e dochodz iła do

sztu ki). Przew idziano też użycie dwóch poci­

8 km. Poc iski przeciwrad iolokacyj ne miały zasięg odpowied n io: d o 40 km i d o 1 10 km, na-

sków kierowanych laserowo - S-25Ł, będących modyfikacją n iekierowanego pocisku S-250FM.

z głowicami nadka l i browymi 340-420 mm (2

Ponadto pewnemu unowocześn ien i u pod­ dano wyposażen ie nawigacyjne, identyfi kacj i i łączności samolotu. Wprowadzono bowiem: inercyj ny układ nawigacyj ny I NS-84, centralę da­ nych aerodynamicznych SWS-2C-U, radiotech­ niczny system bl iskiej nawigacj i A-3 3 1 , odbi or­ n i k globalnego systemu nawi gacj i satelitarnej Uragan, radi owysokościomierz RW-2 1 , trans­

pander S0-72 oraz kodowany kompleks łącz­ ności i wymiany danych TKS-2-29 (pozwal ają­ cy m iędzy i n nymi na prowadze n i e d z i ałań grupowych, w których jeden samolot - z włą­ czoną stacją radiolokacyj ną jest l iderem taktycz­ nej grupy bojowej lub też nieprzerwaną wymia­

Kompleks radiolokacyjny RŁPK-29UM samolotu MiG-29M umożliwia walkę z czterema celami powietrznymi jednocześnie.

-

nę informacj i taktycznej pom iędzy samolotami myśl iwsk i m i w grupie). Dla przebad ania w powietrzu stacj i radiolo­ z

użyciem kpr "p-p " R-77 -

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

kacyj nej NO lO wykorzystano samolot - " latają­ ce l a b orato r i u m " Tu - 1 3 4ŁŁ oraz s a m o l ot doświadczalny M i G-29 ( " 9 1 6 " ) o n u merze

37

M o n o g rafia M i G -29

Ostatni z sześciu zbudowanych prototypów MiG-29M. Zwraca uwagę uzbrojenie w postaci ośmiu kpr " p-p" R-77. bu rtowym 1 6 . Pochodził on z przebudowy

ogniem. Posłużył zatem tylko d o badań aerody­

sierpnia 1 992 roku wykonano na n i m 1 69 lotów.

samo l otu seryjnego MiG-29 (9-1 3) i był ozna­

nam icznych, stateczności i sterowności oraz

czony też wewnętrznie w bi urze - projekt 9- 1 6.

nowego analogowo-cyfrowego aktywnego ukła­

Piąty prototyp wyszedł na próby przed pro­ totypem czwartym. Na lotn i sko trafił on bo­

Wym ieniono na n i m część przednią kadłuba do wręgi nr 1 , montując w to m iejsce nową stację

d u sterowan i a KS U-9 1 5 . Następn ie samolot ogn i e m

wiem już w l utym 1 990 roku. Następ nie obla­ tano go 1 3 marca i wykorzystano do badań

w opływowym stożku odpowiadającym obry­ sem docelowemu M i G-29M. Pierwszy lot n a

S U W-29M i od września 1 9 9 1 roku testowano

charakterystyk lotno-taktycznych, stateczności

n i m wykonano 1 2 styczn i a 1 98 7 roku.

o tr z y m ał

syste m

k i erowa n i a

na n i m stację radiol okacyj ną NOlO Ż uk, stację o p to e l e ktr o n i c z n ą O LS - M o r a z p o c i s k i

i sterowności, ergono m i i kabi ny, dopracowania stacj i rad iol okacyj nej (zakres " mapa terenu " )

Z ko l e i d l a prób wzmoc n i o nego s i l n i ka

Ch-29T wraz z n iezbędną armaturą w kabinie

RD-3 3 K (53,9/86,3 kN) przebudowano proto­ typ " 921 ". Zabudowano go w m i ejsce l ewego s i l n i ka R D - 3 3 (prawy R D - 3 3 pozostał bez

pilota. Do 30 czerwca 1 992 roku wykonano na n i m 276 lotów. Dla przeprowadzenia prób fabrycz nych oraz

d z ających poc i s ków p r z e c i w o krętowych Ch-3 1 A. 7 l u tego 1 992 roku samolot " 1 5 5 " przebazowano na lotnisko Maczu l i szczi na Bia­

zmian). Równolegle zmodyfikowano odpowie­

połączonych prób państwowych w zakładach

łorusi gdzie wziął udz iał w pokazie tech n i ki

dnio i regulowany chwyt powietrza do niego (tak

MAPO i m . P.W. Dementiewa przygotowano

lotniczej dla przedstawicieli rządów i resortów

jak to przewidywano w MiG-29M). Wprowa­

partię kolejnych pięciu maszyn (część elemen­

obrony tworzących nowopowstałą Wspól notę N i epodległych Państw ( 1 3 l uty). Do 28 kwiet­ n i a 1 9 92 roku na 11 1 5 5 " wykonano 1 6 5 lotów.

dzono ruchomą dolą krawędź, odchylaną w dół

tów oraz montaż końcowy wykonano jednak

o 20 ° , by dla zapewn ien ia stabi l nej pracy sil­

w zakładzie prod u kcj i doświadczalnej OKB Mikojana). Drugi egzemplarz samolotu - " 1 52 " , po raz p i erwszy otrzymał docel owe s i l n i k i

n i ka zwiększyć i l ość przepuszczanego powie­ trza. Oblot tak zmien ionego " 921 " wykonano 27 września 1 98 5 roku. Po dwóch m iesiącach

oraz zastosowan i a bojowego samonaprowa­

RD-3 3 K, radiolokator N 0 1 0 oraz nowy wskaźnik

Po roku przerwy kolejny lot wykonano na n i m l kwietnia 1 99 3 roku, po czym samolot zapre­ zentowano na Kubi nce oraz w Ż ukows k i m

prób samolot n ieznacznie zmodyfikowano. Lo­

projekcji czołowej KAI-29 i mon itory wie lo­

(MAKS'93). O d l utego 1 994 roku samolot tra­

ty wznowiono 2 6 l utego 1 986 roku. W kwiet­

fu n kcyj ne. Oblatano go 26 wrześ nia 1 9 8 7 ro­

fił do bazy OKB Mikojana w Państwowym Cen­

n i u 1 9 86 roku wprowadzono po raz pierwszy

ku i badano na n i m : charakterystyki lotno-tech­

siatkę ochronną w chwytach (ponowny oblot 24 k w i e t n i a 1 9 8 6 r o k u ) . N a s tę p n i e " 9 2 1 " z RD-3 3 K wykorzystano do badań nowego cy­

n i czne, startu i lądowan ia z podwieszen iami

trum Lotniczo - Badawczym Ministerstwa Obro­ ny w Achtu b i ńsku. Do tego momentu " 1 5 5 "

frowego (w miejsce anal ogowego) u kład u ste­ rowania s i l n i kiem (pozwoliło to m . i n . z m n iej­

i bez, charakterystyki stateczności i sterowno­

wykonał l 72 loty.

ści z kierowanymi pociskami rakietowymi " po­ wietrze-powietrze " , i n stalację pal iwową, kom­

Ostatni prototyp - " 1 56 " , na lotnisko dostar­ czono 2 l i pca 1 991 roku i jeszcze w tym samym

pleks radiol okacyj ny, systemy nawigacj i oraz

szyć o 7% z u życ i e p a l iwa na d o p a l a n i u ) .

zobrazowania informacj i . Samolot 11 1 52 " , pod

m i esiącu oblatano. Od poprzed n i ch prototy­ pów ten samolot odróżniał się i n nym rozmie­

Ogółem bad a n ia konty n u owano d o ko ńca 1 990 roku (wykonano 1 64 loty, ostatni 1 69 lot

względem wyposażenia tech nicznego w pełn i odpowiadał sfor m ułowa n e m u zamów i e n i u

szczen iem przyrządów i wskaź n i ków w kabi­ n i e, m . i n . na tab l i cy centralnej opuszczono

przez WWS ZSRR. D o 2 1 kwietn ia 1 992 roku

n iżej m o n i tory w i e lofu n kcyj ne. W s i erpn i u

wykonano 1 6 sierpnia 1 99 0 roku). Od począt­ ku 1 991 roku dopracowanie siln ika RD-33 K kon­ tynuowano na samolocie MiG-29 o numerze se­ ryj n y m 1 6 1 6 i b u rtowym " 2 6 " (pi erwszym egze m plarzu seryj nym M i G-2 9/9- 1 3). P ierwszy prototyp Mi G-29M, z numerem burtowym " 1 5 1 " (tj . samolot 1 5/1 ) ukończono na początku 1 986 roku, dostarczono na lotni­ sko w Żu kowskim 1 5 lutego i oblatano 26 kwiet­ nia (oblotu dokonał W.je. Mien ickij, będący od

wykonano na n i m 2 5 0 lotów.

1 991 roku samolot przebazowano d o Achlubiń­

Na trzecim prototypie przebadano natomiast w pełn i u kompl etowaną awion i kę samolotu.

ska gdzie przeprowadzono badan ia system u

Jego oblot wykonano 7 kwietnia 1 989 roku i do 1 5 kwietnia 1 993 roku wykonano 21 8 lotów. 2 3 czerwca 1 98 9 roku " 1 5 3 " był zaprezentowany w Kubince sekretarzowi generalnemu KC KPZR - Michaiłowi S. Gorbaczowowi . Czwarty pro­

no charakterystyki stateczności i sterowności b­

1 984 roku, po śm ierci A. W. F i edotowa - w wy­

totyp przekazano na lotni sko 1 6 maja i oblata­ no 2 7 l ipca 1 990 roku. Na samolocie 11 1 54 "

n i k u katastrofy na M i G-3 1 , szefem p i l otów do­

przebadano pod stawowe charakterystyki lot­

kierowania ogniem SUW-29M, a także ocenio­ m o lotu z różnymi konfiguracjami podwieszeń zewnętrznyc h . W l i pcu 1 9 92 roku samolot zmodyfikowano d la potrzeb pokazu na salonie Farnborough ' l 992 (do tego momentu wyko­ n an o na n i m 3 7 1otów). 1 4 wrześ n ia 1 9 92 ro­ ku samolot powrócił do Stacj i Prób w Locie O K B Mikojana w Ż ukowski m . Ponownie sa­

świadczal nych OKB Mikojana). Samolot m iał je­

no-techniczne, kompleks samoobrony, dopraco­

m o lot wzbił się tam w p01 ietrze dopiero 9

szcze s i l n iki RD-3 3 , stare wyposażenie kabiny

wan i e zespołu napędowego oraz jego pracę

kwietn ia 1 993 roku. Tym razem

i nie m iał zamontowanego system u kierowania

przy odpalan i u pocisków rakietowych. Do 28

gotowań do czerwcowego s a l o n u Le Bour-

38

B I B L I O TEKA MAGAZY N U LW

w

ramach przy­

Mo nografia MiG-29

======

get' 1 993. Następn i e samolot zademon strowa­ no n a s a l o n a c h w Ż u ko w s k i m M A K S ' 95

nowy sposób współpracy systemu wskazania ce­

stopn i u zun ifikowany z okrętowym M i G-2 9 K,

l u z rakietą R-7 7 . 6 paździer n i ka płk Sieregin

drogą ujed n o l icenia głównej części kadłuba

i MAKS ' 9 7 .

(przeszkolony na M i G-29M dwa miesiące wcze­

i zbiorn i ka pal iwa nr 3 .

Maksym a l n a p r ę d ko ś ć l otu przy z i e m i

ś n i ej ) odpalił pocisk telewizyjny Ch-29T, bez­

M i G-29M wynosi 1500 km/h, n a wysokości pułap praktyczny samolotu - do 1 7000 m, oraz

pośredn i o trafiając w cel . Na koniec, 5 grudnia 1 99 1 roku O l eg Antonowicz " poraził" kuter ­ cel na Morzu Czarnym samonaprowadzającym

Od 1 9 92 roku w OKB M i kojana był rozwa­

prędkość wznoszenia - do 310 m/s. Pom i mo

poc iskiem przeciwokrętowym przez chm ury

żany eksport samolotu MiG-29M. Oficjalną zgo­

2500 km/h. N ieznacznemu z m n iejszeniu u legł

Eksportowy MiG-29ME (9·15E)

wzrostu masy samolotu, tj. normal nej masy

(pocisk - bez głow icy bojowej, bezpośred nio

dę władz w tym zakresie otrzymano dwa l ata

startowej do 1 6 800 kg i maksyma l n ej - do

uderzył w cel), a 20 grud nia Marat Ałykow sku­

póź n i ej . Zarazem jednak OKB M i kojana od­ gór n i e nakazano eksportowym M i G -29M -

22300 kg charakterystyki samolotu startu i lą­

tecz n i e poraz ił ś m i głowiec-cel rakietą R- 7 7 .

dowan ia praktyczn i e pozostały na n i ez mienio­

W tym momencie oceniano, że dalsze szcze­

M i G-29ME (projekt 9-15E) - dla których pla­

nym poz i o m i e (roz b i eg 3 20-500 m, dobieg

gółowe próby uzbrojen ia mogą jeszcze po­

nowano też oznaczenie M i G-33, znacz n i e ob­

z wykorzystaniem spadochronów ham ujących

trwać 2 - 3 lata, ze względu na jego m n ogość

n iżyć standard awioniki, który m iał teraz odpo­

- 500 m). Równ i e dobre były nadal charakte­

w arsenale uzbrojenia M i G-29M.

wiadać wcześniejsze m u M i G-29SE (9-1 3SE).

rystyki manewrowe MiG-29M, przy tym ma­

M i G-29M pomyś l n i e przeszedł badan i a fa­

W 1 992 roku pewne zai nteresowanie takim sa­

newrowanie z przeciążen i em g+ 9 było teraz

bryczne oraz pierwszy etap prób państwowych

molotem wyraziły I n d i e precyzując wstępnie

dopuszczalne w pełnym zakresie prędkości lo­

i w 1 991 roku WWS ZSRR wydały wstępną de­

l iczbę zamawianych maszyn na 30 egzempla­

tu samolotu.

cyzję na skierowanie samolotu do prod u kcji

rzy. Rów n o l e g l e p l a n owano zaku p i ć sześć

Zwiększona l i czba belek na uzbrojenie po­

seryj nej. W l atach 1 99 1 -2000 zamierzano zbu­

M i G-29 U B i podjąć staran i a w ce l u urucho­

zwoliła do większości zadań bojowych zabie­

dować 300 M i G-29 dla rosyjskich sił powietrz­

m i e n i a produ kcj i l i cencyjnej kolejnych 1 20

rać trzy dodatkowe zbior n i k i paliwa. W efek­

nych (pierwotnie do końca 1 990 roku planowa­

M i G-2 9M. Według n i epotwierdzonych danych

cie bojowy patrol powietrzny mógł być teraz

no zbu dować pi erwsze 60 maszyn i w latach

stosowną umowę wstępną podpisano 30 paź­

reali zowany na odległości do 1 250 km, l i cząc

1 9 9 1 - 1 995 ko l ejne 300 sztu k) . Samoloty te

dzier n i ka 1 994 roku. Na przeszkodzie jej sfina­

od l otni ska startu, a zadan i e uderze n i owe -

m i ały posłużyć do przezbrojenia wybranych

lizowan i u stanął jednak brak doświadczeń z eks­

z dwoma ciężkimi pociskami kierowanymi " po­ w i etrze-pow i e r z c h n i a " , n a o d l egłoś c i d o

pułków lotnictwa myśl iwsko-bombowego, zgo­ d n i e z wcześn i ej założonymi planami (w ra­

pl oatacj i tego typu samol otu w WWS Federacj i Rosyjskiej . Żywiono też z tego powodu obawy

1 1 90 km.

mach real i zacji pierwotnych planów pierwsze

co do szans modern izacj i samolotu w przyszło­ ści. By temu przeciwdziałać jeszcze 28 stycz­ nia 1 993 roku wymuszono na prezydencie Jelcy­ nie wydanie dekretu, który miał zagwarantować wyprod u kowanie do 1 996 roku 30 M i G-29M i ski erowanie ich do ekspl oatacj i w wybranym pi erwsza l i n i owym pułku lotn i ctwa bojowego WWS Federacj i Rosyj skiej. jednak żaden z tych samolotów n igdy n i e ujrzał światła dzien nego, natomi ast strona i ndyjska stopn i owo ski erowa­ ła swoją uwagę w kierunku wielezadan i owych samolotów bojowych OKB Suchoja - Su-30MKI, ale to j u ż i n na h istoria.

Projekt szkolno-bojowego MiG·29UBM (9·61 ) Samo l ot M i G-2 9 U B M (projekt 9-6 1 ) m i ał być dw u m i ejscową odmia ną szko l n o-bojową M i G-2 9M. M i ał być przy tym, pozbawiony ce­

Szósty prototyp MiG-29M był m . in. prezentowany na salonie Farnborough ' 1 992.

low n i ka rad iolokacyj nego ale dysponować roz­ we przezbrojono w samo l oty M i G-29/9- 1 3 ) .

b u d owanym u z broj e n i e m " pow i etrze-po­ w i erzch n i a " , o b ej m uj ącym m . i n . 1 1 b o m b

ku nakłady finansowe na zbrojenia (efekt przy­

Ogółem w latach 1 986-1 991 na prototypowych

5 0 0 k g , p r z e n o s z o n yc h w ko n f i g u r a c j i :

jęcia nowej polityki obronnej przez ekipę Gor­

4x2 + 2x1 + 1 x1 . Nowym uzbrojeniem w tym

S p r a w n y p o s t ę p prac n ad s a m o l ot e m

dwa wcześniej wytypowane pułki uderzenio­

M i G-29M opóź n i ały z m n i ejszone o d 1 98 7 ro­

1 99 1 roku przebadano: lotno-techn iczne cha­

M i Gach-29M wykonano około 1 200 l otów. Obok sześci u prototypów ( " 151 ". . . 156 " ) zbu­ " dowano także płatowiec do prób statycznych i płatowi ec do prób resursowych.

rakterystyki samolotu, napęd, system nawigacyj­

Jednak - jak już wspomniano, od tego same­

m e n d kierowa n i a pom iędzy operatorem na

ny, kom p l e ks rad i o l o kacyj ny oraz podstawy

go 1 991 roku WWS ZSRR zrezygnowały z za­

pokładz i e n o s i c i e l a i odpal onym poci skiem

uzbroj e n i a . Od paździe rn i ka 1 9 88 roku na

kupów M i G-2 9 na potrzeby własne. W tych

m i ano dokonywać z pomocą aparatury rad io­

M i G-29M lata l i pierwsi p i l oci wojskowi, doko­

war u n kach próby państwowe samolotu stop­

wej APK-9.

b a c z o w a ) , w p ołącz e n i u z k ł o p o t a m i z kooperanta m i . Ty m n i e m n i ej do ko ń ca

zakres ie był nato m i ast pocisk Ch-59M z te le­ w i zyjno-rad i o komend owym u kładem k i ero­ wan i a. Kodowaną wym ianę i nformacj i i ko­

nując oceny dopracowania aerodynam iki i sy­

n iowo ogran iczano i ostateczn i e z braku fundu­

M i G-29U BM miał także otrzymać l aserowo­

stemu sterowania samolotu (ocena manewrowo­

szy przerwano. Od 1 9 92 roku przestały latać prototypy " 151 " , " 152 " i " 154 " , a od 1 9 93 ro­ ku - " 153 ". Wszystkie one zostały zakonser-

termowizyjny kompl eks obserwacyj no-celow­

ści M i G-29M wypadła bardzo dobrze). 5 l utego 1 9 91 roku Roman Taskajew rakie­ tami R-77 po raz p ierwszy poraził dwa cele po­ wietrzne. 5 kwietnia Wład i m i r Gorbunow cel i m itujący pocisk manewrujący tuż nad z ie m i ą (pierwsza raki eta R-7 7 poraziła ce l , druga odłamki). 1 8 września 1 991 roku Gorbunow po­ raził manewrującego M i G-21 (M-2 1 ), stosując

wowane w Achtubińsku, w fi l i i Stacj i Prób w Lo­ cie OKB M i kojana z Ż ukowskiego. We wrześn i u 1 993 roku wstrzymano loty " 156 " , a od l u tego 1 994 roku - " 155 ". W 1 993 roku przerwano też budowę siódmego (" 1 5 7 " ), n ieco zmien ionego prototypu M i G-29M. Miał on być w większym

BIB LIOTE KA M AGAZYN U LW

n i czy w podwieszanym kontenerze pod kadłu­ ·

bem (był on p lanowany także i d l a bojowego M i G-29M). M i ał on zapewnić atak z użyciem bomb k i erowanych laserowo KAB-500Ł, jak również umoż l iwić odgrywan i e roli samolotu l i dera d l a w i ę kszej gru py ud er zen i owej jed­ n o m i ejscowych M i G-2 9M z a n a l ogicz nym uzbrojeniem.

39

=======

Monografia MiG-29

=======

Projekt uderzeniowego MiG·29Sz

ze zmodernizowaną wielofunkcyjną stacją ra­

System kierowania ogniem m iał być oparty

di olokacyjną Żuk -F. Stacja dysponowała m . i n.

o z m odern i zowaną stację r a d i o l o kacyjną

Samolot MiG-29Sz (z ros. Szturmowik, sztur­

poprawionymi o 6 0% parametrami przestrzen­

Żuk-MF (Soko/), wyposażoną w skanowanie

m o w y ) m i ał b y ć s a m o lotem p o l a wal k i ,

nymi, umożliwiała śledzenie do 24 celów po­

elektroniczne i zdolną m.in. zapewnić jedno­

pochodnym MiG-29M. Projekt- w końcu lat

wietrznych i jednocześnie ostrzał do 6 z nich.

czesny ostrzał ośmiu celi powietrznych (z 30 śle­

8 0., został przygotowany na własne ryzyko

Radiolokator Żuk-F dysponował płaską anteną

dzonych ). Liczba belek zewnętrznych na uzbro­

OKB Mi kojana. MiG-29Sz m . i n . m i ał otrzy­

ze skanowaniem elektronicznym w płaszczyźnie

jenie m i ała ulec zwiększeniu do dziesięciu,

mać

poziomej i pionowej. Kąty obserwacji w obu

drogą wprowadzenia drugiej belki podkadłubo­

płaszczyznach od

wej, w układzie tandem. Uzbrojenie " powietrze­ powietrze" docelowo m i ały utworzyć pociski:

bogate opancerzenie najwrażliwszych

elementów samolotu, którego masa miała prze­ wyższać 1 000 kg. Udźwig uzbrojenia miał być

+ 7 0°

do -70°.

W zamyśle konstruktorów RSK MiG wielo­

zwiększony do 5 000 kg ( 10x5 00 kg ), obejmu­

zadaniowy samolot bojowy MiG-29M2 miał

dalekiego zasięgu, pozyskane drogą wyposa­

jąc m . i n. bloki przeciwpancernych pocisków

być uzupełnieniem równolegle rozwijanego

żenia pocisków R-77 w m ieszany napęd rakie­ towo-strum i eni owy, pociski średniego zasięgu

rakietowych Wichr-M, kierowanych w wiązce

perspektywicznego sam olotu myśl iwskiego

laserowej. Maksymalna masa startowa samolo­

przewagi powi etrznej M i G -39 (MF I, projekt

- R-77 (w obu wypadkach ze zmodernizowa­

tu m i ała wynosić 25 5 00 kg, w tych warun­

1 . 42 / 1 .44). N atom i ast M i G-2 9 M 3 m i ał być

ną aktywną samonaprowadzającą głowicą radio­

kach by mogły być nadal zachowane jego do­

ewentualnym przyszłym jedynym typem tak­

lokacyjną) oraz pociski małego zasięgu i do bli­

bre charakterystyki prędkościowo-manewrowe,

tycznego samolotu bojowego WWS Federacji

skiej walki manewrowej R-7 3M lub analogiczne

zdecydowano się równolegle wyposażyć go

Rosyjskiej, gdyby istotne ograniczenia budże­

- bli żej ni eznane - pociski, o nieoficjalnym

we wzmocnione- równolegle rozwijane - sil­

towe uniemożliwiły - w dłuższej perspekty­

oznaczeniu R- 30.

wie czasu, posiadanie m ieszanego składu par­

W asorty mencie uzbrojenia " powi etrze-po­ wierzchnia" mogły pojawić się nowe taktycz­

n i ki RD-43 (98, 1 k N ) .

Kolejne projekty: od MiG·29M1 do MiG-29M3 (9·25) Na przeło m i e lat 8 0. i 9 0. z ini cjatywy Mi­ chaiła R. Waldenberga w OKB Mikojana roz­ poczęto prace nad bardziej perspektywicz­ nym wieJozadaniowym samolotem bojowym, na bazie MiG-29M. Mimo ostatecznego m i l­

ku lotniczego w tej kategorii sprzętu bojowego. Wszystki e te plany w OKB Mi kojana były re­

ne pociski termowizyjne Ch- 38 oraz bardzo

alizowane pod wspólnym oznaczeniem pro­

szybkie pociski przec iwradiol okacyjne małe­

jekt 9-25. Żaden z nich nie zmaterializował się

go zasięgu - Ch -36. N ie były też wykluczone

jednak w praktyce.

Przede wszystkim myśliwiec: MiG·29M4

inne - jakościowo nowe pociski, np. z aktyw­ nymi m i l i metrowymi głowicami samonapro­ wadzającym i . Maksymalny udźw ig uzbrojenia - 6 000 kg. Kabina pilota m iała być w całości wykonana według najnowszych standardów

tzw " szklanej " kabi ny, zarazem pozbawiono ją

czen i a - po pewnym zainteresowaniu - WWS

Samolot MiG-29M4- nad którym prace ru­

ZSRR w tej kwest i i , OKB M i kojana, choć

gowych.

prace w tym ki erunku postanow iło kontynuo­

szyły na początku lat 9 0., to kolejny niezreali­ zowany projekt, bazujący na " wyjściowym " MiG-29M. Tym razem założono zbudowani e

wać. Założono w związku z tym etapowe do­

przede wszystkim samolotu myśliwskiego prze­

wanie wzmocn ionych silni ków R D -43, dodat­

wagi powietrznej. D l atego założone z m i any

kowo jednak wyposażonych w osi owosyme­

w ograniczonym zakresie, własnymi s iłam i

chodzenie do celu.

jakichkolwiek dublujących przyrządów analo­

Także i na tym samolocie założono zastoso­

W etapie pierwszym (umownie nazwanym

głównie objęły: wprowadzenie nowej stacji ra­

tryczny układ sterowania wektorem ciągu. N i e

MiG-29M 1) postanowiono na początek zwięk­

diolokacyjnej -Żuk-F, dodanie dwóch belek na

jest wykluczone iż w kolejnym etapi e rozwo­

szyć zapas paliwa drogą wydłużenia o 91 0 mm

termiczne pociski ki erowane R-7 3 - na koń­

ju przewidziano zastosowan ie zmodernizowa­

kadłuba (podobne rozwiązanie zastosowano

cach skrzydeł oraz wprowadzenie silni ków

nych silników R D -43 o c i ągu zwi ększonym

w amerykańskim F/A-1 8EIF Super Hornet ). Zde­

z umownym oznaczeniem R D -1 33, wyposa­

o 2 0% w stosunku do modelu wyjściowego.

cydowano s i ę b o w i e m r o z m i eśc i ć p r z e d

żonych w osiowosymetryczne dysze ze stero­

przedziałem silnikowym wstawkę umożliwia­

wanym wektorem ciągu.

jącą zwiększenie objętości zbiornika nr 3 oraz zabudowę nowego zbiornika nr 4. Dzięki temu wewnętrzny zapas paliwa m i ał być zwiększo­ ny o 2 0% (do 7000 dm3).

Projekty MiG-35 i MiG·35UB (9·35)

Równolegle, z jednom iejscowym

mode­

lem MiG- 35 założono i budowę jego dwumiej­ scowej odmiany szkolno-bojowej- MiG -35UB (oznaczenie umowne ). Tym razem myślą prze­ wodnią konstruktorów było zbudowanie samo­

2 1 s i erpnia 1 997 roku, przedstawiciele RSK

lotu szkolno - bojowego, z w pełni zachowa­

wstępnych prac nad kolejnym modelem roz­

ny m s y s t e m e m k i er o w a n i a o g n i e m o r a z uzbrojeniem " wyjściowego " samolotu bojowe­ go. W tych warunkach kabinę wykonaną w ukła­

powierzchni, z kesonowymi zbiornikami pali­

wojowym M i G -29M - oznaczonym w prasie

dzie tandem, z wyraźnym przewyższen iem

wa o podwojonej objętośc i . Rozpiętość płata

MiG- 35 (projekt 9- 35 ) . W nowej konstrukcji

miała wzrosnąć do 1 2 , 00 m, klapy przednie

postanowiono w maksymalnym stopniu wyko­

założono rozmieścić na jego całej krawędzi

rzystać dorobek prac nad projektem 9 -2 5 , naj­

Przyszły MiG -35 m i ał być w perspektywie

natarcia, natomiast klapy tylne- o zwiększonej

bardziej perspektywiczne środki rażenia oraz

jedynym typem wieJ ozadaniowego samolotu

powierzchni, otrzymały krawędź spływu pro­

awangardowe rozwiązania awioniczne z za­

bojowego WWS Federacji Rosyjskiej i w tym

stopadłą do osi kadłuba.

rzuconego ostatecznie programu myśliwca prze­

momencie jego głównym rywalem w walce

W kolejnym etapi e (MiG-29M2 ) zamierza­

MiG, na konferencji prasowej- podczas salo­

no samolot wyposażyć w dodatkowe przednie

nu MAKS'97, poinformowali o prowadzeniu

usterzenie poziome i nowy płat o zwiększonej

F i nalny MiG-29M3 m iał otrzymać kolejny

wagi powietrznej MiG- 39.

miejsca tylnego - w stosunku do przedniego " za­

pożyczono " z Su-27UB.

o palmę pi erwszeń stwa został AWPK Suchoj z programem Su-27M (Su -35 ). Wbrew pozo­

raz powiększoną instalację paliwową, poprzez

Ponownie, w celu zwiększenia integralnego

powiększenie zbiornika nr 2 oraz dodatnie ko­

zapasu paliwa postanowiono wydłużyć kadłub

rom, w tym momencie RSK MiG wcale nie zna­

lejnego - nr 5 . Ogółem objętość integralnej in­

o 9 10 mm. W efekcie umożliwiało to znaczne

lazło się na straconej pozycji . Rozwój progra­

stalacji paliwowej samolotu m i ała wzrosnąć

powiększenie kadłubowego zbiornika nr 3. Do­

mu Su-27M (Su-35) szedł bowiem z dużymi

do 8 000 dm3. Równolegle samolot m iał otrzy­

datkowo na kadłubie zabudowano zbiorniki nr

oporami pochłaniając bezpowrotnie kolejne

mać pokładową instalację do tankowania w lo­

4 i nr 4A, zastosowano powiększone zbiorniki

sumy pieniędzy i tak naprawdę niewi ele kon­

cie. Z paliwem integralnym zasięg samolotu

skrzydłowe (w powiększonym płacie) oraz po

kretnego dając w zamian. Ponadto jak na przy­

miał wzrosnąć do 3000 km. W celu zrekompen­

raz pierwszy wprowadzono zbiorniki paliwa

szły samolot podstawowy Su-27M (Su-35 ) jest

sowania masy samolotu na tym etapie zamie­

w statecznikach pionowych. W efekcie zapas pa­

do wielu zadań bojowych zbyt duży a więc

rzano wyposażyć go w mocniejsze s i l n i k i

liwa integralnego na pokładzi e samolotu wzrósł

i mniej ekonomiczny, przy tym pełne wyko­

R D -43. Kolejną i stotną nowością n a umownym

o około 1900 dm3• Samolot miał przy tym otrzy­

rzystanie w każdym locie rozbudowanej i bar­

MiG-29M3 miał być system kierowania ogniem

mać pokładową instalację tankowania w locie.

dzo drogiej awioniki jest mało prawdopodob-

40

B I B L I OT E KA MAGAZY NU LW

=""""""====

M o n og rafia M i G -29

=""""""'"""'

ne. Reko mendowany M i G-35 m i ał być nato­ m iast samol otem o k i l ka ton lżejszym z ekono­ m i czniejszym napędem oraz wysoce zintegro­ waną awioni ką, będącą jednol itym systemem spełn iającym funkcje: obserwacyjno-celown icze i kierowan i a ogniem, nawigacyj ne, rozpozna­ n i a i łączności, kierowan ia lotem itp. Dzięki temu wszystkie czuj n i ki pokładowe miały być maksymalnie efektywnie wykorzystane w każ­ dym locie, w różnych zastosowaniach. Sercem jednol itego system u awionicznego miał być ze­ staw komp uterów m i sj i . Przy tym wszystkie urządzenia miały być podłączone za pomocą

szyn danych zapewniających " otwartą" archi­ tekturę całego systemu i tym samym dając moż­ l iwości w przyszłości łatwego włączan i a no­ w y c h u r z ąd z e ń . Te o c e n y p otw i e r d z a porównan ie Mi G-3 5 z Rafale, Eurofighterem czy Super Hornetem, samolotami których do­ datkowym dużym atutem jest znaczny poten­

Prototyp MiG-29M2 został oblatany 26 września 2001 r. i niemal z miejsca został zaoferowany Malezji, Wenezueli oraz Erytrei.

cjał eksportowy. Su-27M (Su-35) jest natomiast bl iższy F-1 5 E Strike Eag/e, tj . samo lotowi na który stać jedynie n ieliczne, naj bogatsze kraje. Według nie do końca potwierdzonych da­ nych w 1 99 6 roku rosyjskie WWS przystąpiły do współfi nansowania programu MiG-35. Oblot samolotu był planowany na 1 99 7 rok. W roku kolejnym m i ał być on zademonstrowany, na salonie Farnborough ' l 998. Mimo obiecujących p e r s p e ktyw, o b a p r o g r a m y, tj . M i G - 3 5 i MiG-3 5 U B , w 1 9 99 roku zdecydowano się anulować n a korzyść programu PA K FA.

MiG·29M1 i MiG·29M2 zła passa przełamana? -

Zaz naczona wyżej z m i ana kier u n ku prac m . i n . związana była z objęciem kierownictwa

Nim to się jednak stało - jeszcze przed pierwszym lotem - MiG-29M2 został oficjalnie zaprezentowany na salonie MAKS' 2001 w Ż ukowskim.

RSK M i G przez N i kołaja N i kiti na, przybyłego z . . . AWPK Suchoj i d otychczas prowadzącego program Su-2 7M/Su-3 5 . Zaproponował on bo­ wiem by na bazie zachowanych prototypów MiG-29M stworzyć prototypy unowocześni o­ nych maszyn: M i G-29Ml (jed nomiejscowa)

l i czby F/A- 1 8 D została bowiem przerwana

Na razie oba samoloty mają być wyposażo­

przez kryzys finansów państwa, natomiast obe­ cnie samolot F/A-1 8 D nie jest j u ż prod u ko­

ne w nieznacznie tylko zmodern izowaną sta­ cję radiolokacyjną NOlOM Ż uk-M. Doce l owo

wany seryj n i e ) . Został on po raz p i erwszy zademon strowany na salon ie MAKS'Ol w Ż u­

ma być zastosowana awangardowa stacja radio­ lokacyj na Żuk-MF (Sako/). Udźwig i asortyment

i M i G-29M2 (dwum i ej scowa), zdol nych szyb­ ciej i skuteczniej konkurować na m iędzynaro­

kowskim, w sierpn i u 2001 roku. Następnie zo­

uzbrojenia, w stosu nku do M i G-29M - pozo­

stał on oblatany 26 wrześn i a i zademonstrowa­

stał bez zmian. Pojemność i ntegral nej instala­

dowych rynkach hand l u uzbrojen iem.

ny m i ę d z y p a ź d z i e r n i k i e m a g r u d n i e m 2001 roku w Mal ezj i ( l paźdz iern i k, Langka­

cj i pal i wowej samolotu M i G-29Ml ma wyno­ 3 sić 6500 d m . MiG-29M2, gdzie drugie miejsce

wi Air Show), Wenezueli (l grudnia, baza El Li­ bertador koło Maracay) i E rytre i . Prototyp

kab iny załogi nie ma wyraźnego przewyższe­

M i G-29M2 powstał z przebudowy czwartego prototypu Mi G-29M - " 1 5 4 ".

ba jest bowiem teraz zajęty przez stację radio­ lokacyj ną). Większy i ntegralny zapas pal iwa

Potrzeby rynku spowodowały, że jako pi erw­ szy powstał d w u m i e j s cowy p r o totyp M i G-29M2. jest to związane z malezyjskim konkursem na wielozadaniowy samolot bojo­ wy (przede wszystkim jednak uderzen iowy), po­

trzebny do uzu pełn ienia posiadanych już ame­ rykańskich F/A-1 8D Harnet (dostawa docelowej

nia, jest on n ieco pom n iejszony (przód kadłu­

Na tym samym salonie, MAKS'Ol - przed­ staw iono także demon stratora jednom iej sco. wego M i G-29M l , na raz ie

był możl iwy do uzyskan i a dzięki zastosowa­ n i u awioniki o zmn iejszonych gabarytach i ma­ sie. Pochodzi ona z Ram ienskiego PKB i bazu­

wyposażonego tylko w s i l n i­

je na aw i o n i ce c h i ń s k i ego S u - 3 0 M K K , z i ntegrowa n ej wo kół s z y n y d a nych M I L

ki RD-1 3 3 ze sterowanym wektorem ciągu oraz dodat­ kowym i belkami na końców­

C.90. Obie wersje otrzymają pokładowy odbior­

kach płata na term iczne po­

n i ka pal iwa w locie, tym razem wzorowany

ciski samonaprowadzające

jednak na rozwiązaniu z M i G-2 9K.

R- 7 3 . By ł on o z n a c z o n y

Przej ściowo oba samoloty mają dyspono­

M i G-2 90WT ( z ros. Otkła­

wać s i l n ikam i RD-33 ser i i 3 l u b RD-1 3 3 . Mają

n i ajemyj Wektor Tiagi, stero­ wany wektor ciągu) i pocho­

być jednak zachowane powiększone wloty, co

dził z przebudowy szóstego prototypu M i G-29M 1 5 6 ".

w przyszłości powinno umożl iwić zabudowę mocniejszych s i l n i ków RD-43 (98, 1 - 1 1 6,5 kN). Aktual n i e trwa dopracowywanie obu konstr uk­

jego oblot spodziewany jest

cj i z środków własnych RSK MiG i poszukiwa­

w naj b l i ższym czasie.

nie potencjalnych kl ientów.

-11

MiG-29M 1 otrzymał m.in. silniki ze sterowanym wektorem ciągu i bel­ ki na kpr "p-p" R-73 na końcach skrzydeł.

ST D 1 5 5 3 B , z cyfrowym procesorem CWM

B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW

41

""""""'""""'

M o n o g rafia M i G -29 nie zdecydowano oprzeć g o o M i G-29M. S ko­ rygowany projekt w OKB Mi kojana otrzymał oznaczenie 9-3 1 . Badania startu z tram pol i ny i lądowania na aerofi n i szer na MiG-2 9 przeprowadzono od lata 1 982 roku . Próby te zrealizowano w ba­ zie

Nowofiedorowka na Krym ie, w oparciu

o naukowo-badawczy i szkolno - tre n i ngowy kom p l eks " N i tka ". Do badań przeznaczono prototyp M i G-29 " 9 1 8 ". Obok n iego w bada­ ni ach uczestni czył samolot M i G-2 7 - 603 " " (burtowy 1103 ") . Przebudowę " 9 1 8 " zrealizowa­ no w okresie l i piec - sierpień 1 982 roku . Kon­ strukcję z przyczyn oczywistych maksyma l n i e odchudzono, równolegle wzmacniając podwo­ z i e . Po nowny o b l o t wykonano 1 1 s i er p n i a 1 982 roku i w dziesięć d n i później obl atywacz OKB M i koja na - Awiard G. Fastowiec, wyko­ nał p ierwszy start z trampo l iny T- 1 . Przy masie 1 2000 kg rozbieg wyni ósł 2 50 m , a prędkość zejścia - 240 km/h. W kolejnych próbach roz­ bieg zmn iejszono do 1 50 m, przy prędkości zej­

Pierwszy prototyp MiG-29K podczas prób na lotniskowcu Tbilisi.

MiG-29 idzie na morze: MiG·29K {9·31 )

tego rozwiązania doprowadziły do podjęcia

ścia 1 80 km/h i masie 1 4500 kg. Ogółem do 8 września 1 982 roku pi erwszy etap badań 1191 8 " objął 20 lotów (do tego momentu wyko­ nano na 1191 8 " ogółem 1 49 lotów). Następn ie

kolejny raz zmienionej decyzj i. Teraz ponow­

samolot skierowano d o dopracowania. Przebu­

Dalsze dyskusje nad racjonal izacją przyję­

W 1 9 78 roku OKB Mikojana wystąpiło z pro­

nie m i ały być zbudowane okręty większe, ale

dowie poddano też i tram poli nę, optymal izu­

pozycją budowy na bazie M i G-2 9 myśl iwca

nadal pozbawione katapult i wyposażone tyl­

jąc jej profi l.

pokładowego M i G-2 9 K (z ros. Korab iel nyj, okrętowy). Od model u bazowego m . i n . odróż­

ko w tram poli ny. Nadal też w jak - 41 u patry­

Do pierwszych prób na naziemnej makiecie

wano konstrukcji najlepiej spełn iającej wyma­

pokładowego aerofi n i szera Swietłana-2 wyko­ rzystano M i G-2 7 - 11 603 " (piloci z Instytutu Ba­

n i ała go powiększona o 1 0 % pojem ność i nte­

gania marynarki wojennej, ale równolegle na

gralnej i n stalacj i paliwowej oraz możl iwość

bazie najnowszych taktycznych samolotów my­

dań w Locie Ministerstwa Przemysłu Lotn icze­

przenoszenia dwóch dodatkowych zbior n i ków 3 podskrzydłowych po 800 d m każdy (obok " za­ " s ad n i czego z b i o r n i ka p o d kadłu b owego 3 1 500 d m ) . Zm ien ione też były systemy łącz­ ności, identyfikacji i nawigacj i . Normalna ma­

śl iwskich zdecydowano się teraz też przygoto­ wać alternatywne myśl iwce MiG-29K i Su-27K. ło prace nad odpowied n i m typem, tym razem

go A. W. Krutow i S. N . Tr ieswjatskij). W maju - l i pcu 1 983 roku w hak do lądo­ wania wyposażono M i G-29 " 9 1 8 ". )ego oblo­ tu dokonano 29 l i pca 1 983 r. i 21 sierpnia prze­

j uż dość znacznie odróż n iającym się od mode­ l u bazowego. Otrzymał on wewnętrzne ozna­

bazowano go na Krym. Badania charakterystyk lądowania " 9 1 8 " trwały do 31 paździer n i ka

sa startowa z czterema kierowanymi poci ska­ m i r a k i etowy m i " powi etrze-pow ie trze " -

j eszcze w 1 98 1 roku OKB M i kojana rozpoczę­

czenie w bi urze - projekt 9-2 9 .

1 983 roku. Osiągn i ęto dobieg skrócony do za­

1 5 5 70 kg z czterema pociskami i trzema zbi or­

Nowy myśliwiec pokładowy wyróżniało za­

n i kami dodatkowymi - 1 8210 kg. Maksymalny ład u nek " powietrze-powietrze " , to cztery poci­ ski R-2 7 i dwa R-73, obok działka z zapasem 1 50 nabo i . Taktyczny promień działania z pa­

stosowan ie przykadłubowych napływów z nie­

Tram pol i n ę T-2 u kończono w roku kolej­

znacznie zm ienioną formą oraz dodanym uste­

nym . W okresie 1 -2 5 październ i ka 1 984 roku badan ia z n iej - " 9 1 8 " , wykonał W.je. Mienie­ kij . Na " N itce " - z użyciem 1191 8 " badano po­

l i wem i n tegralnym - 8 5 0 km, ze zbiorn i ki e m podkadłubowym - 1 0 5 0 km i z trze ma zbior­

rzeniem przed n i m . Ponadto nasady napływów otrzymały charakterystyczne uskoki " zęby " zwiększające intensywność generowanych wi­ rów przykadłubowych. Ko lejną nowością m i a­

ledwie 90 m .

nadto system nawigacyj ny oraz podej ścia do

l ądowania, z wykorzystan i em różnych tech n i k

nikami - 1 300 km. Czas patrolowan ia w powie­

ły być s i l n i ki ze sterowanym wektorem ciągu.

i przy różnych warunkach pogodowych oraz do­

trzu, w od ległości 250 km od okrętu - od 100 do 1 40 m i n ut.

Jednak w tym momencie znane już były pierw­

by. Pierwsze podejścia do lądowania z wyko­

sze wyn iki prac nad MiG-29M i dla przyspie­

rzystan iem świetlnego system u Łuna-3 wykona­

Propozycja OKB M i kojana została ocenio­

szenia prac nad przyszłym MiG-2 9 K ostatecz-

no jeszcze w maju 1 984 roku. W trzy l ata

na pozytywnie i w ślad za tym d l a nowo pro­ jektowanych lotniskowców projektu 1 1 43 . 5 za­ łożono grupę lotniczą w składzie: 1 8 myśliwców Su-27K, 28 myśl iwców M i G-29 K - startujących z katapu l ty oraz 8 śmigłowców ZOP Ka-2 7, 2 poszukiwawczo-ratown iczych Ka-2 7PS i 4 do­ zoru radiolokacyj nego oraz pozahoryzontal ne­ go wskazywania okrętów przeciwn i ka przeciw­ okrętowym pociskom samonaprowadzającym Ka-3 1 . jednak w 1 98 1 roku p l an ten anulowa­ no, decyd ując się na budowę n ieco m n i ejszych lotniskowców, pozbawionych na dodatek kata­ pu lt. W tych warunkach osnową lotni czej gru­ py okrętu miały się stać samoloty VSTO L )ak-41 . W celu zwiększenia masy startowej tych maszyn (większy udźwig uzbrojenia) nowe lotniskow­ ce miały dodatkowo otrzymać specjalne tram­ poliny startowe.

Samolot MiG-29K sfotografowany tuż przed przyziemieniem na pokładzie okrętu. Zwraca uwagę opuszc­ zony hak do lądowania i rozciągnięta w poprzek pokładu lina aerofiniszera.

42

B I B L I O T E KA MAGAZY N U LW

========"""

Monografi a MiG-29

========"""

- przy masie do 2 2 400 kg (rozbieg 1 95 m). Możl iwe też było przejście samolotu na drugi krąg w przypadku niezłapania przez hak aero­

fi niszera. System kierowania ogniem S U W-29 K o b ej m o w ał

kom p l eks

r ad i o l o kacyj n y

RŁPK-29 U M z radi o lokatorem N 0 1 0, dysponu­ j ącym poprawionymi charakterystykami pracy nad powierzch n ią wodną. Nowością był nato­ m iast system nawigacyj ny SN-K Uzieł, obejmu­ j ący: układ i nercyjny I N S-84, odbiorn i k global­ nego system u nawigacj i satelitarnej Uragan, radiotech niczny system bliskiej nawi gacj i i przy­ rządowego lądowania, cęntralę danych aerody­ nam i cznych oraz procesor cyfrowy. Wymusiło Pierwszy prototyp MiG-2 9K z kierowanym uzbrojeniem "powietrze-powietrze'� później na " N itce " wykonano natomiast pierw-· sze automatyczne lądowanie w nocy. Intensyw­ ne badania na Krym ie reali zowano do gr udnia 1 991 roku (tj . momentu rozpadu ZSRR). W sierp­ n i u 1 992 roku M i G-2 9 " 9 1 8 " , pod oznacze­ n i em MiG-2 9 KWP (z ros.: Karotkogo Wzl i eta

to n iezbędną m odyfikację system u zobrazowa­ nia i nformacj i w kab i n ie pilota - SOI-29K. Przy n iezmieni onym udźwigu uzbrojen i a, na czte­

łożen i u schowanym w n iezm i en ionych wnę­

rech zewnętrznych bel kach podskrzydłowych

kach podwozia wyposażono je w specjalne układy " podciągające ". Sterowana goleń prze­ dn ia, w cel u poprawy właściwości manewro­

rakietowe " powietrze-powietrze " R-77 i R-7 3. Budowę dwóch prototypów M i G-2 9 K rea­

można było przenosić tylko kierowane pociski

wych - otrzymała zwiększone kąty skrętu ( + /-

l izowały wspó l n i e OKB M i kojana i MAPO i m .

9 0 0) . Wym i e n i o n o r ó w n i eż w s z y s t k i e

i Posadki, krótkiego startu i lądowan ia), był

pneumatyki, n a nowe o zwiększonym ciśnien iu.

demonstrowany statycz nie na sal onie MOSAE­

Wiele elementów wyposażen i a poddano n ie­

ROSHOW'92 (do tego momentu wykonał po­

P. W Dementiewa. 1 9 kwietn ia 1 988 roku pierw­ szy prototyp " 311 " (31 /1 ) przekazano na lotni­ sko i po przeprowadzeniu niezbędnych prób na­

zbędnej hermetyzacj i oraz wyposażono w po­

z i e m nych o b l atano 2 3 czerwca 1 9 8 8 roku

krycia antykorozyj ne.

(Toktar O. Aubakirow). Samolot nie m i ał zabu-

nad 300 lotów).

Przeprowadzone w l atach 1 982-1 984 kom­ pleksowe próby na kom p l eks ie " N itka " po­ twierdz iły możl iwość budowy konwencjonal­ nych myś l i wców, startuj ących z tram pol i ny i lądujących na aerofi n i szer. W ś l ad za tym, 1 8 kwietnia 1 984 roku wyszło wspó l ne posta­ now ienie KC KPZR i Rady M i n i strów ZSRR za­ lecające budowę takich samolotów OKB Miko­ jana i OKB Suchoja. OKB Suchoja odpowiadało za budowę pokładowego myśliwca przewagi powietrznej Su-27K, natomiast OKB Mikojana - za budowę pokładowego taktycznego samo­ lotu myśl iwskiego M i G-29K, zdol nego wyko­ nywać również uderzen i a na obi ekty nawod­ ne i brzegowe. jak j uż wspomn iano - obecnie, M i G-29 K zdecydowa no budować na baz i e M i G-2 9M ( 1 984 rok). W związku z bazowaniem na okrę­ cie MiG-29K miał jednak wiele istotnych zmian. Ze względu na duże obciążenia przy lądowa­ n i u wzmocniono zbiornik centralny oraz poło­ żony zaraz za n i m przedział s iłowy korpusu

kadłuba, do którego mocowane były główne go­

Drugi prototyp MiG-29K demonstruje złożone skrzydła po wylądowaniu. Uwagę zwraca też wychylona płyta hamulca aerodynamicznego na grzbiecie kadłuba.

lenie podwozia i hak do l ądowania. Odpowie­ dniemu wzmocn ien i u poddano i przód kadłu­

W odróż n ieniu od M i G-29M, w M i G-29 K

dawanego system u kierowani a ogniem. Po wy­

ba w rejonie goleni przed n iej. Rozpiętość płata

n i e zwiększono pojemności zbior n i ków skrzy­

wzrosła do 1 1 ,99 m ( P = 4 3 m\ przy tym do­

konan i u 3 3 lotów ocen i aj ących stateczność

dłowych. Samolot otrzymał natomi ast pokła­

pracowano jego profil i rozbudowani u u l egła mechanizacja. Wprowadzono dwuszcze l i no­ we klapy tylne, o dodatkowo zwi ększonej cię­ ciwie oraz tzw. " zawisające " przy lądowan iu lot­ ki. D l a z m n i ejszen ia rozmiarów hangarowan ia płat otrzymał, sterowane z kabiny pi lota - skła­ dane końcówki ( rozpiętość po złożen iu - 7,8 m; z podwieszonym uzbrojeniem - 8,3 m). Koncep­

dową instalację tan kowan ia w locie, z wysuwa­ ną sondą na l ewej burcie, przed kabi n ą p i l ota (patrząc w kierunku lotu). Potencj a l n i e mógł on też być nosicielem agregatu do przetacza­

n i a paliwa w locie U PAZ- 1 A. M i G-2 9 K otrzy­ m ał również awaryj ną instalację zrzutu pal iwa w locie (maksymalna masa do l ądowan i a wy­

i sterowność samolotu przekazano go do No­ wofiedorowki (7 s i e r p n i a 1 989 roku). Ta m w okresie wrzesień - październik 1 989 roku wy­ konano kolejny kom p l eks lotów na " N itce " , w ramach przygotowań do pierwszch w h i sto­ rii lotn ictwa morskiego ZSRR lotów konwencjo­ nal nych samolotów bojowych z lotniskowca. Ostatecznie 1 l i stopada 1 989 roku, najpierw

n o s i ła b o w i e m ty l ko 1 5 3 0 0 kg) . S i l n i k

cja odchylonego przodu kadłuba nie została

Su-27K, a następnie M i G-2 9 K (pi lot T.O. Auba­

RD-3 3 K otrzymał zdublowaną cyfrową i nstala­

zreal izowana w praktyce (długość samolotu

cję sterowa n i a oraz specjalny zakres pracy po­

kirow), pomyś l n ie wylądowały na pokładzie lotn iskowca Tbilisi. Następnie " 3 1 1 " wykonał pomyślny start z tram pol i ny (Su-2 7 K odleciał

z tego powodu m i ała zmaleć z 1 7, 2 7 m do 1 5, 10 m).

zwalający zwi ększyć jego maksym alny ciąg na dopalaniu do 92,2 kN (normalnie 53,9/86,3 kN).

w d n i u kolej nym). Ta p ierwsza faza prób okrę­

wzmoc n i o n e am ortyzatory z wi ększym sko­

Pozwalało to wykonać start samolotu z tzw.

towych trwała do 22 l i stopada 1 989 roku. W jej

p i erwszej pozycj i startowej przy m a s i e d o

trakcie start i lądowanie na M i G-29 K (dwukrot­

kiem. D l a zapewnienia rozm ieszczenia w po-

1 7700 k g (rozbieg 105 m) l u b pozycj i drugiej

n i e) wyko nał także po raz p i erwszy p i lot

G o l e n i e podwoz i a głównego otrzym ały

BIBLIOTEKA MAGAZY NU LW

43

========�

M o nografia M i G-29

========�

wojskowy z Państwowego Centrum Lotniczo ­

do końca 1 99 5 roku m iano wyprodukować 24

Badawczego M i n i sterstwa Obrony W. N . Kon­ daurow ( 1 7 1 i stopada) . Ponadto start i jedno lą­

maszyny seryj ne M i G-29K.

ty M i G-29K " 3 1 2 " , we wrześn i u pokazano go na salonie lotnictwa morski ego w Gelend ż i ku

dowanie wykonał Anato l ij N. Kwoczur (pozo­ stałe 10 - Aubakirow). N astę p n i e M i G - 2 9 K " " 3 1 1 wrócił do O K B Mikojana celem dokona­ n i a n i ezbędnych z m i an . Loty " 3 1 1 " na " N itce " i z pokładu lotni­

zademonstrowano w Macz u l iszczi. Następnie

(Morze Czarne). Następnie samolot przebazo­ wano do Achlu bińska gdzie wznowiono bada­

w formie statycznej był on prezentowany na salonach w Ż ukowskim (MOSAEROSMOW'92,

rowania ogniem samolotu.

skowca wznowiono 23 maja i kontynuowano

do 3 października 1 990 roku . W ich trakcie

W lutym 1 992 roku prototyp MiG-29K ,, 31 2 "

MAKS ' 93 i MAKS ' 9 5 ) . Natomiast na sal onie MAKS'97 na ziemi zademon strowano prototyp MiG-29K ,,311 ". Samoloty przez pozostały okres

Kwoczur wykonał p i erwsze nocne lądowanie

czasu były składowane w Stacj i Prób w Locie OKB M i kojana w Ż ukowskim.

i następn i e nocny start z Tbilisi. W trakcie lo­ tów przejściowo wystąpiły probl emy z wy­

Projekt MiG·29KU (9-62)

trzymałością goleni podwozia, po ko n i ecz­ nym r e m o n c i e i n i ez b ę d n ej przerw i e l oty

Razem z pokładowym jednom iejscowym

nia kompleksu radiol okacyj nego i systemu kie­ Przez pewnien czas aktua l n y był projekt 9-1 7K będący morską wersją równolegle rozwi­ janego MiG-29SMT. Ostatecznie zainteresowa­ nie n i m wyraziła Ch RL, p l anując w nadcho­ dzących latach budowę ser i i lotn i s kowców śred n i ej wielkości. Same I nd i e zażyczyły so­ b i e natomiast bardziej konwencjonal nej mo­ dernizacj i " wyjściowego " MiG-2 9 K (9-3 1 ) . No­ wy projekt otrzymał oznaczenie - 9-41 .

wznowiono. Od sierpn ia 1 9 9 1 roku przepro­ wadzano j uż próby pań stwowe samo l ot u .

samolotem bojowym M i G-29 K w OKB Mikoja­

M i G-2 9 K (9-41 ) ma otrzymać awionikę Ra­

na równolegle przygotowywano projekt pokła­

m ienskiego PKB na bazie awioniki opracowa­

W ich trakcie d o lotów dodatkowo wprowadzo­

dowego samolotu szkolno-bojowego MiG-29KU

nej d l a chińskiego Su-30MKK. Będzie ona z i n­

no Romana P. Taskajewa, który m . i n . wykonał loty z trzema zbiorn i kam i i czterema pociska­ m i " powietrze-powietrze ". W ich koń cowej faz ie prototyp " 3 1 1 " uzu pełniła kolejna ma­ szyna - " 31 2 " ( 3 1 /2), już z pełnym ukom ple­

(projekt 9-62). W czerwcu 1 9 87 roku prototyp M i G-2 9 U B " 951 " wykonał 22 loty w cel u oce­ ny widoczności z kabiny instruktora pokład u lot­

tegrowa n a wo kół szyny d anych M I L S T D

n i skowca w faz ie startu i lądowania. W ich wy­ n i ku ustalono, że kabina i n struktora musi być

integral ny zapas paliwa na samolocie wzrośnie 3 3 z 5810 d m do 6500 d m • Napęd nowej wersj i

towaniem wyposaże n i a i uzbrojen ia. Na n iej

wykonana z d u żo większym przewyżeniem,

mają stanowić s i l n i k i RD-3 3 serii 3 . W odm ia­

bow i e m m i ano zrea l i zować próby syste m u kierowan i a ogn iem samolotu .

n i ż to jest w mode l u bazowym. Ostatecznie sięgn i ęto po " sprawdzone " rozwi ązan ie bazu-

nie morskiej RD-33 seri i 3M, dodane będzie po­ kryci e antykorozyj ne traktu wewnętrznego s i l­

1 55 3 B z centralnym procesorem cyfrowym CWM C.90. Dzięki nowej i lżej szej awionice

n i ka oraz wyposaż o n y o n b ę d z i e w tzw. nadzwyczajny zakres pracy, gwarantujący krót­ kotrwały wzrost ciągu s i l n ika na zakresie ma­ ksymalnym z dopalaniem, do 87,05 k N . jedno­ cześnie M i G-29K (9-41 ) otrzyma powiększone wloty powietrza dla możliwych d o zabudowa­ n i a w przyszłości s i l n ików o ciągu dochodzą­ cym do 98, 1 - 1 1 6,5 kN . Kolejne z m i any obej mą płat, gdyż jedną z wad MiG-29K (9-3 1 ) na próbach była zbyt d u ż a pręd kość lądowa n i a, dochodząca d o 250 km/h (wobec maksymalnie wymaganych 240 km/h). Z powodu wyjawionej w trakcie prób n iestateczności przy podejściu do lądowa­ nia trzeba było ogran iczyć wychylenie klap za­

Model dwumiejscowego pokładowego samolotu szkolno-bojowego MiG-29KU. Zwracają uwagę indy­ widualne kabiny ucznia i instruktora.

skrzydłowych, a tym samym prędkość do lą­ d o w a n i a z w i ę k sz yła s i ę o 1 0- 1 5 k m / h ,

jące na u kładzie przyjętym w samolotach szkol­

w porówna n i u z projektowaną. W projekcie nowe skrzydła otrzymały oś składania przesu­

no na n i m 29 lotów, oceniających stateczność

nych MiG-25PU. Kabina ucznia została " wtopio­ na " w m iejsce kom pl eksu rad i o l o kacyj nego

n iętą bl iżej kadłuba. S kładanym uczyn iono też i usterzenie poziome. W efekcie rozpiętość sa­ molotu do hangarowania ma nie przekraczać

M i G-29K " 3 1 2 " na próby wyszedł we wrze­

ś n i u 1 9 90 roku i do marca 1 991 roku wykona­ i sterowność samolotu, charakterystyki rozpę­

w przód kadłuba, natomiast kabinę i n struktora,

dzania oraz zużycia pal iwa. Następnie do 5

ze znacznym przewyższen iem - wyniesiono

5 , 8 m - co jest wy n i k i e m bardzo dobry m .

sierpnia 1 99 1 roku samolot poddano dopraco­

ponad obrys kadłuba. W tych warun kach każ­

W ostatecznym rozwiązan i u odrzucono jed­

wan i u w Moskwie i przerzucono go na okręt. Ogółem MiG-29K " 3 1 1 " wykonał 3 1 3 lo­ tów, w tym 1 3 na próbach państwowych. Próby

da kabina otrzymała indywidualny wiatrochron

nak te i n n owacje. Tym nie mniej płat poddano

oraz ruchomą kopułkę.

i stotnym z m ianom: klapy mają kolejny raz po­

Przerwan ie prac nad bazowym M i G-29K spowodowało jednak i anulowanie programu

większoną cięciwę, a klapy przed nie mają ela­

M i G-29KU. Do tego momentu wykonano tyl­

W pełn i teraz cyfrowy aktywny u kład sterowa­

te zostały nieoczekiwanie przerwane awar i ą samolotu t u ż p o kolejnym lądowaniu na skutek

styczne połączenie ze skrzydłem zasad niczym.

n ieumiejętnej ekspl oatacj i przez pilota W. N .

ko model do dmuchań aerodynamicznych oraz

nia ma umożliwić płynną adaptację profi l u pła­

Kandaurowa i n stalacji chowania i wypuszcza­

natural n ej wielkości przód kadłuba z oboma

ta do aktualnych warunków lotów, wymiernie

kab i n ami. Po anulowan i u programu trafił on

z m n iej szając opór samolotu w locie.

n i a p o d wo z i a . N a tych s a m y c h p r ó b a c h

M i G-29K " 31 2 " wykonał tylko 7 1otów, gdy za­

padła wspomniana już decyzja o przerwaniu za­

kupów Mi G-29 przez WWS ZSRR, na rzecz maszyn spod znaku Su. Analogiczna decyzja do­ wództwa lotnictwa morskiego była tylko tego logiczną konsekwencją. Dodaj my, że po re- .

mancie prototyp " 3 1 1 " również wykonał je­ szcze tylko 7 1otów - n i m u l egł zakonserwowa­ n i u (ostatni lot wykonano 2 7 sierpnia 1 992 roku). Z tego powodu prototypu " 3 1 3 " nigdy nie zakończono (był on wykonany w 60%). Po nich,

44

do zbiorów muzeum przy Akadem i i Lotn i czej w Monino.

Pokładowe MiG-29 wracają na scenę: MiG-29K (9·41 ) 1 MiG·29KUB (9·47)

M i G - 2 9 K ( 9 -41 ) m a długość całko w i tą 1 7,31 7 m przy rozpiętości płata 1 1 ,99 m (po zło­ żen i u 7,746 m z be l kami na rakiety). Nowy kompleks radiolokacyj ny ma być oparty o radio­ l okator N 0 1 0M Żuk-M. Normalna masa starto­ wa samolotu ma wynosić 1 8 500 kg maksymal­ nie dopuszczalna - 22400 kg. Samolot będzie

Bodźcem do powrotu M i G-29K były roz­ poczęte w 1 9 9 6 roku rozmowy z I n d i a m i w sprawie zakupu lotn iskowca Admirał Gor­

wietrznej z czterema pociskami " powietrze-po­ wietrze " R-77 i R-73 - 850 km oraz 1 1 50 km do

szkow. Dlatego latem 1 996 roku wznowiono lo-

zwalczania obiektów morskich z dwoma poci-

B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW

m i ał taktyczny promień działan ia do walki po­

M o n o g rafia M i G-29 skami przeciwokrętowymi Ch-3 1 A l u b Ch-35

i dodatkowym podkadłubowym zbior n i kiem pal i wa. Zasięg przebazowania - 3000 km. Wraz z jednomiejscowym samolotem bojo­

wym w projektowan i u jest dwum iej scowy sa­ m o l ot szko l n o-bojowy MiG-2 9 K U B (projekt 9-4 7). Przygotowano dwa war ianty rozwiąza­ nia kabiny załogi. Pierwszy bazujący na rozwią­ zan i u z MiG-29M2, obej mujący z m n i ejszony zapas paliwa i ntegralnego oraz drugi, z n i ez­ mn iejszonym zapasem pal iwa, wzorowany na układzie Su-2 7 U B. W obu wypadkach zacho­ wano w całości wyjściowy standard system u kierowania ogniem na czele z celownikiem ra­ d i o lokacyj nym. W pierwszym wypadku masa własna samolotu wzrosła o 1 50 kg, przy n ie­ z m i e n i o n ej m a ksym a l n ej m a s i e startowej (22400 kg) . W efekcie wzrostu masy i pogorsze­

n i a aerodynamiki zasięg przebazowa n i a wy­ nosi odpowied nio 1 700 km i 2 700 km (z dodat­

kowym i zbior n i kami paliwa).

W kolejnym etapie rozwoj u samolotu, na­ zwanym roboczo" M i G-2 9K 112008" (obecny " n i e k i e d y z tego p o w o d u n a z y w a n y j e s t M i G-2 9 K

2002") samolot ma otrzymać jako­

" ściowo nową awioni kę, w tym komple ks ra­

Po niezbędnym doposażeniu bojowe samoloty MiC-29 "zjednoczonych" Niemiec otrzymały oznacze­ nie MiC-29C (C jak Cermany). mując z tego obszaru wyroby przemysłu rosyj­ skiego, francuskiego oraz izraelskiego. Według ni epotwierdzonych danych indyj­

jeniem Rosvoor użenije i firmę MAPO

MiG" " oraz (potem) n i e m i ecką firmę Dai m l er-Benz

Aerospace (obecnie EADS). Równolegle przy­

diolokacyj ny z rad i o lokatorem Żuk-MF (Sokół)

skie zamówienie opiewa na 40 M i G-29 K i 6

gotowano trzyetapowy plan ich n i ezbędnego

oraz obserwacyjno-celownicze zasobniki el ek­

MiG-2 9 KU B (48 MiG29K i 1 2 M i G-29 KU B ?).

doposażenia i modernizacj i .

trooptyczne i radarowe (mm). Ko lejną zm ianą

Niemiecka modernizacja: MiG·29G i MiG·29GT

mają być - wspomn iane już, mocn iejsze s i l n i ­ k i , być może z e sterowanym wektorem ciągu.

W poroz u m i e n i u z RS K M i G n i e m i eckie samoloty M i G-29 otrzymały: nowe radiosta­ cje, system nawigacji taktycznej TACAN, natow­

" przyszłym lotn iskowcom i ndyjskim, których

Po połącze n i u N R D z RFN w N i emczech

ski system ide ntyfikacj i swój-obcy", odbior­ " n i k i globalnego systemu nawigacj i satel i tarnej

budowa planowana jest na przełom ie pi erwszej

rozgorzała dyskusja co robić z przejętymi samo­

oraz nowe światła pozycyj ne i przeskalowane

i drugiej dekady XXI wieku.

lotami poradz ieckim i . Głównym tematem by­

na angielskie jednostki m i ar przyrządy pokła­

ły oczywiście maszyny M i G-2 9 . Zdecydowano

dowe wraz z analogicznymi napisami eksplo­

Samolot M i G-2 9 K

2008" dedykowany jest

Od 2000 roku OKB M i kojana m a w budo­ wie dwa egzemplarze MiG-29K (9-41 ), jeden

się dokonać bardziej w n i k l iwej jego oceny

atacyj nym i . Zm iany te określono jako poziom

M i G-2 9 K U B (9-47) oraz płatowiec do badań

w aspekcie możliwości bojowych i uwarun ko­

pierwszy. Przy tym samoloty bojowe otrzyma­

statycznyc h . Równolegle na sal o n i e MAKS'01

wań eksploatacyj nych. W tym cel u dwa bojo­

ły oznacze n i e M i G-29G, a szko l no-bojowe

zaprezentowano odrzucone" Mi G-29K 3 1 1 " " " (na ziemi) oraz M i G-2 9 K 3 1 2 " (w powietrz u). " Kontrakt d la l n d i i poza tym pod lega ci ągłym

we MiG-29 (29 + 20 i 29 + 21 ) i dwa szko l no-bo­

M i G-2 9 GT. Z i m ą 1 99 7 r. zakończono przebu­

jowe M i G-29U B (29 + 22 i 29 + 2 5 ) przekazano

dowę p ierwszego M i G-29 (29 + 08) do stan­

do 61 . Centrum Zastosowania Bojowego w Man­

dardu poziomu drugiego. Otrzymał on wzmoc­

z m i a n o m . Obecn ie jest n a przykład mowa

ch i ng. Ocenę zakończono w czerwcu 1 9 92 r.

przejętym z Su-30MKI oraz samonaprowadza­

w l i n i i . Do ich obsługi i modernizacji 1 7 l i pca

o zmn iejszonym radiolokatorze N 0 1 1 M Bars,

i samol oty M i G-29 zdecyd owano pozostawić

n i o n y płatow i e c z wyd ł u ż o nym r e s u r sem eksploatacyj nym, podobnie wydłużono resurs zespołu napęd owego (kosztem z m n iejszenia

jących poci skach przeciwokrętowych }ochont

1 993 r. powołano n i emiecko-rosyjską spółkę

o 10% jego ciągu), pod skrzydłami mógł on te­

(jeden pocisk przenoszony na centra lnej belce

joi nt-ve nture M i G A i rcraft Produet S u p port

raz przenosić dwa dodatkowe zbiorniki paliwa

podkadłubowej). Również istotnej ewol u cji ma

G m b H , z centrum w Manching. Spółka MAPS

po 1 1 50 dm3 każdy. Po sprawnie zakończo­

G m b H objęła rosyjską centralę hand l u uzbro-

nych próbach, j u ż wiosną 1 99 7 r. do analo­

u lec docelowe skompletowanie awioniki, obej-

gicznej przebudowy wytypowano kolejnych 11 maszyn. Zm iany planowanego etapu trze­ ciego nie zostały zreal izowane. Przewidywa­

ły one radykal n e odmłodzenie awi on i ki wprowadzen i a

drogą

szklanej " kabi ny, szyny da­

" nych M I L STO 1 5 5 3 B , zasady HOTAS w obsłu­

dze bojowych dźwign i i przełączn i ków przez pi lota itp. Następnie wychodząc ze zdobytych do­ świadczeń firma EADS, w poroz u m ien i u z i n­ nym i kontrahentami, zaproponowała doposa­ ż e n i e i m o d e r n i z acj ę M i G - 2 9 i i n ny m państwom, przede wszystkim europejskim. Pod­ stawą rea l i zowanych zm ian m a być najpierw wydłużen i e resursów, a nastę p n i e u n owo­ cześnienie awioniki z wykorzystan iem koloro­ wych monitorów wielofunkcyjnych, system u TACAN AN/ARN-1 1 8 l u b - 1 5 3 l u b Honeywe l l Drugi etap modernizacji niemieckich samolotów MiC-29 obejmował m.in. umożliwienie przenoszenia

KLU-709, elementów systemu przyrządowego

dodatkowych zbiorników podskrzydłowych 17 50 dm3.

l ąd o w a n i a I LS!VO R o r az o d b i o r n i ka G PS

BIBLIOTEKA MAGAZYN U LW

45

M o n o g rafia M i G -29

"""""""�

Trimb/e 2 1 0 1 1 /0 P l u s, dodan iem rad i ostacj i

R-8 65 V H F itp. jedne z pi erwszych rozmów przeprowadzono w Polsce z Woj skowym i Za­ kłada m i Lotn iczymi N r 2 z Bydgoszczy. jed­ nak pierwsze wstępne kontrakty pod pi sano z Bułgarią i Rumunią (patrz program Sniper), od­ powiedn i o w październiku i l i stopadzie 1 999 r. Następnie przyszła kolej na rozmowy z Węgra­ m i oraz Słowacją. Wszystkie wym ienione kra­ je złożoną ofertę uznały za bardzo interesują­ cą. Na przeszkodzie w podpisa n i u fi nal nych kontraktów i przebudowie posiadanych MiG-29 stoją jednak ciągle i stotne ograniczenia budże­ towe wyżej wym ienionych państw. Firma EADS jednak nie rezygnuje, modyfikując ofertę i po­ nawiając propozycję.

Rumuński MiG-29 Soiper Ru m u n ia, w ko ńcu l at 90. zd ecydowała o przeprowadzen i u modern izacji samolotów M i G-29, w cel u doposażenia ich do podstawo­ wego standardu N ATO i zwiększenia ich moż­

Zmodernizowany rumuński MiG-29 Sniper po raz pierwszy wzbił się w powietrze 5 maja 2000

l i wości w zakresie nawi gacj i i przetr wania na

towany przez Wolfganga Schinderwanna z firmy EADS.

r.

pilo­

polu wa l k i . Moderni zacja MiG-29 jest częścią modern izacji całego l otn ictwa wojskowego

państwach. Ru m u n i a l i czyła na zamówi enia

Ru m u n i i , w ramach której największym przed­

z Bułgar ii, Węgier i z U krai ny.

s i ęw z i ę c i e m było d o p r o w a d z e n i e 1 1 0

Wybrany samolot przeszedł najpierw peł­

M i G-2 1 M F i M i G-2 1 UM do standardu Lan­

ny remont płatowca i s i l n ików w zakładach Ae­ rostar S.A. w Bacau. Póź n i ej zamontowano na

cer A, Lancer B i Lancer C. Ponieważ wyjścio­ we możl iwości MiG-29 były znacznie większe,

fun kcje awaryj ne. Dotychczasowy ce l own i k nahełmowy zastąpiono izraelską konstru kcją, hełmem DASH-3 firmy E l bit. W ramach przygotowania do zamontowania nowych urządzeń całość wyposażenia została

n i m wstępny, proponowany pakiet. Obejmo­

zintegrowana poprzez dwie szyny danych MIL

wał on obszary kabiny i pola informacyj nego pi­

STD 1 5 5 3 8 , a w system awi o n i ki włączono

czony (pozostawiono tą samą stację rad ioloka­

lota, przygotowan i e systemów pod integrację

centralny procesor cyfrowy MMRC. Komputer

cyj ną i uzbrojenie).

nowych urządzeń i uzbrojenia, środków łącz­

ten pozwolił na pełny przepływ i nformacj i na­

W 1 997 roku pierwsze rozmowy w spra­

ności i identyfi kacj i standardowych d l a N ATO,

w i gacyj nych i tych związanych z kierowaniem

w i e modern izacj i r u m u ń skich M i G-29 zostały

wyposażenia nawigacyj nego i system u samoo­

ogniem, umożl iwiając jej wykorzystan i e przez

podjęte przez rumuńską firmę lotniczą Aerostar

brony samolotu. W kabinie zamontowano dwa

różne urządzenia. Sam u kład nawigacyjny został

S.A., mającą na koncie wykonywa nie moderni­ zacj i M i G-21 . W czerwcu 1 999 roku podpi sa­

mon itory ci ekłokrystaliczne o wymiarach 1 5,24

poważ n i e usprawn iony dzięki zastosowa n i u

x

10,32 cm, szerokokątny wskaź n i k projekcj i

hybrydowego systemu nawigacj i - platformy

no porozum ienie o moder nizacj i z n iemiecką

czołowej wraz z czołowym panelem sterowa­

bezwładnościowej sprzężonej z odbiornik iem

to modernizacja m i ała m ieć charakter ogran i­

firmą DASA (obecni e EADS) i izraelską E l bit.

n i a (mon itory firmy El bit, a wskaźnik H U D - E l

G PS, firmy L I SA . W u kład ten włączono też

W wyniku porozumienia zdecydowano o zmo­

Op) oraz zgrupowano przełączniki n a drążku

odbi orn i k i VO RIDME oraz u kład lądowania

dern izowaniu jed nego samolotu bojowego, słu­

sterowym i dźwigni sterowania siln ikam i, w myśl

bez widzial ności I LS . W syste m i e łączności za­

żącego jako demon strator możl iwości, który

koncepcji HOTAS. Po środku, m i ędzy mon ito­

m i ał się stać bazą wyjściową dla maszyn seryj­

ram i pozostaw iono k i l ka podstawowych przy­

stosowano dwie dwuzakresowe (zakresy cen­ tymetrowy i decymetrowy) rad i ostacje kore­

nych w Rum u n i i, a być może także i w i n nych

rządów pil otażowo-nawigacyj nych, pełn iących

spondencyjne firmy Honeywell, wyposażone w u kład skokowej zm iany częstotl iwości. Umoż­ l iwi to w przyszłości dostosowa n ie ich do stan­ dardu

Have Quick, po zamontowan i u NATO­

w s k i ej karty kodow ej . Ta kże u r zą d ze n i e identyfi kacj i firmy Plessey South Afr ica pracu­ jące na wszystkich zakresach (Mode 1 , 2, 3 i 4) dostosowano do współpracy z podobnymi urzą­ dzeniami N ATO, po przekazan i u Rum u n i i od­ powiednich kodów, gdy ten kraj stanie się człon­ kiem NATO. Na samolocie zamontowano też układ transm isj i danych, ale także z braku ko­ dów nie pracuje on w zgodzie z protokołem Link 1 6 (co może zostać uczynione w odpowie­ d n i m czasie). W u kład samoobrony włączono nowy system ostrzegania przed opromien iowa­ n iem rad iol okacyj nym izraelskiej firmy E l i sra SPS-20. jest to stosun kowo proste u rządzen ie, ale stanowi punkt wyjścia do dal szej moderni­ zacj i syste mu WRe. Pierwszy zmoder n izowany samolot ukoń­ czono w kwietn i u 2000 roku Został on oblata­ Pomimo przeprowadzonych udanych prób, ze względu na brak funduszy, modernizacja rumuńskich

ny 5 maja 2000 roku w Baca u przez pi lo ta

MiC-29, do standardu Sniper - została bezterm inowo zawieszona.

doświadczal nego firmy EADS Wolfganga Schin-

46

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

�������

Monografia MiG-29

�������

ka " moder n izacja w i n n a objąć wy m i anę

derwa n n a . Póź n i ej w próbach samol otu uczestni czył także p i l ot firmy E l bit Yahuda

wskaźn i ka projekcj i czołowej, wprowadze­

S hafrir. Pom i m o przeprowadzen i a udanych

nie w miejsce klasycznych przyrządów ana­

prób, moder n i zacj i na razie n i e podjęto.

l ogowych kol orowych m o n i torów w i elo­

Miały na to wpływ pewne problemy z opa­

fun kcyj nych, wprowadze n i e w obsłudze

nowaniem samolotów Lancer przez rumuń­

dźwign i i przełączn i ków w kab i n ie zasady

skich p i l otów, ale główna przyczyna leży

H OTAS, a także rozbudowę i unowocze­

gdzie indz iej - brak pien iędzy. Przypuszczal­

śnienie system u nawigacyj nego oraz zabu­ dowę łącza wymiany danych w relacji " po­ wi etrze-powietrze " oraz " powietrze-ziemia ". Możliwe jest również zainstalowanie cał­

nie modern izacja zostanie podjęta, gdy znaj­ dzie się więcej chętnych na jej przeprowa­ dzenie, co zmn iejszy całkowite koszty.

kowicie nowego zestawu wyposażenia awio­

Doposażenie MiG-29 w Polsce

n i cznego, z nowym komputerem m isj i z i n­ tegrowanym z poważnie zmodern izowaną

Przystąp ienie Polski do NATO postawiło

( l u b zupełnie nową) stacją rad i o lokacyj ną

przed Woj skami Lotn iczymi i Obrony Po­ wietrznej nowe wymagania i wyzwa n i a:,

oraz systemem sterowan i a uzbrojeniem. In­ tegracja tych systemów wokół standardowej szyny danych M I L STD 1 5 5 3 B pozwalałaby

w tym w zakresie ekspl oatowanego sprzętu bojowego. By móc wykonywać loty (w tym

także na użycie zachodnich typów uzbroje­ n i a, w tym kierowanych pocisków rakieto­

zadania bojowe) w przestrzeni powietrznej według standardów NATO/ICAO n i ezbęd­

wych. Oczywiście, w zależności od potrzeb

nym staje się wykonan ie na eksploatowa­

i możl iwosci finansowych, możl iwe jest wy­

nych samo lotach, a w tym i M i G-29, szere­

bran i e pełnego l u b części owego zakresu

gu

modern i zacj i .

p r z e d s i ęw z i ę ć

d o st o s o w a w c z y h

Takie z m i any istotnie wpłynęłyby n a wzrost

i modernizacyj nych. Na pierwszy plan wysuwa się tu:

skuteczności p o l s k i c h M i G-2 9 w walce,

• doprowadzenie do identyfi kacj i samolo­

znacznie poprawiając świadomość sytua­

tów przez cyw i l n ą kontro lę przestrzeni

cyj ną p i l ota i czyniąc kabi n ę samo l otu bar­ dziej " przyjazną" w eksploatacj i . W efekcie uwaga i koncentracja p i l ota w maksymal-

powietrznej i z i ntegrowany system obro­ ny powietrznej NATO;

Zmodernizowana kabina MiC-29 Sniper.

nym zakresie będzie sku piona na bezpośre­

• u m o ż l i w i e n i e wykonyw a n i a l o tów

w opraciu o zachod n ie systemy nawi gacyj­

tonomiczne zwalczan ie pociskami kierowa­

d n i m wykonan i u zadan ia, korzystnie wpływa­

ne oraz zgodność współrzędnych i system u

nymi radiol okacyj nie spoza zasięgu widzial­

jąc na jego sprawność i zdol ność d o walki.

odniesien ia;

ności wzrokowej). W dal szej kolejności należy rozpatrzyć:

zbudowana na pokładzie samolotu instalacja do

• z m i ana napisów ekspl oatacyj nych na an­

gielskie oraz skalowan ia przyrząd ów. Do real izacji tych celów w zakresie min imal­ nym n iezbędne jest: • wprowadzenie nowego u kładu identyfikacj i

" " swój-obcy ;

• zabudowa systemu nawigacj i taktycznej TA­

tankowania w powietrzu, co pow i n n o usunąć jedną z " pięt ach i l lesowych " MiG-29 i umoż­ l iwić mu wykonywan i e zadań bojowych we

• zabudowę system u lądowania według przy­

rządów I LSNO R; • zabudowę drugiej radiostacj i koresponden­

wspólnym ugrupowaniu bojowym wraz z i nny­ m i maszynami NATO. W tym wypad ku celowym

cyj nej; • wprowadzenie możl iwości utaj n iania kore­

spondencji (standard Have Quick

11).

CAN (w miejsce radiotechn iczngo systemu

W efekcie polskie Mi G-29 uzyskają zdol­

b l i skiej nawigacji RSB N ) - z odpowied n i m

ność wykonywania lotów (w tym bojowych) w zachod niej przestrzeni powietrznej bez ja­

oprogramowan iem;

Kolejnym obszarem z m i a n p ow i n na być

jest też rozważen ie zabudowy w samolocie ak­ tywnego system u WRe. Zwraca tu uwagę fakt, że swego czasu sze­ roki pakiet modernizacyj ny MiG-29 oferował już

kichkolwiek ogran iczeń. P i erwot n i e zakład ano, ż e eks p l oatacja

EADS (DASA) dla n iemieckiej Luftwaffe. N ie­

• zabudowa odbior n i ka global nego system u

nawigacj i satel i tarnej, zi ntegrowanego z sy­

M i G-29 w Polsce będzie kontynuowana do

tylko z powodów ekonomicznych (koncentra­

stemem nawigacyj nym samolotu;

lat 2008-2010. N astępnie miały j e zmienić per­

cja dostępnych funduszy n a programie E urofi­ ghter), sam pomysł oceniając bardzo wysoko.

• zabudowa świateł antykol izyjnych;

m ieckie Siły Powietrzne zrezygnowały z ni ego

• wprowadzenie płynnego strojenia radiosta­

spektywiczne wieJozadaniowe samol oty bojo­

cji pokładowej i wskaźn i ka częstotl iwości;

we zachodn iej produkcj i . jednak trudna sytu­

Należy dodać, że EADS odpowiada zarazem za wszelkie niezbędne kontakty z firmami rosyjski­

Do chw i l i obecnej na p o l s k i c h M i G-29

acj a eko n o m i cz n a kraj u uczyn iła te p l any n i eaktualnym i . Według nowego p l a n u tech­

został już zakończony proces wstępnego do­

n i cznej m oderniz acj i sił zbroj nych na l ata

posażenia, real izowany w Wojskowych Zakła­

2001 -2006 (2003-2008) założono, że eksplo­

syjskie są ocen iane jako pewne i sta b i lne, cze­ go św i ad e ctwem j e st przekazan i e str o n i e

dach Lotniczych nr 2 w Bydgoszczy i obej­ muj ący:

atacj a M i G-29 w Polsce będzie kontynuowaa

n iem ieckiej pełnej dokumentacji technologicz­

do lat 201 3-201 5 . Na dodatek, na przeło m i e

nej i remontowej samolotu MiG-2 9 , jak i jego

• zabudowę strobosko powych świateł anty­

lat 2001 -2002 d oszło do poroz u m i e n i a pol­

s i l n i ka RD-3 3 .

• zabudowę odbior n i ka G PS (na większości

sko-niem ieckiego w sprawie przyjęcia za sym­ bol iczne 1 E uro 23 M i G-29 wycofywanych

Zwiększenie l i czby samolotów oraz wydłu­ żenie okresu eksploatacj i MiG-29 w polskim lot­

maszyn na razie bez integracj i z pokłado­ wym systemem nawigacyj nym);

wkrótce z eksploatacj i w Luftwaffe, w ob l i czu wdrażan i a do uzbrojenia pi erwszych E urofigh­

n ictwi e wojskowym powinno skłan iać d o po­ ważnego rozważenia " głębokiej " modern izacj i

• wym iana transpondera.

ko l i zyjnych;

• wprowadzenie płyn nego strojenia radiosta­

W tych warunkach cel owym jest rozważe-

wości; • zabudowę urządzenia identyfikującego w re­ lacji " swój-obcy " z możl iwością wysyłania aktywnego, rad i o l o kacyj nego zapyta n i a

n i e bardziej kompleksowej modern izacji na­ szych M i G -29, w połącze n i u ze zn acznym

o tym charakterze d o przechwytywanych

tych maszyn, tym bardziej, że istnieją już n ie­

terów.

cj i pokładowej ze wskaźni kiem częstot li­

statków powi etrznych (co umożliwi ich au-

m i . Dotychczasowe kontakty niemiecko- ro­

·

mal gotowe wzorce i firmy mające doświad­ czenie w tego typu pracach (EADS, E l bit, Woj­ skowe Zakłady Lotnicze nr 2; docelowy program

przedłużeniem resursu i pełnym przejściem na

modern izacj i n i em ieckich M i G-2 9 , program

zachod nie standardy obsługi technicznej.

m iędzynarodowy MiG-29 Sniper). Wiążące de­ cyzje w tej sprawie są jednak w rękach decy­

Zgod n i e z ogól nym postępem nau kowo­ tech n i cznym i światowymi trendami, " głębo-

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

dentów.

47

======

M o n o g rafia M i G-29

SYSTEM IDENTYFIKACJI IFF POLSKICH M IG-29 Zabudowa na polskich statkach powietrznych jednolitego systemu identyfikacji 11Swój-obcy", kompatybilnego z systemem obowiązują­ cym w NATO była jednym z warunków przyjęcia Polski do Sojuszu. Obecny system identyfikacji 11swój-obcy" (z ang. IFF - /dentifica tion Friend or Foe) MiGa-29 był więc jednym z punktó w wieloletniego, roz­ poczętego w 1991 roku programu Supraśl - realizowanego na zlece­ nie MON przez CNPEP RADWAR S.A.

Celem przewod n i m programu było szybkie osiągnięcie kompatybil­ ności z NATO przy szerokim udziale przemysłu krajowego. Goniąc czas, jako optymalną wybrano drogę wsparcia się o l i cencję doświad­ czonego partnera zachodniego, jakim była francuska firma Thomson CSF (obecnie Thales). W efekcie prac konstruktorskich w przeciągu paru za­ ledwie lat uruchomiono w C N PEP RA DWAR S.A. seryj ną produkcję róż­ nego typu transponderów i i n terrogatorów d ostosowanych do potrzeb zabudowy na powietrznych, naziem nych i nawodnych p l atformach użytkowanych przez SZ RP, w tym M i G-29. Pam iętać należy, że l i cencja stanowiła jedynie bazę do dalszych dzia­ łań. Szczególnie tyczy się to zabudowy - najtrud niejszego etapu na dro­ dze każdego urządzenia do eksploatacj i . Trudu tego podjął się na zamówie­ n i e CNPEP RADWAR S.A. - I n stytut Techn iczny Woj sk Lotn iczych. Doświadczenia zebrane przez pracow n i ków I n stytutu Technicznego Woj sk Lotniczych w trakcie prac nad urządzeniem aktywnej rad i o loka­ cji pozwol iły na opracowan i e i wdrożen ie nowoczesnego system u I FF.

Pulpit sterowania z transpondera SC 10025z. ne określenie przynależności państwowej statku powietrznego na zasa­

dzie " swój-obcy ". Sygn ały zapytania, generowane przez urządzen ie za­ pytujące (interrogator), nadawane są sel ektywnie (tj. w danym modzie

Obecnie w elementy system u I F F wyposażone są wszystkie wojsko­

pracy) w postaci i m p u l sów kodowanych na częstotl iwości 1030 MHz

we statki powietrzne w Polsce. Wprowadzony system stanowi podsta­

w kierunku cel u . jest to zarazem żądanie ujawnienia tożsamości cel u .

wowy element bezpi eczeństwa statku powietrznego i umożliwia wyko­

U m i eszczone na pokładzie statku powietrznego urządzenie odzewowe

nywanie lotów w przestrzeniach m iędzynarodowych. Nowy system jest zgodny ze standardem wi odącego na świecie sy­ stemu rozpoznania (IFF) Mark X I I , obowiązującego w N ATO i umożli­

(transponder) odbiera sygnały zapytania i odpowiada również selektyw­ nie i mpulsami kodowanymi na częstotliwości 1090 MHz. System pracuje w ki lku rodzajach zapytań, zwanych modam i . Poszcze­

wia współpracę urządzeń samol otowych z cyw i l nymi i wojskowymi

gólne rodzaje zapytań różnią się l iczbą możl iwych kombinacji kodowych

stacjami naziemnymi (nawod nymi). System identyfi kacj i I F F bazuje na

odpowiedzi, a także zasobem informacji przekazywanych w sygnale

urządzeniach zapytująco-odzewowych, których celem jest szybkie i pew-

odpowiedzi . W pierwszym etapie prac związanych z modernizacją wyposażen ia samolotu Mi G-29, który rozpoczął się w 1 995 r., specjaliści Instytutu Tech­ n icznego Wojsk Lotniczych wykonali zabudowę urządzenia odzewowe­

go nowego system u rozpoznania " swój-obcy ". Zasad n i cze ukompletowan i e zestawu urządzen i a odzewowego I F F na M i G-29 stanowi : • transpender SC10D2Sz (produ kowany przez CN PEP RADWAR); •

i n terfejs po kładowy (opracowany przez ITWL i produkowany przez CNPEP RADWAR);

•

p u l pit sterowania (opracowany i produkowany przez ITWL);

anteny. W kolejnym etapie prac związanych z wprowadzeniem na wyposa­ żenie radioelektroniczne MiG-29 syste m u identyfikacji "swój-obcy " za­ montowane zostało urządzenie zapytujące systemu I F F - interrogator •

Zestaw urządzenia odzewowego IFF przygotowany do montażu na samolo­ cie MiC-29.

S B 1 4E/A. Zabudowany przez specjalistów Instytutu Tech n icznego Wojsk Lotni czych i nterrogator S B 1 4E/A jest urządze niem zapewniającym okre­ ślenie przynależności państwowej obiektów znajdujących się w przestrze­ ni powietrz nej. Na MiG-29 interrogator współpracuje z pokładową sta­ cją rad i o lokacyj ną. W skład kompletu urządzeń pokładowego systemu zapytuj ącego I F F wchodzą n iżej wym ien ione podzespoły: • • •

i nterrogator S B 1 4E/A (dostarczany przez CNPEP RADWAR); interfejs pokładowy interrogatora (opracowany i produkowany w ITWL); p u l pi t sterowania (opracowany i produkowany w ITWL); l n terrogator S B 1 4E/A może przesz ukiwać przestrzeń powietrzną na

dwa sposoby: poprzez skanowanie i poprzez śledzenie. W trybie ś l e­ dzenia wiązka interrogatora wysyłana jest przez cały czas w tym samym kierunku co wiązka radaru pierwotnego. W trybie skanowan i a kier u n­ kiem wiązki i n terrogatora steruje sam interrogator całkowicie nieza­ leżnie od radaru pierwotnego.

Materiał przygotowany przez firmę CNPEP Radwar

lnterrogator SB 1 4EIA.

48

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

M o n og rafia M i G -29

PZL Mielec M 2000 ślepa uliczka? -

W okres transformacj i ustrojowej polskie lot­ n ictwo wojskowe weszło z tec h n i ką znacznie wyeksploatowaną, dotyczyło to szczegó l n ie lotnictwa myś l i wskiego. W tych war u n kach zakłady l otn i cze PZL-M i e l e c w kooperacj i z MAPO M i G przygotowały " Ramową kon­ cepcję uzupełn ienia stanu samolotów myśliw­ skich w Po lskich Siłach Powietrznych na bazie samolotu M 2000 " ( 1 995 r.). Koncepcja w maksymalnym stopn iu uwzglę­ d n i ała realne możl iwości budżetowe, możli­ wości wykorzystan i a potencjału krajowego przemysłu lotni czego, oraz kierunki rozwoju samolotów tej klasy w świecie. Na tej podsta­ wie zaproponowano samolot M 2000, bazę którego stanowił M i G-29 (9-1 2).

uwzg lęd n iaj ącą m . i n . : wydłu żen i e resursu

- koszt zakupu samolotu M 2000 może stano­

Ekonom icznie uznano, że jest to najtańsza

płatowca, zwiększe n i e udźwigu uzbrojen i a

droga, wykorzystuje bowiem najlepsze spraw­

bombardierskiego do 4000 kg oraz zdolność

dzone produ kcyj n i e i w ekspl oatacji zespoły

zabierania podskrzydłowych zbiorn i ków pa­

ny d o sta wa m i z p o l s k i ego p r z e m ysłu

l i wa 1 1 50 d m 3 . Proces ten m iał być zrea l izo­

lotniczego;

i gotowe wyroby przodujących firm ze Wscho­

wić ok. 50% ceny jego zachod n i ch analo­ gów i całkowicie może być kompensowa­

du i Zachodu (w tym ostat n i m wypadku cho­

wany w l atach 1 9 9 9- 2 0 0 2 , w t e m p i e

- wprowad ze n i e na uzbroj e n i e s a m o l otu

dziło głównie o wybrane el ementy awi o n i k i

1 2/24/24/1 2 samolotów n a rok. Wstępna oce­

M 2000, stanowi praktyczną real izację po­

i ewentualnie uzbrojenia warunkuj ące wspól­

na nakładów zakładała, że oferowana cena

ne operacje z siłami powietrznymi NATO). Mi­

samolotu M 2000 będzie oscylować w grani­

mostu, Wschód (płatowiec z napędem) -

n i mal izuje więc nakłady na badania i rozwój,

cach 1 8 m l n USD. Przewidywano, że dosta­

- wprowad ze n i e na uzbroj e n i e s a m o l otu

przygotowania do produkcji seryjnej, skraca ter­

wy zespołów z MAPO M i G do PZ L-Mi elec

M 2000 zaangażuje i utrzyma na wysok i m

miny wejścia do eksploatacj i i zmniejsza ryzy­

będą kompensowane dostawam i sprzętu iot­

poz i o m i e krajową bazę produ kcyj ną, co

ko d użej usterkowaści sprzętu.

n iczego, głównie samolotów An-28 i śmigłow­

jest n i e do przece n i e n i a d l a obronności

Zachód (awionika i uzbrojenie);

Równolegle postulowano stworzenie w kra­

ców W3 Sokół oraz s i l n i kami i osprzętem lot­

ju odpowiedniej bazy tech n i czno-produ kcyj­

n i czym, które w latach 80. były projektowane

- koncepcja w pełni kojarzy d w a punkty wi­ dzen i a problemu: związków zawodowych

kraj u ;

nej, umożl iwiającej eksploatację samolotu wg

d l a potrzeb głównie użytkowników rosyj skich,

stanu techn icznego, co powinno dać wymier­

dostarczone temu odbiorcy przez wiele l at,

i pracowników aby sprzęt d l a wojska był

ny zysk.

a p lany dostaw po rozpadzie ZSRR zostały

produkowany w kraju oraz specjal istów woj­

w 1 99 1 r. przerwane.

skowych - aby sprzęt d la sił powietrznych na­

Kolejnym pozytywnym aspektem posiada­ nia krajowej bazy tec h n iczno-produkcyjnej

We wnioskach końcowych, wyn i kających

m i ałaby być pełna zdol ność do samodziel ne­

z " Ramowej koncepcj i . . . " m . i n . stwierdzono: - samolot M 2000 może pełnić dyżur bojowy

go zabez p i ecze n i a eksp l oatacj i i remontu

w Z integrowanym Systemie Obrony Powie­

M 2000. Wstępnie przewidywano, że harmonogram

leżał do najnowocześ niejszych wyrobów światowyc h . Oryginalna m ielecka koncepcja doraźnego uzupełn ienia stanu naszego lotnictwa myśliw­

trznej NATO, co praktya n i e zostało udo­

skiego n i gdy jednak n i e znal azła oficjalnego

dostaw m ógłby się przedstawiać następują­

wod nione przyjęc iem M i G-29 do uzbroje­

uznania wśród państwowych decydentów, po­

co: 1 9 96 - 1 2 M i G-29 (9-1 2), 1 99 7 - 24, 1 998

n i a l otn i ctwa wojs kowego N i em i e c, po

- 24 i 1 99 9 - 1 2 . Razem 72 M i G-29 (9- 1 2) . Na­

zostając zaledwie jednym z wielu n i ezrealizo­

uprzedn ich modyfikacjach i badan iach kwa­

st ę p n i e przew i d ywano i c h m od e r n i zację

l i fikacyj nych;

wanych w połowie lat 90. planów u nowocze­

Samolot

Numer seryjny

Nr takt.

Uwagi

śnienia naszych sił powietrznych.

Samolot

Numer seryjny

Nr takt.1

Uwagi

MiG-29

296035365

65

Przybycie . . . lipiec 1 989 r.

MiG-29

296032038

381 0, 38

Przybycie 22 grudnia 1 995 r.

MiG-29

296035 366

66

Przybycie ... lipiec 1 989 r.

MiG-29

296032040

401 2, 40

Przybycie 1 6 stycznia 1 996

MiG-29

296035367

67

Przybycie

000

lipiec 1 989 r.

MiG-29

296032354

5414, 54

Przybycie 16 stycznia 1 996 r.

000

lipiec 1 989 r.

Przybycie 1 6 stycznia 1 996 r.

r.

MiG-29

296035370

70

Przybycie

MiG-29

296032356

5616, 56

MiG-29

2960351 05

1 05

Przybycie 30 październik 1990 r.

MiG-29

296032359

591 8, 59

Przybycie 22 grudnia 1 995

r.

MiG-29

296035 1 08

1 08

Przybycie 30 październik 1 990 r.

MiG-29

296032377

7702, 77

Przybycie 22 grudnia 1 995

r.

MiG-29

296032383

8304, 83

Przybycie 16 stycznia 1 996 r.

MiG-29

296035 1 1 1

111

Przybycie 30 październik 1 990 r.

MiG-29

296035 1 1 4

1 14

Przybycie 30 październik 1 990 r.

MiG-29

296032386

8906, 86

Przbycie 29 grudnia 1 995 r.

MiG-29

2960351 1 5

1 15

Przybycie 30 październik 1 990 r.

MiG-29

296032392

8907, 92

Przybycie 22 grudnia 1 995 r.

MiG-29UB

N50903014528

4402, 28

Przybycie 22 grudnia 1 996 r.

MiG-29UB

N5090301 46 1 5

15

Przybycie 1 sierpień 1 989 r.

MiG-29UB

N5090301 4642

42

Przybycie 1 sierpień 1989 r.

MiG-29UB

N5090301 4664

64

Przybycie 1 sierpień 1 989

r.

1 Czterocyfrowy numer taktyczny to numer czeski w momencie przejęcia; dwucyfrowy numer

taktyczny - nowo nadany numer polski.

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

49

�======�

M o nog rafi a M i G -29

=======�

Na zdjęciu bojowe samoloty MiC-29 (9- 1 2) rosyj­ skich sił powietrznych w locie szykiem (klucz samolotów w efektownym wirażu w lewo). • Azja: Bangladesz, Ind ie, Kazachstan, KRLD, Malezja, Myanmar, Tu rkme n i stan, U zbeki­ stan; • Afryka: A l gier i a, Erytrea, Kongo, N igeria, Sudan; • Ameryka: Kuba, Peru. Z 1 500 seryj nych M i G-29 pod kontrolą i na obszarze Z S R R (Ws p ó l noty N i epod l egłych Państw) pozostało 999 maszyn, nato m i ast po­ zostałe 501 M i G-29 wyeksportowano.

ZSRR - Federacja Rosyjska MiG-29 wchodząc do uzbrojenia taktycz­ nego lotni ctwa myśliwskiego WWS ZSRR stop­ n i owo stał s i ę jedynym następcą ta n d e m u M i G-21/MiG-23, w armiach lotn iczych o prze­ znacze n i u frontowym . Równol egłe wprowa­ dzane do eksploatacj i taktyczne samol oty my­ ś l i w s k i e S u-2 7 k i erowano b o w i e m przede wszystki m d o pułków lotnictwa myśliwskiego Wojsk PWO (w odm i anie Su-27P, pozbawionej możl iwości uderzeń na obiekty naziemne) oraz pułków myśliwskich armii lotniczych o przezna­ cze n i u operacyjnym (tu w odmiani e Su-27S, w l i n i i powszechnie " skrótowo " oznaczonej Su-27). W podstawowym zarysie proces ten zo­ stał zrea l i zowany do przeło m u lat 80. i 90. MiG-21 zostały z pi erwszej l i n i i wówczas prak­

tycznie wycofane, natomi ast będące w eksplo­ atacj i MiG-23 odpowiadały standardowi najbar­ dziej zaawansowanego mod e l u rozwojowego

UZYTKOWN ICY M IG-29

tego samolotu - M i G-2 3MLD. Stało się tak po­ nieważ odprężeniowa " pierestrojka " wydatnie spowolniła proces wymiany sprzętu, a pogar­ szający się gwałtownie stan gospodarki wymu­ sił istotne zwiększenie eksportu M i G-29 w ce­ l u szybkiego pozyskan ia dewiz.

Samolot M i G-29 był w n ieprzerwanej pro­ dukcji od przełomu lat 1 98 2- 1 983, do przeło­

W związku z rozmowami prowadzonymi

Pi erwsze seryj ne M i G-29 trafiły do podmo­

z k i l koma i nteresujący m i kontrahentami RSK

skiewskiego 234. PLM w bazie Kubinka. Następ­

MiG liczy na wznowi enie produkcj i seryjnej sa­

nie przyszła kolej na 4. Centrum Zastosowa­

molotu M i G-29, tak w modelu podstawowym

n i a Bojow ego i P r z e s z ka l a n i a Per s o n e l u

dług dostępnych danych, wyprodukowano 779

Mi G-29/M i G-29S/M i G-29SM jak i M i G-29SMT

Latającego w Lipiecku, p o czym rozpoczęto

M i G-2 9/9- 1 2 , 4 78 M i G-2 9/9- 1 3 oraz 2 2 1

oraz M i G-29M 1 . Równolegle z n i m i ma być

mu lat 1 995-1 996. Następnie z braku zamówień produ kcję wstrzymano. Do tego momentu, we­

przezbrajanie pi erwszych sensu stri cte bojo­

kontynuowana prod u kcja d w u m i ej scowych

wych pułków lotni ctwa myśliwskiego: 53. PLM

nia przez WWS ZSRR wyprodukowano 1 2 1 6 sa­

M i G-2 9 U B/U BT/M2. Oddzielnym torem bie­

(Szau ljali; Bałtycki Okręg Woj skowy), 1 1 6. PLM

molotów bojowych i 207 - szkolno-bojowych).

gną prace nad pokładowymi Mi G-29KIKU B d l a

MiG-2 9 U B (do momentu przerwania zamówie­

(Ross, B iałor uski OW), 1 45 . PLM ( lwano-Fran­

Dało to produkcję MiG-29 na poziomie 1 4 78

I n d i i (i nie tylko), jak i tworzeniem wielewarian­

kowsk, Karpacki OW), 1 61 . PLM (Limanskoje,

maszyn (nie l i cząc 14 prototypów i maszyn

towych pakietów moderni zacyj nych d l a samo­

Odesski OW), 1 76. PLM (Micha Cchaja, Kau­

p r z e d s e ryj n y c h m o d e l u p o d stawowego M i G-2 9/9- 1 2, 2 prototypów M i G-2 9 U B, 2 pro­ totypów MiG-29K oraz 6 prototypów MiG-29M, co w sumie daje kolejne 24 maszyny; pozosta­ łe o p i sane w tekście prototypy pochodz iły z przebudowy i n nych - seryj nych, M i G-29). Spośród n i ch ok. stu egzemplarzy n i e było sprzedanych i było składowanych w Łuchowi­

lotów już wyprodukowanych. RSK M i G ocenia, że M i G-29 nadal będzie należał do ści słej światowej czołówki wielo­ zadan iowych samolotów bojowych trzeciej ge­

neracji (generacj i 3 + ) i swój duży potencjał

kaski OW). Nastę p n i e uruchom iono proces przezbrajania pułków lotnictwa myśliwskiego 1 6 . Ar m i i Lotni czej, dysl okowanej w N R D i nadal kontyn uowano przezbrajanie kolejnych pułków w ZSRR. Zwiększono l iczbę MiG-29 do­

bojowy utrzyma m i n i m um do lat 2010-201 5 ,

starczonych do lotni czych ośrodków tren i ngo­

a nawet d o końca drugiej dekady dwudzieste­

wych i szkoleniowych.

go pierwszego wieku (201 5-2020 r.).

cach. Pi erwszych kl ientów na te MiG-29 pozy­

Obecnie M i G-29 jest w uzbrojeniu Federa­

Ko lej na fala zm ian objęła rozm ieszcze n i e M i G-2 9 na Węgrzech (36. Arm i a Lotn icza),

skano dopiero w latach 1 998-1 999 i do prze­

cji Rosyjskiej i dwudziestu ośmiu innych państw,

w azjatyckich okręgach wojskowych ZSRR

łom u lat 2001 -2002 zostały one ostatecz n i e

na n iemal całym świecie:

oraz i naugurację przezbrojenia jed nostek lot­

sprzedane. Równolegle z ich eksportem wy­

• Federacja Rosyj ska;

niczych w CSRS ( 1 31 . Mieszana Dywizja Lot­

produkowano kolejne 2 2 MiG-2 9 U B. Pod nosi

• E u r o p a : B i ałoruś, B ułga r i a, J u gosław ia,

n i cza). By przyspieszyć proces przezbrojenia

to ogól ną produkcję MiG-29 do 1 500 egzem­

Mołdawia, N iemcy, Pol ska, R u m u n ia, Sło­

pułków lotn ictwa myśl iwskiego w N R D, 5 3 .

wacja, U kraina, Węgry;

P LM i 1 1 6 . P LM przezbrojono w samoloty

p l arzy seryjnych ( + 24 egzem p l arze prototypo­ we i przedseryj ne).

50

• B l iski Wschód: Irak, Iran, Jemen, Syria;

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

uderzeni owe (odp. M i G-27 - 1 988 r. i Su-24

Monograf i a M i G -29 - 1 989 r.), a ich M i G-2 9 p l anowano użyć do jego i ntensyfikacj i . N a przełomie lat 1 989-1 990 stan samolotów M i G-29 w ZSRR wyglądał zatem następująco

Ogółem w j edynym p ułku myś l i w s k i m

Ogółem na obszarze e u ropejskiej części

1 3 1 . M i eszanej Dywizji Lotniczej w CSRS by­

ZSRR stacj onowało 348 M i G-29, w tym 2 2 1

ło 10 M i G-2 9 .

M i G-2 9 było w jednostkach bojowych i 1 2 7

Ogółem poza gran ica m i Z S R R stacjon owa­

(przytoczone n iżej dane l i czbowe - ze wzglę­

ło wówczas o koło 360 M i G-2 9 .

du na brak danych oficjal nych - noszą charak­

e 1 4 . Armia Lotnicza ( m . Lwów) :

ter orie ntacyj ny):

e 1 6. Armia Lotnicza (m. Wuensdorf): • 6. DLM (m. Merseburg):

M i G-29 w jednostkach tren ingowych i szkol­ nych. Ogółem w Europie ZSRR rozporządzał wów­

• 4 DLM ( m . lwano-Frankowsk):

czas o koło 708 M i G-2 9.

- 92. PLM, M u kaczewo, 39 MiG-29;

e 7 3 . Arm ia Lotn i cza (m. Taszkient):

- 1 45 . PLM, lwano-Fran kowsk, 46 M i G-29;

- 1 1 5 . PLM, Kakajdy, 3 9 M i G-29;

- 1 5 6. P LMB, Mary-2, 3 2 Su-1 7M3 5 ;

- 31 . PLM, Falkenberg, 31 M i G-29;

e 5. Armia Lotnicza (m. Odessa):

- 85. PLM, Merseburg, 31 M i G-29;

• 303. DLMB (m . . . . . . . . . . . . . ) :

- 71 5 . Szk PLM, Ługowoj, 1 4 M i G-29;

- 642. PLMB, Marwnowskaja, 3 7 Mi G-29;

- 1 52 1 . Baza Lotnicza, Mary-l , 24 M i G-29;

- 968. PLM, Altenburg, 31 M i G-29; • 1 6 . DLM (m. Damgarten):

e F l ota Czarnomorska (m. Sewastopol):

- 3 3 . PLM, Wittstock, 31 M i G-29;

• 1 1 9 DLM (m. Tiraspol): 3

- 7 3 3 . PLM, Damgarten, 3 1 M i G-29;

- 86. PLM, Markuleszty, 3 3 MiG-29;

- 787. PLM, F i now, 31 MiG-29;

- 1 61 . PLM, Liman skoje, 31 M i G-29.

• 1 2 6 . D LM (m. Zerbst):

3

- 3 5 . PLM, Zerbst, 31 M i G-29; - 73. PLM, Koethen, 3 2 MiG-29

Dywizja do składu lotnictwa F loty Czarnomorskiej

została przekaza n a z 5 . Armi Lotniczej w 1 98 9 r .

W 1 990 r. 642. PLMB (przemianowany na 642. PLM),

- 833. PLM, Altes Lager, 3 6 M i G-2 3 . 1

okresowo bazował w Tiraspol u (Mołdawia).

1

e Siły Powietrzne Moskiewskiego Okręgu Woj­

Proces przezbrojenia 833. PLM w samoloty 1 1 6 .

PLM - anu lowano.

skowego (m . Moskwa):

5

Pułk w trakcie przygotowan i a do przezbrojenia na

MiG-29; w 1 99 1 r. samoloty M i G-29 pułku przebazowa­ no do Europy, prawdopodobnie do 1 60 Szk PLM.

e 1 . Armia Lotn icza (m. Chabarowsk): - 404. PLM, Orłowka, 40 M i G-2 9 . Ogółem na obszarze azjatyckiej części ZSRR stacjonowało 11 7 MiG-29, w tym 79 MiG-29 by­ ło w jednostkach bojowych i 38 M i G-29 w jed­ n ostkach tre n i ngowych i szkolnych. Ogółem na przełom i e lat 1 9 89-1 990 na ob­

Ogółem w uzbrojen i u ośm i u (z dziewięciu)

• 4. Centrum Zastosowania Bojowego i Prze­

pułków lotn ictwa myśl iwskiego 1 6 . Arm i i Lot­

szkalan i a Perso n e l u Latającego (m. Li­

uwzględ n i e n i u kolej nych 360 M i G-29 poza

n i czej w N RD było 249 M i G-2 9 .

pieck):

granicami kraj u otrzymamy ogólny stan rosyj­

e 36. A r m i a Lotn icza (m. B udapeszt):

szarze Z S R R stacj o n owało 465 M i G-29. Po

- 9 1 . Szk PLM, Li pieck, 2 3 M i G-29;

skich MiG-2 9 w l i n i i na poziomie 825 maszyn.

• 1 1 . D LM (m. Tokol ) :

- 760. Szk PLM, Lipieck, 1 4 M i G-29;

W rok póź n i ej było to już 885 M i G-2 9 .

- 5 . PLM, Sar m e l lek, 34 M i G-29;

• 1080. Centrum Zastosowania B ojowego

Proces powrotu rosyjskich M i G-29 z zagra­

i Przeszkalania Persone l u Lataj ącego (Bo­

n i cy, w latach 1 9 90-1 994, w przybl i żen i u ­

risoglebsk):

wyglądał następująco:

- 1 4 . PLM, Tokol , 34 M i G-29; - 5 1 5 . PLM, Kisku n l achaza, 3 3 MiG-2 9. Ogółem w uzbroj e n i u trzech (z trzech) puł­ ków lotnictwa myś l iwskiego 36. Armii Lotn iczej

- 1 60. Szk PLM, Bori soglebsk, 2 1 M i G-29, - 343. Szk PLM, Siennoj, 54 M i G-29; 4

na Węgrzech było 1 0 1 M i G-2 9.

• 9. D LM ( m . Kub i n ka):

e 1 3 1 . M i eszana Dywizja Lotn i cza (m. M i lo­

- 2 3 4 . PLM, Ku b i n ka, 1 5 M i G-29;

vice): - 1 1 4 . P L M , M i l ov i ce, 1 0 M i G-29 i 2 6 M i G-2 3 . 2 2

Pułk w trakcie przezbrojenia na M i G-29, które zo­ stało wstrzymane.

4

Tu prawdopodobnie ostatecznie skierowano samo­

loty 1 1 6. PLM.

e 34. Armia Lotnicza (m. Tbil isi): • 2 8 3 . DLM (m. Micha Cchaja): - 1 76 . PLM, Micha Cchaja, 35 M i G-2 9 .

. N RD: - 7 3 . PLM, w maj u 1 99 1 r. u był do bazy Szajkowka, Rosja; - 85. PLM, w l i pcu 1 99 1 r. u był do bazy Sta­ rokonstantinow, U krai na; - 6. D LM, 31 sierpnia u była do m. lwano­ Fran kowsk, U kraina; - 968. PLM, 2 2 kwietnia 1 992 r. u był do ba­ zy L i p ieck, Rosja; - 3 5 . P LM, 10 czerwca 1 992 r. u był do ba­ zy Ż erd ij ewka, Rosja; - 1 26 . DLM, 25 sierpnia 1 992 r. u była do m . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . .. ; .

- 787. PLM, 11 maja 1 99 3 r. u był do bazy Ross, B iałoruś; - 3 1 . PLM, 1 5 czerwca 1 993 r. u był do ba­ zy Z i e rnograd, Rosja; - 1 6. D LM, 30 paźdz ier n i ka 1 99 3

r.

u była

do m . M i l l erowo, Rosja; - 1 6. AL, 30 październ i ka 1 9 93 r. u była do m. Ku b i n ka, Rosja; - 3 3 . P LM, 1 1 kwietnia 1 994 r. u był do ba­ zy Andreapol, Rosja; Pierwszej oficjalnej prezentacji MiG-29 poza granicami ZSRR dokonano w pierwszych dniach lipca 1 986 r. w fińskiej bazie lotniczej Kuopio-Rissala. Samoloty pochodziły z " reprezentacyj nego" 234. PLM, z podmoskiewskiej Kubinki.

- 7 3 3 . PLM, 11 kwietn i a 1 994 r. u był do bazy Andreapol, Rosja; • cs Rs : - 1 1 4. PLM, w 1 99 1 r. u był d o bazy lwanoFrankowskna U kraina; • Węgry: - 5 1 5 . PLM, w maju 1 990 r. u był do Rosj i; - 5 PLM, w październiku 1 990 r. u był do bazy Bereza, Białoruś; - 1 4 . PLM, w l i pcu 1 99 1 r. ubył do bazy Żer­ d ijew ka, Rosja. Maksymalny stan M i G-29 w l i n i i osiągnię­ to na przełom i e lat 1 992-1 993, kiedy to na ob­ szarze Wspólnoty N iepodległych Państw - dys­ ponowano: ok. 970 M i G-29 (do tego momentu utracono m i n i m u m 20 M i G-2 9 ) .

B I B LIOTE KA MAGAZYNU LW

51

=======

M o no g rafia M i G -29 z m i e n n ie są o n e natomiast u żytkowan e w ju­ gosławi i , a w pierwszej połowie lat 90. do gro­

na europejskich użytkown i ków M i G-2 9 dość

nieoczekiwanie dołączyły Węgry. Czesi swoje M i G i-29 odstąp i l i (w drodze wymiany za śmi­ głowce W-3 Sokół) Polsce i obecnie do analo­ gicznego posunięcia z m i erzają N iemcy. Nato­ m i ast Mołdawia swoje M i Gi-29 zasad n i czo zagospodarowała w obszarach pozaeuropej­ skic h . Z ko lei B i ałoruś odsprzedała połowę swojego stanu wyjściowego Algierii i Per u . MiGi-2 9 nie są j uż zaku pywane w tym re­ gion ie, jednak nowo przyjęte do NATO i aspi­ rujące do tej rol i - pań stwa, planują maksymal­ ne wydłużenie ich resursu eksploatacyj nego oraz mn iej czy bardziej ogran iczoną moderni­ zację wyposażenia pokładowego. Samolot MiG-29 (9- 1 3) wszedł do produkcji i uzbrojenia WWS ZSRR na przełomie lat 1 986-87, co

Białoruś

niemal z miejsca pozwoliło skierować model MiG-29 (9- 1 2) na eksport.

W momencie rozpadu ZSRR na terytor ium Federacja Rosyj ska dysponowała wówczas: około 5 79 M i G-29 w tym 10 egzem plarzami

(7

x

9-1 2 i 3

x

9-1 3) seryj nymi - pozostawio­

nymi w OKB Mikojana do prac prototypowych, 6 egzemplarzami - demonstratorami (2, w tym l

9- 1 2 + l

x

w tym 2

x

x

9-51 w OKB M i kojana oraz 4,

9-1 3 i 2

x

9-51 w I n stytucie Badań

w Locie w Żukowski m) oraz 1 4 M i G-29 9-1 2, 9-1 3 , 9-51 w Państwowym Centrum Lotni czo­ BauawCL:ym M i n isterstwa Obrony w Achtubiń­

sku i 100 MiG-29 nieodebranych na składzie w Łuchowi cach (70

x

9-1 2 + 30

x

9-1 3 S E ) .

W sumie było to 6 7 9 M i G-29 .

wowanym (jako rezerwa strategiczna). Uzu peł­ n iało je 1 8 MiG-29 dyslokowanych w Ar men i i

B i ałoruski ego Okręgu Woj skowego (26. Ar mia

Lotnicza) stacjonował 927. PLM w bazie Bere­

( 102. Baza Lotn icza) w Erewan i u , na podstawie

za. Na jego stanie było 47 M i G-2 9/9-1 3 i 6

odpowiedn iej umowy rosyjsko-armeńsk iej je­

M i G-2 9 U B , głównie z rozwiązanego ki lka m ie­ si ęcy wcze ś n i ej n a Węgrzech 5 . P LM ( 3 7

szcze z 1 9 95 r.

Europa

M i G-2 9 i 4 M i G -2 9 U B ) . N astępnie w maj u 1 9 93 r. z N iemiec d o bazy Ross przybył n a roz­ w i ązan i e 7 8 7 . P L M , m aj ący na st a n i e 2 6

W Europie MiGi-29 są obecnie przede wszy­

Mi G-29/9- 1 3 i 5 MiG-2 9 U B. W tym momencie

zu socjalistycznego (Bułgaria, Polska Rumunia),

MiG-29UB, razem 84 MiG-29. Równolegle do­

stkim eksploatowane w państwach byłego obo­

na Białor usi stacjonowało: 73 MiG-29/9-1 3 i 11

pań stwach powstałych na gruzach ZSRR (Bia­

konano ich częściowej redyslokacji i tak do ba­

łoruś, U krai na) oraz CSRS (Słowacja) i N RD

zy 6 l . P LM (Baranowiczi) trafiło 1 3 maszyn

po w i e l o sto p n i owej reform ie,

( N iemcy). Spośród nich z ekspl oatacji M i G-29

w miejsce wycofanych M i G-25P (1 2 bojowych

w trakcie której k i l kakrotnie zmieniano priory­

zrezygnowały tylko Czechy i Mołdawia. N ie-

z Berezy i l szko lno-bojowy z bazy Ross).

Obec n i e

tety pol ityki obronnej i produkcji uzbrojen ia, stan i bazowanie M i G-29 WWS Federacj i Ro­ syj skiej u kształtowało się na następującym po­ ziomie:

e Jednostki

Centralnego Podporządkowania:

• 4. Centrum Zastosowania Bojowego i Prze­ szkalan ia Person e l u Latającego ( m . Li­ pieck): - 968. SzkMPL, Lipieck, 1 6 MiG-29;

• Instytut Lotn ictwa Krasnodar (m. Krasnodar): - 797. SzkPL, Kuszczewskaja, 32 MiG-29 ;

• I nstytut Lotn ictwa Armawir (m. Armawir): - 71 3 . SzkPL, Armawir, 21 M i G-29; - 1 60. SzkPL, Borisoglebsk 11 M i G-29; • 1 85 . Centrum Zastosowania Bojowego (m. Astrachań):

- 1 1 6 . Centrum Szkolenia P i lotów, Astra­ chań, 34 M i G-29 ; • 1 6 . Armia Lotnicza i OP (m. Kub i n ka): - 1 4. PLM, Kursk, 43 M i G-29; - 28. PLM, Andreapol, 63 M i G-29; - 2 3 7. Centrum Pokazów Tech n i ki Lotn iczej, Kub i n ka, 31 M i G-29; • 4. Armia Lotn icza i OP (m. Rostów nad Donem): - 31 . PLM, Ziernograd, 45 M i G-2 9;

- 1 9 . PLM, M i l l erowo, 42 M i G-29;

• 1 4. Armia Lotn icza i OP (m. Nowosybirsk): - 1 20 . PLM, Domna, 46 MiG-29. Ogółem na przełomie lat 2001 -2002 WWS Federacj i Rosyj skiej dysponowały około 491 M i G-29, w tym 2 3 9 MiG-29 w pułkach bojo­ wych, 1 45 M i G-29 w pułkach tren ingowych

Samolot MiG-29 (9- 1 3) w barwach Instytutu Badań w Locie Ministerstwa Przemysłu Lotniczego w Ż u­

i szkolnych oraz 89 M i G-29 w stanie zakonser-

kowski w dynamicznym wznoszeniu, zwracają uwagę wiry generowane przez przykadłubowe napływy

52

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

Monografia MiG-29 zygnację z tych p l an ów. Z ko lei reforma sił zbrojnych wymus iła z m ianę nazwy 1 5 . PLM na 5. Bazę Lotni ctwa Myśl iwskiego i przebazo­ wan i e M i G-29 do bazy Graf lgnatievo (1 9992000 r.). Aktualnie Bułgar ia planuje wydłuże­ n i e okresu eksploatacj i 20 ( 1 6 + 4) M i G-29, w połączen i u z ograniczoną modyfikacją środ­ ków nawigacyj nych i łączności, zgodn ą ze stan­ dardami NATO/ICAO.

Czechy Dostawy Mi G-29 d l a CSRS zreal izowano w okresie czerwiec 1 98 9 - kwiecień 1 9 90 r., k i edy to z Z S R R dostarczo n o 1 8 M i G-29/ 9- 1 2A i 2 M i G-29U B. Kolejna taka dostawa

Białoruski samolot MiC-29 (9- 1 3) z uzbrojeniem "powietrze-powietrze " w postaci dwóch kpr R-27R i czte­ rech kpr R-73 pod skrzydłami.

została an u lowana. W samol oty przezbroj ono 1 1 . PLM z Żatca (dwie eskadry), z przezbroje­ nia l . PLM z Czeskich Budziejawie zrezygno-

Z d n iem l styczn i a 1 994 r. pułki przefor­ m o w a n o w bazy l ot n i ctwa m y ś l i w s k i ego i w sprzęt wyposażono j e następująco: • 927. B LM Bereza - 38 M i G-2 9/9- 1 3

+

4

MiG-2 9 U B, ponadto w stanie zakonserwo­ wanym zachowano 10 Mi G-29/9-1 3 i 2 M i G-2 9 U B z przeznaczen iem na eksport; • 61 . B LM Baranowiczi - 20 M iG-29/9-1 3 +

4 MiG-2 9 U B oraz 5 M i G-2 9/9-1 3 + l M i G-29 U B , w stan ie zakonserwowanym, z przeznaczen iem na eksport. W 1 995 roku rozpoczęto rozmowy o ekspor­ cie zakonserwowanych maszyn. Wkrótce sto­ sowną u m owę podpisano z Per u, na 1 6 ma­ szyn ( 1 4 M i G-2 9/9-1 3 i 2 M i G-29UB) z opcją na 1 2 kolej nych (nie jest wykluczone, że tym razem miały to być MiGi z Rosj i). W 1 996 r. do­ starczono pierwsze 4 MiG-29 i w kolejnym pozostałe 1 2 Mi G-29. W 1 998 r. podobną umowę podpisano z Al­

Samolot szkolno-bojowy MiC-29UB w barwach bułgarskiego lotnictwa wojskowego tuż po skończonym dobiegu, zwraca uwagę niezrzucony spadochron hamujący.

gierią. Opiewała ona n a 24 M i G-2 9/9- 1 3 i 8 M i G-2 9 U B. Tym razem z braku odpowied n i ej l i czby maszyn dwumiej scowych posiłkowano się pomocą Rosj i, ku pując tam 7 M i G-2 9 U B ( 1 999 r.). Dostawy maszyn białor uskich są re­ a l i zowane w tem p i e 1 99 9 - 1 6 , 2000 2001 - 4.

-

5,

Z tych względów aktualnie stan M i G-2 9 n a Białorusi wygląda następująco: • 927. B LM Bereza - 23 M i G-29/9-1 3 i 4

M i G-2 9 U B; • 61 . BLM Baranowiczi - 1 2 MiG-29/9- 1 3 i 4

M i G-2 9UB.

Bułgaria

wano. Na przełomie lat 1 9 92-1 993 doszło do

zy Ravnec 1 5 czerwca 1 98 9 r. Następ n ie za­ w i tało d o n i ej p i erwszych 1 0 b oj o wych

rozpadu CSRS n a Czechy i Słowacj ę. Samolo­ ty podz ielono w stosu n ku l : 1 , tj. każde nowo powstałe państwo otrzymało 9 M i G -29 i l

M i G-2 9/9-1 2A. Ogółem d o B ułgar i i dostar­

MiG-2 9 U B.

P ierwsze dwa M i G -2 9 U B przybyły do ba­

czono 1 8 M i G-29 i 4 M i G-29U B. W nowe sa­

W końcu 1 99 3 r. 1 1 . PLM został rozwiąza­

moloty przezbrojono 1 5 . PLM (dwie eskadry).

ny, a MiG-29 przekazano do 2. Eskadry 1 . PLM

W trakc ie ekspl oatacj i utracon o l M i G- 2 9

w Czeskich Budz iejowicach. Ich ekspl oatacja

( 1 994 r.). W latach 1 996-1 997 dodatkowo planowa­

w n owych uwar u n kowa n i ach jeszcze się na

no zakupić 1 2-1 4 M i G-295M + 2 MiG-2 9 U B,

ca 1 994 r. eskadrę rozformowano, a samol oty

ale kryzys ekonomiczny państwa wymusił re-

wystawiono n a sprzedaż. Na przełom i e l at

dobre n i e rozpoczęła, gdy z d n iem 30 czerw­

1 99 5-1 996 wszystkie one trafiły do Po lski. By­ ła to decyzj a bardzo kontrowersyj na, szeroko komentowana na łamach prasy czeskiej . jako oficj a l ny powód tej decyzj i podano zbyt wy­ sokie koszty eksploatacj i w nowych uwarunko­ wan iach.

Jugosławia Dostawę 1 4 M i G-29/9-1 2 B i 2 MiG-2 9 U B zreal izowano n a przeło m i e lat 1 9 8 7- 1 9 8 8 . Trafiły one do 1 2 7. Eskadry 2 0 4 . PLM. Dal sze szczegóły b i ografi i j u gosłowiań­ skich Mi G-2 9 , patrz rozdział traktujący o za­ . stos owan i u bojowym samol otów M i G-2 9 . 8

···H,.h#n•m��-·-��-

BojOWY MiC-29 (9- 128) jugosłowiańskiego lotnictwa wojskowego. Samolot w pierwotnych barwach i oznakowaniu z końca lat 80.

B I B L I O T E KA MAGAZY N U LW

Obecn i e w ekspl oatacj i pozostaje 4 M i G-29 i 1 MiG-2 9 U B, nadal stacjon ując w B ataj n i ­ c y i podl egając 1 2 7./204. P L M .

53

zrealizowan i a M i G i-2 9G/GT m i ały być utrzy­ mane w l i n i i do 2008 r.). Od 1 998 r. moderni­ zacja ta, w k i l ku wariantowych pakietach pro­ ponowana jest i i n nym użytkow n i ko m MiG-29, przede wszystkim nowym i potencj al n ie no­ wym, członkom NATO. Na przełom ie lat 200 1 2002 doszło d o polsko-niem ieckiego porozu­ m i e n i a, w spraw i e przej ę c i a przez Po l s kę wycofywanych n i em ieckich M i Gów-29, w la­ tach 2003-2004. Do przezbrojenia w te samo­ loty wytypowano 41 . E LT (baza Malbork). Praw­ dopodobnie proces przeszkolenia eskadry ma być zrea l i zowany w oparci u o bazę i i n fra­

Przegląd techniczny jednego z czternastu mołdawskich samolotów MiG-29 (9-7 3) tuż przed ich wysyłką transportem lotn iczym do Stanów Zje dn oczonych ( 1 997 r.).

Mołdawia

(baza Holzdorf) . W wyniku zrealizowania tej do­

Państwo to otrzymało w spadku po ZSRR

stawy, każda z czterech eskadr przezbrojonych

86. PLM ze skład u F l oty Czarnomorskiej, ma­

w M i G-29 m i ała dysponować 1 2 M i G-29 i 2 MiG-29UB. Z chwilą przyłączen ia N RD do Nie­

jący na stan ie 7 M i G-29/9- 1 2 , 24 Mi G-2 9/9-1 3 i 2 MiG-29UB. Razem 33 MiG-29. Brak pilotów i środ ków do eksploatacj i spowodował jednak,

miec wszystki.e 24 M i G-2 9 przej ęła Luftwaffe

że j u ż na przełomie lat 1 992-1 993 jedn ostka

i wciel iła je do dal szej ekspl oatacj i. Przejęte M i G- 2 9 początkowo poddano

utraciła gotowość bojową, a samoloty zakonser­

wszechstronnym badan iom w Erprobr u n gsge­

wowano.

schwader 29 ( 1 9 9 1 - 1 992 r.), na pol i go n ach

Postanowiono je odsprzedać, a za uzyskane

NATO i USA. U zyskana wysoka ocena spowo­

pien iądze zaku p i ć do 100 ś m i głowców uzbro­

dowała, że postanowiono je używać w m iesza­

jonych i transportowych (stosowne rozmowy

nym ugrupowan iau bojowym

prowadzono m . i n . z Ru m u n i ą) . Ostatecz n i e

ze zmoder n izowanymi F-4F (F-4F rakietowa

udało się wówczas sprzedać tylko 3 M i G-29/ 9-1 3 i jednego MiG-2 9 U B do ogar n i ętego woj­

w a l ka powietrzna ze śred n i c h o d l egłości,

ną domową Jemen u .

Mi G-29 trafiły do 2. Eskadry 73. PLM (baza

Dopiero w 1 9 97 r. sensacyjnego zakupu do­ konały Stany Zjednoczone, bi orąc 6 Mi G-29/ 9-1 2, 1 4 M i G-29/9-1 3 i 1 MiG-29UB. Razem 21

Laage) . W 1 9 95 r. eskadra rozpoczęła pełnie­

w powietrzu

M i G-29 - manewrowa wa l ka powietrzna) .

MiG-29. Operacja ta służyła zablokowan i u po­

nie dyżurów bojowych w Zi ntegrowanym Sy­ ste m i e Obrony Powietrznej NATO. Założono ich dwunastoletnią eksploatację, do roku 2003,

zyskan ia ich przez isl amski Iran.

przy tym w eksploatacj i zatrzymano 1 4 MiG-29

Przedtem, w 1 994 r., jed nego M i G-29/9- 1 3

(w tym 3 M i G-2 9 U B), 10 pozostałych prze­

nieoczekiwan i e odsprzedano Ru m u n i i , i n nego

z n a c z o n o na tzw. ka n i b a l i z m tech n i cz n y

- Mi G-29/9-1 2, utracono podczas walk w Nad­

(w 1 996 r. utracono jednego M i G-29). Równo­

d n i estrzu ( 1 992 r.). Ostatnie sześć maszyn MiG-29/9-1 3 zosta­ ło beztermi nowo zakonserwowanych . Nadal oczekują one n a zagranicznego kontrahenta.

strukturę 1 . E LT (Mińsk Mazowiecki).

legle w poroz u m i e n i u z producentem powo­ łano wspó l n ą niemie cko-rosyj ską spółkę do ich obsługi b ieżącej i modern izacji ( 1 993 r. ) . Głównym z m ianom w trzyetapowym progra­ m i e moder n i zacji poddano wyposażenie pi­

Niemcy

l otażowo-nawigacyj ne oraz środki łączności.

Samolot MiG-29G niem ieckiej Luftwaffe w efek­ townym manewrze pionowym na zniżaniu.

Dostawy M i G-29 do N R D zrea l i zowano

Zmodern izowane sam oloty oznaczono - bo­

w okresie marzec 1 9 88 - maj 1 989 r. i objęły

jowe - M i G-29G (jak Germany) i szkolono­

one 20 M i G-29/9-1 2A i 4 M i G-29 U B. W sa­

bojowe - M i G-29GT (Germany Tra i ner) . Trze­

Polska

moloty te przezbrojono 3 . PLM w bazie Pre­ schen (dwie eskad ry). Ko l e j n a dostawa 3 2

c i , n aj b a r d z i e j zaawa n s o w a n y etap, był przewidz iany - war u n kowo, n a wypadek ko­

łom i e l i pca i s i er p n i a 1 9 8 9 r., k i ed y to 4

MiG-29, z powodu rozpadu N RD nie doszła już do skutku. Zamierzano w nie przezbroić 1 . PLM

lejnego przes u n ięcia w czas ie wprowadze n i a

Mi G-29/9- 1 2A i 3 MiG-2 9 U B trafiły do 1 . Eska­

d o ekspl oatacj i E urofightera ( w wypadku jego

dry 1 . PLM w Mińsku Mazowieck i m . Ko lejne 5 MiG-29 przybyło 30 październ i ka 1 990 r.,

Pierwsze MiG-29 do Polski przybyły na prze­

co pozwol iło w pełn i przezbroić 1 ./1 . PLM w ten typ samolotu. Dal sze dostawy wstrzymał rozpad U kład u Warszawskiego i reorientacja pol skiej sceny pol itycznej. Ogółem Polska za­ m i erzała sprowadzić 3 6 M i G-29, w tym 3 2 MiG-29/9-1 2A i 4 MiG-29U B i przezbroić w nie dwie eskadry lotnicze. Wspomn ianą już 1 ./1 . PLM oraz 1 ./62. PLM (baza Poznań-Krzesi ny). Tym nie m n iej, w okresie grudzień 1 99 5 styczeń 1 99 6 r., z Czech, drogą wymiany za 11 śmigłowców W-3 Sokół, pozyskano kolejne 9 MiG-29/9- 1 2A i 1 M i G-29 U B wraz z n i ezbęd­ nym zapasem rakiet (zapłatą za te ostatnie był

W trakcie eksploatacji niemieckie MiG-29 przeszły dwustopniowy etap modernizacji w wyniku którego bez problemu mogą one obecnie brać udział w operacjach sił powietrznych NATO.

54

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

właśn ie dodatkowy, jedenasty śmigłow iec). Sa­ moloty te posłużyły do przezbrojenia 2./1 . PLM.

M o n o g rafi a M i G -29 W tym m o m e n c i e Po l s ka uzys kała stan 1 8

M i G-29 i 4 M i G-2 9 U 8, w dwóch eskadrach lotn iczych. Następn i e 1 . PLM został przefor­ mowany w 1 . E LT. Aktua l n i e dobiega końca

proces doposażenia polskich MiG-29 w pomo­ ce nawigacyj ne i środki łączności, warunkują­ ce wspólne i bezpieczne wykonywan ie lotów z samolotami NATO i w międzynarodowej prze­ strzeni powietrznej według przepi sów ICAO.

Rumunia Pi erwsze 1 0 M i G-2 9/9- 1 2 A i 2 M i G-2 9 U B d o Ru m u n i przybyły w czerwcu 1 989 r. Do końca tego roku przybyły jeszcze 2 M i G-29 i 1 M i G-2 9 U 8, po czym ze względu na gwałtow­ ne zawirowan i a pol ityczne w kraj u, dal sze dostawy zostały wstrzymane ( ko l ej nych 4 M i G-29 i 1 M i G-2 9 U B) . Z tego też powodu

Polski MiC-29 podchodzi do lądowania. Zwraca uwagę położenie mechanizacji płata oraz pokładowe

a n u l owano dostawę kolejnych 20 M i G-2 9 .

reflektory w położeniu roboczym. Ich użycie ma służyć odstraszająco na niskolecące ptaki.

W wyn i ku zderze n i a w powietrzu, w trakcie

Słowacja

treningu do pokazów lotniczych, latem 1 990 r.

ponow n i e zahamowany trudną sytuacją go­

utracono 2 M i G-29 (zgi n ę l i też obaj p i l oc i

spodarczą kraj u

i do dostawy kolejnych 4

Przejęte po rozpadzie CSRS Mi G-29 znala­

i członek perso n e l u naziem nego). W 1 9 94 r.

M i G-29/9- 1 2 8 oraz 1 MiG-2 9 U B d l a 2 ./ 5 7 .

zły s i ę w 1 . P LM w baz i e S l iac (9 M i G-29/

utracono jed nego M i G - 2 9 U 8 . Równo l e g l e z Rosj i sprowad zono " zal egłe " 4 M i G-2 9/ 9-1 2 8 oraz 1 M i G-2 9 U 8. Co ciekawe pozyska­

PLM już n i e doszło.

9- 1 2A i 1 M i G-29 U B) . Przezbrojono w n i e

rumu ńskie Mi G-29 są na sta­

1 . Eskadrę 1 . P L M . Wykorzystując l i kwidację

n i e 1 . Eskadry ( 1 0 M i G-29 i 2 M i G-2 9 U B) oraz

rosyjskiego długu wobec Słowacj i zdecydowa­

Od l ata 1 999

r.

no też z Mołd awii pojedynczego M i G-29/9-1 3 .

2. Eskadry (4 MiG-2 9 i 1 M i G-2 9 U B) 5 7. Gru­

no się na dal sze zakupy tego samolotu. Sto­

W tym momencie stan r u m u ń skich M i G-2 9

py Lot n i ctwa Myś l iwskiego, nadal w bazie Mi­

sowną u m owę z Rosją zawarto w s i e r p n i u

usta l ił s i ę na poz iomie 1 4 M i G-2 9/9- 1 2 A i B,

hai l Koga l n i ceanu k. Constanzy. Równolegle

1 993 r. J u ż 2 1 grudnia 1 99 3 r . do S l iaca przy­

1 M i G-2 9/9- 1 3 i 3 M i G- 2 9 U B . Razem 1 8

zdecydowano się na wydłużen ie okresu ich

było 5 Mi G-2 9/9-1 2 8 . Następnie w styczn i u

M i G-29 (n i e jest jednak tak do końca jasne, czy

ekspl oatacj i i n i ezbędnej w tym zakresie mo­

1 994 r. do bazy dotarł pojedynczy M i G-2 9 U B .

pojedynczy M i G-2 9/9- 1 3 został wprowadzo­

dern izacji (do lat 2008-2010). We współpracy

Wszystkie o n e trafiły do 1 ./1 . PLM. Ko lejna do­

ny do normalnej ekspl oatacj i ) . Początkowo

z firmami ni emieckimi (EADS) i izraelski m i (El­

stawa m i ała m iejsce na przełomie 1 995-1 996,

bit) przygotowano wariant modern izacj i zna­

k i e d y to n a Słowację d o tarło 6 M i G-2 9/

w M i G-29 przezbrojono 2 . Eskadrę 5 7. PLM (baza M i h a i l Koga l n i ceanu k. Constanzy). Na­

ny pod nazwą M i G-29 Sniper (patrz rozwój

9- 1 2 8 ( 1 5 grudnia) i 1 M i G-2 9/9- 1 2 8 oraz 1

stępnie, w związku z dodatkowym i zakupami

konstru kcj i). Problemy we współpracy z rosyj­

M i G-2 9 U 8 (styczeń). W nowe maszyny prze­

w połow ie lat 90. w M i G-2 9 rozpoczęto prze­

skim producentem oraz własne ogran iczen ia fi­

zbrajać 1 ./5 7. PLM. Proces ten został jednak

nansowe opóźniają jednak realizację program u .

zbrojono 2. Eskadrę 1 . PLM, który do tego mo­ mentu stał się j uż 3 1 . Skrzydłem Myś l iwskim, a jego eskadry M i G-29 otrzym ały numery: 3 1 1 . i 3 1 2 . Eskadra Myśliwska. W tym momencie stan M i G-2 9 dostarczonych n a Słowację za­ mknął się l i czbą 24 M i G-2 9 (9 Mi G-29/9- 1 2A, 1 2 M i G-29/9-1 2 8 i 3 M i G-29U 8) . N a wskutek pogarszającej się sytuacj i eko­ n o m i cz n ej n i e zaku p i o n o j u ż ko l ej nych 7 M i G-29/9- 1 2 8 i 1 M i G-2 9 U B celem pełnego ukompletowania 31 2 ./31 . SM. W marcu 1 994 r. utracono jednego MiG-29U B i w roku bieżącym (1 9 czerwiec) jednego M i G-29. Obecnie w eks­ ploatacj i są więc 22 M i G-29 .

Samo/ot MiC-29 (9- 1 3) w barwach ukraińskiego lotnictwa wojskowego.

Ukraina W momencie rozpadu ZSRR państwo to przejęło następujące formacje lotnicze wypo­ sażone w samoloty M i G-2 9 : • 1 4. A r m i a Lotn icza (Karpacki Okręg Woj­ skowy) - 92. PLM z 54 M i G-29 (Mukacze­

wo) i 1 1 4 . PLM z 56 M i G-29 (lwano-Fran­ kowsk; pułk przybył w 1 99 1 r. z CSRS i został połączony z rozwiązanym 1 45 .

PLM, eksploatującym M i G-29 o d drugiej

połowy lat 80.); razem 1 1 0 M i G-29; • 5. Armia Lotnicza (Odesski Okręg Wojsko­ wy) - 642. PLM z 52 M i G-29 (Martynow­ skaja); • 24. Arm ia Lotn icza (przeznaczen i a opera­ cyj nego, dowództwo w m. Winnica) - 85. Ukraiński MiC-29 (9- 1 3) na ziemi. Zwracają uwagę wyłożone na ziemi stukilogramowe bomby lotnicze

PLM z 38 M i G-2 9 (Starokonstantinow),

i belki wieJozamkowe MBD-2-67U.

w l i pcu 1 99 1 r. przybył z N iemiec;

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

55

M o n o g rafi a M i G -2 9

��������=

• F l ota Czar nomorska (dowództwo w m. Se­ wastopol) - 1 61 . PLM z 31 MiG-29 (Liman­ skoje). Ogółem było to 2 3 1 M i G-29 w tym: 1 5 5

M iG-29/9-1 3, 55 Mi G-29/9- 1 2 i 21 M i G-2 9 U B .

W 1 9 92 r. n a U krainę z Rosj i dodatkowo

przybyło 1 6 M i G-2 9/9- 1 2 , tworząc zalążek w składzie Floty Czarnomorskiej 100. PLM, baza Saki.

W tym momencie l i czba M i G-2 9 na U kra­

i n i e osiągnęła swój maksymalny pułap - 247 maszyn.

Samodzielne siły powietrzne U kraina rozpo­

częła tworzyć wiosną 1 9 92 r. i do chwi li obe­ cnej przeszły one szereg z m i a n .

Obecnie ukraińskie siły powietrzne dyspo­

Po Federacji Rosyjskiej Ukraina jest obecnie największym użytkownikiem samolotu MiG-29 w bardziej zaawansowanym modelu - MiG-29. (9- 1 3).

nują 205 MiG-29, których rozmieszcze n i e jest następujące: • 8. PLM, Was i l ków, 34 M i G-29; • 85. PLM, Starokonstantinow, 3 7 MiG-29;

Bliski Wschód

podpisano 1 8 czerwca 1 99 3 r. Obejm owała ona dostawę 22 MiG-2 9/9- 1 2 B i 6 M i G-2 9 U B. Przeszkolenie lotn icze zorgan izowano w Kra­

W regionie tym głównym użytkown ikiem

• 1 1 4 . PLM, lwano-Fran kowsk, 3 5 M i G-29;

snodarze. Podczas przeszkolenia doszło do ka­

• 1 61 . PLM, Li manskoje, 25 M i G-29;

tastrofy jednego M i G-2 9 U B , ale pon ieważ ma­

skiej techniki bojowej . Zbliżonym stanem po­

• 204. PLM, Belbek, 3 2 M i G-29;

szyny n i e były jeszcze oficjalnie przekazane

siadania, przez pewien okres czasu dyspon ował

MiG-29 jest Syria, tradycyj ny odbiorca rosyj­

• 642. PLM, Martynowskaja, 3 6 MiG-29;

Węgrom, to strona rosyjska w zastępstwie do­

Irak, jednak konflikt w Zatoce Perskiej i idące

• 6 MiG-29, po 1 -2 egzemplarze - w in nych

starczyła kolejny samolot.

w ślad za tym międzynarodowe em bargo spo­

i n stytucjach i m iejscach. Równolegle na Ukrai nie rozważane jest wy­

dłużenie okresu ekspl oatacj i części maszyn o 1 5 lat (wstępnie jest mowa o 3 6 M i G-29)

Pi erwszych 8 M i G-29 przyleciało do Kra­ snodaru 1 5 października 1 993

ne wycofanie irackich MiG-29 z eksploatacj i.

26 października i pozostałych dwanaście - 4 l i­

Obecnie Mi G-29 w regionie kupuje tylko Jemen

stopada. W M i G-29 został przezbrojony 5 9 .

oraz nadal myś l i o poszerze n i u swojego stanu

wość operacyj ną osiągnęła 2 . Eskadra 59. PLM

razem ich lokal nej modernizacji drogą dodania

- 1 grudnia 1 994 r. Rok później analogiczny sta­

i nstalacji tankowan i a paliwa w locie.

w połączeni u z częściową modernizacją awio­

P L M z bazy Kecskemet. Jako pierwsza goto­

n i ki i wprowadzeniem kierowanych telewizyj­ nie środków rażenia " powi etrze-ziemia " , ta­ kich jak pociski Ch-29T i bomby KAB-SOO Kr.

tus osiągnęła 1 . Eskadra 59. PLM - 1 paździer­

Wstępny projekt takich z m i a n n a s a l o n i e

n i k 1 995 r. (jej pi loci przeszkolenie przesz l i j uż

I LA'2002 w Ber l i n i e przedstawił lotn i czy za­

w kraj u). W roku 1 9 97 utracono pojedyncze­

kład remontowy z Lwowa.

go MiG-2 9 .

Podobne oferty złożyły też firmy rosyjskie

oraz izraelskie.

Węgry Pierwotnie M i G-29 na Węgrzech miał się po­

wodowały i stotną degradację i prawdopodob­

dalszych osiem

r.,

posiadania Syria i Iran, ten ostatni dokonując za­

Irak Kraj ten w latach 1 98 7-1 988 otrzymał 3 6 M i G-2 9/9 - 1 2 B i 6 M i G -2 9 U B ( r a z e m 4 2

W wyniku kolejnych zm ian struktural nych

MiG-29). Przezbrojono w nie dwa dywizjony

i redukcj i 5 9 . PLM stał się 59. Bazą Taktyczne­

rozlokowane w bazach Habbanija i Tammuz.

go Lotni ctwa Myśl iwski ego. Równocześ n i e

Do momentu konfl i ktu w Zatoce Perskiej wy­

z wprowadzen i e m d o l i n i i Gripenów ( l ata

cofano z użycia pojedynczego M i G-29 . Straty

2004-2005) ma być przeprowadzona moder­

w konfl ikcie wyniosły: S maszyn zestrzelonych

jawić w latach 1 9 88- 1 989. Rozpad obozu so­

nizacja 1 4 ( 1 2 + 2) MiG-29, połączona z przedłu­

cja l istycznego anulował jednak te plany. Osta­

żeniem ich okresu ekspl oatacj i do 2 5 lat. Pow­

konało przelot do Iranu (lub trzy zaginęły w trak­

tecz n i e na Węgrzech M i G-29 pojawiły się dopiero po pięciu latach, będąc " towarową " zapłatą za długi rosyjskie. Stosowną umowę

stałe 1 3 MiG-29 ma zostać wycofanych, posłużą

cie przelotu i tylko cztery dotarły do cel u ?) . Ra­

jako rezerwa części zam ien nych l u b zostaną sprzedane.

w powietrzu, 9 zni szczonych na ziemi, 7 wy­

z e m d aj e to u bytek 2 1 M i G -2 9, w· tym prawdopodobnie 1 8 M i G-29 i 3 M i G-2 9 U B.

jeden z sześciu węgierskich samolotów szkolno-bojowych MiG-29U B tuż przed przyziemieniem. Zwraca uwagę peryskop instruktora w położeniu roboczym.

56

BIBLIOTE KA MAGAZYNU LW

"""""'"""""'""�

M o n o g rafia M i G -29

"""""'"""""'""�

W 1 9 93 r. pojedynczy MiG-29 został zestrze­ lony przez amerykańskiego F-1 SC (szczegóły wojenn ej biografii irackich M i G-29, patrz roz­ dział zastosowanie bojowe). Kolejnego M i G-29 utracono w niewyjaśnionych okol icznościach w 1 99 5 r. Na skutek braku części zamiennych i wysokich kosztów ekspl oatacj i , w tym samym roku, z zachowanych 1 8 MiG-29 zdecydowa­ n o z m agazyn ować 8 M i G - 2 9 , w tym 1 MiG-29U B i kontynuować tylko eksploatację 1 0 M i G-29 (w tym 2 M i G-2 9UB) w 6 . Dywizjonie w baz ie Habban ija. Według n i epotwierdzo­ nych danych w 1 999 lub 2000 r. również i te maszyny wycofa no z ekspl oatacj i.

Iran

Bojowy MiG-29 lotnictwa wojskowego Bangladeszu w powietrzu. Sześć maszyn tego typu (plus 2 MiG-29UB) dostarczono mu w latach 7 999-2000.

Jemen

o prawdopodobnych stratach MiG-29 w lotnic­

w tym 20 MiG-29/9-1 2 B i 4 M i G-29 U B. Wypo­

W 1 99 3 r. kraj ten podjął star ania w ce l u nabycia wystawionych na sprzedaż m ołdaw­

szcze na ich podstawie podać dokładn iejszych danych l i czbowych.

Na podstawie umowy z 2 5 l i stopada 1 989 r. do tego kraju w 1 990 r. dostarczono 24 MiG-29,

twie wojskowym Syr i i , nie można jednak je­

sażono w nie dwa dywizjony: 1 1 . Dywizjon

skich M i G-29. Ostatecz n i e dostarczono m u

Myśliwski w baz ie Teheran-Mehrabad i 2 3 . Dy­ wizjon Myśl iwski w bazie Tabriz (oba po 1 2 ma­

tyl ko 3 M i G-2 9/9-1 3 i 1 M i G-29UB. Roz m i e­

W 1 9 98 r. wznowione zostały wojskowe

szczono j e w baz ie A I .-Rayan . S a m o l oty te

kontakty rosyjsko-syryjskie. Wiadomo, źe w ich

szyn). Samol oty dostarczono w dwóch turach:

w ekspl oatacj i zostały zachowane do chwi l i

1 4 ( 1 2 + 2) i 10 (8 + 2) MiG-29. W 1 99 1 r. z Ira­

obecnej , choć wedłu g n i e których źródeł 1 M i G-29 został prawdopodob n i e utracony

wyni ku Rosja zapropon owała Syr i i dostawę w 2 0 0 0 r. 1 4 M i G-29, w tym 1 2 M i G- 2 9/

ku do Iranu prze leciało 7 (4?) MiG-29. Zostały one następnie zarekwirowane na poczet od­ szkodowań wojennych (z konfli ktu i racko-irań­ skiego, 1 98 0-1 988 r.). Brak jest do dziś wiary­

9- 1 2 B i 2 MiG-29U B.

w l i pcu 1 994 r., w wewnątrzjemeńskim kon­ fl i kcie na l otn isku A I .-Rayan .

Subkontynent Indyjski

god n y c h d a n yc h o s k i e r o w a n i u i c h d o

Na przełomie lat 1 999-2000 podjęto rozmo­ wy z Rosją w celu nabycia 24 MiG-29 w dwóch

Tradycyj n i e głównym odbiorcą rosyjskich

eksploatacji w irańskich siłach powietrznych. Na

transzach. Ostatecznie w 2001 r. pod pisano

M i G-ów w tym regionie są I n d ie, one też i tym

dodatek można spotkać dane o zwróceniu tych maszyn Irakowi w 1 99 9 r.

u m owę na d ostawę 14 (1 2 + 2) M i G-29/9-1 3SE

razem odebrały największą liczbę M i G-2 9 . Ki l­

i M i G-2 9 U B.

kakrotnie oferowana produ kcja l icencyj na samo­

W 1 99 3 r. została podpisana um owa o do­

Pierwsze maszyny dostarczono w czerwcu

lotu nie została uruchomiona. I n d i e wybrały

stawie kolej nych 48 (40 + 8) M i G-29 do Iran u .

2002 r. U mowa przewiduje ich modern izację

bowiem rozwój własnej konstrukcj i, zbl iżonej

Na wskutek nacisków amerykańskich została

do standardu M i G-29SMT.

klasy - LCA. Obecnie po zaku p i e n i u w Rosj i lotni skowca Admirał Goroszkow, I n d i e zde­ cydowały się na zakup 46 (40 + 6) pokłado­ wych M i G-29K/KUB. Ponadto, w rej o n i e tym, w latach 1 9 99-2000, swoje p ierwsze M i G-29 zakupił Bangladesz.

Bangladesz Pierwsze cztery MiG-29 dostarczono w gru­ d n i u 1 99 9 r., kolejne cztery - w l utym 2000 r. Ogółem było to 6 MiG-29/9- 1 2 B i 2 MiG-29UB. Samoloty wcielono do S . Dywizjonu " S u per­ sonie " w bazie Bashar k. Dhaki. Oficjalne wcie­ lenie m i ało m iejsce w marcu 2000

r.

Indie Przeszkolenie w ZSRR zreal izowano w okre­ sie paździer n i k 1 986 - maj 1 9 87 r. Pi erwsze 1 2 M i G-29 przybyło do zakładów HAL w Nasik

Indie były pierwszym zagranicznym użytkownikiem eksportowych MiG-29 (9- 728). Niezbędne przeszkole­ nie personelu w ZSRR rozpoczęto realizować jeszcze w październiku 7 986 r. ona jednak zablokowana przez prezydenta Jel­ cyna. Tymczasem w 1 9 94 r. dostarczono poje­ dynczego Mi G-29/9- 1 2 B. Była to rekompensa­

Syria

w grudn i u 1 986 r., jednak dopiero rok później przyjęto je oficjal n ie do uzbrojenia w bazie Po­ ona (pi erwsze samoloty d la wojska przekazano w maju 1 98 7 r.).

W latach 1 98 7-1 988, Syria w dwóch tran­

Ogółem w latach 1 986-1 987 do Indii dostar­

s z a c h o t r z y m ała 48 M i G - 2 9 , w t y m 4 2

czono 48 MiG-29, w tym 42 M i G-29/9-1 2B i 6

ta za utraconą wcześn iej podobną maszynę,

M i G-2 9/9- 1 2 B i 6 M i G-2 9U B . Posłużyły one

w trakcie przebazowan ia jej z zakładu pro­

do przezbrojenia dwóch dywizjonów brygady

du kcyj nego do użytkow n i ka (utrata orientacj i geografi cznej przez pi lota i katapu ltowa n i e

lotni ctwa myśl iwskiego w bazie Saygal . Jeden z nich dysponuje n u merem 699., drugi - praw­

M i G-2 9 U B. Posłużyły one do przezbrojenia 47. Dywizjonu " Biack Archers " i 28. Dywizjo­ nu " F i rst S u perso n i c " (oba we wspomnianej

w wyniku wyczerpania zapasu pal iwa). W trak­

dopodobn ie, 698.

cie eksploatacj i prawdopod obn i e utracono ko­ lejnego M i G-29. W połowie lat 90. część ma­

Ze względu na ogran iczenie współpracy wojskowej z Rosjanami po roku 1 988, w la­

już bazie Poona). W latach 1 98 8- 1 989 spro­ wadzono kolejne 20 M i G-29/9-1 2B i przezbro­ jono w n i e, począwszy od maja 1 98 9 r., 2 2 3 . Dywizjon "Tr ident" (baza Adampur).

s z y n ( w s z y st k i e ? ) w y p o s aż o n o w stałe wysięgn iki do pobierania dodatkowego pal iwa

tach kolejnej dekady, l i czba eksp loatowanych

W cel u pokrycia strat wyn i kłych w trakcie

samolotów prawdopodobnie spadła o połowę.

ekspl oatacj i w 1 9 94 r. d o k u p i o n o ko l e j n e

w locie.

W pras i e m o ż n a spotkać szczątkowe d a n e

MiG-29, w tym 8 Mi G-29/9- 1 2 B i 2 MiG-2 9UB.

B I B L I OT E KA MAGAZYN U LW

57

M o n o g rafia M i G -2 9 Ta k w i ę c ogółem do I n d i i d o starczono 70 Mi G-29 i 8 M i G-2 9 U B , razem 78 M i G-29 . W trakcie dotychczasowej ekspl oatacj i ze sta­ nu spisano minimum pięć samolotów, w tym po­ jedynczy M i G-2 9 U B. Obecnie w l i n i i są 73 maszyny. W marcu 1 99 7 r. 47. Dywizjon prze­ s u n i ęto do bazy Adampur. W drugiej połowie lat 80. rozważano w I n­ d i ach l i ce n cyj n ą prod u kcję m i n i m u m 1 1 0 MiG-2 9. Ponownie temat ten podjęto na po­ czątku lat 90., kiedy to mówiono o l icencyjnej produkcji 1 20 Mi G-29M, ale i tym razem skoń­

czyło się na pomysłach koncepcyjnych.

Azja Głównym użytkownikiem Mi G-29 są t u pań­ stwa poradzieckie, takie jak: Kazachstan, Turk­

Szkolno-bojowy MiC-29UB lotnictwa wojskowego Indii prz yziemia p o kolejnym owocnym locie treningowym.

menistan i Uzbeki stan oraz KRLD, kolejny tra­ dycyj ny odbiorca rosyjskiej tech n i k i bojowej

Kazachstan

tego m o m e n t u Kazachstan m a 3 6 M i G- 2 9

w świecie. W połowie lat 9 0 . do tego grona

W wyn i ku rozpad u Z S R R na teryto r i u m

intensywne rozmowy z kolej nymi nabywcami,

Kazachstanu pozostał 71 5 . Szkolny PLM w ba­

w Ługowoj ( l u b też została ona przerzucona

z i e Ługowoj . Występowała w n i m eskadra

do m. Kzyi-Orda

a w tym z: F i l i p i nami, Taj landią i Wietnamem.

M i G-29 z 1 2 M i G-2 9/9- 1 2A i 2 M i G-2 9 U B .

Równolegle oferowane są wielowariantowe pa­

Następnie na przełomie l a t 1 995-1 996 z Ro­

dołączyła Malezja i obecnie Myanmar. Trwają

kiety moder n izacyj ne. Rynek azjatycki nadal stwarza d u że m o ż l i w o ś c i eksportowe d l a M i G-2 9 .

( w tym 6 M i G-2 9 U B) w 71 5 . Bazie Lotni czej

?).

KRLD

sj i dostarczono kolejne 22 Mi G-29, w tym 1 8

Dostawy M i G-2 9 do KRLD zapoczątkowa­

M i G-2 9/9- 1 2 i 4 M i G-2 9 U B . Pi erwsze cztery

no w maju-czerwcu i zakończono w końcu

samol oty dostarczono 1 5 gr u d n i a 1 9 9 5 r. Od

1 9 88 r. Dostarczono 20 M i G-2 9/9- 1 2 B i 4 M i G-2 9 U B. Razem 24 M i G-29. Wprowadzono je do uzbroj e n i a 5 7 . PLM w baz i e Onchon

(przezbrojono dwie eskadry) . Równolegle, w sta­ n i e r o z e b r a n y m d o star czo n o 6 M i G-2 9/

9-1 3 B (bez stacj i Cardenia- 1 F), mających być wzorem do produkcji l i cencyjnej takich samb­ lotów. Ostatecznie w 1 994 r. wszystkie kon­ takty w ty zakresie zostały zatrzymane. Tym­ czasem w 1 999 r. w Rosj i zamówiono kolejne 1 2 MiG-2 9. U m owa objęła 1 0 samolotów bo­ jowych M i G-2 9/9- 1 2 8 i 2 szko l n o-bojowe M i G-2 9 U B (te ostatnie prawdopodobnie). B l iż­ szych danych o eksploatacj i MiG-29 w tym kra­ ju brak.

Malezja Na podstawie umowy

z

7 marca 1 9 94

r.

do

M a l ezj i dostarczo n o 1 6 M i G-2 9/9- 1 2 B i 2 M i G-2 9 U B (ozn acze n i e l o ka l n e : M i G-2 9 N i M i G-29 N U B) . Ko lejne 2 MiG-2 9 U B zakupio­ no jako naziemne pomoce szkoleniowe. Dosta­ Bojowe MiC-29N lotnictwa wojskowego Malezji: tuż przed wys yłką z zakładu produkcyjnego (zdjęcie

wę zreal izowano w roku kolejnym, począwszy

górne) oraz na miejscu - już po zmontowaniu i oblocie.

od kwietn ia 1 995 r. W nowo nabyte samoloty przezbrojono 1 7. i 1 9 . Dywizjon z bazy Kuan­ tan. W trakcie eksploatacj i utracono pojedyncze­ go i prawdopodo bnie drugiego Mi G-2 9. W latach 1 99 7-1 998 samoloty poddano do­ posażen i u do standardu MiG-29SD i rozpoczę­ to rozmowy o real izacji głębszych z m i an doce­ lowych (standard M i G-29SMT). Rozmowy te n i e zakończyły się jednak sukcesem. Na doda­ tek strona malezyjska zrezygnowała z zakupu kolejnej transzy 1 8 Mi G-29 (co było pierwot­ n i e planowane).

Myanmar W 2000 r. kraj ten zakupił w Rosj i pierwsze 1 2 M i G-29 w tym 10 M i G-29SE/9- 1 3 S E i 2 MiG-2 9 U B. W roku kolejnym prawdopodobnie zakupiono do n i ch pakiet modernizacyj ny do standardu MiG-29SMT.

58

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

========�

Monog rafia M i G -29

========�

Turkmenistan W wyniku rozpadu ZSRR na terytorium Turkmen istanu pozostała 1 5 21 . Baza Lotn icza dys­ ponująca 24 M i G-29, w tym 1 2 M i G-2 9/9-1 3 , 10 M i G-2 9/9- 1 2 i 2 M i G-2 9 U B (lotni sko Mary­

l ). W 1 99 3 r., po reorganizacji turkmeńskiego lotnictwa wojskowego, samoloty M i G-29 ze z l i kwidowanej 1 521 . Bazy Lotniczej przerzuco­ no do nowo formowanego 67. M i eszanego Puł­ ku Lotniczego ( l otnisko Mary-2). Wszystkie 24 M i G-29 są nadal w eksploatacj i .

Uzbekistan Kraj ten w spadku po ZSRR otrzymał 1 1 5 . P L M bazujący w m . Kakajdy. Dysponował on 30 M i G-2 9/9-1 2A oraz 6 MiG-29UB. W 1 993

r.

pułk przeformowano w 61 . Brygadę Lotn i ctwa Myś l i wskiego. Obecnie w eksploatacj i są nadal wszystkie samoloty lub też stan ich u legł zmniej­ szen i u do trzydziestu maszyn.

Afryka Kontynent afrykański przez dłuższy okres czasu był poza zas i ęg i e m fal i eksportowej

}eden z pięciu samolotów MiG-29 (9- 1 28) dostarczonych lotnictwu wojskowemu Erytrei w 2001 sze pięć maszyn tego typu Erytrea nabyła jeszcze w 1 998

r.

(pierw­

r.).

M i G-29, chociaż jeszcze w końcu lat 80. do je­ go zakupu przymi erzało się Z i m babwe. Była

nak z dużym i oporami, gdyż do chwi l i obe­

wówczas mowa o lO samol otach bojowych i 2

cnej utracono j u ż trzy samoloty (w tym pierw­

M i G-2 9 U B. Jednak pi erwsze M i G-2 9 zakupiła

szy 10 października 1 999 r., a drugi zaraz potem

dopiero 10 lat później Erytrea.

- 1 9 stycznia 2000 r.). M i G-29 wprowadzane

Rok później wdrożen i e do eksploatacj i bia­ łoruskich M i G-29 rozpoczęła Algieria. Kolej­

są do uzbrojenia 3. Skrzydła Myśliwskiego, dys­

Kongo Kraj ten jest prawdopodobn i e ostatn i m z dotychczasowych - nabywców samolotu

l okowanego w bazie Bou Sfer.

M i G-29. Rozmowy w spraw i e j ego zakupu

nym mocnym i m pulsem był zakup w 2001 r. M i G-2 9 przez N igerię i Sudan oraz prawdopo­

stacjonują w bazie Asmara, jedynej " odrzuto­

wej " bazie lotn i czej tego państwa.

Erytrea

zai naugu rowano w 2001 r. i nastę p n i e naj­ r.

k r aj t e n z a k u p i ł w R o sj i 5

prawdopodobniej zdecydowano się na zakup

dobnie Kongo. Wznowiono rozmowy z Zi m ba­

W 1 9 98

bwe, ofertę złożono Etiop ii. Większość z wymie­

M i G-2 9/9- 1 2 B i

l M i G-2 9 U B. Jed nocześn i e

ostatn i c h m aszyn z łuchowickiego skład u,

n i onych pań stw zam i erza d o konać zakupu

zgłoszono opcję ponowienia zamówienia w naj­

w postaci 5 M i G -29SE/9-1 3 S E . Ich dopełnie­

kolej nych partii M i G-29. Jest to jeden z najbar­

b l iższej przyszłości. Z zamiaru tego j ed nak

n iem stał się pojedynczy MiG-2 9 U B . Spodzie­

dziej obiec ujących ryn ków d l a dal szej ekspan­

wkrótce zrezygnowano. Tymczasem w latach

wane jest ponowienie zamów i e n i a na ten typ

1 999-2000 w dz iałan iach bojowych z Etiopią

samolotu.

sji M i G-2 9 w świecie.

utracono trzy bojowe MiG-29 (szczegóły patrz

Algieria

rozdział zastosowan i e bojowe). W celu zre­

Nigeria

r.

Kraj ten jest jednym z ostatn ich nabywców

wciela do ekspl oatacj i 24 M i G-29/

w Rosji dokupiono kolejne 5 Mi G-29/9- 1 2 B i po­

M i G-2 9 . Roz m o wy były p r owad z o n e o d

9-1 3 i 8 M i G-29UB. Operacja ta odbywa się jed-

jedynczego M i G-29 U B. Samoloty n iezmiennie

1 99 9 r. i w dwa lata później zakontraktowano

Na podstawie umowy z Białorusią kraj ten od 1 999

r.

kompensowania poniesionych strat w 2001

Przygotowane do eksportu samoloty bojowe MiG-29SE (9-1 35E) prezentowane latem 2001 r. na pokazach lotniczych w Łuchowicach.

BIB L I OT E KA MAGAZYNU LW

59

======

Monografia M i G -29

======

Obecnie, ze względu na brak części zamien­ nych i wysokie koszty eksploatacj i kubańskie lot­ n ictwo wojskowe utrzymuje w gotowości bo­ j owej tylko 3 M i G-29 i 1 M i G-29UB.

Peru Państwo to w latach 1 9 96-1 9 9 7 otrzymało z B i ałor u s i 1 4 M i G-29/9- 1 3 i 2 M i G-2 9 U B . W 1 998 r. uzu pełniły je trzy M i G-29SE/9-1 3SE, pozyskane z Rosj i . W samo l oty te przezbrojo­ no 6 1 1 . Eskadrę Myś l iwską 6. Grupy Lotni czej (baza Chiclayo) . W czasie dotychczasowej eks­ ploatacj i utracono dwa samoloty bojowe, w obu wypadkach pi loci katapu ltowal i s i ę pomyśl­ n i e. Do drugiego wypadku doszło 1 3 marca Samolot MiG-29 (9-1 28) w barwach lotnictwa wojskowego Kuby.

2001 r., podczas prezentacj i dla delegacj i rzą­ dowej . Przyczyną wypadku była ko l izja z pta­ kiem. Z opcj i na kolejne dwanaście maszyn zre­ zygnowano.

Stany Zjednoczone Kraj ten dość n i espodz iewan ie zakupił 2 1 MiG-29 (6 x 9-1 2 + 1 4 x 9- 1 3 + 1 x 9-51 ) w Mołdaw i i . Stosowne porozumienie osiągnię­ to w l i pcu, a całą operację przerzutu samolo­ tów do U SA zrea l i zowan o w paźd z i er n i k u 1 9 9 7 r. Przerzut mołdawskich M i G-29 przepro­ wadzono z pomocą samolotów transportowych Obok bojowych MiG-29 23. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego kubańskich sił powietrznych eksploatuje tak­

C-1 7. Oficj a l n i e podawanym w USA powodem

że samoloty myśliwskie MiG-23 (na zdjęciu w głębi).

zakupu było u n iemoż l iwien ie ich pozyskania przez islamski Iran, który wcześn iej przeprowa­

5 M i G-29/9-1 2 6 i 1 M i G-2 9 U B. Spodziewane

j u l i an . P i erwszy oblot złożonego po transpor­

dził, stosowne wstępne rozmowy sond ujące.

jest ponow i e n i e zamów i e n i a na ten typ sa­

cie mors k i m samo l otu wykonano 1 9 kwietn ia

Przetransportowane samol oty M i G-29 złożo­

molotu.

1 9 90 r.

no w baz ie Wright-Patterson, gdzie podl egają

Sudan

Tymczasem gwałtown i e pogarszająca s i ę

one A i r Force Systems Com mand. Obecnie je­

sytuacja ekonomiczna kraj u anulowała dosta­

dyny M i G-2 9 U B znajduje się przed frontem

Kraj ten podob n i e jak N i ge r i a, rozmowy

wę trzeciej transzy 5 M i G-29 i 1 M i G-2 9 U B.

National A i r l nte l l igence Center, na ekspozycj i

w sprawie nabyci a samol otów M i G-29 prowa­

N iezrealizowana też pozostała koncepcja prze­

statycznej. Prawdopodobnie też dwa M i G-29/

dził od 1 999 r. Dwa lata później zakontrakto­

zbrojenia w nowy typ myśl iwca eskadry kolej­

9-1 2 , w l i pcu 1 999 r. zostały sprzedane w pry­

wano 1 0 M i G-29/9-1 2 B i 2 M i G-29 U B. Dosta­

nego pułku lotn i ctwa myśl iwskiego.

watne ręce.

wa, podobnie jak w wypadku Konga (?) i N igeri i - ma być zrealizowana w roku bieżącym.

Ameryka Przez wiele lat tradycyj nym odbiorcą ro­ syj skiej tech n i k i bojowej w tym obszarze by­ ła Kuba. Do n iej też w pi erwszej kolej ności na przełomie lat 80. i 90. trafiły M i G-29. Kolejne dostawy do tego regionu, w drugiej połowie lat 90. zrea l izowała B i ałoruś dostarczając M i G-29 peruwiańskim siłom powietrz nym . Następnie k i l ka maszyn d ostarczyła Peru Rosja i były to zarazem p ierwsze Mi G-2 9 5 E/9-1 3SE wyeks-

Jeden z peruwiańskich MiG-29 (9- 1 3) pozyskanych w 1 996 r. na B iałorusi.

portowane poza granice kraj u . N i e został na­ tomiast sfi nal izowany kontrakt na 10 bojowych M i G-29 9-1 2 6 i 2 M i G-2 9 U B do Ekwadoru (1 9 9 7 r.). Co prawda rynek amerykański n i e stwarza M i G-29 tak dużego p o l a popisu jak rynek Azji Połud n i owo-Wschodn iej, czy Afry­ k i , ale RSK M i G nie rezygn uje i tu. M i ędzy in­ nym i ostatnio M i G-29M 1 1M 2 był oferowany Wenezue l i .

Kuba Od paździer n i ka 1 989

r.

na Kubę dostarczo­

no 1 2 M i G - 2 9 , w d w ó c h t r a n szac h po 5 r.

M i G-29/9- 1 2 B i 1 M i G-2 9 U B. Przezbroj ono

W 1 998

w n i e 2 3 1 . Eskadrę 23. PLM, bazującą w San

lenia pomocy technicznej niezbędnej do eksploatacji maszyn wcześniej pozyskanych z Białorusi.

60

BIB LIOTE KA MAGAZY NU LW

Peru w Rosji zakupiło dodatkowo trzy egzemplarze MiG-29SE (9-1 35E) pod groźbą nieudzie­

R-60 z e s t r z e l i ły dwa i r a ń s k i e m y ś l i w c e F-1 4A Tomcat. B l iższych danych brak. W latach 1 988-1 9 8 9 rosyj skie sam o l oty M i G-29 sporadyczn i e wykonywały loty nad północnym Afganistanem. Były to jednak tylko l oty szkolne p i l otów 1 1 5 . PLM z bazy Kakajdy (Uzbekistan), którzy właśnie przeszkalali się na MiG-29. Brak danych o jakichkolwiek spotka­ ni ach samol otów tego typu z paki stań s k i m i F-1 6A Fighting Fa/eon. Po raz p ierwszy w ro l i samolotów myśl iw­ sko-bombowych wystąpiły mołdawskie MiG-29 atakując w trakcie konfl i ktu w Nadd niestrzu rosyjskie siły lądowe. W trakcie jed nego z ude­ rzeń w trzeciej dekadzi e czerwca 1 992 roku jeden M iG-29 został trafiony ki erowaną radio­ lokacyj n i e raki etą przeciwlotniczą odpaloną z z i e m i . Według danych rosyjskich sam o l ot upadł na terytor i u m kontrolowanym przez stro­ nę mołdawską. Bl iższych danych brak. Niełatwy czteroletni sojusz Jemenu Północ­ nego i Jemenu Południowego został w sierpniu 1 993 r. wystawiony na kolejną ciężką próbę, kie­ dy to strona południowa ni espodziewan ie ogło­ siła secesj ę. 2 2 sierpn ia 1 994 r. mołdawska ga­ " zeta " Tara opublikowała informację o sprzedaży przez ten kraj, w d n i u 20 czerwca, czterech

MiG-2 9 (3

x

M i G-29/9-1 3

+

l MiG-29U B) do

Jemenu Połud n i owego, za sumę ok. 40 m l n USD. Wraz z samolotami przybyło pięciu naje­ m n i ków - pilotów mołdawskich i dwanaście osób personelu technicznego. Samoloty dostar­ czono transportem morskim w stan ie rozłożo­ nym, do portu Mukalla. Następnie przetranspor­ towano je do pobliskiej bazy lotniczej AI.-Rayan, złożono i oblatano. Po raz pierwszy zaobserwo­

ZASTOSOWANIE BOJOWE MIG-29

wano bojowy lot MiG-29 j u ż 30 czerwca, kie­ dy to para samol otów MiG-21 i MiG-29 doko­ nała rekonesansu powietrznego pól naftowych w rejonie Mar i bu. W tym momencie konfl i kt był j uż jednak w zasadzie na wygaśnięciu. 6 l i pca 1 994 r. wpuszczono dzien n i karzy d o portu lot­ n iczego AI.-Rayan, gdzie m.in. zobaczyli oni po­ łudniowojemeńskie M i G-29, zdobyte przez si­ ły północne. Według ich ocen jedna maszyna bojowa była przy tym s i l n i e uszkodzona.

W swojej dotychczasowej karierze operacyj­

Pierwszym konfli ktem zbrojnym, w którym

Kolejna, tym razem niezbyt ch l u bna karta

nej MiG-2 9 wziął udział w ki lku wojnach oraz konfl iktach i incyd entach zbrojnych. Towarzy­

prawdopodobnie wzi ęły udz iał M i G i-29 był końcowy okres wojny iracko - irańskiej. We­

z kar iery bojowej MiG-29 leży po stronie tych maszyn ze składu kubańskich sił powietrznych.

szyło mu przy tym zmienne szczęście. Stowrzo­ ny do zwyciężania w walkach powietrznych

dług n iepotwierdzonych danych 1 9 l i pca 1 98 8 roku nowo nabyte irackie M i G-29 rakietami

Na koncie kubańskiego M i G-29U B (pilot ppłk Al berto Perez Perez) jest bowiem awionetka

sam był bowiem często zestrze l iwany. Na leży jednak pam iętać, że najczęściej występowała duża dysproporcja potencjałów bojowych wal­ czących stron (czytaj : " m i ażdżąca " przewaga przeciwni ków; jakościowo-i lościowa), stąd przy­ toczone n iżej przykłady zastosowania bojowe­ go n i e mogą być pełną i obi ektywną oceną re­ al nych możl iwości bojowych MiG-29. Pośred nio potwierdzają to ćwiczebne wal­ ki powietrzne p i l otów NATO. Gdy M i G-29 wkomponowany jest w jednol ite pole informa­ cyjn e i m ieszane ugrupowani e bojowe sił soju­ szniczch (np. samolot - l ider F-4F Phantom

11

przeznaczony do walki ze śred nich od l egłości i grupa samolotów MiG-29 wprowadzana do bli­ skiej, manewrowej walki powietrznej) staje się on bardzo groźnym przeciwn ikiem dla każde­ go współczesnego samol otu boj owego.

W momencie wybuchu konfliktu zbrojnego w rejonie Zatoki Perskiej irackie wojska lotnicze dysponowały 35 bojowymi MiC-29 (9- 1 28) oraz 6 szkolno-bojowymi MiC-29UB.

B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW

61

========�

M o n o g rafia M i G -2 9

"""""====

Cessna-3 3 7, zestrzelona 24 l utego 1 99 6 r. po­

wojną lotn iska zapasowego A l Assad, dużej ba­

jedynczym samonaprowadzającym pociskiem raki etowym R-60. Zestrzelona Cessna-3 3 7 by­

zy myśl iwców), gdy i n n e amerykańskie samo­ loty uderzeniowe właśnie wracały z uderze­

ła własnością kubańskich emigrantów z USA, którzy utworzy li organizację " Brothers to the Re­ scue " , organ izującą ucieczki obywatel i kubań­

n i a. Po n ieważ napotkały one s i l n ą obronę

jednak w osi celu starając się równocześnie ponownie uchwycić cel na " śledzenie " i odpa­ l i ć drugi pocisk. jego prowadzony był także przygotowany do ataku, na wypadek gdyby je­

w rejonie celów i były zmuszone do ostrego ma­ newrowan i a w czasie ataku, wracały pojedyn­

go prowadzący wykonał ostry manewr od ce­ l u . W tym momencie jednak Sparrow trafił cel,

czo l u b param i , z dużą prędkością. Prowadzą­

obaj p i loci dostrzegli odległy błysk wybuchu, który zarejestrowały ich kamery video. Później­ sze powiększenie " stop klatki " z tych kamer ujawniło sylwetkę płonącego M i G-29, oświe­

skicb z wyspy " powszech n ej szczęś l i wości, m l ekiem i m iodem płynącej ". Na koncie kubańskiego MiG-2 9 U B jest też

cy grupę F-1 5C kpt. Rick " Ki uso " Tol l i n i dostrzegł na swojej stacj i radiol okacyjnej dwa samoloty

n iestety kolejna awionetka zestrze lona jeszcze

krążące na północ od M udaysis. To l l i n i nie był

w tym samym 1 996 r. N i m to się jednak stało Mi G-29 w barwach

jednak pewien, czy są to samol oty przeciwni­ ka, czy też amerykańskie, np. wznawiające utra­

Iraku po raz pierwszy wziął udział w pełno­ skalowym konfl ikcie zbrojnym mając przeciw­

coną orientacj ę geograficzną. Tymczasem od strony Al Assad zbl iżała się do formacj i Eagle

ko sobie wielo narodowe, połączone siły zada­

druga nieprzyjaciel ska para.

niowe, których osn owę stanowiły Połączone S iły Zbrojne NATO, dyspon ujące naj nowocze­ śn iejszymi w świecie systemami dowodzenia

n a atak, przeciwko szybko z b l i żającej się pa­

i kierowan ia oraz najbardziej zaawansowany­ mi samolotami bojowym i .

tloną ogn iem. W tym czasie drugi przec iwn i k zawrócił w manewrze obronnym i oddal ił s i ę gwałtown i e zmniej szając wysokość. R ó w n o cz e ś n i e atak na p i e r w s z ą parę

rze, która w tym momencie z n aj dowała się

F-1 5C wykonała śledzona przez n ich n ieprzy­ jaciel ska grupa. Kpt. Tol l i n i wykonał gwałtow­ ny u n i k, zostawiając pole d l a swojego prowa­ dzonego, kpt. Larry " Cherry " Pitts'a. Ponieważ jednak Tol l i n i pomylił przyciski i zamiast zwol­

w odległości ok. 5 5 km, ski erował dr ugą parę

n i ć d i pole przeciwrad iol okacyj ne odpalił fla­

Kpt. Tol l i n i śledząc " swoją" parę na stacj i ra­ diol okacyj nej wciąż n i e mógł zdecydować się

rę, kpt. Pitts, wi dząc silny błysk na samolocie swego prowadzącego, był przekonany, że zo­ stał on trafiony. Pitts zdecydował się przerwać atak i wykonał zwrot za Tol l i n i m, starając się do n i ego z b l i żyć i ocenić uszkodzen ia. jed nocze­ śnie obaj przeciwnicy także zakręcili o 1 80°, od­ dalając się na północny-zachód. Do kolejnych wa l k z udziałem M i G-29 do­ szło już w dzień, 1 7 styczn i a 1 991

r.

Grupa 40

F-1 6C uzbrojonych w bom by b urzące 908 kg otrzymała zadan ie zab lokowan ia lotni ska Al Taq uaddam, d użej bazy myśl iwców, w której ba­ zowało ponad 50 samolotów bojowych, w tym część przebazowanych tu w przeded n i u woj­ ny M i G-2 9 . Ok. 50 km na zachód od Al Taqu­ addam znajdowało się znane nam j u ż lotnisko Al Assad, poważnie uszkodzone przez F-1 5E.

Mimo niezłego wyszkolenia oraz nierzadko i poświęcenia piloci irackich MiG-29 w trakcie konfliktu w Za­ toce Perskiej nie zdołali odnieść ani jednego potwierdzonego zestrzelenia jakiegokolwiek samolotu sprzymierzonych. Ich przewaga jakościowo-ilościowa w powietrzu była bowiem zbyt miażdząca.

Desert Storm

Przed gr u p ą u d er ze n i ową l e c i ała ósemka F- 1 5C osłony myśliwskiej , której zadaniem by­ ło związanie walką wszystkich irackich samo­ lotów, jakie pojawią się przed grupą uderzenio­ wą. Grupa ta należała do 58. TFS/3 3 . TFW, a jej dowódcą był kpt. Charles " Siy " Magi i ! . Kpt. Magi i ! był oficerem piechoty morskiej (US Ma­ rine Corps), odbywającym praktyki w US Air For­

W końcu lat 80. Irak dysponował 41 MiGa­

ze swojego klucza, prowadzoną przez kpt. )o­ na " ) . B. " Ke l ka. Kpt. Ke l k, osłan iany przez kpt. Steve 'a W i l l i a m s a m i ał pe w n e p r o b l emy

m i-29, w tym 35 jednomiej scowy m i oraz 6

z uchwyceniem przeciwnika na swojej stacj i ra­

dwum iejscowym i . Głównym zadaniem tych

d i o l okacyj nej, udało się to dopiero w odległo­

ce. M iał on za sobą 1 2 00 god z i n na lotu na

najnowocześniejszych myś l i wców Iraku była

ści ok. 45 km. Wciąż nie było potwierdzenia,

F/A-1 8 Hornet służąc w VMFA-5 3 1 , był też ab­

obrona powietrzna sto l i cy państwa. Wszystkie

solwentem słynnego Top Gun (Naval F i ghter Weapons School) w Miramar w Kalifor nii, ukoń­

rzących przypuszczal n ie brygadę lotniczą, wraz

czy jest to przeci w n i k, choć z całą pewnością n i e odpowiadał na zapytanie " swój-obcy ". Na­ wigator z AWACSa wydał jednak zgodę na atak

z eskadrą M i G-2 5 PD. W pierwszej fa l i uderzen ia na Irak, w nocy

spoza zasięgu widzial ności wzrokowej (trud­ no było mówić o wzrokowym rozpoznan iu,

z 1 6 na 1 7 stycznia 1 99 1 r., brały udział wyłącz­ n ie samol oty F- 1 1 7 A i pociski manewrujące.

było jeszcze zupełn ie ciemno, do świtu pozo­ stało k i l ka godzin). W tym momencie, w odle­

M i Gi-29 wchodziły w skład dwóch eskadr, two­

czył też Marine Corps Weapons Schoo l . Na F-1 5 zdążył już uzyskać uprawn ienia in str u kto­ ra i kwal ifikację prowadzącego dywizjon, USAF powierzyło mu dowodzen i e osłoną myśl iwską w tym locie.

W drugiej natomiast, wysłanej nad ranem, le­

głości ok. 40 km stacja rozpoznawczo-ostrze­

Grupie uderzeniowej towarzyszyły też czte­

ciały przede wszystkim F-1 5E, osłan iane przez

gawcza ostrzegła Kel ka, że stacja rad iolokacyj na

ry F-4G Wild Wease/, osłaniające ją przed prze­

dwie grupy F-1 5C. Grupa F-1 5C z 1 . TFW le­

n ieprzyjaciela przeszła na zakres " przechwy­ cen ie celu " i zidentyfi kowała ją jako stację po­

były rozmi eszczone w rejonie cel u . Dodatko­

a grupa z 3 3 . TFW - na zachód, nieco z tyłu

kładową M i G-29. Ameryka n i n m iał j uż przy­

wą osłonę radioelektroniczną stanowiły dwa

za F-1 5 E . Obie grupy składały się z dwóch klu­

gotowaną do strzału rakietę AIM-7M Sparrow

EF- 1 1 1 A Raven, pozostające w pewnym odda­

czy. Tak jak się spodziewano Irakijczycy późno wykry l i zgrupowanie uderze n i owe i ich samo­

i natychm iast ją odpal ił. W momencie odpale­ n i a zamknął oczy, by nie dać się oślepić bły­

stanowiło 8 F-1 5C z 1 .TFW. Ta grupa także po­

ciała na wschód od trasy gr u p uderzeniowych,

ciwlotniczymi zestawam i rakietowymi, które

leniu, za całością sił. Ich bezpośred n i ą osłonę

loty myśliwskie wystartowały akurat w tym mo­

skiem startującego pocisku, ale przez to n i e

zostawała pod rozkazami kpt. Mag i l la, który

mencie, by w pogo n i za F-1 5E wyjść wprost

widział, czy zszedł on z wyrzutn i . W tym mo­

od powiadał za całość osłony myś l i wskiej . Ca­ łe u g r u p o w a n i e p r z e k r o cz yło gra n i cę

w ogień rakiet Sparrow, odpalanych z lecących

mencie zwo l n ił on serię d i p o l i zakłócających

z tyłu F-1 5C. Ó semka F-1 5C z 58. Dywizjonu 33. Tak­

i wykonał serię gwałtownych manewrów obron­

w przedz iale wysokości 9000-10000 m, u n i ka­

nych, gdyż jego urządzen i e ostrzegające przed

jąc ogn ia rakietowych zestawów przeciwlotni­

tycznego Skrzydła Myśliwskiego zbliżyła się

opromien iowaniem inform owało go, że n ie­

czych małego zasięgu. Zaraz po przekrocze­

do pomoc n i czego lotn iska Mudays is (przed

przyjac iel także odpalił swoje pociski. Pozostał

n i u granicy otrzymal i oni jednak wiadomość

62

B I B L I O T E KA MAGAZY N U LW

M o n o g rafi a M i G -29

=�������=

z 58 .TFS/33 .TFW z M i G-2 9 . W czasie gdy d u­

z AWACSa, że ok. 30 km na połu d n i e od celu

sfery, kpt. Magii l nakazał włączenie dopalania

dyżuruje para irackich myś l i wców, a rozpo­

i czołowa para przekroczyła prędkość dźwię­

ża grupa F-1 6 i F-1 5 E poszukiwała wyrzutn i

z nawczy RC-1 35 zide ntyfi kował ich stacje ra­

ku, a zaraz po n i ej druga. Amerykan ie przegru­

Scud w zachod n i m Iraku, 40 F-1 6 u derzyło na

d i o l okacyj ne jako rad i o l o katory M i G-2 9.

Scudów, a Bagdadem. Na razie nie zostało je­

M i G-29 przy pomocy własnych stacj i rad i o l o­

powa l i się, teraz Magi l l i prowadzący drugą parę, kpt. Rhory " H oser " Draeger wysz l i do przodu, a ich prowadzeni zostali z tyłu do osło­

kacyj nych z od l egłości ok. 1 3 0 km. Krążyły

ny. Kiedy odl egłość spadła do 35 km M i G i za­

Grupa Charlesa Mag i i la zloka l izowała parę

one n i sko (ok. 500 m), z niewiel ką prędkością.

częły zakręt w prawo, prawdopodobnie dopie­

W odległości 110 km rad ary F-1 5 zasygnal izo­

ro teraz ich p i l o c i zori e n tow a l i s i ę, że są

wały gotowość przej ścia na śledzenie i rozpo­

atakowan i . Magi i l martwił się jedynie, czy zdą­

częcia procesu zwalczania celów, ale Mag i l l

żą wykonać atak zan i m m i ną swoich przeciw­

cel l eżący pomiędzy rejonem posz u kiwan ia szcze uj awn i o n e, co było o b i ektem ata k u . W s kład z i e osłony był m i ędzy i n nym i k l ucz · kpt. Cesar " Rico " Rodrigu eza, w składzie � kpt. " Craig " Mole U nderh i l l (nr 2), kpt. M i ke " Fish "

rozkazał swojej grupie czekać, podch odząc b l i ­

n i ków, prędkość fag/e si ęgała Ma - 1 , 2 . Mała

Fisher (prowadzący drugiej pary - nr 3), kpt. Pat " " Pat-0 Moylan (nr 4) . Bezpośred n i m zadaniem kl ucza była osłona pary EF-1 1 1 A, zabezp i ecza­

żej d l a uzyskania większej skutecz nośc i . Przej­

prędkość M i Gów spowodowała, że n i e zdoła­

j ących działanie gru py uderzen i owej.

ście stacj i na śledzen ie zaalarmowałoby M i G i ,

li oni zwrócić się przodem do swoich przeciw­

W rej o n i e cel u pojawiła się znaczna l i czba

efekt zaskoczenia byłby utracony. W od ległości

n i ków w momencie, gdy obaj p i l oc i F-1 5 od­

irackich myśl iwców. Dwie pary M i G-2 5 zwią­

90 km prowadzący drugi k l u cz F-1 5C, Richard " " Ki uso To l l i ni, któremu w czasie nocnej bitwy n i e dane było zestrzel i ć przeciwni ka, poprosił

p a l i l i swoj e A I M - 7 M S p a rrow, o d l e gło ś ć

zały się walką z k l uczem To l l i niego, pojawiły

wynosiła o k . 26-2 7 km. Pocisk odpalony przez

się też co naj m n iej dwie i n n e pary M i G-2 9.

kpt. Magii la zanurkował w dół, pi lot obawiając

Starały się one zaatakować grupę uderzenio­

o pozwolenie odejścia i ski erowan ia się w stro­

się, że jest on n iesprawny, odpa l i ł zaraz kolej­

wą, gdy oprócz bezpośred n iej osłony AWACS

nę Al Assad, gd zie spodziewał się spotkać i n­

ną rakietę.

wysłał im na przeciw także parę Rodrigueza, zo­

ne irackie myśl iwce. Magi l l obawiał s i ę jed­

W o d l egłości o koło 1 5 km (prędkość z b l i­

stawiając F i shera przy EF-1 1 1 A. Reakcja amery­

nak, że gdzieś może krążyć j eszcze jed na,

żan ia wynosiła ok. 0,5 km/s) Amerykanie do­

kańskich myśl iwców spowodowała, że Irakijczy­

n iewykryta iracka gru pa, na razie zatrzymał go

strzeg l i dym ciągn ący się za nabi erający m i

cy zawróc i l i n a pół n o c . G d y z n a l e ź l i s i ę

przy sobie. Dopiero w odl egłości 75 km, gdy jego stacja rad i o l okacyj na " widziała " obszar 70-80 km na północ od atakowanej gru py, zde­

w zakręcie prędkości M i Gam i , które w k i l ka­

w odl egłości m n i ejszej n i ż 8 0 km o d swojego lotniska Al Taqaddum (kolejna " wojenna " baza M i G-29), Rodriguez u znał, że dalszy pośc ig

naście sekund później zostały trafione. W chwi­ l i trafie n i a Mag i i l był ok. 8- 10 km od irackich

cydował s i ę odesłać drugi kl ucz w stronę Al

myś l i wców, w i dząc i ch sylwetki dość wyra­

nie ma sensu i zawrócił w stronę EF-1 1 1 A. W tym

Assad. Charles Mag i i l wspomi nał, że w czasie

źnie, d ostrzegając ich szaron iebieski kamuflaż.

momencie AWACS ostrzegł go przed dwoma

ćwiczeń zawsze trenowa l i walki 2 na 4, a czę­

Jako p i erwszy został trafiony samo l ot atako­

myśliwcami, które niespodziewan ie pojawiły się

sto jeszcze i n str u ktorzy robi l i im n i espodzian­

wany przez Draegera, zaraz potem dwa trafie­

ok. 25 km na połu d n i e od n iego. Rodri guez

kę w postaci d odatkowej grupy atakującej z za­

n i a otrzymał samolot atakowany przez Mag i i ­

zakręcał w tym kierunku, ale wciąż był od­

skoczen i a . Tym razem było odwrotn ie - 4

la ( o b i e odpalone przez n i ego raki ety trafiły

wrócony tyłem do przeciwników. Kiedy obie pa­

Amerykanów na 2 przeciwni ków, Mag i l l po­

przec iwn i ka) .

ry, iracka i amerykańska znalazły się naprze­

myś lał więc, że poradzą sobie jednym kluczem.

Także i tym razem Rick Tol l i n i nie miał szczę­

c i wko sie b i e, o d l egłość była zbyt mała, by

W momencie, gdy F-1 5C szykowały się d o ata­

ścia. W rejonie Al Assad, poważ n i e uszkodzo­

ryzykować rozpoczęcie ataku, zwłaszcza, że stacje rad iolokacyj ne Irakijczyków już od k i l ku

ku, oba oddalające się od siebie k l u cze zosta­

nego w nocy przez F-1 5E, n i e napotkano prze­

ły zaatakowane przez co naj m n iej dwa dywi­

ciwn i ków i F-1 5 C wróciły do bazy mając na

seku nd śledz iły F-1 5C kpt. Rod ri gueza. Jego

zjony przec iwlotni czych zestawów raki etowych S-75M Wołchow. Kp t. Magii l zauważył wska­

koncie jedyn ie wspomniane już dwa M i G-2 9.

urządzen i e ostrzegające przed oprom i en i owa­

Tymczasem F-1 6C wykonały swoje zada n i e

zanie na urządzen i u ostrzegającym przed opro­

i pom i m o s i l nego ognia OPL wróciły do bazy.

m i e n i owan i em, ale n i e widzi ał samych rakiet,

1 9 stycz n i a 1 9 91 r. m i ała też m i ejsce i n na,

n i e m rad i o l o kacyj nym sygnal izowało zakres " " przechwyce n i e radaru rozpoznan ego jako stacja M i Ga-2 9. U nderh i l l pozostał natomiast

by móc wykonać energiczny man ewr w odpo­

i n t e r e s uj ąca w a l k a st oczo na przez F - 1 5 C

najprawdopodobn iej n i ezauważo ny. Tuż po

w i ed n i m m o m e n c i e . Zasob n i k zakłócający AN/ALQ-1 3 5 był włączony, ale obawiano się te­ lewizyjnego zakresu naprowadzania pocisków, była wszak pełn ia d n i a, a widzial ność stosun­ kowo dobra. Rakiety dostrzegł zamykający k l ucz kpt. Anthony " Ki mo " S ch i av i . fag/e zaczęły gwałtowne manewry, zrzucając uprzednio zbior­ n i ki podskrzydłowe (podkadłubowy pozostał na sam o l otach). Na skutek gwałtownych manewrów, w wy­ n i ku których wymanewrowano rakiety, kl ucz rozpadł się, ale Amerykanom udało się utrzy­ mać pary, z n i żając s i ę jed nocześ n i e do ok. 3000 m . W tym momencie kpt. Magi l l ruszył pi erwszą parą d o ataku na krążące w strefie M i G-29, nakazując drugiej parze osłonę. M i G i ciągle utrzymywały m ałą wysokość (500 m) i prędkość (ok. 700 km/h). Gdy para F-1 5C pode­ szła na odl egłość ok. 50 km M i G i skręciły na północny-wschód, oddalając się powo l i w stro­ nę własnego l ot n i ska. Magi l l ocen ił to j ako zmianę w strefie dyżurowania, spodziewając się ko l ej nych samol otów irack i c h . Am eryka n i e u trzy mywa l i w t y m czas i e p r ę d k o ś ć 9 2 5 km/h (500 węzłów) zbl i żając się d o M i G ów, wciąż utrzymujących 700 km/h . Wc iąż jednak

Samo/ot wczesnego ostrzegania, dowodzenia i kierowania lotn ictwem

odległość była za d uża jak na atak z tylnej pół-

fliktu n ieocenionym źródłem wiedzy o położeniu i zachowaniu lotn ictwa irackiego w powietrzu.

BIB LIOT E KA M AGAZY N U LW

-

f-3 Sentry, był w trakcie kon­

63

""""""""=

Monografia MiG-29

""""""""=

"

tym jak " Rico Rodriguez zakręcił gwałtownie w kierunku pro stopadłym do ce l u, oba MiGi " " zgub iły swój cel . Amerykanin wykonał gwał­ towny zakręt, z n i żając się do wysokości ok. 1000 m i wyrzucając dipole, podczas gdy oba irackie myśliwce nadal utrzymywały wysokość około 4000 m. W tym momencie Craig U nde­ rhill, wcześniej nie wykryty uzyskał dogodną po­ zycję do odpalenia rakiety AIM-7M, co u czy­ nił z od ległości ok. 20 km. Tuż po trafieniu kpt. U nder h i l l znal azł się w odl egłości ok. 7 km od płonącego M i Ga, podczas gdy drugi krążył na­ około spadających szczątków swojego prowa­ dzącego. W momencie gdy oba samol oty, irac­ ki i F-1 5C U nderh i l l a znalazły się naprzeciwko siebie, Amerykanin odebrał pozytywny sygnał " identyfi kacj i z urządzenia " swój-obcy . N i e mo­ gąc powstrzymać się od wrażenia, że właśn ie zestrze l ił F- 1 5 ( (sylwetka M i Ga-29 z od l egło­

Ogółem w trakcie konfliktu w Zatoce Perskiej Irak utracił pięć MiC-29 w powietrzu oraz dziewięć maszyn na ziemi. Kolejne siedem (cztery?) samoloty przeleciały do Iranu.

ści 7 km może wydać się podobna) poprosił o je­ go wzrokową identyfikację Rodriguezą który po wyprowadzen i u z u n iku szybko zbl iżał się do

rakiety AIM-9M w słuchawkach. P i lot iracki zdawał sobie pewnie sprawę z faktu, że gdy wy­

wym okresie doszło do k i l ku starć, z których dwa zakończyły się zestrzel e n i e m iracki ego

nieznanego przeciw n i ka. Cesar Rodr i guez m i­

kona u n i k w jedną, jedyną stronę, d ającą uni­ kowi szansę powodzenia, to drugi F-1 5( j uż bę­

samolotu .

nął M i Ga w odległości 300 m, na kursach prze­ ciwnych, zdążył jednak zauważyć jego szaro­ n iebieski kamuflaż i z ielone trój kąty - irackie

dzie czekał na n i ego, ze swoją rakietą gotową do strzału. Odwrócił więc swego Mi G-29 na ple­

nie uzyskane 1 7 styczn i a 1 993 r., przez por.

znaki rozpoznawcze. Oba samoloty zaczęły

cy i starał się ujść ciasnym przewrotem pod

Do dziś kontrowersyj ne pozostaje zestrzele­ Craig D . Stevensona z 2 3 . Dywizj o n u Myśl i w­

ostry zakręt naprzeciwko sieb ie, wyjątkowo bli­

F-1 5 C by być może przejść z niego w i m mel­

skiego 5 2 . Skrzydła Myśl iwskiego. Dywizjon " uczestniczył w operacj i " Northern Watch i wy­

sko - 500 m jeden od drugiego. Była to " praw­ " dziwa wal ka m anewrowa, zresztą jedyna te­ " go typu w czasie całej operacj i " Pustynna Burza .

mana lub zwrot bojowy, by w tak n i ekonwen­ cjonalny sposób odwrócić role w walce. Nie­

konywał l oty patrolowe nad północnym Ira­ kiem z bazy l ncirlick w Turcj i . Por. Stevenson 1 7

stety, Irakijczyk zapomn iał, że w toku wal k i

stycznia został naprowadzony przez AWACSa na

Iracki samolot wykonał bardzo ciasny zakręt

samoloty z n iżyły się z p ierwotnej wysokości

ni ewidoczny cel, który zniszczył pojedynczym

dosłownie na ogonie, na pełnym dopalaniu,

1000 m do około 500 m. Manewr, rozpoczęty

pociskiem AIM-1 20A. Oficjal nie zal i czono m u

n i eznacznie zn iżając się w jego trakcie z ok. 1000 m, na której to wysokości nastąpiło nawią­

z lekkiego wznoszenia prawie się udał, MiG-29 c iągnąc grube s m u g i z końcówek skrzydeł

przyznaje się, że był to M i G-29.

zanie pojedynku. Rodriguez zadarł nos swoje­ go F-1 5C także na pełnym dopalan i u wyko­

i z przykadłubowych napływów uderzył w zie­

nując n i e zakręt, ale pętlę w prawie pionowej płaszczyźnie, wypadając na zewnątrz manew­

200 m do zakończenia przewrotu w locie po­ ziomym. Kpt. Rodriguez spodziewał się, że je­

Od k i l ku lat w Afryce Zachod n i ej toczy się

ru M i Ga w tym momencie, gdy był za wysoko

go oponent zderzy się z ziemią, ostro pociągnął

woj na n a wyn iszcze n i e, pom i ędzy Etiopią,

by iracki p i lot mógł go zaatakować. Samoloty

drążek sterowy, przechodząc na wznoszenie

a E rytreą. Erytrea to nowe państwo, powstałe

kontynuowały manewr i styczne ich krzywizn,

i przel atując nad odłamkami eksplod ującego samol otu irackiego. " Pomimo, iż kpt. Cesar " Rico Rodriguez nie

w wyniku oderwania się północnych prowin-

wąskiej Irakijczyka i szerszej Amerykanina po­ nownie się spotkały w momencie, gdy F-1 5 zni­ żał się n osem w k i er u n ku ogo n a swojego

m ię z kątem 20-30°, zabrakło mu dosłownie

strzału, M i G-29 został mu zal iczony jako tzw.

się w od ległości ok. 400-500 m z tyłu za prze­ ciwn i kiem m iał j uż odpa l i ć Sidewindera, M i G

" manoeuvre ki l i ", podobn i e jak M irage F 1 EQ, który rozbił się przy zderze n i u o z iemię, wy­

wykonał n i espodziewany u n i k, przekładając

manewrowany przez n ieuzbrojonego EF-1 1 1 A

zakręt ostrą beczką w lewo. Iracki myśliwiec

1 7 stycznia 1 9 9 1 roku, został zal iczony jego

przemknął pod nosem F-1 5C n iemal pod kątem

załodze. " W toku operacji " Desert Storm ofiarą F-1 5( padło pięć MiGów-29 . Kolejne siedem (cztery?) uciekło do Iranu . Na ziemi zn iszcze n i u u l egło

który osłani ając Rodrigueza zakręcał szerokim łukiem na około manewru prowadzącego wy­ konał teraz dość łagodny manewr w kształcie l itery

5' i znalazł się za ogonem Irakijczyka,

który zacieśnił zakręt wymykając się zręcz n ie, za n i m drugi F-1 5( przymierzył się do strzału swoim Sidewinderem. N iestety, w manewrze tym iracki MiG całkowicie stracił prędkość i sta­ rał się ją odzyskać na lekk i m zn iżan i u , n i e wy­

Konflikt w Afryce Wschodniej

oddał do swojego przeciwn i ka a n i jed nego

przeciwnika. W momencie, gdy F-1 5 znajd ując

prostym, który wypadł za niego, z jego boku, tracąc przeciwn i ka z ocz u . Craig U nderh i l l ,

wówczas M i Ga-23, jednak dziś coraz częściej

kolejne dziewięć maszyn.

Northern Watch " Zaraz po operacji " Desert Storm podjęto dwie operacje o charaktęrze pokojowym - " So­ " " uthern Watch i " N orthern Watch . Obie m ia­

prowadzając zu pełn ie z zakrętu, lecz jedynie

ły na celu wyegzekwowan i e strefy bez l otów, ustanowionych odpowied n i o nad połu d n io­

go roz l uźn iając. To wystarczyło, by Rodriguez

wym (w cel u ochrony prześladowanej l u d no­

wykonując jeszcze jedną pochyłą pętlę, łamiąc swojego fag/e w ostrej krzywiźn ie, w martwym

ści szyickiej zamieszkującej ten region) i pół­ nocnym (w celu ochrony Kurdów) Irakiem. Irak

punkcie o małej prędkości na szczycie tej n i to

n i gdy nie respektował ustanowionych rezolu­

pętli, n i to zakrętu, znalazł się ok. 500-600 m za

cjami ONZ stref bez l otów i starał się je demon­

M i G iem, mając pewny sygnał przechwycenia

stracyj n i e naruszać. Szczegó l n ie w początko-

64

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

Kapitan Charles "5/y " Magii/, który w dniu 1 7 stycz­ nia 1 99 1 r. na F- 15C zestrzelił MiC-29. Co cieka­ we kpt. Magi/l był wówczas oficerem USMC lata­ jącym normalnie na F/A-1 8 Harnet i odbywającym jedynie praktyki w USA F.

M o n o g rafia M i G -29 cji Etiopii. Konflikt rozpoczął się 1 2 maja 1 998 r. N i eco wcześniej Erytrea otrzymała 5 M i G-29

B e l grad u . j ak w przypadku wielu państw, M i G i-29 otrzy­

i 1 M i G-2 9 U B z Rosj i . Samoloty stacjonowały w Asmarze. Etiopskie siły powietrzne dyspono­

m ały zadanie obrony powie­

wały natomiast 6 Su-2 7, także zakup i onym i

giego użytkowania MiGów-29

w Rosj i .

w J ugosławi i płyną dwa wnio­

W czasi e wal k odn otowano trzy zwycię­ stwa Su-27 nad M i G-29 Erytrei . Przypuszczal­

trznej stol icy kraj u. Z tak dłu­

ski . Po p ierwsze, państwo to dysponowało wczesną wersją

ci p i l oci, obywate le dawnych rep u b l i k ZSRR, a być może i Rosj i . Nieoficjalna informacja wy­

samolotu, w dodatku n ieco " " z u bożoną w stosu n ku do wariantu rosyjskiego. Zmiany

m ienia p i l otów ukra i ńskich po stronie Erytrei

dotyczyły procesorów stacj i

nie na samolotach obu stron zasiadali wynaję­

i rosyj skich po stron ie Etiop i i . Oczywiście, nie

rad i o lokacyjnej i kompleksu

zosta l i oni wysłani przez swoje władze, ich sta­

elektrooptycznego, które mia­

tus jest zbliżony do naj em n i ków. Potwierdzo­

ły m n iejsze możl iwości o b l i­

ne zwycięstwa Su-27 nad MiG-29 odnotowano

cze n i owe. Oznaczało to n i e­

25 i 26 l utego 1 999 r., i ponownie 1 6 maja

znaczne zmn iejszenie zasięgu obu tych urządzeń, a także

2000 r. Co ciekawe, dwa p i erwsze zestrzelenia miały zostać uzyskane przy pomocy pocisków

ich m n iejszą od porność na

R-73 (po n i etrafien i u odpalonymi pociskam i R-2 7R), natomiast ostatnie - za pomocą R-2 7R.

zakłócenia. W chwi l i operacj i

jako zwycięzcę z 2 6 1 utego 1 99 9 roku wymie­ n i a się pilota o nazwisku A. To losa.

" AI I ied Force" były to jedne ze starszych MiG-29, używanych na świecie. Druga sprawa na­

26 maja 2000 r. Erytrea wystosowała protest

tom iast, to znaczne doświad­

dyplom atyczny, oskarżając rząd Rosji o wysła­

czenie pilotów jednostki. N ie­

nie k i l kudziesięciu oficerów do Etiop ii, pełn ią­

mal wszyscy lata l i na M i G-29

cych funkcję doradców. W proteście wymie­ n iono nawet część ich nazwisk, sugerując, że

od początku, m i e l i więc ok.

n i e którzy z n i c h wy konują loty bojowe na samol otach Su-2 7 (których równolegle dostar­ czono kolejne cztery sztuki).

Allied Force

=======

dzi esięcioletni staż na typie. Od 1 9 92 r. j ugosłowiań­ s k i e M i G - 2 9 brały u d z i ał w d z i ałan i a c h boj owych w Ch orwacj i i w Bośn i . Po­ czątkowo wydzielon a grupa tych samolotów stacjon owa­

Samolot myśliwski przewagi powietrznej F- TS C Eagle był pogromcą wszystkich pięciu irackich MiC-29 w powietrzu. Na zdjęciu samolot F-1 5C w trakcie tankowania w powietrzu.

Jugosławia była drugim (po Ind iach) zagra­

ła w bazie lotni czej pod B i ha­

n i cznym odbiorcą samo l otów M i G-29, otrzy­

cem, jednak wobec zagroże­

mując p ierwsze egzem p l arze w paźdz ier n i ku

nia atakiem bośn iacki m zostały one wycofane do bazy macierzystej . Później samoloty ope­

1 98 7 r. Ogółem dostarczono 1 4 Mi G-29 i 2 MiG-2 9 U B . Od początku weszły one w skład 1 2 7. Eskadry Lotn i ctwa Myś l i wskiego " Vitezo­ vi " ( Rycerze " ) 204. Pułku Lotn ictwa Myś l i w­ " skiego, stacjonującego w B ataj n i cy, w pobl iżu

rowały z Banja Lu k i . Były one używane do atakowa n i a celów naziemnych z użyciem ra­

stem obrony powietrz n e j , M i G i -29 m i ały

kiet n i ekierowanych i b o m b . S kutecz n ość

wystartować parami i zająć m i ejsca w dwóch­

M i G a-29 w atakowa n i u celów naziem nych

trzech strefach dyżurowania na m ałej wyso­

nie była wielka, w latach 1 9 94-95 dwa samo­

kości. Strefy zostały wyznaczone tak, by uzy­

l oty od n i osły u s z kodze n i a od ogn i a p l ot.

skać jak naj bardziej maskuj ący efekt terenu.

W związku z tym wszystkie M i G i-29 wróciły do Bataj n i cy.

Na dany sygnał, samoloty miały niespodziewa­

K i l ka lat eksploatacj i , od początku wojny w byłej J u gosław i i , spowod owały z n aczne zmn iejszenie sprawności bojowej M i Gów-2 9. Nałożone na Jugosławię em bargo odcięło (przy­

nie nabrać wysokości i zaatakować sam oloty NATO z moż l iwie najmn iejszej od ległości , nie­

jako " obchodząc " przewagę maszyn Sojuszu w walce n a śred n i c h od l egłościach. Tr zeba przyznać, że taktyka ta m i ała duże szanse po­

z Rosj i . To spowodowało, iż znaczna część sa­

wodzenia, a doświadczenie pilotów umożl iwia­ ło przeprowadzenie skutecznych działań. N ie­

n aj m n iej oficjaln ie) dopływ części zamiennych molotów pozostała niesprawna. Pomimo więc

doceniono jednak możl iwości systemu AWACS

obaw NATO, uważającego Mi Gi-2 9 za najgro­ ź n i ejszą broń J u gosławii, jedyn i e 5-7 maszyn

oraz obiegu informacji w zautomatyzowanych

mogło być użytych bojowo.

Jak ty l ko M i G-29 zaczęły nabierać wysokości

W przeded n i u operacj i " AI Iied Force" wszy­ stkie niesprawne M i G-29 zostały wyholowane

ło n iemal w tym samym czasie zobrazowane

sieciach przekazu obrazu sytuacj i taktycznej . nastąpiło ich wykrycie przez AWACS, co zosta­

zostałe sprawne samoloty rozm ieszczono po­

na ekranach myśliwców, które były w stan ie na­ w i ązać wal kę na korzystnych war u n kac h . Do­ datkowo przyjęcie takiej taktyki u n iemożl iwia­

za hangarami, w różnych pun ktach przyległych

ło skoncentrowanie większej liczby myśl iwców

przez ciągniki drogami publ icznymi na pob li­ skie m iejsca u kryć, w pobl iskich wioskach. Po­

Kapitan Cesar " Rico " Rodriguez w kabinie swoje­ go F- 1 5C Eagle. Jako jedyny pokonał, w dniu 1 9 stycznia 1 991 r. MiC-29 w " prawdziwe( manew­ rowej walce powietrznej. Ponadto pięć dni później zestrzelił także irackiego MiC-23.

Taktyka d z i ałan i a M i G-29 przewidywała działanie z tak zwanych "zasadzek ". W mo­ mencie wykrycia samolotów NATO przez sy­

do dróg kołowania. Spodziewano się bowiem,

na danym kierunku . Samol oty uzbrojono w po­

że hangary (schrony na samoloty) staną się ce­ lem zaplanowanego ataku bro n i ą precyzyj ną.

ciski R-2 7R1 i R-60MK. Noc z 23 na 24 marca p i l oci spędz i l i w ba­

Po kilka (dwa?) trafiło do bazy S l atina w Koso­ wie, a także do N i su, Pristiny i Pon ikve. W Ba­

zie, czekając na sygnał podwyższenia gotowo­ ści. Nastąpiło to o godzinie 1 9 .00 i piloci za­

taj n i cy rozstawiono też szereg drew n i anych

j ę l i m i ejsca w ka b i nach. Sygnał o wykryciu

makiet MiG-29, zwanych M-1 8.

m iał być przekazany nie przez radio, a przez . . .

B I B L I OT E KA MAGAZYN U LW

65

Monografia M i G -29

=======

Arizanow katapultował się i wyszedł z zajścia bez większego szwan ku . Wylądował on na spa­ dochron i e w po b l iż u Suva Reka, na teren i e kon­ trolowanym przez kosowskich Al bańczyków. Zdołał on jednak ukryć się i górsk i m i ścieżka­ m i , 2 6 marca rano dotarł do Pristi ny. Natomiast drugi p i l ot, mjr ! l i c (l ecący na 1 8 104) został dwukrotnie naprowadzony na n i sko lecące po­ ciski manewrujące, jednak w obu przypadkach n i e zdołał on ich zaatakować. Ostateczn ie został on ski erowany w kie­ r u n ku pi erwszej fal i atakuj ących samolotów N ATO. Kiedy nabrał wysokości do 4500 m zo­ stał niespod z i ewan ie zaatakowany przez n i e­ znanego przeciwn i ka. Obcy poc i s k rozerwał się przed jugosłowiańskim samolotem, poważ­ n i e go uszkadzając. Pom i m o n i esprawności w i e l u system ów, rozbi tego wiatrochronu i i n ­ nych uszkodzeń płatowca, p i l ot zdołał dotrzeć do bazy w N i s u i bezp i ecz n i e wylądować. jego n i esprawny M i G-2 9 został tam z n i szczo­ Jugosławia pierwsze samoloty MiC-29 otrzymała w październiku 1 987 r. 1 4 MiC-29 i 2 MiC-29UB

ny 1 1 maja na z i e m i , przy pomocy bomb ka­

tra fiło do 1 2 7. Eskadry 204. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Batajnicy koło Belgradu.

setowych .

telefon komórkowy do każdego p i l ota. Na sy­ gnał o wykryc i u o 20.00 pi erwszej fal i uderze­ n i owej samol otów N ATO w powietrze z Bataj­ n i c y wz b iły s i ę n a j p i e r w d w a M i G - 2 9 , p i l otowane przez majorów: l lj o Arizanowa i Dragana ! l ica. O 2 0 . 1 0 wystartował kolejny M i G- 2 9 , pod o b n i e j a k w p i erwszej parze, uzbrojony w 2xR-2 7R 1 i 4xR-60MK. Na każdym sam o l ocie zawieszono też zbiorn i k pal iwowy pod kadłubem, w c e l u zwiększe n i a czasu dy­ żurowania. Samolot nr 1 8 1 1 1 p i l otował mjr Nebojsa N i ko l i c (po woj n i e ppłk). Wszystkie trzy samol oty leciały w kom p l et­ nej ciszy radiowej, z wyłączonym i stacj ami ra­ d i o l o kacyj nym i . W rej o n i e pomiędzy Becej i Ecka, w wyznaczonej strefie dyżurowan ia, na

W momencie wybuchu konfliktu pilotów jugosłowiańskich MiC-29 cechowało znaczne doświadczenie

sygnał z z i e m i samol oty rozpoczęły wznosze­

i wysoka gotowość bojowa. Niemal wszyscy latali na MiC-29 od początku jego eksploatacji, mieli więc

n i e do wysokości 2000 m . Prze c i w n i k i e m

około dwudziestoletni staż na tym typie samolotu.

M iGów-29 była grupa osłony myśliwskiej samo­ l otów uderzeni owych, złożona z czterech ho­

natychm iast po przej ściu samol otów na wzno­

lenderskich F-1 6A (w tym dwóch F-1 6AIMLU

szen i e kontakt został wznowiony.

Drugim z n i szczonym M i G-2 9 był samolot p i l otowany przez mjra N i kol i ca ( 1 8 1 1 1 ) . Po

z 3 2 2 . Dywizj onu) oraz dwóch F-1 5C z 493.

Dwa pi erwsze F-1 6A szybko skierowały się

starcie z Bataj n i cy został on natyc h m i ast skie­

Ekspedycyjnego Dywizjonu Myśl iwskiego (nor­

w stronę M i Ga-29, jak się okazało - p i l otowa­

rowany na północ, gd z i e w tym czasie znala­

malnie wch odzącego w skład 48. Skrzydła My­

nego przez mjra Arizanowa ( 1 8 1 1 2 ) . P i l ot ho­

zło się j u ż ugru powan ie uderze n i owe p i erw­

ś l iwskiego). AWACS wykrył j u gosłowiańską gru­

l enderskiego samolotu o n u merze j-063 od pa­

szej fal i . N i ko l i c od razu nabrał 3000 m, a l e

pę wkrótce po starcie. Późn iej przypuszczal n i e

l ił pojedynczy pocisk AI M-1 20B AMRAAM,

jego kom pleks e l e ktrooptyczny okazał s i ę być

utracił z n i ą kontakt (maskujący efekt gór), a l e

z odl egłości 1 8 km, uzyskując trafi enie. Mjr

n i esprawny. W okol icy K n i can i n a jego samo­ l ot został zaatakowany przez F-1 5 C z 4 9 3 . Ekspedycyj nego Dywizjonu Myś l iwskiego, p i ­ l otowany przez oficera sztabu 1 6 . Arm i i Lot­ n i czej USAF, znanego j u ż nam ppłka Cesara " " Rico Rodrigueza. Odpalony AIM-1 20C tra­ fił bezbłęd nie i mjr N i ko l i c katapu ltował się ze swojego " dwudziestego dziewiątego " o godz. 20.47. O 2 0 . 4 0 wystartował ko l ej ny M i G-2 9 ( 1 8105), p i lotowany przez mjra Lj u b isa Kula­ c i na. W czasie startu pi erwsze bomby zrzu­ cone z samol otów NATO ugodz iły h angary jed nostki transportowej, także bazuj ącej w Ba­ taj n i cy. Ku l i c ski erował się na północ, w ś l ad za samol otami N ATO. jednak po włącze n i u

Kilka lat bojowej eksploatacji MiC-29 od początku wojny w byłej jugosławii, spowodowało jednak

stacj i rad iolokacyj nej okazało się, że cały kom­

znaczne zmniejszenie sprawności samolotów. Pomimo więc obaw NATO, uważającego MiC-29 za naj­

p l eks celown i czy, w tym radar i system el ek­

groźniejszą broń jugosławii, jedynie pięć-siedem maszyn tak naprawdę mogło być użyte bojowo.

trooptyczny, wyszedł z pracy.

66

B I B LIOTE KA MAGAZYNU LW

M o n o g rafi a M i G -29 Pom i m o to Ku l i c postanowił kontynuować poszukiwan ie przeciwnika. Ok. 20 m i nut po starcie dostał się pod ogień pocisków AIM-1 20 odpalonych z F-1 5C. Według jego relacji u n i k­ nął on trafi e n i a aż trzema AMRAAMami (NA­ TO potwierdza jednego AIM-1 20), schodząc na małą wysokość, ostro manewrując i używając środków WRe. Ostatecznie zd ołał on ponow­ nie wylądować, w cywil nym porcie lotn iczym pod Belgradem, S u r c i n . Ostatnim pilotem, który wystartował z Ba­ taj nicy na M i G-29 (1 8106), był mjr (po woj n i e ppłk) M i lorad M i l utinovic. Został on skierowa­ ny na połud nie, w kierunku drugiej fal i uderze­ niowej NATO. Także i jego kompleks celowni­ czy wyszedł z pracy, ale i ten p i l ot zdecydował się na atak. Krążąc nad Ladjevaci nie napotkał

W przededniu operacji "AIIied Force" wszystkie samoloty MiG-29 zostały starannie rozśrodkowane i za­

on jednak samolotów przeciwn i ka i w końcu

maskowane. Taktyka ich działania przewidywała operowanie z tzw. "zasadzek': Równolegle, dla zm yle­

kontroler naprowadzan i a skierował go w stro­

nia przeciwnika rozstawiono szereg drewnianych makiet MiG-29.

nę N i s u . W r ej o n i e R i b a r s ka B a n j a j ego stacja SP0-1 SŁM ostrzegła go że jest atakowany. Ata­ kującym był F-1 5C z 4 9 3 . Dywizjonu Myśliw­ skiego, p i l otowany przez kpt Michaela K. " Do­ zer" Showera. jak się okazało, w 10 s późn iej samolot Mi l u t i novica został trafi ony przez AIM-1 20C. J ugosłowiański p i l ot katapultował się na wysokości 500 m, o godz. 21 . 1 2 . Dokładna ocena tego co się stało w nocy 24 marca jest bardzo trudna. Według źródeł jugo­ słowiańskich to N i ko l i c padł ofiarą hol ender­ skiego F-1 6NM LU , Arizanow - został zestrze­ lony przez Rodr i gueza, a M i l utinovic - przez własną rakietę plot (omyłkowo). Pozostaje py­ tanie, kto uszkodził samolot mjra l l i ca. Przypu­ szcza l n i e to właśn i e on został zaatakowany omyłkowo przez własną OPL, natomiast pozo­ stałe samoloty - zestrzelone w sekwencji przed­ stawionej wcześ n i ej . Co ci ekawe, dwie j ugo­ słowiańskie jednostki plot. zgłosiły zestrzelenie sam olotu N ATO, przy czym obie były rozm ieSamolot MiG-29 ( 1 8112) zestrzelony w pierwszą noc zmasowanych nalotów NATO na Jugosławię przez holenderskiego F-1 6AIMLU, po naprowadzeniu z E-3 Sentry. Pilot mjr 1/jo Arizanow, katapultował się po­ myślnie. Następnie zdołał się ukryć przed kosowskimi Albańczykami i ostatecznie 26 marca rano bez­ piecznie dotarł do Pristiny. szczone w rejonie, w którym trafiony został samolot l l i ca. Był to 3 1 1 . Pułk Rakiet Plot wo­ jsk lądowych uzbrojony w zestawy Kub oraz 5 2 . Brygada Rakietowa OPK, wyposażona w ze­ stawy Newa i Wołchow.

pad nięcie przy lądowaniu i kompletne rozbicie samolotu. Pi lot jednak ocalał.

Po połud n i u 2 6 marca dwa ostatni e spraw­

ne samoloty ( 1 8 1 1 3 i 1 81 1 4) pozostawały w dy­ żurze bojowym w Bataj n i cy. Ok. godz. 1 7.00

25 m arca aktyw ność j u gosłow i a ń s k i c h

samoloty zostały a l armowo poderwane w po­

M iG-29 była znacznie m n iejsza. Poza samolo­

wietrze, p i l otowane przez mjra S l obodana Pe­

tami zniszczonymi w powietrzu, kolejne maszy­

rica ( 1 81 1 4) i kpt. Zorana Radosavljevica. Oba

ny pozostały n iesprawne i w późn iejszym okre­ sie trzy z nich padły ofiarą bomb w okolicach B ataj n i cy ( 1 8 1 0 3 , 1 8 1 07 i d w u m i e j s cowy 1 8302). W związku z tym mjr S l obodan Tesa­ novic przebazował jeden ze sprawnych MiG-29

( 1 8 1 10) do Go l ubovicy, pod Podgoricą w Czar­ nogórze. W nocy jednak lotnisko było atakowa­ ne, a M i G-29 został uszkodzony. Po naprawie, 26 marca samolot m i ał zostać · przebazowany do Po n i kve, gdzie schronahan­ gary dawały większe szanse na ocalenie samo­

samoloty zostały skierowane na północ, w kie­

r u n ku pojedynczego samolotu, który na wyso­ kości 1 6 700 m wleciał nad J ugosławi ę od strony Węgier. Przypuszczalnie był to rozpoznawczy Mirage IVP Armee de I'Air. jugosłow iańskie M i G i leciały na wysokości lotu koszącego. Gdy rozpoczęły wznosze n i e w c e l u przechwycenia wrogiej maszyny, Mi­ rage IVP skierował się j u ż w stronę Boś n i . Po­ m i mo to jugosłowiańscy pi loci wlecieli nad te­ r e n B o ś n i , wci ąż s i ę wzn osząc. Kiedy n a wysokości 7000 m oba samoloty wyszły nad

Major loran Radosavljevic zestrzelony 26 maja

lotu. Pogoda nie była naj lepsza i pi lot miał trud­

1999 r. na MiG-29 ( 1 8 113) przez por. McMurreya,

ności z podej ściem do lądowania. Pi lot był

pociskiem AMRAAM, odpalonym z pokładu jego

bardzo wyczerpany (przez ostat n i e dwa d n i

cze SP0-1 5ŁM zasygnal izowały przechwyce­

F- 1 5 C fag/e.

spał tylko dwie godziny), co spowodowało prze-

n i e przez stacje rad i o l o kacyj ne samolotów

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

67

chm ury, i c h stacje rozpoznawczo-ostrzegaw­

M o n o g rafia M iG -2 9

======

myś l i wskich. Szybko podj ę l i o n i gwałtowne manewry obronne, z przeciążeniem

+

7g. Pe­

ric zd ołał wyman ewrować pocisk odpalony " przez por. " B oomera McMurreya, ale samo­ lot Radosavljevica został trafiony przez dru­ " giego p i l ota, kpt. jeffreya C.j. " Ciaw Hwan­ ga, z 493. Dywizjonu Myś liwskiego, lecącego na F-1 5( fag/e. W kolejnym ataku Hwang trafił też drugie­ go M i Ga-2 9 , także przy p o m ocy p o c i s k u AIM-1 20. Per i c wykatap u l tował się i u n i kając schwytania przez wojska S F O R dotarł d o j u­ gosław i i . Natomiast drugi p i lot, który przypuszczai n i e też się katapu ltował, zaginął i n igdy nie został odnaleziony. jak się okazało nigdy nie dotarł on do J u gosławi i i został uznany za zabitego (jako pierwszy pilot 1 2 7. Eskadry 207. Pułku Lotnic­ twa Myśliwskiego).

Głównodowodzący jugosłowiańską obroną po­ wietrzną generał płk Ljubisa Velikovic był jednym z pierwszych pilotów przeszkolonych na MiC-29. Zginął 31 maja 7 999 r. w kabinie stacji radioloka­ cyjnej kierowania ogniem przeciwlotniczego zesta­ wu rakietowego Kub.

Szczątki zestrzelonego MiC-29 mjra Radosavljevica. Pilot prawdopodobnie zdołał się katapultować, jednak zaginął i nigdy nie został odnaleziony. Został ostatecznie uznany za zabitego. Po tej akcj i j ugosławi i nie pozostał żaden sprawny samolot. Co prawda mechanicy zgło­

i wystartował na usprawnionym właśnie samo­

s i l i , że zdołal i naprawić 1 8105, pozostawiony

NATO atakującym J ugosław ię.

w Surci nie przez mjra Kulaci na, twierdząc iż pi­ " lot " przesadzał , co do jego uszkodzeń. Posta­ nowił to sprawdzić gen. płk Ljubisa Vel i kovic,

Unikając nie tylko myśliwców NATO, ale tak­ że zestrzelenia przez własne środki OPL, Pa­ vlovic ogłosił przez rad io zamiar wznoszenia

dowodzący siłami OP j ugosław i i . Wystartował

na 4000 m (własnym jednostkom O P L) i skie­

on nawet na krótki lot sprawdzający, jednak meldunek Kulacina w pełni się potwierdził i ge­

rował się ku z b l i żającej się fal i uderzen iowej

locie 1 8 109 przeciwko kolejnym sam o l otom

nerał szybko wyl ądował z powrotem w Suraci­

USAF. Była to grupa F-1 6C-50 należąca do 78. Dywi zjonu 20. S krzydła Myśliwskiego. Ppłk

ni e. Tam samolot został naprawiony dopiero

M i chael H. Geczy wyszedł do ataku z uży­

w l i stopadzie i przebazowany z powrotem do

ciem pocisku AIM-1 20 i pierwszym strzałem ze­

Bataj n icy.

strze l i ł M i Ga-2 9 .

Warto dodać, że gen. Vel i kovic zginął na stanowisku dowodzenia (w kabinie stacj i ra­

Później w szczątkach rozbitej maszyny (ppłk Pavlovic zginął) znaleziono fragmenty n i e tyl­

d iolokacyj nej kierowania ogniem zestawu Kub)

ko AIM-1 20, ale także przenośnej St rzały 2M

jednej z baterii 310. Pułku Rakiet Plot w Omol­ jicy, na wschód od Belgradu. Przedtem jednak

odpalonej przez własne wojska. Sugeruje to, że być m oże u sz kodzonego AM RAAMem

zakazał on wykonywania dalszych lotów przez

M i G-29 ostatecz nie zestrzel iła własna naziem­

lotnictwo myśliwskie, każąc skoncentrować się

na O P L .

na obronie przez naziemną OPL. Ta ostatn ia otrzym ała rozkaz strzelania do wszystkich sa­ molotów, jako że maszyny j ugosłowiańskie zo­ " stały " uziem n ione . Rozkazu tego nie wykonał dowódca 204.

-

,

" Po operacj i "A I I ied Force w J u gosławi i po­ zostały j uż tylko cztery MiG-29 ( 1 8 10 1 , 1 8 102, 1 8 1 05 i 1 8 1 08 ) oraz jeden d w u m i ej scowy ( 1 8301 ) . W czasie działań bojowych były one niesprawne i nie brały udziału w akcj i.

Pułku Lotnictwa Myśliwsk iego, ppłk Mi lenko

Przypuszcza l n ie (z wyjątkiem MiG-29 1 8 105

Pavlovic, który po połud n i u 4 maja sterroryzo­

stojącego w cywi l nym porcie lotn iczym który

wał własnych podwładnych (mających na uwa­

nie był atakowany) wszystkie ukryto w okol icach

dze rozkaz wyższego dowództwa) pistoletem

Bataj n i cy i d l atego unikn ęły one zniszczenia.

Dowódca 204. PLM ppłk Mi lenko Pavlovic. Zginął 4 maja 1 999 r. wykonując, wbrew rozkazom prze­ łożonych, samolotny lot bojowy przeciwko kolej­ nym samolotom NATO atakującym Jugosławię.

Samolot MiC-29 (18709) w którym zginął ppłk Pavlovic. W szczątkach samolotu znaleziono fragmenty pocisku AMRAAM (odpalonego przez ppłk Michaela Ceczy z pokładu F- 76CJ) oraz. . . Strzała-2M, co sugeruje, że uszkodzonego AMRAAMem MiC-29 ostatecznie zestrzeliła własna OPL. Ppłk Pavlovic był drugim poległym pilotem jugosłowiańskich MiC-29.

68

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

W momencie rozpadu ZSRR w eksploatacji na jego obszarze było ok. 940 MiG-29; do tego momentu z eksploatacji wycofano minimum 20 maszyn; WWS ZSRR dysponowały ok. 9 1 0 MiG-29, pozostałe 3 0 maszyn było w rękacn OKB Mikojana, lnstytutu Badań w Locie Mir:�isterstwa Przemysłu Lotniczego oraz Państwowego Centrum Lotniczo-Badawczego Ministerstwa Obrony (odp.: OKB Mikojana 7 x 9-12 i 3 x 9-13 do badań prototypowych oraz 1 x 9-12 .i 1 x 9-51 do pokazów lotniczych, Instytut - 2 x 9-1 3 i 2 x 9-51 do badań i eksperymentów w powietrzu, Centrum - 1 4 M iG-29/9-1 2 , 9·13, 9-5 1 ; 1 1 8 x 9-51

federacja Rosyjska

Białoruś

1 1 x 9-51

Z rozpadu ZSRR bezpośrednio przejęła 47 x 9-1 3 26 x 9-1.3

+

+ 6 x 9-51 w 1 993 r., z Ni�miec przybyło . 5 x 9-5 1 ; w Iataell 1 996-1997 wyeksportowano 1 4 x 9-13 + 2 x 9-51 do Peru i w

latach 1 �99-2001 24 x 9-13 Kazachstan

Mołdawia

7

X

9-12, 24

X

9-13

+

1 x 9-51 do Ąigie�ii;

�

6

X

9-51

2

X

9-51

Z rozpadu ZSRR bezpośrednio przejęła stan podany obok; w 1 992 r. podczas walk w Naddniestrzu utracono jednego 9-12; w 1 994 r. odsprzedano Jemenowi 3 x 9-13 + 1 x 9-51 i 1 x 9-13 ,.- Rumunii; w 1997 r. USA odsprzedano 6 x 9-12 + 1 4 x 9-13 + 1 x 9-5 1 ; pozostałe 6 x 9- 1 3 zakonserwowano;

2 Ukraina

X

21

X

9-51 9-51

Z rozpadu ZSRR bezpośrednio przejęła: 55 x 9-12 + 1 55 x 9-13 + 21 x 9-5 1 ; w 1 992 r. uzupełniło je 16 x 9-1 2 z Rosji;

Uzbekistan Ogółem na obszarze ZSRR i Wspólnoty Niepodległych Państw eksploatowane było 999 MiG-29, w tym 394 x 9-12, 442 x 9-1 3/9- 1 3S, 1 63 x 9-51 . W wyniku rozpadu ZSRR 391 MiG-29 przejęty: Białoruś, Kazachstan, Mołdawia, Turkmenistan, Ukraina i Uzbekistan. Liczba ta obejmowała: 1 1 4 x 9-12, 238 x 9-13, 39 x 9-5 1 . Natomiast pozostałe maszyny przypadły Federacji Rosyjskiej (258 x 9-12, 183 x 9-13, 1 08 x 9-5 1 : razem 549 MiG-29). W wyniku dodatkowych , późniejszych korekt na korzyść: Białorusi, Kazachstanu

i Ukrainy, Rosja przekazała im: 34 x 9-12, 26 x 9-13, 9 x 9-51 . Podniosło to ogólną liczbę MiG-29 poza granicami Federacji Rosyjskiej, w obszarze WNP do 460 maszyn, W

tym: 148

X

9-12, 264 X 9-13, 48

CSRS

X

9-51 .

1 8 x 9-12A

Dostawa w latach 1 989-1990; w związku z rozpadem państwa, w 1 992 r. samoloty podzielono między Czechy i Słowację w stosunku 1 : 1 ; Przejęte w 1992

r.

w wyniku rozpadu CSRS; w eksploatacji 1 992-1 994; wymienione z Polską na

śmigłowce W-3 Sokół na przełomie laf 1 99S.1 996; 14

Jugosławia

X

9-12B

2

X

9-5 1 B

Dostawa w latach 1 987-1 988;

Niemcy

Rumunia

12

X

9-1 2A, 4 1

X

X

9-13

9-12B,

3

X

9-51A, 1

X

9-5 1 B

W 1 989 r. dostarczono 12 x 9-12A

+

3 x 9-51A; w 1 994 r. zakupiono w Rosji 4 x 9-1 2 B

+

1 x 9-5 1 B oraz pozyskano z Mołdawii 1 x 9-13;

B I BLI OTEKA MAGAZYNU LW

69

Monografia M i G-29

=======

36 x- 9-12B

Iran

21

9-128

4 x 9-518

Syńa

42 X 9-128

6 X 9-518

70 x 9-12B

8 X 9-51 8

X

Dostawa w latach 1987-1988;

W latach 1966-1987 d6slarczono 42 x 9-128 + 6

x

9-518; w latach 1988.-1989 dostarczono

kolejne 20 x 9-126 i w latach .1995-1996 otrzymano ostatnie 8 x 9-128 + 2 x 9-518;

Malezja

16 X 9-128

2 X 9-518

Dostawa zrealizowana w 1995 r., dostawa dodatkowa objęła dwa ,nielotne• 9-51 B traktowane jako pomoce szkoleniowe; w latach 1998-1999 samoloty bojowe doprowadzono do standardu MiG-29SD;

Erytrea

10

X

9-128

2 X 9-518

Pierwsza dostawa 5 x 9-12B + 1 x 9-518 - 1998 r., drugąanalogicznązrealizowano w 2000

r.;

Ogółem w latach 1 986-2002 ZSRR i Federacja Rosyjska wyeksportowały 501 MiG-29, w tym: 421 samolotów bojowych i 80 samolotów szkolno-bojowych. Wyeksportowane (i zakontraktowane) samokity bojowe to: 77 x 9-12A + 308 x 9-128 + 6 x 9-138 + 30 x 9-13SE; natomiast szkołN>-bOjowe to: 27 x 9-51A i 53 x 9-51 8. Dodatkowo - w lat­ ach 1994-2002 z pominięciem Federacji Rosyjskiej, z obszaru Wspólnoty Niepodległych Państw, dokonano reeksportu

67

MiG-29 . Spośród nich 62 samoloty stanowiły

maszyny bojowe, w tym: 6 x 9-1 2 i 56 x 9-13, natomiast pozostale 5 maszyn szkolno-bojowych odpowiadało standardowi 9-51 . Praktyki te zastosowały Bialoruś i Mołdawia. Razem daje to -do chwili obecnej, 568 MiG-29 wyeksportowanych i reaksportowanych w świecie, w tym: 483 samoloty bojowe i 85 szkolno-bojowych.

70

B I B L I OTEKA MAGAZYNU LW

Załoga

2

Napęd: liczba x typ silnika

szt.

2xR0-33

2xR0-33

2xRD-33

2xR0-33

2xRD-33

2xR0-33

2xRD-33

2xRD-33

2xRD-33

sum. ciąg maks.

kN

98,8

98,8

98,8

98,8

98,8

98,8

98,8

98,8

98,8

108,8

sum. ciąg maks. z dopal.

kN

162,8

162,8

162,8

162,8

162,8

162,8

162,8

162,8

162,8

196,2

rozpiętość

m

1 1 ,36

1 1 ,42

1 1 ,36

11,42

1 1 ,42

1 1 ,36

1 1 ,36

1 1 ,36

1 1 ,36

12,00

powierzchnia nośna

m2

38,06

38,06

38,06

38,06

38,()6

38,06

38,06

38,06

38,06

42,00

długość całkowita

m

17,32

17,32

17,42

17,32

17,32

17,32

17,32

17,32

17,32

17,19

długość bez OCP

m

16,28

16,28

16,38

16,28

4,73

4,73

4,73

4,73

16,28 4,73

16,28

m

16,28 4,73

16,28

wysokość

16,28 4,73

4,73

4,73

4,73

Masy: własna

kg

10900

1 1200

10800

1 1 200

1 1 200

10900

10900

10900

10900

1 1300

3440

3630

3440

3630

3630

3440

3440

3440

3440

6000

startowa w konf. gładkiej

kg kg

15000

14500

15000

15000

14500

14500

14500

14500

17500

2xRD-43

Wymiary:

paliwo integralne1 udźwig paliwo dodatkowe 1

kg

14500 3500

3500

3500

4700

4700

3500

4500

4500

4500

6500

kg

1200

3040

1200

3040

3040

3040

3040

3040

3040

startowa maks.

kg

18000

18500

18000

19700

19700

18000

19000

19000

3040 19000

Ma

2,3 1500

2,3 1500

2,1

2,3

2,3

2,3

2,3

2,3

2,3

2,1

1400

1500

1500

1500

1 500

1500

1500

1500

300 17500

330

330

330

330

300

18000

18000

18000

18000

17000

Osia_gi: V maks. na dużej wys.

V maks. przy ziemi

km/h

Wznoszenie Pułap

m/s

330

300

330

300

m

18000

17500

17500

17500

24000

Zasięg z pal. integral.

km

1430

1500

1410

1500

1500

1430

1430

1430

1430

3000

Zasięg z pal. dodatk.

km

2050

2100

2000

2100

2100

2050

2050

2050

2050

3700

szt.xtyp

txGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

liczba nb. +/-

150 +

150 +

50

150

150

150

150

150

+3

+3 +

+3

150

+3 +

+ +

+3

100 +3

4•500

6x500

4x500

8-9x5004

8-9x50Q4

6•500

8x500

8•500

8x500

12•500

Uzbrojenie: wbudowane KPR "p-p"

+l-

KPRi KBL: Maks. ładunek bomb 1

szt.xkg

+2

+

masa podana dla gęstości paliwa O,8 g/cm3, 2 tylko kpr "p-p" z TGS, 3 w tym kpr ,p-p" R-77 z ARGS, 4 dziewięć - w przypadku wykorzystywania centralnej belki pod kadłubowej.

Załoga

2

2

2

2

Napęd: liczba x typ silnika su ni. ciąg maks.

szt.

2xR0-33

2xRD-43

2xRD-33

2xRD-33

kN

98,8

1 08,8

98,8

98,8

2xRD-33K 108,8

sum. ciąg maks. z dopal.

kN

162,8

196,2

162,8

162,8

184,41

2xRD-33s.3M 2xRD-33s.3M 2xRD-3.3K 98,.8

98,8

108,8

174,1

174,1

172,6

2xRD-33.s.3M 2xRDc33.s.3M 98,8 174,1

98,8 174,1

Wymiary: rozpiętość

m

1 1,36

1 1 , 36

1 1 ,99

1 1 ,99

1 1 ,99

1 1 ,42

1 1 ,42

1 1 ,42

mz

38,06

1 1 ,36 38,06

1 1 ,36

powierzchnia nośna

38,06

42,00

42,00

42,00

38,06

38,06

38,06

długość całkowita

m

17,32

17,32

17,42

38,06 17,42

17,37

17,47

17,47

17,37

17,47

17,47

długość bez OCP

m

16,28

16,28

16,38

16,38

16,33

16,43

16,43

16,33

16,43

16,43

wysokość

m

4,73

4,73

4,73

4,73

5,17

5,17

5,17

4,73

4,73

4,73

Masy: własna

kg

1 1200

1 1 350

1 1 050

1 1250

12700

12725

13200

1 1 475

11500

11975

4975

5795

4975

5795

4535

5010

4535

4665

5140

startowa w kont. gładkiej

kg kg

16300

1 7300

17300

17400

17900

18000 6500

16300

4665 16900

5700

16800 6500

3040

3040

3040

3040

24500

22000

23300

23400

paliwo integralne2 udźWig

kg

4700

50003

16300 4700

5000

4700

paliwo dodatkowe2

kg

3040

3040

3040

3040

3040

' 6500 3040

startowa maks.

kg

21000

22300

21000

22300

22100

24400

Osiągi: V maks. na dużej wys.

V maks. przy ziemi

6500

Ma

2,3

2,3

2,1

2,1

2,15

2,1

2,1

2,35

2,1

2,1

kmth

1400

1400

1400

1400

1400

1400

1400

1400 320

1400

1400

17500 2100

17000 1800

3300

3000

Wznoszenie

m/s

Pułap Zasięg z pal. integral.

m km

1 7000

17000

16500

16500

17400

17500

17000

18000

2200

2500

2100

2400

1700

1800

1500

Zasięg z pal. dodatk.

km

3400

3700

3300

3600

2700

2800

2500

2000 3200

szt.xtyp

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

1xGSz-301

liczba nb. +l·

150 +4

150

50

100

100

+

+

+

+

100 +4

100

+5

100 +4

100

+4

50 +4

+

+

+

+

+

8-9x5006

10-11x5007

8-9x5006

10-11x5007

8-9x5006

8-9•5006

8-9x5006

10-t1x500

10-11x500

10-1 1x500

300

Uzbrojenie: wbudowane KPR "p-p" KPR i KBL: Maks. ładunek bomb 1

+lszt.xkg

+

Silnik ma specjalny zakres pracy umożliwiający krótkotrwale zwiększenie ciągu przy włączonym dopalaniu,

wypadku niepełnego zatankowania zbiorników integralnych,

4

2

+4

+4

+4

Masa jest podana dla gęstości paliwa 0,8 g/cm3,

+4

J

5700 kg w

w tym kpr .,p-p" R-77 z ARGS, 5 tylko kpr .p-p" z TGS, 6 zwiększona liczba bomb tylko w przypadku wykorzysty-

wania centralnej belki podkadłubowej, 7 jedenaście - tylko w wypadku niepełnego zatankowania zbiorników integralnych.

B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW

71

======= Monografia M i G -29

=======""""=�

Literatura: l.

Aerospace Encyclopedia of World Air Forces1 Londyn 1 999.

2. Awiacija PWO Rossii i nauczno - tiechniczeskij progress. Bojowyje kompleksy i systemy wcziera1 siegodnija, zawtra1 Moskwa 2001. 3.

Belyakov R. A.1

Marmain L

MiG. Fifty Years of Secret Aircraft Designl Shrewsbury 1994.

4. Bielajew Władim ir/ llin Wład imir/ Rossijskaja sowriemiennaja awiacija1 Moskwa 2001 . l S. Brassey s World Aircraft & Systems Directory 1 999-2000. 6.

Bratuchin A. G.1 Awiastrojenije Rossii1 Moskwa 1 99S.

7. Butowski Piotr1 Lotnictwo Wojskowe Rosji tom 1 i 31 Warszawa 1 995. 8. Butowski Piotr/ Mi l l er Jay/ OKB MiG. A History of the Design Bureau and its Aircraft, Leicester 1 99 1 . 9. Carroll jan1 furopean Air Force Directory 2007-20021 Stevenage 2001 . 10. Chant Ch ristopher1 Air War in The Gulf 1991, Oxford 2001 . 11 .

Diez Octav io, Myśliwce i samoloty stealth1 Warszawa 2000.

1 2.

Encyc/opedia Of World Military Aircraft, Londyn 1 994.

1 3 . Encyklopedija sowriennoj wojennaj awiacii, Moskwa - Mińsk 2001 . 14. Fornin Andriej, Su-27. lstorija istriebitiela, Moskwa 1 999. 15.

Freudt Lutz, Sowjetische Fliegerkrafte Deutschland 1 945-1994 (tom 1-4), D iepholtz 1998.

1 6.

Gordon Yefim , Mikoyan MiC-29 Fulcrum. Multi - Role Fighter, Shrewsbury 1 9 99.

1 7. Gordon j efim, Fornin Andriej, Michiejew Andriej, MiC-29. Liegkij frontowo; istriebitiel, Moskwa 1 998. 1 8. Cosudarstwiennyj Nauczno - lssledowatielskij lnstitut Awiacionnych Sistem 7 946-1996. Oczierki istorii, Moskwa 1996. 1 9.

Gruszczyński jerzy, Rybak E. F.1 Samoloty wojskowe Rosji, Warszawa 1 996.

20.

Grzegorzewski jerzy, Samo/ot myśliwski MiG-29 (Typy Broni i Uzbrojenia nr 200), Warszawa 2002.

21 .

Culf Air War Debrief1 Londyn 1 99 1 .

2 2 . Gunston Bill, Gordon Yefi m, MiG aircraft since 7 937, Londyn 1 998. 23.

llin Wład imir, MiC-29, Miraż 2000, F- 76. Zwiezdy czertwiertego pokolenija1 Moskwa 2002.

24. llin Wład imir, Mnogocelewyje istriebitieli Rossii, Moskwa 2000. 25. }ane's Ali The Wor/d's Aircraft 2007-2002, Coulsdon 2001. 26. Konopka Lech/ Lotniero Wojskowe III Rzeczypospolitej, Poznań 2000. 27. Kopajew Igor, Rieaktiwnyje istriebitieli OKB MiG z 7 946 po 7 996 gg. Moskwa 1 996. 28. Królik i ewicz Tadeusz, Współczesne samoloty wojskowe (tom 1 )1 Warszawa 1 995. 29.

Lewi n Michaił, l l i n Władimir, Sowremiennyje istriebitieli. Encyk/opedija Tiechniki,

Moskwa l 994.

30. MiG-29 (Przegląd Konstrukcji Lotniczych nr 6), Warszawa 1 992. 31.

MiG-29 Fulerum (seria A + *), Praga 1 998.

32.

MiG, Mi1 Su & Co. Samtliche militar - Flugzeuge und Hubschrauber der DOR, D iepholz 2002.

33. MiG. Mieżdu proszłym i buduszczim, Moskwa 2002. 34. M i kojan Stiepan AnastasowiCZ1 Wospominanija wojennogo lietczika - ispytatie/ja, Moskwa 2002. 35. Mi kołajczuk Marian/ Gruszczyński Jerzy, Uzbrojenie ZSRR i Rosji 7 945-2000. Lotnicze systemy rakietowe, Warszawa 2000. 36. M ikołajczuk Marian1 Gruszczyński jerzy1 Uzbrojenie ZSRR i Rosji 1 945-2000. Lotnicze systemy uzbrojenia bombardierskiego i strzeleckiego, Warszawa 2002. 37.

Nijh uis Hans, Fina/ Touchdown. The Last Days of East German Air Power, Hong Kong 1 992.

38. Opytnoje konstruktorskoje biuro imieni A./. Mikojana 7 939- 1 999, Moskwa 2000. 39.

Przedpetski Andrzej, 80 lat polskiego lotnictwa wojskowegol Warszawa 1 998.

40. Roman Walerij , WWS-XXI. Sprawocznik po organizacji i bojowemu sostawu WWS (tom l }ewropa bez SNQ, Kijów 2001 . 41 .

Sarnajłowicz O leg, Rjadom s Such im, Moskwa 1 999.

42. Sowietskaja wojennaja moszcz. Od Stalina do Gorbaczewal Moskwa 1 999. 43.

Spiek Mike, Nowoczesne myśliwce, B ielsko-Biała 2001 .

44. Spiek Mike, The Great Book of Modern Warplanes, Londyn 2000. 4S. Stapfer Hans-Heiri, MiG-29 Fulerum in action, Carrollton 1991 . 46. The Military Balance 2001-2002, Londyn 2000 47.

Wojennaja awiacija (tom

l),

Mińsk 1 999.

48. Wojennaja awiacija Rosii, Moskwa 2001 . 49. Vogt Jurgen, Wache Siegfried, Mikojan-Gurewitsch Mig-29, Rintel n 2002. 50. Zaloga Steven, Modern Soviet Fighters1 Hong Kong 1 994.

Czasopisma: 1 . Aeroplan/ 2. Air Fleet, 3. Air Force Monthly, 4. Air international, 5. Armadi Technicky Magazin, 6. Awiacija i Kosmonawtika1 7. Awiacija i Wremial 8. Awiasałony Mira1 9. Awiation Week and Space Technology, 10. Combat Aircraft1 11 . Flight International, Power Review, 1 3 . }ane's Defence Weekly, l 4. Kry/ja Rodiny, 1 S. Letectvi

+

l 2.

International Air

Kosmonautika1 1 6. Lotnictwo Wojskowe, 1 7. Military Arms,

1 8 . Nowa Technika Wojskowa (Technika Wojskowa), 1 9. Plastic Kits Revue, 20. Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, 2 1 . Raport, 22. Skrzydlata Polska, 23.

Wiestnik Awiacji i Kosmonawtiki, 24. Wiestnik Wazdusznogo Fłota, 2 5 . Wojennyj Parad (Military Pa rade),

26. Wojskowy Przegląd Techniczny i Logistyczny (Wojskowy Przegląd Techniczny), 27. World Air Power }ournal, 28. Z/inek.

72

BIBLIOTEKA MAGAZYNU LW

======

Monografia MiG-29

======

Spis treści POWSTANIE l ROZWÓJ MiG-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Europa:

Koncepcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Białoruś

Projekt

Bułgaria

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

52

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Układ aerodynamiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Czechy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Układ sterowania

. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . ... . . . . . . . . 9

Jugosławia

Zespół napędowy

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Mołdawia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

System kierowania ogniem i uzbrojenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Niemcy

System nawigacyjny

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Polska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Badania w powietrzu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2

Rumunia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Nieoczekiwane problemy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 5

Słowacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Samolot szkolno-bojowy MiG-29UB (9-51) . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 7

Ukraina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

MOŻliWOŚCI BOJOWE MiG-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 9 MiG-29 w walce powietrznej

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

MiG-29 w zadaniach uderzeniowych

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

KOLEJNE WERSJE MiG-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Mała modernizacja - MiG-29 (9-13) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 W kierunku wielozadaniowego samolotu bojowego: pierwsza przymiarka MiG-29 (9-14) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Samolot eksperymentalny MiG-29E (9-21) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 MiG-29 i MiG-29UB na eksport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Nowy wariant - MiG-295 (9-135) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Eksportowy MiG-29SE (9-13SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Eksportowy MiG-29SE (9-12SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Eksportowy MiG-29SD (9-12SD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Demonstratory: MiG-29 (9- 1 2 P) i MiG-29U B

(9-51 P)

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

29

Kolejne zmiany: MiG-295M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Wielozadaniowy samolot bojowy MiG-29SMT (9-1 7) . . . . . . . . . 30 Szkolno-bojowy MiG-29UBT (9-.52) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 jednosilnikowy MiG-33

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Wielozadaniowy samolot bojowy MiG-29M (9-15) . . . . . . . . . . . 35 Eksportowy MiG-29ME (9-15E) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Projekt szkolno-bojowego MiG-29UBM (9-61)

. . . . . . . . . . . . . . 39

Projekt uderzeniowego MiG-29Sz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Kolejne projekty: od MiG-29M1 do MiG-29M3 (9-25) . . . . . . . . . 40 Przede wszystkim myśliwiec: MiG-29M4 Projekty MiG-35 i MiG-35UB (9-35)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

MiG-29M1 i Mi G-29M2 - zła passa przełamana?

. . . . . . . . . . . . 41

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Węgry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

56

Bliski Wschód: Irak

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

•

•

.

.

.

56

Iran

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

..

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

57

Jemen Syria

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Subkontynent Indyjski: Bangladesz Indie

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

..

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

57

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

57

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

•

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

58

Azja: Kazachstan KRLD

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Malezja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Myanmar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Turkmenistan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Uzbekistan

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Afryka: Algieria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Erytrea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Kongo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Nigeria Sudan

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

•

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

59

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Ameryka: Kuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Peru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Stany Zjednoczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 . . .

.

.

.

MiG-29 idzie na morze: MiG-29K (9-3 1 ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

ZASTOSOWANIE BOJOWE MiG-29

Projekt MiG-29KU (9-62) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Desert Storm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Pokładowe MiG-29 wracają na scenę: MiG-29K (9-41)

Northern Watch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

i MiG-29KUB (9-47)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Niemiecka modernizacja: MiG-29G i MiG-29GT Rumuński MiG-29 Sniper

. . . . . . . . . . . . 45

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Doposaże nie MiG-29 w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 7 System identyfikacj i IFF polskich MiG-29

. . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

PZL Mielec 2000 - ślepa ul iczka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 UŻYTKOWNICY Mi G-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 ZSRR - Federacja Rosyjska

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

61

Konfl ikt w Afryce Wschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Allied Force . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Samoloty MiG-29 w obszarze b. ZSRR

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Eksport i reeksport samolotów MiG-29 w świecie . . . . . . . . . . . . 69 Dane taktyczno-techniczne wybranych wersj i samolotu MiG-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

BIBLIOTEKA MAGAZY N U LW

73

""""'""""'""'

M o n o g rafi a M i G -29

""""'""""'""'

Mokry'02

o

2

3m

Rys. M. Mokreela

(�l

1 l

1 l

U --

'-----

(�l

r1 n

1 l

I I I I

u u

-

1 l

U

1\

�

----;-:....,.-� --,

V

Mokry'02

MiG-29

74

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

wersj a 9 . 1 2

=======

M o n o g rafi a M i G -29

=======

�� ru -- r=\T -� -o

2

1J

3m

lI

Rys. M. Mokrecki

MiG-29 wersj a 9 . 1 2

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

75

======

M o n o g rafi a M i G -2 9

=======

MiG-29 (egzemplarz nr "90 1 ")

MiG-29 (egzemplarz nr "904") Pokrywy luku podwozia przedniego prototypów i pierwszych samolotów seryjnych

MiG-29 (egzemplarz nr "925") o

2

3m

Rys. M. Mokrecki

MiG-29M (egzemplarz 76

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

nr

" 1 56")

======= M o n o g rafi a M i G -2 9 =======

MiG-29UB (egzemplarz "95 1 ")

Mokry'02

o

2

MiG-29UB (seryjny)

3m

Rys. M. Mokrecki

Dół

Góra Końcówka skrzydła

MiG-29 (wersj a 9. 1 3)

MiG-29 SD (egz. B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

m

"

4808 ) "

77

========""""'

M o n o g rafi a M i G -2 9

=======

Mokry'02

o

2

3m

Rys. M. Mokrecki

MiG-29SMT

78

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

=======

o

2

M o n o g rafi a M i G -2 9

=======

3m

Rys. M. Mokrecki

A

. V

__ __ __

--�Mokry'02

� --

MiG-29UBT

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

79

==-==-==-=====-

M o n o g rafi a M i G -2 9

==-=======-

MiG-29 (zmodernizowany egzemplarz nr " 9 1 8")

MiG-29K (egzemplarz nr "3 1 1 ")

o

2

3m

Rys. M. Mokrecki

MiG-29K (egzemplarz nr "3 1 2")

80

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

=======

M o n o g rafi a M i G -2 9

=======

Samolot myśliwski MiG-29 polskich sit powietrznych ląduje na drogowym odcinku lotniskowym podczas jedne­ go z cyklicznych szkoleń tego typu wykonywanych systematycznie przez personel latający 1 . Eskadry Lotnictwa Taktycznego z Mińska Mazowieckiego. Fot. Bogdan Braniewski (3).

B I BLI OTEKA MAGAZYN U LW

"""""'""=""==

M o n ogra fi a M i G-2 9

=""=""==""="=

Samoloty MiG-29 mińskiej eskadry podczas wykonywania podniebnych ewolucji. Na zdjęciu obok samolot w dynamicznym manewrze pionowym, zwracają uwagę zerwane strugi powietrza na koń­ cach płata. Zdjęcie górne - samolot w locie plecowym.

Fot. Andrzej Rogucki (3).

Grupowe lądowanie samolotów MiG-29 na lotnisku w Mińsku Mazowieckim.

Samolot szkolno-bojowy MiG-2 9UB prezentowany na dęblińskim lotnisku podczas jednego z pokazów Jotniczych w połowie lat 90. Zwraca uwagę pod­ niesiona do góry osłona kabiny, wspól­ na dla obu członków załogi. Obok do­ brze widoczne szerokie rozstawienie obu silników samolotu oraz rozmie­ szczony pomiędzy nimi zasobnik spa­ dochronu ham ującego. Fot. jerzy Gruszczyński.

li

B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW

Mon ografia MiG-29

Samolot myśliwski MiC-29 w barwach słowackiego lotnictwa wojskowego.

=======

Samolot myśliwski MiC-29 w barwach czeskiego lotnictwa wojskowego. Fot. Wojtek Matusiak.

Fot. Wojtek Matusiak.

Węgierski MiC-29 kołuje do startu z uzbrojeniem w po­ staci rakiet samonaprowadzających R-60MK. Pod ka­ dłubem dodatkowy zbiornik paliwa 1 500 dm3• Fot. Stanisław Kutnik.

Samolot MiC-29 niem ieckiej Luftwaffe podczas jednej z prezentacji na salonie lotniczym w Berlinie (!LA), z uzbrojenie w postaci sześciu termicznych pocisków samonaprowadzających " powietrze-powietrze" R-73E. Fot. Wojtek Matusiak.

Samolot szkolno-bojowy MiC-29UB bułgarskiego lotnictwa wojskowe­ go. Bułgaria wprowadziła do eks­ ploatacji cztery samoloty tego typu obok osiemnastu maszyn bojowych. Fot. Andrzej Rogucki.

B I B L I OT E KA MAGAZYN U LW

III

=======

M o n o g rafia M i G -2 9

=======

Samolot MiG-2 95 (9- 13.5). Zwracają uwagę dodatkowe podskrzydłowe zbiorniki paliwa 1150 dm3 oraz kpr "powietrze-powietrze" R-77 (Farnborough' 1 9 92). Fot. Wojtek Matusiak.

Wielozadaniowy samo/ot bojowy MiG-29SMT podczas prezentacji na berliń­ skim salonie ILA'1 998. Zwraca uwagę powiększony grzbiet kadłuba mieszczą­ cy dodatkowe 1 880 dm3 paliwa oraz sonda do pobierania paliwa w powietrzu w położeniu roboczym. Fot. Jerzy Gruszczyński (3).

Samolot MiG-295M (9- 1 35M) podczas pierwszej oficjalnej prezentacji na salonie lotniczym Le Bourget'1 995.

IV

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

Fot. Wojtek Matusiak.

======

M o n o g rafia M i G -29

======

Prototyp samolotu MiG-2 9M prezentowany na salonie Jotniczym Le Bourget'1 993. Dobrze wi­ doczna "ostra" krawędź natarcia przykadłubowe­ go napływu. Fot. Jerzy Gruszczyński.

Prototyp pokładowego samolotu MiG-29K. Zwra­ ca uwagę chowana sonda do pobierania dodatko­ wego paliwa w powietrzu. Fot. Henryk Kowalczyk

Piąty prototyp samolotu MiG-29M uzbrojony w sa­ monaprowadzające pociski przeciwokrętowe Ch-31A oraz do samoobrony - kpr "p-p" R-77. Fot. Wiktor Ourszlakow.

Mechanizm składania skrzydła MiG-29K.

Fot. jerzy Gruszczyński.

MiG-29M w widoku 314 z tyłu.

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

Fot. Jerzy Gruszczyński.

V

=======

Monografia MiG-29

=======

Samoloty MiG-29 i MiG-29UB reprezentacyjnego zespołu akrobacyjnego rosyjskich sił powietrznych Ruskije Witja­ z i. Na codzień zespół wchodzi w skład 237. Centra Poka­ zow Awiacjonnoj Tiechniki im. Kozeduba, rozmieszczone­ go w podmoskiewskiej bazie lotn iczej Kubinka.

Samolot MiG-29 podczas dynamicznego pokazu na jednej z prezentacji m iędzynarodowych. Fot. Bogdan Braniewski (6).

VI

B I B L I OT E KA M AGAZY NU LW

=======

M o nog rafia M i G -2 9

=======

Samolot MiG-29 ze składu polskich sił powietrznych, zwraca uwagę czeski kamuflaż i godło mińskiej jednostki.

Zakończenie skrz ydła samolotu w zbiżeniu. Zwraca też uwagę klapa przednia rozmieszczona na jego niemal całej krawędz i natarcia w położeniu schowanym.

Na zdjęciu jedna z dwóch płyt usterzenia pionowego samolotu z charakterystycznym powiększonym sterem kierunku wystającym poza jej krawędź spływu. Fot. Piotr Wiśnieski (5).

Fragment przykadłubowego napływu z zabudowanym dz iałkiem pokładowym.

Wylot lufy dz iałka z napływu w dużym zbliżeniu.

B I B L I OTEKA MAGAZYNU LW

VII

=======

M o n o g rafia M i G -2 9

=======

Na zdjęciu powyżej polski MiG-29 w locie w widoku z boku. Samolot z dostawy czeskiej.

Fot. Andrzej Rogucki.

Charakterystyczny dodatkowy podkadłubowy zbiornik paliwa o pojemności 1 500 dm3•

Fot. Piotr Wiśniewski (4).

Dysza wylotowa jednego z dwóch silników samolotu, RD-33 s. 2s, w zbliżeniu.

Charakterystyczny smukły grzbiet kadłuba samolotu MiG-29 w widoku od tyłu - w kie­ runku jego przodu.

Krokodylowy hamulec aerodynamiczny w MiG-29 został rozmieszczony w zakończeniu kadłuba samolotu.

VIII

B I B L I OT E KA MAGAZY N U LW

=======

M o n og rafi a M i G -29

=======

Wyrzutnia BWP-30-26M, pułapek termicznych i paczek dipolowych, zabu­

Osłonę kabiny pilota samolotu stanowi nieruchomy przedni wiatrochron oraz

dowa na skrzydle jako naturalne przedłużenie płyty usterzenia pionowego.

ruchoma kopułka otwierana w tył do góry.

Samolot MiC-29 tuż przed przyziemieniem. Dobrze widoczna " praca " dodatkowych chwytów powietrza.

Belka A PU-72- 1 0 na kpr " p-p " R-73E.

Belka APU-470 na kpr " p-p " R-27R 7 .

B I B L I OTEKA MAGAZYN U LW

Fot. Andrzej Rogucki.

Fot. Piotr Wiśn iewski (4) .

IX

========"""

M o n o g rafia M i G-29

========""" -

Powyżej: Widok na centralną tablicę przyrządów pokładowych jednego z polskich MiG-29.

Wskaźnik projekcji czołowej /ŁS-31, widok ogólny.

Lewa strona centralnej tablicy z przy­ rządami pi lotażowo-nawigacyjnym i w zbliżeniu.

Drążek sterowy pilota w zbliżeniu. Fot. Andrzej Kiński (5).

Prawa strona centralnej tablicy, zwraca uwagę monitor /PW-3 1 .

X

B I B L I OT E KA MAGAZYN U LW

=======

Monografia M i G -29

=======

Samolot MiC-29 (9- 1 3) w malowaniu lotnictwa wojskowego Federacji Rosyjskiej.

Samolot MiC-29 w malowaniu lotn ictwa wojskowego Rumunii.

Samo/ot MiC-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Bułgarii.

Samolot MiC-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Czechosłowacji.

Samolot MiC-29 w malowaniu

lotn ictwa wojskowego Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

B I BLI OTEKA MAGAZYNU LW

XI

M o n o g rafia M i G -29

..... � � � � � � � � � � � � � =

Samolot MiG-29 (9- 1 3) w malowaniu fotnictwa wojskowego Ukrainy.

Samolot MiG-29 (9- 1 3) w malowaniu lotnictwa wojskowego Federacji Rosyjskiej.

Samofot MiG-2 9 w malowaniu lotnictwa wojskowego Węgier.

Samolot MiG-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Słowacji. Zwraca uwagę okolicznościowe malowanie z wykorzystaniem bare narodowych.

Samofot MiG-29 w nowym malowaniu fotnictwa wojskowego Niem iec.

XII

B I BL I OT E KA MAGAZY N U LW

M o n o g rafi a M i G -29

Samolot MiG-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Malezji, w momencie wprowadzenia do eksploatacji. Na samolocie zwraca uwagę brak odbiornika do tankowania paliwa w powietrzu.

Samolot MiG-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Iranu.

Samolot MiG-29 w malowan iu lotnictwa wojskowego Iraku, z okresu operacji " Oesert Storm " ( 1 997 r.).

Samolot MiG-29 w malowaniu lotnictwa wojskowego Indii. Samolot posiada na gondoli silnikowej indywidualne oznaczenie 47. Dywizjonu " Biack Archers'�

Samolot MiG-29 w malowan iu lotnictwa wojskowego Kuby.

B I B L I OTEKA MAGAZY N U LW

ISBN 83-88920-1 0-3

Sc1��1łllml��1964 9 788 3 90 4 3 9 7 3 0 >

Samolot MiC-29 (9- 13) w barwach Instytutu Badań w Locie Ministerstwa Przemysłu Lotniczego Federacji Rosyjskiej, rozbity 24 lipca 1 993

r.

w Fairford

Samolot MiC-29UB lotnictwa morskiego Ukrainy ze składu 100. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego, baza Saki, lata 90.

Samolot MiC-29UB lotnictwa wojskowego Mołdawii, w malowaniu z okresu tuż przed odsprzedaniem USA ( 1 997 r.).

jugosłowiański MiC-29 w standardowym malowaniu z pierwszego okresu służby.

Samolot MiC-29 lotnictwa wojskowego jugosławii w malowaniu z okresu operacji lotnictwa NATO " na Bałkanach " AIIied Force ( 1 9 9 9 r.).

Rys. Robert Cretzyngier.