Bookmarked by Kisiel 2011
Spis
treści
str. PRZEDMOWA....................................................................................................................................... l. WIADOMOŚCI OGÓLNE.................................................................................................................. 1.1. Problematyka projektowo-konstrukcyjna................................................................................ 1.2. Kształt konstrukcyjny aparatów................................................................................................. 2. WYTYCZNE PROJEKTOWANIA I WYKONANIA ELEMENTÓW APARATUR Y... 2.1. Określenie warunków działania aparatury............................................................................ 2.2. Warunki techniczne wykonania elementów aparatury...................................................... 2.3. Powłoka obrotowa.......................................................................................................................... 2.3.1. Powłoka walcowa .................................................................................................................. 2.3.2. Element stożkowy................................................................................................................. 2.4. Dno pełne.......................................................................................................................................... 2.5. Dno sitowe........................................................................................................................................ 2.6. Połączenie kołnierzowo-śrubowe .............................................................................................. 2.6.1. Kolnierze okrągłe .................................................................................................................. 2.6.2. Uszczelki ................................................................................................................................. 2.6.3. Śruby (elementy złączne)..................................................................................................
5 7 7 lO 15 15 17 22 22 24 26 30 34 34 40 41
3. OBLICZENIA KONSTRUKCYJNE ELEMENTÓW APARATURY CIŚNIENIOWEJ. 3.1. Naprężenie dopuszczalne. Współczynnik bezpieczeństwa................................................ 3.2. Wytrzymałościowy współczynnik obliczeniowy złącza spawanego ............................... 3.3. Grubość ścianki elementu............................................................................................................ 3.4. Otwory w elementach aparatury ................................................................................................. 3.5. Wymagania i wytyczne dozoru technicznego......................................................................... 3.6. Komputerowe wspomaganie projektowania...........................................................................
43 43 45 47 50 52 80
4. CHARAKTERYSTYKA KONSTRUKCYJNA ELEMENTÓW APARATURY ............ 91 4.1 Ustawa i rozporządzenia o dozorze technicznym .................................................................. 92 4.2. Wybrane dokumenty normatywno-techniczne ....................................................................... 101 5. WYTYCZNE DOBORU MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH .................................... 209 5.1. Wiadomości ogólne i wytyczne stosowania ........................................................................... 209 ' . ' . wytrzyma1osc10we ' . . . temperaturze ............................... . 210 52 . . W!asciwosci przy po d wyzszorreJ 5.3. Odporność korozyjna materiałów konstrukcyjnych .................................................... 213 5.4. Właściwości technologiczne materiałów ................................................................................. 218 6. KARTY MATERIAŁOWE STALOWYCH WYROBÓW HUTNICZYCH ....................... 221 7. ROZWIĄZANIA KONSTRUKCYJNE WYBRANYCH ELEMENTÓW APARATURY ......................................................................................................................................... 255 7.1. Charakterystyka konstrukcyjna ................................................................................................... 255 7.2. Przykład obliczeniowy .................................................................................................................. 272 8. LITERATURA ......................................................................................................................................... 291
PRZEDMOWA do wydania drugiego
Skrypt niniejszy stanowi w swej treści poprawione wydanie poprzedniej jego edycji i został pomyślany jako pomoc dla studentów Wydziału Mechanicznego Politechniki Opolskiej, odrabiających ćwiczenia i prace projektowe wynikające z programu studiów na kierunkach: mechanika i budowa maszyn, inżynieria środowiska, technika rolnicza i leśna. Zebrany w skrypcie materiał jest wynikiem wieloletnich doświadczeń autorów w prowadzeniu przedmiotów o charakterze projektowo-konstrukcyjnym, a jednocześnie stanowi uzupełnienie podręcznika G. Filipczaka i S. Witczaka pt. "Konstrukcja aparatury procesowej", w którym podaje się wiele informacji merytorycznych, przydatnych do zrozumienia zagadnień projektowokonstrukcyjnych, wynikających z przepisów normatywno-technicznych ujętych w niniejszym skrypcie. Zawarty w skrypcie materiał (rysunki, tablice) pochodzi z różnych źródeł i z redakcyjnych względów nie zawsze jego prezentacja jest taka jak w materiale źródłowym. W wielu przypadkach zachowano jednak oryginalną formę opisu elementów aparatury, jakkolwiek nie ujęto na ogół kompletnej ich charakterystyki zawartej w materiale źródłowym. Stąd, wszelkie wątpliwości mogą być rozstrzygnięte po uprzednim porównaniu z treścią bieżących przepisów techniczno-normatywnych. Na przedruk części wytycznych Urzędu Dozoru Technicznego (stan prawny z 1991 r.) autorzy już uprzednio otrzymali zgodę Urzędu, za co w tym miejscu składają podziękowanie. Słowa podziękowania należą się także tym wszystkim, którzy udostępnili nam i pozwolili zamieścić swoje opracowania w nadziei, że będą one stanowić cenną pomoc dydaktyczną dla studentów, w tym autorom oprogramowania komputerowego do obliczeń konstrukcyjno-wytrzymałościowych elementów aparatury, którego charakter dostosowany jest do wielu zawartych w skrypcie informacji tematycznych. Dziękujemy także tym wszystkim, którzy pomagali nam w opracowaniu i przygotowaniu skryptu do druku; szczególnie dziękujemy studentom studiów dziennych i zaocznych specjalności maszyny, urządzenia przemysłowe i ochrony .
7
l. WIADOMOŚCI OGÓLNE
Konstruowanie aparatury procesowej jest i pozostanie jednym z najważniejszych zadań zaprojektowany i wykonany aparat jest najbardziej namacalną formą, a jednocześnie konkretnym efektem zawodowej działalności inżyniera. Ponadto, z poprawnie skonstruowanych aparatów (elementów aparatury), można zestawiać instalacje technologiczne, czyli projektować. Projektowanie i konstruowanie można w najprostszej formie określić następująco: projektowanie polega na wyznaczaniu i doborze sposobu współdziałania aparatów w ciągu technologicznym oraz na wskazywaniu typu aparatury; konstruowanie natomiast - na nadaniu aparaturze odpowiednich cech geometrycznokonstrukcyjnych i na weryfikacji tych cech pod kątem przydatności dla danego celu technologicznego. Na przykład, jeżeli dla instalacji technologicznej założono podgrzewacz (wymiennik ciepła) o powierzchni wymiany ciepła wynikajacej z bilansu cieplnego układu technologicznego -to jest to rezultat celu projektowego. Celem konstrukcyjnym jest natomiast wskazanie szczegółowej koncepcji konstrukcyjnej, tj. wyznaczenie typu wymiennika ciepła, najkorzystniejszego dla realizacji założonego celu technologicznego, a ponadto opracowanie szczegółowej konstrukcji aparatu oraz wskazanie sposobu wykonania i montażu elementów. Na podstawie powyższych sformuowań można wyprowadzić wniosek, że projektant może nie konstruować, lecz konstruktor w wielu sytuacjach musi projektować. Rozwiązanie określonego problemu konstrukcyjnego jest niejednokrotnie bardzo złożonym zagadnieniem. Przyjąć jednak można, że na całość projektowania i konstruowania aparatury procesowej składają się następujące elementy: a) sformuowanie problemu - problem wymagający rozwiązania definiuje się w sposób ogólny, często z pominięciem szczegółów; b) analiza problemu- problem definiuje się uwzględniając szczegóły technicznej realizacji postawionego zadania konstrukcyjnego; c) poszukiwanie rozwiązań - w etapie tym gromadzi się pewną liczbę wariantów rozwiązania konstrukcji na podstawie konsultacji, własnych pomysłów, badań itp.; d) decyzja- zgromadzone warianty ocenia się, porównuje i selekcjonuje dopóty, dopóki nie wyłoni się naj lepszego z nich; e) dokumentacja - dla wybranego wariantu opracowuje się szczegółową dokumentację inżynierskich. Prawidłowo
konstrukcyjną.
Poprawna realizacja poszczególnych elementów (etapów) prowadzi w efekcie do konstrukcji o prawidłowej formie zadowalającej przyszłego użytkownika.
1.1. Problematyka projektowo-konstrukcyjna Każda konkretna konstrukcja aparatu Qego rozwiązanie) jest wynikiem wyboru dokonanego w oparciu o wiele motywacji. Motywacje lub przesłanki wyboru mogą być bardzo różne, a nieraz bywają sprzeczne. Przykładem sprzeczności może być wysoka
8 wytrzymałość lub odpowiednia odporność chemiczna materiału a nakład inwestycyjny. Inne motywacje występują przy konstrukcji np. wymiennika ciepła przeznaczonego do zabudowy w samolocie, kiedy to ważnąjego cechąjest zwarta i lekka konstrukcja, czy na okręcie- gdzie istotniejszym problemem do rozwiązania jest odporność aparatu na działanie wody morskiej, czy wreszcie w węźle cieplnym - wówczas zasadnicze korzyści konstrukcyjne wymiennika związane są z jego trwałością i łatwością montażu (remontu). Stąd, pośród wielu przesłanek, decydujące znaczenie ma na ogół konkretne zastosowanie aparatu i warunki jego pracy. Niekiedy jednak nie można pominąć w analizie konstrukcji trzech zasadniczych, a wzajemnie na siebie wpływających elementów, a mianowicie: a) kształtu konstrukcyjnego, b) tworzywa konstrukcyjnego, c) technologii wykonania. Kształt aparatu determinuje w zasadzie pierwsze przybliżenie jego konstrukcji. Czasem kształt bywa narzucony jako rezultat obliczeń procesowych (np. wymiennik ciepła, kolumna destylacyjna), innym razem - względami zachowania korzystnego rozkładu naprężeń (zbiorniki ciśnieniowe), a niekiedy praktycznością i łatwością wykonania - np. prostokątne przewody urządzeń wentylacyjnych. W obszarze założonych warunków pracy przydatność konstrukcyjna materiału (tworzywa) przeznaczonego na budowę aparatu jest określona tak fizykochemicznymi właściwościami materialu konstrukcyjnego, jak i jego cechami technologicznymi. Decydując się na określone tworzywo konstrukcyjne trzeba równocześnie dokonać oceny jakości materiału wynikającej z jego przydatności konstrukcyjnej - np. z wymaganej odporności korozyjnej, zmiany jego właściwości w podwyższonej temperaturze - oraz z cech technologicznych (podatność na formowanie, łączenie itp.), wskazujących na możliwość technicznego wykonania aparatu. Technologia wykonania musi być więc przeanalizowana w kontekście założonego kształtu aparatu oraz wskazanego do jego wykonania materiału konstmkcyjnego. Konstmktor powinien wskazać wyraźną koncepcję technologiczną wykonania aparatu, jego elementów, montażu części, a także obsługi i remontu. Takich informacji domagają się przede wszystkim wytwórcy aparatury, ale i również projektanci-inwestorzy oraz użytkownicy. Nie można też pominąć faktu, że możliwości technologiczne rzutują niejednokrotnie na formę konstrukcyjną aparatu, gdy material jest zdeterminowany. Dlatego też główne przesłanki konstrukcyjne, tj. forma, materiał i wykonawstwo, powinny być analizowane we wzajemnym powiązaniu. Zwykle do dostatecznie ścisłego opracowania konstrukcji wystarczą umiejętności konstruktora. Czynnikami ograniczającymi samo rozwiązanie są wówczas przede wszystkim powzięte przez konstruktora decyzje, obiektywne warunki i przesłanki. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że przy projektowaniu aparatury procesowej częstokroć występuje wiele ograniczeń, względnie zaleceń, wynikających z norm i przepisów (będących zasadniczo wyrazem sprawdzonych reguł i doświadczeń techniki), a mających niejednokrotnie charakter obligatoryjny. Ograniczenia konstrukcyjne wynikające z przepisów prawnych są bardzo różne i mogą dotyczyć zarówno konstrukcji zwartych (np. aparat do wymiany ciepła), jak i rozwiązań szczegółowych elementów i podzespołów (dno, połączenie kołnierzowo-śrubowe, wzmocnienie otworów, podparcie aparatu itd.), sposobu ich wykonania, zalecanego gatunku materiału, wytycznych obliczeń konstrukcyjnych itd. W Polsce obowiązują trzy zasadnicze rodzaje norm, których charakter jest niejednokrotnie dostosowany do europejskich przepisów normatywno-prawnych. Są to: Polskie Normy (PN), Branżowe Normy (BN) i Zakładowe Normy (ZN). Polskie Normy, dotyczące m.in. danych technicznych, danych wymiarowych, wytycznych obliczeniowych, są stosunkowo obszerne i wykonanie wyrobu we wszystkich wielkościach objętych tymi normami nie zawsze byłoby ekonomicznie uzasadnione. Stąd, równolegle do tych norm wprowadzono Branżowe Normy, które wskazują na bieżące tematy konstrukcyjne.
9
Norma ta odnosi się do praktycznie sprawdzonych już rozwiazań konstrukcyjnych elementów aparatury (znajdujących się w produkcji) i moze ona być przekształcona, po wprowadzeniu odpowiednich poprawek i uzupełnień, w normę ogólnopolską. W oparciu o te dwa akty normatywne, a takZe normalizację krajową i zakładowe opracowania, są częstokroć publikowane Normy Zakładowe. Ich zakres tematyczny jest z reguły bardzo zawęzony w stosunku do PN i BN, lecz stanowią one cenne dane techniczne o aktualnie wytwarzanym asortymencie elementów konstrukcyjnych. Występujące przy projektowaniu i konstruowaniu aparatury procesowej ograniczenia prawne (ustawowe) wynikają takze z przepisów o dozorze technicznym (w wybranym zakresie ich treść ujęto w p. 4.1 ). Regulują one szczegółowo zasady, zakres i formę technicznego wykonania i odbioru ciśnieniowej aparatury procesowej oraz wskazują na warunki jej bezpośredniego funkcjonowania i uZytkowania. Przepisy i wytyczne Urzędu
- zakresu badań technicznych, oceniających cechy uZytkowe aparatury ciśnieniowej, -rodzaju dokumentacji poświadczającej prawidłowość wykonania aparatu lub jego elementów, -warunków odbioru technicznego wykonanej aparatury procesowej i dozoru nad jej eksploatacją.
Z powyzszych przykładów widać, ze przepisy UDT są uwzględniane nie tylko w toku doboru materialu lub elementów przeznaczonych do budowy aparatury ciśnieniowej, oraz w etapie wytwarzania i eksploatacji (naprawy) aparatury procesowej, lecz równiez w fazie jej projektowania i konstruowania (obliczenia konstrukcyjne). Budowa (konstrukcja) aparatury procesowej, niezależnie od wymagań normatywnoprawnych, korzysta jednocześnie z kilku różnych obszarów wiedzy, z których konstruktor czerpie informacje. Należy tu zaliczyć: a) in:i:ynierię materiałową- tworzywa (materiały) konstrukcyjne; b) technologię - technikę formowania i łączenia materiałów; c) teorię wytrzymałości - wyznaczanie stanu napręzeń; d) inżynierię procesową- wymiarowanie konstrukcji, dobór cech konstrukcyjnych itp. Na znaczenie dwóch pierwszych zagadnień zwrócono uwagę wcześniej; na podstawowe wymagania i kryteria techniczne związane z poprawnym wyborem materiału konstrukcyjnego wskazuje siętakZew rozdz. 5. Z kolei, ze znanego (lub założonego) stanu obciązenia aparatu lub jego elementów można w wielu przypadkach wyznaczyć, na drodze obliczeniowej, stan naprężeń panujący w materiale Gezeli geometria ścianki jest określona). Wzory do obliczeń wytrzymałościowych aparatury procesowej - w praktycznym ich zastosowaniu, wywodzą się z ogólnych przesłanek teoretycznych, znanych z kursu wytrzymałości materiałów. Wyprowadzone dla potrzeb konstruowania aparatury szczegółowe warunki obliczeniowe odnosi się z zasady do poszczególnych jej elementów. Na przykład, osobno wyznacza się grubość ścianki powłoki walcowej oraz napręzenia występujące w kołnierzu czy dnie wyoblonym mimo, że elementy te mogą być trwałe połączone pomiędzy sobą. Stwarza to niedogodną sytuację, poniewa:i: w każdym elemencie aparatu, działającego w podwyzszonej temperaturze i pod ciśnieniem, mogą występować zróżnicowane naprężenia.
10 Nie mniej jednak, cały aparat jest traktowany jako konstrukcja monolityczna (np. wymiennik ciepła, zbiornik ciśnieniowy), co rozumie się jako trwałe i sztywne połączenie poszczególnych jego elementów w "bryłę" jednoznacznie określoną pod względem wytrzymałościowym. Oznacza to, że w obliczeniach każdego elementu porównuje się maksymalną wartość naprężenia crmax z jego wartością dopuszczalną k, zarówno dla danego materiału, jak i charakteru obciążenia. Dla poprawnej konstrukcji zachodzi crmax ~ k, o ile w wartości naprę:i:enia dopuszczalnego uwzględniono odpowiedni współczynnik pewności (bezpieczeń stwa) konstrukcji. W wielu przypadkach (wymienniki ciepła, kolumny destylacyjne, reaktory itp.), niektóre cechy konstrukcyjne aparatu - jak np. jego zasadnicze wymiary, są określone przez wynik obliczeń procesowych. Pozostają więc do ustalenia materiały i tzw. swobodne wymiary konstrukcyjne. Często decyzję wyboru kształtu aparatu dokonuje się w oparciu o przesłanki technologicznokonstrukcyjne i użytkowe. Na przykład, zbiorniki ciśnieniowe wykonuje się z reguły jako cylindryczne, ze względu na korzystny rozkład naprężeń w ściance elementu. W wielu przypadkach należy dokonać jednak wyboru kształtu konstrukcji. Wówczas należy kierować się zarówno doświadczeniem ogólnym techniki, jak i własnym. Jednak:i:e kryterium doboru konstrukcji może być niekiedy oczywiste i z góry przesądza o koncepcji konstrukcyjnej aparatu (np. konieczność uwzględnienia kompensacji wydłu:i:eń cieplnych w aparacie do wymiany ciepła). Ponadto, wybór aparatu może być wynikiem kompromisu pomiędzy przesłankami procesowo-konstrukcyjnymi, jak np. wybór między kolumną półkową a kolumną z wypełnieniem. Z technologicznrgo punktu widzenia należy jednak dążyć do rozwiązania optymalnego. Najogólniej, za takie można uważać rozwiązanie konstrukcyjne, pozwalające osiągnąć maksymalne efekty procesowe (np. wydajność cieplną), przy najni:i:szym koszcie wykonania aparatu i korzystnie niskiej amortyzacji.
1.2.
Kształt
konstrukcyjny aparatów
Aparaturę procesową,
a tak:i:e maszyny i inne urządzenia stosowane w przemyśle, mo:i:na podzielić na dwie grupy. Do pierwszej zalicza się ró:i:nego rodzaju aparaty i urządzenia (reaktor, wyparka, kolumna destylacyjna, ekstraktor itp.), w których zachodzą operacje technologiczne związane bezpośrednio z procesem wytwórczym. Do drugiej zaś - aparaty o charakterze pomocniczym (np. kocioł parowy, wymiennik ciepła, mieszalnik), tj. ułatwiające prowadzenie podstawowych operacji technologicznych. I jakkolwiek różnorodność zagadnień technologicznych pociąga za sobą rozmaitość konstrukcji, to można wskazać na cztery zasadnicze typy aparatów, które z istoty rozwiązania stanowią znaczącą pozycję w całości aparatury procesowej. Są to : a) aparaty typu zbiornikowego (rys. l.l ); o działaniu ciągłym lub okresowym, rozumiane głównie jako zamknięty zespół konstrukcyjny (z dowolnym wyposażeniem wewnętrznym), stanowiący "pomieszczenie" dla płynów także pod ciśnieniem wyższym od atmosferycznego; b) aparaty typu płaszczowo-rurkowego (rys. 1.2), zasadniczo zawierające w swym wyposażeniu wkład rurkowy w całości umocowany w tzw. dnie sitowym, które stanowi charakterystyczny element wyznaczający kształt konstrukcyjny tej grupy aparatów, stosowanych najczęściej do wymiany ciepła; c) aparaty złożone, tj. składające się z kilku (tego samego względnie odmiennego typu) przestrzeni, mających wspólną ściankę (rys. 1.3). Uważa się przy tym, że ściankę aparatu złożonego wyznaczają wszystkie elementy (z reguły nierozłączne), opisujące jego kształt konstrukcyjny, tj. łącznie z takimi elementami jak króciec, właz, kołnierz itp.;
11
g)
Rys. J. J. Aparaty typu zbiornikowego: a) zbiornik cylindryczny poziomy; b) parowacz; c) zbiornik magazynowy pionowy; d) mieszalnik z płaszczem grzewczym; e) mieszalnik kaskadowy; f) krystalizator strumienicowy; g) separator zawiesiny; h) wymiennik ciepła z wężownicą; i) zbiornik kulisty
12
e)
Rys. 1.2. Aparaty typu płaszczowo-rurkowego (wymienniki ciepła): a) z odejmowanym wkładem rurkowym; b) z kompensatorem na płaszczu; c) ze swobodnym wkładem rurkowym; d) pionowy U-rurkowy; e) z kompensacją wewnętrzną pęczka rurek; f) ze stałymi płytami sitowymi; g) poziomy U-rurkowy; h) ze swobodną głowicą; i) pionowy z dnami stożkowymi; j) wyparka WFH
13
e)
9)
f)
a) wyparka z układem skraplaczy; b) zbiornik z U-rurkowym wkładem grzejnym; c) wyparka z zewnętrzną cyrkulacją roztworu; d) zbiornikpodgrzewacz; e) wymiennik ciepła rurowy wielobiegowy; f) zespół wymiennik ciepła-zbiornik; g) układ separatorów z płaszczem grzejnym
Rys. 1.3. Aparaty
złożone:
14 d) aparaty kolumnowe (rys. 1.4), które z uwagi na rodzaj wyposażenia wewnętrznego (półki, wypełnienie i in.), a także proporcje (stosunek długości aparatu do jego średnicy >5), stawiane są w grupie wybranych typów aparatury.
a) /'
1-~ l
...... b r'
' l
......
-
;
-E l ljf
/
Rys. 1.4. Aparaty typu kolumnowego: a) rozpryskowe; b) z półkami, c) z wypełnieniem; d) ze spływającym filmem cieczy
Mimo zróżnicowanej formy konstrukcyjnej wymienione aparaty zawierają wiele powtarzalnych elementów i detali konstrukcyjnych, których sposób wykorzystania czy też rozmieszczenia decyduje o ostatecznym kształcie (postaci konstrukcyjnej) każdego prawie aparatu. Do elementów tych zalicza się m.in.: a) powłokę obrotową ograniczającąprzestrzeń aparatu, której kształt (cylindryczny, kolisty, stożkowy i in.) podyktowany jest z reguły względami technologiczno-konstrukcyjnymi; b) dno pełne (płaskie, elipsoidalne) wykorzystywane zasadniczo na zamknięcie przestrzeni wewnętrznej aparatu (powłoki) oraz tzw. dna (płyty) sitowe stanowiące z reguły wyposażenie aparatów płaszczowo-rurkowych; c) połączenia rozbieralne, najczęściej kołnierzowo-śrubowe o różnej formie geometrycznej, przeznaczone zarówno do łączenia elementów aparatu (np. dna z elementem walcowym), jak i ich przyłączenia do sieci technologicznej; d) kompensatory umożliwiające swobodne przemieszczanie się elementów aparatury; e) podparcia (zawieszenia) przeznaczone do mocowania aparatu w określonej pozycji; f) elementy wyposażenia wewnętrznego aparatów typu kolumnowego w formie wypełnie nia luźnego, względnie w postaci elementów półkowych; g) wyposażenie pomiarowo-kontrolne (króćce, włazy, wzierniki itp.). Zarazem wiele z tych elementów stanowi typową część aparatury - często znormalizowaną, na co zwraca się uwagę w rozdz. 4. Zapoznanie się więc ze sposobem ich projektowania i wykonania pozwala zarówno na odrębne ich konstruowanie, jak i kształtowanie konstrukcji całego aparatu.
15
2. WYTYCZNE PROJEKTOWANIA I WYKONANIA ELEMENTÓW APARATURY Przedstawiony poniżej (również w innych miejscach skryptu) zakres wytycznych projektowania i wykonywania elementów aparatury, ma z zasady zastosowanie do wszelkiego typu aparatów eksploatowanych pod ciśnieniem nie przekraczającym 10 MPa, w temperaturze powyżej -40 °C. Aparaty podlegające nadzorowi technicznemu powinny przy tym być zgodne z odpowiednimi dla tego dozoru warunkami wykonania.
2.1.
Określenie
warunków
działania
aparatury
Aby projektowany aparat spełniał przynależną mu funkcję użytkową, jego forma konstrukcyjna (kształt i wymiary) powinna umożliwiać realizację procesu przy określonych warunkach techniczno-technologicznych. Za najistotniejsze z tych warunków uznaje się: a) rodzaj materiału, jaki znalazł zastosowanie w konstrukcji aparatu i związany z tym rozmiar procesu korozji; b) ciśnienie, na jakie przewidzianajest eksploatacja aparatury; c) temperaturę (w tymjej zmienność), przy której użytkowane są elementy aparatury, a więc i materiał konstrukcyjny. Wynikające z tych warunków wymagania techniczne dla aparatury uwzględnia się już na etapie jej projektowania. I jakkolwiek, we wszystkich prawie przypadkach konstruowanie rozpoczyna się (często podświadomie) od wyboru rodzaju materiału, z którego wykonuje się aparat względnie jego elementy, to przed przystąpieniem do tej czynności (por. rozdz. 5) należy wyraźnie określić parametry i czynniki technologiczne bezpośrednio charakteryzujące warunki użytkowania materiału konstrukcyjnego. W szczególności istotnego znaczenia nabiera tu wytrzymałość elementów aparatury poddanych działaniu ciśnienia oraz podwyższonej temperatury. Wynikające stąd ogólne warunki techniczne są określone przez: a) ciśnienie obliczeniowe p 0 , przyjęte przez projektanta do obliczeń wytrzymałościowych aparatu lub jego elementu. Określa się je na podstawie najwyższego nadciśnienia statycznego działającego na ściankę elementu w czasie eksploatacji aparatu, bez uwzględnienia chwilowego dopuszczalnego przyrostu ciśnienia, np. podczas działania urządzeń zabezpieczających; b) ciśnienie robocze Pr , jako najwyższe nadciśnienie panujące w przestrzeni ciśnieniowej aparatu w warunkach jego działania (p,,;p 0 ) - przyjmuje się więc, że dla aparatu bezciśnieni owego, w którym panuje ciśnienie barometryczne ("'0, l MPa), ciśnienie robocze jest równe zeru; c) ciśnienie dopuszczone Pd wynikające z warunków eksploatacji aparatu ciśnieniowego, na które zezwoliły organa dozoru technicznego (pd,;p,); d) ciśnienie próbne Pp , tj. wartość nadciśnienia przy którym przeprowadza się tzw. próbę ciśnieniową aparatu (pp>p0 );
16 e) temperaturę obliczeniową t0 , o wartości przyjętej do obliczeń wytrzymałościowych aparatu a wyznaczonej na podstawie obliczeń cieplnych lub doświadczalnie. Jest to jednocześnie najwyższa temperatura jaką ścianka może mieć podczas działania aparatu. Zakłada się, że na wartość tej temperatury nie mają wpływu chwilowe jej zmiany, występujące np. przy rozruchu aparatu itp. ; f) temperaturę dopuszczalną td , przy której bezpieczne warunki eksploatacyjne aparatury są wyznaczone przez ~ozór techniczny (td:>t0 ); g) temperaturę roboczą ścianki aparatu t, ustaloną na etapie projektu konstrukcyjnego dla warunków rzeczywistej eksploatacji aparatu (t,:>t0 ). W rozumieniu warunków technicznych określa ona maksymalną wartość temperatury spowodowaną wyłącznic działaniem na ściankę aparatu zawartej w nim_substancji (np. płynu). W praktyce projektowej przyjmuje się, że obliczeniowe wartości ciśnienia i temperatury są podporządkowane wymaganiom normalizacyjnym, uwzględniającym określone stopniowanie tych wartości (tabela 2.1 ). Tabela 2.1 Nominalne parametry technologiczne a)
.
ciśnienie
obliczeniowe, MPa
0,07
0,10
0,20
0,25
0,30
0,40
0,63
2,00
2,50
3,20
4,00
5,00
6,40
8,00
10,00
12,50
16,00
20,00
25,00
32,50
40,00
50,00
63,00
70,00
80,00
>(1,00
1,60
b) temperatura obliczeniowa, o c 20
50
75
100
125
150
175
200
225
250
275
300
325
350
375
400
410
420
425
430
440
450
460
470
475
480
490
500
510
520
525
530
540
550
560
570
575
580
590
600
610
620
630
640
650
660
670
680
690
700
750
800
900
1000
W zależności od warunków eksploatacji, a ściślej obliczeniowej wartości parametrów technologicznych (tj. ciśnienia i temperatury), wszystkie aparaty można podzielić na kilka grup (klas). Najogólniej ujmując, podział ten obejmuje aparaty: - bezciśnieniowe, przeznaczone do eksploatacji przy ciśnieniu barometrycznym względnie niewiele od niego wyższym (p0 :>0,07 MPa nadciśnienia), - ciśnieniowe, działające przy nadciśnieniu powyżej 0,07 MPa. Wymagania eksploatacyjne stawiane aparaturze ciśnieniowej (p 0 >0,07 MPa) uwzględniają przy tym jej dodatkowy podział na klasy (grupy) konstrukcyjne, w zależności od wartości parametrów obliczeniowych - tabela 2.2. Jeżeli dla jednego parametru obliczeniowego (np. ciśnienia) wynika inna gmpa niż dla drugiego (tj. temperatury), aparat zalicza się do takiej dla której stawiane są wyższe wymagania (np. gdy p 0 =!,6 MPa, a t0 =320 °C to pod względem konstrukcY.i nym aparat zalicza się do grupy C). Podzial aparatury ciśnieniowej na klasy wg tabeli 2.2 nie jest obecnie obowiązujący, lecz stosowany często w praktyce konstrukcyjnej w celu usystematyzowania ogólnych wymagań
17 Tabela 2.2 Charakterystyka eksploatacyjna aparatury Grupa (klasa) aparatu
ciśnieniowej
Nominalne parametry obliczeniowe ciśnienie
p0 , MPa temperatura t0 , °C
A
0,07+1,60
-40.;.200
B
1,60+5,00
200+300
c
>5,00
D
~0,07
300+450 >450
E
~0,07
< -40
NI
<0,07
~
N2
s;
technicznych dla tej aparatury, a i warunkami jego stosowania (por.
związanych tabelę
om m.in. z wyborem
-40
s; -40
materiału
konstrukc)jnego
5.3).
2.2. Warunki techniczne wykonania elementów aparatury Techniczne warunki wykonania elementów aparatury wynikają zasadniczo z potrzeby ustalenia racjonalnych wymagań jakościowych dotyczących: a) kształtowania elementów aparatury; b) łączenia przez spawanie części konstrukcji; c) badań technicznych aparatu bądźjego elementów. Na kształtowanie elementów aparatury składa się głównie obróbka plastyczna (na zimno lub gorąco), która powinna być zgodna z wymaganiami dla stosowanego gatunku materiału. Wymagania te podaje się w kartach materiałowych względnie innych wytycznych stosowania materiału konstrukcyjnego (por. rozdz. 5 i 6). Wymaganiajakości odnośnie do występujących w elementach aparatury złączy spawanych są zróżnicowane w zależności od rodzaju aparatu i jego przeznaczenia, co znajduje swój wyraz w wielu normach przedmiotowych. Ogólnie ujmując obejmują one: a) podział konstrukcji spawanych na klasy techniczne; b) wymagania dotyczące dopuszczalnej wadliwości złącza. Rozróżnia się trzy klasy (l, 2 i 3) konstrukcji spawanej w zależności od charakteru jej obciążenia i skutków ewentualnej awarii. O przynależności aparatu (lub jego elementów) do określonej klasy (kategorii) decyduje tzw. wskaźnik złącza spawanego Z=ZA+Z8 (tabela 2.3), gdzie składnik ZA WYTaża rodzaj i poziom obciążenia, tj. metodę wymiarowania konstrukcji, natomiast Z8 stopień zagrożenia konstrukcji dla otoczenia. Wartości wskaźników są tak ustalone, aby aparaty, których awarie mogą mieć skutki katastrofalne (duże straty materialne lub znaczne zagrożenie życia), zostały zaliczone co najmniej do klasy drugiej (Z8 =min. 4); oznacza to, że konstrukcja taka powinna być wykonywana przez WY(wórcę (zakład) spełniający minimum warunków technicznych dla WY(warzania aparatury procesowej, a wynikających chociażby z odpowiednich uprawnień instytucji nadzorujących jej wykonanie (Urząd Dozoru Technicznego, Polski Rejestr Statków itp.).
18 Tabela 2.3 Charakterystyka konstrukcji spawanych a) klasa spawanych elementów konstrukcyjnych Wskaźnik złącza z=
Klasa konstrukcji l)
powyżej
l 2 3
ZA+ z[J
7
3+7 poniżej
3
l) w aparacie złożonym z elementów przynależnych do wyższej klasy o jego kategorii konstrukcyjnej decyduje element o najwyższym wskaźniku złącza spawanego (największa suma wskaźników ZA i Z8 ) b) klasyfikacja konstrukcji spawanych
Stopień pewności konstrukcji l),%
Obciążenie
Charakter zagrożenia
bardzo praktycznie mało pon. 50 lub spoiprawdoStraty nieprawdoprawdony nie obliczone pow. 80 50+80 (ogólny sposób . l 2) podobne podobne podobne na wytrzymałość matena ne wymiarowania) konstrukcji
Wskaźnik
--
stale lub
przeważająco
stale (a) dynamiczne i ograniczonozmęczeniowe
o
o
03) lub l
o
l
2
l
2
3
(b)
przeważająco zmęczeniowe
Wskaźnik
ZA
(c)
l) wynikający z obliczeJ\ wytrzymałościowych, 2) względem średniej rocznej płacy p dla gospodarki 3) przy spoinach ściskanych
niewielkie
lp+lOp duże
> lOp
Z[J
o
2
4
2
4
6
4
6
8
uspołecznionej,
a) wymiarowanie ze względu na wytrzymałość statyczną (np. od ciśnienia płynu); b) wymiarowanie ze względu na wytrzymałość statyczną, z uwzględnieniem współczynników dynamicznych lub ze względu na ograniczoną wytrzymałość zmęczeniową; c) wymiarowanie ze względu na wytrzymałość zmęczeniową
Związane
z podziałem konstrukcji spawanej na klasy wymagama techniczne z zakresu kontroli oraz wadliwości złącza określono w tabeli 2.4. Dodatkowe wymagania w stosunku do połączeń nierozłącznych wyłaniają się z przesłanek technologicznych. Wynikające stąd ogólne warunki wykonania spawanych elementów aparatury są następujące: a) przy spawaniu elementów aparatury ciśnieniowej stosuje się w zasadzie złącze doczołowe (rys. 2.1 a), lecz ze względów konstrukcyjnych (przy łączeniu kołnierza, króćca czy też dna płaskiego z elementem cylindrycznym, stożkowym itp.) dopuszcza się także złącze pachwinowe (kątowe) oraz złącze zakładkowe - wg wymagań określonych na rys. 2.1 d (spoiny pachwinowe po obu stronach zakładki); b) przy czołowym łączeniu elementów o jednakowym profilu, lecz o różnej grubości stosuje się łagodne przejście (od jednego elementu do drugiego) przez jedno- lub dwustronne
19 ścienienie
grubszego z nich (rys. 2.2a); dla elementów platerowanych ścienianie to wykonuje jednostronnie jedynie na podstawowej warstwie nośnej (rys. 2.2b). Ponadto, dopuszcza się złącze doczołowe bez uprzedniego zmniejszenia grubości ścianki o ile spełnione są warunki konstrukcyjne podane na rys. 2.2c; się
Tabela 2.4 Wymagania techniczne dla
złącz
spawanych
Charakterystyka badań defektoskopowych
Wskaźnik pewności
Metoda
konstrukcji, ZA
Zakres kontroli l), % radiograficznej doraźnej (oględziny lub
oględziny zewnętrzne,
2
radiograficzna lub/i
l
ultradźwiękowa
Klasa
odporność
wadliwości
mechaniczna*l
złącza
min. 50
a
l lub 2
min. 25
b
maks. 3
c
maks. 4
c
5
ultradźwiękowej
3
Wymagana
min. 10
zewnętrzne)
100
oględziny
o
zewnętrzne
maks. 5
(ewentualnie iw. l) przy sumarycznej długości poprawek spoin po w. 5 % *) a- na pękanie zmęczeniowe, b - na pękanie kruche, c - na zniszczenia wskutek statycznego przeciążenia l
a)
l
-~
Rys. 2.1.
Złącze
spawane: a) doczołowe: I- dwustronne, II- jednostronne z podpawaniem, III- jednostronne z podkładką, IV- jednostronne; b) kątowe (pachwinowe): I- bez ukosowania, II- z ukosowaniem; c) zakładkowe
20
al
Rys. 2.2.
Połączenie elementów o różnej grubości spoiną doczołową: a, b) z ukosowaniem brzegu ścianki, c) bezpośrednio
c) przy wzajemnym spawaniu powłok obrotowych (np. walcowych, kulistych) złącza wykonuje się jako doczołowe (rys. 2.1, rys. 2.2) - w zasadzie jako dwustronne lub jednostronne z podpawaniem albo podkładką (w aparatach bezciśnieniowych, względnie nic podlegąjących dozorowi technicznemu, dopuszcza się także spoiny kątowe); d) spawane elementy aparatu, jak np. płaszcz, dno, oraz przyłączone do nich części wewnętrzne lub zewnętrzne (podparcia, króćce itd.), rozmieszcza się w taki sposób aby umożliwić oględziny złącz spawanych. Dopuszcza się przy tym zakrycie niektórych spoin, o ile uprzednie badania ich stanu nie wykazują wad. Jednocześnie zachowuje się odpowiedni odstęp pomiędzy sąsiednimi złączami. Niektóre związane z tym problemy konstrukcyjne pokazano na rys. 2.3. Na dalsze bardziej szczegółowe wymagania z tytułu stosowania polaczeń nierozłącznych (złączy spawanych), wskazuje się w kolejnych podrozdziałach, w których scharakteryzowano warunki konstrukcyjne wykonania wybranych elementów aparatury (p. 2.3+2.6). Bez względu na formę konstrukcyjną, aparaty bądź ich elementy poddaje się odpowiednim badaniom technicznym. Niezależnie od zasygnalizowanej powyżej kontroli złącz spawanych, większość elementów aparatury (w przypadku ciśnieniowych - wszystkie) poddaje się tzw. próbie ciśnieniowej na wytrzymałość konstrukcji. Próbę tę wykonuje się najczęściej jako hydrauliczną (wodną) a ma ona na celu kontrolę szczelności wykonanego aparatu (lub elementu) w przewidywanych dla niego warunkach użytkowania; o ile przeprowadzenie próby wodnej nie jest możliwe (np. duże naprężenie od ciężaru, trudność usunięcia cieczy itd.), stosuje się próbę pneumatyczną, względnie kombinowaną hydrauliczno-pneumatyczną. Wartość nadciśnienia stosowanego przy próbie ciśnieniowej można ustalić wg tabeli 2.5. Szczegółowe wymagania dla kontroli na wytrzymałość określa się w tzw. warunkach odbioru technicznego, które obejmują ponadto: -badania budowy aparatu pod względem poprawności konstrukcji oraz kontrolę jakościową wykonania i montażujego elementów, -rewizję zewnętrzną (oględziny) aparatu w ruchu oraz sprawdzenie (w miarę możliwości) sposobu działania jego osprzętu.
21 Wynikające
z warunków odbioru technicznego wymagania określają więc zarówno poziom niezawodności funkcjonowania aparatu, jak i wskazują na okoliczności niebezpiecznej eksploatacji aparatury procesowej (w całym okresie jej użytkowania).
al
t
·-·-·-·i
·-·-·-·~
l
'l.,
~·
s
c)
---+
---1~....='
s:_
~--·-·
l ,/,
n~,__,_"__,_. a dz, mm do 100
a
pow. 100 min.~ pow. 100
dz
~.-_---+--=--~- . - .
dl s
Rozmieszczenie spoin, mm b a pow. 50 ~ 3h min. dz ~
-!-
t l
-/-. Rys. 2.3. Konstrukcja spawanego złącza kątowego: a,b) względem ścianki walczaka; c) w otoczeniu króćca: I- prostego, II- łukowego; d) elementów wzmacniających
3s
22 Tabela 2.5 Wymagania dla próby Rodzaj aparatu (elementu) lane
2
Ciśnienie
)
pozostałe
ciśnieniowej
na
obliczeniowe, p0 MPa >O
szczelność
konstrukcji
Ciśnienie próbne!), Pp MPa l ,5p0
,
lecz nie mniej
0,2
~
1,25 Po
0,4
0-i-0,07 0,07-i-0,4
niż
0,2
2 Po Po-i-0, l 0,1
l) jeżeli Pct
2.3.
Powłoka
obrotowa
Powłokajest zwykle podstawowym elementem aparatu, decydującym równocześnie o jego ogólnej wytrzymałości (nośności). Ksztah powłoki - uzależniony od typu aparatu - jest podyktowany głównie względami konstrukcyjno-technologicznymi. Z konstrukcyjnego punktu widzenia (korzystny rozkład naprężeń), przy wytwarzaniu aparatury stosuje się z reguły powłokę obrotową (płaszcz) o kształcie: a) cylindrycznym (walcowym), b) sferycznym (kulistym), c) stożkowym, względnie będącym ich kombinacją geometryczną, jak np. powłoka walcowo-stożkowa. W zakresie opisu elementów kulistych odsyła się czytelnika do innej literatury (np. [3 ]).
2.3.1.
Powłoka
walcowa
Powłoka walcowa (inne określenia: walczak, carga, dzwono) jest najczęściej stosowanym elementem konstrukcyjnym, ze względu na prostotę wykonania i stosunkowo racjonalne wykorzystanie materiału. Stosuje się ją przy wytwarzaniu aparatów pionowych i poziomych, przy czym dla aparatury bezciśnieniowej, względnie eksploatowanej pod niewielkim ciśnieniem, zaleca się pozycję pionową; eliminuje się bowiem w tym przypadku naprężenia gnące, które zawsze pojawiają się w podpartym poziomo elemencie (pochodzące od masy tego elementu i jego wyposażenia). Ze względów techniczno-konstrukcyjnych gabaryty części cylindrycznej (średnica, długość-wysokość) są z reguły ograniczone. I tak, w aparatach pionowych stosunek wysokości do średnicy H/D,;30, a w poziomych długości do średnicy- L/D,; lO. Zasadniczo wyróżnić można dwa alternatywne sposoby wykonania elementu walcowego. Czyni się to albo z odcinka rury, tj. gotowego wyrobu hutniczego, albo z arkusza blachy ukształtowanego na taki element (rys. 2.4). W pierwszym przypadku (rys. 2.4a), ze względu
23 na maksymalny wymiar wyrobu hutniczego (zakres produkcji rur), średnica zewnętrzna walczaka jest ograniczona do 508 mm (por. tabelę 4.11 ), w drugim (rys. 2.4b7d)- do technologicznie możliwej do wykonania. Praktycznie najczęściej stosowany (zalecany) typoszereg średnicy elementów zwijanych z blachy podano w tabeli 2.6. Tabela 2.6 Średnica powłoki cylindrycznej zwijanej z blachy, mm zewn~trzna
wewnętrzna
159
219
273
324
356
406
457
508
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2200
2400
2600
2800
3000
3200 itd. co 200 mm
Grubość
wyrobu wg tabeli 3.6
o)FF~~--------~~~
JV ~
o
----
-
--
l[}
V
zl-gcze /obwodowe
V
o
o min. 400
b) >100 l>3grl
zl-qcze
/wzdhlżne
"c
o
~
o
o"
- - - ---·--
1-- -- - --
---
--
-----
'-~ min. 400
9n
c) ' ~-
---~-
~
t9n \
• d)
o
D, mm
15 , mm
1507600 300+1000 400+1200 400+1500 500+1800 500+2000
300+600 500+1000 600+1200 800+1500 900+1800 1000+2000
Rys. 2.4. Element cylindryczny i formajego wykonania z rury (a), z blachy (b, c, d)
24 W obu przypadkach dopuszcza się wykonanie elementu walcowego z niezależnych segmentów (rys. 2.4). Mają wówczas zastosowanie złącza obwodowe i wzdłużne, w stosunku do których ustalone są następujące wymagania: a) spoiny wykonuje się jako doczołowe, w zasadzie zgodnie z warunkami konstrukcyjnymi podanymi na rys. 2.1 a i rys. 2.2; b) szwy wzdłużne rozmieszcza się tak by były zgodne z osią elementu, a ich przesunięcie dla dwóch sasiednich segmentów cylindrycznych (dzwon) powinno spełniać warunki podane na rys. 2.4b; c) segment (carga) elementu walcowego wykonany z półdzwon może zawierać jedynie złącza wzdłużne (rys. 2.4c); d) złącza w elemencie walcowym zwijanym śrubowo wykonuje się jako doczołowe z pełnym przetopem (bez odstępu), w zakresie jak na rys. 2.4d; e) liczba (długość) złączy spawanych powinna być możliwie mała, f) nie dopuszcza się krzyżowania złączy doczołowych, jak również ich przykrywania innymi detalami (np. elementarni podpory). O ile w słabo obciążonych aparatach bezciśnieniowych sposób wykonania i jakość złącza może z zasady odpowiadać tylko warunkom konstrukcyjno-technologicznym (wykonalność, szczelność), to w naczyniach ciśnieniowych trzeba dodatkowo uwzględnić wiele wymogów dozoru technicznego w zakresie konstrukcyjno-spawalniczym. Na wymogi te, jak np. metoda spawania, sposób przygotowania krawędzi elementów spąjanych, typ spoiny, rodzaj spoiwa itd., wskazuje się w literaturze fachowej. 2.3.2. Element stożkowy Kształt stożkowy wykorzystuje się przede wszystkim na geometryczne elementy redukcyjne (przejściowe), choć niekiedy element ten stanowi o ogólnym kształcie aparatu (rys. 1.1 7 1.3). Z konstrukcyjnego punktu widzenia rozróżnia się: -element stożkowy prosty (rys. 2.5a), przy czym w przypadku tym kąt rozwarcia tworzącej stożka nie powinien być większy od 60 °, - element stożkowy wyoblony, w zasadzie wg warunkó..y wykonania podanych na rys. 2.5b oraz w tabeli przynależnej do rys. 2.5. Wyoblony element stożkowy (dzwono) może przechodzić w szczególności w inny stożek (np. prosty), względnie część walcową (rys. 2.5c). Forma wykonania powłoki stożkowej jest zróżnicowana. Najczęściej stanowi ją zwinięty, wytłoczony lub wyoblony na odpowiedni kształt, wycinek z blachy. Wymogi techniczne dla wykonania elementu stożkowego są na ogół zgodne z warunkami podanymi dla elementu walcowego, przy czym dla pojedynczego dzwona stożkowego stosuje się z zasady jedynie złącze wzdłużne (tj. po tworzącej stożka). Prosty element stożkowy może być połączony doczołową spoiną dwustronną z innym tego typu elementem, względnie walczakiem, o ile kąt przejścia elementów B!>30 o (rys. 2.5d), a jednostronną- gdy łączone segmenty (niekoniecznie o jednakowej grubości) mają taki sam kąt zbieżności (rys. 2.5e). Jeżeli z technologii wykonania, a także warunków wytrzymałościowych, wynika dla powłoki obrotowej inna forma konstrukcyjna aniżeli wskazano powyżej (zwłaszcza dla elementów aparatury ciśnieniowej), to w technicznie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się ją do stosowania, o ile w projekcie wskazuje się jednoznacznie na niezawodność takiej formy konstrukcji (np. w wyniku przeprowadzonych obliczeń), a warunki jej wykonania zostaną przyjęte przez organa nadzorujące wytwarzanie aparatury. Odnosi się to zresztą i do pozostałych elementów aparatury, które scharakteryzowano w kolejnych podrozdziałach.
25
oJ "..
-
b)
Jgn
ZZ: 1 -· - - - - - CJCl
...:;
-
L
l"-"
-d) --·-t
9n
L
e) - -
--+
9n
Parametry konstrukcyjne
Grubość
elementu, g0 mm
L
pow. 20
II mm co najmniej
do 10 J0-;-20
l
me ogramcza się
rw
a Element l prosty l wyob!.
Uwagi
Srednica elementu z *) 25 poniżej warunków o,t ( c) konstruk30° 60° g0 +15 IVcos(a) gn2,5g0 cyjnych *) wielkości przynależne do tego samego elementu 0,5g0 +25
Rys. 2.5. Element stożkowy: a) prosty, b) wyoblony, c) o zmiennej geometrii, d) spawany, e) złożony
26
2.4. Dno
pełne
Dno pełne (dennica) jest elementem konstrukcyjnym powszechnie wykorzystywanym w budowie aparatury na zamknięcie przestrzeni wewnętrznej praktycznie każdego typu aparatu i w połączeniu z powłoką tego aparatu stanowi o jego ogólnej postaci (rys. 1.1 ~ 1.3); rozumie się przy tym, że otwory technologiczne (pod króciec, właz itp.) nie zmieniają postaci konstrukcyjnej takiego dna. Formę konstrukcyjną (kształt) dna dobiera się w zależności od rozmiarów i warunków technologicznych jego wykonania oraz, wynikających z przeznaczenia i rodzaju aparatu, wymagań konstrukcyjnych. Ze względu na profil - wyznaczony przez linię przenikania powierzchni wewnętrznej dna z płaszczyzną przechodzącą przez jego oś- wyodrębnia się: a) dno płaskie, b) wypukle, w tym półkuliste, c) stożkowe. Dna płaskie i stożkowe wykorzystuje się zasadniczo w konstrukcji aparatury niskociśnieniowej, choć zakres stosowania tego typu dennic zależy bardzo istotnie od ich średnicy (względy wytrzymałościowe). Wykonuje się je z wyobleniem lub bez wyoblenia (rys. 2.6, rys. 2.7). W przypadku den płaskich stosuje się ponadto tzw. kołnierze zaślepiające (rys. 2.7c) oraz wzmocnienie dna żebrami (rys. 2.7d). Forma konstrukcyjna dna stożkowego (rys. 2.6) jest w za~adzic zgodna z warunkami podanymi uprzednio dla powłoki stożkowej (rys. 2.5), przy czym do stosowania dopuszcza się jedynie dna jednolite, tj. bez podziału na segmenty.
al
b)
Dz
l1 =mi
Rys. 2.6. Dno
stożkowe
10gw} 0 U5L
n{
proste (a), z wyobleniem (b)
W stosunku do dna plaskiego i stożkowego korzystniejsze zalety techniczne (większa wytrzymałość, szeroka technologia wykonania, duża dowolność kształtu itd.) wykazuje dno wypukle, które znajduje zastosowanie przy wytwarzaniu wszelkiego typu aparatury, także wysokociśnieniowej.
Rodzaje i podstawową charakterystykę konstrukcyjną najczęściej stosowanych den wypukłych podano w tablicy 2.7. Wykonuje się je z reguły z jednego krążka blachy (np. w operacji tłoczenia), jakkolwiek przy większej średnicy dennic (na ogół powyżej 508 mm) dopuszcza się stosowanie krążków spawanych z wycinków (rys. 2.8). W tym ostatnim przypadku spoiny doczołowe umieszcza się zasadniczo w przekroju południkowym dna lub też równoleżnikowym (rys. 2.8a), a w aparatach z grupy A lub B (tabela 2.2), także wzdłuż cięciwy (rys. 2.8b ), o ile złącze to wykonane jest jako dwustronne doczołowe. Warunki konstrukcyjne wymagane przy przygotowaniu krążków na spawane dna tłoczone objaśniono na rys. 2.8c oraz w tabeli do niego dołączonej.
27
al
t
+-
l
9n
l
L
l
h
n
J.
_j_
g
o.
l
Typ I
11
o-· Typ dna 1)
Średnica
I
dna, Dz mm
h
r
do 500
30
500-o-1400
35
1400-o-1600
1,3g0
1600-o-1900 ponad 1900 I) Typ I - dno
II Parametry konstrukcyjne
40
r
h
(wartość
III wymagana), mm
r
h
gl
r
o:l~ c
bil
3,5g 0 0,3g 0 8
gn
rr-
0,2g0 5
o
VI
45 50 tłoczone,
IV
c
on .--._
~
c
on
l
c
bil l
N
5gw 2gn
oNI N '-------"
>
-
o
11 -
Al
Typ l (0,3 .;.1)gw=s
c)
l
N o '--'
"'·
II i III - kute, IV - tłoczone i kute
h
dl
a
Typ l Rys. 2.7. Dno płaskie: a) z wyobleniem; b,c) bez wyoblenia stałe i w kołnierzowo-śrubowym; d) wzmocnione żebrami
połączeniu
.
28 Tablica 2.7 Charakterystyka konstrukcyjna den
wypukłych
Charakterystyka
Ksztah dna
f/~//~~.
tz //.~
""".!".'\
~~'\_'ł
t
-. Dz
r \9n~
'/ '
l
V
~l ·oz ·i .
f.<-
w
l. Dno talerzowe
~ /1 '\
R
~
.
· - - ·1--l
R39
He
/
Dz He
Dz 9n L
R
~-l
· -l -
/1
7
l
Hz
.r
1-
.
~
lic
Y.
Dz
.fC -,-·-·V ~g n
~ r [t-.
.
R
l~
Hz
~V
.
He
VI
Dz
Dz r-·
Y
- · - ' ~'
l
r~60mm
R=Dz r ~ gn i
r~
1 )
60mm
V
He
--/1 R
l
..L/1/L:
l) długość części cylindrycznej: przy gn ":; 50 mm He~3gn 50 < gn ":; 80 mm Hc~l20mm 80
R"; Dz r~O,l
Dz
Hz~O,l8Dz He~
3gn przy gn ":;50 mm He~ 150 mm przy gn >50 mm 5. Dno elipsoidalne
l
~,...
~
R>Dz r~ gn i
4. Dno koszykowe (o dużej wypukłości)
l
9n~
(dla materiału o As":; l 0% r ~ gn i r ~ 30 mm )
3. Dno o średniej wypukłości
g•~ ~ ~ __r_ -~_; _ _ l -V-? w
r~6mm
2. Dno o małej wypukłości 1 )
/9n
~n
R
R"; Dz r ~ 0,1 Dz Hz~ 0,18 Dz He~ 3gn przy gn ":; 50 mm He~ 150 mm przy gn > 50 mm 6. Dno półkuliste 1)
R = 0,5 (Dz -2gn)
n 100 < gn ":; 120 mm gn> 120mm
He~75 He~ 50
mm mm
29
a)
zl-ąc ze
b)
równoleżnikowe
cięciwowe
C)
Rozmieszczenie spoin
Grubość
l,
elementu, gn mm
s mm
r
minimum do 8
50
3gn
8+35 powyżej
100 35
3gn
ś0,2D
ś0,25D
Zastosowanie Dna stalowe: - elipsoidalne, - o małej wypukłości, - płaskie tłoczone (z wyobleniem)
Rys. 2.8. Dno wyoblone spawane i formy jego wykonania
Dno, niezależnie od jego formy konstrukcyjnej, łączy się z płaszczem aparatu- bądź innym jego elementem - w sposób nierozłączny (złączem spawanym doczołowym lub pachwinowym), względnie za pośrednictwem połączenia kołnierzowo-śrubowego. Na niektóre związane z tym przykłady wskazano na rys. 2.9. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, że kołnierz czy też inna część aparatu Gak np. powłoka) mogą być przyspawane do dna wypukłego tak, aby spoina pachwinowa nie zachodziła na jego wyoblenie (rys. 2.9a). Na wiele innych przykładów łączenia elementów aparatury wskazuje się wielokrotnie w całej treści skryptu, a w szczególności w rozdz. 7.
30
al
+-c)
Rys. 2.9.
Łączenie
elementów aparatury z dnem: a) elipsoidalnym, b)
stożkowym,
c) płaskim
2.5. Dno sitowe
W rozumieniu konstrukcyjnym pod pojęciem dno sitowe (równoważne określenia: ściana sitowa, płyta sitowa) rozumie się element z dużą liczbą otworów, przeznaczony najczęściej do mocowania rurek, zazwyczaj w aparatach typu płaszczowo-rurkowego (por. rys. 1.2 ). Oprócz powszechnie stosowanej płaskiej ściany sitowej (rys. 2.1 Oa), w budowie aparatury znajdują zastosowanie także dna sitowe eliptyczne i sferyczne (rys. 2.1 Ob,c ). Te ostatnie wykorzystuje się przy konstrukcji aparatów przeznaczonych na znaczne obciążenie statyczne (p 0 >1,6 MPa) względnie o dużym rozmiarze (Dz>1000 mm), choć nie stanowi to reguły konstrukcyjnej. Niezależnie od kształtu, dno sitowe w układzie konstrukcyjnym aparatu (rys. 1.2) może być niewzmocnione lub wzmocnione. W tym ostatnim przypadku za pomocą rurek (rys. 1.2a,b,f,i) lub ściąg (prętów) wstawianych w miejsce kilku rurek, względnie przez zastosowanie obu tych
31
a) c
Ol
Dw b)
c)
.---- - Dw
--lRys. 2.10. Ściana sitowa: a) płaska, b) wyoblona, c) sferyczna elementów łącznie (por. tab. 3.8). O wyborze sposobu wzmocnienia decydują forma konstrukcyjna aparatu, warunki techniczne jego wykonania oraz stopień obciążenia (wytrzymałość) ściany sitowej. Czynniki te wyznaczają jednocześnie warunki konstrukcyjne dla łączenia dna sitowego z innymi elementami aparatu - najczęściej jego płaszczem. Na niektóre stosowane sposoby nierozłączne (stałe) i rozbieralne- wskazano na rys. 2.1 L Połączenie rozbieralne (rys. 2.llc), jako dużo korzystniejsze od stałego, stosuje się na ogół w sytuacji gdy dno wraz z wiązką rurek powinno być demontowane, np. dla celów naprawy aparatu czy usunięcia zanieczyszczeń. Warunki dla praktycznego zastosowania takiego sposobu usytuowania dna sitowego w aparacie wynikają także z rys. 1.2 i rys. 1.3. Z konstrukcją dna sitowego bezpośrednio wiąże się także sposób mocowania rurek w otworach płyty oraz ich rozmieszczenie. W praktyce stosuje się wiele sposobów trwałego i szczelnego mocowania rurek w płycie sitowej, a mianowicie: rozpęczanie, rozwalcowywanie, spawanie, dławikowanie, a nawet klejenie (grafit, teflon). Wybór odpowiedniego sposobu zależy od wielu czynników techniczno-konstrukcyjnych, przy czym za najważniejsze z nich uznaje się rodzaj stykających się materiałów i ich plastyczność oraz wzajemną spajalność, wymiary i kształt połączenia,
32 warunki działania aparatu. W stosunku do materiałów stalowych najczęściej stosuje rozwalcowywanie rurek oraz ich spajanie z płytą (patrz tablica 4.21 ). To ostatnie w zasadzie przy podwyższonej temperaturze eksploatacji aparatu (z reguły od 300 °C), przy której rozwalcowanie nie zapewnia wystarczającej trwałości i szczelności połączenia, względnie jest niemożliwe do zastosowania, np. ze względu na małą plastyczność materiału rurek. Na dopuszczalną temperaturę roboczą dla stosowania w połączeniu ze stalowym dnem sitowym rurek z metali kolorowych wskazuje się w tabeli 2.8. Uwzględnić przy tym należy, że jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wysuwania się rurek z dna sitowego (z istoty konstrukcji aparatu - np. ciśnieniowego), to niezależnie od sposobu mocowania jego skuteczność sprawdza się obliczeniem wytrzymałościowym (rozdz. 3). a
także
się
al
Rys. 2.11. Ściana sitowa: a) nierozbieralna, b) stała w połączeniu kołnierzowo-śrubowym, c) rozbieralna (z pęczkiem rurek)
33 Tabela 2.8 Temperatura stosowania rurek z metali nieżelaznych w połączeniu z płytą sitową ze stali Materiał
Sposób mocowania rurek
rurki
Temperatura robocza,
aluminium i jego stopy rozwalcowanie
o
c
200
miedź mosiądz
300 200 300 1)
aluminium i jego stopy miedź i mosiądz l) przy zastosowaniu lutu miękkiego - 150 o c
spawam e
Ze względu na wytrzymałość ważne jest także odpowiednie rozmieszczenie otworów w dnie sitowym. Przy ich dużej liczbie - co ma miejsce np. w aparatach do wymiany ciepła - stosuje si~ najczęściej układ heksagonalny, choć spotyka się także ortogonalny i współśrodkowy. Układ heksagonalny zapewnia najciaśniejsze rozmieszczenie otworów, jeżeli zakłada się jednakową podziałkę, tj. odległość osi rurek od siebie (tablica 2.9). Równa podziałka nie tylko ułatwia wykonanie płyty sitowej, lecz również upraszcza warunki dla obliczeń wytrzymałościowych. Dlatego od tej zasady odstępuje się wyjątkowo.
Tablica 2.9 Minimalna podziałka rozmieszczenia rurek w dnie sitowym (układ heksagonalny)
d t Materiały
Średnica
16
rurki, dz mm Wymagana średnica otworu, d 0 mm Podziałka,
t
l
20
l Metale
16 16,6
21
mm 21
25
stalowe
l
38
25 38 l Materiały stalowe i metale nieżelazne l 20,6 l 25,6 l 38,6 odchyłka od wymiaru +0,2 Materiały stalowe 32 48 26 l l l odchyłka od wymiaru ±0,35 Metale nieżelazne 30 46 26 l l l odchyłka od WYIDiaru ±0,3
l
20
l
57
nieżelazne
57,7 +0,3 70
-
34 W praktyce konstrukcyjnej minimalna podziałka rozmieszczenia otworów zależy od sposobu mocowania rurek i ich średnicy. Zwykle przyjmuje się t= (l ,25+ 1,5)do, dla rurek rozwalcowanych, t= (1,2+\,35)do -dla spajanych, przy czym mniejszą wartość odnosi się do rurek o większej średnicy zewnętrznej. Na rzeczywistą wartość podziałki (w układzie heksagonalnym), zalecaną przez wytwórców aparatury procesowej z uwagi na wytrzymałość dna sitowego, wskazuje się w tablicy 2.9.
2.6.
Połączenie kołnierzowo-śrubowe
Połączenie kołnierzowo-śrubowe należy do połączeń rozbieralnych i z istoty konstrukcji stosuje się je w sytuacji, gdy zachodzi potrzeba demontażu elementów aparatury, w celu jej naprawy, modernizacji, wymiany części itp. Ten typ połączenia wykorzystuje się więc zarówno do łączenia głównych elementów aparatury (np. dna z walczakiem), jak i innych części przynależnych do aparatu (właz, wziernik, pokrywa itp.), także z siecią rurociągów.
2
1
-r1
1
Rys. 2.12.
r-.
Połączenie kołnierzowo-śrubowe
1- kołnierz, 23- uszczelka
śruba
z zespołem
i jego elementy.
mocującym (nakrętka, podkładka),
Konstrukcyjnie w połączeniu kołnierzowo-śrubowym wyodrębnia się trzy zasadnicze elementy (rys. 2.12). Są to: kołnierz (z reguły okrągły), śruba spinająca złącze kołnierzowe, oraz umieszczona pomiędzy dwoma kołnierzami uszczelka, która zapewnia szczelność połączenia. Elementy te wykonuje się w różnej formie geometrycznej i z różnych materiałów, w zależności od przeznaczenia aparatury. Stąd warunki stosowania połączenia kołnierzowo śrubowego i związane z tym wymagania techniczne są bardzo urozmaicone, a normy przedmiotowe przewidują kilkadziesiąt możliwych rozwiązań. Na niektóre z nich wskazuje się w tej części skryptu.
2.6.1. Kolnierze okrągłe · W konstrukcji aparatury wyodrębnia się zasadniczo dwa typy kołnierzy okrągłych: kryzowy oraz z tzw. szyjką (kołnierz szyjkowy). Kołnierz kryzowy (rys. 2.13) stanowi płaski pierścień, przyłączony do elementu walcowego (najczęściej na jego brzegu) za pomocą spoiny pachwinowej, poprzez złącze gwintowe, względnie jako kołnierz luźny nasadzany na ten płaski
35 element. To ostatnie rozwiązanie znacznie ułatwia montaż aparatury, gdyż pozwala na swobodne przemieszczenie (obrót) kołnierza, jednak w przypadku tym przynależny do kołnierza element (rura, carga itp.) musi być zakończony odpowiednim wieńcem (rys. 2.13c). Bez względu na formę kostrukcyjną kołnierz kryzowy stosuje się jedynie w umiarkowanych warunkach eksploatacji aparatury, co ogólnie ma miejsce przy ciśnieniu poniżej l ,6 MPa oraz w temperaturze nie większej niż 200 °C.
a)
b)
Dz c)
Do
1
~~~)f''; \'li ----r--o:~~ f-
.
11
li ---tT:II--g
2
ll ..c
Rys. 2.13. Kołnierz kryzowy: a,b) stały- połączony z elementem walcowym spoiną (a), poprzez gwint (b); c) luźny nasadzany na element walcowy lub z pierścieniem szyjkowym do przyspawania; d) żebrowany - wzmocniony elementami przyspawanymi do kryzy i elementu walcowego. 1- kryza, 2- walcowy element przyłączeniowy, 3- wieniec (szyjka), 4- żebro
36 Ograniczenia te nie mają miejsca przy stosowaniu kołnierza szyjkowego (rys. 2.14). Stanowi go płaski pierścień (kryza) złączony integralnie pod względem wytrzymałościowym z tzw. szyjką. Kołnierz taki składa się więc z kryzy i szyjki a może być wykonany jako jednoczęściowa odkuwka lub odlew (rys. 2.14a,b ), względnie tworzą go połączone spoiną kryza i szyjka (rys. 2.14c,d). Kołnierz szyjkowy łączy się z elementem cylindrycznym z reguły spoiną doczołową, a niekiedy poprzez złącze gwintowane (rys. 2.14b ).
Do
al
·-+
.Rys. 2.14.
-l-
Kołnierz
szyjkowy stały: a,b) jednoczęściowy z szyjką do przyspawania (a), gwintowaną (b); c,d) złożony z połączenia spoiną kryzy i szyjki. 1- kryza, 2- szyjka, 3- element przyłączeniowy (część cylindryczna)
Na konstrukcyjne warunki stosowania w połączeniu kołnierzowo-śrubowym kołnierzy kryzowych i szyjkowych wskazano w tablicy 2.10, natomiast na rys. 2.15 dodatkowo podano najistotniejsze warianty wykonania tych kołnierzy w połączeniu z elementem walcowym. Z podanych na rys. 2.14 i rys. 2.15 przykładów wynika, że przy konstrukcji kołnierzy kryzowych i szyjkowych dopuszcza się ich wykonanie z segmentów pierścieniowych. Stosuje się wówczas zwijane na gorąco profile walcowane lub pręty płaskie, jak i paski cięte z blachy. Wzdłużne doczołowe złącza spawane szyjki kołnierza i przyległego do niej elementu walcowego (stożkowego) powinny być względem siebie przesunięte o co najmniej 200 mm, a dotyczy to również wzdłużnej spoiny szyjki i promieniowej spoiny kryzy kołnierza spawanego.
37 Tablica 2.10 Zakres stosowania stalowych kołnierzy okrągłych Typ kołnierza
Ciśnienie
Średnica
nominalne,
nominalna, D
MPa
mm
0,25 0,63 1,00 l ,60
200+2000 10+2000 200+2000 10+2000
Najwyższa
temperatura stosowania, o
c
Nr normy przedmiotowej dla kołnierza
l. Plaski do przyspawania
~T~! l D
~
2. Plaski gwintowany
~
:D.
3. Płaski
luźny z pierścieniem
~:~
4. Plaski luźny z elementów wywijanych
N.~o~
l_-:ra
5. Szyjkowy do przyspawania .E .
t
-+.
10+150
0,25 0,63 1,00 1,60
300+2000 10+1200
PN/H-74731
Wynika z rodzaju i gatunku PN/H-74735 zastosowanej stali (200) ')
przyspawanym
i~ l ~: ffa
~
0,63
200
D
l
do~ l ~ 'lj i l
l
~
200~1200
10+500
0,25 0,63 1,00 l ,60
300+2000 10+1200 200+800
0,63 1,00 1,60 2,50 4,00 6,30 10,00
10+600 200+3000 10+2000 175+1000 10+500 50+500 10:400
Wynika z rodzaju i gatunku PN/H-74737 zastosowanej stali (300)
200
PN/H-74739
10~60o
Wynika z rodzaju i gatunku zastosowanej PN/H-74710 stali - (300) (arkusze 1+1 O) przy średnicy do 500 mm
6. Z szyjką gwintowany
'· ~ fR(~:
1,00 10+150 PN/H-74734 Wynika z 1,60 ~ rodzaju 2,50 ~._j i gatunku 4,00 250+2000 zastosowanej 7. Luźny z pierścieniem 0,25 szyjkowym do przyspawanta 10+1200 stali (300) 0,63 200+1200 1,00 PN/H-74738 10+500 1,60 175+500 2,50 10+450 4,00 50+400 6,30 10+400 10,00 *)w nawiasie oznaczono wartość temperatury do jakiej dany typ kołnierza może być stosowany bez sprawdzających obliczeń wytrzymałościowych, co nie zwalnia projektanta od ich przeprowadzenia
~-, a';~ i ';:w
38
D
g
g<--+ 16m m Do
j
+.--t+--g <16m m g >16mm
f+g >16mm Dw>400 mm
Do
r
b.
l ~
l Dw
a,>g
01> U7g1 b~
g
1,5g
-~o
Do
g >12mm
D
"'"'"' 'J
c' ;; , ..
-1
Spoiny jak
Dw :400 ~ ~3000mm
g
·-·-row- ·
Rys. 2.15.
wyżej
Rozwiązania
Dw =1600 ~ ~3000mm
konstrukcyjne
kołnierzy stałych
ltl-----'
39 Kołnierz
(kryzowy, szyjkowy) w połączeniu z elementem walcowym o niewielkiej średnicy (np. z rurą) tworzy tzw. króciec, wliczany najczęściej w oprzyrządowanie aparatu niezbędne dla zapewnienia poprawnego jego działania (doprowadzenie i odpływ płynu, wzierniki, impulsy pomiarowe itp.). Na niektóre popularnie stosowane warianty konstrukcji króćca i sposobujego przyłączenia do korpusu aparatu (walczak, dno itd.) wskazano na rys. 2.16.
Szczegóf A -j
d
a =0,7g b= g
l
o,sg,.;:g <12m m' d
g,
w" 100m
dz
0,5g 1 < g< 12mm
dz
g
'
l b•
l
lttt~b g ~ 0,5g 1
-~
r·
g <Smm
g
_j_
_l_.
~b;±1~ 16
g·
12 <s <40mm
Rys. 2.16. Warunki konstrukcyjne przyłączenia króćca z aparatu (szczegół "A")
g<12 mm
kołnierzem stałym
(a) do korpusu
40 Wybór wariantu jest uzależniony nie tylko od parametrów konstrukcyjnych króćca Lvyznaczalecz także od technicznych możliwości wykona::ia danego połączenia (np. dostęp do miejsca spawania). Dalsze przykłady (sposoby) łączenia elementów aparatury za pomocą ~ołączenia kołnierzowo-śrubowego, czytelnik znajdzie także i w innych rozdziałach skryptu, .i1kkolwiek w prze\\ijających się w jego treści informacjach na ten temat, pominięto rr.1.wiązania specjalne czy też nietypowe, nie spotykane w codziennej praktyce konstrukcyjnej.
jących granicę jego stosowalności),
2.6.2. Uszczelki Celem zapewnienia szczelności połączenia kołnierzowo-śrubowego stosuje sit odpowiednie elementy uszczelniające, tj. uszczelki (uszczelnienie spoczynkowe). Z reguły ~·anowiąje wkładki w formie pierścienia (rys. 2.12), wykonane z materiału niemetalowego (g 1ma, masa kauczukowo-grafitowa, tworzywo sztuczne), względnie z plastycznego metalu (midź, ołów). Z założenia elementy uszczelniające winny charakteryzować się co najmniej nas:epującymi cechami: -odpowiednią wytrzymałością na rozrywanie (od działania siły poprzecznej wyv.c,łanej ciśnieniem) oraz na ściskanie, -dobrą szczelnością (materiał, z którego jest wykonana uszczelka nie powinien przepuszczać płynu roboczego), - wystarczającą zdolnością do odkształcania się, co umożliwia wypełnienie wszc.~ich nierówności na powierzchni uszczelniającej, - gwarantowaną odpornością na działanie temperatury oraz płynu roboczego. Ponadto należy zwrócić uwagę by granica plastyczności materiału uszczelnią ~cego nie przekraczała wytrzymałości plastycznej materiału, z którego wykonany jest kołnierz, a z któf}m uszczelka współpracuje. Uszczelki wykonuje się w różnej formie geometrycznej (o przekroju kołowym, prostokątnym, gładkie, rowkowane itd.), przy czym z zasady kształt uszczelnier.ia wynika z profilu powierzchni uszczelniającej utworzonej w kołnierzu. Na ogół, co w'~azano na rys. 2.17. powierzchnia ta jest płaska (otwarta, półzamknięta, zamknięta), choć ·,tosuje się także inny profil (sposób) uszczelnienia.
Rys. 2.17. Uszczelnienie połączenia kołnierzowo-śrubowego: a) otwarte, b) półu::nknięte, c) zamknięte, d) owalne, e) soczewkowe (stożkowe), f) okrągłe-pierśc:!niowe
41 O wyborze sposobu uszczelnienia oraz konstrukcji elementu uszczelniającego decydują przede wszystkim warunki eksploatacyjne. Uszczelka występująca w połączeniu kołnierzowo śrubowym jest bowiem narażona na działanie ciśnienia, temperatury oraz środowiska w którym się znajduje. Na zasadnicze rozwiązania konstrukcyjne (sposoby) mocowania uszczelki w tym połączeniu wskazuje się w rozdziale 4 (tablica 4.20). O ile stopień obciążenia połączenia kołnierzowo-śrubowego, poprzez wywierane nań ciśnienie, decyduje głównie o sposobie umocowania uszczelki (choć nie tylko), to przydatność materialu na uszczelnienie jest związana wprost z jego odpornością na działanie temperatury oraz środowiska. Na praktyczną przydatność niektórych materiałów przeznaczonych na uszczelki - w określonym środowisku i przy określonych parametrach roboczych (temperatura, ciśnienie)- wskazano w tabeli 4.19. 2.6.3. Śruby (elementy złączne) Nieodłącznym
elementem
połączenia kołnierzowo-śrubowego, decydującym
w znacznym stopniu o jego szczelności są elementy łączące ze sobą kołnierze. W praktyce projektowej wykorzystuje się najczęściej śruby z łbami (rys. 2.18a), choć poleca się je do stosowania w konstrukcji aparatury przeznaczonej do eksploatacji przy p,:>4 MPa i t,:;;300 °C. Dopuszcza się przy tym i śruby sworzniowe, tj. dwustronne (rys. 2.18b), które przenoszą większą siłę osiową, a przeto znajdują zastosowanie i przy wyższych parametrach eksploatacyjnych. Odmianę konstrukcyjną złącza śrubowego stanowią także śruby odchylane oraz zaciskowe. W połączeniu zaciskowym (rys. 2.18c) śruba znajduje się na ogół poza obrębem kołnierza, dzięki czemu mniejsza jest jego szerokość, a więc i masa. Kołnierze ze śrubami odchylanymi (rys. 2.18d) stosuje się najczęściej w sytuacji wymagającej częstego demontażu (rozłączania) połączenia kołnierzowo-śrubowego.
al
cl
b)
t
dl
-+Rys. 2.18. Elementy złączne połączenia kołnierzowo-śrubowego: a) śruba z łbem, b) śruba dwutronna (sworzniowa), c) zacisk śrubowy, d) śruba odchylana
Materiały,
i inne elementy złączne, powinny charakteryzować się wysoką granicą plastyczności (tak ·w temperaturze otoczenia, jak i w temperaturze eksploatacji aparatury), a ponadto odpowiednio dużą odpornością na relaksację naprężeń. Odpowiedniej granicy plastyczności materiału na śruby, wymaga się w związku z koniecznością nadania elementom złącza odpowiednio dużego naciągu, zapewniającego szczelność połączenia kołnierzowego. Stąd na jego elementy złączne (śruba, nakrętka, zaczep, sworzeń itd.) stosuje się stal węglową lub stopową o stosunkowo dużej zawartości węgla, a zwłaszcza: które stosuje
się
na
śruby
42 - węglową konstrukcyjną o określonych
właściwościach wytrzymałościowych,
-węglową konstrukcyjną wyższej jakości,
- stopową o określonych właściwościach wytrzymałościowych i określonym składzie chemicznym. Na wynikające stąd niektóre gatunki stali zalecane do wyrobu śrub jak i innych elementów złącznych, a przeznaczonych do użytkowania w określonych warunkach eksploatacyjnych (temperatura, ciśnienie), wskazano w tabeli 2.11. Inne warunki przydatności wyrobów hutniczych (głównie prętów) na elementy złączne wynikają z ogólnej charakterystyki materiałów hutniczych (rozdz. 6).
Tabela 2.11 Zalecane warunki stosowania stali na elementy Ciśnienie
robocze, MPa do 1,6 1,6+4,0
4,0+10,0
Temperatura eksploatacji,
c
na śruby
złączne
Gatunek stali na nakrętki
o
St3
St2
300+400
St4S, St5 35, 45 35lub 45
St3S, St4S 25, 35 25 lub 35, St5
400+450
25HM
35
450+500
26H2MF
25HM
500+540
21HMF
25HM
do 200 200+300
powyżej
540
stopowa konstrukcyjna oraz wskazana do eksploatacji w podwyższonej temperatur.w
Liczba śrub w połączeniu kołnierzowo-śrubowym (zasadniczo ze względu na równorniemy ich naciąg) powinna być wielokrotnością liczby cztery, a podziałka ich rozmieszczenia !!;;5d 0 (rys. 2.13d), co dotyczy wszystkich typów kołnierzy. Przyjmuje się przy tym (niezależnie od warunków obliczeniowych), że średnica nominalna gwintu śruby nie powinna być mniejsza od l O mm (celem utrzymania na bezpiecznym poziomie nośności złącza gwintowanego), przy czym dla śrub i nakrętek ze stali stopowej dopuszcza się 8 mm. Inne warunki wykonania i stosowania elementów złącznych wyznaczają normy przedmiotowe. Odnosi się to częstokroć szczególnie do aparatów, które podlegają dozorowi technicznemu, a więc głównie do złączy kołnierzowych poddanych działaniu ciśnienia wewnętrznego powyżej 0,07 MPa.
43
3. OBLICZENIA KONSTRUKCYJNE ELEMENTÓW APARATURY CIŚNIENIOWEJ Głównym
przy konstruowaniu aparatury ciśnieniowej jest jej elementów, a więc ich odporności na zniszczenie w danych warunkach eksploatacyjnych. Wynikające stąd wymagania konstrukcyjne sprowadzają się zatem do wskazania gwarancji bezpieczeństwa i dostatecznej sztywności, tzn. do tego, aby w warunkach działania urządzenia nie uległy uszkodzeniu jego elementy, a ich odkształcenie nie uniemożliwiało prawidłowej eksploatacji aparatury. Rozróżnia się przy tym zagadnienia kontroli i kształtowania. Pierwsze z nich polega na sprawdzeniu spełnienia wymagań procesowych stawianych konstrukcji. Drugie występuje bezpośrednio przy projektowaniu aparatury i dotyczy wyboru geometrii elementów i ich wymiarów, aby te wymagania były zachowane. W tej mierze wytrzymałościowe obliczenia konstrukcyjne są dominujące. Doświadczenie przemysłowe uczy, że najczęściej występuje wiele złożonych przypadków konstrukcji elementów, dla których warunki wytrzymałościowe nie są (a często nie mogą być) jednoznacznie określone. Z konieczności więc do praktyki inżynierskiej wprowadza się metody uogólnione, ekstrapolowane na przypadki bardziej złożone aniżeli opisane w kursie wytrzymałości. W okolicmościach takich algorytm konstruowania obejmuje w pierwszej kolejności wyszukiwanie miejsca konstrukcji, w którym występują naprężenia szczególnie niebezpieczne (ekstremalne), a następnie ich porównanie z wartością, którą uznaje się za dopuszczalną (w oparciu o znajomość stanu wytężenia, badania laboratoryjne itp.). Sposób taki - szeroko rozpowszechniony dzięki swej prostocie - nazywa się metodą naprężeń dopuszczalnych. W istocie swej jest ona oparta na założeniu, że o wytrzymałości elementu konstrukcyjnego decyduje głównie wytężenie najsłabszego jego miejsca. W ocenie bezpieczeństwa obciążenie dopuszczalne aparatury jest w takiej sytuacji podstawową miarą wytrzymałości jej elementów (
występującym
określenie wytrzymałości
3.1. Naprężenie dopuszczalne.
Współczynnik bezpieczeństwa
Podstawowym kryterium bezpiecmej eksploatacji aparatury jest to, żeby w rzeczywistych warunkach działania jej elementy nie doznały odkształcenia trwałego, czyli żeby ich wytężenie nie przekraczało granicy sprężystości materiału. Dla elementów poddanych działaniu ciśnienia (rozciąganych) można by więc przyjąć, że wartość naprężenia dopuszczalnego odpowiada granicy proporcjonalności (crprop
44 niejednorodnością właściwości. się więc, że naprężenie
k
Z tych i innych powodów, w praktyce projektowej przyjmuje dopuszczalne jest jeszcze mniejsze. Na ogół stanowi o nim ułamek
= cr
(3-1)
X
wartości
rzeczywistego naprężenia cr, które jednoznacznie charakteryzuje odkształcenie trwale oraz współczynnika bezpieczeństwa x, tj. pewnej liczby większej od jedności, która \ jest miarą pewności konstrukcji (w odniesieniu do dopuszczalnego odkształcenia materiału). :C Dla materiałów plastycznych - a w szczególności stali - naprężeniem tym jest np. wyraźna granica plastyczności ze statycznej próby rozciągania (cr=R"), natomiast dla kruchych - nie wykazujących odkształcenia plastycznego (żeliwo itp.) - doraźna wytrzymałość materiału na rozrywanie (cr=Rm). Wybór szczegółowego wzoru do ustalenia naprężenia dopuszczalnego zależy nie tylko od rodzaju materiału, lecz także od warunków jego eksploatacji. Dominującym w tej mierze kryterium jest wartość temperatury, względem której charakteryzuje się wytrzymałość materialu (rozdz. 5). W odniesieniu do elementów aparatury procesowej zasadniczo przyjmuje się: a) dla materiałów stalowych (w tym staliwa) - przy lo :S: tgr materiału
Rto
k=-e-
(3-2a)
X
- przy lo :?: tgr R z(<)t 0
k =min
lub ki =
1,65
R
z(<)to
1,5
(3-2b)
k ;; -R l(<)t. x=1,65 odnosi się do elementów walcowych, kołnierzy i śrub w połączeniach kołnierzowych, natomiast x=1,5 do innych (dno elipsoidalne, sitowe, element kulisty itd.); b) dla żeliwa, miedzi, brązu, mosiądzu i aluminium
gdzie
wartość
Rt•
k = ___!!!_
(3-2c)
Xm
przy czym, o ile nie jest znana dla danego materiału wartość R~ , a warunki jego stosowania nie stanowią inaczej, to przy 10 ,; 200 °C dopuszcza się do obliczeń R~~ "'Rm . Wynikające z zależności (3-2) wytyczne obliczeniowe, mające podstawowe znaczenie przy konstruowaniu elementów aparatury ciśnieniowej, są następujące: - przy t0 ,; 50 °C naprężenie dopuszczalne można ustalać względem właściwości wytrzymałościowych w temperaturze 20 °C, tj. odnosić do Re lub Rm; - za rzeczywistą wartość któregokolwiek naprężenia charakteryzującego odkształcenie plastyczne materiału, przyjll\uje się najmniejszą z wartości podanych dla danego materiału; - wartość wyraźnej granicy plastyczności
Re lub R~· stosuje się przemiennie z umowną
granicąplastyczności R 0, 2 , R 1_0 lub R~~ 2 , R:~o, w zależności od właściwości mechanicznych materiału
lub wymagań technicznych jego stosowania;
45 -za granicę trwania
pełzania
obciążenia
R l(•)t. przyjmuje
się
.=lO godz., natomiast
z zasady
wartość średnią wyznaczoną
wytrzymałość
na
pełzanie
dla cz<
(Rz(•)t.) - względem
5 t=104, 10 ,
2·1 05 godz. (przy innym przedziale czasowym stosuje się liniową interpolację w układzie podwójnie logarytmicznym). Niezbędne do ustalenia naprężenia dopuszczalnego wartości współczynnika bezpieczeń stwa - nie ujęte całkowicie w zależności (3-2) - scharakteryzowano w tabeli 3.1. Wynika z niej, że stopień pewności konstrukcji aparatury jest zróżnicowany, co zależy od kształtu jej elementów, charakteru ich obciążenia, a także klasy materiału z jakiego są wykonane; współczynnik x odnosi się do materiałów plastycznych, natomiast Xm - dla odróżnienia - do materiałów kruchych. Tabela 3.1 Wartość współczynnika bezpieczeństwa
zalecana w obliczeniach konstrukcyjnych elementów aparatury
Lp.
Materiał
W sp. Element Element bezp. walcowy•> kulistl)
l. Stal węglowa o gwarantowanej
Dno wypukłe
Ściana Element stożkowy .. sitowa w części w częsc1 prostej wyoblonej
Okrągłe
dno płaskie
1,65
1,65
1,4
1,65
1,65
l ,35
l ,5
1,65
-
-
-
-
-
-
l ,8
l ,8
1,55
l ,8
1,8
l ,5
1,65
3. Stal stopowa 4. Staliwo c)
1,65
l ,65
1,4
1,65
1,65
1,35
1,5
1,4 X
l ,4 X
1,4 X
1,4 X
7,0
7,0
7,0
7,0
-
l ,4 X
5. Żeliwo
-
-
Xm Brąz, mosiądz; miedź i alumi4,0 nium w stanie wyżarzonym
4,0
3,4
4,0
4,0
3,3
3,65
udamości
Stal do wyrobu rur kotłowych 2. Stal węglowa nie ujęta w lp. l
6.
X
a) poddany działaniu ciśnienia wewnętrznego; b) o kształcie pełnej sfery, a nie jej części; c) odpowiednio w stosunku do danego typu stali
(węglowej,
stopowej itp.)
Wodniesieniu do
obliczeń konstrukcyjnych wartość współczynnika bezpieczeństwa traktuje Uznaje się przy tym, że stanowi on gwarancję poprawności konstrukcji opartą na inżynierskiej tradycji i praktycznym doświadczeniu.
się jako daną.
3.2. Wytrzymałościowy współczynnik obliczeniowy złącza spawanego Przy konstruowaniu elementów aparatury dość powszechnie stosuje się złącze spawane. Z zasady (zaburzenie struktury materiału nośnego), stanowi ono dla ścianki elementu miejsce potencjalnego jej osłabienia, którego rozmiar zależy zarówno od konstrukcji złącza, jak i jakości jego wykonywania. Obie te cechy uwzględnia się w obliczeniach konstrukcyjnych,
46
Składowe współczynnika wytrzymałości złącza
a)
współczynnik
konstrukcji Rodzaj
Lp.
Tabela 3.2 spawanego z= a zb
złącza
złącza
spawanego (por. rys. 2.1)
a
l.
doczołowe:
2.
zakładkowe
0,85
3.
pachwinowe: - obustronne z ukosowaniem - obustronne bez ukosowania
1,0 0,85
b) współczynnik jakości Lp.
Udział złączy
złącze
1,0 l ,O 0,95 0,95
- dwustronne -jednostronne z podpawaniem -jednostronne z podkładką -jednostronne bez podpawania
złącza
spawanych poddanych kontroli jakościowej,%
1 nieobwodowe )
Zb
złącze
obwodowe l. 100 50 l ,O 2. 50 25 0,9 25 3. lO 0,8 4. lO wg uznania projektanta 0,7 l) do złączy nieobwodowych zalicza się złącza południkowe i równoleżnikowe elementów kulistych oraz skośne, np. elementów walcowych
Tabela 3.3 Zakres wymaganych badań głównych dla złączy spawanych Lp.
Parametry obliczeniowe (robocze) elementów aparatury
Zakres kontroli jakościowej złącza,
l nieobwodowego l.
Po > 5 MPa, względnie to> 300 °C (lub t,< -40 °C)
2. 3.
100
w p. l, lecz jeśli obliczenia wytrzymałościowokonstrukcyjne przeprowadzono przy współczynniku zb=l
50
l ,6 < Po S 5 MPa, względnie 200 < t 0 S 300 °C
4.
w p. 3, lecz jeśli obliczenia wytrzymałościowokonstrukcyjne przeprowadz0no przy współczynniku Zb=0,9
5.
0,07 < Po S 1,6 MPa, względnie to :S: 200 °C lub jeśli obliczenia wytrz)'małościowo-konstrukcyjne przeprowadzono przy współczynniku zb= 0,8
7.
obwodowego 100
niższe niż
(lub -40 S t,< -20 °C)
6.
%
50
25
25
lO
niższe niż
jak w p. 5, a obliczenia wytrzymałościowo-konstrukcyjne przeprowadzono przy współczynniku osłabienia Zb = 0,7 p 0 :S: 0,07 MPa
wg uznania konstruktora
47 a skutek (stopień) ewentualnego osłabienia ścianki elementu określa się za pomocą współ czynnika wytrzymałościowego złącza spajanego
(3-3) Czynniki obliczeniowe do jego wyznaczenia scharakteryzowano w tabeli 3.2 oraz dodatkowo w tabeli 3.3, w której wskazuje się na konieczny zakres badań głównych złączy spawanych, w zależności od warunków obciążenia elementów aparatury i założonych warunków obliczeniowych.
3.3. Grubość ścianki elementu Grubość ścianki
elementu, ustala
się
elementu,
bądź
wyrobu hutniczego przeznaczonego na wykonanic tego względem tzw. grubości obliczeniowej
g0 = f(p 0 , t 0 , parametry konstrukcyjne),
(3-4)
tj. grubości uwarunkowanej naprężeniami, pojawiającymi się w określonym układzie geomel!ycznym elementu aparatury tylko od statycznego ciśnienia obliczeniowego i temperatury obliczeniowej. Następnie wyznacza się: a) najmniejszą wymaganą grubość ścianki elementu g =go + Cz + C3 ,
b)
grubość nominalną (względnie grubość
(3-5)
wyrobu hutniczego, przeznaczonego na wykonanie tego elementu nominalną gotowego wyrobu) (3-6)
c)
rzeczywistą grubość ścianki
gotowego elementu aparatury, jako grubość wynikającą z przetwarzania materiału (wyrobu hutniczego)
najmniejszą
jego
(3-7) przy czym oczywiste jest by g,z ::>: g. Występujące we wzorach (3-5) do (3-7) wielkości C 1 , C 2 , C 3 , uwzględniają niezbędne naddatki konstrukcyjne na grubość elementu wynikające ze sposobu jego wykonania oraz warunków eksploatacyjnych. Naddatek technologiczny C 1 wskazuje na największą odchyłkę minusową grubości gotowego wyrobu hutniczego (Ci), a dodatkowo dopuszczalne ścienianie się ścianki tego wyrobu (C\;) podczas jego przetwarzania na element aparatury, tj. C 1=
C\+ Ci;.
Wartość tego
naddatku określa się na podstawie norm lub warunków technicznych wytwarzania elementów aparatury, przy czym naddatku pośredniego Ci nie uwzględnia się jedynie wówczas gdy grubość
od odchyłki hutniczej (np. po obróbce mechanicznej). Przykładowe wartości oddchyłki hutniczej dla najczęściej stosowanych wyrobów z blachy podano w tabeli 3.4. Naddatek Cz (ustalany przez projeKtanta) uwzględnia ubytek grubości ścianki elementu pod wpływem działań chemicznych i mechanicznych w trakcie jego eksploatacji. Przy znanej szybkości s ścieniania się materiału oraz założonej w projekcie długotrwałości -r aparatu C2=s 1:. Dla niektórych elementów (płomienice, ich dna, części kotłów parowych itp.) eksploatowanych w szczególnie uciążliwych warunkach, wielkość naddatku C 2 regulują elementu nie
zależy
48 szczegółowe
przepisy. W pozostałych przypadkach, celem ustalenia jego wartości można posłużyć się tabelą 3.S. Wartość naddatku C3 (ustalaną także przez jednostkę projektującą) wprowadza się ze względów konstrukcyjnych dla elementów poddanych działaniu naprężeń nie pochodzących jedynie od statycznego ciśnienia obliczeniowego (por. tab. 2.3). Dla stacjonarnej aparatury ciśnieniowej najczęściej C3=0.
Tabela 3.4 Maksymalne odchyłki minusowe blach hutniczych Materiał
Stal węglowa
Stal stopowa Zakres wykonania
Grubość
Szerokość
Odchyłka, Ci
s 6+7 8+10 11+24 26+30
2000 2000 2SOO 3000 3000
O,S 0,6 0,8 0,8 0,9
Grubość
Szerokość
Odchyłka, Ci
3 4
1000 1000 1000 l 000 i więcej powyżej l 000
0,3 0,4 0,6 0,8 0,9
mm
s~7
8+20 21+30
Tabela 3.5
Określenie naddatku eksploatacyjnego 'l Szybkość
korozji, s mm/rok
Naddatek, C2 mm
o
<0,01
Przeznaczenie ogólne elementu (wyrobu hutniczego) do budowy aparatury procesowej
0,01+0,1
0,1 r
jak wyżej, ale z naddatkiem C2
O,l+O,S
O,S r
do budowy aparatury z materiałów niedeficytowych
O,S+l,O
r
l,O+l,S
l ,S r
l,S+2,0
2r
2,0+3,0
3r
3,0+6,0
6<
6,0+10
-
>lO
-
*) przy C2= Smax
t
do budowy prostej aparatury i na elementy mało odpowiedzialne na części wymienne (mieszadła, wężownice, itp.) do budowy taniej aparatury o dużej grubości (kotły, kolumny, wieże, itp.) na często wymienne części aparatury na elementy bardzo często wymienne (rury, bełkotki, itp.) na bardzo często wymienne elementy (przy g> l S mm) zastosowanie ograniczone
("t- okres eksploatacji aparatury w latach)
ścianki
49 Sumaryczny naddatek konstrukcyjny grubości ścianki elementu C=C, +C2+C3 . Wynikająca
z powyższego
(3-8)
grubość
nominalna
gn=go+C.
(3-9)
W przypadku przeznaczenia na element konstrukcyjny gotowego wyrobu hutniczego (blacha, rura, itp ), za grubość nominalną przyjmuje się najbliższą- wynikającą z wzoru (3-6) lub (3-9) - większą wartość katalogową, zgodnie z typoszeregiem produkcji danego wyrobu. Przykładowy szereg grubości blach oraz zasadnicze wymiary rur znajdujących zastosowanie przy wytwarzaniu aparatury procesowej wskazano w tabeli 3.6. Tabela 3.6 Wyroby hutnicze przeznaczone na elementy aparatury a) blachy Materiał
Stal węglowa Stal odporna na korozję Stal platerowana blachą odporną na
Grubość,
mm
5
6
7
8
lO
12
14
16
18 20
22
24
26
28
30
3
4
5
6
7
8
9
lO
Ił
14
16
18
20
22
6
8
lO
12
16 20 24
28
12
korozję
Średnica zewnętrzna, mm
Material 20o-26,9
l
30
l 31,8o-38 l 42,4o-57 Grubość ścianki,
2,3o-4,0
l 2,6o-4,5 l
l
2,9o-6,3
l
3,2o-1 o
3,6-;-12,6
219
244,5o-273
Średnica zewnętrzna, mm
Stal (rury ogólnodostępne)
2,9o-4,5
mm
160,8o-76,1 88,9o-101,6
108o-133 IB9,7o-1591
168,3
l
193,7
Grubość ścianki,
4o-14,2
l 4,5-;-16 l
5o-20
l
mm
5,6o-20
l
l 6,3+22,2
7,lo-25
Średnica zewnętrzna, mm
323,9
l
355,6
l
406,4
l
Grubość ścianki,
8-;-30" l)
l
8,8+30
l
457
l
508
l
llo-30
mm !Oo-30
średnica
rury z typoszeregu (wg PN/H-74219): 20; 21,3; 25; 26,9; 30; 31,8; 33,7; 38; 42,4; 44,5; 48,3; 51; 54; 57; 60,3; 70; 76,1; 88,9; 101,6; 108; 114,3; 133; 139,7; !59; 168,3; 193,7; 219; 244,5; 273; 323,9; 355,6; 406,4; 457; 508 mm; grubość ścianki:
2; 2,3; 2,6; 2,9; 3,2; 3,6; 4; 4,5; 5; 5,6; 6,3; 7,1; 8; 8,8; 10; 14,2; 16; 17,5; 20, 22,2; 25; 28; 30 mm;
Ił;
12,5;
50
3.4. Otwory w elementach aparatury Konieczny wymiar, kształt oraz rozmieszczenie otworów w elementach aparatury, wynika nie tylko z potrzeb techniczno-konstrukcyjnych (uzyskanie określonego ukształtowania aparatu), lecz także z przesłanek wytrzymałościowych. Ograniczenia z tym związane kojarzy się zasadniczo z ogólnym osłabieniem elementu wskutek ubytku materiału, a w szczególności ze zmianą na niekorzyść stanu wytężenia ścianki w otoczeniu otworu. Istotnym zagadnieniem, wynikającym z osłabienia elementu w otoczeniu otworu, jest kontrola , rozmiarów tego osłabienia. Od strony postaci konstrukcyjnej elementów aparatury (szczególnie ciśnieniowej) są ustalone pewne zasady, które wyznaczają warunki stosowania i rozmieszczania otworów w elementach. Na niektóre najważniejsze wymagania w tym zakresie wskazuje się w tablicy 3.7. Tablica 3.7 Wymagania dla stosowania otworów w elementach aparatury Element walcowy
Dno wyoblone
Dz
ciśnieniowej
Element stożkowy
o.?t
Przy Dz2 1500 mm d S 0,35 Dz Przy Dz <1500 mm 500 mm 2 d S 0,5 Dz
l) przy lz
Dla Po S 0,07 MPa dSDw 2) jeżeli wymaganie to dla dwóch sąsiednich otworów nie jest Dla 0,07 < Po S 2 MPa spełnione to traktuje się je jako jeden zastępczy, o średnicy oraz Dw S 170 mm koła opisanego na obu otworach dSDw Uwagi: a) wymiar d odnosi się także do największego rozmiaru otworu niekołowego; b) warunek 10 2dmin dotyczy i innych elementów aparatury, w których występuje więcej niż ·eden otwór z · tkiem den sito ch
f
51
~.
r
1 Z kolei w zakresie szczegółowych obliczeń konstrukcyjnych, kontrola ta polega z zasady na f ustaleniu i porównaniu straconej (wskutek wycięcia otworu) ilości materiału, z ilością t uzupełniającą taki ubytek, a jednocześnie wzmacniającą ściankę elementu w otoczeniu otworu. Szczegółowe w tym zakresie wytyczne obliczeń konstrukcyjnych określone są m.in. wwymaganiach dozoru technicznego (pkt 3.5). Dalsze postępowanie sprowadza się do określenia sposobu rozmieszczenia wokół otworu dodatkowego materiału wzmacniająego oraz wskazania na warunki wykonania połączenia l!t '&:.\-..Wf.a-'NL.mocnienie. Bez względu na sposób wzmocnienia, jego elementy rozmieszcza się tak by jak najwięcej materiału uzupełniającego znajdowało się w otoczeniu krawędzi otworu korzystnie w symetrycznym ułożeniu. Na wynikające stąd popularne sposoby wzmocnienia wskazuje się na rys. 3.1; inne przykłady konstrukcyjne zawarto także w rozdz. 7. Wzajemne połączenie elementów w obszarze wzmocnienia rozwiązuje się w takiej formie, aby obszar ten stanowił pewną całość pod względem wytrzymałościowym (wspólne odkształcenie elementów- korzystnie w tym samym kierunku). Warunkowi temu odpowiadają przykłady z rys. 3.1, a także na rys. 3.2. Szczegółowe warunki łączenia elementów wotoczeniu otworu podaje się także w rozdz. 4 (tablica 4.24).
g
g
.lti,~~~-ł1a,)tg
l
-+
-t
Rys. 3.1. Konstrukcja wzmocnienia elementu w
połączeniu
z króćcem
52
a)
1
l
~
.
'
'
"
'
'
Rys. 3.2. Wykorzystanie pierścienia wzmacniającego w połączeniu króćca ze ścianką aparatu: a) przy dost~pic obustronnym; b) z możliwością spawania tylko od zcwnatrz
3.5. Wymagania i wytyczne dozoru technicznego (UDT) Ze względu na charakter konstrukcji i jej przeznaczenie, aparat ciśnieniowy (p0 >0,07 MPa) podlega odbiorowi przez UDT. Dlatego też wymiarowanie aparatury ciśnieniowej, np. ustalenic grubości ścianki jej elementów, musi być dodatkowo sprawdzone według określonych wymagań dozoru technicznego. W przypadku tym obliczenia wytrzymałościowe oparte są głównie na metodzie naprężeń dopuszczalnych, uwzględniającej odpowiednie współczynniki wytrzymałościowe związane z występowaniem cech konstrukcyjnych osłabiających elementy aparatury (spoina. otwór itp.) oraz uwzględniające eksploatację aparatury w podwyższonej temperaturze. W praktycznym zastosowaniu, wymagania konstrukcyjne. metody i wzory do obliczeń wytrzymałościowych wielu elementów aparatury procesowej ujęte są w formie tzw. Warunków Technicznych Dozoru Technicznego. Ich strukturę - w odniesieniu do aparatury ciśnieniowej- przedstawiono na rys. 3.3. Wybrane fragmenty takich warunków, w zakresie obliczania najczęściej stosowanych elementów aparatury typu zbiornikowego i płaszczowo-rurkowego. zestawiono w tablicy 3.8; warunki te (za zgodą Urzędu Dozoru Technicznego), przedstawiono w formie powielonej, dając czytelnikowi możność zapoznania się z ich oryginalną postacią.
l
53
l
l;
WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT- ue- 90
W stęp.
WO-M
URZĄDZENIA CIŚNIENIOWE
WYMAGANIA OGÓLNE - WO
l WO-T
l
Określenia
i ustalenia
l
WO-D
Dokumentacja
Materiały
WO-B
Wykonywanie dozoru
WO-W
Wytwarzanie
WO-E
Eksploatacja
WO-A
Osprzęt
WO-N
Dokumenty normatywne
Obliczenia wytrzymałościowe
W0-0
PRZEDMIOTOWE WARUNKI TECHNICZNE
KOTŁY
KP
l
I
KW
Kotły
Kotły
parowe
wodne
RUROCIĄGI
KO
KB
Kotły z Kotły orgamcz- piekarnym1 ski e
ZBIORNIKI
mi
zs
RC Rurociągi
energetyczne
nośnika-
STAŁE
ZP
WA
ZT
Zbiorniki Stałe zbiorniki z tworzyw sztucznych ciśniem owe
ciepła
Zbior- Wyniki tworprze- mce nośne acetytrans p. len u
l -
Kotły
parowe opalane KP/G paliwami ciekłymi i gazowymi
ZS/G
ZSIW Zbiorniki z
Zbiorniki do gazów skroplonych
wykładzinami
ZS/C Zbiorniki w instalacjach
'--
KP/S
Kotły
sodowe
ZS/P
Zbiorniki podziemne
chłodniczych
ZSIE
Wymienniki ciepła: para-woda, woda-woda
1--
Rys. 3.3. Układ warunków technicznych dozoru technicznego (urządzenia ciśnieniowe)
54
Tablica 3.8
Katalog warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie obliczeń wy trzymałościowych ') WARUNKI TECHNICZNE DOZORU DOZORU TECHNICZNEGO TECHNICZNEGO 1-~;_ URZĄD
_____:_:-+---.:.;_-J
Urądzenia ciśnieniowe
2 mm
I
c,,,
DT-UC-90
W0-0/00
3 eksploatacyjny naddatek grubości ścianki naddatek grubości ścianki za wzgl~u na wyst~powanie w niej dodatkowych napr~teli. nie pochodzących od ciScienia współczynniki bezpieczeństwa dla określenia napręten dopuszczalnych w temperaturze obliczeniowej moduł spr(j'żystoSci podłużnej w temperaturze 20°C moduł spr~żystości podłużnej w tempen~turze obliczeniowej
mm
OBUCZENIA WYTRZYMALOŚCIOWE Wymagania ogólne
v.
LWSTĘP
1.1. Pnedmiot warunków technicznych
E
MPo
E,
MP•
3
współczynnik wytrzymałościowy
c
Przedmiotem niniejszych warunków te<:hnicznych dozoru technicznego ~ wymagania ogólne dotycz~ce obliczeń wytrzymalościowych elementów urządzeń dSnieniowych zbudowanych z metali i ich S!Op0W.
1.2. Zakres stosowania Niniejsze warunki techniczne nileiy stosować ląc m i e z odpowiednimi warunkami technicznymi docyc~cymi oblicuil wytrzymalościowych poszczególnych elementów uru,dzer'l ciśnieniowych. Warunki technic zae dotyczą obliczcil wytn:ymalokiowych elementów podlegających wyłącznie obciążeniom statycznym, w których Ne zachodzi potrzeba uv.~gl~niania napr~teń. temperaturowych. Elementy UI"UUdzei\ ciśnic mov.tych, dla których brak jest metod obliczcniowych w warunkach technicznych dozoru technicznego mogą byC obliczane wg warunków technicznych opracowanych przez projektanta i zatwierdzonych przez właściwy organ dozoru technicznego 1.3. Oznacunia podstawowe • wg tablicy l
l. CIŚNIENIE OBLICZENIOWE
l.I._Wartość ciśnienia oblic7.eniowego urządzenia ciśnieniowego (elementu) obctążo_nego ~~~o ~adciśnieniem należy przyjmować jaki) równe najwyższej wartości ~~JŚnterua czynnika roboczego stykającego się z tym elementem bez uwzględmema dopuszczalnego chwilowego wzrostu ci!inie:nia w czasie działania urządzen zabc7.picc-,.ających
CiSnienie hydmsll!yczne cieczy naleiy uwzgl~iaC przy us1aleniu wano5ci ciSnienia obliczeniowego, je: żeli w111oSC ciśnienia hydrostatycznego pnekracza S % wartości ciśnienia obliczeniowego. Elementy lane na ciśnienie obliczeniowe niższe niż O, 134 MPa naldy obliczać na ciśnienic 0,134 MPa. Elementy nielane na ciśnienie obliczeniowe niższe niź 0,4 MPa nalcty również sprawdzić na ciśnienie 0,8 Ppr przy napr~żeniach dopuszczalnych dla t11 •20°C. 2.2. Waność ciśnienia obliczeniowego elementu obciąźonego podciśnieniem nalety przyjmować jakorówne najwi~kszej waności podciśnienia jalrie 'W')'St~pu je podczas ruchu urządzenia. W razie braku zabezpieczenia przed przekroczeniem podciśnienia warto:SC tego podciś:IJienia należy przyjąć równe 0,1 MPa. Z.J. WartoSC cii..nienia obliczeniowego wspólnej ścianki sa,.<>iednich przesirleni ciśnieniowych.
1.4. Okreile:nia 1.4.1. Temperatura graniczna dla danego gacunku stali- temperatunt. punktem przeci~cia funkcji
określona
R/. j(tJ
i R~T)I. fttJ
Wspólna ścianka sąsiednich przestrzeni ciśnieniowych powinna być obliczana kolejno na ciśnienie obliczeniowe kaidej z tych przestrzeni. WattoSC ciśnienia obliczeniowego może byC przyj((ta jako równa różnicy ciSniell panujących w sąsiednich przestrzeniach tylko wtedy, gdy zachodzi calkowica pewnoSć, ii projektowana rótnica ciśnień jest nie mniejsza niż ta, która może wystąpić w czasie eksploatacji urządzenia.
1.4.2. Powstale określenia· wg DT-UC-90{WO-T.
Tablica l Symbol
Jednostka
2
l p,
MPo
Pp, P,
MPa
OC MPo
R.,
MPo
R.,
MPa
~.2
MPo
Ra./
MPo
R!.OI
MPo
R,
MPo
R_'
MPo
R~no\ R:no\
MPo
R~o
MPo
LO,)I
MPa
R:(T l'
MPo
RlllO\
MPa
'" '"'"
mm
'
,-,
ciSnienie obliczeniowe ciSnienie próbne najwytsu ciśnienie robocze temperatura obliczeniowa temperatura czynnika roboczego napr~ienic dopusKzalne w temperaturze obliczeniowej wytrzymaloSć na rozd-ganie w temperaturze 2rf'C wytrzymałość na 1ozd-ganie w temperarurze obliczeniowej umowna gn.nicłl plastyczności dla wydłuienia trwalego 0,2 " w temperaturze 20°C umowna granica plastyczności dla wydluienia trwalego 0,2 " w ternpenturze obliczcniowej umowna granica plastyczności dla wydłuienia uwalego l ~ w temperaturze obliczeniowej wyratna gra!Uc:a plastyczności w ternpenturze 20°C wyrażna granica plastyczności w temperarurze obliczeniowej
oc
''·
mm
wielkości
3
MPa
'·
g
Nazwa
}
wytrzymalośC
na pelunie po cusie odpowiednkl
IO'h_ Io'h, 2
l O~h, w ternpenturze
granica ~lzania dla wydłutcnia l ~ po czasie lO h w tempentune obliczeniowej obliczeniowa grubość ścianki wymagana obliczeniami najmniejsza grubośC
mm
nominalna grubość kianki rzcc:rywista grubośt ścianJd
mm
sumuycmy naddatek do obliczeniowej gruOOści
mm
3.1. WartoSć: temperatury obliczeniowej elementu nald:y przyjmow;aC jako równą lliljwyższej temperaturze, ja~ ścianka elementu może mieć podcus pracy urzą· dzenia ciSnieniowego, jednak nie mniejszą niż 20 °C. Waooi.C tempero~tury obliczeniowej należy ustalać na podstawie obliczeń cieplnych lub doSwiadczal· nie. Dla elementów nie ogrzewanych temperaturę obliczeniową przyjmuje si(( równą najwyższej temperaturze czyMika roboczego stykającego si~ z tym elementem. Tablica 2 Lp
SciAnki
technologiczny Mddiltek grubości ścianki
'l kopm za zgodą UDT
Tempo::notura oblot~a~towa ciemeolu (l~)
RodZij dementu
nc1o
nit:olowa· nego konwelu:yjrli.=
Rury podLcJ•ht ciinieniu W< wnętrznemu uwie nj~« wodę cieki lub parę nasy~ Etmnellł)'
lo .,,.
pneene t. •t,.•IS"C
puez promimie wanie
t~· t,.•2Cf'C
r~· t.,•2Y'C
r~
"..,... 20"c
'•- ,... ls~c
r,.-
•t,.•SO"C
,..sefc
~"' ~~
Pkwnio:nice· g bulkic
.,., ••,".JO"c
~---+---4---------1
obliczeniowej
ścianki
mm
3. TEMPERATURA OBLICZENIOWA
f1low1ne
Płomieniówki
Pol<~.cu:łti• kolnic nowo - irubowe
".
.. ,_
Inne elcmu.ty 1 ...,.~~Uli
....,,,
kolnicrzowo-in.o·
1~
• t.,
'p ' ' ' '
l
55 U. Waność temperatury obliczeniowej elementów kolłów parowych i wodnych motna oknSiać wg tablicy 2. Za temperaturę czyMika roboczego rm należy przyjmować najwyisią temperaturłf pary lub wody stykającej się ze ścianką obliczanego elementu.Eiementy kotla można uważać za niezawodnie taizolowaJC,jeżeli przeSwit pomi~dzy rurami ekranowymi lub płetwami na rurach n.ie jest wi~kszy niż 3 mm i nie może nastąpić stały pn:eplyw spalin pomi~y rurami i fOZPłtrywanymi elementami. 4. NAr'RĘŻENIA DOPUSZCZALNE
S. GRUBOŚCI ŚCIANKIJ NADDATKI S.l.
Gl"ubości ścianki.
5.1.1. Najmniejszą wymaganą grułxi.ć ścianki elementu wyznacza si~ wg WZOOJ (6}:
5.1.2. GrubaS(; nominalna wyrobu hutniczego przeznaczonego na element urzą_ dzenia ciśnieniowego lub gruboSć nominalna gotowego elementu powinna speł niać wymagania wzoru (7)
U. Wartosi dopuszczalnych napr~żeia Je. w stalowych i staliwnych ściankach
dementów na!ezy ustalać nast~pująco: a) dla temperatur obliczeniowych nie przekraczających temperatury gntni· cznej dla danego gatunku stali należy wyznaczyć wg wzoru (1): 5.1.3. Rzeczywistą
Jt,
k•x
w którym· x ·wg odpowiednich arkuszy DT-UC-90/WO·O
8" 2: g grubość
ł CI
Scianki elementu wymacza si~ wg wzoru (8):
(l)
5.2. Naddatki docyczących
obliczenia
poszczególnych elementów urządzeń ciśnieniowych, b) dla temperatur obliczelliowych pru:kracujących tempemturę gnmjcmą należy wymact.ać jako mniejszą z wartości obliczooych wg wzorów (2) i {3)
(2)
Warto:;ci x nalezy przyjmować nastypująco: 1,65- dla clemeutów walcowych, kołnierzy, Srub w połączeniach kolnienowych, 1,5 ·dla pozostałych elementów
(J)
5.2.1. Sumaryczoy oaddatek gruOOści ścianlti c wyznacza się wg wzoru (9)
5.2.2. Technologiczny naddatek gruboSci ścianki (c 1) równa sio; sumie najwi~ kszej odchyłki minusowej grubości wyrobu butniczego przewidzianej w nomtacb lub warunkach lechnicmych i wartości najwi("kszego ścienienia si~ ścianki wyrobu hutnictego w czasie jego pn:e!wan.ania na elemenl unądzenia dśnieniowe· go. Wartość~ należy określać na podstawie nono lub warunków technicznych dotyczących wytwarzania, a w razie ich braku wg ustaleń wytwórcy elementu. 5.2.3. Eksploatacyjny naddatek grubości ścianki (c2 ) ·naddatek gruboSci ścianki na zmniejszenie jej grubości pod wpływem d:ziałaia mechanicznych, chemicznych w trakcie eksploatacji elementu. WartoSci naddatku c2 , o ile tego nie okreSlają inaczej odpowiednie arkusze DT-UC-90(W0-0, ustala projektant.
5.2.4. Naddatek grubości ścianki c3 ustala projektant. U. Wartośc napro;żeń dopuszczalnych kw żeliwnych, miedzianych, b~zo wycb, mosi~i.nych i~ lunliniowych ściankach elementów należy wyznaczać WlOl\l (4)
/t,.~ ,
wg
. i,/
(4)
w laórym xm ·wg odpowiednich arkuszy OT-UC-90/W0·0/0 l dotyczących obliczenia
poszczególnych elementów urządzeń ciśnieniowych. Jeżeli nonny lub w.mmk.i techniczne nie zawierają wartości Rm'• a temperatura obliczeniowa nić przekrac.:a 200°C, napr~żenia dopuszczalne motna określać wg łi'ZOlU
(5}
(S)
4.3. Własności wytrzymałościowe materiałów. Do obliczeń należy przyjmować: a)wyrażną granic<: plastycmości Rt i R/ lub umowną granic~ plastyczności Ro.2• Rt.o• R'o.2· R11,0• b) wytrZymalok na rozciąganie R,.., R,..', c) wytrzymaJość na pełzanie R,.no\• Rl(IO,lto Rn 2 . 1051"' d) granic~ pełzania R100\,.
Ola. tempemur obliczeruowych nie pnekncz.&j\cycb SQ°C własności wy!.Wjllllłościowe malerialów można pn:yjmowaćjak dla temperatury 20°C. WartoSci
R/, Ro;. , R1_0' oraz R".' oależy przyjmować równe minimalnym podanym w DOttlliCh dla danego materiału lub w warunkach lochnicmych dozoru teduUcz· . . RtOO ' )r R:oo' Jr Rl(I·IO' )t oraz RI(IO' )rnaleiyprzyJmowaćrowne ' . belO- Wanose~ iredoirn wanościom podanym w normach dla danego materiału, przy czym dolne panice romuru wartości nie mogą leżeć niżej niż o 20 '.(, od waności hc:dnich. WanoSci liczbowe R: dla czasów poSmdnich między I04 h, to' h i 2 · to5h należy liSialać przez ioterpolacj<: liniową w układzie podwójnie logarytmicznym. 1
(
56 URZĄD
DOZORU TECHNICZNEGO
c) dla miejsc posiadaj~cycb zł~craluto-spawane oazakl~kę:
WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO
DT-UC-90
Ur>z4d:r:eola cl.1;oieoiowe
W0-0/01
pod warunkiem, te szerokoSC zakładki wynosi oo najmniej sze.Sć nominalnych grubości blachy.
OBLICZENIA WYTRZYMALoSCłOWE Elementy wałeowe podlegaj~« ciSnieulu wewnętr:memu
d) dla miejsc oslabiouych otworami jest równy najmniejszej l wartości t 1, 2 t 2, z:ftd i z", przy czym za 2 z2 należy pn:yjąć nie więcej niż 1,0 gdzie:
l. WSTĘP
t. I. Zakres stosowania Warunki techniczne należy stosować przy projektowaniu elementów walcowycb, obciążonych ciśnieniem wewn~tnnym. l.l.Oznaczenia Wg DT-UC-90/W0-0/00 oraz tablicy l. Tablica l Symbol
lednostkA
Nazwa
z 1 - w:spółctynnik wytreymalościowy mostków w:r:dlutnycb utworzonych przez rząd otworów z1 · wspólczyMik wytnymaloSciowy mostków obwodowych utworzonych przez rząd otworów l.~r~d- uedukowany na kierunek wzdlutny najmniejszy wspólczynnnik wytrzymałościowy mostka skośnego mil(dzy otworami ustalonymi zgodnie z pkt.1.3.5. t 0 - najmniejsza wartoSć współczynnika wytrzymaloSciowegodla pojedyn· czycb otworów. 1.3.4. Współczynnik iJ w :tależnoSci od średnicy ze~tn:nej Dl i nominalnej grubości ścianki g oblic!:.a si~ wg wzoru: (l)
wielkości
l
2
D,
mm
średnica zewn~a
D, p
mm
średnica wewnętrzna
J elementu walcowego elementu walcowego
W gotowych elementach walcowych, w których można zmierz:yC Sredmcę D: i grubośC ścianki Brz wspólczynnik tJ oblicza się na.stę:pująco:
zewn~tnn"
stosunek średnicy ze~trzoej do wewnętrznej
""f>Ólcr)'Mik uldny od ~ obwodowe w elemencie walcowym naprężenia wzdlutne w elemencie walcowym naprężenia promieniowe w elemencie walcowym
a
a,
(l) .
a, a,
••M
MP•
naprętenia gnące
1.3.5.1. W elementach walcowych dla miejsc osłabionych otworami o
N mm
moment gnący, wywołujący najwiijbze
d, rozłożonymi (w stosunku do 06i wzdłużnej elementu) wg cys.l
w
mm'
wskażnik wytnymalości
mm
odległość między środkami
MPa
1.3.5. Obliczenie współczynników wytrzymałościowych z 1,z2.;,ed i
wytrzymalościowe
naprętenis gnące
na zginanie przekroju,
siQ ze wzorów:
l
z.,.
1 Srednicy ~·:
współczynniki
mostków wzdłużnycb t 1 i mostków obwodowych t 1 oblicu .: ·
w którym panuje moment M l
l
napr~tenia
MP• MP•
,, -d
,,--,,
otworów jeżeli t 1 •
(l)
const i d • const
1.3. Okre.~lenia 1.3.1. WartoSt współczynnika
a naJety przyjmować wg tablicy 2. Tablica 2
p
$ 1,4
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9
2.0
a
1,000
1,025
1,050
1,075
1,100
1,125
1,150
1.3.2. Napr~żetUa dopuszczalne. Wartość napr~żeń dopus:r:czałnycb nalety obliczyć według DT-UC-90/W0-0/00 przyjmując współczynnik be:r:pieczeilstwajalc; nitej:
x ...
t,6.s ·dla stali w9glowych. dla których normy us;talaj~ wymagania co
do udarności, dla stali SWpOwycb l dla stalowych rur kotłowych .t "' 1,8 -dla pozostałych stali węglowych Współczynniki bezpieczesistwa dla staliwnych elementów walcowych oalety przyjmować o 40% więbte niż dla stall. Współczynnik bezpieczełlstWI. dla feliwnych elementów walcowrch na lety przyjmować:
.1"
111
•7,0
Rys. J. Roz.wini~cie powirrzchni cyUndryc~j prr.ulrorkącej prr.n środd grubości ~lrm~lllu
wolcowrgo
W przYPadku gdy w ocworach są wspawane króćce z ZaStosowaniem spoiny zcwnQtrznej ora:r: wewnętrznej, za SredniCQ d nalezy pn:yjmować średnice wewnętrzne króćców. Spoina jednostronna ~c~ca króCce 2: elementern walcowym na całej Jt"Ubości elementu jest równowatną spoinie zewę~n:nej i wewnQtnnej . 1.3.5.2. Współczynnik wytrzymałoSI;iowy poszczególnych mostków skoSnycb
(rys.2), utworzonych na skutek przestawnego rozmieszcu:nia otworów, zredukoWspółczynniki bezpieczeństwa dlaelementów walcowych wykonanych z ~u, mosiądzu, wyżanonej miedzi iwyfammego atumińium należy przyjmować:
wany na kierunek wzdłutny elementu walcowego, oblicza się ze wzoru: (5)
""' •4,0
1.3.3. Współczynnik wytnymałościowy z ustała siQ dla poszczególnych miejsc elementu walcowego w następujący sposób: a) dla miejsc nie posiadaj-.cych t111,cz spawanych lub zgrzewanych ani oslabioo.ycb otworami ,. l b) dla miejsc posiadaj~~ocych zł~~ocza spawane lub zgrzewane:
,.,.
z" • wspólceyanik wytn:ymalc*łowy zll!,cu wodiUJ DT·UT·90{WO·W/11
w którym po wprowadzeniu dla każdego mostka wielkości pomocniczych (6)
57 ts • wielkość; oraz
r;r;;r
(7)
K wyraża s i~ wzorami:·
'' . K•
1,- O,S (d 1 •
d,l
(8)
l,
1 +m 2
1.3.5.6. Jeżeli otwory mają rótnc średnice, to do wzoru (li), (12) i (13) należy za d wstawić Srednią arytmetyczną obu średnic.
1.3.5. 7.Jeżeli otwór w elemt:"ncie walcowym ma dwie średnice (rys.4), przy czym 6.g 11 > 0,15 g,., to za Srednic~ otworu wstawia się do wzorów (3), (4), (8), (11), (12) i {13) średnic~ d, obliczolll\ według wzoru: Ag dwd'+--11 (d"-d')
(9)
/(l •0,5m2)2 • m?
••
0:;+ $---+
(14)
-.łlinnicwiWldb.JJntj.,., ~
R)'s. 2
Rozwinirci~
powitrzchni cylindryCVItj pruchockąuj pruz tltmtntu walcowego
środek grubości
Rys. 4
Wspólczynniki obliczone według wzoru (3) i (S) nic powinny być mniejsze od 0,4 ,a wedlug wzoru (4) nie mniejsze od 0,3.
1J.S.3. Współczynnik wytrzymałościowy t" wyznacz.a si~ dla poszczególnych
2. WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE
otWOrów o średnicy d 1, ~. d3, .... z tablicy 3. Tablica).
•
o
0,5
1,0
1,5
2,0
3,0
4,0
5,0
•
1,00
0,80
0,64
0,53
0,44
0,32
0,24
0,18
Rzeczywista grubość ścianki elementu walcowego z zawalcowanymi rurami powinna wynosić co najmniej 14mrn.
3. OBLICZANIE GRUBOŚCI ŚCIANEK/ 3.1.
Obliczeniową gruboSć ścianek
elementów walcowych, dla których fJ S 2, wzorów:
należy obliczać według jednego z nast~pujących
Dla wartości pośrednich oalety stosować lnterpolacj~ ... ____L_ JD,·grz
(15)
Ko- 2,3
a ·k·_t+po
1J.S.4. Jeżeli otwory w rz~ie mają różne średnice lub różne odstępy (rys3.), to Mp6łczynnik wytrzymałościowy
(16)
mostków wzdłużnych lub obwodowych obli·
era si~ jako równy:..... + l/1
(lO)
a ·
według
tablicy 2.
Dla elementów wykonanych z rur należy ~tasować wzór ( 16). 3.2. Sprawdzenie poziomego dcmentu walcowego na dodatkowe naprężenia gnące, wywołane ci~żarem własnym oraz innymi obciążeniami. Sprawdzenie na dodatkowe napr~enia gnące polega na ustaleniu, czy spełniona jest zależność:
~ - . .~-~
(17)
Rys. 3
gdzie poszczególne naprężenia
V.'}'flOSZą ·
lJ.S.S. Dla dwóch odosobnionych otworów w elemencie walcowym wspólctyn.
(18)
niki W)'trZymałościowe z: 1, t 2 oraz z. można obUczyć ze wzorów: 1) dla mostka wzdlutncgo
P0 ·D~
(19)
(li)
(20)
b) dla mostka obwodowego 1-d
~- r-O,S~
(12)
' w
c) dla mostka skośnego 1-d
z:3 -t-0,4d
M
o·~
(13)
(21)
Ptty obliczaniu wsk.ażnika wytrzymałości należy uwzgl~ić otwory w pnekro· ju. Jeżeli nic spełniona jest zależność podana we wzorze (17), to należy drogą zmian konstrukcyjnych obniżyć o1 1ub zwiększyć gruboSC ścianki.
!
58 Ry<1. WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO URZĄD
DOZORU TECU:"'JCZNEGO
U rądztnla dśałenłO\ft. OBLICZENIA WYTRZYMALOSCłOWE Elementy wakowar&e podle&a.Jif«
DT-UC-90
:o-!$ ~
~
~
~ł
WQ-O{Ol
....
:
.:
~
~
~
;
fl
l!
n
''
;..
ciśnieniu zewnętrznemu
l
z wyłęa:enlem płomienic
'
l płomieniówek l.WSTĘP
/
V
V
l. t. Zakres stosowania
.t V
[o,! 'V
'Y
Warunki techniczne nalety stosować przy projektowaniu elementów walcowych, obciążonych ciSnieniem zewnętrznym z wyłączeniem płomienic i płomieniówek.
';
/
;
1.2. Oznaczenia
Wg DT-UC-90/W0-0/000IIIZ tablicy l.
TabUcal
Nazwa wielkości
J
OO
Symbol
D, D. L.,
zewn.;lrZna elementu walcowego ~dnie& wewnętrzna elementu walcowego długość obtic~owa elementu walcowego
Ph
MP•
ciśnienie
s
ftH-
postaci mm
DDmiJ!
n.ieokr.\glość bezw-zgl~
mm
V
:.
elementu walcowe-
go (rys. J)
}
1/
l
krytyczne
współczynnik bezpiea~wa fta stateczność
"
maksymalne i minimalne średnice wewu~e zewnętrme elementu walcowego (rys. 3)
lub
~~-~~ l
1.3.1. Element walcowy -element o przekroju kołowym.
~
~
o·
1.3.3. Długość obliczeniowa elementu walcowego z pierścieniami wznacniajl\cymi jest 10 d1ugość międr:y osiami sąsiednich pierścieni wzmacolaj.,cycb (rys. 4- 6). 1.3.4. PierScieil wzmacniaj-'cy jest to picricień umieszczony zcwn"trz lub wewnątrz elementu walcowegoskutecmie go usz.tywniaj-'cy celem zmniejszenia dlugoSci obliczeniowej.
1.35. CiSnienie krytycme jest to ciśnienie zewoę.trme, powoduj"ce zaklęśnięcie elementu walcowego.
\ \
\ \\
~
1= ~ • ~
>.,af --:1! c c
s-P,
\
\
~
\!
\
\ g
\
l
-- --
.
\ \
\
\ l
~
\
\
\
1\
\
J~~'-..i/ +-'"·\ ~ l
l
~
~
o
C>
C[
O
~- CT § O
\
\
\
\
_\
uw[
Rys. J
--
\
1.3.7. Nieokrągłość bezwzględna elementu walcowegojest to maksymalna rótał· (2)
- -·
\
l
(l)
a najmniejsz-' średnic-'
·\
\~ \
\
-- ·--
Q
-- -
\\
t .3.6. Współczynnik bezpieczeilstwa na statecmość postaci j~ równy Dorazowi ci.Snienia krytycznego i ciśnienia obliczeniowego
Pu
p l 1\
\ \ \ 1--':'
_-t --
~.
l
l
1.3.2. OlugoSć obliczeniowa elementu walcowego bez pierścieni wzmacniających jest to dlugoSć mi~y usztywnionymi obwodami na obu końcacb (np. koblienami, wyobleniami den itp.- rys. 1).
najwi~ksz~.
~
~
o-
-fłys.3
1.3. Określenia
ca rniodzy
·'
średnica
mm mm mm
~
\
\
\
...
CI
«
C1
\
~ er
59
-ll
> --t
nu~
-r---
rm::ceJ niL Bgn
kys. 4
l
Rys. S
j_ J 1-
l
h"i
i
l
'· ~·· . ::::j:;T'• -' ""r l
' .:;a
JljJ, Podzial elementów ze wzglQdu oa grubość ścianki. Rouótnia 5ię elementy grubościenne i cienkościenne. Elementy ~to elementy walcowe, dla których
fJ:so,os
cienkościenne
pst,!)
(cz;yli
Elementy nie spelnitjące tego warunku zalicza się do gruboSciennych. IJ.9. Pod~ial elementów cienkościennych ze wtgl~u na dlugośC. Elementy cienkoScieMe dzielą sic; na krótkie, średnie i długie: Lo Ko a) elementjest królki,jeieli wartoSci wymacują na wykreD~
Dz
sie (rys. 2) punkt lei.ą,cy w polu l L
b) element jest średni, jeżeli punkt wyznaczony wartościanrl Do ' leży w polu II (rys. 2) Lo . Bo
c)e!emeotjesl dlugi,jeżeli wartości -
Dl
1 -
Dl
g,
-
D,
wyznacuj111 na wylcrc.&ie
punkt leźący w polu III (rys. 2) IJ.IO. NieokrągiOOC bezwzględna elementu, z jaką może być wykonany element
walcowy, powinna byC podana na rysunku pru~ projektanta.
2. WY.\tAGANJA KONSTRUKCYJNE
l. l. GruboSC Scianki. GruboSć ScianJd stalowego elemeDlll
walcowego p:>d.legaj.cCgo ciSn.ieniu Z.CWD~ trznemu nie powinna byC mniejsza od groboki obliczeniowej dla tego elemenru przy zalożtniu, ż:e ciSnienie obliczeniowe działa najego wewn~ powierzchni~.
2.2. Pierścienie wzmacniające, umiesxczone na elemencie walcowym w celu unniejnenia grubości jego ścianki powinny odpowiadać nastwuj-cym wymaganiom:
60 a) osie poszczególnych przekrojów poprzecznych pierścienia powinny leżei: w jednej płaszczyżnie prostopadlej do osi elementu walcowego b) moment bezwładności l poprzecznego przekroju pierścienia (zewn~· nego lub wewn~tnnego), obliczony w stosunku do a&i oboj~ej, równoleg· lej do osi elementu powinien wynosić:
(l)
i ze względu na współprac~ z elementem walcowym moment ten mote być tylko nieznacznie wi~kszy nit wypada z powytszego wzoru. c) pierścień wzmacniający zewnęltlny powinien obejmować cały obwód elementu walcowego Wn:ykłady piecicieni uwidocznione~ na rys. 7). d) pn:erwa w wewnętrznym pierścieniu wunacni.ającym jest dopuszczalna, jezeli jej długość mierzona po cięciwie luku nie przeb-acza wartości M, wymaczanej z wykresu (rys. 8). W tym przypadku pierścienie powinny być ze sobą mocno połączone poprzeczką, bądż też tastosowany zewnętnny pierścieil kompensacyjny. Jeżeli dlugoSć przerwy pierścienia (rys. 8) jest wi~ksza od wartości M, wymaczanej t wykresu, powinien być zastosowany zewnc;U'ZDY pierścieó kompensacyjny. Moment bezwładności pierścienia kompensacyjnego powinien odpowiadać wymaganiom okreilonym w p. b) dla pierścieni wzmacniaj~cycb. DługośC pierścienia l«xnpensacyjnego po· winna być taka, aby polerywał on nie tylko pn:uw~ w pierścieniu wzmacniającym, ale róvro..ież jego końcówki na długości wynoszącej co najmniej 4g, nie mniejjednak niż 50 mm. e) otwory w wewn~trmym pierścieniu wzmacniającym są dopuszczalne jeżeli moment bezwładności w najbatdziej osłabionym pnekroju pierścienia będzie spełniał wymagania p. b)
Ospoiny ciągle lub przerywane, łączące pierścieil. wzmacniający z elemen-
3.5. Zakres stosowania wykresu (rys. 2). Z wykresu sporządzonego przy zastosowaniu wzorów {4), (5), (6) i (7) oraz przy załozeniu, że .spełnione s.- wszystk.ie warunki wymienione w p. ).4. i te material Sciank.i w warunkach oblicteniowych (p 0 , t) ma następujące wlasnoSci:
~·194 MPa
E1 .. 204000 MPa
korzystać należy w nast~pujący spos6b:
L
dla danego stosunku
odbiegają
go ,a z niego szukafll\ gruboSC g0 • Jeteli wartoSć 11, i D, tylko w granicach do :t 5% od wyżej wymienionych warto&ci
można ró'Nfl.ież korzyslać
z wykresu (rys. 2),jednak otrzymaną Wartość g0 dla el<:memu krótkiego i Sredniega należy skorygować, dzieląc ją przez poprawkę wynoszącą dla:
a) elementu krótkiego:
g) ląclenie ze sobą pierścieni wzmacniaJo\cycb elementami dodatleowymi
b) elementu Sredmego:
lub S{osown.ie na elemencie
wałeowym wzmocnień
miejscowych (poza wzmocnieniem pojedyilctycb otworów- p.e) jest niedopuszczalne.
J.OULICZANIE GRUBOŚCI ŚCIANKI ELEMENTÓW WALCOWYCH CIENKOŚCIENNYCH BEZ PIERŚCIENI WZMACNIAJĄCYCH Grubość
Scianki elementu bótkiego obUcza s.i4; ze wzoru:
oraz cii;nienia obliczeniowego p(J wyznacza się
'
wanoSć stosunku E1
yJ-
tem walcowym, powinny być wykonane z k.atdej strony piecleieWa na równej co najmniej polowie jego obwodu. Pnerwa miQdzy sąsied nimi odcinkami spoin nie może być wi~ksza nit 8 g, a bok spoiny pachwinowej jX)Winien hyC równy mniejszej grubości lącronycb ścianek.. długoSci
3.1.
3.4. Warunki stosowania wzorów (4), (5), (6) i (7) Wzory te mąj~ zasto.sowwtle do cienkoSC1em1ego elementu walcowego, dla l..1órego: a) ciśnienie obliczeniowe p 0 • con.st działa na całą pobocznicę elementu b) temperatura obliczeniowa /0 ~ 400"C c) ciSnienie obliczeniowe p 0 '5. 3 MPa d) nieokrąg!oSć bezwzg!~ elem~ntu nie przekracza wanoSci wyznaczonej z wykresu (rys. J) e) element nie posiada rz~du otworów, lecz najwyżej tylko pojedyncze otwory, wzmocnione zgodnie z W0-0/18 f) element nie posiada pierścieni wzmacniających
..!'!.. 194
__!i_ 204000
Jeżeli wartoSci ~ i C odbiegają powd 5% 1
od 194 MPa i 204000 MPa, nalei:y
dla tych w;Htoiici sporządzi(: analogic:wy wykres do przedstawianego 1111 rys. 2 i według niego v.'Yznaczyć gruboSć ścianki. S.OULICZANIE GRUBOŚCI ŚCIANKI CIENKOŚCIENNYCH ELEMENTÓW WALCOWYCH PODLEGAJĄCYCH CIŚNIENIU ZEWNĘTRZNEMU
l POSIAOAJĄCYCH PIERŚCIENIE WZMACNIAJĄCE (4)
3.2. Grubość ścianki elementu średniego obUcza si~ ze wzoru:
(5)
3.3. GrubośC ścianki elementu długiego oblicza się t.e wtorów: a)
dla
go
D .s o.o23
' (6)
b)
dla
o,02J
'
••
p.,·l22·D-'·99
'
We wzorach (4), (5), (6) i (7) przyj~ S • 5, Utem p*'•' · p0
GruboSC Sdanki elementów walcowych odpowiadających wymaganiom p. 2.2. oblicza się zgodnie z p.3.1.- 3.3.1ub 3.5.
61 WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO
WARUNKI TECHNICZNE
DOZORU TECHNICZNEGO URZĄD
DOZORU TECHNICZNEGO
DT-UC-90 URZĄD
DOWRU TECHNICZNEGO
Urządzenia ciśnieniowe
W0-0/04
OBLICZENIA WYTRZYMAŁOŚCIOWE
DT-UC-90
Urządzenia ciśnieniowe
OBLICZENIA WYTRZYMALOScłOWE
Elementy kuliste podlegające
Elementy stoikowe podlegające
ciśnieniu wewnętrznemu
ciśnieniu wewnętrznemu
W0-0/05
l. WSfĘP
l. WSTĘP 1.1. Zakres stosowania
1.1. Zakres stosowania Ob~czenia należy stosować
Obliczenia należy stosować przy projektowaniu elementów stotkowyo;;h podlegnjąo;;ych dśnieniu wewn~trznemu.
przy projektowaniu elementów kulistych
podlegajĄcych ciSnieniu wewnę:trznemu.
1.2. Oznaczenia
1.2. Oznaczenia Wg DT-UC-90/WO·O/OOi tablicy l. Wg OT-UC-90/W0-0{00 i tablicy l.
Tablica l Tablica l
Symbol
Nazwa
Jednostki
Symbol
wielkości
a
D,
mm
Sredn.ica zewnł(tr:zna elementu kulistego
D.
mm
średnica wewn~na
Jednostka ...o
Nazwa kąt
nachylenia
wielkości tworzącej stożka
do osi dzwona
stożkowego
elementu kulistego
D"
mm
l
mm
...o
~
IJ. Określenia
D,
IJ.l. Element kulisty jest elementem ciśnieniowym w kształcie kuli, a nie przy dnach wypukłych.
częścią kuli, jak np.
Dw
mm mm
Y•
-
średnica wewn~tr:zna
dzwona stożkowego mierzona na jego szer.>zym ko!lcu odległość spoiny obwodowej od początku wyoblenia kąt środkowy odpowiadający lukowi wyoblenia zewn~a Srednica wyoblenia wewoę:tana średnica wyoblenia współczynnik wytrzymałościowy zależny
odkąla
IJJ. Naprę:żenia dopuszculne. Wartość naprę:żeńdopuszczalnych k należy v.oymaczaC wg DT-UOXVW0-0/00 przyjmując wartość współczynników bezpieczeństwu wg DT -UC-90/W0-0/01.
mm
L
mm
'
mm
oraz stosunku r..{Dz wyoblenia długość części prostej wyoblonego dzwona stoikowego lub długośC dzwona prostego zewn~rzny promieli. wyoblenia weWDł(trzny promień
1.3. Określenia i ustalenia
2. WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE
2.J. Osiahienie otworami elementów kulistych
'•
1.3.1.
Rozróżnia sił( nastł(pujące
elementy
stożkowe:
uwzględnia się
wytrzymaloSciowych, tak jak osłabienia otworami w
części
w obliczedach kulistej den wypuk-
a} dzwona stożkowe proste (rys. 1),
l)
3. OBLICZANIE GRUBOŚCI ŚCIANEK
11. ObliczeniowĄ D,
D ~ 1,2
grubość ścianki elementów kulistych, dla
stożkowe wyoblone
(rys. 2)
których
wyznacza się wg jednego z następujących wzorów:
•
(l)
Po·D..., Bo'" 4·k·z:-pl)
(2)
Rys. l
Rys. 2
t • l ·dla elementów nie spawanych z~· dla elementów spawanych ~ -wspólczynnikwytrzymałościowy złącza
z•
wg DT-UT-90/WO-W/11
Wyoblone dzwono stożkowe (rys. 3) lub w walec
Ry~3
może przechodzić
w
szo::zególności
Rys. 4
w stotek
62 l.J.2. Współczynnik wytrzymałościowy.
Tablica J
I .3.2.1. Współczynnik t ustala sie dla poszczególnych miejsc prostego elementu w sposób następujący:
Grubość ścianki
stożkowego
a) dla miejsc n.ie posiadających osłabionych otworami,
zlączy
O,Sg+25
g > 20 złl!,CZa
spawane lub zgrzewane:
2.3. Rozmieszczenie otworów w wyoblonym dzwonie stożkowym. Niedozwolone są otwory w samym wyobleniu oraz po obu stronach wyoblenia, w pasach o
'-"' ~b ·
25 g+ !S
IO
spawanych lub zgrzewanych ani
'-l
b) dla miejsc, posiadających wzdłutne
Wymiar l (mm)
g (mm)
g 5 10
szerokości:
wspólczynnik wyuzymaloSciowy :dącu
Wł;
OT-liT-90/WO· W/1 J
(3)
1.3.2.2. Wartość wspólczynnika wytrzymałościowego dla wyoblooea;o dzwona Stożkowego ustala się w ~ób następujący: z:•ljeteli l 2': 0,5
z: • z: 11 jeżeli l t.J.J.
Współczynnik
Y..,- ustala
< 0,5 się
..; D,g, cosa
.../o,
(l)
przylegających
do wyoblenia.
OBUCZENIA DZWONASTOŻKOWEGO
g,
(2)
cos a
3.1. Wyznaczanie grubości ścianki prostego dzwona stożkowego. GruboSć prostego dzwona stożkowego (rys. l) oblicza się według wzoru:
z tablicy 2 Tablle~~
l
Dsr'Po
2
(4)
Ko • 2 · k ·::: . cos a
Y.,· W$półczynn.ik wytny~~~~olości11wy przy r.JDst
•'
0.01
O.Q2
O.oJ
0.04
0.87 1.23 1.61 2.20 2.90
0.84
0.80 0.77 1.07 1.02 0.97 1.42 1.33 1.25 1.83 1.68 1.57 2.50 2.20 2.10 3.20 3.00 2.80 4.90 4.50 4.00
10
0.95
20
1.35
lO
1.83 2.43 3.30 4.10 6.50
40 50 60 70
1.3.4.
390
6.00
1.15 1.52
2.00 2.70 3.50 5.40
0.01
0.06
0.10
0.15
0.20
0.86 1.08 1.31 1.90 1.70 2.30 2.20 3.70 3.20
0.79 0.98 1.20 1.50 200 2.80
0.75 0.91
0.08
0.92 1.15 1.41
ł.IO
1.30 1.70 2.50
Prosty elemeac stożkowy lączony dwustronnym rlączem spawanym z elementem walcowym lub innym prostym dzwonem stożkowym (rys. 3 i 4) powinien spelniaC warunek:
3.2. Wyznaczanie grubości :kian wyoblonego dzwona stożkowego. Oblicze· niow11 grubość ścianki wyoblonego dzwona stotleowego (rys. 3 i 4) wyznacza 5itt w jego czę:Sci wyohlooej ze wzoru: a) dla dzwona stoikowego o kącie JP S 70°
Naprężenia
dopuszczalne dopuszczalnych nalety obliczać wg DT-UC-90/W0-0(00 niżej podane współczynniki bezpieczeństwa.
w
Co,.
W.utość naprężeń przyjmując
1.3.4.1. Przy obliczaniu grubości ścianek prostyt:h elementów stożkowych, wykonanych z blach stalowych, łączonych u pomocą spawania, a także przy obliczaniu stalowych Sc:ianek prostych stożkowych elementów bezszwowych (kutych, tłoczonych), współczynnik bezpieczeilstwa przyjmuje się w wysokości:
x .. 1.65 - dla stali węglowych, dla których obowiązujące oonny ustalają wymagania co do udamości i dla stali stopowych, x .. 1.8- dl3 pozostałych stali węg!C.wycb.
Dl·Po"Yw 2. k ·;;:
b) dla dzwona stożkowego o k.l!,cie 'P
•
> 70°
g •034·(0 -r o
•
w
w)
·
(5)
i r.., ~ 2g
ff' -
k·~:
m .~
90
(6)
Za Yw przyjmuje się wartost tego wspólczynnika wyznaczoną według tablicy 2. Obliczeniową grubość ścianki w części prostej wyoblonego dzwona stoikowego wyznacza sittwedług pkt. 3.1., przy czym za średnicę DSI należy przyjąC średnicę w odlexlości a (rys. 3 i 4) od wyoblenia. Za a należy przyjąć mniejSZli z dwóch wartości:
Przy obliczaniu gruboSci ścianek prostych elementów stożkowych wykonanych ze staliwa wspólczynnik bezpieczeństwa przyjmuje się o 40% większy niż dla mli. Ola żeliwa przyjmuje się ..r,. • 7,0. Dla b~u. mosiądzu, wytarzanej miedzi i wyżarzonego aluminium przyjmuje się ..r". '" 4,0. 1.3.4.2. Przy oblicuniu gruboSci ścianek wyoblonego dzwona bezpieczeilstwa przyjmuje się w wysokoSci:
stożkowego
współczynnik
..r .. 1.35 - dla stali węglowych, dla których obowiązujące normy liSCalają wymaa;ania co do udamości l dla stali stopowych,
x .. 1.50- dla polostałych stali węglowych, x_.. • 3.3 -dla brązu, mosiądzu, wyiarzoocj nUedń i wyi.ar7.ooego alumiDiwn. 2. WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE
2.1. Promienie \ll)'oblenia r w i r (rys. 2) powinny ~ać fłaS!WUjące wymaganie:
2.2. DlugoSC częSd walcowej l (mierzona od poaątku wyoblenia do obrobionej krawędzi elementu) powinna byC nie mniejsu Git podano w tablicy 3.
(7)
a .. 0,5 ·L
(8)
Grubość ścianki w czę.ści z.a wyobleniem, którą w szczególności moie być Wllllcc lub stożek. przelicza si~ zgodnie 2 wymaganiami dla tych elementów.
r 63 WARUNKI TECHNICZNE
DOZORU TECHNICZNEGO
DT. ue.,.,
Urqdztnla d.łnienlowe OBUCZENIA
W(H)/08
IIRZĄD
DOZORU TECHNICZNEGO
t .J. Określenia. Profil den elipsoidalnych warunkom:
koszykowych (rys.2)
powini~n
odpo
WYTRZYMALOŚCIOWE OIUII wypukłe. podJepJ!fCe dśolenłu od strooy
powluuhnl wldę
l. WSTĘP
Wartość
1.1. Zakres stosowaoia
pnyjmu~c
Dla den, ktOrych profil - wyznaczony lini' pn.eci~iłl powierzchni dna płaszczyzn~ pnccb~CIII pttcz oś
dał jest: a)pólkułisty
(w dnach. kulistych) b) pólelip1ycmy (w dnach elipsoidalnych) c) koszykowy, tj. utworzony z trzech łuków kolowych zasadniero
•
l'
2. WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE 2.J. Rozmieszczenie otworów w dnie i małym m0$tku.
•
""
dwóch otworów o
1.1.1. Rozmieszczenie otwoców w dnie powinno spclniać następujące wymagarU: 1) odlegloSć l~. (rys.3) mienons w rzucie na płaszczyznę prastopadł~ do osi
dna nie powinna być mniejsza nit 0,1 Dl b) w uzasadnionych technicznie przypadkach mogą być umieszczone pojedyncze otwory o średnicy nie większej niż 65 mm, w odległości f:< O, l D: lub na cz!VSci walcowej dna o ile oslul.lienk wywołane tymi otwonuni zmtalo uwtglę:dnione w obliczeniach grubości ścianek
vf~j!~. g,1fY~~6\-g~)~ ~~(·~.vJ ('··'!o.1~·s.1-~ 2
lc7gr,
~
-"
średnica zastępcza
'11.
• ,--·-··~ ~. /."'t
r,.•
wg DT-UC-90fWO-O/OO
.r • 1,4 ·dla stali węglowych, dla których obowiązujące normy u~!.ilhiJ'l wymagania co do udaruoSci i dla stali stopowych x • 1,55 ·dla pozostałych stali węglowych xM • 3,4 ·dla brązu, mosiądzu, wyżarzonej miedzi i wyżarzonego aluminium.
we~ttzoej ct~ci wypukłej
··~"·-·-~
należy obliczać
wspólczynnik.i bezpieczeń.słwa jak niżej:
Rys. 1
l= •
2
'
2
Hrgri"
~.Ti1.(2_~~ --
:Z.J.:Z. Długość mostka mi~zy katdymi dwoma nie wzmocnionymi o!wo~mi powinni być nie mniejsza od średnicy mńiejszego z tych dwóch OLworov. Jeżeli wymaganie lo nie jest spelnioo.e, to takie otwory należy traktowaC pn.y obliczeniu grubości ścianki dnajako jedt.O. otwór o średnicy zastępczej równej ~redl\icy koła
opisanego na obu otworach.
]~
Rys. 2
tJ. Ozoaatnla Wg DT·UC-90!VIO·OftJO l tablicy 1.
Tablica l
Symbol D,
R.
l
Jednostka
mm mm
' '·
mm
H,
mm
,;
"""
Br:"
nu n
,;
mm
'· '
'·
mm
l,
mm
d,dl,
mm
d, .d,
mm
Natwa wielkości zewnętrzna średnica
dna.
wewnętn.ny, największy
promieó krzywizny dna elipsoidalnego wewnętrzny, najmniejszy promień krzywizny dna elipsoidalneao u:wnętrz:na wysokość dna (poza częścilł walco~ obliczeniowa pubość ścianki w wyoblonej części dna rzeczywista, najmniejsza lfUbość ścianJd w wyoblooej czości dni obliczeniowa grubość kianld w walcowej części dna wspólczynnik wytttymolo!ciowy aęjcl wypuklej doa wskażnik oslabieaia dna pnez ofwór o średnicy d długośC moslb (w rzUcie • 1')'$. 3) 2001iędzy otworami w dnie odległość (w rzucie • rys. 3) od obnetl otworu do tew~tnnej powiencluJj c~i cylindrycmej dna średnice otworów o~głyth w dnie, a dla otworów owalnych średnice kół opisanych na tych otworach.
/?ys. 3 l. OBLICZANIE GRUBOŚCI ŚCIANKI DNA
3.1. Obliczanie grubości ścianki dn1 w
części
wypuldej.
Obliczeniow~ grubość
dni t Iocronego wyznacza się w jego części wypukłej ze wzoru: w
g,... Z. y,.. naJety przyjąć dług pkt 3.2.
Dz·P,."Yw
najwięksą, wartość
tego współczynnika, wyznaczoną we-
3.2. Wspól
(l)
4 ·k
według
tablicy 2, przy czym
O stQSUje się w oast~pujących pn:ypadkach:
a) dla den pełnych, b) dla każdego prawidłowo wzmocnionego otworu w dnie.
!
t
•
64 jest wspóh::zynnilciem wytrzymałościowym z:.łącza spawaoego, a g1 pkt. 3.1. Cz~ walcowa dna powinna odpowiada! wymaganiom pkt. 3.3.
gdzie
Zb
grubością oblicZOilą według
H
y.., w zależności od Dt oraz IJ>
' H,
/
0:
O,J8
0,20
M•O
3 37
m•05
3 37
w .. 1,0
3,37
0,50
0,40
0,45
l 30
118
112
110
142
130
l 23
120
1,81
1,70
1,63
1,60
0,25
0,30
0,35
290
200
153
290
200
165
2,90
2,30
2,00
~o~•20
3 92
3 68
3 21
292
269
250
233
2 20
w"' 30
487
4 61
410
377
3,52
332
315
300
4,0
l,78
5.'3
4,99
4,58
4,28
4,04
3,86
3,70
w •S,O
6,77
6,50
5,90
5,41
5,03
4,76
4,52
4,15
(l) ..
Do obliczeil. nalefy pnyjmować wartości y,.. :taokr'8:1one do dwóch znakó~o~ driesit;tnych po przecinku. Dla wartości pośrednich naldy stosować lnterpolacjt;. d
~----
./D,. g~
pny ''l'm za d MleiH"l'i
33. Oh!iczanie grubości ścianki w części walcowej dna. 3.3.1.
Grubość
Scianki w
czę:ki
walcowej dna przelicza
si~ według
rozdz.ialu
OT ·UC · 90{WO-O/O L
3.5. Dna staliwne. GrubośC den staliwnych oblicza sie tak jak den stalowych wedlug pkt. 3., z ie współcz)'lmik. bezpieczebstwłl dJa staliwa należy pnyjmowaC o 40% włebz] niż dla den stalowych (pkt. 3.1.) 3.6. Stalowe dna zaciągane lub zakuwane. Zaciągane lub zakuwane dna stalowe oblicza sie w dzwonach bez szwu wcdł\IJ pkt 3.1., a w dzwonachspawanych według pkt. 3.4.
3.7. Ona teliwne. Grubość den żeliwnych obliczasie tak jak den Uoczonycb według pkt. 3 z tym, te wspólcr:ynnik bezpieczeństwa dla teliwa nalety przyjmować ..r,.. .. 7. 3.8. Dna z przyspawanymi podporami.
3.8.1. Grubość ścianki dna z przyspawanymi podporami oblicza się według pkL 3.1. i 3.4. w trzech następujących wariantach: a) jako dna wypuklego podlegaj~~ocego ciśnieniu od strony powierzchni wkl.;slej • w Wetoości od obliczeniowego ciśr.Uenia wewnętrtnego i tem· peratury obHczen.iowej, b) jaJco dna wypukłego podlegającego ciśnieniu Pz' (pkt. 3.8.2.) od stroo~ powierzchni wypukłej • w zależności od całkowitego clętaru DaCzynil (łącznie z WLądzeniami dodatkowymi umieszczonymi na naczyniu i w naczyniu) i od ciętam płynu (ciecr:y lub gazu) zawartego w naczyniu on:z od temperatury obliczeniowej. c) jako dna wypuklego podlegającego ciśnieniu p1" {p kl. 3.8.2.) od strooy powienchni wypukłej· w zależności od całkowitego ciętaro naczynia(~Cl· nie z urządzeniami dodatkowymi umieszczonymi na naczyniu) i od cię:taru wody zawartej w naczyniu w czasie ptóby wodnej, przy ctym ternpenturę obliczeniow~ t0 naleiy przyjmować równą 20°C. Z grubości otrzymanych z obliczeil według w/w wariantów przyjmuje się grubośt największą.
3.3.2.
DlugoSć cz~ci
3 g,.
3.8.2. Obliczeniowe ciSnienie zewnętrzne Pt przyjęte do obliczeD. ze względu na~ driałanie podpór {pkt 3.8.1. lit. b i c) ustala siv ze wzorów: ·
·przy g,. 5.:50 mm
150trun ·przy g 11
> 50 mm
3.3.-ł.
Knzum1e się. że kołnierz
mon
b~·c pny~pawane
'
p··'
layzowy (rys.4) onz elemeot walcowy(rys.S)
do czeki walcowej dna tak. aby spoina pachwinowa nie n;,. 'N)'Oblenie dna.
1
F,
F,
• G, •
Go • F, + Fz +
F,
a, F,
(l)
(4)
gdzie:
01
Rys. 4
G,
p.-
J.J.J. Wymaganie zawarte w pkt. 3.3.2. oie ma zastosowania do den, którycb k::.zt.alt~ u~w.lone są w przedmiotowych nonnacb PN lub BN, lub innych wymagani~rh technicznych, utwierdzonych przez Urząd Dozoru Tecłmicznego.
uchodnł;,.
~
walcowej dna powinna wynosiC co najmniej
G2
N· clężar całego nactynia l,cznie z urządzeniami dodatleowymi wnieszczooyml na naczyniu i w naczyniu N. ciętar cieczy lub gazu uwartego w naczyniu w czasie jegopracy
G3 N · civtar wody, zawanej w naczyniu w czasie próby wodnej F 1,F2... F11 mm 2 • powłetzchnie prz~ce nacisk podpór na dno.
Rys. 5
3.4. Stalowe dnł spawane. Obliczeniowa grubość den powinna wynosić w czę:ści wypuklej co najmniej (2)
rl
65
',, f' !
t
DT-UC-90
Urt:fdzenia ciSnieniowe
W0-0/f)'J
URZ~D
DOZORU TECHNICZNEGO
!
l
WARUNKI TECHNICZNE
WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO
OBLICZENIA
URZĄD
DOZORU TECHNICZNEGO
DT-UC-90
Urzą.dztnla c:iłoleniowe
W0-0/10
DOZORU
TECHNICZNEGO
OBLICZENIA WITRZYMALO~CIOWE
WITKZYMALOŚCIOWE Stalowe dna wypukle podlegające ciśnieniu od strony powierzchni wypuklej
DDłl
taknowe
l, WSTĘP Dna rale"nowe nalety projektować w oparciu o warunk.i technicme, opracowane pn..ez projektuj~~ocego i utwierdzone przł::l właściwyor-gan
1.). Z..krts stosowania
dozoru teclmicmego. Dlł
den okreSlanych w rozdz. W0-0/08, ale podlegaj11cycb ciśnieniu od strony powierzchni wypukłej.
1.2. Określenie Pu- ciSnienie krytyczne jest to ciśnienie wywołujące ukl~9Ciedn.a..
Z. OBLICZANIE GRUBOŚCI ŚCIANKI DNA
Obliczeniowa gruboSć ścianki dna wypuklego podlegającego ciśnieniu od strony powierzchni wypuklej powinna byC co najmniej o 30 % więk.ua od obliczeniowej grubości dna wypuklego podlegającego temu samemu ciśnieniu od strony powien:cbni wldę:slej, wyznaczonej wedlug rozdz. DT-UC-~0-0/08.
J. SPRA WOZANIE DNANAST ATECZNOŚĆ POST ACI Nalety sprawdzić czy grubośC dna w c~i środkowej odpowiada warunkowi stateczności postaci, wyn:t.ającemu si~ wzorem: Pł.r?:: J,Spo
(l)
wktórym ciśnienie laytyc:me oblicza sic; z zaleiności:
Pu .. 0,366
(2)
lrt t mm . n:«:zywista, najmniejsu grubość ścianló w lculisłej środkowej części dna.
66 WARUNKI TECHNICZNE DOZORli TECHNICZNEGO
DT-UC-90
Un.ąd~:enia ci~nieniowe
W0-0/12
URZĄD DOZORU TECHNICZNEGO
OBLICZENIA WYTRZYMALOŚCIOWE dna płaskie w ekmentacb walcowych podlegających
Okr.u;łc
Rys. 9
ciśnieniu wewnętrznemu
1.3.3. Okrl\gle pełne dna płaskie bez wyoblenia wzmocnione żebrami.
l. WSTĘP 1.1. Zakres slnsowania Obliczenia należy stosować przy projektowaniu den plaskich w elementach walcowych podlegających ciśnieniu wewn~lttnemu. 1.2. Oznaczenia Wg DT-UC-90{W0-0/00 i tablicy l. Tublica l Symbol
Nazwa wielkoSci
Jednostki
D,
nrm
D,
mm
·=
Du:
mm mm mm mm
D,
D, d/)
'•
Rys. 11
Srednica r:ewn«;trzna dna średnica wewn~trzna dna średnica zewnę;trma uszczelki średnica podziałowa otworów pod śruby średnica średnia uszczelki Srednica otworów w dnie we'Nllętrzny promień wyoblenia dna lub rowka odciążającego długość cz~Sci walcowej okrągłego dna płaskiego
h
mm
•
mm
średnica największego koła przechodzącego
g,
mm
przez co najmniej 3 punkty usztywnionego dna plaskiego grubość dna w miejscu ścienienia przez rowek
g.
mm
odciążający
l)
grubość
elementu walcowego
oznaczenie dotyczy średnic otworów: d 1, d2, d 3....d1
U. OkreSlenia i ustalenia Rouóinia się następujl\ce dna płaskie: l .J. l. Okrągłe pełne dna płaskie z wyobleniem.
r !:. ~9 n,
Rys. l
1.3.5. Pnez punkty usztywnione należy rozumieć środki k01:ew proftlowych, oS kotew plaskich oraz linię rozgraniczającą czttść plaski, dna od jego wyoblenia. Kolo o średnicy 6 mo:!:e przechodzić tylko pn:ez taki punkt: na osi kotew plaskich oraz na linii rozgraniczającej cz~śC plaski, dna od jego wyoblenia, aby ta oS lub linia była styczna do koła. W uzasadnionych przypadkach koło o średnicy 6 mote byC wpisane stycznie również do osi żeber wzmacniających dno. 1.3.6. Wartost naprttżeń dopuszczalnych kwyznacza się wg DT-UC-90{WO-Oj00 wspólczynników bezpieczeństwa nast~ująco:
l
przyjmując wartość
Rys. 2 węglowych, dla których obowiązujl\ce nonny ustalają wymagania co do udamnSci i dla stali stopowych, x • l ,65 - dla pozostałych stali W«;glowych,
x • 1,5 - dla stali
Przy obliczaniu grubości den ze staliwa, wspólczynniki bezpieczeństwa przyjmuje si
2. WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE 2.1. Wewnętrzny promieli wyoblenia dna (rys. l) powinien spełniać nast~puj11ce wymaganie:
r.,.
;>: l ,3 g, nie mniej jednak niż:
30 mm przy D. do 500 mm 35 mm przy ponad 500 mm do 1400 mm 40 nun przy D. ponad 1400mm do 1600 mm 45 mm przy ponad 1600 mm do 1900mm 50 mm przy ponad 1900 mm
o; o: o;
Rys. 5
Olugość cz~ści walcowej okrl\głego dna plaskiego z wyobleniem niać
wymaganie: h~
Rys. 7
3,5g+rw
powinna spe/·
67 2.2. Dna kute lub tloczone (rys. 2) powinny spelniać nast~pujące wymagania:
'w ~
3.2.5. Obliczeniową grubość okrąglycb plaskich den pełnych o konstrukcji uwidocznionej na rys. 8, 9 i lO wyznacza się z:e wzoru: g0
C· D,·
•
..fii'
(lO)
8 mm
h~
o: D
g
gdziewspólczynnikCdlastosunku
lJ. Dla konstrukcji wedlug rys. 3 i 4 wymagane jest, aby w złączu spawanym stosunek grubszej ścianki do cieńszej nie przekraczał 2,5. U. Grulxić KJ dna (rys_ .5) powhuta spełniać równocześnie nast~pujące wymapnie:
c. Dla wartoSci
.S 1,3 wynosi:
l
2
pośrednich należy stosować
interpolacjt;
(l)
(2)
D0 Dla stosunku D > l ,3 grubość den oblicza si~ według wymagań dla połączeń
' wg DT-UC-90/W0-0{19 jako kołnierza stałego, wstawe wzorach (20} i (21}, w miejsce wyrażenia (D0 - Dw- 2gs), wyrafenie (D0 ·DuJ· kolnierzowo·śrubowych
wiając
Wzory ( 1), (2) i (7) stosuje si~ gdy:
'w ł:
0,2 gO> jednak nie mniej niż 5 nun
Kw~ .5
3.3. Okr
mm
Obliczeniową grubość okrąglego plaskiego dna bez wyoblenia wzmocnionego tebrami (rys. li) wyznacza si~ ze wzoru:
Dna powinny być wykonane jako kute.
g0
J. OBLICZENIA OKRĄGLYCH DEN PLASKICH 3.1. Ok111głe pełne dna płaskie z wyobleniem
ff k
t
(3)
3.4.2. Obliczeniowa grubośCdna plaskiego posiadającego jeden otwór nie odpowiadający pkt. 3.4.llub kilka otworów (rys. 12), powinna wynosić co najmniej: g,
T,
3.1.1. Wzmocnione kotwami okrągłe dna płaskie z promieniem wyoblenia r.., odpowiadającym warunkom podanym w pkt. 2.1 oblicza s i~ ze wzoru:
0,4S·b·ff
(4)
3.1J. Obliczeniową grubość g 0 okrąglego dna płaskiego (np. w walcowych komorach zbiorczych) o konstrukcji przedstawionej na rys. 2 wyznacza się ze W'ZC111:
(S)
3.2. Olu·ule pelo e dna płaskie bez wyoblenia 3.2.1. Obliczeniową grubość płaskiego dna pełnego (rys. 3 i 4) zamykającego element walcowy, podlegaji\CY ciśnieniu wewnętnnemu, wyznacza si~ze wzoru:
Ko .. 0,45 ·D..,·
..fii'
(6)
3.1.1. Obliczeniową grubość płaskiego dna pełnego (rys .5) z: rowkiem odciąt.ają eym. zamykającego element walcowy podlegający ciśnieniu wewn~tnnem.u, W)'ZIIICU się ze wzoru:
r;:: g0
'"
(11)
3.4.1. Dna płaskie, w których znajduje si~ otwór o średnicy nie przekraczającej 50 mm, umieszczony wewnątrz pierScienia, określonego średnicami D,., i 0,5 D,., oblicza sit; jak pełne dna płaskie.
t• l -dla den nie spawanych t" zb ·dla den spawanych
g• •
0,4S·b·..fii'
3.4. Okrągłe płaskie dna z otworami
l.!, l, Obliczeniową grubaić okrągłych den plaskich z wyobleniem nie wzmocllionych konvami (rys. l) oblicza się ze wzoru:
g (} "035·(0 ' ... -r ...}·
•
0,40·Dw·V
t
(7)
3.1J. Obliczeniową grubość plaskiego dna pełnego (rys. 6), zamykającego eleIIICDI walcowy podlegający ciśnieniu wewoętnnemu; wymacza si~ ze_ wzoru: g, • O;JS
·D.·
..fii'
(8)
3.1.4. Obliczeniową grubość okfulego plaskiego dna pełnego o konstrukcji uwidocmiooej na rys. 1 wyz:oacza s~ ze wzoru: g, • 0,45.
o•.
..fii'
(9)
gdzie: g0
mm- jest obliczeniową grubością pełnego dna płaskiego, • jest wspólczynnik.iem wytn:ymałościowym równym:
'.
Do- (dl+ d2 + d3 +-.--)
o.
(12)
Przy wi~kszej ilości otworów, grubość dna plaskiego oblicza si~ w sposób ustalony dla ścian sitowych. W przypadkach otrzymania dwóch różnych wartości z obu sposobów wyznaczania grubości dna plaskiego przyjmuje się wartoSt wi<:kszą.
68 WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO URZĄD
DOZORU TECHNICZNEGO
"·
..·:
DT-UC-90
OBLICZENIA
-~
WQ-0/16
WYTRZYMALOSCłOWE
Symbol
Ściany siłowe
l.
odleglośC m.iędzy ściągami
mm
zastwcza grubość ściany sitowej
mm mm mm
zewnł((tUla średnica ściany
d 6,
D,
mm
Src::dnica rdzenia gwintu ści~ciw Srednia średnica uszczelki ściany
R,
mm
promień
,,
mm
~
~
L;,
q.","
f
_4_8
lwI '
l'
.+o l ..~ l
l
Jr\
A
l
li i
l
,p
Rys. l
l
l'
l
/"I_
T
p
2
..,
MP• MP•
l,
mm
Rys.J
na ścianę sit~
dopuszczalne obclątc::nie powic::nchni uwalcowania rury w ścianie długość zawalcowania rury w ścianie sitowej współczynnik wytrzymałościowy ściany sitowej współczynnik wytnymalościowy ściany sitowej · licz:ba Poissona materiału ściągów największa ilość otwOf"Ów rurowych rozlotonych wzdlut średnicy ściany sitowej lub w rz~ie blisko średnicy podziałka mi~ otworami rurowymi ilość rur w ścianie:: sitowej
i
ilość ściuów wzmacniających ścianę sitową
w
współczynnik wytrzymaJościowy ściągów,
t
gwintu przyjmowany jak dla śrub
wg DT-UC-90{W0-0/19. P,
f.
średnic::
mm
l
r
kola podziałowego śrub mocujących
zastępcze ciśnienie::
n,
tipi="
Rys. 2
mm mm'
""
rr
l
'
promień kola podziałowego ściągów robocza długość ściągów minimaJna wiellc.ość pukroju mostka pomi~ dwoma otworami rurowymi pole powierzchni Scio.ny sitowej w czworoboku lub rombie utworzonym przez środki czterech sąsiednich rur (pole:: ukreskowane na rys. 8)
l.
l li l l
sitowej
z:ewnł((tUla średnica ściqów
~
l
'
ścian~ sitową
IIU11
P,
l
'f:
mm
WSTĘP
Warunki technicme należy stosowaG przy projektowaniu okrągłych, plaskich Scian sitowych: a) nie wzmocnionych ani rurami, ani ściuami (np. ściana B na rys. l Jub ściana l i n n. rys. 2}, b) wzmocnionych tylko rurami (ściana A na rys. 3), c) wzmocnionych tylko ściągami (rys. 4}, d) wzmocnionych rurami i ściągami (rys. S).
~-
Nazwa symbolu
Jednostka
b g, D,
I. l. Zakres stosowania
.:J
i:c
Tablica l (c.d.)
Urądzenia ciśnieniowe
'
$UrrliJ)'CZne obciążenie ściągów
N
1.3. Okreiilenia 1.3.1. Wartość napręten dopuszczalnych k należy wyznaczać wg DT-UC· 90/W0-0/00 przyjmując wanoSci współczynników bezpi~zeits1wa następująco:
x • 1,65 • dla stali węglowych, dla których obowiązujące normy wymagania co do udamoSci i dla stali stopowych x .. 1,8 - dla pozostałych stali węglowych x 111 • 4,0- dla miedzi (mosiądzu).
ustala~
Rys. 4 l.WYMAGANJA KONSTRUKCYJNE ;u, Przekrój mostka między otworami u względu na dobre rozwalcowanie rur
powinien wynosić: a) dla stalowych Scian sitowych: ąraia•IS+3,4d11
(l)
b) dla mic::cb.ianych i mosiężnych ścian sitowych: ąlnin
V
1.2. Oznaczenia
2.1.
wg tablicy l oraz DT-UC-~0-0/00.
• ""
T br Symbol
d, d. d,
•
Jednostka
mm mm mm mm
Nazwa symbolu zewn~rma średnica
Sn:dnica rury średnica otworów rurowych w ścianie średnica oajwiększego kola, jakie można wpisać między koło podziałowe irub mocujących ścia-
GruboSć ściany sitowej nie powinna być mniejsu niż 12nun.
J. OBLICZANIE ŚCIAN S!TOWYC' J. J. ŚCiany sitowe nie wzmocnione ani rurami, ani ściągami. Grubość obliczenioWo\ Sciany ściqaml oblicza si~ %e wzoru:
3.1.1.
nę $&tową
i największe kolo opisane na części przez nuy, stycznie do rur śrtlda.ica podziałowa śrub rnocuMcyc::h
g
ściAny sitowej zajętej
D,
mm
Kianę słtow.-
(2)
O 1.3. ŚCiany sitowe wykonane z blach mogą być stosowane usadniczo tylko w rozwiązaniach konstrukcyjnych pokazanych na rys. 6 z tym, że:: dla rozwiązania wg 6c blach~ nałety poddać badaniom ullradżwiękowym, co najmniej w obsza. n:e poJ4czenia z plas:r:czem na nieobecność rozwarstwień.
rury
wewnę.uzna
• 2S + 9,.5 d11
' adńe
sitowej nie wzmocnionej ani rurami, ani
• 0,32·0·
k ~
za D przyjmuje się widkość wg rys. 6 a, b, c
(l)
l
69
fl-
3.3 Ściany sitowe wzmocnione tylko przyspawanymi rurami.
3.3.1. Spawane
rury ze Scianą powinno odpowiadać wymaganiom:
a) rura przyspawana jednostronnie do ściany (rys. 7a) powinna być w miarę możliwoSci osadzona ciasno w otworze (np. przywalcowana).
•·d--'L• > ill (7) 4 .•. t w gdzie Lh jest sumą boków spoin mierzonych wzdłuż jednej tworzącej bl
d
złącze
G
b
~
króCca (rys. 7a i b).
3.1.1. Współczynnik wytrzymałoSciowy ściany sitowej 'P określa się ze wzoru: ll·t-(n-1)d0 n ·t+ d.,
(4)
3.1.3. Grubość cz~i płaskiej Sciany sitowej (poza obrębem pęczka rur) sprawdza
a, ze w:toru:
(5)
Rys. 7
Qruboii: cz~ci ściany sitowej w obrębie ~zka rur zawalcowanych w powinna ponadto czyniC udośC wymaganiom pkl. 2.1 i 2.2.
ścianie
lub (2) DT- UC- 90 -{WO- 0/14.
3.!.4.
Grubość ściany sitowej w obrębie połączenia kołnierzowo-śrubowego IIX'wdza si~ wg DT-UC-90/W0-0/19 jak dla kolnierza stałego, przy aym IN~ ścian silowych wg rys. 3 i .S sprawdza się, niezale:f:nie od stosunku h/g, wuntni (20) i (21) Warunków DT-UC-90{W0-0/19, przyjmując za Dw + 2g1
-~ Srednicę uszczelki.
/Jł• ŚCiany sitowe wzmocnione tylko rurami zawalcowanymi.
3.3.2. Grubość ściany sitowej należy sprawdzać wg wzoru (5) oraz wg wzoru (l)
3.3.3. Grubość ~ciany sitowej w obrębie połączenia kołnierzowo - śrubowego
sprawdza się wg warunków DT-UC-90/W0-0/12 jak dla kołnierza stałego, przy czym grubość ścian sitowych wg rys. 3 i S :;prawdza się, niezależnic od stosunku "h/g" wzorami (20) i (21) warunków OT-UC-901W0-0/19, przyjmując za "D ..+ 2g," zcwnęti'Uią średnict; uszczelki. 3.4. Ściany sitowe wzmocnione tylko ściągami.
j
3.1.1. Zabezpieczenie rur zawalcowanych w ściance sitowej przed wyrwaniem ze ściany uważa się za wystarczające jeSii :rosr:ala spełniona ponitsza zależnoSC:
3.4.1. Sumaryczne obciążanie ściłjgów wyznacza siy ze wzoru:
(8) (6)
Wartość r~'d należy pnyjmowaC zgodnie z Tablicą 2.
gdzie: Tablica 2
Sposób uwalcowania rur
w ściance sitowej
l
.,
(9)
MP•
Zawalcowanie w otworach o powierzchni gładkiej
Zawalcowanie w otworach z rowkiem lub rowkami
11
' . l -0,905 2g.,;
5,0
3.4.2. Ciśnienie ustypcze na ścian~ sitową na skutek odciąiającego działania ściągów wyznacza sil( ze wzoru:
PJ p•p---
10,0
l
··D!
"
(10)
4
Zawalcowanie wg [ lub H oraz wykielichowanie k:ot'lca rury
III
13,0
3.4.3. GrubaS CSciany sitowej ze wzgl~du na ciSnienie zast~pcze wyznacza si~ ze wzoru:
&o .. 0,89· R.,
h 1/ "-f
(li)
JJJ. GrubośC części płaskiej ściany sitowej (poza obr((bem pęczka rur) sprawdza ~wg wzoru spdo.iać
JJJ.
(5). Grubość: czo;Sci ściany sitowej w warunki podane w pkt. 2.1 i 2.2.
GrubośC ściany
sitowej w
obrębie ~'((CZka
rur powinna
obrębie połączenia kołnienowo-śrubowego
lptlwdu się wg DT-UC-90/W0-0/19 jak dla kołnierza stałego, przy czym JNbośC Scian sitowych wg rys. 3 i S sprawdza sk;, nieMleżnie od stosunku h/g,
wzcnmi {20) i (21) warunków DT-UC-90/W0-0/19, przyjmuj~~oc za D..,+ 2gs uszczelJd.
~średnicę
3.4.4. GruboSć :kiany sitowej w obrybie pę-czka rur zawalcowanych w powinna spełniać wymagania podane w pkt. 2.1 i 2.2.
ścianie
3.4.5. Średnica rdzenia ściągów jest wyznaczona ze wzoru:
,--;,fi, • 11,31/
~
(12)
70 3.5. Sciany sitowe wzmocnione rurami i ściągami.
1.3. Okrdlenia l ustalenia
3.5.1. GruboSć obliczeniowa g 0 ściany sitowej wzmocnionej rurami i ściągami jest wyznaczona ze wzoru:
1.3.1. Kotwy- elementy łączlice dwie ściany u~dzenia ciśnieniowego w wzmocnienia jednej lub obu ścian.
(13)
U.2. Kotwy prolilowe · k(l(wy o pnel::toju poprzecznym kołowym, nym itp.jak np. zespórki, Sci11,gi, rury ściągowe
gdzie:
g:· grubo.Sć ściany zast~pczej, łj. ścianypłaskiej wzmocnionej tylkoścL,ga· mi, powinna spelniaC zależność: p,
(14)
1.3.4. Punkty (linie) usztywrUone • im
1.3.5. Kolo wpisane o średnicy l:l - kolo przechodzące przez co najmniej punkly usztywnione. Kolo o średnicy l:l mate pnecbodzić tylko przez taki na osi kotew plaskich oraz na linii usztywnionej, aby ta oś lub linia bylutvolll do koła. W uzasadnionych przypadkach kolo o średnicy 6 moie być wpisane rownici doolii żeher wzm~«:niających ści11ny J.J.6. Wartość napn;:żeit dopuszczalnych nalet.y obliczać wg Dl"·UC-'l<JIW~
0/00, przyjmując: a) dla stali węglowych, dla których obo~rujące normy ust&!aj, nia co do udamości i dJa stali stopowych:.~: • l,!i
b) dla pozostałych stali wqglowycb: l: • 1,6.5 c) dla sialiwa wartości współczynników .t nalc:ły ksze niż dla stali.
przyjmował
o
40~ wi~·
GruboSć częSci Sciany sitowej w ·obrębie pęczka rur zawalcowanych w Scianie powinna ponadto spełniać ...-ymagania podane w pkt. 2.1. i 2.2.
2. OBLICZENIA
3.5.3. Spawane zlącr.a rur ze ki1n4 JX'Winny spelniać wyrnagania podane w pkt 3.3.
l. J. Obliczeniową grubość ściany płaskiej, wzmocnionej kotwami P"'m•>wcrmi
3.5.2.
razlaionymi równomiernie w układzie prosto~tnym oblicza się według WZON .lSA. GruboSć ściany sitowej w ob~bie połączenia kołnienowo-śrubowego sprawdza się wg warunków OT-UC-90/W0·0/19 jak dla kołnierza stałego, przy czym gruboSć ścian sitowy(:h wg rys. 3 i 5 sprawdza się, niezależnie od sto:s:Wlku h/g wzorami (20) i (21) warunków DT-UC-90fW0·0/19pnyjmującza D,.,+ 2gs u....,.,o:trzną średnice uszczel~.
w którym: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO URZĄD
DOZORU TECHNICZNEGO
Urządzenia ciśnltniowe
OBLICZENIA WYTRZYMALOSCJOWE Ściany płask.ie wunocnione kotwami
OT-UC-90
W0.0/14
~ .. l · dla miejsc bez :złączy spawanych
:: • zb ·dla miejsc u t.l!\czarni spawanymi
::to- wspólczynnik wytrzymalo:kiowy zhtcza wg DT-UT-90/W0-0/ll Wt.6r (l) ma zastosowanie, jeżeli odległość skrajnych kotew od poct.ątku wyob· lenia ściany nia przekracza odległości między kotwami.
2.1. Obliczeniową grubo.ść Sciany płaskiej, wzmocnionej kotwami profilowymi, rozłożonymi
I. WSTĘP
w układzie nieprostokątnym (rys. 1) wyzuacz.a się ze wzoru: aJ+al
8~ .. 0,45 · - , . "
1.1. Zakres stosowania Warunki techniczne należy stosować przy projektowaniu Scian pla· :.kich, wzmocnionych kotwami profilowymi.
A
-'-
(2)
' k
w lctorym z- jalc w pkt. 2. t
1.2. Oznaczenill Wg DT-UC-90/W0-0100 i tablicy l. TahlicA l Symbol
a
b
Jednostka ~
nu n
al ,al
~
b
~
Nazwa
wie!kOŚ(;i
odlegloSć
w rzę
Rys. l
2.3. Obliczeniową grubOOć sciany płaskiej, wzmocnionej kotwami plllskimi, pojedynczymi kotwami profi.lowymi lub iebrami oblicza się: według WZOfV: g
0
średnica największego kola wjłisanego, określonego
w pkt. 1.3.!i.
w k1Ófym :: ·jak w pkt. 2.1.
•
V ri
045·6· ,.-;::--
'
(l)
71 WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO URZĄD DOZORU TECHNICZNEGO
Ur:ąd:teoia ciśnieniowe
OBLICZENIA WYTRZYMAWŚCIOWE Otwory w kUmach i wzmocnienia kianck oslabionych otworami
Tablica l DT-UC-90
W0-0/18
Symbol
o,
Nazwa wielkości
Jednostka
zewnętro~a
mm
Srednica elementu walcowego
lubdna
o.
wewnętrzna średnica
mm
elementu walcowego
lubdna DOS(
l.WSTĘP
l.l.l.aiu'r.s litosowaola Warunki techniczne należy
t.l.l. Niniejsze warunki cec::hniczne można stosowaC do elementów, w których najwi"kszy wymi.tr otworu nie przekracza:
welemencie walcowym: a)
:
'"
mm
d.
mm
;:,:
mm
zewnętrzna średnica elementu stożkowego w przekroju przechodzącym przez środek otworu najmniejsza neczywista grubo.ść ścianki w elemencie osłabionym otworem najwi~za średnica otworu nie wymagaj~& wzmocnienia rzeczywisty wspOłczynnik wytrzymaloSciowy elementu osłabionego otworem nominalna średnica wzmocnionego otworu
stosować
pny obliczaniu wzmocnieil osłabionych otworami elementów walcowych i stożkowych spełniają cych warunki podane w p. 1.1.2 podlegajl\cycb ciśnieniu wtwtl~tnnemu i den wypukłych
l
mm
0,35·Dt,jeżeliD: ~
1500mm
h) 0,5· D,(jednakniewi~jhitSOOmm),oileD.: < J.SOOmm c) jeżeli:
o...
• -Po S O,Q7 MPa {łącznie z przypadkami elementów pracują cych na podciśnienie) albo ·po :S: 2MPaorazDwS' 170mm
d
mm
go
mm
obliczeniowa gruboSC
mm
eksploatacyjny naddatekgrubości ścianki kr6ćca
mm
najmniejsza rzeczywista grubośC ścianki króćca
mm'
pole wzmacniające i tego elementu wzmacnJaj"cego
,, c,,,
,,
'" F,
króćca
współczynnik uwzględniający wlasności
'i
wytnymalościowe
materialu i tego elementu
wzmacniającego
R~i
MPo
granica plastyczności materialu i tego elementu
R~sw
MPo
granica plastyczności materialu ścianki wzmacnianej
wzmacnJającego
I.U. ~ajwi~kszy wymiar otworu w elemenciestożkowym oblicza s~ według zależności podanych w pkt. 2.1., z tym, te :runiast Dl nalety przyjmowaC D/ {rys. 1).
J. OTWORY NIE WYMAGAJĄCE WZMOCNIEŃ
3.1. Welemeocie walcowymnajwi4;ksza średnica dnotworu nie wymagająca wmtoc· nienia równa. się najmniejszej z: wartości, uryskanych z parUższych wzorów:
. {t) d • 0,35 Dz
(2)
d • 200 rnm
(3)
WartośC współczynnika Zn:
oblicza się ze wzoru: (4)
3.2. W elemencie stoikowym najwi~ksza Sre.dnica d,. otworu nie wymagaj4Ct:go wzmocnienia równa si~ najmniejszej z wartoSci otrzymanych z wzorów:
Rys. l
(S)
1:. OZNACZENIA l OKREŚLENIA
%.1. Oznaczenia
d-0,35~
(6)
d•200mm
(7)
gdzie Zrz obUcza się z:e wzoru:
W&DT-UC-90/W0-0/00i tablicy l. (8)
1Z. Okrdleni.a Wmtocnienia oslabionych otworami elementów walcowych, statkowych oraz dco~ poniżej dla uproszczenia opisu nazywane wmtocnieniami otworów w
t)tb elementac b.
3.3. Otwór
nieokrągły
nie wymaga wzmocnienia,
tworzącej nie przekracza wartości d,..
jeżeli
jego wymiar
wzdłuż;:
·
72 4, wZMOCNIENIA OTWORÓW W ELEMENTACH WALCOWYCH
F'WfJfl ~F s" .. F'ur
roDLEGAJĄCYCH CJ$NIENIU WEWNĘTRZNEMU
4.1. Otwory nie spelni.aj"ce wyrnagań pkt. J. l. powinny być wzmocniooe,jcteU osłabienie wywołane tymi otworami nic :rostalo UWZJI~coc PRY obliczeniu grubości kianJd elementu waJcowea:o Jub jeteli naddatek BfUboścl ścianki ponad g0 nie stanowi wystuaająccgo wzmoc~nia.
gdzie F'str i F"su SI! połami powierzchni przekroju materialu straconep odpowiednio w pierwszym i drugim otworze. 4.6. Elementy wzmacniające powinny być tik rozmieszczone, aby jak najwię:cq materialu
4.2. Jeżeli oslabienie otworuni :rostalo uwzględo.iooe przy obliczaniu pbości ścianki, to tatie otwory nie wymagaj4 wuoocnicnił. (op. w walculcu nędy otworów na rury, otwory włazowe w dnie).
4.3. Jeżcli w elemencie u~d:eola ciśnieniowego długość mostka pomiędzy dwoma otworami wymagającymi wzmocnienia, mienona na linii l~l.'łcej środki otworów, jest mniejsza od średnicy rnnicjuea:o otworu, to oa.Iety tak obliczać ścian~ elementu, jak gdyby nie było mostka.
wzmacnającego znajdowało si~
w pobliżu
kraw~dzi
otworu.
4.7. Spawane zfącza elementów wnnacniaj21,cych z plastc"zcm walcowym powi& oy być takro:twi4Uilt, aby wzmocnienie wraz z elementem walcowym twonylll jcdft4 calość pod wzgl~em wytnymałośdowym. Warunkowi temu odpowiadaj' przyldady podane na rysunkach 3, 4 i 2 (SUOlll prawa).
~~
4.4. Obticzenie wzm<Xnienia ścianki oslabiooej otWorem polega na ustaleniu i porównaniu (zgodnie z punktem 4J.):
Rys. 4
Rys. J
• UoSci m•tuiału str•cooego • ilcici materialu wzmacniaj,cego
4.5. Niczb(c!ną ilośC materiału wzmacniaj"eeJO w zaletDoki od Uości materiału wtala si~ w sposób pośrcdo.i u pomcq pól powiertchni prukrojów tych m.akrialów, a mianowicie poddaje się analizie ograni~ prosto~tem wzmocnienia ABCD cz~ pnekroju, pacprowadzonego przez oś elementu walcowego i oś otworu (rys. 2). Wymiary prostok.,ta wzm<XDieala określa $1ę w sposób następuj~:
S. WZMOCNIENIA OTWORÓW W DNACH WYPUKLYCH
wyciętego
a) podstawa prostokąta równa si~ 2d,
b) wysokość prostokąta równa sio 11 + lrt 111 mniejsz,. z waności 2.S 1,." i 2,S grr. •
+
11,_ Jdzie :u 11 pnyjmuje 5iq
5.1 ObUczanie wzmoc:nieil den przeprowadu si~ w sposób podany w pkt. 4 db elementów walcowych z tą różnicą, ic prostok4t wzmocnienia (rys.2) zmienia s~ na wycinek pierśclenia (rys. 5).
Wzmocnienie nie powinno zachodzić na wyoblenie dna koszykowego, a w dnk ' eliptycznym i kulistym na pierścieil, wyznaczony w rzucie poziomym średnicami ·
D,i0,8 ·D,.
Pole powierzchni przekroju materiału wzmacoła,keego (FwuJ nie powinno być mniejsze od pola powicnchni packroju materialu stracooego (F.,), (;Z)'li: FWf~!!__~-- F._
Rys. 5
:·
5.2. Obliczeniowi!, grubość g 0 t ścianki w kulistej czę.ści pełnego dna koszykowe· go lub cz~i środkowej (o śtednicy0,8 D1 ) pełnegodna eUptyc:mego wymacu się
ze wzoru:
Rys. 2
Pole powierzchni przekroju materiału straconegowynosi dla przykładu na rys. 2:
Współczynnik wytnymalościowy Ył. nalety ustaliC według tablicy
2.
((~ .j gdzie g" jest grubokią ścianki elementu w.lcowego, obliczonłi pny utyciu współczynniki!. wytn.ym.alościowcgo icianki, jaki ta ścianb. posiada w miejscu rozpatrywanym przed wycl~icm otWoru. Polc powicncbni przekroju materiału wzmacniaj4cego jest sumą szeregu składników (cys. 2), a mlanowłcie:
Yt w zalctności od
H,
D,
,.
H, 01
0,18
0,20
0,25
0,30
0,3!i
0,40
0,45
0,50
2,68
2,39
1,84
l,SJ
!,30
1,13
1,12
1,10
Do obllczc6 aaJcty przyjmować wartOŚCi Yt zao~looe
Przy oblicuniu innych nit F 1skladnilców F._. aaJe:ty uwzg~ć cweotuałn4
róż.n.icę we własnościach wytnyrnalościowydl materiałów podstawowych klan·
do jedDcgo znaku
dzic:slętDego
po przecinku.
Dla wł.rtośei pośrednich Wety zastosować intetpotację.
ki wzmacnianej i wzmocnień stcsuj'c wspóleqlmik. a:,: (li)
5.3. Wymaaania pkt. 5.1. i S.2 nie mają z.utosowania do tych otworów w dnie wypukłym. których wpływ osłabiający na ści~ dna zastal uwzględnlooy w wartości 'lt'Sf:ÓICZynnib Yw wg tablicy 2 w pkt. 3.2 warunków technicznych
Nie dopuszcza siq stosowania wartości"' :> l. Jeże Uprostokąty wzmocnienia dwóch ~otWorów cxęściowo się poby· wają, a wykoomie wzmocnień oddzielnic cłla bż.dcgo otworu jest koostrukeyjnJc niernożtiwe, to nalety dla obu otworów dać wspólDe WDnOCD1c:IUc o polu pru· kroju:
DT-UC-~0,1)8.
6. WZMOCNIENIA OTWORÓW W ELEMENTACH STOŻKOWYCH Oblicz.uU.e wzmoenieli otwordw w clcmeDtach stoikowych pruprowadza si~ w taki sam s:pos6b jak w clcmeDtada walOOW)'ch.
73 eiltg dal.uy tablicy J,
WARUNKI TECHNICZNE URZĄD DOZORU TECHNICZNEGO
DOZORU TECHNICZNEGO Urqdzenia dśnieoiowe OBLICZENIA
DT-UC-90 l
W0-0/19
WYTRZYMALOŚCJOWE
Srubowe
d,.
mm
d,
mm mm
g, g g,
g,,
mm mm mm mm mm mm
rsi•rs
mm
h h, h,
mm mm mm
t,
mm
l,
mm mm
u u"
WSTĘP
1.1. Zakres stosowania. 1.1.1. Obliczenia mają zastosowanie przy projektowaniu kołnierzy okrutycho konstrukcji spelniających wymagania. obc.Sione w pkt. 2 i podlegają_cych działaniu ciSnienia.
1.1.2. Kolnierze kryzowe wg rys. (5, 6, 7, 8) urtądzeniach ciśnieniowych, dla których p~ S 2MPa i -20° C .S r,. .S 200°C.
mogą być
stosowane w
1.2 Oznaczenia Przy obliczaniu polączeil kolnienowo-śrubowych stCl'iuje s i~ oznaczeniawg0T-UC-90{W0-0/00it.ablicy l.
Tablica l
g,
g,
lsi
Symbol
5 1.S2
2
3
"·
N
N,
N
sila montaiowego naciągu śrub w połączeniu kolnierzowym sila ruchowego naciągu śrub w połączeniu kołnierzowym
N
siła
nacisku na uszczelkę wywołująca w niej
naprężenia ar
p P,
M~
N N Nmm
=n
Nazwa symbolu
Jednostka
l
s
mm
3 średnica
rdzenia śruby przy montatowym
naciągu śrub
Puł~czenia kołnierzowo-
f,
d,.
2
sila naporu płynu na połączenie kołnierzowe sila osiowa w szyjce kołnierza od ci.Snienia moment wypadkowy sil zewnętrznych przy mont.t.źowym naciągu .śrub
s
FI• Fl l'l,l!2
c,
mm' mm mm
w
mm'
a11.awae n, n,
nun
iredt1ica rdzenia Sruby przy ruchowym naciągu Stu b Srednica przekroju uszczelki okrągłej rzeczywista szerokość uszczelki szerokość czynna uszctelki gru~ uszczelki grubość cz~i walcowej szyjki kołnierza gruboSć żehra w kołnierzu żebrowanym grt10.:~ zastypcu nyjki kołnierza tebrow&nego grubosC maksymalna szyjki kołnierza grubość szyjki kołnierza w sprawdzanym przekroju (i • l, 2, .... n) promial średni sryjki kołnierza w sprawdzanym przekroju groimć kryzy kołnieru grubo!.ć to•slępcza kryzy kołnierza tebrowanego szerokosć żehrd
dlugo..k robocza poląctenia gwintowanego dlugoSć szyjki kołnierza. odleglośC rozpatrywanego przekroju szyjki k.olnierza od powierzchni kryzy środki masy pól F 1 i F2 środek masy pola F 1 + F1 pola przekroju kołnierza odległość środka masy od linii oboj~tnej odległość linii obojętnoj od rozpatzywanego przekroju szyjki kołnierza (i '"' l, 2, .... n) wskainik wytrzymałościowy szyjki kołnierza ramiona sil zewnętrznych działających na kołnierz liczba śrub w kołnierzu liczba zwojów gwintu 111 długości 11 tiłJ
ciąg
l l
2
M"
Nmm
'·
MPa
"·
MP• MPa
'"
MPa
at,.
MP•
'"
MP•
(11"'' a~,.
MPa
a1,, a~,
MP•
'··
3
moment wypadkowy sil zewnętrznych przy ruchowym naciągu śrub naprężenie ściskające w uszczelce wywołane silą
.,
MPa
l,
MPa
N..,
nól~rue §ciskające
w uszczdce wywołane silą S w szyjce kołnierza przy
montatowym naci~,gu śrub w szyjce kołnierza przy ruchowym naciągu śrub naprętenie zastępcze w kryzie kolnierza przy montaiowym naciągu Srub napn;tenie zastępae w kryzie kołnierza przy rucbowym naciągu śrub naprę!enia zastępcze w gwincie kołnierza przy montaiowym uciągu Srub naprężenia zast~Ypcze w gwincie kołnierza przy ruchowym naciągu Srub nap~tenia dopuszczalne dla maltri.tlu w temperaturze otoczenia, przy mont.t.towym napręzenie zastępcze
nac~gu śrub
D:t
o.,
mm mm
D,
mm
o.
mm mm mm mm
D, D,
""
D1 doD 1
mm
d,
mm
n, n.
dopuszczalne dla materialu w temperaturze obliczeniowej; przy ruchowym naciągu Srub średnica zewnętrzna kryzy kołnierza średnica wewnętrzni kryzy kołnierza średnica zew~trzna elementu walcowego średnica wewnętrzna elementu walcowego .średnica podtialowa. otworów pod śruby średuica średnia uszczelki średnica wewnętrzna uszczelki średnice twi4J:ane r: kołnierzem i obn:etem poduuculkę średnica.
otworów pod śruby
2
3 liczba żeber w kołnierzu żebrowanym liczba zębów po jednej stronie uszczelki
Blt-Blk
współczynnik kształtu kołnierza
BI!•Blt
współczynnik bztałtu kDłnierza
c
do wzorów upros:.u:zonycb wsp61czynnik uwzgl~iają,cy nadą,g montażowy śrub na uszczelkę pczy parunetncb obliczeniowych
b
współczynnik zabezpieczający
napr~Yi.enie zast~Ypcze
naprętenia
dakzy tablicy J.
dal$zy tablicy 1.
•
a
przed spadkiem S u skutek pełzania materiału uszczelki współczynnik wytnymJłościowy gwintu śruby siły
współczynnik wytrzymałościowy zależny
od todnju awinru
.rl.x... l
współczynniki bezpi~wa.
dla montatowego
naciwJśrub ~.x.l
współczynniki bezpieczeństwa
d1a ruchowego
naciągu śrub
1.3. Okrtślenia 1.3.1. Kołnierz zszyjq- k.olnien
składający
si'Y z:
a) byzy i szyjki, wykonany jako jednoczęściowa odkuwka lubodlew (rp;;. l), b) kryzy i szyjki, polą,c!OOych ze sobą spoiną (rys. 2 i 3),
c) layzy i szyjki, wykonany jako jednocz~iowa odkuwka i zlączona z elementem walcowym połączeniem gwintowym (rys. 4).
J.l.2. Kolnicez kryzowy • kolnica składający się z kryzy: a) luźnej, nasadzOllej na element walcowy {ry5. S l 6), b) Niej, ~j'"""'"""' woloowym ~gwintowym ('Y" 7), c} stałej, polą,~ej z elementem walcowym spoiną, (rys. 8).
1.3.3. Kołnierz żebrow~ny . kołnierz składający się z kryzy stalej przyspawanej do elementu walcowego oraz z teber wzmacniających (rys. 9). I.J..ł. Montażo\ll)' naci~g śrub- suma wszystkich osiowych sil rozciągających, powscala w śrubach przez dokręcenie nakrętek przy temperaturze otoczenia. i bez ciśnienia wewnętrznego.
1.3.5. Ruchowy nacią.g Srub - suma wszystkich osiowych sil rozciągających w srubach, po uzyskaniu naclltgu montażowego, w czasie eksploatacji przy ciśnieniu obliczeniowym i w ternpenturze obliczeniowej.
powstała
2. WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE 2.I. Ustalenia
l.l.l. Napr~żenia dopuszczalne dla poszczególnych elementów połączenia koł mcrzowo-srubowego {kryza, szyjka, Sruby) należy ustalać wg DT-UC-90/W00/00, przy czym:
temperatura obliczeniowa dla okreSlenia wartoSo:::i Jt~ i RiT )t w połącze niach nie zaiwlowanych może być skorygowana wg wykresów (rys. 10- 12), b) wspólczynnik.i bezpieczelistwa podaje tablica 2.
a)
szyjkowych, spawanych z materiałów o różnych wlasnoSciach dla ct.łego kołnierzajednakowe na~enia dopuszczalne, odpowiadające materialowi o wlasnoSciach niższych. W
kołnierzach
v..-yuzyma\ościowych, należy przyjąć
2.1.2. Szerokość uszczelki odnosi si~dokonstrukcji powierzchni uszczelniającej Uyć usuloru: wg tablicy 3.
i powinna
l. l .J. Materiał uszczelki powinien być dostosowany do maksymalnej temperatury jaką uszczelka może osiągnąć w ruchu.
2.l.4. Granica plastyczności materialu uszczelek metalowych nie powinna pne. kracuć granicy plastycmośd materialu kolnicny lub obrzeży z którymi uszczel· ki będą współpracować. 2.1.5.
Nakładki
i wykłAdziny antykorozyjne nie uwzgl~ia się w obliczeniach
Rys. 2
wytrzymałościowych.
1.1.6. Koostrukcja kołnierza żebrowanego powinna spełniać nast~pujące wyma· gania· a) żebra wzmacniające powinny być rozmieszczone symetrycznie między otworami pod śruby, a ilość żeber nie może być mniejsza od ilości otworów, b) grul;lość żeber wzmacniających powinna być mniejsza od grubości kryzy i spdniaC warunek:
g !
~~
s
2g
c) żebra wzmacniające powinny być nachylone do osi kołnierza pod kątem 45°, d) material żeber wzmacniających powinien posiadać własności wytrzymałościowe nie ni ts ze nit własności wytrzymałościowe kryzy lubelementu walcowego (szyjki). Tabłka l Wspól.~eynnilci.
Rod.J.aj 11\lletialu
'"
~Ptlł
.,
St~l w~glowa
i SIOp
ud..:! mości S!łl w~glowa
w nonnie
3
•" g
...........
1.3 1.3
SS , ,, ,.
,.
~
w nonnic ud.amoSc••
•opow• z Qie
.
,.
M
1.1 1.1
,. " ""
1.1
l>
IJ
1.65
SLil węr;low1 i SIOJIOWI:;;: ~ Sl.ll wo;lowa i
l
,,"
nie wytanone Mitdi i jej stopy ,l,lyminium i·
~·
1.3
EJn~fitcm płytkDW)'nl,
~
:l
~
IJrlfUem płytkowym.
e
~
,
ra~lu łNb
1.1
_.,.._
Żeliwo
uiNb
...
rucbcr.ve1o
określ~
i stopolWI t nie
ud~rooSci~
Sialiwo
..
montaiowcJO
bezpiecuilstwl
obeil~
w nonnic udllmoi.ei~
.
Rys. J
75
'
ł"
t+t
1l
l
~
~
""
Rys_ 5
Rys. 7
b/
Rys. 9 Rys. 14
"
76 Tablica 3 Cz.)'llnll~ uw:~. Ue.
Lp
• l'
uszcuUu~u
t!
1.. J
'
' '
~.., f-
'
D,
j
- """"""''
l ., ,". !. .o
' D,•D"* --2-
2U
U•d,
2U
b!mb~
l~
!
'
U•d.
~ ,
.
•
6
o,-o...
3,47/U
--2-
u
3,47/U
2U
-
~ l
Dl• D"*
'
.
mct&Wwc:j
....
mlękki~j
przy m:cz.ywiMcj
J
1
-"'"
uszczelki
1
l
iC~rukqł.
2
o~-lo..
lt
),47
fU
u
],47/U
u
0,85
r;:
~~~· Ilw~ . _h -
~ l_J__.
l.
De•DJ -2-
Oe-DJ -2-
u
3.47/U
u
3,47
r;;
·_\)L __
2
' A
u . r ,/// •
J
- D',-.
• '
o, o,- o, u 2 2
~~.a l'1 l i
Miękka
],47/U
ł
!
Do /)7 •
o. en- Da u -2-
-2-
l,47fli
u
],47/U
.,a ~
pma z kauczuku natunlne&a lub iynlelycmeao
Dl+ o~• 2
01-10"*1 L
3,47 [jj
1. prtt'da4kami płóciennymi TektuJII~eehnier.n•
~~~ f;.
0,25g,
Tańl.en
(teOon)
j ~l
'·'
''·
8,0
J.Sp.
02+
o...
D:t- o.. -2-
MT.fU
].,47
ru
ł ~
'
2
40,0
6....
21,0
l
''·
12,0
F1lowany
r. wyt.1rt.mcj mK:d1; lub 11'101li11.d1..a
16.0 li,S
plc!Kicli
~ ielau
li,S
1 wyU.1'1.D1W&O •kimlni11m.
-2-
lub mi~kltiej stali
z monelu
'-6"
u. stali Cr u llł.li nicrdzewnej lub kwasoodpornej Ptulc:i,rowlQ-
.,.,....
! ...........,. plcric!leń
meta-
lowylub~·
aty ptericiai. V'
1Jp.
l grafHOWllll.l (TIG) pokosloWIII.I
Plyta au.c-ow• pru.awa11.1
J).
t
".
bnprq;nowan•
Masa tzbnlowo-b.aczukowa
u ],41/U
],
:
2p,
Fibca
~v--1 ]~l
1'-'l .l'>k~~ l
'·'
z pnckltdkami ptóclennyml
mc!talowy
7
'·
Filc tcdudctny
l
:
O, l
Tw•rd•Jit.l""' • bunuku ,..,uralnc:&
t\rk.unc z włóbY. roi.liMego {l b>noplluhjuty)
ff+~ ~~
~~~
Shau'a więksuj lub równej 1S
Korek prasowany ! ''""'
D, 6
MP,
z buczuku II.I!Unllnc&o lub 1yntetycme1o
olwardośclw1 Mięłeb
'•
MP,
&u ma z luuczulcu syntctycme~~:a a 1Wordc-6ci
Twarda~
LD,t:l".j
8fj
'•
""1 Shon(t paaikj 1S
3,47/U
DJ
'
Tablic.~~4.
R'xbaj us1.czdki
Ds •
Vl
•
6
~~~e~alowy
~
olawiu
...o B.S SS,O
4,\p
'-"'·
'"·-"'· ''·
,_".
'-"'·
"·
l wyżarwneco 1i1.1minlwn
62,0
z wyU.noaeJ mWW lub InO$~
91,5
1. łcbu
126.l
lip.,
153.0
,"..
113.0
l )p.
l.ab miękkiej 111\i
'"""""
lutali-4-6"0
(dNI u 111li nicrdzewnej lub kwasoodpomc:j
9J,.
77 ciąg
dwlszy
t~blicy
3.1. Obliczanie sil naciągu
....
Roduj uszczelki
... ... ''· '··-;·""'
MP•
)8,5
.......
Wn-:hON ubeiet:JO
"...
l .
lu• lu•
63,5
>)p.
20,5
...,,,_
·", 20,5
'
. """
' '
il
··-"
,
p.
...
2M
(2)
S•n·D,. Ua.·a,
5p" >Jp.
.'1.5
'
(3)
Du, Uu- wg tablicy 3
-
......... c,
"·'
uwl"
''·
Tabłka
2
JOO"c
l, 1,1
1,6
f1r-
6>p"
<6,0
S
w...... MMcrilh.'lzcll!:lki
Srub oblicza s i~Y wedlug wzoru ( 1):
w którym:
5p"
2M
kowlzwewaęc~
naciągu
(l)
"'' ''·
uwlóH•<>
i
J. U. Wartość siły ruchowego
..
•-1·
Pnekladlnt arbeslem 'PLnla meUioWII
śrub
~.
juli
ID
3.08LICZANJE POLĄCZEN KOLNIERZOWO -ŚRUBOWYCH
4.
wg tablicy 4.
b- wg tablicy 5 .
3.1.2. WartoSć siły montatQwego obliczonych ze wzorów (4) i (5).
naciągu
Srub przyjmuje si!Y jako
wi~kszą
z
(4)
""''
(5)
N,,a•C ·N, w których:
2,0
'
Du• Ucz· wg tablicy 3. am-wgtablicy4.
··~;";~
1,0
2,0
3,0
1,0
1.6
"
2,0
2.<
N,- wg pkt 3.1.1 C .. 1,2- dla Du S SOOmm
tm~kkicjsuli
1.0
1.6
2.0
2.<
C•l,4-dlaD,. > 500mm
,,.... '"""'"'' ·~"'" ; ;
,.
1.1
2,1
2,8
1.0
1.6
2,0
2,<
1.0
l,
1,7
1,9
~
...1
'"".""'"l
i cksuapolaojo; •
'
.;
l
1,0
3.2. Średnica rdzenia śruby. Średnica rdzenia Srub powinna być co najmniej równa większej z waności obliczonych wg wzorów (6) i (7)
(6)
Tablica 6
b:tuj wykon.allia Wbiaabętt.l!.
WapólczyMik
l&fllbDe(C) ..
OJ
im1aio dokladile (B)
0.75
dokładne
l~
(A)
(7)
•
1>moa:~ być ~e W)'l..clllie dla p • $ 1.6Mhl-20
w lctócych: N .... N,- wg pla:. 3.1. k1. Q· wg pkt. 2.1.1. w· ustala projektant, wg tablicy 6.
s
200"c
3.3.
Kołnierze
szyjkowe jedoocz~Sciowe i spawane.
3.3.1. Zakres obliczeń. Kolnierze szyjkowe (rys. l -))oblicza hyzie. ·
3.3.2. Wartość
napręteń zastępczych
si~ na. naprężenia
zasi!Y))t'ze w szyjce i
w szyjce kotnierza wymacza si~:
a) przy montaiowym naciągu śrub- wg wzoru (8) (8)
b) pny ruchowym
.·-
bilciągu śrub-
wg wzoru {9)
Mu
V
W
(9)
78 3.4.2. Wartość naprei:eó zastepczych w szyjce i kryzie kołnierza oblicza si~ lVI piet ).3.2 i pkt. 3.3.3 przyjmują~ we wzorze (14): D". • DJ.
J.J.2.1. Wypadk~we momenty sil ze~trznych oblicza sie: a) przy montażowym naciągu śrub· wg wzoru (lO)
3.4.3. Wartość napr~żeń zast~pczych w gwincie wyznacza si~; (10)
a) b) przy ruchomym naci11.gu
śrub-
przy montażowym naciągu śrub wg wzoru (22)
N.
wg wzoru (l l)
a1". -a OT •
(22)
g
{li)
naci.,gu śrub wg wroru (23)
b) pn:y ruchowym
w których: (Z))
(12)
(13)
a" •0,2S(2D()- D11 • D.) a~
(14)
• O..S (D 0 - D,.,- g)
(15)
N'", N,, P- wg pkt. 3.1
w których· Nm,Nr- wg pkt. 3.1 D4.lt - wg rys. 4 a • 0,4- dla gwintu metrycznego a • 0,44 - dla gwintu rurowego i Whitwottha
14.4. Wartość nacisku powierzchniowego gwintu wyznacza si~: a) przy
montażowym naciągu
Srub- wg wzoru {24)
J.J.2.2. Wskaznik wytn.ymalośdowy szyjki kolniem (rys. l· 4)jcsttonajmniej· sza wartość wskażnika wytrzymałościowego obliczonego dla poszczególnych przekrojów szyjki w zalaesie O .S: In S l,
w.. zn [zF1·.- 1+
b) przy ruchowym
2
0,25r,,{g;- 0,2.Sg ) + 'si · Bsi ·C;· B2k]
l
J + Btk
+~t+ 3~ł
naciągu
Srub wg wzoru (15)
(16) (25)
w którym:
.ts. Kołnierze kryzowe lużne. {17)
3.5.1. Zakres obliczelt. Kołnierze kryzowe (rys. 5 i 6) oblicza się
B2k. 0,32 [
2C,•0,78.r;;;;]
Ci +0,78J 'si. Ksi
Y~.· -:.
{18)
'n
na r1.apręienia zastępc:te w kryzie lużnej.
3.5.2. WartoSć napn;tenio. zast~pczego w kryzie luinej wyznacza si~: a) przy montaiowym naciągu śrub · wg wzom (26)
2Nm (Dl)- D~) 0
Do obliczeń wskażnika wytrzymałaściowego motna przyjąć pn:elaój poprzec my kołnierza {rys. l • 4) pomijając powierzchnie przylgi, wpustu i wypustu, rowka i otworów pod śruby. Wskażnik wytrzymałościowy szyjld
b) przy ruchowym
"" -
-.-,o-,.-"'_-o-'...'-_-2-'d'-)-hco,
naciągu śrub
(26)
- wg wzoru (27)
(27)
kolniena można również obliczać Ie wzoru:
3.6 Kolnione kryzowe gwintowane. w którym: B1l- z wylcresu (rys. 13) Bz.:: ·z wykresu (rys 14)
3.3.3.
3.6.1, Zakres obliczeil. Kołnierze kryzowe gwintowane (cys. 7) oblicza s~ na napr~enia zastępcze w szyjce, kryzie i gwincie.
Wartość napr~żenia zastepczego w kryzie kolo.ierza wyznacu sie:
a) przy
montażowym
3.6.2. Wartość n.apr;Zeń w szyjce i laytie kołnierza oblicu sie wg pkt. 3.3.2. • przekroju dla l.r~• l, • O oraz wg pkt. 3.3.3. przyjmując: we wzorze (14): D.., • D 1 , a we wzorach (16) • (21):
naci4gu irub · WJ wzoru (20) (20)
3.7. Koln.ierze kryzowe stale spawane.
2N,(D0 -D..,-2g.s)
(21)
•
tc·(DIA-2do)h1
3.4. Kolnienoscyjkowe gwmtowaoe.
)
1/j
el-ci.
3.6.3. Wartość naprężeń w połączeniu gwintowanym • oblicza się WJ pkt. 3.4.3 oraz pkt. 3.4.4
b) przy ruchowym nad.,gu śrub wg WlOnJ (21)
Oj, •
8st•&s·z. 's;•rp
k 1 .· ·
i) ' ~ - ._...,/ 'l_ 3.4.1. Zakres obliczeD.. cr-·.1 Kolnierze szyjkowe gwintowane {rys. 4) oblicu się oa naprętenie szyjce, kry:d.e i Jwincie.
·jJI -r" \
~;w
3.7.1 Zakres obliczeń Kolnierze luyzowe stale (rys. 8) oblicza sic; na oaprężenia zastępcze w kryzie i szyjce. Kolnicne o
spełnionej zaletoości !l >3 można obliczać jak kolnierze luźne. g
79 3.7J. WanoSC napręten w szyjce i kryzie kol.nieaa -oblicza si~ wg pkt 3.3.2 w pnekrojudla/,1•/1 •0otaz wg pkt. 3.3.3 przyjmując we wzorze(14): D.., • Dwt, awewzorac:b(l6)-(2l);g,1•g,•g, r11 •rs> C1•C 1
WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO URZĄD
3.7J. WanośC napr~mia w kryzie dla kołnierzy o zależności !! >3 · oblicza
DOZORU TECHNICZNEGO
g
się wg pkt.
3.5.2 przyjmując:
we wzorze (26): D5 • D., we wzorze (27): Ds • D,.-
P(D.,- D..,)+
P~(D.,-
2
Urządzenia ciśnieniowe
OBLICZENIA WVTRZVMALOŚCIOWE Pokrywy włazowe i pokrywki
D..,- 2g)
'
I. l. Zakres stosowania Obliczenia należy stosować przy projektowaniu pokryw włazowych i pokrywek.
3.1.1. Zakres obliczeń. Xolnierz żebrowany (rys. 9) oblicza si~ jak kołnierz kryzowy stały z tym, te we wzcnch zamiast grubości szyjki g oraz grubości kryzy h przyjmuje się wartości astępcze g1 oraz h1 . 3J.2. Waność napr~żenia w szyjce i kryzie kołnierza- oblicza się wg pkt. 3.7.2. przy czym: a) za grubośC g przyjmuje si~ g1 • wg wzoru (28)
1.2. Oznaczenia wg DT-UC-90/WO·OIOO i tablicy l.
Jednostka
Nazwa wielkoSci
nun
b
nun
d,.
nun
wielka oś eliptycznej pokrywy lub pokrywki mierzona wzdluf otworu, mała oś eliptycznej pokrywy lub pokrywki mierzona wzdłuż otworq, średnica rdzenia Srub mocujących pokrywę lub pokrywkę.
1.3.
h przyjmuje się h1 • wg wzoru (30)
Tablica l
a
Symbol
w którym:
grubość
W0-0/20
I. WSTĘP
N
3.8 Kolnien:e tebrowane.
b) u
DT-UC-90
Określenia
i uslaleaia.
1.3.1. Przez pokrywy włazowe i pokrywki otworowe należy rozumieć nie zamocowane na obwodzie i przyciskane do ścianek naczynia przez ciśnienie płynu majdującego się w nim.
płyty
w którym:
pokryw i pokrywek powinien być laki, aby niemoźliwe było uszczelki przez ciśnienie. Wymaganie to uwata si~ za spelnione, jeteli zostały zastosowane uszczelki metalowe lub lrombinowane względnie jeteli pokrywy mają wyst~p. 1.3.2.
(31)
3~. Obliczone naprężenia w szyjce, kryzie i gwincie kolnierza nie mogą być Wl~e:
a) dla montażowego naciągu śrub
asm, atm, a1111, • od naprężeń dopuszczalnych k1, b) dla ruchowego naciągu śrub asr, au, a,,,. od na~teń dopuszczalnych /q, przy czym: k1 i *l· wg pkt. 2.1.1.
Kształt
wypchni~de
Wysokość występu powirma być co najmniej o S mm wi~kua niż grubość uszczelki. Szczelina pomi~dzy obrzetem otworu a brzegiem wyst~pu pokrywy w dowolnym miejscu nie powinna byt większa niż 3 mm przy ciSnieniu obliczenio· wym nmiejszym niż 3 MPa, a l mm przy ciśnieniu obliczeniowym większym niż 3MPa.
1.3.3. Śruby powinny być wkręcone do pokryw i pokrywek na gwint, a od strony zanitowane lub spawane uszczelniającą spoiną pachwinową. Połączenia śrub z pokrywlcanti za pomocą tylko zł\czy spawanych mocnouczeł· nych jest dozwolooe pod warunkiem, te zostanie u.cbowana prostopadłość osi śruby do płaszczymy powierzchni przylgowych. ciśnieniowej
1.3.4. ŚrednicQ rdzenia d~»~ śrub mocujących pokrywQ lub pokrywkę nalety ze wzoru (6) wg DT-UC-90/W0-0/19 pld. 3.2. przyjmując, te N.. • b. S wg pkt. 3.1.1.- DT/UC·90/W0·0/19,1ub N'" • n:· D,.· Ur:l ·a'" obliczać
1.3.5. Wspólaynniki bezpiecteóstwa. Przy wyznaczaniu
naprężeń
dopuszczalnych k wielkośC wspólcrynnika bezpiewg DT·UC-90{W0-0/12 pkt. 1.3.6.
czeństwa X należy przyjmować
Z.OBLICZENIA GRUBOŚCI POKRVW 2.1. Obliczeniową grubość okrągłych pokryw i pokrywek oblicza się ze wzoru:
.-o.<s·o.·/f
8
(IJ
2.2. Obliczeniową grubość eliptycznych pokryw i pokrywek oblicza si~ ze wzoru: g0 •0.4S·b·lf
pod warunkiem, że: b~o.sa
(2)
80 3.6. Komputerowe wspomaganie projektowania Ujęte
w katalogu Warunków Technicznych Dozoru Technicznego WYmagania dla obliczeń wytrzymałościoWYch elementów aparatury ciśnieniowej (tablica 3.8), są także dostępne w formie dostosowanej do obliczeń komputeroWYch, czego przykładem mogą być programy OT-Zbiornik i DT-Flange (rys. 3.4). Są one przy tym całkowicie dostosowane do tych WYmagań, co umożliwia prowadzanie obliczeń konstrukcyjnych oraz prezentację ich WYników w sposób zgodny ze strukturą projektu koncesyjnego, tj. projektu, który dla UDT stanowi podstawę zatwierdzenia dokumentacji konstrukcyjno-technicznej aparatu przewidywanego do WYkonania. Celem przybliżenia czytelnikowi postaci programów OT-Zbiornik i DT-Flange, na rys. 3S~3.13 przedstawiono- w formie kompilacji okien dialogoWYch- WYbrane elementy procedur programoWYch, pozwalające na zrozumienie struktury tych programów i zakresu obliczeń wytrzymałościoWYch (przykład obliczenioWY podano w p. 7.2). Ogólnie ujmując, programy OT-Zbiornik i DT-Flange stanowią dwa odrębne moduły (pakiety) obliczeniowe o wspólnej strukturze programowej (rys. 3.4b), przy czym: a) program "OT-Zbiornik" (rys. 3.5), pozwala na prowadzenie obliczeń konstrukcyjnych elementów ciśnieniowej aparatury typu zbiornikowego i płaszczowo-rurkowego, WYSzczególnionych w stosownych warunkach technicznych dozoru technicznego; b) program "DT-Flange" (rys. 3.6), umożliwia projektowanie dla tych elementów połączeń kołnierzowo-śruboWYch.
Elementy aparatury, do których obliczenia programowe mają zastosowanie, są oznaczone w menu Arkusz (rys. 3.5, rys. 3.6). Menu to jest aktywne, co oznacza, że przy zadanej opcji element przechodzi się bezpośrednio do arkusza obliczeniowego WYbranego elementu, jak to przedstawiono przykładowo na rys. 3.5 (Walec P wew.) i rys. 3.6 (Kołnierz szyjkowy). Dalsze przykłady wskazano na rys. 3.7 i rys. 3.8, na których przedstawiono jedynie arkusze obliczeniowe WYbranych elementów aparatury. Struktura każdego arkusza obliczeniowego pozwala na bardzo łatwe wprowadzenie danych, poprzez ich zapisanie w aktywnym polu arkusza. Każde pole wprowadzania danych ma pełne możliwości edycji (korekta itp.), a po poszczególnych polach można poruszać się w sposób swobodny, WYpełniając je (lub poprawiając dane) w dowolnej kolejności; poprawność zapisu wartości danej w WYpełnionym polu jest sprawdzana po jego opuszczeniu, kiedy to także zostaje zapamiętana. Nadmienić należy, że WYstępuje kilka pól, z których dane przenoszone są z aktywnego arkusza na kolejno otwierane. Są to numer rysunku (Rys. nr) oraz wartości ciśnienia obliczeniowego (Po ), temperatury obliczeniowej (to), naddatku eksploatacyjnego na korozję (c2); ustalone programowo domyślne wartości danych można oczywiście modyfikować.
Pola wprowadzania danych generalnie podzielone są na pola tekstowe, w których można wprowadzać dowolne znaki oraz pola liczbowe, w których przyjmowane są tylko cyfry i kropka, jako znak oddzielający część całkowitą liczby od jej części dziesiętnej (arkusze obliczeniowe zawierają pola o ograniczonej liczbie przyjmowanych znaków). Wszystkie pola wprowadzania danych są szczegółowo opisane, jako podpowiedzi (F9-Wpisz) w dolnym menu arkusza obliczeniowego (np. Nazwa obliczanego elementu, Współczynnik bezpieczeństwa itd.) -rys. 3.5 do rys. 3.8. Z menu tego wywołuje się także pełnoekranowąinformację ogólną oraz pomocniczą. Pierwsza ·(FJ-lnfo) jest dostępna dla każdego miejsca (pola) arkusza i przybliża użytkownikowi problem (rys. 3.4, rys. 3.9a,c), druga (F5-Pomoc) - jest linią podpowiedzi, dostępną jedynie dla niektórych miejsc arkusza obliczeniowego, jako procedura ułatwiająca wprowadzanie danych lub jako obliczenie pomocnicze (rys. 3.9b,d); pomoc dostępna jest tylko wtedy, kiedy sygnalizowana jest w linii podpowiedzi menu a związana jest z bieżącym polem wprowadzania danych.
81 Odrębnym
rodzajem pomocy przy wypełnianiu arkusza pomiarowego jest kartoteka Wprowadzenie danych związanych z materiałem do odpowiednich pól dokonuje się automatycznie po wybraniu z menu głównego opcji Materiały (rys. 3.1 O) i wybraniu z kartoteki żądanego materiału (kartoteka zawiera ok. 250 pozycji i obejmuje najczęściej stosowane materiały stosowane do budowy urządzeń ciśnieniowych, które zostały dopuszczone Warunkami Dozoru Technicznego). Opcjata-podobnie jak pozostałe z menu głównego - jest wyższego rzędu, tzn. jest aktywna przez cały okres użytkowania arkusza obliczeniowego. W przypadku programu DT-Flange, możliwy jest równoległy wybór materiału na poszczególne elementy połączenia kołnierzowo-śrubowego (rys. 3.11), co pozwala na bezpośrednie porównanie właściwości materiałów przeznaczonych na te elementy (kołnierz-kryza-szyjka, śruba), jeszcze przed dokonaniem obliczeń (polecenie Oblicz). Rezultaty obliczeń konstrukcyjno-wytrzymałościowych (dane, wyniki, charakterystyka elementów itp.), otrzymane na bazie poszczególnych arkuszy obliczeniowych mogą być zachowane tak w postaci zbioru (pliku) systemowego, jak i wydrukowane. Pozwalają na to opcje ujęte w menu Zbiory (rys. 3.12), w którym dla wygody użytkownika dostępny jest także spis aktywnych arkuszy pomiarowych (opcja Spis). Nadmienić należy, że po odczytaniu zbioru, przejście do odpowiedniego arkusza obliczeniowego może nastąpić bezpośrednio z listy Spis treści. Zapisywanie (względnie odczytanie) danych może być selektywne, na co pozwalają także odpowiednie polecenia programowe z menu Parametr i Wydruk (rys. 3.13). Istnieje przy tym możliwosć wyboru języka, w jakim generowany będzie wydruk z obliczeń (polski lub angielski), ustawienie standardu polskich znaków, zarządzanie zbiorami, wskazanie na formę wydruku (ekran, drukarka) itd. Parametry programów DT-Zbiornik i DT-Flange uwzględniają także wybór innej, aniżeli wg norm polskich, kartoteki materiałowej (polecenie Materiały), z której są odczytywane właściwości wytrzymałościowe, a mianowicie: wg norm amerykańskich (ASTM/ASME) oraz niemieckich (DIN). materiałów.
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT RPT BPT BPT RPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BP-r,:'BPT BPT BPT BPT BPT BPT lnfo
rz 2c.phz
Otworz
Alt~F3 z~mknij
Menu
BPT BPT BPT BPT BPT BPT RPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT DPT BPT BPT BPT BPT
Honiec
Rys. 3.4. Funkcje systemowe i opis programów OT-Zbiornik, DT-Flange
BPT BPT BPT BPT BPT BPT RPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT lll'"f llPT DPT BPT BPT BPT
3PT BPT BPT BPT BPT BPT 3PT BFT BPT BPT BPT BPT BfT BPT BPT BPT BPT
A kusz ·ydruk aterial 'arametr Ok enko E·ycja z, ior «OW~ W0-01111: Elementy walcowe podlegajace cisnieniu wewnetnne111o1 ===;~l
S:st.
[1]=
Element: Rys. Nr: Poz. Nr: Srednica: po = to =
~
Material: Wlasn.: Re = we d ług: 12 Zc·;.is,z
Otworz
lilt+f3 Zamk1
k
=
c3
= =
z
X=
lnfo
c1
=
MPa
Beta = Alfa = go =
mm mm mm
cZ =
według:
Brak danych do obliczen.
g
Dw =
-.mJ mm
Dz =
mm
w;mx!IW fWH#ijil I$4'Jliil
=
gmin = gn = -.mJ
F'J Wpisz
mm mm mm
Mi'MM
ł1ij.Ubl
Nazwa obliczanego elementu
Rys. 3.5. Podstawowe arkusze obliczeniowe programu DT-Zbiomik z
opcją
mm mm mm mm
= = =
gn dn dmax
11
lnfo
~
Walec P wew.
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT EPT BPT Bt- BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT
arr
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT EPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT B?T BPT BPT
BPT BPT Br·- EPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT 6PT BPT BPT BPT
BPT BFT BPT EPT EPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT 1
DT-UC~90,tWO-O,t19
- XOLNIERZ SZYJKOWY
Element SZYJKA
gu;ą;tmw
to Po c2 Dzk
= = = =
Dw =
Is = Iw g gs
= = =
h =
·c MPa mm
USZCZELKA Guszez TYP Du
mm
u
mm mm
Ucz Sim Sir h
mm mm mm mm
1
= = = = = =
MONTAZ PRACA
ltlł!llłM
MjUI$1iM
SRUB'ł
tg!U1Aijii
0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 1.00
napr. napr. napr. napr.
111111
mm
mm MPa MPa dop. oh!. dop. oh!.
1:1~-1~191
SRUB ns = ROZMIAR SRUB do = ds = Do = Psi = KRYZA 0.00
SZYJKA 0.00
0.09
9.00
IlUIIII
SRUB'ł
0.BB 0.00 ł111•11BI
Rys. 3.6. Podstawowe arkusze obliczeniowe programu DT-Flange z opcją Kołnierz szyjkowy
83
a)
S st A kusz yriruk ·ater1,, l ar<~metr Ok enko F. ycJa Z IOI' 110tJ'i [o]--- UO-oteB: Dna wypukle podle~ajace cisnieniu od strony wkleslej
l
Element: Rys. Nr: Poz. Nr:
Brak danych do
Element:
ohłiczen.
Rys. rtr: Poz. Nr:
MI' a
po ::
•c
to ::
Re
=
wedlug: X :
c!'
=~•m c!'. = l :1.
...••... ........
c! = cZ = c3 = zb = Dz Hz =
l
według:
IHasn. :
He
o 00
1 ,.,
d
MPa
k
Mi"!i!IM 1
lnfo
c)
l
iiiiUASFI
11!111
...
po =
•• •• go = •• g = •• gMin •• gn MIIIIII Rw rw
MJI
••
gr z
[•J---- WO-QtOi: Elementy kuliste
podle~ajace
Ele.cnt:
ij
Rys. nr: Poz. nr: Sredntca:
X
k =
l
8
h! hZ D=
Material: Ret = Material: Ret =
•• mm
1 80
Dw = Mili!ti!Ml
Re
MPa
mm
Dz
go = g= g11in = gn
1
1
Fsp =
e FIJ
F1 FS Fsp
Fwzm Fstr
11111"'2
B.BB
mm"'2 mra"'2
..... z
mm... Z
•;m•
BIIIIlBI
------------------------------8 tJpn~z
11<~.ZUd
1
oh l Jf:Zdllt:Ejn elemt
utn
•
..••
••
Brak danych: do obli c zen.
·c
Haterio.l: -
z:2= gr z= L = l
według:
Ylasn.: Re
=
Re
O Ull
k
l. BO
1
1
Dw Dz
MI' a
•th'!'IM
liiiiiifil
•• •• •• ••kH ••
•Q
według:
lufo
~
MI'a
••
------------------------------8
..·z ."·z
.,m"' Z
Ele..,nt: . . . . . . . . Rys. rtr: Poz. Nr:
X
MłtłfjM
....,.•z
dn F! FZ F3
e e
= M1IUIImn
grz ::
W li
.... •• ••
lmlit: lufo
Brak danych do obliczen.
o 00
••
Dnz Dnw gz gw
cisnieniu wewnetrznenu
c! = cZ c3 z =
...•• ••
grzkr =
= k = X
to
wm;;;w 'i+l·h'l Dlllll 1
~akr
Ret
po
według:
•• ••
d
w;ww p;;umy
po = to = l'taterlal:
••
cZ =
to = Materia. l:
grz
8 ------....,------------ 8 f • 1n-7 Nazw<\ ohilfZdneyo elementu
Wlasn.: Re = wedlug:
l
Typ elem:
Typ dno:
Materia l:
Brak danych do obliczen.
dł.!AĄMI
M
kHmm
w
cra"'J
Sg = S!
MI' a MI' a MI'• MPa
sz
S3
••
11!111
ii!Jii
•••• """'hl
e ----------------------------- a t <;t WpL-.7.
N
oh l
ICZdll~lJO
l'lemt:ulu
Rys. 3.7. Arkusze obliczeniowe elementów aparatury. Opcje: a) Dno wypukłe P wew.; b) Wzmocnienia otworów; c) Kula P wew.; d) Podpory
a)
,, l
WO 0/12. Okragle dna
Ele.ent: Rys. Kr: Poz.. !'lr: Typ dna: po
i
płaskie
Element:
Brak danych do
oblicz~n.
= =
Materlal: IHasn.:
He
Re =
o ""
według:
=
go = g = g•in gn
I!IDI
muw
....••
Wlasn.:
N.,;:w"
IJ;_~h_:
tJiłruk
ohłlCZdnego
••
t Siatka:
nterJ«I
arametr
Ok ellko
Z ior NOW'i
według:
L
X
Alta
Dz
• Dst
FI = k =
w;;uw 1
1
e--
S st.
gmin
gr z p
Mllililrra
lllBtl
= =
WUA§Fi - -
..•• .... mm
mm mm
LU"
go =
g g111łn
gn
grz lm l n
=
MIIIIII
mm
••
Wpló_Z
A kusz
tl"zw.t
n ter in l
·yrlruk Scian~
ohłiCZdtiP-!JO
k1
Sigmakr
xz
w;me
arametr
Ok enllo
...... ..... ..."'.. ..
c! = cZ c3 er D= Delta •
Wlasn.:
Re
'"'
Mocow.:
według:
X
x do t Siatka:
•• ••
=
E l.)CJn
2 ior HOJ.J'i
Lo = go g gmin =
mm
obli~zen.
Re xZ HM Hr Ie Dzu Dz Do dos Sigmah
gn
Mtllill mm
k1
gr z grzp
••1•111 mm
Sigmakr xz
.. ...... ..
MPa
h x1
iiUilfM 1 1 B
eiiu;aw
elementu
Brak danych do
według:
l11fo
MPa MPa MPa MPa
Sigmakm
sitowe nie wzmocnione ani rurami. ani sciaga•i
• • • •ii·iifi' B ----.....llj
I.Jspo l czynu' k he z p 1eczeus twn
= =
------------------------------8
[11--- UO-Ot1&:
n
...... .. kN kN
""Hr = Dzu
ii!iii
Rys. ttr:
..••....
xz
Dz Do dos
..
MPa
h x1
DD
Mtlilillllfll
liMUkfiMI
Re
..... ..... ....
gn grz
t na
Srednica: po = to = Material:
mm
B PoMnc
B f'-1
1
=
g
Poz. ttr:
c! = cZ c3 = z = rw =
=
go
Mh
Ile~~~ent:
·c
t.Uasn. :
d)
Mtlli!l
h
MjjJI!!IM 1
MPa
według:
dz dw Delta
X
lnfo
Brak danych do obllczcn.
G . :
Mdtcria.l: -
l uf o
c!
cZ c3
k
•16** wiinm+
[ ycjn
........
Brak danych do obllczcn.
Re =
elementu
11iiiiiiiiiiiiiiil' •
po = to =
Re
illl
według:
•••m• ••
[tlWO-G/85: Ele.enty stozkowe wyoblone podlegajace cisnieniu wewnetrzne•u E le~~ent: Rys. tir: Poz. Mr:
Hł':
według:
------------------------------B
A ł-:usz
S st
Poz.
l
to = Materia l:
grz
11l'a,
•nh!e• •wuna•• c)
.. ••
rw =
t "'
k
••mm ••
cl cZ cl z=
według:
1 1 B lnfo I':
tir:
po =
ta =
X
Rys.
= =
Mj@M
kN kH
MPa MPa MPa MPa
w;a;;;r.y
-------------------------------B
!'i'.,
tłnzwn
ohllcz.;~nego
elementu
Rys. 3.8. Arkusze obliczeniowe elementów aparatury. Opcje: a) Okrągłe dna płaskie; b) Sita wzm. przysp. rurami; c) Stożek wyoblony P wew.; d) Sita nie wzmocnione
85
a)
n kusz 9llruk a ter i a l arametr Ok enko ł: 1 C Ja 2 ior ttOW'i [oJ- I.Kl-O,.,BB: Dna wypukle podlegajace cisnieniu od strony wkleslej
S st
Elcnent: Rys. Hr: Poz:. Hr: Typ dna:
Eler.ent:
Brak danych do ohliczen.
~
( •l
•
Typ dna:
po
po
to =
to
=
Haterlal:
Material:
według:
~o~edluq:
Wlasn.:
Wlasn.: Re =
=
Re
11 ' l
Rys. rtr: Poz. Hr:
wedlug:
rw go g
według:
X
•• ••
Rw
gil In = gn MiltUl
X
g-rz
------------------------------8
.. ••
pnnmM
M!@+ 1
•• •• ••
1
A ktt"Z lJtfruk ater1ał <'lr
S <;t
EJe.ent: Rys. Hr: Poz. Hr: Typ dna:
Ele11ent:
po
po
to
Rys. l'tr: Poz:. 11r:
Brak danych do obliczen.
Typ dna:
=
=
to
Material:
ł'la.hrłal: według:
według:
Wlasn.: He wedlug: X
Wl as n.:
= =
Re
=
wedlu.g: X
=
k
1
Rys. 3.9. Funkcje informacyjno-pomocnicze (opcja: Dna wypukle P wew.): a) ujemna c)
odchvłki s:rrubości
blach grubych (zakres
grubości),
8 odchyłka grubości,
d) v.rspółczynniki bezpieczeństwa
b)
właściwości wytrzymałościowe,
87
BPT Hl'T B?'J' BPT BPT BPT
B?T E?T B BPT HPT B BPT BPT B B?T BPT E BPT BPT BPT BPT BPT BPT
Bl'T BPT BPT BPT
RPT BPT BPT un,<łn''"' BPT BPT BPT
B?; BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BP~ BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BP! BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT nr·:· BP'? BPT BPT BPT Hl'T llPT BPT BPT BP'; Bf~ BPT Bf'f BPT BPT BPT BPT BP~' BPT BP: BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BP~ BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT Bf" BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT '-'=~~~llPT
BPT BPT BPT BPT
BP'f BfT BPT HPT
llPT Rl'T RPT RPT RPT EPT BPT
Rys. 3.1 O. Struktura kartoteki materialowej (menu Materia/)
llPT BPT DPT DPT
88 · S~JS
A_ kusz
.'ydruk
1
Mderial
Param·-tr
Ok'enko
Uycja
'biory
NOWY
SZYJKA
lik= 1 l 9 @i! lnfo f9 olpisz
Gatunek materialu
Dzk = Dw = ls =
Iw g gs h
=
= = =
IUHiłlłM
lik= 1 l 8 =================================O J~ lnfo F9 Wpisz Nazwa obliczaneqo elementu
Rys. 3. 11.
Rozwinięcie
menu Materiał w programie DT-Flange (opcja:
Kołnierz
Szyjkowy)
89
Druk~·
j
zh i or
Za isz !lane
,z ta' dane No e dane
Zapisz
Zrnien ec Walec Kula P wew./ Plaszcz kulisty Stozek prosty/Stozek prosty Dno P wew./ DNO WYPUKLE Okr. dno pl./ DNO PLASKIE Koln. zaslep./KOLNIERZ Wzmocnienie / WZMOCNIENIE Podpory / PODPORY Sito niewzm./ DNO SITOWE
Rys. 3.12. Funkcje operacji na zbiorach danych (menu Zbiór)
szysUo
atalog
90
BPT BP'I' BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
Rys. 3.13. Parametry programowe (a) i funkcje wydruku (b)
BPT BPT BPT BPT BPT BI'T BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT BPT
r'
',
'
91
4. CHARAKTERYSTYKA KONSTRUKCYJNA ELEMENTÓW APARATURY W zasadniczym ujęciu, wymagania konstrukcyjne dla elementów aparatury wynikają częstokroć z norm i przepisów prawnych, które są różne i mogą dotyczyć zarówno rozwiązań szczegółowych elementów i podzespołów (np. dno, połączenie kołnierzowo-śrubowe), jak i rozwiązań zespołów konstrukcyjnych (np. typ wymiennika ciepła). W rozdziale tym wskazuje się na takie wymagania (tab. 4.1-i-4.25), a odniesiono je w ogólności do elementów aparatury procesowej z jakimi najczęściej ma się do czynienia przy wykonywaniu projektu konstrukcyjnego. Niekiedy jednak, podaje się wiele szczegółowych zestawień w zakresie opisu detali, w stosunku do których uznano, że ich charakterystyka konstrukcyjna jest przydatna przy wykonywaniu określonego zadania projektowo-konstrukcyjnego. Dla potrzeb sporządzania schematów konstrukcyjno-technologicznych uwzględniono także usystematyzowany wykaz oznaczeń maszyn, urządzeń i elementów aparatury. Za celowe uznano również, dołączenie do tego rozdziału pewnych specyficznych danych, przydatnych czytelnikowi do zrozumienia problematyki projektowo-konstrukcyjnej. Odnosi się to m.in. do wymagań dozoru technicznego (pkt 4.1) oraz związanych z tym wytycznych projektowania aparatury ciśnieniowej, jak również do zestawienia przepisów normatywnotechnicznych, które dla konstruktora stanowią podstawowe źródło informacji (pkt 4.2). Przepisy te (normy polskie i branżowe) stanowiły przy tym podstawę opracowania tabel i zestawień w zakresie charakterystyki konstrukcyjnej wybranych elementów aparatury i jej oprzyrządowania (rury, dna, kołnierze, kompensatory, podparcia i in.), a w niektórych przypadkach także umożliwiających wybór typu aparatu (np. wymiennika ciepła), samego w sobie będącego najczęściej podmiotem projektu konstrukcyjnego. Nadmienić przy tym należy, że przy kompletowaniu danych korzystano również z materiałów udostępnionych przez zakłady przemysłowe, specjalizujące się w wytwarzaniu aparatury przemysłowej, co pozwalało na odpowiednią weryfikację tabel i zestawień, pod kątem ich rzeczywistej przydatności projektowo-konstrukcyj nej. Z oczywistych względów, w opisie elementów aparatury nie ujęto na ogół kompletnej ich charakterystyki zawartej w materiale źródłowym. Stąd, wszelkie wątpliwości mogą być rozstrzygnięte po uprzednim porównaniu podanych danych z treścią aktualnie obowiązujących przepisów techniczno-normatywnych, tym bardziej, że ich udział w procesie projektowania aparatury nie jest bez znaczenia. Odnosi się to w szczególności do aparatury ciśnieniowej podlegającej niezależnym na ogół wymaganiom projektowo-konstrukcyjnym, które wynikają m.in. z wytycznych dozoru technicznego (UDT). z redakcyjnych względów, także forma i układ tabel (tablic) nie zawsze są takie jak w materiale źródłowym. Z konieczności więc ograniczono się nie tylko do wyboru najistotniejszych danych charakteryzujących elementy aparatury, lecz także do zmiany formy ich prezentacji.
92 c) rozprzestrzenianie się materiałów niebezpiecznych o właSciwo~ ciach trujących lub żrących w czasie ich magazynowania lub transportu w zbiornikach bezciSnieniowych, 2) warunkami technicznymi dozoru lechnicmego są ustalone przez organy dozoru technicznego lub przez właściwych ministrów warunki, jakim powinny odpowiadać ur~dzenia technicl:ne. Art. 4. l. Dozorowi ledmicznemu podlt:gają urządzenia technicz·
ne.
4.1. Ustawa i rozporządzenia o dozorze technicznym (stan prawny na dzień 1.09.1991 r.)
Poz.: l) Ustawa z dnia 19listopada 1987 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 36, poz. 220) Rozpor7.ądzenie
2)
Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1988 r. w sprawie dozoru technicznego (Dz.U. z 1989 r. Nr l, poz. 3) z wprowadzonymi zmianami
3)
Rozporządzenie Ministra Przemysłu z dnia 29 grudnia 1988 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 44, poz. 35 ł)
l) USTAWA z dnia 191istopada 1987 r. o dozorze technicznym (Dz. U. z dnia 28listopada 1987. Nr 36, poz. 202) Rozdział
I
PRZEPISY OGÓLNE Art. l. Ustawa określa zasady, zakres i formy dozoru technicznego oraz organy właściwe do jego wykonywania. Art. 2. l. Dozorem technicznym są określone ustawą działania zmierzające do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska. 2. Dozór techniczny jest wykonywany przez określone w ustawie organy dozoru technicznego. 3. Wykonywanie dozoru tecłmicznego przez organy dozoru technicznego nie zwalnia projektujących, wytwarzających, eksploatujących oraz naprawia.iących utZ!łdzenia techniczne od odpowiedzialności za jakoSc i stan lUL<1d
2. Przepisów ustawy nie stosuje si~ do urządzeń technicznych: l) nad którymi S'\ prowadzone pract: naukowo-badawcze, 2) górniczych sqbowych urządzeń wyciągow1ch oraz urz.ąd.teń technicznych w podziemnych wyrobiskach zakła~ow górniczych. 3. Rada Mintstrów, w drodze rozporządzenia >,określi rodzaje ur~· d zeń techniczn.rch podle,ą:ających dozorowi tt:chnicznemu. 4. Rada Mimstrów moze, w drodze rOZJ?Orządzenia, objąć przepisa· mi ustawy urządzenia mogące stwanaC mne niż okrt:Slone w art.l pkt. t zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środo wiska. Art. S. Urządzenia techniczne powinny być projektowane, wytwa· rzane, eksploatowane i naprawiane w sposób zapewniający bezpie· czeństwo ich eksploatacji oraz zgodnie z normami, przepisami o dozorzt: technicznym i innymi przepisami szczególnymi, a takie warunkami technicznymi dozom technicznego.
Roz.d1.ia\ 2 ZAKRES l FORMY DOZORU TECHNICZNEGO
Art. 6. Dozór techniczny nad urządzeniami technicznymi jest wykonywany, z zastrzeżeniem wyjątkow przewidzianych w ustawie, w toku: l) projektowania, 2) wytwarzania materiałów i elementów przeznaczonych do ich bu· dowy, 3) wytwarzania, 4) obrotu, 5) eksploatacji i napraw.
Art, 7. Dokumentacja techniczna, na której podstawie będą wytwarzane urządzenia techniczne, wymaga uzgOdnienia przez projektującego z właściwym organem dozoru technicznego. Art. 8. l. Urządzenia techniczne, jak również materiały i elementy stosowane do budowy tych urządzeń mogą być wytwarzane po otny· maniu przez wytwarzającego uprawnienia do ich wytwarzama, wyda· nego przez właściwy organ dozoru technicznego. 2. Organ dozoru technicznego wydaje uprawnienłt:, o którym mow1 w ust. l, po przeprowadzeniu niezbędnych badań i stwierdzeniu, ie wytwarzający spełnia wymagane warunki do wytwarzania urządzen technicznych oraz matenałów i elementów stosowanych do ich budowy, w sposób okreSlonr wart. 5. 3. Uprawnienie, o ktorym mowa w l.lsl. l, powinno :zawierać· nieta· leinie od wymaąań okreSlanych w kodeksie postępowania administra· cyjnego • okreslenie warunków stanowiących podstaw~ wydania uprawnienia. 4. W razie nieprzestrzegania warunków określonych w uprawnieniu alOO W}'twarzama materiałów, elementów lub urządzeń technicznych niewłasciwej jakoSci, majlłcej wpływ na bezpieczeństwo eksploatacji tych urządzeit, uprawnienie, o którym mowa w ust. l, może być za. wieszone ll.lb cofnięte. S. Właściwy organ dozoru technicznego, zawieszając uprawnienie, wyznacza Iennin usuniycia uchybień, po którego upływie- w razie ich nleusuni~cia- cofa uprawnienie. 6. Minister Przemysłu, w drodze rozporządzenia 2l, określa warunki stanowiące podstawę wydawania uprawnień. Art. 9. Dozór technicznr nad urz.ądzeniami technicznymi nieza. leinie od czynności, o któreJ mowa wart. 7, może być wykonywany w fonnie: 1) dozoru technicznego pełnego, obejmującego pełny zakres czyn· ności w toku wytwarzania, eksploatacji i napraw urządzenia technicz· ne.ao, l) dozoru technicznego ograniczonego, obejmujące~o pełny ukres czynności w toku wytwarzania oraz niektóre czyMOŚCI w toku eksploatacji i napraw urządzenia technicznego, 3) dozoru technicznego uproszczonego, obejmującego niektóre czynności w toku wytwarzania urządzeń technicznych oraz materiałów i elementów stosowanych do budowy urzłłdzeń technicznych. 11 Patn: roz~dzellie Rady Ministrów z dn1a 3IJ!lrudnia 1988 r. w .prawie dolDII uchnicmeto (DL U. z 1989 r. Nr l, poz. 3) :tamieszcz.one w nin. r.bioncjl.ko poz;. l.
11 Patrt. ror.po~dz.enie Ministra PrzcmY'łu z dna l9lflldnia 1988 r. w IPliYIIe wykonani• niektórych prupisów ust•wy o dozon:e techniCZDym (Dz. U. Nr 44, pot 3S l) z.micszczonc w n in. zbione j1ko poz. l.
93 l. Wytwarz:ający urządzenia techniczne jest oho'"' •
. Art. 10. qlosiC
właściwemu
:inionej dokumentacji technicznej.
, 2. Organ dozoru technicznego, wydając uprawnienia, ustala form~ ·. ~konywania dozoru technicznes.o oraz wskazuje wanmki techniczne
,lótoru technicznego, które powmny być stosowane do określonego
. ~dz"enia technicznego. ·. J. Jeżeli bezpieczetlstwo eksploatacji
urządzenia
technicznego uza-
\udnia zmianę fonny wykonywania dozoru techniczne~o, organ dozo.. ru technicznego może ustalić dla tego urządzema inną formę , wykonywania dozoru technicznego. ·• ł. Zmiany formy wykonywania dozoru technicznego, o której mowa .-w ust J, organ dozoru tploatowane tylko po wzrmaniu decyzji zezwalającej na jego eksploatację wydanej przeJ: wlasc1wy organ dowru technicznego. 2. Organ dozoru technicznego po przeprowadzeniu badail i kontroli, o których mowa w art. II, wydaje decyzj(: zezwalającą na eksplollłcję, w której ustala form~ dozoru technicznego, jaką będzie objęte
duil oraz
urządunie
Art. 13.
l. Decyzji zezwalającej na eksploatację nie wydaje się
dla uTLądzeit technicznych
znajdujących się w obrocte, jeżeli są oznaczone trwałym znakiem. 2. Oznaczeniu trwałym znakiem podlegaJą urządtenia techniczne dopuszczone do obrotu na ~lawie decyzj1 o dopuszczeniu do obrotu, wydanej przez właściwy organ dozoru techniczne~o. J. Organ dozoru technicznego może wydać decyzję, o której mowa w ust. 2, jeżeli urządzenie techniczne objęte dozorem technicznym uproszczonym jest produkowane seryjnie na podstawie tej samej dokumentacji i wedlug tej samej technologii oraz jest sprzedawane w stanie przygotowanym do eksploatacji. 4. ~inister Przemysłu określa zasady i tryb oznaczania t wałym znakiem , o którym mowa w ust. l i 2. Art. 14. l. Naprawiający urz'\dzenia techniczne objęte dozorem lechnicznym jest obowiązany pastadać uprawnienie zezwalajĄce na dokonywanie napraw urządzeń, wydane przez właściwy organ dozom technicznego. 2. Do uprawnienia, o którym mowa w ust. l, stosuje się odpowie· dniaprzepisy art. 8 ust. 2- 5. l Minister Prtemysłu, w drodze rozporządzenia 4 l, określa warunki oraz tryb wydawania uprawnień zezwalających na dokonywanie napraw urządzen technicznych. Art. 15. l. Dokonanie naprawy urządzenia technicznego obj~tego dozorem technicznym, z wyj14tkiem urządzeń technicznych, o ktorych mowa wart. 13, wymaga uprzedniego uzgodnienia z właściwym organem dozoru technicznego. 2. Wrazie naprawy urządzenia technicznego, o którym mowa w ust. l, stosuje się przepisy art. 12. Art. 16. l. Dokonanie przeróbki urządzenia technicznego wymaga uprzedniej zgody właściwego organu dorofu technicznego. 11 Płlfl za~dunie Ministr1 Przemysłu z dnił 22 1rudnia 1988 r. w sprawie tas~d
l trybu oznaczania uwalym znakiem (M.P. Nr 36, poz. 332) 41 P11n: prtyf'. 2.
ur~dzen
technicznych dopuszczonych do obroru
2. Do urządzenia technicznego poddanego przeróbce stosuje si(: przepisy art. 12. Art. 17. l. W razie nieprzestrzegania przez wytwarzającego lub eksploatującego urządzenie tecłmiczne przepisów ustawr, przel?isów lub warunków technicznych wydanych na jej podstawte, własciwy organ dozoru technicznego wydaje dycyzj(: o wstnymaniu eksploata· cji urządzenia technicznego lub wycoraniu takiego urządzenia z obrotu i wstrzymaniu jego wytwarzania . 2. Decyzję o wstrzymaniu eksploatacji urządzenia technicznego lub wycefantu urządzenia techniczne$o z obrotu wydaje właściwy organ dozoru technicmego, także w razte stwierdzenia zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia i środowiska. 3. Decyzj~ o wycofaniu urządzenia technicznego z obrotu z przyczyn określonych w usL 2, właściwy organ dozoru technicznego podaje do publicznej wiadomości w formie komunikatu w środkach masowego przekazu. 4. Ponowne dopuszczenie do eksploatacji i obrotu urządzeń, o których mowa w ust. l, następuje na zasadach określonych w art.
12 i 13. Eksploatujący urządzenie techniczne jest obowiązany zaorgan dozoru tecłmicznego o kaź dym niebezpiecznym uszkodzeniu lub nieszczęśliwym wypadku, związanym z eksploatacją tego urządzenia. Art. 19. 1. W post~powaniu przed organami dozoru technicznego stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. 2. DecyzJe organów dozoru technicznego w sprawach określonych w art. 8 ust. 2 i 3 i art. 14 mogą być zaskarżane do sądu administra· cyjnego. 3. Przepisu art. 2 nie stosuje się do decyz}i wydawanych przez specjalistyczne organy dozoru technicznego podległe Ministrowi Obrony Narodowej. Art. 20. Minister Pl?jemysłu w zakresie dozoru technicznego, w drodze rozporządzenia , określa: t) zasady t tryb projektowania, wytwarzania materiałów i elementów przeznaczonych do budowy urządzen technicznych, wytwarzania urządzen technicznych oraz ich eksploatacji i napraw. 2) kwalifikacje, jakie powinny posiadać osob,Y projektujące, wytwarzające, obsługujące, konserwujące i naprawiaJące urządzenia techniczne.
Art. 18.
wiadomić niezwłocznie właściwy
Rozdział
3
ORGANY DOZORU TECHNICZNEGO
Art. 21. Organami dozoru technicznego są: l) Urząd Dozoru Technicznego,
2) inspektoraty dozoru technicznego, 3) specjalistyczne organy dozoru technicznego. Art. 22. l. Urząd Dozoru Technicznego jest centralnym organem
administracji paitstwowej w zakresie dozoru technicznego. 2. Urząd Dozoru Technicznego podlega Ministrowi Przemysłu. 3. Urzędem Dozoru Technicznego kieruje prezes Urzędu Dozoru Technicznego. 4. Prezes Rady Ministrów powołuje i odwołuje na wniosek Minislra Przemysłu prezesa Urzędu Dozoru Tecłmicznego. Art. 23. Do zakresu działania Urzędu Dozoru Technicznego należy:
l) nadzór i kontrola stosowania oraz przestrzegania przepisów o dozorze technicznym i norm, a także zasad z zakresu bezpieczeństwa techniki oraz nadzór nad organizowaniem i wykonywaniem dozoru technicznego. 2) koordynowanie działalności w zakresie dozoru technicznego spe· cjalistycznych organów dozoru technicznego, z wyjątkiem podJegłych Ministrowi Obrony Narodowe}. 3) inicjowanie działalności normalizacyjnej, współudział w opracowywaniu lub opracowywanie projektów norm, określających zasady i warunki bezptecznej' pracy urządzen technicznych. 4) prowadzenie ana izy przyczyn i skutków uszkodzeń ur~dzen te· cłuticznych oraz stała ocena stopnia zagrożenia stwarzanego przez te urządzenia,
5) inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w zakresie bezpiecznej pracy urządzen technicznych oraz prowadzenie w tym zakresie badań diagnostycznych i ekspertyz, 6) inicjowanie działalnoSd mającej na celu podnoszenie zawodowych kwalifikacji projektantów, wytwórców oraz użytkowników w zakresie bezpiecznej pracy urządzen technicznych, 7) popularyzowanie zagadnien związanych z bezpiecmą pracą, urzą· dzeń technicznych oraz organizowanie doradztwa w tym zakresie, 8) współt-raca międzynarodowa w zakresie zagadnień dotyczących bezpieczneJ pracy urządzeń technicznych, Sl Patrt przyp. 2.
94 9) rozpatrywanie odwołań od decyzji inspektoratów dozoru techni-
cznego.
Art. 24. l. Organami podległymi Urz~dowi Dozoru Technicznego
są
inspektoraty dozoru technicznego.
2. Minister
Przemysłu w
porozumieniu z Ministrem - Szefem
Urzę
2) specjalistyczne organy dozoru technicznego, ich zakres działania oraz padporządkowanie. . . , 2. Organizację Urzędu Dozoru Technicznego oraz jednostki o_r~am· zacyjne !"emu podporządkowane określa statut nadany przez; Mmtstra Przemys u.
du Rady Ministrów, w drodze rozporzą,dzenia, na wniosek prezesa Urz.;du Dozoru Technicznego, tworzy 1 znosi inspektoraty dozoru
technicznego,
określając
ich terytorialny obszar
działania
oraz siedzi-
Rotdzial4
by.
3. lns~ktoratem kieruje kierownik mianowany przez prezesa Urzę du Dozoru Technicznego. Art. 25. l. Do zakresu działania inspektoratów dozoru technicznl"go
l) wykonywanie dozoru technicznego w zakresie
określonym w
art.
6, 2) wydawanie decyzji w sprawach wynikających z wykonywania dozoru technicznego, 3) kontrola przestrzegania przepisów w zakresie dozoru techniczne· go oraz norm i zasad z zakresu bezpiecznej pracy urządzeri na terenie dLiatania inspektoratu, 4) nadawanie uprawnieri zakładom do wytwarzania materiałów i ele· mentów do budowy urządzeń technicznych oraz do wytwarzania i na· praw urządzen technicznych, 5) sprawdzanie kwalifikacji osób wytwarzających materiały i ele· menty przeznaczone do budowy urządzeń technicznych, jak również wytwarz~jących, naprawiającycb, obsługująCych i konserwujących te un:ądzema,
6) upoważnianie pracowników j"ednostek gospodarki uspołecznionej do wykonywania czynności okreś onych w art 31 ust. l. 2. Inspektoraty dozoru technicznego wykonują również zadania okreSlane wart. 23 pkt. 5, 6 i 7. Art. 26. l. Urząd Dozoru Technicznego i ~ległe mu inspektora· ty dozoru technicznego wykonuj4 dozór techmczny nad urządzeniami technicznymi obj~tymi ustawą, z wyłączeniem urZĄdzeti technicznych podlegających dozorowi technicznemu specjalistycznych organów do· z:oru technicznego. 2. Prezes Urzędu Dozoru Technicznego określa warunki techniczne do:wru technicznego w zakresie projektowania, wytwarzania mate· riatow i elementów przeznaczonych do budowy urządzen technicz· nych, budowy tych urządzeń oraz ich eksploatacji i napraw, w szcze·
gólnośd dotyczące:
l) konstrukcji, 2) wykonania, 3) osprz~tu,
4) oznaczen, 5) materiałów i wyrobów przeznaczonych do budowy i na{'raw, 6) zakresu badan technicznych gotowych urządzen i matenalów, 7) rodzaju dokumentacji niezbędnej do objęcia dozorem i stwierdze·
nia
CZYNNOŚCI DOZORU TECHNICZNEGO
należy:
prawidłowości
wykonania.
8) obliczen wytrzymałościowych.
l. Specjalistyczne organy dozoru technicznego podlegają ministrom. 2. Rada Minhitrów tworzy specjalistyczne organy dozoru technicz· n~ go na wniosek właściwego mintstra, złożony w porozumieniu z Mi· nistrem Przemysłu. 3. Specjalistyczne orąany dozoru lechnicmego wykonują dozór te· dmict:ny nad urządLemami technicznr.mi o sz:c;:ególnej konstrukcji pr~;ewaczeniu lub sposobie eksploatacJi w zakresie okteslonym wart: b oraz nad innymi urządzeniami techmcznymi w toku ich eksploatacji i napraw,)eżeh znajdują się w obszarze właściwości tych organów. 4. Wlasciwi ministrowie w porozumieniu z Mimstrem Przemytu ustalają szczegółowy zakres dztalania oraz organizację specjalistycz· nych organów dozoru technicznego. Art. 28. l. Ministrowie spr~wujący nadzór nad specjalistycznymi organami dozoru technicznego wydają w porozumieniu z Ministrem Przemysłu przepisy, o których mowa wart. 20, dla urządzeń technicz. nych o szczególnej konstrukcji, sposobie eksploatacji lub przeznacze· mu, objętych dozorem technicznY.m tych organów. 2. Mmistrowie sprawujący na~zór nad specjalistycznymi organami doLOru technicznego ustalają dla urządzen technicznych, o których mowa w ust. l, warunki techniczne dozoru technicznego w zakresie określon:ym wart. 26 ust. 2. 3. Mimster Obronr Narodowej może poddać dozorowi techniczne· mu podległych speCJalistycmych organów dozoru technicznego urzą· dzenia techniczne inne niż określone w art.4 usl. 3 i 4, jeżeli urządzenia takie występują wyłącznie w jednostkach organizacyjnych resortu obrony narodoweJ lub w jednostkach wojskowych resortu , spraw wewn~lrznych. 4. Przepisy o których mowa w ust. l, wydawane przez Ministra Obro· ny Narodowej nie wymagają uzgodnienia z Ministrem Przemrsłu. Art. 29. 1. Rada Ministrów.-w drodze rozporządzenia 6 , okreSia: l) szczegółowy zakres działania Urzędu Dozoru Technicznego i in· spektoratów dozoru technicznego.
Art. 27.
właściwym
61 Pó11rz pczyp. l.
Art. 30. \. CzynnoSci z zakresu dozoru technicznego wykonują pracownicy organów dozoru technicznego na podstawie upoważnie.ma wydanego przez kierownika organu dozoru technicznego oraz legUy· macji służbowej. . . . 2. Rada Ministrów, w drodze rozporzqdzema 7l, okreśh szczegołowy tryb wykonyw~·da czynn?ści dozor.u techniczn~&?· . . 3. Ministrowie sprawujący nadz~u !lad spe_CJ~hstycznyrm organami dozoru technicznego, w porozum1enm z Mm1strem Przemysłu or~ zainteresowanymi mmistrami, określą tryb wykonywania czynnośCI przez pracowników podległych im s~cjaHstycznych organów dozom technicznego. , . . . 4. Minister Przemysłu w porozu~emu z ~~ntstrem Spraw .W.e· wnętrmych określi tryb wykonywania czynnoset przez pra?owmkow Urzędu Dozoru T echnicmego i inspektoratów dozoru techn1cznego w jednostkach organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych. 8 l Art. 31. l. Organy dozoru techniczn~go ~agą upoważniać pra· cowników jednostek gospodarki uspołeczmoneJ do: 1) uzgadniania dokumentacji technicznej_, o któr~j· mowa wart. _7 •. :!) przeprowadzania kontroli wykonan~a okres onych l~atena!aw i elementów przeznaczonych do budowy l napraw urz<~adzen techmcz· nych, 3) kontroli stanu urządzeń technicznych, 4) sprawdzania i kontroli prawidłowości eksploatacji urządzen tech· nicznych. 9 2. Minister Przemyslu, w drodze rozporządzenia l, określa warunki i tryb udzielania upoważnieri, o których mowa w ust. l. Art. 32. l. Ki~rownik jednostki, w której sq wykonywane czyn· noSci dozoru technicznego, jest obowiązany zapewnić warunki do sprawnego ich wykonywania oraz · na żądanie pracownika organu dozoni technicznego · przed'itawić dokumenty i udzieliC informacji koniecznych do prawidłowego wykonania tych czynności. 2. l'racownicr organów dot:oru tcdmianego maj'l prawo w!>h;pu do wszelkich pomteszczeń i obiektów, w klórych znajdują si~ urządzenia techniczne, oraz poruszania się w tych pomieszczeniach i obiektach. 3. Przepisy ust. l i 2 stosuje się rówmeż do pracowników wykonują· cych czynności na podstawie upoważnień, o których mowa w arl. 31. ust. l. Art. 33. l. Organy dozom technicznego przy wykonywaniu czyn· ności dozoru technicznego mog~ korzystać z wyników badali diagno· stycwych, opinii i ekspertyz wyspt!CJaliwwanych jednostek, w tym również jednostek projektujących lub wytwarzających urządzenia, a takie specjalistów. 2. W razie potrzeby organy dozoru technicznego mogą zażądać przeprowadzenia odpowiednich badan określonych urządzeń lub ich elementów pr;:ez specjalistyczne placówki naukowo·badawcze. Ko· szty tych badari ponosZĄ jednostki projektujące, wytwarzające lub eks· ploatujące urządzenia, których dotyczą badania. Art. 34. I. Import urządzeń technicznych oraz materiałów i ele· menłów stosowanych do budowy urządzeń technicznych lub nabycie za granicą licencji na ich produkcję wymaga uprzedniego u;:godnienia z wlaSciwym organem dozoru technicznego w zakresie wymagań te· chnicznych lub warunków technicznych dozoru technicznego. 2. Uzgodnienie, o którym mowa w ust. 1, nie zwalnia od obowiązku uzyskania decyzji określonych w art. 8 i 12. 3. Dokumenty wydane za granicą, stwierdzające wykonanie badail budowy i przeprowadzenie kontroli stanu urządzenia technicznego, mogą być uznane przez organ dozoru technicznego w przypadkach: 71 Patrz pnyp. l. 11 Patrz u~dzenie Ministn Przemysłu z dnia 30 maja 1989 r. w lpdlwit trybu wykaoywania czynności pracowników Ur~du Dozoru Technicznego w jednoslbcb org~nizacyjnych resortu spraw wewnętnnyc:b (Dz. Un:. Min. Prum. Nr 3, poz. 4) 9) Patn ror.po~dzenie Minisin Przemydu z dnia 22 grudnia 1988 r. w sprawie waruoków i tcybu udzielania upowabiień prac:ollłnikom ~osiek gospoduk.i uspole· cmiooc:j do wykonywania nield.órych czynno5.ci z zakresu dozoru lechnicmego (Dz. U. Nr 43, roz. 343)
95 2) Rozporządzenie Rady Ministrów
z dnia 31 grudnia 1988 r.
w sprawie dozoru technicznego (0
S
PRZEPISV KARNE L Kledopuszcza do eksploatacji urządzenie techniczne: l) btz otrzymania decyzji organu dozoru tecłmicznego o dopuszcze· Dio !&kiego urządzenia do eksploatacji lub obrotu, 2) wbrew decyzji organu dozoru technicznego o wstrzymaniu eks· ploltacji lub wycofaniu z obrotu urządzenia technicznego podlega karzeograniczenia wolności do lat 2lub karze grzywny. 2. Tej samej karze podlega ten, kto przerabia urządzenia techniczne kz zgody organu dozoru technicznego.
Arl36.
Na podstawie art. 4 usl. ), art. 29 usl. l i art 30 ust 2 ustawy z dnia 19 listopada 1987 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 36, poz. 202) zarządza si~. co nast~puje: Rozdział
I
RODZAJE URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH PODLEGAJĄCVCH DOZOROWI TECHNICZNEMU
§ 1. Do.wrowi technicznemu podlegają nasl~pujące rodzaje urządzen technicznych: . 1) urządzenia ci.Snieniowe, w których są ~awarte ctec;ce lub gazy . pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego, Jak; a) kotły parowe, przeznaczone do wytwarzania pary-~ cteczy el_lergetycznej z użyciem ciepła uzyskanego w drodze reakcJI egzotenmcznych lub z energii ełeklryczneJ, b) kotły ciecz_owe (w tym .rówr:'i~ż kotły wo?n~). prz~zn!lczon,e do podgrzewania cteczy bez zmtany Jej st~u skuptema, z uz>:~tem ctepła uzrskanego w drodze reakcji egzotenmcznych lubzenergu elektrycz-
ne~) zbiorniki ~tałe o iloczynie nadciśnienia i poj:mnc:ści wyższym 0,03 MPa /m przeznaczone do magazynow~ma Cleczy ~~~ _ga::ow albo do prowadzenia w nich procesu technologicznego pod C ISOlemem w:yi.szr.m od 0,07 MPa, w tym również stabilizatory pary oraz wynueruuki ciepła i wytwarzacze pary, tj. zbiorniki złożone z dwóch lub więcej przestrzeni oddzielonych ściankami, przeznaczone do wymiany ciepła mi~dzy przepływającymi czynnikami, d~ zbiorniki przenośne (transportowe) o pojemności powyżej 350 cm , przeznaczone do magazynowania cieczy lub gazów, zm.iemaj_ące miejsce między napełnianiem i opróżnianiem z wyłączeniem zbtorników do napojów gazowanych, e) wytwornice acetylenu stałe i _l?rzeno:Sne, przeznaczone do wytwarzania acetylenu w wyniku reakcji chemicznej mi~dzy wodą i węgli· karni wapnia, wraz ze zbiornikami służącymi do magazynowania, schładzania, osuszania i oczyszczania acetylenu oraz urządzeniami zabezpieczającymi, umieszczonymi na przewodach rozprowadzają cych albo bezpośrednio na wytwornicy, f) rurociąg• p01towe oraz ich armatura, łączące kocioł z turbiną w blokach energetycznych, 2) bezciSnieniowe zb10rniki oraz zbiorniki ciśnieniowe o ciśnieniu nie wyższym niż 0,07 MPa, przeznaczone do magazynowania mate· riałów niebezpiecznych o właściwaSciach trujących lub żrących oraz transportu tych materiałów, których przewaz Jest dopuszczony na podstawie przepisów szczególnych, 3) dżwigni<;e, tj . .środki transportu o .zasięgu ograniczonym i ruchu przerywanym, przeznacz.one do przemieszczania osób lub ładunków, a w szczególności: a) wciągarki i wciągniki, wraz z koniecznym wyposażeniem, przeznaczone do przemieszczania osób lub ładunków za pośrednictwem
?rl
sprawach
o
określonych
w art. 37
nast~puje
post~powania w sprawach o wykroczeukaranie. złożonego prz.ez właściwy or-
Rozdział
6
PRZEPISV PRZEJŚCIOWE l KOŃCOWE
Art. 39. Dotychczasowe przepisy o dozorze technicznym pozolllj~ w mocy do c~:asu zastąplenia ich przepisami wydanymi na pod' Silwie ustawy, o ile nie są sprzeczne z jej przepisami, nie dłużeJ . jednak niż przez okres 12 miesięcy od dnia wejścia w życie leJ atawy.
Art. 40.
l. Wytwarzający urządzenia techniczne oraz materiały
i demency scm;owane do budowy tych ur~dzeó, a także naprawiaj4cy urqdunia techniczne mogą je wytwarzać 1 naprawiać bez UP.rawnien, oklótych mowa wart. 8 ust. l i art. 14, nie dłużej jednak mi do dnia li siUdnia 1988 r.
1 Zetwolenia na spawanie, wydane na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowuJą moc do czasu Olitymania przez wytwarzają· naprawiających urządzenia techniczne uprawnień, o których IIOWI w art. 8 ust. l i arl. 14 ust l, nie dlużej jednak niż w tenornie ohdlottym w ust. l. Art. 41. Do czasu wydania decyzji, o których mowa wart. 10 ust. 2, nie później jednak niż do dnia 31 grudnia 1988 r., dozór techniczny aad ur~dzeniami technicznymi jest wykonywany przez organy dozoN teehmcznego w fonnie dozoru technicznego ustalonej na podstawie dołythcusowych przepisów. Art. 42. Traci moc ustawa z dnia 31 stycznia 1961 r. o dozorze leChnicmym (Dz. U. Nr S, poz. 31}. Art. 43. Ustawa wchodzi w życie z dniem l ŚlJcznia 1988 r. e,th l
1
1• hur ur~dzenie Mini<;trll Przemysiu :r: dni• 28 Jutego 1989 r. w 5pr11wic trybu ' apfaianił l orc.1nami dozoru rechnil:meao wyrmpil rechnicmych lub -runbJw 11Chnic111ych dozoru lechniczncJO dl• importow&nych u~d:r:d. Ccchaic:r:nych ou:r: utezillilw i elementów stosowanych do budowy ~ lub nabycia u grani.~ licencji 111 ich produkcję (M.P. Nr6, poz. 63)
ci~g.na zakończonego urządzeniem chwytającym,
b) suwnice, przeznaczone do przemieszczania ładunków w pionie i poziomie, c) żurawie, przeznaczone do przemieszczania ładunków, których wysi~~nik moie wykonywać ruchy obrotowe w (lłaszczyinie poziomej, plonowej lub pionowej i poziomej jednocześme, d) układnice przeznaczone do składowania ładunków w magazynach, e) układnice przeznaczone do układania torów, f) dż.wigi składające si~ .z podstawy ładunkowej (kabiny, platfonny itp), prowadzoneJ w prowadnicach, i przemieszczającego ją zespołu napędowego (wc1ągarki, wciągnika, dźwignika śrubowego, tłokowego
z~batkowego), przeznaczone do pionowego przemieszczania osób łub ładunków, g) wyciągi toWJU"owe, w Lym również wyciągi statków, składające
lub
si~ z podstawy "ladunkowej t-wózek, kosz itp.), prowadzonej w pochyłych prowadu~ach,
przystosowane do
pochyłego
przemieszczania la·
96 dunków za pomocą wciągarek lub wciągników, h) podesty ruchome, przy.s1osowane do przemieszczania platform roboczych w pionie lub w ptonie i poziomie, i) dżwignice linotorowe, w których jedna lub wiQCej lin nośnych rozpi~tych mi~dzy
ładunków,
podporami stanowi tor jezdny do przemieszczania
4) urządzenia techniczne baz przeładunkowych inne niż wymienione
w pkt. 3, a w szczególnoSci: a}. urz~~ze?ia słu!ą~e do
poztomeJ 1 ptonoweJ,
manipulacji kontenerami w płaszczyżnie
b) urządzenia ciągów technologicznych przeładowcl:ych, składające
si~; z urządzen załadowczych, wyładowczych lub podaj~cych ładunki, S) przenoSnii
a) pr.zenośniki kabinowe,
b) schody ruchome, c) chodniki r..;chome 6) osobowe i :owarowe koleje linowe oraz wyciągi narciarskie.
Rozdział
2
SZCZEGÓŁOWY ZAKRES DZIAŁANIA URZĘDU DOZORU TECHNICZNEGO
§ 2. l. Ur:z.ąd Dozoru Tecłmicznego, zwany dalej "Urzędem". jest centralnym oriilllem administracji pailstwowej realizującym zadania związane z wv":onywaniem dozoru technicznego w zakresie ustalonym w ustawi~ z dnia 19 listopada 1987 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 36, poz. 202), zwanej dalej "'ustawą\ i aktach wykonawczych do niej. 2. Do zakresu działania Urzędu w dziedzinie nadzoru i kontroli nad stosowaniem oraz przestrzeganiem przepisów o dozorze technicznym i norm, a takz:! zasad z zakresu bezpieczeństwa techniki, należy w szczególnoś.:i: 1) opracowywanie i wydawanie warunków technicznych dozoru technicznego. 2) badan1e pnblematyki zagrożeń stwarzany<:h przez urządzenia techniczne oraz inicjowanie zmian w normach i przepisach o dozorze technicznym w celu zapewnienia bezpiecznej pracy urządzen technicznych, 3) okreSieru.- l.ryteriów uslalania rorm dowru technicmego, 4) ustalanie r:ogramów szkolenia pracowników jedn~stek go_spodarki uspoteczniC>:Jej, upoważnionych do wykonywama okreslanych czynnoSci dozo~ technicznego, 5) określanie kierunków szkolenie projektantów, wytwórców urzą~ dzeń oraz osó? obsługujących, naprawiających i konserwujących urządzenia w zaMesie bezpiecznej pracy urządzeń technicznych, 6) prowadzenie działalności popularyzatorskie) w zakresie bezpiecznej pr:u:.Y urz~dzeń technicznych oraz organiZowanie konsulatacji w tej dnedzinie, 7) opracowy .... anie projektów norm określających zasady i warunki bezpiecznej pra:y urządzeń technicznych. 3. Do zakres~,; działania Urzedu w dziedzinie nadzoru nad organizowaniem i wykc::~ywaniem dozoru technicznego należy w szczególnoś ci: l) kontrolo~ L,ie wykonywania dozoru technicznego przez podległe inspeklora!y ll~wru technicznego, w tym /rawidłowoSci ustalani.a form wykony"" łiHa do.wru technicznego na urządzeniami technicz-
ny2)~oordyno...,anie działalności w zakresie uzgadniania wymagań te-
chnicznych lut> warunków tecłmicznych dozoru lechnicmego dla importowanych ~.;:ządzeó technicznych oraz materiałów i elementów stosowanych dv budowy i naprawy urządzen technicznych lub nabycia za $ranicą l;:encji na ich produkcję. 3} imcjowanie przedsięwzięć mających na celu zapewnienie organizacyjno-techoicmych i ekonomiemych warunków wykonywania doz:oru techniczne-&o. 4) szkolenie ~:acowników dozoru technicznego, 5) wysltfpoWL"lie z wnioskami o zmiane wysokości opłat za czynności organów Cozoru teclmicznego. 6 3. Do zak:~su działania Urzędu, oprócz działań wymieniony<::h w §~.należy ró•:~ież współpraca z Polskim· Komitetem Normahzacji, Miar i Jakości ·N dziedzinie działalności nonnalizacyjnej, dotyczącej zagadnień bezt::cznej pracy urządzeń technicznych, a w szczególnoSci: l) udziat w r~acach związanych z progra,mowaniem i planowaniem prac normaliza~yjnych, 2) wnioskov.·i.:Ue i opiniowanie projektóW nonn związanych z bezpieczną pracą c:-ządzen tecłmicznych,
3) uczesLnicz!:lie w pracach normiliz.acyjnych, wynikających z mie· dzynarodowej '"Spółpracy nonnałizacyjnej.
Rozdział
3
SZCZEGÓŁOWY ZAKRES DZIAŁANIA INSPEKTORATÓW DOZORU TECHNICZNEGO
§ 4. Do zakresu działania inspektoratów dozoru technicmego nale-
ży w szczególności:
, l) uz-adnianie ~ok~mentacji urządz~ń techn~cznych w ~akres1e zgodnosci z przeptsaml o dowrze techmcz.nym 1 warunkami dozoru technicznego, 2) przeprowadzanie kontroli określonych materiałów i elementów przeznaczonych do budowy i naprawy unądzeń technicznych, . 3) przeprowadzanie badań technicznych urządzeń p~zed wydan1em decyzji zezwal.ającej na eksploatacje lub dopuszczająceJ do obrotu, 4) prowadzeme ewidencji urządzeń techmcznych, S) ustalanie formy wykonywania dozoru technicznego, 6) prowadzenie post~powania w sprawach: . a) uprawnieti do wytwarzania materiałów i elemenlaw stosowanycli do budowy i naprawy urządzeil technicznych, b) uprawnieOdo wytwarzania urządzeń technicznych,, c) uprawnieti do dokonywania napraw urządzen technJcznych, d) zezwalania na eksploatacje urządzeń technicznych, e) wstrzymywania eksploatacji urządzeń technicznych, wycofywa· nie urządzeń z obrotu i wstrzymywanie ich wytwarzama, l) dopuszczania urządzen technicznych do obrotu, . . , g) zawieszania lub corania uprawnień. do wytwarzama mat~nalow, elementów lub urządzen technicznych w wypadkach okreslanych w art. 8 usl. 4 ustawy, h) wyrażania zgody na dokonywanie przeróbek urządzeń. techniCl· nych, · upowazmen · · · pracowm'kom jC · dnos~ t k gospo dar.. ' 7) wydawame do wykonywania okreSlanych czynnOŚCI z Lakresu dozoru technicznego, . 8) wykonywanie badail i konlroli stanu urządzen techmcznyc~, 9} sprawdzani~ kwalifi~cji osób wylw.!ł!zającysh, obslugu~ącyc~ konserwujących 1 naprawiających urządzema techmczne, potwterdza: ne wydaniem zaświadczeń uprawniających, wymaganych odrębny1111 przepisami, . 10) wykonywanie kontroli nad przestrzegan!em p~zep1sów dozO!'!" tecłmicznego oraz norm i zasad z zakresu bezpieczneJ pracy urządzen technicznych, .' li) prowadrenie doradztwa w zakresie bezpiecznej pracy urządzs technicznych. § 5. Do zakresu d;datania inspektoratów dozoru technicznego na!~ iy ponadto: l) prowadzenie działalności mającej na celu podnoszenie kwalifikacji pracowników inspektoratów, 2) uzgadnianie ~rognuT~ów szkole~ia osób projek~ującyc~. wytwarzających, obsługujących t konserwujących urządzema te<:hmczne. uspołecznionej
Rozdział4
SPECJALISTYCZNE ORGANY DOZORU TECHNICZNEGO
6 6. Specjalistycznymi organami dozoru technicznego są:
n organy kolejowe~o dozoru technicznego i organy dozoru technl·.
czne~o żeglugi morskiej, podlegające Ministrowi Transportu i Gospodarki Morskiej. 2) organy wojskowego dozoru technicznego podlegające Ministrowi Obrony Narodowej. § 7. Specjalistycznemu dozorowi technicznemu '!rganów kolejowego dozoru technicznego podlegaj·ą urządzenia techniczne: l) zainstalowane na obszarze ko ejowym, w kolejowych pojazdlei szynowych oraz na bocznicach kolejowych, 2) osobowe i towarowe koleje linowe oraz wyciągi narciarskie, 3) zbiorniki, w trm cysterny w ruchu kolejowym, drogowym i że. gludze śródlądowej, . 4) inne urządzenia techniczne eksploatowane przez przedsl~bior stwo pailstwowe "Polskie Koleje Pailstwowe"' oraz inne tJrzedsiębi01· stwa podległe Ministrowi Transportu i Gospodarki Morskiej. 6 8. J. Specjalistycznemu dozorowi technicznemu organów d?ŁOill , technicznego żegtugi morskiej podlegają następujące urządzedma Ieo choiczne na statkach morskicb, pontonach, w dokach i w portach mol· · ski ch: l) urz.ą.dzenia ciśnieniowe, 2) bezciśnieniowe zbiorniki (cysterny), , 3) diwi1=nice, 2. SpecjaZisCycmemu dozorowi technicznemu żeglugi morskiej podo legają ponadto:
97 l)
un~dunia
techniczne w
ciągach
technologicznych portowych
bu przdad1mkowych, których miejscem pracy jest tereo adminislrowany przeL urzędy
morsku:~.
2) urządzt"nia techniczne, stanowiące wyposażenie innych stanowisk zlokalizowanych na tereme przeznaczonym do prac przeładunkowych i iMych czynności wchodzących w zakres obsługi żeglugi morskieJ. § 9. Specjalistycznemu dozorowi lechnicznemu or~anów wojskowtCO dotow technicznego podlegają urządzenia te<:hmcwe zainsblo\' wane lub użytkowane na terenie wojskowych obiektów zamkni~tych ·.,·w jednostkach organizacyjnych podporządkowanych Ministrowi Ob· rony Narodowej oraz w jednosikach wojskowych podległych Mini5 Itrowi Spraw Wewn~trznych.
Rozdział
S
SZCZEGÓŁOWY TRYB WYKONYWANIA CZYNNOŚCI
DOZORU TECHNICZNEGO
§ 11. Czynności dozoru technicznego W,Ykonuje się w jednostkach
aospodarki uspołecznionej i nie uspołeczntonej projektujących urzą dzenia techniczne, wytwarzających urządzenia techmczne, a także ma'. terlały i elementy do ich budowy i naprawy oraz eksploatującreb i naprawiających urządzenia techniczne, zwanych dalej "jednostkami . ' § 12. Czynności dozoru technicznego wykonuje pracownik organu :. dozoru technicznego, zwany dalej "inspektorem". § 13. Czynności dozon1 technicznego, określone wart. 31 ust. l ustawy, mogą również wykonywać upoważnieni pracownicy jednoSt~k gospodarki uspoleczntonej. § 14. lnspelo.tor nie podlega rewizji osobistej pru:widzianej w wewnętrznyc~ regulaminach jednostki, w której wykonuje czynności dozoru techntcznego. · § 15. CzynnoSci dozoru technicznego wykonuje się w dniach i godzinach pracy obowiązujących w jednostce, a w razie potrzeby również w dniach wolnych od pracy i pota godzinami pracy, po uzJO!Inieniu z kierownikiem jednostki. 616. Inspektor jest uprawniony do: l') wst~pu za okazaniem upoważnienia i legitymacji służbowej, bez potrzeby uzyskiwania przepustki, do pomieszczeni obtektów, w których : majdują st~ unądzenia technicwe. 2) porusLania się w tych pomiestczeniach i obiektach, chyba ie : przepisy ~zcLegolne stanowią inaczej, ~ 3) dost~pu do 11rŁądzeó technicznych, 4) żądania od kierownika jednostki niezbędnych informacji i przedstawienia koniecznych dokumentów oraz matenałów, S) przeprowadzania w uz~odnionych terminach badan, prób i pomiarow orat. innych czynnosci potrzebnych do ustalenia stanu urzą dzenia techmcznego, prawidłowości jego eksploatacji luh naprawy, 1 tak:i:e prawidłowości wykonania określonych materiałów i elementów stosowanych do budowy i naprawy urządzenia technicznego. 6) wydawania zaleceil pokontrolnych. § 17. CzyMości dozoru technicznego inspektor wykonuje w obecności kierownika jednostki lub osoby upoważnionej. 6 18. Inspektor jest obowiązany do przestrzegania przepisów o bezpieczeitstwie i htgienie pracy obowiązujących w jednostce konUolowanej. § 19. Kierownik jednostki, w której są wykonywane czynności dozoru technicznego, w celu sprawnego ich przeprowadzenia jest obowiĄzany upewnić bezpieczne warunki pracy przez umailiwienie bezpiecznego dost~pu do badanego urządzenia technicznego, w szczególności spowodowanie wstrzymania w bezpośrednim otoczeniu badanelO urządzenia prac budowlanych. montażowych, remomowych i innych, mog~cych zagrażać: bezpieczeństwu inspektora. 6 20. Inspektor ma prawo odmówić wykonania czynności dozoru tet'hnicznego w razie stwierdzenia niewłaściwych warunków do ich przeprowadzenia, a w szczególności: l) niedostatecznego stanu przygotowania urządzenia technicznego do badania, 2) niewła.Sciwego oświetlenia lub wyst~;powania oparów utrudniających widocznoSć, 3) pnelaoczenia dopuszczalnych stężeń i natężeń czyMików szkodliwych dla zdrowia w ~rodow1sku pracy lub dopuszczalnej granicy niskich i wysokich temperatur. § 21. l. Z wykonania czyMości dozoru technicznego inspektor
. !
sporządza protokół. 2. Protokół podpisują inspektor, k.ierowniłl: stępca albo osoba upoważniona.
3. Jeden egzemplarz
w jednostce.
6 22. Do pracowników jednostek gospodarki uspołecznionej, o których mowa w § 13, stosuje si~ odpowiednio przepisy § 16 pkt. 3-5 oraz§ 17, 19 i 20. §. 23. l. Z czynności dozoru technicŁnego upoważniony pracownik. dokonuje wpisu do księgi rewizyjnej urządzenia, w której podaje datę wykonania czynnoSci i treść: poczymonych ustaleń. 2. W razie konieczności wydama decyzji z zakresu dozoru technicznego pracownik, o którym mowa w usl. l, niezwłocznie powiadamia właśc1wy organ dozoru technicznego. § 24. l. Czynnościami dozoru technicznego są objęte równiei urządzenia techmczne eksploatowane przez osoby fizyczne. 2. Pra:pisy § 12 i 14-21, dotyczące jednostek.. stosuje się odpowiednio podczas wykonywania czynności dozoru technicznego, o których mowa w ust. 1.
jednostki lub jego za-
protokołu poZostawia się za pokwitowaniem
4. Zbiór protokołów dotyczących danego urządzenia technicznego tworzy k.sięgę rewizyjną urządzenia technicznego, przechowywaną w jednostce.
Rozdział
6
PRZEPISY KOŃCOWE
6 25. Traci moc rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25_1utego 19'§1 r. w sprawie dozoru technicznego (Dz. U. Nr 8, poz. 34). § 26. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
98
3) Rozporządzenie
Rady Ministrów
z dnia 29 grudnia 1988 r.
oraz. osób posiadających uprawnienia w zakresie określonych techno· łogii, wydane na podstawie odrębnych przepisów. § 8. l. Po otrzymaniu wniosku organ dozoru technicznego spraw· dza, czy spełnione są warunki określone w § 3. 2. Organ dozoru technicznego może wyznaczy<: do wykonania cle· mcnty próbne, określając zakres ich badali.
w sprawie wykonania niektórych pru-pisów ustawy o dozorze technicznym Rozdział)
(Dz. U. z dnia 31 grudnia 1988 r. Nr 44, poz. 351) ZASADY l TRYB PROJEKTOWANIA URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH
Na podstawie art. 8 ust. 6, art. 14 ust. 3 i art. 20 ustawy z dnia 19 listopada 1987 r. o do.wr~:e tc..:hnicmym (DL U. Nr 36, pol.. 202) zarządza stę, co następuje:
Rozdział
l
PRZEPISY OGÓLNE
llekroC w rozporządzeniu jest mowa o: n ~ustawie" -rozumie się przez to ustawę z dnia 19 listopada 1987 r. o dozorze Cedmicznym (Dz. U. Nr 36, poz. 202),
S 1.
2) "urządleniach technicznych" · rozumie się przez to urządzenia techniczne ~dlegające dowrowi technic:.memu, 3) "matenałach" · razurnie się przez to materiały przeznaczone do budowy lub naprawy urządzeń tecłmicznych bądż ich elementów, 4) " wytwarzaniu" bez bliższego określenia - rozumie się przez to wytwarzanit: materiatów i elementów stosowanych do budowy urzą dzen technicznych lub ich naprawy, a także wytwarzanie urządzen technicznych, 5) zakładzie uprawnionym" - rozumie się przez to wytwarzającego, który otrzymał uprawnit:nie organu dowru technicznego do wytwarza.nia urządzeń technicznych lub materiałów i elementów stosowanych do kh budowy, bądi naprawiającego, który otrzymał uprawnierue tego organu zezwalające na dokonywanie napraw urządzen technicznych. N
Rozdział
Z
§ 9. l. Urządzenia techniczne projektuje się na podstawie nonn, przepisów o dozorze technicznym, innych przepisow szczególnych właściwych dla projektowania poszczt:gólnych rodzajów urządzeil, a. takie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie: I) konstrukcji, 2) oblic.zeń wytrzymałościowych, 3) materiałów i elem~ntów przeznacLonych do budowy lub napta·
wy, 4) osprzętu i zabezpieczeit, 5) oznakowania. 2. W razie gdy dla urządzenia technicznego nie ma ustalonych wa· runków techmcznych dOLOrtl technicznego, urz.ąd1:enie może byC pro· jeklowane według warunków tcchnictn)'ch opracowanych przel projektującego i zatwierdzonych przez własciwy organ dozoru techni· cznego. & 1O. Projektujący urządzenia technicwe są obowiązani uzgodniC: dok.umentacj!j techniczną urządzenia z właściwym organem dozoru technicznego. § 11. l. Uzgodnienie dokumentacji następuje na wniosek zaintere· sowanego. 2. Do wniosku powinna być dolącz.ona dokumentacja techniczna urządzenia w zakresie określonym w warunkach technicznych dozoru technicznego dla poszczególnr.ch rodzajów urządzeń. 3. Uzgodnienie dokumentacji organ dozoru technicznego potwierdu na dokumentacji technicznej urządzenia z. terminem ważności na 2 lata. Rozdziat4
WARUNKI STANOWIĄCE PODSTAWĘ WYDAWANIA UPRAWNIEN DO WYTWARZANIA ORAZ WARUNKI! TRYB WYDAWANIA UPRAWNIEN ZEZWALAJĄCYCH NA DOKONYWANIE NAPRAW
§ 2.
Uprawnienia do wytwarzania i dokonywania napraw wydaje organ dozoru technicznego w formie decyzji. § 3. Uprawnienia, o których mowa w § 2, mogą być wydane, gdy wytwarzający lub naprawiający: l) posi~da wdroioną t_echnologię. ~ytwarzania lub f;laprawy, ::!) p<)Siada mz:td:t.,•ma zapewmaj<\CC wytwarzamc bądt. napraw.; urządzeń technicznych, zgodnie z technologią, 3) zatrudnia pracowników o odpowiednich kwalifikacjach, określo nych w odrębnych przepisach, 4) posiada zorganizowaną kontrolę jakości, 5) ma moiliwoSć przeprowadzenia badań niszczących i nie niszczą· cych wytwarzanych (naprawianych) urządzeń technicznych, a także materiałów, we własny"! laboratorium Lub Laboratorium wskazanym przez organ dozoru techniCznego. & 4. Decyzja o uprawnieniu do w:ytwarzania lub naprawy urządzeń teChnicznych akrdla w szczególnoścc l) technologie stosowane przy wytwarzaniu lub naprawianiu urzą dzen technicznych, 2) materiały przeznaczone do wytwarzania lub naprawy urządzen
ZASADY l TRYB WYTWARZANIA MATERIAŁÓW l ELEMENTÓW PRZEZNACZONYCH DO BUDOWY URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH ORAZ WYTWARZANIA l NAPAAW TYCH URZĄDZEŃ
wlaśnwy
t~chnic:mych,
3) wymagania dla kontroli jakości. Zakład uprawniony jest obowiązany każdorazowo zawiadamiać wlaSciwy organ dozoru technicz:nego o zrnianie warunków będących podstawą wydania uprawnienia. § 6. Zmiana zakresu uprawnienia moż:e nastąpić wyłącznie na podstawie decyzji. § 7. l WsLCLęcie postępowania nast~puje na wniosek zainteresowanego. 2. Do wniosku należy dołączyć: · l) instrukcj!j technolo~iczną, 2) instrukcję kontroli Jakości, J) wykaz posiadanych urządzeit produkcyjnych i urządzeń dla kontroli jakoś.ei, 4) wykaz osób odpowiedzialnych za produkcję i kontrolę jakości
§ 5.
§ 12. Materiały i clement:y przeznaczone do budowy urządzeń teChnicznych powmny odpowtadać wymaganiom norm, przepisów o dozorze technicznym i mnych przepisów szczególnych oraz wa· runków technicznych dozoru technicznego. § 13. W razie gdy dla urzą.dzenia technicznego, materiałów i elementów przeznaczonych do jego budowy nie ma ustalonych wa· runków technicznych dowru technicznego, mogą być one wytwarune wedlu~ warunków lechnicmych opracowanych prze" wytwarzającego i zatwterdzonych przez właściwy organ dozoru technicznego. § 14. Procesy technologiczne wytwarzania urządzeń technicznycb i ich elementów. takie jak: l) przeróbka plastyczna, 2) nitowanie, 3) spawanie, 4) zgrzewanie, S) obróbka cie.plna, 6) formowame naczyń ciśnieniowych z tworzyw sztucznyc~ wzmocnionych włóknem szklanym, pawiMy odpowiadać warunkom technicznym dozoru technicznego. § 15. l. Materiały przeznaczone do budowy elementów urządzeD technicznych powinny posiadać dokument potwierdzający jak.ośC (atest lub zaświadczenie jakości wytwórcy), wystawiony przez kon· trolę jakości wy t warzają,c::eę,o. 2. Materiały pawiMy byc znakowane zgodnie z wymaganiami nonn i warunków technicznych dozoru technicznego. § 16. Wytwarzający urządzenie techniczne jest obowiązany spru· dawać urządzenia wraz z dokumentacją, której zakres odpowiada wy· maganiom nonn i warunków technicznych dozoru technicznego. § 17. Do naprawy urządzeń technicznych stosuje się odpowiednio przepisy§ 9 ust. l i§ 12-I.S.
99 Rozdział
S
l TRYB EKSPLOATACJI URlĄDZEŃ TECHNICZNYCH
technicznych powinna być: prowadzaoraz zasadami określonymi w watechnicznego i innych przepisach . Decyzję o dopuszczeniu urządzenia technicznego do obwłaściwy
organ dozoru tCX'hnicznego na wniosek wytwa-
"'""""'"~~ oltreo
,,
l. zezwalająca na eksploatację urządzeń techniczprod~lc?wao:;ch jednostkowo i urządzeń produkowanych seryj-
dopuszczonych do obrotu, wydaje właściwy organ dozoru ~~:~:~~.~n~a wniosek eksploatującego urządzenie. 2. powinna byc załączona dokumentacja, o której mowa
•l 3.
urz~dzenia technicznego poprzedzaj~ce decyzję zezwana eksploatację urządzenia obejmują: l) sprawdzenie kompletności i prawidłowości przedłożonej doku-
~
JiłlllaCJl,
2) badanie budowy w zakresie zgodnoSci wykonywania urządzenia 1 dokumentacj~ i wymag;miami nonn oraz warunków technicznych dozoru tedUlicznegQ, a także stanu urz.ądze:nia, wyposażenia i wyrna-
. pnych<JZnakowail; l) próby lechnieme przed uruchomieniem urządzenia oraz w warunUch pracy w zakresie ustalonym w warunkach technicznych dozoru rechmczne$o dla J?O:izczególnych rodzajów urządzeń, 4) badame specJalne ustalone w dokumentacji projektowej urządze nia fub przeprowadzone w uzasadnionych przypadkach na żądanie orJinU dozoru technicmego. 4. W przypadkach tecłmicznie uzasadnionych część badań urządze nia tecllnicznego, o k.!órych mowa w ust. 3 pkt. 2 i 3, mote być przeprowadzona u wytwarzającego urządzenie. W,rniki tych badań oraz stan techniczny urządzenia określa się w poSwaadczeniu badania i mog4 być one uwzględnione przy badaniu urządzenia u eksploatują et:go, po~rzedzającym wydanie decyzji zezwalającej na eksploatację ~dzema.
l. Urządzenia l«hniczne objęte dozorem technicznym pelnym podl~gają okresowym badaniom technicznym. 2. tennlny badań okresow.rch wymagającreb przygotowania urzą· dania technicmego do badan w sposób okreslony przez organ dozoru te<:llnicznego są wyznaczane przez ten otgan co najmniej z 14-dniowym wyprzedzeniem. Na uzasadnionr wniosek użytkownika organ do~oru technicznego może wrznaczyć mny termin badania. l. W uzasadnionych techmcznie przypadkach organ dozoru tectmicmego może wydać decyzj~ zezwalającą na eksploatację urządzenia leehnicznego przy innych parametrach pracy niż dotychczasowe, jeże li upewniają one bezpieczną pracę urządzenia. § 22. l. Urządzenia techniczne objęte dozorem technicznym peł· nymlub ograniczonym podlegają doraźnym badaniom technicznym. 2. Użytkownik urządzenia technicznego qbowiązany jest zgłosić urządzenie do badarl doraźnych w razie: l) stwierdzenia niewłaściwego stanu urządzeńia, 2) zakoriczenia przebudowy lub nap"rawy urządzenia, l) niebezpiecznego uszkodzenia urządzenia lub nieszczęśliwego wypadku związanego z elcsploatacją urządzenia. l. Badanie dorażne może byC przeprowadzone, poza przypadk?.mi wymienionymi w ust. 2, w każdym czasie, w przypadkach uzasadnionych stanem technicznym urządzenia, w ramach wykonywania przez «J&n dozoru technicznego nadzoru i kontroli przestrzegania prze·
§ 21.
pisów o dozorze technicznym. 4. Zakres badań dorażnych ustala każdorazowo organ dozoru technicznego w zależności od okolicmości uzasadniających przeprowadzenie badania. S. W odniesieniu do doraźnych badań technicznych przepis§ 21 ust 3 stosuje się odpowiednio. Rozdział
6
KWALIFIKACJE OSÓB PROJEKTUJĄCYCH, WYTWARZAJĄCYCH, OBSŁUGUJĄCYCH, KONSERWUJĄCYCH l NAPRAWIAJĄCYCH URZĄDZENIA TECHNICZNE
§ 23. Osoby projektujące urządzenia techniczne powinny posia· da<:: l) wykształcenie wyższe techniczne i co najmniej l rok praktyki w projektowaniu lub wykształcenie średnie techniczne i co najmniej 3 lata praktyki w projektowaniu, 2) z:najomośc norm, przepisów o dozorze technicznym i innych pn::episów szczególnych, a takie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie określonym w § 9. & 24. l. Osoby odpowiedzialne za wytwarzanie, naprawianie i kontrolo; jakości urządzeń technicznych w zakładzie uprawnionym powinny posiadać wyższe wyksztalcenie techniczne i co najmniej 2 lata praktyki zawodowej lub wykształcenie średnie techniczne i co najmniej 5 lat praktyki zawodowej ora:t znajomość norm, przepisów o dozorze techmcznym i warunków technicznych dozoru techmcznego w zakresie nadzorowanej dziafalno.Sci. 2. Osoby wykonujące czynności spawania, zgrzewania, nitowania, lutowania oraz obrobk~ plastyczną 1 cieplną w zakładzie uprawnionym do wytwanania i naprawiania urządzeń technicznych powinny posiadać kwalifikacje potwierdzone świadectwami ośrodków kształce· nia zawodowego lub zakładowych kursów szkolenia zawodowego oraz spelniaC wymagania kwalifikacyjne określone w odrębnych prze· pisach. § 25. J. Osoby obsługujące i konserwujące urządzenia techniczne powinny: . l) posiadać kwalifikacje wymagane dla poszczególnych stanowisk. lub zawodów, określone w odrębnych przepisach, 2) odbyć zakładowe przeszkolenie w zakresie obsługi danego urzą dzenia oraz posiadać znajomość instrukcji eksploatacyjnej. 2. Niezależnie od wymogów okri!Ślonych w ust. l osoby obsługują ce lub konserwujące: l) urz~dzenia dźwignicowe • powinny posiadać zaświadczenia uprawniaJące do obsługi lub konserwacji dźwignicy określonej kategorii, grupy, rodzaju lub typu, 2) przenośne wytwornice acetylenu (wytwornice o ładunku karbidu nie wi~kszym niż 10 kg) • powinny pastadać udokumentowane podstawowe przeszkolenie w zakresie spa.wania.gazowego, 3) żurawie samojezdne łub cysterny na podwoziu samojezdnym powinny posiadać prawo ja:tdy odpowiedniej kategorii. Rozdział
7
PRZEPISY KOŃCOWE
& 26.
Tracą moc:
f) rozporządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 27 lipca 1963 r. w sprawie budowy i eksploatacji stałych zb•omików ciśnienio wych oraz wykonywania dozoru technicznego nad tymi zbiornikami (Dz. U. Nr 41, poz. 230). 2) rozporządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 7 pat· dziemika 1963 r. w sprawie budowy i eksploatacji kotłów parowych i wodnych, przenośnych zbiorników ciśnieniowych i wytwornic acetylenowych oraz wykonywania nad nimi dozoru technicznego (Dz. U. Nr 46, poz. 257), 3) rozporządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 7 paż dziemika 1963 r. w sprawie budowy i eksploatacji dźwignic oraz wykonywania dozoru technicznego nad tymi dżwigrueanU (Dz. U. Nr 46, poz. 258). § 27. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem l stycznia 1989 r.
100
SPIS AKTÓW PRAWNYCH O DOZORZE TECHNICZNYM
WYKAZ "WARUNKÓW TECHNICZNYCH DOZORU TECHNI (w dystrybucji)
l. Ustawa z dnia 191istopada 1987 r. o dozone technicznym (Dz. U. Nr 36, poz. 220) ..............................•...............
2.
3.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1988 r. w sprawie dozoru technicznego (Dz. U. z 1989 r. Nr l, poz. 3) z wprowadzonymi zmianami .. Rozponądzenie
Ministra Przemysiu z dnia 29 grudnia 1988 r. w spra·
(~~- tr~~:~·~~~~~IT.c~- ~~~p-i~~- ~t~::.~- ~~~~~-e- ~~-~-i~~~~~ 4.
Rozporządzenie Ministra Przemysłu z dnia 22 grudnia 1988 r. w sprawie warunków i trybu udzielania upowatnieó pracownikom jednostek
gospodarki zakr~su
S
6
7.
uspołecznionej
do wykonywania niektórych
czynności
z
l.
2.
Ministra Przemysłu z dnia 22 grudnia 1988 r. w sprawie zasad i trybu oznaczania trwałym znakiem urtądzeń technicznych dopuszczonych do obrotu (M.P. Nr 36, poz. 332) , ................. . Zarządzenie
Ministn Przemysłu :z: dnia 28 lutego 1989 r. w sprawie trybu uzgadniania :z: organami dozoru techniczneJ;O wym<~gail technicznych lub warunków technicznych dozoru techmcznego dla importowanych urządzeń technicznych oraz materiałów i elementów stosowanych do budowy tych urządzeń lub nabycia za granicą licencji na ich produkcj~ (M.P. Nr 6, poz. 63) ......................... . Zarządzenie
Ministra Przemysłu :z: dnia 30 maja 1989 r. w sprawie trybu wykonywania czynnosci przez pracowmków Urzydu Dozoru Technicznego i inspektoratów dozoru technicznego w jednostkach organizacyjnych resortu spraw wewn~trznych (Dz. Urz. Min. Przem. Nr 3, poz. 4) ..................................... .
Ur~dzenia ciśnieniowe·
Wymagania ogólne.
DT-UC·90{WO 3.
Wymagania ogólne-
Materiały.
DT-UT-90/WO-M 4.
Wymagania ogólne- Wytwarzanie.
DT-UT-90/WO·W S.
Urządzenia ciśnieniowe- Kotły
parowe.
DT-UC-90/KP 6.
dozoru technicznego (Dz. U. Nr 43, poz. 343) . . . . . . . . . . .
Zarządzenie
Dżwignice i przenośniki- Wymagania ogólne. DT·DE-90/WO
UrzĄdzenia ciśuieniowe-
Kotly wcx.lne.
IJT·UC-90/KW 7.
Urządzenia ciśnieniowe- Kotły nośnikami
8.
9.
parowe i cieczowe z organielit
ciepla.
DT·UC-90/KO Urz<1kie DT-UC-90/KB Urządzenia ciśnieniowe- Rurociągi parowe ł~czące kocioł
zt
DT-UC-90n
DT-UC·90flS Ił.
Urz.ądzenia ciśnieniowe-
Zbiorniki
przenośne
(transportowe).
DT-UC-90(LP 12.
Urządzenia ciśnieniowe-
Oblic..:enia wytrzymałościowe
DT-UC-90/W0-0 13. Urządzenia ciśnieniowe- Stale zbiorniki ciśnieniowe z twonyw sztucznych wzmao:;:nionych włóknem szklanym.
DT-UC-90(ZT 14.
Urządzenia ciśnieniowe-
Wytwomice acetylenu.
DT·UC·90{WA
WZÓR TRWALEGO ZNAKU URZĄDZENIA TECHNICZNEGO DOPUSZCZONEGO DO OBROTU
15. Ustawa, rozporz:tdzenia o zarz:tdzl!nia o dozorze technic..:nym · wydanie n uzupełnione. 16. DżwigLtice. Dżwigi osobowe i szpitalne.
DT-DE-91/WI'·I 17.
Dźwignice.
Diwigi towarowe
DT-DE·9łfWP·2
18.
Ożwignice. Dżwigi
towarowe małe.
DT·DE·91{WI'·l 19.
Dżwignice. Dźwigi
budowlane towarowo-osobowe i towarowt.
DT -DE-91/WP-4 20.
Dźwignice.
Podesty ruchome.
DT-DE-91/WP·S 21.
Dżwignice. Uk.ładuke
magazynowe
DT-DE-91/WP·6 22.
Dźwignice.
Suwnice.
DT-DE-91/WP-7 23. Dżwignice. Żurawie samojezdne.
DT-DE-91/WP-8 24. Dźwignice. Żurawie szynowe.
DT-DE-91/WP-9 25. Dżwignice. Żurawie stałe, przenośne i przewoźne. 26.
DT-DE-91/WP-10 Dżwignice. Ciygniki. DT-DE-91/WP-11
27. Wytyczne 2MS (dat. spawania urządzeń dozorowych).
101
'4.2. Wybrane dokumenty normatywno-techniczne A) Polskie Normy Armatura i rurociągi, Ciśnienie i temperatura Rurociągi i armatura, Średnice nominalne Rurociągi. Rury stalowe przewodowe. Średnice zewnętrzne Rury stalowe bez szwu walcowane na gorąco ogólnego zastosowania Rury stalowe bez szwu precyzyjne Rury stalowe bez szwu wysokostopowe ze stali odpornej na korozję i żaroodpornej • PNIH-74244 Rury stalowe ze szwem przewodowe ' PNIH-74252 Rury stalowe bez szwu kotłowe PNIH-74585 Miedź i stopy miedzi. Rury do wymienników ciepła · PNIH-74301 Rurociągi i armatura. Śruby, nakrętki, tuleje wyrównawcze do połączeń kołnierzowych. Wymagania ogólne PNIH-74302 -Śruby dwustronne do połączeń kołnierzowych PNIH-74303 -Nakrętki sześciokątne wysokie z podtoczeniem do połączeń kołnierzowych PNIH-74304 -Tuleje wyrównawcze do połączeń kołnierzowych · PNIH-74306 Armatura i rurociągi. Wymiary przyłączeniowe kołnierzy na ciśnienia nominalne do 40 MPa PN/H-74307 -Powierzchnie uszczelniające kołnierzy PNIH-74374,01 - Połączenia kołnierzowe, Uszczelki. Wymagania ogólne. Poprawki PNIH-74374.02- Połączenia kołnierzowe. Uszczelki płaskie do kołnierzy z przylgami zgrubnymi PN/H-74374.03- Połączenia kołnierzowe. Uszczelki płaskie do kołnierzy z występami i rowkami PN/H-74374.04- Połączenia kołnierzowe. Uszczelki płaskie do kołnierzy z wypustami i wpustami PN/H-74374.05- Połączenia kołnierzowe. Uszczelki faliste do kołnierzy z przylgami zgrubnymi PN/H-74374.06- Połączenia kołnierzowe. Uszczelki płaskie z wewnętrzną wkładką metalową falowaną do kołnierzy z przylgami zgrubnymi PNIH-74374.07- Połączenia kołnierzowe. Uszczelki gurnowe o przekroju kołowym do kołnierzy z wypustami i wpustami PN/H-74701 - Kolnierze stalowe na ciśnienie nominalne do 40 MPa PN/H-74710.0 l -Kołnierze do przyspawania okrągłe z szyjką na ciśnienie nominalne do 40 MPa. ?ostanowienia ogólne PNIH-74710.02- Kołnierze do przyspawania okrągłe z szyjką na ciśnienie nominalne 0,63 MPa PN/H-74710.03- Kołnierze do przyspawania okrągłe z szyjką na ciśnienie nominalne l MPa PN/H-74710.04- Kolnierze do przyspawania okrągłe z szyjką na ciśnienie nominalne 1,6 MPa PN/H-74710.05- Kołnierze do przyspawania okrągłe z szyjką na ciśnienie nominalne 2,5 MPa PN/H-74710.06- Kołnierze do przyspawania okrągłe z szyjką na ciśnienie nominalne 4 MPa PN/H-74710.07- Kołnierze do przyspawania okrągłe z szyjką na ciśnienie nominalne 6,3 MPa PN/H-74710.08- Kolnierze do przyspawania okrągłe z szyjką na ciśnienie nominalne 10 MPa PN/H-74720 -Kołnierze. Zestawienie typów i wielkości PN/H-74728 -Kołnierze stalowe okrągłe zaślepiające na ciśnienie nominalne (0,63-<-16) MPa PNIH-74731 -Kołnierze okrągłe płaskie do przyspawania na ciśnienie nominalne (0,25-<-1 ,6) MPa PN/H-74733 -Kołnierze owalne płaskie do przyspawania na ciśnienie nominalne 0,63 MPa PN/H-74734 -Kołnierze okrągłe z szyjką gwintowane na ciśnienie nominalne (1-<-4) MPa . PNIH-02650 ; PNIH-02651 PNIH-74204 'PNIH-74219 · PNIH-74240 ; PNIH-74242
102 PN /H-7473 5 - Kołnierze okrągłe płaskie gwintowane na ciśnienie nominalne 0,63 MPa PN/H-74736 -Kołnierze owalne płaskie gwintowane na ciśnienie nominalne 0,63 MPa PN/H-74737 -Kołnierze luźne z pierścieniami do przyspawania na ciśnienie nominalne (0,25+ l ,6) MPa PN/H-74738 - Kolnierze luźne z pierścieniami szyjkowymi do przyspawania na ciśnienie nominalne (0,25+ lO) MPa PN/H-74739 - Kolnierze luźne do rur wywijanych na ciśnienie nominalne (0,25+ l ,6) MPa PN/H-84017 Stal niskostopowa-konstrukcyjna trudno rdzewiejąca PN/H-840 18 Stal niskostopowa o podwyższonej wytrzymałości PN/H-84020 Stal niestopowa konstrukcyjna ogólnego przeznaczenia. Gatunki PN/H-84024 Stal do pracy przy podwyższonych temperaturach. Gatunki PN/H-84030/01 Stale stopowe konstrukcyjne. Gatunki PN/H-86020 Stal odporna na korozję (nierdzewna i kwasoodporna). Gatunki PN/H-86022 Stal żaroodporna. Gatunki PN/H-92120 Blachy grube i uniwersalne ze stali konstrukcyjnej węglowej zwykłej jakości i niskostopowej PN/H-92123 Blachy stalowe kotłowe PN/H-92128 Blacha cienka ze stali odpornej na korozję i żaroodpornej PN/H-92129 Blacha cienka ze stali węglowej konstrukcyjnej wyższej jakości PN/H-92131 Blacha cienka ze stali węglowej konstrukcyjnej zwykłej jakości PN/H-92135 Blachy grube ze stali konstrukcyjnej wyższej jakości i stopowej PN/H-92138 Stal odporna na korozję i żaroodporna. Blacha gruba PN/H-92149 Blachy stalowe cienkie konstrukcyjne trudno rdzewiejące PN/H-92201 Stal. Blacha walcowana na zimno. Wymiary PN/H-92202 Blachy stalowe cienkie walcowane na gorąco. Wymiary PN/H-92203 Blachy stalowe uniwersalne. Wymiary PN/H-93000 Stal węglowa niskostopowa. Walcówka i pręty walcowane na gorąco PN/H-93001 Walcówka; pręty walcowane na gorąco ze stali węglowej wyższej jakości i stopowej konstrukcyjnej PN/H-93004 Stal odporna na korozję i żaroodporna. Walcówka i pręty walcowane na gorąco PN/H-93015 Pręty stalowe walcowane na gorąco na wyroby pracujące w podwyższonych temperaturach PNIH-94004 Stal konstrukcyjna węglowa i stopowa. Odkuwki i pręty swobodnie kute PN/H-94009 Stal. Odkuwki i pręty kute dla urządzeń ciśnieniowych PN/H-94012 Odkuwki matrycowane ogólnego przeznaczenia. Wymagania i badania. PN/H-94013 Odkuwki matrycowane ze stali 12HMF i 13HMF. Wymagania i badania PN/H-94053 Stal. Pręty i odkuwki swobodnie kute na gorąco ze stali odpornej na korozję i żaroodpornej PN/J-1-941 Ol Odkuwki stalowe swobodnie kute. Naddatki na obróbkę mechaniczną i dopuszczalne odchyłki wymiarowe PN/M-34033 Rurociągi pary i wody. Obliczanie grubości ścianek rur PN/M-34034 Rurociągi. Zasady obliczeń strat ciśnienia PN/M-35410 Dna stalowe tłoczone. Wymagania i badania PN/M-35411 Dna elipsoidalne stalowe o średnicy zewnętrznej od 33,5 do 508 mm. Wymiary PN/M-35412 Dna elipsoidalne stalowe o średnicy wewnętrznej od 600 do 4000 mm. Wymiary PN/M-35413 Dna o małej wypukłości stalowe tłoczone o średnicach wewnętrznych od 600 do 3200 mm. Wymiary PN/M-35414 Dna płaskie stalowe tłoczone o średnicach wewnętrznych od 600 do 4000 mm. Wymiary
103
B) Branżowe Normy Symbole graficzne aparatów, maszyn i urządzeń przemysłu chemicznego Wyparki cienkowarstewkowe. Nazwy, określenia i symbole klasyfikacyjne Aparaty typu zbiornikowego. Średnice -Szereg objętości nominalnych Nominalne prędkości obrotowe mieszadeł Nominalne średnice wałów mieszadeł Aparaty typu kolumnowego. Średnice i odstępy między pólkami Zbiorniki i aparaty chemiczne. Zakresy i wartości ciśnień nominalnych Aparatura chemiczna. Stopniowanie temperatury 3 Zbiorniki kuliste V nom= (16+40 000) m . Główne wymiary Dławnice czołowe. Wielkości średnic zabudowy Naczynia wysokociśnieniowe wielowarstwowe kute i kuto-spawane. Średnice wewnętrzne BN/2201-11 Aparaty cylindryczne pionowe. Wsporcze konstrukcje cylindryczne. Wytyczne konstrukcyjne BN/2202-01 Aparatura chemiczna. Średnice zewnętrzne rur bez szwu BN/2203-01 Zbiorniki i aparaty stalowe spawane ciśnieniowe. Wytyczne projektowania i wykonania oraz badania odbiorcze BN/2203-02 Aparaty i zbiorniki wygumowane lub ebonitowane. Wytyczne konstrukcyjne BN/2203-04 Aparaty żeliwne typu zbiornikowego. Ogólne wymagania i badania BN/2205-01 Odchyłki warsztatowe swobodnych wymiarów liniowych do 20000 mm BN/2205-03 Połączenia spawane elementów naczyń ciśnieniowych. Wytyczne konstrukcyjne BN/2205-04 Polączenia spawane elementów ze stali węglowej, stopowej i blachy platerowanej. Wytyczne konstrukcyjne BN/2208-0 l Stałe zbiorniki ciśnieniowe. Tabliczki fabryczne BN/2211-01 Kołnierze nakladkowe stalowe na ciśnienie nominalne 0,6; 1,6 i 2,5 MPa BN/221 l -03 Wprowadzenie rur przez ściany aparatów. Połączenia kołnierzowe rur stalowych BN/2211-05 Wprowadzenie rur przez ściany aparatów. Połączenia kołnierzowe rur miedzianych BN/2211-06 -Uszczelki niemetalowe miękkie BN/2211-07 -Uszczelki prasowane BN/2211-08 Dołącza gwintowane do przyspawania BN/2211-09 Naczynia stalowe cylindryczne bezciśnieniowe. Kołnierze płaskie BN/2211-1 O Włazy do aparatów stalowych niskociśnieniowych BN/221 1-11 Włazy stalowe. Mechanizm do podnoszenia pokryw BN/2211-12 Polączenia szczękowo-śrubowe. Uchwyty szczękowe BN/2211-19 Króćce obsługowe dz= (133+273) mm ze śrubami odrzucanymi; Pnom= 0,6; 1,0 i 1,6 MPa BN/221 l -20 Króćce spustowe stalowe z uszczelnieniem dławnicowym na ciśnienie nominalne l ,6 MPa BN/2211-21 Otwór wyczystkowy owalny z zamknięciem 1201150 mm BN/221 1-22 Włazy do aparatów miedzianych na ciśnienie do 1,0 MPa i temperaturę do 200 oc BN/2211-24/0 l Zbiorniki i aparaty ze stali węglowej. Włazy z pokrywą płaską na ciśnienie nominalne l ,0; l ,6; 2,0; 2,5 i 4,0 MPa BN/2211-24/02- Włazy z pokrywą z dnem elipsoidalnym na ciśnienie nominalne 1,0; 1,6; 2,0; 2,5 i 4,0 MPa BN/2211-25/01 Zbiorniki i aparaty odporne na korozję. Włazy z pokrywąpłaską na ciśnienie nominalne l ,0; l ,6; 2,0; 2,5 i 4,0 MPa
BN/2200-0 l BN/2200-02 BN/2201-01 BN/2201-02 BN/2201-03 BN/2201-04 BN/2201-05 BN/2201-06 BN/2201-07 BN/2201-08 BN/2201-09 BN/2201-10
104 z pokrywą z dnem elipsoidalnym na ciśnienie nominalne l ,0; l ,6; 2,0; 2,5 i 4,0 MPa Zamknięcia otworów prostokątnych Króćce ze stali węglowej z kołnierzami przypawanymi okrągłymi płaskimi. Ciśnienie nominalne 0,25 i 0,6 MPa -Ciśnienie nominalne 1,0 i 1,6 MPa Króćce ze stali węglowej do pokrYcia wykładziną chemoodporną. Ciśnienie nominalne 0,25; 0,6; l ,0; l ,6 MPa Króćce do zbiorników i aparatów odpornych na korozję z kołnierzami przypawanymi. Ciśnienie nominalne 0,25 i 0,6 MPa Króćce do zbiorników i aparatów odpornych na korozję z kołnierzami przypawanymi okrągłymi płaskimi. Ciśnienie nominalne l ,O i l ,6 MPa Króćce do zbiorników i aparatów odpornych na korozję z kołnierzami luźnymi ze stali węglowej. Ciśnienie nominalne 0,25 i 0,6 MPa -Ciśnienie nominalne 1,0 i 1,6 MPa Króćce z kołnierzami przypawanymi okrągłymi z szyjką. Ciśnienie nominalne 0,6MPa - Ciśnienie nominalne l ,O i l ,6 MPa Króćce ze stali węglowej z kołnierzami przypawanymi okrągłymi z szyjką. Ciśnienie nominalne 2,5 i 4,0 MPa Króćce z kołnierzami przypawanymi okrągłymi z szyjką do aparatów ze stali odpornej na korozję. Ciśnienie nominalne 2,5 i 4,0 MPa Króćce do zbiorników i aparatów. Zestawienie rodzajów, odmian i wielkości Nogi podporowe aparatów chemicznych. Wytyczne konstrukcyjne Łapy wspornikowe. WymiarY i wytyczne doboru Blachy wzmacniające pod łapy wspornikowe PodpofY poziomych aparatów cylindrYcznych o średnicach (60073000) mm Dwudzielne pierścienie podporowe aparatów cylindrYcznych (60073000) mm Łapy podporowe Blachy wzmacniające pod łapy podporowe Aparatura chemiczna. Uchwyty ręczne klamrowe Wzierniki okrągłe do aparatów Wzierniki okrągłe do rurociągów Wzierniki okrągłe do aparatów i rurociągów. Części wspólne. Korpusy, pokrywy i uszczelki Latarki obserwacyjne ze stali węglowej De= (307 II O) mm Latarki obserwacyjne ze stali węglowej z wkładkami ze stali stopowej De= (307110) mm Latarki obserwacyjne De= (307 II O) mm ze stali węglowej z wykładziną
BN/2211-25/02 BN/2211-26 BN/2211-32 BN/2211-33 BN/2211-34 BN/2211-35 BN/2211-36 BN/2211-37 BN/2211-38 BN/2211-39 BN/2211-40 BN/2211-41 BN/2211-42 BN/2211-43 BN/2212-01 BN/2212-02 BN/2212-03 BN/2212-04 BN/2212-05 BN/2212-07 BN/2212-08 BN/2212-09 BN/2213-01 BN/2213-02 BN/2213-03 BN/2213-04 BN/2213-05 BN/2213-06
Włazy
chemoodporną
BN/2213-10 BN/2213-12 BN/2213-13 BN /2214-0 l BN/2214-07
Cieczewskazy ze szkłem refleksyjnym cieczowskazów rurkowych Latarki obserwacyjne bezdławikowe dnom= (207!00) mm U szczelnienie rur dławicami. Zestawienia Uszczelnienia dławicowe przejścia rur dz= (25790) mm przez ściany aparatów Osłony
niskociśnieniowych
BN/2214-08 Uszczelnienia dławicowe przejścia rur dz= (25789) mm z okładzinami chemoodpornymi przez ściany aparatów niskociśnieniowych BN/2214-09 Uszczelnienia dławicowe. Uszczelki pierścieniowe
105 BN/2216-02 BN/2216-03 BN/2216-07 BN/2216-14 BN/2217-0 l BN/2219-01 BN/2220-01 BN/2220-02 BN/2220-03 BN/2221-06 BN/2221-07 BN/2221-08 BN/2221-09 BN/2221-11 BN/2221-12 BN/2221-13 BN/2221-14
Elementy rurociągów. Końcówki wywijane do rur miedzianych dz= (20·d60) mm -Końcówki wywijane do rur stalowych d,= (20+ 159) mm -Kołnierze luźne do rur miedzianych z końcówkami wywijanymi Wkładki międzykołnierzowe w układzie rowek-rowek Zamknięcia hydraulicwe syfonowe, rurowe Dnom= (l 00+ 500) mm Tulejki stalowe do przeprowadzenia rur przez ściany aparatów Aparaty typu zbiornikowego. Typowe naczynia cylindryczne. Kształty i wytyczne stosowania -Nazwy, określenia i podział Naczynia wysokociśnieniowe roztłaczane. Wymagania i badania Naczynia cylindrycwe stalowe bezciśnieniowe z dnem płaskim Naczynia cylindrycwe stalowe niskociśnieniowe z dnem stożkowym, bez wyoblenia Zbiorniki cylindryczne poziome i pionowe z dnami elipsoidalnymi. Główne wymiary Naczynia cylindryczne pionowe z dnem elipsoidalnym. Główne wymiary Naczynia cylindryczne pionowe z dnem stożkowym z wyobleniem. Główne wymiary Naczynia cylindryczne pionowe z dnem elipsoidalnym z płaszczem grzewczym nieodejmowanym. Wytyczne konstrukcyjne Naczynia cylindryczne pionowe z dwoma dnami elipsoidalnymi i płaszczem grzewczym nieodejmowanym. Wytyczne konstrukcyjne Naczynia cylindryczne stalowe pionowe niskociśnieniowe z dnem płaskim użebrowanym
BN/2221-15 Naczynia cylindryczne stalowe poziome niskociśnieniowe z dnami
płaskimi
użebrowanymi
BN/2221-16 Naczynia cylindryczne stalowe bezciśnieniowe pionowe z dnem płaskim tłoczonym. Główne wymiary BN/2221-17 Naczynia cylindryczne stalowe bezciśnieniowe z dwoma dnami płaskimi tłoczonymi
BN/2221-18 Zbiorniki bezciśnieniowe pionowe do magazynowania cieczy. Główne wymiary BN/2221-20 Aparaty typu zbiornikowego. Kołnierze okrągłe przyspawane do wypukłych den Ciśnienie nominalne l ,6 MPa BN/2221-21 Zbiorniki cylindryczne poziome i pionowe z dnami o małej wypukłości. Główne wymiary BN/2222-01 Aparaty typu zbiornikowego. Dna stożkowe bez wyoblenia. Wymiary BN/2222-02 -Dna stożkowe z wyobleniem. Wymiary BN/2222-04 Dna stalowe płaskie użebrowane naczyń niskociśnieniowych D= (600+3000) mm BN/2222-07 /00 Naczynia wysokociśnieniowe. Połączenia śrubowe BN/2222-10 Kołnierze i połączenia kołnierzy dla zbiorników i aparatów. Wymagania i badania BN/2222-11 Zbiorniki i aparaty ze stali węglowej. Kołnierze walcowane z szyjką do przypawania na ciśnienia nominalne 2,0 i 2,5 MPa BN/2222-12 -Kołnierze z szyjką spawane na ciśnienia nominalne O, 16 i 0,3 MPa BN/2222-13 -Kołnierze z szyjką spawane na ciśnienia nominalne 0,4; 0,5 i 0,6 MPa BN/2222-14 -Kołnierze z szyjką spawane na ciśnienia nominalne 0,8 i l ,O MPa BN/2222-15 -Kołnierze z szyjkąspawane na ciśnienia nominalne 1,25 i 1,6 MPa BN/2222-16 Zbiorniki i aparaty. Uszczelki płaskie BN/2222-17 Zbiorniki i aparaty ze stali węglowej. Połączenia kołnierzy spawanych szyjkowych na ciśnienia nominalne O, 16 i 0,3 MPa
106 BN/2222-18+22 Zbiorniki i aparaty odporne na korozję. Połączenia kołnierzy z szyjką ze stali odpornej na korozję na ciśnienia nominalne 0,16; 0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,8; 1,0; 1,25; 1,6; 2,0; 2,5 MPa BN/2222-23 Zbiorniki i aparaty ze stali węglowej. Kołnierze płaskie na ciśnienia nominalne 0,16 i 0,3 MPa BN/2222-24 - Kolnierze płaskie na ciśnienia nominalne 0,4; 0,5; 0,6 MPa BN/2222-27 Aparaty typu zbiornikowego i kolumnowego. Poroosty okrężne BN/2222-28+40 Zbiorniki i aparaty ze stali węglowej. Połączenia kołnierzy spawanych szyjkowych na ciśnienia nominalne 0,4; 0,5; 0,6; 0,8; 1,0; 1,25; 1,6 MPa. Kołnierze płaskie na ciśnienia nominalne 0,8; l ,0; l ,25; 1,6; 2,0 MPa. Połączenia kołnierzy płaskich na ciśnienia nominalne 0,16; 0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,8; 1,0; 1,25; 1,6; 2,0 MPa. Kołnierze z szyjką spawane i ich połączenia na ciśnienia nominalne 2,0 i 2,5 MPa BN/2222-41 +44 Zbiorniki i aparaty odporne na korozję. Kołnierze spawane, z szyjką ze stali odpornej na korozję na ciśnienia nominalne 0,16; 0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,8; 1,0; 1,25; 1,6 MPa BN/2222-45 Zbiorniki kuliste ciśnieniowe. Włazy okrągłe ze stali węglowej z pokrywą płaską Dnom= 600 mm na ciśnienia nominalne l ,0; l ,6; 2,5 MPa BN/2222-46 Aparaty typu zbiornikowego i kolumnowego. Drabiny do pomostów BN/2222-52 Zbiorniki kuliste. Króćce ze wzmocnieniem na ciśnienie nominalne 2,5 MPa BN/2223-01 Filtry próżniowe. Odbieralniki do filtrów BN/2225-04 Mieszalniki pionowe. Dławice do wałów BN/2225-05 -Kołnierze pod dlawice BN/2225-06 Mieszadła wirnikowe stalowe otwarte d= (200+800) mm BN/2225-07 Mieszadła wirnikowe stalowe zamknięte BN/2225-08 Mieszadła dwupłatowe z łopatami nachylonymi pod kątem 45° BN/2225-1 O Mieszadła kotwicowe stalowe dzielone BN/2230-01 Aparaty typu kolumnowego. Wytyczne projektowania, wykonania i badania BN/2230-02 -Nazwy, określenia i podział BN/2231-0 l - Półki kołpakowe jednoprzelewowe. Podstawowe wielkości BN/2231-02 - Półki sitowe. Podstawowe wielkości BN/2231-03 - Pólki zaworkowe jednoprzelewowe. Podstawowe wielkości BN/2232-01 -Kołpaki okrągłe stalowe BN/2232-02 Elementy wypełnienia kolumn. Pierścienie Bialeckiego. Wymiary podstawowe BN/2232-03 Aparaty kolumnowe. Wewnętrzne wyposażenie kolumn. Zaworki okrągłe BN/2232-04 Aparaty typu kolumnowego. Zamocowanie obwodowe półek BN/2232-05 -Elementy wewnętrznego mocowania i uszczelniania półek BN/2232-06 -Przegrody przelewowe BN/2232-07 Aparaty kolumnowe. Półki zaworowe dwuprzelewowe. Podstawowe wielkości BN/2232-08 Aparaty typu kolumnowego. Półki sitowe jednoprzelewowe z dużymi otworami. Podstawowe wielkości BN/2250-01 Wymienniki ciepła. Podział i oznaczenia klasyfikacyjne BN/2250-02 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe i rurowe. Wytyczne projektowania, wykonania i badania przy odbiorze BN/2250-03 -Średnice zewnętrzne, podziałki oraz sposoby mocowania rur z metali kolorowych w ścianach sitowych BN/2251-01 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe. Średnice zewnętrzne, podziałki i rozmieszczenie rur stalowych BN/2251-02 Wymienniki ciepła. Wykonawcze długości rur wewnętrznych
107 BN/2251-03 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe. Mocowanie rur w ścianach sitowych BN/2251-04 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe ze stałymi ścianami sitowymi Dz=(l59+508) mm. Jednodrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowc wielkości f BN/2251-05 - Dwudrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowe wielkości BN/2251-06 - Rozmieszczenie otworów w płytach sitowych i przegrodach . BN/2251-07 Wymienniki ciepła typu "rura w rurze" z kołnierzami na Pnom do 1,6 MPa . Wielkości podstawowe BN/2251-08 Wymienniki ciepła. Wężownice z rur stalowych. Wymiary podstawowe BN/2251-09 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe z czterema rurami wewnętrznymi ! i stałymi ścianami sitowymi Dz= (76,1+219,1) mm. Podstawowe wielkości l t BN/2251-10 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe ze stałymi ścianami sitowymi Dw= (600+1600) mm. Jednodrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowe wielkości BN/2251-11 - Dwudrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowe wielkości BN/2251-12 - Czterodrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowe wielkości BN/2251-13 - Sześciodrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowe wielkości BN/2251-14 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe ze swobodną głowicą Dw= (600+1400) mm. Dwudrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowe wielkości · BN/2251-15 - Czterodrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowe wielkości BN/2251-16 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe ze stałymi ścianami sitowymi Dw= (600+1600) mm. Trzydrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowc wielkości BN/2251-17 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe z U-rurami Dw= (600+1400) mm. Dwudrogowe wiązki rur stalowych. Podstawowe wielkości BN/22'i 1-18 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe ze stałymi ścianami sitowymi Dw= ( 600+ 1600) mm. Rozmieszczenie otworów w ścianach sitowych BN/2251-19 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe ze swobodną głowicą Dw= (600+1400) mm. Rozmieszczenie otworów w płytach sitowych i przegrodach BN/2251-20 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe z U-rurami Dw= (600+1400) mm. Rozmieszczenie otworów w płytach sitowych i przegrodach BN/2252-01 Wymienniki ciepła. Kompensatory dławikowe (57+508) mm BN/2252-02 -Kompensatory soczewkowe Dw= (600+2000) mm. Wymiary i wielkości charakterystyczne BN/2253-01 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe jednodrogowe ze stałymi płytami sitowymi o średnicy wewnętrznej Dw= (600+1600) mm. Główne wymiary BN/2253-02 Wymienniki ciepła płaszczowo-rurowe wieJodrogowe ze stałymi płytami sitowymi o średnicy wewnętrznej Dw= (600+1600) mm. Główne wymiary BN/2256-01 Wymienniki ciepła. Chłodnice ociekowe. Wytyczne konstrukcyjne BN/2256-02 Rury stalowe z ożebrowaniem śrubowym BN/2257-01 Spiralne wymienniki ciepła. Parametry podstawowe BN/2258-01 Chłodnice powietrzne. Ogólne wymagania i badania BN/2260-02 Urządzenia grzewczo-suszące. Ogólne wymagania i badania BN/2270-01 Multihydrocyklony. Nazwy i określenia BN/2272-01 Filtry świecowe. Ceramiczne elementy filtrujące do oddzielania fazy stalej od ciekłej. Wymiary BN/2302-18 Stal walcowana. Teowniki. Wyciąg BN/2302-21 Stal węglowa i niskostopowa. Pręty kwadratowe. Wyciąg BN/2302-23 - Pręty płaskie. Wyciąg BN/2317-01 Dławnice czołowe. Nazwy i określenia BN/2324-01 Agregaty pompowe nurnikowe dozujące. Podział i główne wymiary
l
108 BN/2340-01 Aparatura chemiczna. Zespół mieszający pionowy. Nazwy elementów i symbole głównych wymiarów BN/2340-02 Aparaty, maszyny i urządzenia chemiczne. Mieszalniki. Określenia i podział BN/2343-03 Mieszarki stożkowo-ślimakowe. Pojemności nominalne BN/2343-04 Mieszarki dla przetwórstwa tworzyw sztucznych. Nazwy, określenia i podział BN/2351-0 l Urządzenia rozdrabniające. Młyny strumieniowo-powietrzne typu odśrodkowego. Wielkości charakterystyczne BN/2357-03 Urządzenia do rozdrabniania tworzyw sztucznych. Ogólne wymagania i badania BN/2364-01 Wytłaczarki ślimakowe do przetwórstwa tworzyw sztucznych i mieszanek gumowych. Nazwy i określenia BN/2364-09 Walcarki do gumy i tworzyw sztucznych. Ogólne wymagania i badania BN /23 70-03 Przemysłowe urządzenia filtracyjne. Filtry próżniowe ciągłe bębnowe. Nazwy, określenia i podział BN/2370-04 Filtry ciśnieniowe o działaniu okresowym. Ogólne wymagania i badania BN/2371-17 Filtry próżniowe bębnowe. Szereg wielkości powierzchni filtracyjnych BN/2374-04 Filtry próżniowe tarczowe. Wielkości charakterystyczne BN/2376-01 Wirówki przemysłowe. Wirówki filtracyjne okresowe, poziome i wiszące. Nazwy zespołów BN/2376-02 Wirówki przemysłowe ciągle i okresowe. Ogólne wymagania i badania BN/2376-06 Wirówki przemysłowe okresowe. Typoszereg i podstawowe parametry BN/2377-01 Separatory wirówkowe cieczy. Ogólne wymagania i badania BN/2379-01 Prasy filtracyjne ramowe. Główne wymiary BN/2390-01 Autoklawy. Nazwy i określenia BN/2392-01 Grzejniki parowe do autoklawów. Wymiary BN/2392-02 Zamknięcia bagnetowe z zewnętrznym pierścieniem obrotowym do autoklawów BN/2553-32 Złącza rur miedzianych do lutowania na ciśnienie nominalne 2,5 MPa. Typy i odmiany
C) Przepisy i warunki normatywno-techniczne dozoru technicznego Ustawa o dozorze technicznym; Dz. U. nr 36, poz. 202 (1987) Rozporządzenie RM w sprawie dozoru technicznego; Dz. U. nr l, poz. 3 (1988) DT-UC-90/WO Urządzenia ciśnieniowe. Wymagania ogólne DT-UC-90/W0-0 -Obliczenia wytrzymałościowe DT-UC-90/WO-M Wymagania ogólne. Materiały DT-UC-90/WO-W -Wytwarzanie DT-UC-90/K.B Urządzenia ciśnieniowe. Kotły piekarskie DT-UC-90/K.O -Kotły parowe i cieczowe z organicznymi nośnikami ciepła DT-UC-90/K.P -Kotły parowe DT-UC-90/K.W -Kotły wodne DT-UC-90/RC -Rurociągi parowe łączące kocioł z turbiną DT-UC-90/WA - Wytwornice acetylenu DT-UC-90/ZP -Zbiorniki przenośne (transportowe) DT-UC-90/ZS -Zbiorniki stałe DT-UC-90/ZT -Stałe zbiorniki ciśnieniowe z tworzyw sztucznych wzmocnionych włóknem szklanym
109
Tablica 4.1 Wymienniki ciepła. Podział i oznaczenia klasyfikacyjne*) Typ
Rodzaj
l. l. l.
ze stałymi sitowymi
płytami
Płaszczowo-
2.
3.
-rurkowy
l. 2.
ze
swobodną głowicą
bez kompensacji z kompensatorem soczewkowym z kompensatorem dławikowym na płaszczu z uszczelnieniem dławikowym na króćcu
l.
2.
2.
3.
3.
z
wężownicą
c d e
3.
zamknięty
f
-
g
-
h
-
l.
gładkimi
2.
żebrowanymi
J
l. 2.
bez kompensacji z kompensatorem soczewkowym
k
3.
z kompensatorem
l.
śrubową
m
2.
płaską
n
3.
spiralną
o
"rura w rurze"
Rurowy
b
otwarty
z U- rurkami
z rurkami prostymi
a
2.
O. 4. z rurkami butelkowymi O. 5. mny O. 3.
Ozn. wg rys.
Odmiana
l
l dławikowym
l
lamelowy
O. O.
-
p
spiralny
l.
przeciwprądowy
r
2.
z
4.
mny
l. 2. Szczelinowy 3.
płytowy
4.
mny
-
przepływem krzyżowym
O. O.
s
-
t
-
-
Przykładowe
oznaczenie dla wymiennika ciepła płaszczowo- rurkowego (I), ze głowicą (2), zamkniętego (3 ), dwudrogowego (2):
swobodną
Wymiennik ciepła płaszczowo-rurkowy 1.2.3 - 2.00.0 (liczba . (rodzaJ) (odmiana)
(typ)..:_j
tJ
~ Łzwojów)
(liczba członów) (hczba dróg)
(w przypadku niewystępowania jednej lub więcej cech charakteryzujących wymiennik wg wyżej podanego wyróżnika cyfrowego, w odpowiedniej jego pozycji umieszcza się zero- por. rys. a)+ t)
*) wg BN /2250-0 l
ciepła liczbę
110
cd. ta błicy 4.1 a) wymiennik ciepła płaszczowo-rurkowy ze stałymi płytami sitowymi bez kompensacji, jednodrogowy (ozn. 1.1.1-1.00.0): 1- płaszcz, 2- płyta sitowa stała, 3- rurka wewnętrzna, 4- rze roda, 5- komora wlotowa lub Jotowa, 6- króciec, 7- od ora 3
6
f
b) wymiennik ciepła płaszczowo-rurkowy ze stałymi płytami sitowymi z kompensatorem soczewkowym, jednodrogowy (ozn. 1.1.2-1.00.0): 1- płaszcz, 2- płyta sitowa stała, 3- rurka wewnętrzna, 4- kompensator soczewkowy, 5- komora wlotowa lub wylotowa, 6- króciec, 7- od ora 5
2
1
6
6
ze stałymi płytami sitowymi z kompensatorem dławikowym w płaszczu, jednodrogowy (ozn. 1.1.3-1.00.0): 1- płaszcz, 2- płyta sitowa stała, 3- rurka wewnętrzna, 4- kompensator dławikowy, 5- pokrywa, 6- komora wlotowa, 7- komora Jotowa, 8- króciec, 9- króciec, l 0- blacha kieru · ca, II- od ora
c) wymiennik
ciepła płaszczowo-rurkowy
8
III
cd. tablicy 4.1 ze e) wymiennik ciepła płaszczowo-rurkowy ze swobodną głowicą, otwarty, jednodrogowy swobodną głowicą i uszczelnieniem (ozn. 1.2.2-1.00.0): 1- płaszcz, 2- płyta dławikowym w króćcu, jednodrogowy sitowa stała, 3- głowica swobodna, 4- rurka (ozn. 1.2.1-1.00.0): 1- płaszcz, 2- płyta sitowa stała, 3- głowica swobodna, 4- rurka wewnętrzna, 5- przegroda, 6- komora wywewnętrzna, 5- przegroda, 6- kompensator lotowa, 7- króciec, 8- łapa wspornikowa dławikowy, 7- komora wlotowa lub wylotowa, 8- króciec, 9- la a ws ornikowa
d) wymiennik
ciepła płaszczowo-rurkowy
5
Owymiennik
ciepła płaszczowo-rurkowy ze swobodną głowicą, zamknięty, dwudrogowy (ozn. I .2.3-2.00.0): 1- płaszcz, 2- płyta sitowa stała, 3- głowica swobodna, 4- rurka wewnętrzna, 5- rze roda, 6- komora rozdzielcza, 7- o a, 8- króciec, 9- od ora
112
cd. tablicy 4.1 g) wymiennik ciepła płaszczowo-rurkowy z U-rurkami, dwudrogowy (ozn. 1.3 .0-2.00.0): 1- płaszcz, 2- płyta sitowa stała, 3- komora rozdzielcza, 4- U-rurka, 5- przegroda, 6- króciec, 7- od ora 6
_j_/ "li f
5
4
/r;
l
~--
~~-
-
~-:
-
~:
[
-
z
l
-
6
J;tr ~
-
"T
~
~
~
>-~
1-
_j_
.J;kli-.Ji
i'~
7./
'"\.:i
'u
h) wymiennik ciepła płaszczowo-rurkowy z rurkami butelkowymi (om.1.4.0-0.00.0): 1- płaszcz, 2- płyta sitowa stała, 3- rurka wewnętrzna, 4- rurka zewn.,:trzna, 5,6,7- komora wlotowa lub Jotowa, 8- króciec, 9- od ora 7
3
t
i) wymiennik ciepła rurowy z rurek prostych, 1- łaszcz, 2- kolano 90°, 3- łuk 180°
gładkich, trójczłonowy
(ozn. 2.1.1-0.03.0):
l
j) wymiennik ciepła rurowy z rurek prostych, żebrowanych, dwuczłonowy (ozn. 2.1.2-0.02.0): 1- rurka żebrowana, 2- komora wlotowa lub Jotowa, 3a sitowa
113
cd. tablicy 4.1 k) wymiennik ciepła "rura w rurze" bez kompensacji, jednoczłonowy (ozn. 2.2.1-0.0 1.0): 1- rurka zewn trzna, 2- rurka wewn trzna, 3- króciec 2
1t= -----· -----·-.:!_,/" l) wymiennik ciepła "rura w rurze" z kompensatorem soczewkowym, jednoczłonowy (ozn. 2.2.2-0.01.0): 1- rurka zewnętrzna, 2- rurka wewnętrzna, 3- króciec, 4- kompensator soczewko
ł)
wymiennik ciepła "rura w rurze" z kompensatorem dławikowym, jednoczłonowy (ozn. 2.2.3-0.01.0): 1- rurka zewnętrzna, 2- rurka wewnętrzna, 3- króciec, 4- kompensator dławik o
2
'
=c;:; :;:;> L
.;;
~
f3~ 8~
·~!).
Ę:i~
s~
.~ i)-
lr
--
:':l ~-
A
114
cd. tablicy 4.1 ozn. 2.3.3-0.00.1
p) wymiennik ciepła lame1owy (ozn. 3.1.0-0.00.0): 1- płaszcz, 2- wkład 1amelowy, _:;_ króciec, 4- dławik, 5- komora wlotowa tub lotowa, 6- od ora
r) "ymicnnik ciepła spiralny przeciwprądowy (ozn. 3.2. l -0.00.0): 1- korpus, 2- pokrywa :;,łaska, 3-króciec, 4- od ora
115
cd. tablicy 4.1 s) wymiennik ciepła spiralny z przepływem krzyżowym (ozn. 3.2.2-0.00.0): 1- korpus, 2- o a łaska, 3- komora wlotowa, 4- króciec, 5- s ust kondensatu, 6- od ora
t) wymiennik ciepła płytowy (ozn. 3.3.0-0.00.0): 1- rama, 2- płyta ryflowana, 3- płyta dociskowa, 4- króciec, 5- śrubaści a· ca, 6- rowadnica A-A
=:-.=
=·-=
_-;-====::
·::::::=;===
=:= 4
A
6
116
Tablica 4.2 Jednodrogowe wiązki rur stalowych w wymiennikach ciepła płaszczowo-rurkowych ze stałymi ścianami sitowymi, D 2 = (159c-S08) mm·)
t
181
Średnia powierzchnia wymiany ciepła:
wewnętrzna
powierzchnia wymiany
ciepła:
przy:
*)wg BN/2251-04
Rura, d 2
x
a
b
0,900
0,800
16
X
l ,6
0,875
0,750
16
X
2,0
0,900
0,800
20
X
2,0
0,870
0,740
20
X
2,6
0,920
0,840
25
X
2,0
0,896
0,792
25
X
2,6
0,924
0,847
38
X
2,9
0,905
0,811
38
X
3,6
mm
s
a) wiązki rurek d 2 xs ~ 016xl,6 mm i d 2 xs = 0l6x2 mm, o podziałce t= 21 mm 11 Przekrój wewnętrzny rurek m2 Liczba rurek
f wl fw2
n szt. Zewnętrzna średnica i grubość płaszcza Dzxs 1 mm Średnica koła ograniczającego otwory d 1 , mm Przekrój przestrzeni mię_dzyrurkowei fm m'
0,0040 0,0035
0,0078 0,0069
0,0140 0,0123
0,0194 0,0171
0,0255 0,0225
31
61
109
151
199
159
X
4,5
219,1
X
6,3
273
X
7,1
c '
323,9
X
8
rurek
wewnętrznych
253 X
8
406,4
337 X
8,8
130
187
240
288
320
368
0,0114
0,0212
0,0307
0,0441
0,0505
0,0678
L, m
F,
l
1,56
1,5
2,34
2
0,0433 0,0381
457
X
0,0541 0,0476 421
lO
508
X
II
'
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła Długość
355,6
0,0325 0,0286
3, li
m, m, 17,6 21 5 26,5 32 2 35,3 42 9
F, 3,06 4,60 6,13
(2,5)
7,66
3
9,19
m, mz 34,7 42,2 52,1 63 3 69,4 84 4 86,8 106 104 127
F, 5,48 8,21 11,0 13,7 16,4 21,9
4
m, m, 62 75,4 93 113 124 151 155 189 186 226 248 302
F, 7,59 11,4 15,2 19,0 22,8 30,3 37,9
(5)
F,
mi m, 85,9 104 129 157 172 209 215 261 258 313 344 418 430 522
F, 10
!S 20 25 30 40 50
mi m, 113 138 170 207 226 275 283 344 340 413 453 551 566 689
F, 12,7 19, l 25,4 31,8 38,1 50,8 63,5 76,3
sąniezalecane; wartości /w!
i mt
dotycząrurek
016x1,6 mm;
466
0,0822
o, l 008
(m') i masa wiązki rurek m (kg)
6
l) wymiary podane w nawiasach
417
wartości /w2
i m2
m\ m, 144 175 216 263 288 350 360 438 432 525 576 700 720 875 864
!OSO
dotycząrurek
F, 16,9 25,4 33,9 42,3 50,8 67,7 84,7 102
016x2 mm
mi mz 192 233 288 350 384 466 479 583 575 700 767 933 959 1166 1151 1399
F, 24,2 31,7 42,3 52,9 63,5 84,6 106 127
m, m, 240 291 359 437 479 583 599 728 719 874 958 1156 1198 1457 1437 1748
-J
cd. tablicy 4.2
b) wiązki rurek dzxs = 1Zl20x2 mm i dzxs = 020x2,6.mm, o podziałce t= 26 mm l) Przekrój wewn~trzny rurek, m2 Liczba rurek
fwl
fw2
n szt. Zewnętrzna średnica i grubość płaszcza D,xs 1 mm Średnica koła ograniczającego otwory d, mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej !m m2
0,0038 0,0033
0,0074 0,0064
19 159
X
0,0123 0,0105
0,0183 0,0156
0,0243 0,0208
0,0328 0,0280
0,0424 0,0363
0,0533 0,0456
61
91
121
163
211
265
37 4,5
219,1
130 0,0117
X
6,3
. p273
X
7,1
323,9
X
8
355,6
8
X
406,4
X
8,8
187
240
288
320
368
0,0219
0,0334
0,0458
0,0525
0,0673
457
X
lO
508
X
11
417
466
0,0837
0,1022
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła F, ( m 2 ) i masa wiązki rurek m (kg) Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
Fz
l
1,19
1,5
1,79
2
2,39
mt m2 16,9 213 25,4 31 9 33,8 42 6
Fz
2,32 3,49 4,65
(2,5)
5,81
3
6,97
mt m2 32,9 414 49,4 62 2 65,8 82 9 82,3 104 98,7 124
Fz
3,83 5,75 7,66 9,58 li ,5 15,3
4
fi t
m2 54,2 68 3 81,3 102 108 137 136 171 163 205 217 273
(5)
Fz
5,71 8,57 li ,4 14,3 17, l 22,9 28,6
mt ffi2 89 102 121 153 162 204 202 255 242 306 323 408 404 510
Fz
7,6 11,4 15,2 19,0 22,8 30,4 38,0
fi t
m2 107 136 161 203 214 271 268 339 321 407 428 542 535 678
10,2 15,4 20,5 25,5 30,7 40,9 51, l 61,4
6
1) wymiary podane w nawiasach są niezalecane;
Fz
wartości
f wl i
ffi! dotycząrurek
020x2 mm;
wartości fw2
i m2
mt m2 145 183 218 274 290 365 363 456 435 548 580 730 725 913 870 1095
dotycząrurek
Fz
13,3 19,9 26,5 33,1 39,8
53,0 66,3 79,5
fi t
m2 187 236 281 354 374 473 468 591 561 709 748 945 935 1182 1122 1418
020x2,6 mm
Fz
16,6 25,0 33,3 41,5 49,9 66,6 83,2 99,8
nlt
m2 235 297 353 445 470 594 588 742 705 890 940 1187 1175 1484 1410 1781
00
,._"_,,
c) wiązki rurek dzxs Przekrój
wewnętrzny
=
025x2 mm i d z xs = 025x2 6 mm o podziałce t -- 32 mm'' ' '
lwi jw2
rurek, m2
0,0024 0,0022
Liczba rurek
bość płaszcza
i gru-
Dzxsl,
mm
0,0128 0,0114
19
37
7
n, szt. Zewnętrzna średnica
0,0066 0,0058
!59
Średnica koła ograni-
X
4,5
2J9,J
6,3
273
187
130
otwory d1 ,mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej fm.~ m1 czającego
X
0,0142
X
0,0211 0,0188
323,9
240
0,0242
X
8
288
0,0344
0,0445
--
0,0294 0,0262
0,0377 0,0335
0,0481 0,0428
0,0564 0,0502
85
109
139
163
61 7,1
~-
cd. tablicy 4.Z
-
-----
355,6
X
8
406,4
X
8,8
320
368
0,0488
0,0652
457
X
J0
508
X
11
417
466
0,0817
0,1054
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła F, (m') i masa wiązki rurek m (kg) Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
fz
l
0,55
1,5
0,82
2
l, lO
m, m, 7,91 10,1 11,9 15, l 15,8 20,2
Fz 1,49 2,24 2,98
(2,5)
3,73
3
4,47
m, m, 21,5 27,4 32,2 41,2 42,9 54,7 53,7 68,4 64,4 81,1
4
fz 2,90 4,36 5,81 7,26 8,71 11,60
(5)
m, m, 41,8 53,3 62,7 79,9 83,6 107 105 133 125 160 167 213
fz 4,79 7,18 9,58 12,0 14,4 19,2 23,9
m, m, 68,9 87,8 103 132 !38 176 172 220 207 264 276 351 345 439
Fz 6, 7 10,0 13,3
16,7 20,0 26,7 33,4
m, m, 96,1 122 144 184 192 245 240 306 288 367 384 490 480 612
8,6 12,8 17, l 21,4 25,7 34,2 42,8
51,3
6
l) wymiary podane w nawiasach
Fz
są
niezalecane;
wartości
f wl i
mt dotyczą rurek o25x2 mm; warto5ci /w2 i
mz
dotyczą
m, m, 123 157 185 235 246 314 308 392 370 471 493 628 616 785 739 942
Fz 10,9 16,4 21,8 27,3
32,7 43,6 54,6 65,4
m, m, 157 200 236 300 314 400 393 500 471 600 628 801 785 1001 942 1201
rurek o25x2,6 mm
Fz 12,8 19,2 25,6
32,0 38,4 51,2 64,0 76,8
m,
m, 184 235 276 352 368 469 46! 587 553 704 737 939 921 1174 1105 1408
-' Ci
cd. tablicy 4.2
d) wiązki rurek dz xs = 038x2 ,9 mm i dz xs = 038x3 ,6 mm , o podziałce t= 48 mm l 1
Przekrój wewnętrzny rurek m2 Liczba rurek
0,0057 0,0052
{w l
fw2
n szt. Zewnętrzna średnica i grubość Plaszcza D,xs 1 mm Średnica koła ograniczającego otwory d 1 mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej fin m'
0,0155 0,0141
7 159
X
4,5
219,1
X
0,0155 0,0141
19 6,3
273
X
0,0252 0,0231
323,9
0,0448 0,0410
0,0594 0,0544
37
55
73
31
19 7,1
0,030 l 0,0276
X
187
240
288
0,0255
0,0310
0,0529
8
r
"355,6
X
8
406,4
320 0,0554
X
8,8
457
X
10
368
417
0,0767
0,0876
508
X
11
466 0,1027
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła F, ( m2 ) i masa wiązki rurek m (kg) Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
Fz
ml
m,
Fz
l
0,84
1,5
1,25
2
1,67
m,
m, 17,7 21 6 26,6 32 3 35,4 43 l
Fz 2,27 3,40 4,53
(2,5)
5,67
3
6,80
mt
Fz
m, 48,1 58 5 72,1 87 8 96,1 117 120 146 144 176
2,27 3,40 4,53 5,67 6,80 9,07
4
mt
m, 48,1 58 5 72,1 87 9 96,1 117 120 146 144 176 192 234
Fz 3,70 5,55 7,40 9,25 !l, l 14,8 18,5
(5)
mt
Fz
m, 78,4 95 5 118 143 !57 191 196 239 235 286 314 382 392 477
4,41 6,62 8,83 11 ,o 13,2 17,7 22,1
mt
m, 93,6 114 140 171 187 228 234 285 281 342 374 456 468 570
6,56 9,84 13, l 16,4 19,7 26,3 32,8 39,4
6
!) wymiary podane w nawiasachsąniezalecane; wartości lwi i
Fz
ffit dotycząrurek
038x2,9 mm;
wartości
/w2 i
mz
dotycząrurek
mt
Fz
m, 139 169 209 254 278 339 348 424 417 508 557 678 696 847 835 1016
8,71 13,1 17,4 21,8 26,1 34,8 43,6 52,3
mt
m, 185 225 277 337 369 450 462 562 554 675 739 899 923 1124 1108 1349
N
o
038x3,6 mm ..
F
121
Tablica 4.3 Jednodrogowe wiązki rur stalowych w wymiennikach ciepła płaszczowo-rurkowych ze stałymi ścianami sitowymi, Dw= (600+1600) mm·)
~
lr:ll
( ~
!
i
tl=
TJN
A
.
11:11
H
.
H
-
.
\
• L
.
1ł
~
Średnia powierzchnia wymiany ciepła:
wewnętrzna
powierzchnia wymiany ciepła:
przy:
,.) wg BN/2251-1 O
R~ra,
dz x s
a
b
0,900
0,800
16
X
J,6
0,875
0,750
16
X
2,0
0,900
0,800
20
X
2,0
0,870
0,740
20
X
2,6
0,920
0,840
25
X
2,0
0,896
0,792
25
X
2,6
0,924
0,847
38
X
2,9
0,905
0,811
38
X
3,6
0,949
0.898
57
X
2,9
0,937
0,874
57
X
3,6
mm
cd. tablicy 4.3
a) wiązki rurek dzxs = 0!6x l ,6 mm i dzxs = 0!6x2 mm, o podziałce t= 21 mm I) Przekrój
wewnętrzny
rurek, m2
0,0835 0,0734
f wl /w2
Liczba rurek
n, szt.
Średnica koła ograni-
otwory d 1 , mm Przekrój przestrzeni 2 międzyrurkowej fm, m
0,1969 0,1731
0,2463 0,2165
0,3574 0,3141
0,4925 0,4328
0,6437 0,5638
913
1189
1531
1915
2779
3829
5005
600
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
800
980
1180
1380
1580
0,2012
0,2635
0,3282
0,4002
0,5719
0,7690
Dw ,mm
czającego
0,1329 0,1344
649
Wewnętrzna średnica płaszcza
0,1174 0,1032
0,1522
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła F, ( m 2 ) i masa Długość
rurek
wewnętrznych
mi m,
L, m
fz
l
32,6
1,5
48,9
2
65,2
(2,5)
81,5
3
97,8
4
130
(5)
163
6
196
(7)
228
(8)
261
l) wymiary podane w nawiasach
są
369 449 554 674 739 898 923 1123 1108 1347 1477 1796 1946 2246 2216 2695 2585 3144 2954 3593
niezaiecane;
fz
45,9 68,9 91,7 l 15 138 183 229 275 321 367 wartości
mi m,
519 632 779 948 1039 1264 1299 1379 1559 1895 2078 2527 2597 3159 3117 3791 3636 4423 4156 5054
f w\ i
fz
59,7 89,6 119 149 179 239 299 358 418 478 m1
mi
m,
677 823 1015 1234 1353 1646 1691 2057 2030 2468 2705 3291 3383 4114 4059 4937 4736 5760 5412 6532
dotyczą
fz
115 154 192 231 308 385 462 539 615
mi
m, 1307 1589 1742 2119 2178 2649 2613 3178 3485 4238 4356 5297 5227 6357 60998 7416 3969 8476
rurek 016x l ,6 mm;
fz
144 192 241 299 385 481 577 673 770
wiązki
mi m,
1634 1988 2179 2650 2724 3313 3269 3976 4359 5301 5448 6626 6538 7951 7627 9276 9717 10601
wartości /w2
1,004
rurek m (kg)
fz
mi
m,
Fz
mi
m,
Fz
mi
m,
N N
279 349 419 538 698 838 977 1117
3163 3846 3953 4808 4744 5769 6325 7692 7906 9615 9488 11538 11069 13461 12650 15385
481 577 769 962 1154 1347 1539
i m2 dotyczą rurek 016x2 mm
5447 6624 6536 7949 8715 10599 10894 13248 13072 15898 15251 18548 17430 21197
629 754 1006 1257 1509 1760 2012
7120 8659 8544 10390 11391 13854 14239 17317 17067 20781 19935 24244 22753 27700
•.•
IIIIIIIIIIJILIIIIIIIIIIIIII.II.111. 1..
~--~~--~~~c~:.-•s•.~a•x•u.-.--.t.__.._t Lt~&~•t•i.. b) wiązki rurek d,xs = e>20x2 mm i d,xs = e>20x2,6 mm, o podziałce t= 26 mm" Przekrój
wewnętrzny 2
rurek. m Liczba rurek
0,0846 0,0724
f wl fw2
n, szt. Wewnętrzna średnica płaszcza
Dw ,mm
Średnica koła ograni-
otwory d 1 , mm Przekrój przestrzeni 2 miedzvrurkowei fm,m czającego
0,1172 0,1002
rurek
wewnętrznych
o, 1725
0,2486 0,2127
0,3619 0,3097
0,5006 0,4283
0,6549 0,5604
769
1003
237
1801
2491
3259
600
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,2016
0,2609
0,3209
0,3966
0,5649
0,7564
0,9863
L, m
F,
l
26,4
l ,5
39,7
2
52,9
(2,5)
66,1
3
79,3
4
106
(5)
132
6
!59
(7)
185
(8)
212
l) wymiary podane w nawiasach
0,2016
583
Zewnętrzna Długość
O, 1545 0,1322
421
0,1504
są
m: m,
374 472 56! 707 748 943 935 1179 1121 1415 1495 1886 1869 2358 2243 2829 2623 3301 2998 3772 niezalecane;
m, m,
F, 36,6 54,9 73,2 91,5 110 146 183 220 256 293
SIO 653 777 979 1035 1306 1294 1632 1553 1959 2071 2612 2589 3265 3106 3918 3632 4571 4151 5224
wartości
/w i
powierzchnia wymiany m, m, ,
F, 48,3 72,4 96,6 121 145 193 241 290 338 386 i m5
683 861 1024 1292 1366 1723 1707 2153 2048 2584 2731 3445 3414 4306 4097 5168 4791 6029 5475 6890
dotyczą
F,
94,5 126 !57 189 252 315 378 441 504
ciepła
F, ( m2 )
i masa
F,
m, m,
m, m,
1336 1685 1781 2247 2227 2808 2672 3370 3563 4493 4454 5617 5344 6740 6249 7864 7141 8987
rurek 020x2 mm;
~
cd. tablicy 4.3
117 !55 194 233 311 388 466 544 621 wartości
wiązki
1648 2078 2197 2771 2746 3464 3296 4156 4394 5542 5493 6927 6591 8313 7707 9698 8807 11084
f w2
i m2
-
rurek m ( kg )
F,
m, m,
m, m,
F,
F,
m, m,
N
w
226 283 339 453 565 679 792 904 dotyczą
3199 4034 3998 5043 4798 6051 6397 8068 7997 10086 9596 12103 11220 14120 12823 16137
391 469 626 782 939 1095 125!
5530 6975 6636 8370 8848 11160 11060 13950 13272 16740 15519 19524 17736 22319
rurek 020x2,6 mm
7235 512 ' 9125 8682 614 10950 11576 819 14600 14470 1023 18250 17364 1228 21900 20304 1433 25551 23204 1637 29201
cd. tablicy 4.3 c) wiązki rurek dzxs Przekrój
wewnętrzny
rurek, m2
=
025x2 mm i dzxs 0,0918 0,0816
}'.vi
jw2
Liczba rurek
n, szt. Wewnętrzna średnica płaszcza
Dw , mm
Średnica kola ograniczającego otwory d 1 ,mm Przekrój przestrzeni międzYrurkowej
O, 1313 0,1167
t=
32
0,2073 O, 1536
0,2248 0,1998
0,2788 0,2479
0,4035 0,3567
0,5635 0,5010
0,7298 0,6488
265
379
499
649
805
1165
1627
2107
600
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,1987
0,2576
0,3174
0,3900
0,5588
0,7404
0,9759
0,1526
fm,m 2
025x2,6 mm, o podziałce
=
mm 1)
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
F,
l
20,8
l ,5
31,2
2
41,6
(2,5)
52,0
3
62,4
4
83,2
(5)
104
6
125
(7)
146
(8)
166
l) wymiary podane w nawiasach
m, m, 299 382 449 572 599 763 749 954 899 1145 1198 1526 1497 1908 1797 2290 2096 2671 2396 3053
Fz 29,8 44,.6 59,5
74,4 89,3
119 149 179
l
208 238
m, m, 428 546 642 819 857 1092 1071 1364 1285 1637 1713 2183 2141 2729 2570 3275 2998 3829 3426 4366
sąniezalecane; wartości
!wt
m, m,
Fz 39,2 58,8 78,3 97,9 118 157 196 235 274 313 i m1
564 719 846 1078 1128 1437 1410 1796 1692 2156 2255 2874 2819 3593 3383 4311 3947 5030 4511 5748
Fz
76,4 102 127 153
204 255 306 357 408
F, ( m2 ) i masa wiązki rurek m (kg)
mi m,
1100 1402 1467 1769 1833 2336 2200 2804 2933 3738 3667 4673 4400 5607 5134 6542 5867 7476
m, m,
F,
94,8 126 !58 190 253 316 379 442 506
1364 1739 1819 2318 2274 2898 2729 3478 3639 4637 4548 5796 5458 6955 6368 8114 7277
9274
dotycząrurek025x2mm; wartości fw2
i m2
fz
m1
m,
m,
Fz
m,
m, m,
Fz
N
.;.
183 229 274 366 457 649 640 732
2633 3355 3291 4194 3949 5033 5266 6710 6582 8388 7899 10066 9215 11743 10532 13421
319 383 511 639 766 894 1022
4596 5857 5516 7029 7354 9372 9193 11714 11031 14057 12870 16400 14708 18743
5952 7585 7143 9102 9524 12136 11905 15170 14285 18204 16666 21239 19047 24273
413 497 662 827 992
1158 1323
dotycząrurek025x2,6mm '
--
~
'
d) wiązki rurek d,xs = 038x2,9 mm i dzxs = 038x3,6 mm, o podziałce t= 48 mm'> wewnętrzny
Przekrój rurek, m
2
f wl {w2
0,0985 0,0901
Liczba rurek n ,.szt. Wewnętrzna średnica płaszcza
Dw ,mm Średnica koła ograniczającego otwory d 1 , mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej fm , m2
0,1337 0,1214
O, 1717 O, 1571
rurek
wewnętrznych
0.2841 0,2599
0,4159 0,3805
0,5722 0,5235
0,7578 0,6933
283
349
511
703
931
121
163
600
( 700)
880
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,1999
0,2632
0,3151
0,3894
0,5512
0,7417
0,9543
0,1454
211
Zewnętrzna Długość
0,2107
0.2303
L, m
F,
1
14,4
1,5
21,7
2
28,9
(2,5)
36,1
3
43,3
4
57,8
(5)
72,2
6
86,6
(7)
!Ol
(8)
116
m, m, 306 373 459 559 612 745 765 932 918 1118 1225 1491 1531 1863 1837 2236 2143 2609 2449 2981
1) wymiary podane w nawiasach są niezalecane;
F, 19,4 29,2 38,9 48,6 58,3 77,8 97,2 117 136 !56
m, m, 412 502 619 753 825 1004 1031 1255 1237 1506 1650 2008 2062 2510 2474 3012 2987 3514 3299 4016
wartości
powierzchnia wymiany ciepła Fz m, m, F, F, m, m, 534 25,2 650 801 1074 37,8 50,7 975 1307 1432 1068 50,4 67,5 1300 1743 1335 1790 62,9 84,4 !625 2129 1601 2148 75,5 !Ol !950 2615 2135 2864 !Ol 135 2600 3487 2669 3580 126 169 3249 4358 4296 3203 !51 203 5230 3899 5012 3737 176 236 4549 6101 4271 5728 201 270 5199 6973
f w\ i m,
dotyczą
rurek o38x2,9 mm;
(
m2 ) i masa wiązki rurek m ( kg ) m, m, F, F, F, m, m,
62,5 83,3
104 125 167 208 250 291
,, 3" wartości
1324 1612 1766 2150 2207 2687 2649 3225 3532
4300 4415 5375 5298 6450 6!81 7524 7064 8599 f w2 i m2
m, m,
Fz
m, m,
N
VI
!22 152 !83 244 305 366 427 488
2586 3148 3232 3935
3878 4722 5171 6296 6464 7869 7757 9443 9050 11017 10343 12591
dotyczą
210 252 336
419 503 567 671
4446 5413 5336 6496 7114 8661 8893 10826 10672 12991 12450 15157 14229 17322
rurek o38x3,6 mm
278 333
444 555 667 778 889
5889 7169 7066 8602 9422 11470 11777 14337 14133
17205 16488 20072 18843 22940
cd. tablicy 4.3 e) wiązki rurek dzxs Przekrój wewnętrzny 2 rurek, m Liczba rurek
=
057x2,9 mm i dzxs 0,1132 0,1071
{w l fw2
n , szt. Wewnętrzna średnica
płaszcza
Dw ,mm
Srednica koła ograniotwory d, , mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej f m, m2 czającego
057x3,6 mm, o podziałce
=
0,1502 0,1421
O, 1873 0,1772
t=
70 mm
11
0,2490 0,2356
0,3354 0,3173
0,4959 0,4692
0,6441 0,6094
0,8910 0,8430
55
73
91
121
163
241
313
,, 4"
600
( 700)
880
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
O, 1985
0,2703
0,3272
0,3693
0,5157
0,7403
0,9052
0,1423
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła F, ( m2 ) i masa wiązki rurek m ( kg ) Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
Fz
l
9,8
1,5
14,8
2
19,7
(2,5)
24,6
3
29,5
4
39,4
(5)
49,2
6
59, l
(7)
68,9
(8)
78,7
l) wymiary podane w nawiasach
m, m,
215 263 322 394 429 526 536 657 644 789 858 1052 1073 1315 1287 1577 1502 1840 1716 2103
m, m,
Fz 13,1 19,6 26,1 32,7 39,2 52,3 65,3
78,4 91,5 105
285 349 427 523 569 698 712 872 854 1047 1139 1396 1424 1745 1709 2094 1993 2443 2278 2792
sąniezalecane; wartości
m, m,
Fz 16,3 24,4 32,6 40,7 48,9 65,1 81,4 97,7 114 130
] ..",., i m1
Fz
355 435 532 652 710 870 967 1087 1055 1305 1420 1740 1775 2175 2129 2610 2484 3045 2939 3480
dotyczą
32,5 43,3
54, l 65,0 86.6 108 130 152 173
mi m,
709 868 944 1157 1180 1446 1416 1735 1889 2314 2360 2892 2831 3470 3303
4049 3775 4627
rurek 057x2,9 mm;
Fz
43,8 58,3 72,9 87,5 117 146 175 204 2"
"
m, m,
954 1169 1271 1558 1589 1948 1907 2337 2343 3117 3179 3896 3814 4675 4450 5454 5086 6233
wartości fw2
m, m,
Fz
i
Fz
m, m,
Fz
m, m,
N
o-,
86,3 108 129 173 216 259 302 345
1880 2304 2350 2880 2820 3456 3750 4608 4700 5760 5639 6912 6579 8064 7519 9216
m2 dotyczą
140 168 224 280 336
392 448
3052 3740 3662 4488 4883 5985 6104 7481 7324 8977 8545 10473 9766 11969
rurek 057x3,6 mm
194 232 310 387 465 542 620
4222 5174 5086 6209 6755 8279 8444 10349 10132 12419 11821 14489 13510 16558
127
Tablica 4.4 Dwudrogowe wiązki rur stalowych w wymiennikach ciepła płaszczowo-rurkowych ze stałymi ścianami sitowymi, Dz= (159+508) mm*)
V)
" N
"'"<:1
t
V)
L
Średnia powierzchnia wymiany ciepła:
wewnętrzna
powierzchnia wymiany
ciepła:
przy:
*)wg BN/2251-05
Rura, dz x s mm
a
b
0,900
0,800
16
X
l ,6
0,875
0,750
16
X
2,0
0,900
0,800
20
X
2,0
0,870
0,740
20
X
2,6
0,920
0,840
25
X
2,0
0,896
0,792
25
X
2,6
0,924
0,847
38
X
2,9
0,905
0,811
38
X
3,6
cd. tablicy 4.4
a) wiązki rurek dzxs = 0!6x!,6 mm i dzxs = 016x2 mm, o podziałce t= 21 mm l 1
0,0017 0,0015
Przekrój wewnętrzny Jwl rurek m2 /w2 Liczba rurekjednej drogi n szt. Sumaryczna liczba 2n szt. rurek Zewnętrzna średnica i grubość l'taszcza D x s mm Srednica koła ograniczającego otwory d, mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej /m m 2
0,0033 0,0029
0,0063 0,0055
0,0089 0,0078
0,0118 0,0104
0,0152 0,0133
0,0204 0,0180
0,0257 0,0226
13
26
49
69
92
118
159
200
26
52
98
138
184
236
318
400
159
X
4,5
219,1
130
X
6,3
273
187
0,0124
0,0230
X
7,J
323,9
X
8
355,6
X
240
288
320
0,0329
0,0467
0,0536
8
406,4
X
8,8
457
X
10
508 xll
368
417
466
0,0712
0,0860
0,1050
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła Fz ( m 2 ) i masa wiązki rurek m (kg) Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
Fz
l
l ,31
1,5
1,96
2
2,61
ml m, 14,8 18 o 16,3 27 o 29,6 360
Fz 2,61 3,92 5,22
(2,5)
6,53
3
7,84
ml m, 30,0 360 44,4 54 o 59,2 720 74,0 90 o 88,8 108
Fz 4,92 7,39 9,85 12,3 14,8 19,7
4
ml mz 55,8 67 8 83,6 102 112 136 139 170 167 203 223 271
Fz 6,93 10,4 13,9 17,3 20,8 27,7 34,7
(5)
ml m, 78,5 95 5 118 143 157 191 196 239 236 286 314 382 393 487
Fz 9,24 13,9 18,5 23,1 27,7
37,0 46,2
ml m, 105 127 157 191 209 255 262 318 314 382 419 509 523 637
Fz 11,9 17,8 23,7 29,6 35,6 47,4 59,3 71,2
6
ml m, 134 163 201 245 269 327 336 408 403 490 537 553 671 817 806 980
Fz 16,0 24,0 32,0 39,9 47,9 63,9 79,9 95,9
.
l) wymiary podane w nawiasach
sąniezalecane; wartości fwl
i ffil
dotyczą
rurek 0l6x 1,6 mm;
wartości /w2
i m2
dotyczą
rurek 016x2 mm
m, m, 181 220 271 330 362 440 452 550 543 660 724 880 905 1100 1086 1320
Fz 20,1 30,1 40,2 50,2 60,3
80,4 100 121
m, m, 228 277 341 415 455 830 569 1038 683 1246 910 1661 1138 2076 1366 2491
N 00
b)
wiązki
rurek d 2 xs = 020x2 mm i d 2 xs = 020x2,6 mm, o
Przekrój wewnętrzny _Lvd (wl rurek m2 Liczba rurek jednej n_, szt. drogi Sumaryczna liczba 2n szt. rurek Zewnętrzna średnica i grobość płaszcza D xs mm Srednica kola ograniczającego otwory dL mm Przekrój przestrzeni 2 międzyrurkowti !J"~ m
0,00!4 0,0012
0,0030 0,0026
podziałce t=
cd.
26 mm 1 l
~ablicy
0,0052 0,0045
0,0080 0,0069
0,0 III 0,0095
0,0 !51 0,0129
0,0197 0,0!69
0,0249 0,0213
7
15
26
40
55
75
98
124
14
30
52
80
110
150
196
248
159
X
4,5
219,1
130
X
6,3
273
0,0241
7,1
323,9 X 8
240
288
0,0362
0,0493
187
0,0133
X
355,6
X
8
406,4
X
8,8
457
X
10
4.4
508 xl1
320
368
417
466
0,0560
0,0716
0,0884
0,1075
Zewnętrzna powierzchni~ wymiany ciepła F, ( m2 ) i masa wiązki rurek m (kg) Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
F,
l
0,88
1,5
1,32
2
1,76
mt m2 12,5 15 7 18,7 23 5 24,9 31,4
F, 1,88 2,83 3,77
(2,5)
4,71
3
5,65
mi ffi2 26,7 33 6 40,1 504 53,4 672 66,8 84 o 80,1
!Ol
F, 3,27 4,90 6,53 8,16 9,80 13, I
4 (5)
m, ffi2 46,3 58 2 69,4 87 4 92,6 II6 116 146 139 175 185 233
F, 5,02 7,54 10,0 12,6 15, I 20,1 25,1
m, m2 71,2 89 6 107 134 142 179 178 224 214 269 285 358 356 448
F, 6,91 10,4 13,8 17,3 20,7 27,6 34,5
m, m2 97,9 123 147 185 196 246 245 308 294 370 392 493 490 616
9,42 14,1 18,8 23,6 28,3 37,7 47,1 56,5
6
l) wymiary podane w nawiasach sąniezalecane;
F,
wartości
f wI i
fil dotycząrurek
020x2 mm;
wartości /w2
i m2
m, m2 134 168 200 252 267 336 334 420 401 504 534 672 668 840 801 1008
dotycząrurek
F, 12,3 I 8,5 24,6 30,8 36,9 49,2 61,5 73,9
m, ffi2 174 220 262 329 349 439 436 549 523 659 698 878 872 1098 1047 13 I 7
020x2,6 mm
F, 15,6 23,4 3 I, l 38,9 46,7 62,3 77,9 93,4
m, ffi2 221 278 331 417 441
556 552 694 662 833 883 1111 I 104 1389 1324 1667
cd. tablicy 4.4 c) wiązki rurek dzxs = 025x2 mm i dzxS = 025x2,6 mm, o podziałce t= 32 Przekrój
wewnętrzny 2
fwl
fw2 Liczba rurekjednej drogi n szt. Sumaryczna liczba rurek 2n szt. Zewnętrzna średnica i grubość_pł_aszcza D,xs 1 mm Srednica kola ograniczaiacego otwory d, mm Przekrój przestrzeni kowei fm m' mi
rurek, m
0,0007 0,0006
0,0024 0,0022
0,0052 0,0046
mm 1)
0,0090 0,0080
0,0132 0,0117
0,0170 0,0151
0,0218 0,0194
0,0250 0,0231
2
7
15
26
38
49
63
75
4
14
30
52
76
98
126
!50
159 X 4,5
219,1
130 0,0157
X
6,3
273
X
7,1
187
240
0,0266
0,0379
323,9
X
8
355,6
288 0,0489
X
8
406,4
X
8,8
457
X
10
508
X
11
320
368
417
466
0,0532
0,0706
0,0881
O, 1118
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła Fz ( m2 ) i masa wiązki rurek m ( kg ) Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
F,
l
0,31
1,5
0,47
2
0,63
fi I
m, 4,52 4 76 6,78 8 64 9,04 115
F, 1,10 1,65 2,20
(2,5)
2,75
3
3,30
m, m, 15,8 20 2 23,7 302 31,6 40 3 39,6 50 4 47,5 60 5
4
fi I
F, 2,36 3,53 4,71 5,89 7,07 9,02
m, 33,9 43,2 50,9 64 8 67,8 864 84,8 108 102 130 136 173
F, 4,08 6,12 8,16 10,2 12,2 16,3 20,4
(5)
m, m, 58,8 74 9 88,1 112 118 150 147 187 176 225 235 300 294 374
F, 5,97 8,95 11,9 14,9 17,9 23,9 29,8
m, m, 85,9 109 129 164 172 219 215 274 248 328 344 438 429 547
7,69 11,5 15,4 19,2 23,1 30,9 38,5 46,2
6
l) wymiary podane w nawiasach są nieza1ecane; wartości
F,
f w! i m1
dotyczą rurek
025x2 mm; wartości
f w2 i m2
m, m, III 141 166 212 221 282 277 353 332 423 443 564 554 706 664 847
dotyczą rurek
F, 9,89 14,8 19,8 24,7 29,7 39,6 49,5 59,3
mi m, 142 181 214 272 285 363 356 454 427 544 570 726 712 907 854 1089
025 x2,6 mm
F, 11,8 17,7 23,6 29,4 35,3 47,1 58,9 70,7
fi I
m, 170 216 254 324 339 432 424 540 509 648 678 864 848 1080 1017 1296
w
o
cd. tablicy 4.4
d) wiązki rurek dzxs = 038x2,9 mm i dzxs = 038x3,6 mm, o podziałce t= 48 mm'! Przekrój wewnętrzny {w! rurek m2 jw2 Liczba rurekjednej drogi n szt. Sumaryczna liczba 2n szt. rurek Zewnętrzna średnica i grubość Plaszcza D,xs 1 mm średnica koła ograniczającego otwory d, mm Przekrój przestrzeni 2 kowej fm m mi
0,0016 0,0015
159
X
4,5
0,0057 0,0052
0,0057 0,0052
0,0106 0,0097
0,0122 0,0112
0,0195 0,0179
0,0260 0,0238
2
7
7
13
15
24
32
4
14
14
26
30
48
64
219,1 x6,3
273
187 0,0289
X
7,1
323,9 X 8
240
288
0,0367
0,0585
355,6
X
8
320 0,0610
406,4
X
8,8
457
X
10
508
X
11
368
417
466
0,0847
0,0955
0,1129
Zewnętrzna powierzchnią wymiany ciepła F, ( m 2 ) i masa wiązki rurek m (kg) Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
Fz
m,
m,
Fz
l
0,48
1,5
0,72
2
0,95
m, m, 10, l 12 3 15,2 18 5 20,2 24 6
Fz 1,67 2,51 3,34
(2,5)
4,18
3
5,01
m, m, 35,4 43,1 53,1 64 7 70,8 86 2 88,6 108 106 129
4
Fz 1,67 2,51 3,34 4,18 5,01 6,69
m,
m, 35,4 43 l 53,1 64 7 70,8 862 88,6 108 106 129 142 172
(5)
Fz 3,10 4,65 6,20 7,76 9,31 12,4 15,5
m, m, 65,8 60 l 98,7 120 132 160 164 200 197 240 263 320 329 400
Fz 3,58 5,37 7,16 8,95 10,7 14,3 17,9
m, m, 75,9 92,4 114 139 152 185 190 231 228 277 304 370 380 462
5,73 8,59 11,5 14,3 17,2 22,9 28,6 34,4
6
l) wymiary podane w nawiasach
Fz
sąnieza1ecane; wartości
/wl i
ffiJ dotyczą
rurek 038x2,9 mm;
wartości
/w2 i m2
dotycząrurek
m, m, 121 148 182 222 243 296 304 370 364 444 486 591 607 739 729 887
038x3,6 mm
Fz 7,64 11,5 15,3 19, l 22,9 30,5 38,2 45,8
m, m, 162 197 243 296 324 394 405 493 486 591 648 788 810 986 972 1183
132
Tablica 4.5 Dwudrogowe wiązki rur stalowych w wymiennikach ciepła płaszczowo-rurkowych ze stałymi ścianami sitowymi, Dw= (600-d600) mm')
L
Średnia powierzchnia wymiany ciepła:
wewnętrzna
powierzchnia wymiany
ciepła:
przy:
*)wg BN/2251-11
Rura, dz x s
a
b
0,900
0,800
16
X
l ,6
0,875
0,750
16
X
2,0
0,900
0,800
20
X
2,0
0,870
0,740
20
X
2,6
0,920
0,840
25
X
2,0
0,896
0,792
25
X
2,6
0,924
0,847
38
X
2,9
0,905
0,811
38
X
3,6
mm
a) wiązki rurek dzxs
=
Przekrój wewnętrzny rurek, m2
fwl
Liczba rurekjednej drogi Sumaryczna liczba
016x1,6 mm i dzxs
/wl
0,0958 0,0842
0.1203 0,1057
o, 1752 0,1540
0,2421 0,2127
0,3170 0,2786
311
441
576
745
935
1362
1882
2465
622
882
1152
1490
1870
2724
3764
4930
600
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,1576
0,2074
0,2709
0,4092
0,5830
0,7882
1,0189
Dw ,mm
Średnica koła czającego
międzyrurkowej
/m, m2
Zewnętrzna Długość
rurek
wewnętrznych
L, m l
21 mm'J
0,0741 0,0651
n, szt,
ograniotwory d , mm Przekrój przestrzeni
t=
0,0567 0,0499
Wewnętrzna średnica płaszcza
016x2 mm, o podziałce
0,0400 0,0352
2n , szt.
rurek
=
Fz 31,2
1,5
46,9
2
62,5
(2,5)
78,1
3
93,7
4
125
(5)
156
6
187
(7)
219
m,
m, 354 430 631 645 708 860 885 1075 1062 1289 1416 1719 1790 2149 2124 2579 2477 3013
l) wymiary podane w nawiasach sąniezalecane;
Fz 44,3
66,5 88,6 III
loJJo 177 222 266 310 wartości
m,
m,
502 610 753 914 1004 1219 1255 1524 1506 1829 2007 2438 2509 3048 3011 3657 3513
4272
0,3364
powierzchnia wymiany ciepła F2 fz
57,9 86,8 116 145 174 232 289 347 405
!w l i m1
m,
m, 655 796 983 1194 1311 1592 1639 1990 1966 2388 2622 3184 3277 3980 3933
4776 4588 5580
dotycząrurek
fz
m,
m,
(
m2 ) i masa wiązki rurek m (kg)
Fz
m,
m,
Fz
m, m,
Fz
m,
m,
Fz
m,
m,
w
w
112 !50 187 225 299 374 449 524
1272 1544 1696 2059 2120 2574 2543 3089 3391
4118 4239 5148 5087 6178 5935 7218
0!6x1,6 mm;
141 188 235 282 376 470 564 657
1596 1938 2128 2584 2660 3231 3192 3877 4256 5169 5320 6461 6384 7753 7448 9058
wartości fw2
i m2
274 342 411 547 684 821 958
3100 3765 3875 4706 4650 5647 6200 7529 7750 9412 9300 11294 10850 13195
dotycząrurek
473 567 756 946 1135 1323
016x2 mm
5354 6503 6425 7803 8567 10404 10709 13005 12850 15606 14992 18223
619 743 991 1238 1486 1733
7013 8517 8416 10220 11221 13626 14026 17033 16831 20440 19636 23881
cd. tablicy 4.5 b) wiązki rurek d,xs Przekrój
wewnętrzny 2
rurek, m
020x2 mm i d 7 xs
{w l
0,0402 0,0344
0,056! 0,0480
0,0744 0,0636
200
279
370
400
558
600
jw2
rurek
wewnętrznych
L, m l
1,5 2 (2,5) 3 4 (5) 6 (7)
485
600
878
1219
1599
740
970
1200
1756
2438
3198
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
o, 1570
0,2094
0,2700
0,3313
0,4082
0,5790
0,7731
1,0054
F,
m,
m,
355 448 533 37,7 672 710 50,2 896 888 62,8 l 120 1066 75,4 1344 1421 100 1792 1776 1262240 2131 !51 2688 2492 176 3136 25,1
l) wymiary podane w nawiasach
0.0975 0,0834
0.3214 0,2749
Zewnętrzna Długość
26 mm l) 0,2450 0,2096
płaszcza
/m, m2
t=
0,1764 0,1510
Wewnętrzna średnica
Dw ,mm Średnica koła ograniczającego otwory dt ,mm Przekrój przestrzeni
=
0,1206 0,1031
Liczba rurekjednej drogi n, szt. Sumaryczna liczba rurek 2n . szt.
międzyrurkowej
020x2,6 mm, o podziałce
=
są
niezalecane;
Fz 35,0 52,6 70,0 87,6 105 140 175 210 245
m, m, 496 625 743 937 991 1250 1239 1562 1487 1875 1982 2500 2478 3125 2973 3750 3476 4375
wartości
!w l
powierzchnia wymiany ciepła F, ( m2 ) i masa wiązki rurek m ( kg ) m, m, m, m, F, F, F, F z Fz m, m, m, m, 657 46,5 829 986 1292 1598 113 69,7 9!,3 1263 1630 2016 1314 1723 2131 3119 221 92,9 122 151 1658 2!73 2698 3933 1643 2154 2664 3898 l 16 152 188 276 383 2072 2716 3360 4917 1971 2584 3197 4678 183 331 459 139 226 2486 3259 4032 5900 2628 4262 3446 6237 244 441 186 301 612 3315 4346 5376 7867 3285 4307 5328 7797 232 377 55! 766 305 4144 5432 9834 6720 3942 6394 9356 5168 452 662 919 279 365 4973 6618 8064 11800 7476 10940 4610 6043 528 772 1072 325 426 9408 13767 5802 7605
i m1
dotycząrurek
020x2 mm;
wartości fw2
i m2
dotycząrurek
m, m,
5413 6826 6495 8192 8660 10922 10825 13653
12990 16383 15189 19144
020x2.6 mm
Fz
502 603 803 1004 1205 1406
m, m,
7100 8954 8520 10745 11360 14327 14200 17909 17040 21491 19924 25072
c) wiązki rurek d 2 xs = 025x2 mm i d 2 xs = 025x2,6 mm, o podziałce 0,0429 0,0620 0,0824 Przekrój wewnętrzny f w l 0,0382 0,0551 0.0732 rurek, m2 /w2 Liczba rurek jednej 124 179 238 n, szt. drogi Sumaryczna liczba 248 358 476 rurek 2n , szt. Wewnętrzna średnica
2
/m, m
0,1194
O, 1952 o, 1736
311
388
564
792
1029
622
776
1128
1584
2058
rurek
wewnętrznych
0,3562
0,3167
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
o, 1609
0,2090
0,4043
0,5770
0,7615
0,9999
0,2689
0,3307
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła F, ( m2 ) i masa Długość
0,2742 0,2437
800
czającego
międzyrurkowej
O, 1343
( 700)
Średnica koła
ograniotwory d,, mm Przekrój przestrzeni
O, 1077 0,0957
600
D. , mm
płaszcza
cd. tablicy 4.5
t= 32 mm 1 )
L, m
Fz
l
19,5
1,5
29,2
2
39,0
(2,5)
48,7
3
58,4
4
77,9
(5)
97,3
6
117
(7)
136
m, m, 280 357 420 536 560 714 701 893 841 1071 1121 1428 140\ 1786 1681 2143 1962 2500
m, m,
Fz 28,1 42,2 56,2 70,3 84,3 112 141 169 197
405 516 607 773 809 1031 lO!! 1289 1214 1547 1618 2062 2023 2578 2427 3093
2832 3609
1) wymiary podane w nawiasach są nieza\ecane; wartości
/w t i
Fz 37,4 56,0 74,7 93,4 112 149 187 224 262
m, m, 530 685 807 1028 1076 1371 1345 1714 \614 2056 2152 2742 2689 3427 3227 4113 3765 4798
Fz
m, m,
Fz
wiązki
m, m,
rurek m ( kg )
Fz
m, m,
Fz
m, m,
Fz
m, m,
-
w
iJl
73,2 97,7 122 146 195 244 293 342
1054 1334 1406 1791 1757 2239 2109 2687 2811 3583 3514 4488 4217 5374 4920 6270
91,4 122 !52 183 244 305 365 426
1315 1676 1759 2235 2149 2794 2639 3352
3519 4470 4399 5585 5178 6705 6138 7822
177 221 266 354 443
531 620
2549 3249 3187 4061 4824 4873 5099 6497 6393 8122 7628 9726 8922 11370
311
373
497 622 746 870
m 1 dotyczą rurek 025 x2 mm: \\1 artości !"2 i m2 dot)·czą rurek 025 x2,6 mm
4475 5702 5370 6843 7160 9124 8950 11405 10740 13686 12529 15967
404 485 646 808 969 1131
5814 7409 6977 8891 9302 11854 11628 14818 13953 17791 16279 20745
cd. tablicy 4.5
d) wiązki rurek d,xs = 038x2,9mm i dzxs = 038x3,6 mm, o podziałce t= 48 mm 11 Przekrój
wewnętrzny
rurek, m2
{w\
/w2
0,0448 0,0410
0,0610 0,0559
0,0798 0,0730
O, l 083 0,0990
0,1229
55
75
98
133
165
110
150
196
266
600
( 700)
800
580
680
O, 1579
0,2146
Liczba rurek jednej droai n, szt. Sumaryczna liczba rurek 2n , szt. Wewnętrzna średnica
Dw , nun
płaszcza
Średnica koła ograniczającego
otwory d 1 , mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej fm , m2
0,2751 0,2517
0,3654
244
338
449
330
488
676
898
( 900)
1000
1200
1400
1600
780
880
980
1180
1380
1580
0,2802
0,3343
0,4109
0,5772
0,7723
0,9917
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła F, ( m Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
F,
l
13, l
1,5
19,7
2
26,3
(2,5)
32,8
3
39,4
4
52,5
{5)
65,6
6
78,8
{7)
91,9
1) wymiary podane w nawiasach
są
m,
m, 278 339
417 508 557 -678 696 847 835 1016 1113 1355 1392 1694 1670 2033 1948 2372 niezalecane;
m,
Fz
17,9 26,8 35,8 44,7 53,7 71,6 89,5 107 125
m, 380 462 569 693 759 924 949 1155 1139 1386 1518 1848 1898 2310 2277 2772 2657 3234
wartości
!w l
F,
23,4 35,1 46,8 58,5 70,2 93,5 117 140 164 i m1
m,
Fz
m, 496 604 744 906 992 1207 1240 1509 1488 1811 1984 2415 2479 3018 2975 3622 3471 4226 dotyczą
0,1986 0,1817
0,1343
m,
m,
2
)
F,
i masa
wiązki
m, m,
0,3344
rurek m ( kg )
m, m,
F,
F,
m, m,
F,
m,
m,
-"' w
47,6 63,5 79,3 95,2 127 159 190 222
1009 1229 1346 1649 1582 2048 2019 2459 2692 3277 3365 4096 4038 4916 4711 5735
rurek 038x2,9 mm;
59, l 78,8 98.4 118 158 197 236 276
1252 1525 1670 2033 2087 2541 2503 3049 3340 4066 4175 5082 5000 6098 5834 7115
wartości fw2
i m2
116 146 175 233
291 349 408
2459 3006 3087 3758 3704 4509 4939 6012 6173 7515 7408 9018 8542 10521
dotyczą
202 242 323
403 484 565
4276 5205 5131 6246 6841 8328 8551 10410 10262 12492 11972 14515
rurek 038x3,6 mm
268 321 429 536 643 750
5680 6915 5816 8298 9088 10063 11360 13829 13632 16595 15904 19361
137 Tablica 4.6 Dwudrogowe wiązki rur stalowych w wymiennikach ciepła płaszczowo-rurkowych z U-rurkami, Dw= (600+1400) mm·>
rza,d D i rza,d Trzeci· rza.d
Punkt zacze en/a promienm giP;cia ror ctrugteg ~d!J u ror
*)wg BN/2251-17
al
a2
Rura, dz
35
mm 15
20
45
20
25
cd. tablicy 4.6
a) wiązki U-rurek d,xs = 020x2 mm i d,xs = 020x2,6 mm, o podziałce t= 26 mm l) Przekrój
wewnętrzny
rurek m2
fwl
[w2
0,0396 0,0339
0,0738 0,0631
0,1200 0,1027
0,1759 0,1505
0,2445 0,2092
197
367
597
875
1216
600
800
1000
1200
1400
580
780
980
I 180
1380
0,4103
0,5812
0,7753
Liczba U-rurek n szt. Wewnętrzna średnica płaszcza
Dw mm Średnica koła ograniczającego otwory d 1 mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej /m m'
O, 1590
0,2721
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła
Długość
odcinków prostych rurek wewnętrznych
L,m
Fz
1,5
42,0
2
54,4
(2,5)
66,8
3
79,2
4
104
(5)
129
6
!53
m,
m, 595 749 771 970 946 I 19 I I 122 1412 1·1/J 1854 1827 2299 2167 2727
F, 81,3 104 127 151 197 243 289
m,
m,
1152 1449 1473 1854 1799 2264 2139 2692 .!./')0
3512 3442 4332 4094 5152
Fz 137 175 212 250 325 400 475
m,
m, 1941 2442 2479 3119 3003 3779 3541 4456 •100·1
5793 5666 7130 6728 8467
Fz
264 319 374 483 593 703
F, ( m2 )
m, mz
3740 4706 4519 5686 5298 6667 tJł).J2
8610 8400 10570 9958 12531
Fz
i masa wiązki U-rurek m (kg) m, mz
Fz
m, mz
F,
m,
m,
Fz
m,
m,
w
00
453 529 682 835 987
6417 8075 7493 9430 YtJOU
12157 I 1828 14884 13981 17594
I) wymiary podane w nawiasach sąnieza1ecane; wartości /wi i m1 dotycząrurek 020x2 mm; wartości /w2 i m2 dotycząrurek 020x2,6 mm; wartość nominalna F, jest obliczona z zewnętrznej średnicy dz rurki i całkowitej długości U-rurek (bez uwzględnienia grubości ściany sitowej)
- ~-~·---~~cd. tablicy 4.6
b) wiązki U-rurek dzxs = 025x2 mm i dzxs = 025x2,6 mm, o podziałce t= 32 mm l 0,0419 0,0814 Przekrój wewnętrzny Jwl o, 1333 0,1943 0,2733 0,0373 0,0724 jw2 0,1185 rurek, m2 O, 1727 0,2429 1
Liczba U-rurek n szt. Wewnętrzna średnica
płaszcza
Dw mm Średnica koła ograniczającego otwory d1 mm Przekrój przestrzeni miedZY111I'kowei !m m'
121
235
385
561
789
600
800
1000
1200
1400
580
780
980
1180
1380
0,2719
0,4074
0,5802
0,7648
0,1640
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła Fz (m') i masa wiązki U-rurek m ( kg)
Długość
odcinków prostych rurek
wewnętrznych
L,m
Fz
1,5
32,2
2
41,7
(2,5)
51,2
3
60,7
4
79,7
(5)
98,7
6
118
mi m,
463 590 600 765 737 939 873 1113 1147 1461 1420 1810 1698 2163
Fz
65,1 83,5 102 121 157 194 231
mi m,
937 1194 1201 1531 1468 1870 1741 2218 2259 2879 2791 3557 3324 4235
Fz III
141 171 201 262 322 383
mi m,·
1597 2035 2029 2585 2460 3135 2692 3685 3770 4804 4633 5904 5510 7022
Fz
211 255 299 387 476 564
mi m,
3036 3869 3669 4675 4302 5482 5568 7096 6849 8727 8115 10341
Fz
368 429 553 677 801
mi m,
Fz
mi m,
Fz
mi m,
5295 6747 6172 7866 7956 10139 9740 12413 11524 14686
l) wymiary podane w nawiasach sąniezalecane; wartości !w l i m1 dotycząrurek 025x2 mm; wartości !w2 i m2 dotycząrurek 025x2,6 mm; wartość nominalna Fz jest obliczona z zewnętrznej średnicy dz rurki i całkowitej długości U-rurek (bez uwzględnienia grubości ściany sitowej)
Fz
mi m,
·--------
140
Tablica 4.7 Trzydrogowe wiązki rur stalowych w wymiennikach ciepła płaszczowo-rurkowych ze stałymi ścianami sitowymi, Dw= (600-d600) mm 'l
ł
~
EL .... 11 l
t-
~
H Y-1
ll'll r,
---i -ł
trlli
LI
Ul
L
X
l. f/'
·--·
J-
0
/
l\J
l~
lx'
powierzchnia wymiany
ciepła:
przy:
*)wg BN/2251-16
!J,
\ ~~
Średnia powierzchnia wymiany ciepła:
wewnętrzna
~
~v'~
::v
d1
~
,y
a
b
Rura, dz x s mm
0,900
0,800
I 6 X l ,6
0,875
0,750
J6
X
2,0
0,900
0,800
20
X
2,0
0,870
0,740
20
X
2,6
0,920
0,840
25
X
2,0
0,896
0,792
25
X
2,6
~.
a) wiązki rurek dzxS = 0l6x 1,6 mm i dzxs = 016x2 mm, o podziałce Przekrój wewnętrzny fwl 0,0261 0,0372 0,0486 0,0229 0,0327 0,0427 rurek m2 /w2 Liczba rurek jednej 203 289 378 drogi n szt. Sumaryczna liczba 609 867 1134 rurek 3n szt. Wewnętrzna średnica
Diaszeza Dw mm Srednica kola ograniczai ącego otwory d • mm Przekrój przestrzeni miedzyrurkowej /m m2
t= 21 mm'>
0,0630 0,0554
0,0792 0,0696
0,1156 0,1016
0,1600 o, 1406
0,2098 O, 1834
490
616
899
1244
1631
1470
1848
2697
3732
4893
600
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,1602
0,2104
0,2745
0,3404
0,4136
0,5884
0,7886
1,0263
Zewnętrzna powierzchnia,wymiany ciepła Fz ( m2 ) i masa wiązki rurek m (kg) Długość rurek wewnętrznych
L, m
Fz
l
30,6
1,5
45,9
2
61,2
(2,5)
76,5
3
91,8
4
122
(5)
!53
6
184
(7)
214
mi m, 347 421 520 632 693 843 866 1054 1040 1264 1386 1686 1733 2107 2079 2529 2426 2950
J) wymiary podane w nawiasach są nieza1ecane;
Fz 43,6 65,4 87,2 109 131 174 218 261 305
m\ m, 493 600 796 900 987 1200 1233 1500 1480 1800 1793 2400 2467 3000 2960 3600 3453 4200
wartości fwl
Fz 57,0 85,5 114 143 171 228 285 342 389 i m1
m• m, 645 785 968 1177 1290 1569 1613 1962 1936 2354 2581 3139 3226 3924 3871 4708 4517 5393
dotyczą rurek
Fz 73,9 III
148 185 222 296 369 443 517
mi mz 836 1017 1255 1526 1673 2034 2091 2543 2509 3052 3346 4069 4182 5086 5019 6103 5855 7121
016xJ,6 mm;
Fz
m• m,
Fz
m• m,
Fz
mi m,
Fz
mi m,
--1:>
139 186 232 279 372 464 557 650 wartości
1577 1918 2103 2558 2629 3197 3155 3836 4206 5115 5258 6394 6309 7673 7361 8952 fw2 i m2
271 339 407 542 678 813 948 dotyczą
3069 3733 3836 4666 4604 5600 6138 7465 7673 9332 9208 11198 10742 13044
469 563 750 938 1126 1312
rurek 016x2 mm
5309 6456 6371 7748 8494 10330 10618 12913 12741 15495 14865 18078
615 738 984 1230 1476 1721
6960 8465 8332 10158 11136 13534 13921 16930 16705 20316 19489 23702
cd. tablicy 4. 7
b) wiązki rurek d2 xs = 020x2 mm i d2 xs = 020x2,6 mm, o podziałce t= 26 mm 1) Przekrój wewnętrzny fwl rurek m' /w2 Liczba rurek jednej drogi n szt. Sumaryczna liczba rurek 3n szt.
0,0261 0,0224
0,0366 0,0313
0,0486 0,0416
0,0639 0,0547
0,0792 0,0677
130
182
242
318
394
390
546
726
954
600
( 700)
800
580
680
780
O, 1601
0,2132
0,2744
Wewnętrzna średnica
D mm Srednica koła ograniczającego otwory d 1 mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej fm m'
płaszcza
Długość
rurek
wewnętrznych
L, m
F,
l
24,5
1,5
36,8
2
49,0
(2,5)
61,3
3
73,5
4
98,0
(5)
123
6
147
(7)
171
m, m, 347 437 521 655 694 874 868 1092 1041 1310 1388 1747 1736 2184 2083 2621 2429 3058
O, 1162 0,0994
0,1616 0,1382
0,2122 0,1816
578
804
1056
1182
1734
2412
3168
( 900)
1000
1200
1400
1600
880
980
1180
1380
1580
0,3363
0,4139
0,5859
0,7812
1,0148
- Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła F, ( m2 ) i masa wiązki rurek m, m, m, m, F, F, F, F, F, m, m, m, m, 486 646 849 34,3 45,6 59,9 813 1068 612 969 1274 1578 729 89,9 51,5 68,4 111 1220 1603 1986 917 1292 1698 2104 972 120 149 218 68,6 91,2 2137 2648 1626 1213 1615 2123 2630 1215 150 186 272 85,6 114 2033 2671 3310 1529 2547 1938 3156 1458 180 223 327 103 137 2439 3205 3972 1635 4208 1944 2585 3396 240 436 297 137 182 3252 4274 5295 2445 3231 4245 5260 2430 300 371 545 172 4066 5342 6619 3058 228 3877 5094 6312 2916 654 360 446 206 274 4879 6411 7973 3669 7364 4523 5943 3402 762 419 520 240 319 7479 9267 5692 4281
I) wymiary podane w nawiasach sąniezalecane; wartości fwl i m1 dotycząrurek 020x2 mm; wartości
m (kg) m, F, m,
m, m,
F,
m, m,
-""' IV
3087 3884 3858 4855 4630 5826 6173 7768 7716 9710 9260 11652 10803 13595
379 455 606 758 909 1060
!w2 i m2 dotycząrurek 020x2,6
mm
5367 6754 6440 8104 8587 10806 10733 13527 12880 16209 15027 18910
498 597 796 995 1194 1393
7049 8870 8459 10644 11278 14193 14098 17741 16917 21289 19737 24837
..
'
c)
wiązki
025x2 mm i d 2 xs = 025x2,6 mm, o podziałce t= 32 mm 1) 0,0277 f wl 0,0402 0,0537 0,0703 0,0246 0,0357 jw2 0,0477 0,0625
rurek d 2 xs
o, 1804 0,1603
•
0,2347 0,2087
155
203
254
369
521
678
240
348
465
609
762
1107
1563
2034
600
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,1649
0,2139
0,2743
0,3371
0,4111
0,5873
0,7718
1,0117
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła Fz
rurek
o, 1277 0,1136
116
Wewnętrzna średnica
Dw mm Średnica kola ograniczającego otwory d mm Przekrój przestrzeni · międzyrurkowej fm m2
0,0879 0,0782
80
płaszcza
wewnętrznych
>
=
Przekrój wewnętrzny rurek, m2 Liczba rurekjednej drogi n szt. Sumaryczna liczba rurek 3n szt.
Długość
~~·-
L, m
Fz
l
18,8
1,5
28,2
2
37,7
(2,5)
47,1
3
56,5
4
75,4
(S)
94,2
6
113
(7)
132
m, m, 271 346 407 518 542 691 678 864 814 1037 1085 1383 1356 1728 1627 2074 1998 2419
l) wymiary podane w nawiasach sąniezalecane;
Fz 27,3 41 54,6 68,3 82 109 137 164 191
m, m, 393 501 590 752 786 1002 983 1253 1180 1503 1573 2004 1966 2506 2359 3007 2753 3508
wartości fwl
Fz 36,5 54,8 73 91,3 110 146 183 219 256 i m1
mt m, 525 670 788 1004 1051 1339 1314 1674 1576 2009 2102 2678 2627 3348 3153 4018 3678 4687
dotyczą rurek
Fz 47,8 71,7 95,6 120 143 191 239 287 335
mt m, 688 877 1032 1315 1376 1754 1720 2192 2065 2631 2753 3508 3441 4385 4129 5262 4817 6139
02Sx2 mm;
(
~~---·~-~'"""""""'
cd. tablicy 4.7
m2 ) i masa wiązki rurek m (kg) mt mt Fz Fz Fz m, m,
89,7 120
ISO 179 239 299 359 419
wartości fw2
1292 1646 1722 2195 2153 2743 2583 3292 3444 4389 4305 5486 5166 6584 6027 7681 i m2
174 217 261 348 434 521 608
2502 3188 3127 3985 3753 4782 5004 6376 6255 7970 7505 9564 8756 11159
dotycząrurek
307 368 491 613 736 859
025x2,6 mm
mt m,
4416 5627 5299 6752 7065 9003 8831 11254 10597 13504 12363 15755
Fz
399 479 639 798 958 1118
mt m,
5746 7322 6895 8787 9194 11716 11492 14645 13791 17574 16089 20503
144
Tablica 4.8 Czterodrogowe wiązki rur stalowych w wymiennikach ciepła płaszczowo-rurkowych ze stałymi ścianami sitowymi, Dw= (600c-1600) mm'l
liczba rurek
n1 =n4 nz= n3
Średnia powierzchnia wymiany ciepła:
wewnętrzna
powierzchnia wymiany
ciepła:
przy:
*)wg BN/225I-I2
Rura, dz x s mm
a
b
0,900
0,800
I6
X
I ,6
0,875
0,750
I6
X
2,0
0,900
0,800
20
X
2,0
0,870
0,740
20
X
2,6
0,920
0,840
25
X
2,0
0,896
0,792
25
X
2,6
a) wiązki rurek d 2 xs = 0l6xl,6 mm i d 2 xs = 0l6x2 mm, o podziałce 0,0170 Przekrój 016xJ,6; /wl 0,0253 0,0337 wewnętrzny 0,0199 0,0276 0,0363 jw2 0,0149 016x2; /w! 0,0223 rurekjednej 0,0296 0,0175 0,0243 0,0319 drogi m2 /w2 132 262 197 Liczba rurek 01 (n4) jednej drogi, szt. !55 215 282 02 (nJ) 824' Sumaryczna liczba rurek, szt. 574 1088 Wewnętrzna średnica
l płaszcza Dw l Srednica koła ograni-
mm
czaiace~o
otwory d, mm Przekrój przestrzeni międzvrurkowei
fm
m'
Odległość przegród bocznych od osi x mm
cd. tablicy 4.8
21 mm'l 0,0448 0,0574 0,0463 0,0575 0,0393 0,0504 0,0407 0,0505 348 446 360 447 1416 1786
t=
0,0857 0,0831 0,0753 0,0730 646 2624
O, 1205 O, 1138 o, l 059 O, 1000 937 885 3644
0,1505 o, 1579 0,1323 0,1388 1170 1228 4796
666
600
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,1672
0,2191
0,2838
0,3513
0,4261
0,6031
0,8063
1,0458
127
146
164
182
200
236
273
327
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła Fz ( m 2 ) i masa wiązki rurek m (kg) Długość
rurek
wewnętrznych
L,m
Fz
l
28,9
1,5
43,3
2
57,7
(2,5)
72,1
3
86,6
4
115
(5)
144
6
173
m, m,
327 397 490 596 653 794 817 993 980 1192 1306 1589 1633 1986 1960 2383
Fz
41,4 62,1 82,8 104 124 166 207 249
m, m,
469 570 703 855 938 !140 1172 !426 1407 1711 !875 2281 2344 2851 2813 3421
Fz
54,7 82,0 109 137 164 219 273 328
m, m,
619 753 929 1129 1238 1506 1548 1882 1857 2259 2476 3012 3095 3764 3714 4517
Fz
71,2 107 142 178 214 285 356 427
m, mz
806 980 1209 1470 1611 1960 2014 2450 2417 2940 3223 3919 4029 4899 4834 5879
Fz
135 180 224 269 359 449 539
m, m,
1524 1854 2032 2472 2541 3090 3049 3708 4065 4944 5081 6180 6097 7415
F,
264 330 396 528 659 791
m, m,
2986 3632 3733 4540 4479 5447 5972 7263 7465 9079 8958 10895
Fz
458 549 733 916 1099
m, m,
5184 6304 6220 7565 8293 10087 10367 12608 12441 15130
Fz
603 723 964 1205 1446
m, m,
6822 8297 8187 9956 10916 !3275 13645 16594 !6374 !9913
l) wymiary podane w nawiasach sąniezalecane; wartości /w!, fw2 dotyczą odpowiednio rurek D! (04) i n2 (n3), m1 dotyczy rurek 016xl,6 mm, m1· rurek 016x2 mm
cd. tablicy 4.8
b) wiązki rurek d2 xs = 020x2 mm i d2 xs = 020x2,6 mm, o podziałce t= 26 mm 1) 0!6xl,6; /w l
Przekrój
fwz
wewnętrzny
l
0,0169
0,0249
0,0344
0,0452
0,0575
0,0870
0,1222
o, 1523
f-~ 0,,0~ 165_-t---::'0),,~02!:=;:-'27_-ł--:0~1,,0=:291~7:---+-~0~1,,0=394;--t---? 01,,~0481:::-1-t--? 00,~0696:::---t-~O;'-'i,,0~968'--ł--..::OD,.:; • l3~J5.!.-1-ł /w2 0,0144 0,0213 0,0294 0,0387 0,0492 0,0745· 0,1045 0,1303
/w l
0!6x2;
rurek jednej drogi, m'
l--7!'i; 0,,0 1;7,:';93_t---;O:s;1,,0~265_+-_0;;-':1''0~348;-----f----;0:s;'·,0~460_t---;O;-s,056;:;-3-t-~~·OJI8;:;1:14;;----t----;:0'-;-''l:;;; 113~ 1-j-____:0~,,l~ 5il8~0---j
Liczba rurek _.:.:Jn111""""" (114)'--ł----::-:96_--t---.:..:.::.132_+-_'--117.:;_3_!----=2-=-:-29_+--2:-:=-:-80_+---:-::-:405_-+-_..-=:5.:..:--63_+--__.,:7.:..::._86--1 jednej_ drogi, szt. n2 (n3) 84 124 171 225 286 433 608 758 .liczba rurek, szt.
l p'·
D, ,mm
czające~:oła ograni·d,
mm
/m .m' ladosi
x,mm
360
512
688
908
1132
1675
2342
3088
600
( 700 )
800
( 900 )
1000
1200
1400
1600
530
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,1696
0,2239
0,2864
0,3507
0,4296
0,6041
0,8032
1,0405
113
135
158
203
248
293
315
180 ·ciepła F, ( m
2
Długość
rurek -L
)
i masa wiązki rurek m ( k!.)
F,
F,
22,6
32,2
43,2
57,1
1,5
33,9
48,3
54,8
85,7
2
45,2
64,4
86,4
1225 1541
114
1616 2034
142
2015 2536
(2,5)
56,5
3
67,8
130
1837 2312
171
2424 3051
213
3022 3804
343
:~~;
427
~~~;
L,m
641 806
80,5
F, 808 1017 107
1139 1434
961 1210
4
161
(5) 6
136
1) wymiary podane w nawiasach
są
1922 2419
2278 2867
216
, n>rek n 1 (n.) i nz (m). m,
630
1 ii~3 8
882
:;;~~
1164
• n>rek 020•2 mm, m 2 - n>rek, ,.,n.2 6
;~~;~
cd. Tablicy 4.8
c) wiązki rurek d,xs = 025x2 mm i d,xs = 025x2,6 mm, o podziałce t= 32 mm'l Przekrój wewnętrzny
rurek jednej drogi m2
016xl,6; fwt /w2 016x2; /w! /w2
Liczba rurek jednej drogi, szt.
n1 (04) nz (n3) Sumaryczna liczba rurek, szt. Wewnętrzna średnica
lpłaszcza Dw lSrednica koła ograni-
mm
otwory d · mm Przekrój przestrzeni międzyrurkowej /m m 2 Odległość przegród bocznych od osi x mm
czającego
0,020 l 0,0177 0,0!78 0,0157 58 51
0,0280 0,0277 0,0249 0,0246 81
0,0357 0,0395 0,0317 0,0351 103
0,0457 0,0537 0,0406 0,0477 132
80
114
155
0,0647 0,0599 0,0575 0,0532 187 173
218
322
434
574
720
1064
1506
1972
600
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,1756
0,2267
0,2895
0,3542
0,4318
0,6084
0,7997
1,0421
111
139
166
194
249
277
333
194
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła Długość
rurek
wewnętrznych
L,m
F,
l
17, l
1,5
25,7
2
34,2
(2,5)
42,8
3
51,4
4
68,5
(5)
85,6
6
!03
m, m, 246 314 370 471 493 628 616 755 739 942 985 1256 1232 1570 1678 1884
F, 25,3 37,9 S0,6 63,2 7S,9 101 126 152
m,
m, 364 464 546 696 728 927 910 1159 1092 1391 1455 1855 1819 2318 2183 2782
F, 34,1
s1,1 68,2 85,2 102 136 171 205
m,
m, 490 625 736 937 981 1250 1226 1562 1471 1875 1962 2500 2452 3125 2943 3750
F, 45,7 67,5 90,2 113 135 180 225 270
F, ( m2 )
m,m, 649 827 973 1240 1297 1650 1622 2066 1946 2480 2594 3306 3243 4133 3892 4959
F,
84,8 113 141 170 226 283 339
0,0879 0,0962 0,0782 0,0856 254
O, 1326 0,1281 0,1179 0,1139 383
278
370
515
i masa wiązki rurek m,
m, 1220 1555 1627 2074 2034 2592 2441 3110 3254 4147 4068 5184 4882 6221
F,
167 209 251 334 418 SOl
m (kg) m,
m,
2405 3064 3006 3830 3607 4596 4809 6129 6012 7661 7214 9193
F,
296 355 473 591 710
O, 1631 0,1783 o, 1450 O, 1585 471
m,
m,
4254 5422 5105 6506 6807 867S 8509 10843 10211 13012
F,
387 465 620 774 929
m,
m,
5571 7099 6685 8519 8913 113S9 11142 14198 13370 17038
l) wymiary podane w nawiasach sąniezalecane; wartości fwl, fw2 dotyczą odpowiednio rurek n1 (n4) i n2 (n3) m1 dotyczy rurek 02Sx2 mm, m2- rurek 02Sx2,6 mm
148
Tablica 4.9 Sześciodrogowe wiązki
rur stalowych w wymiennikach ciepła płaszczowo-rurkowych ze stałymi ścianami sitowymi, Dw= (600-d600) mm')
~
60° li
rr:;
-t-fe~~-
r-:-:e-
l
"t1
J.
li 'i
o
o
n
(o
!11
l. 11 J-1
--- A~ ---
.
1/1
"
~ :r~.
rt-...
l[::li
u
'\
~
;;,
·X ~'A.
~
ł
d1
L
Średnia powierzchnia wymiany ciepła:
wewnętrzna
powierzchnia wymiany
ciepła:
przy:
*)wg BN/2251-13
Rura, dz mm
x
a
b
0,900
0,800
16
X
l ,6
0,875
0,750
16
X
2,0
0,900
0,800
20
X
2,0
0,870
0,740
20
X
2,6
0,920
0,840
25
X
2,0
0,896
0,792
25
X
2,6
s
«&o
'
a) wiązki rurek dzxs = 0l6xl,6 mm i dzxs = 0l6x2 mm, o podziałce 0,0122 Przekrój wewnętrmy (w l 0,0176 0,0232 0,0107 0,0155 0,0204 rurek m2 fw2 Liczba rurek jednej 95 137 180 n, szt. drogi Sumarycma liczba 570 822 1080 6n, szt. rurek Wewnętrzna średnica
Długość
rurek
0,0780 0,0685
0,1026 0,0901
235
297
436
606
797
1410
1782
2616
3636
4782
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
o, 1681
0,2196
0,3527
0,4271
0,6050
0,8083
1,0491
0,2855
Zewnętrzna wewnętrznych
0,0561 0,0493
600
płaszcza
Dw mm Srednica koła ograniczającego otwory d 1 mm Przekrój przestrzeni międzvrurkowei fm m'
cd. tablicy 4.9
t= 21 mm 1) 0,0302 0,0382 0,0266 0,0336
L, m
Fz
l
28,6
1,5
43,0
2
57,3
(2,5)
71,6
3
85,9
4
115
(5)
143
6
172
(7)
200
mt
m, 324 394 486 592 649 789 811 986 973 1183 1297 1578 1622 1972 1946 2367 2270 2761
l) wymiary podane w nawiasach sąniezalecane;
Fz 41,3 61,9 82,6 103 124 165 206 248 289
mt m, 468 569 702 893 935 1138 1169 1422 1403 1706 1871 2275 2339 2844 2806 3413 3274 3982
wartości fwl
powierzchnia wymiany ciepła Fz ( m2 ) i masa wiązki rurek m (kg) mt mt mi mi Fz Fz Fz Fz m, m, m, m, 615 54,3 70,8 747 922 1203 1521 81,3 106 134 1464 1850 1121 1229 1605 2028 2977 142 179 109 263 2466 1495 1951 3621 2006 2535 3721 1536 134 177 224 329 3083 4526 1868 2439 2407 3042 4466 1834 163 269 394 213 5431 2242 2927 3699 2458 3209 4056 5954 217 283 358 526 4953 7241 2989 3903 4011 5070 7443 3073 354 448 271 657 4879 6167 9051 3737 4814 6084 8931 3687 537 425 789 326 5854 7379 10862 4484 7098 10420 4302 5616 920 496 627 380 8632 12672 5232 6830
i m1
dotycząrurek
0]6x],6 mm;
wartości /w2
i m2
dotycząrurek
Fz
457 548 731 913 1096 1279
016x2 mm
mt m,
5172 6290 6207 7548 8276 10064 10344 12581 12413 15097 14482 17613
Fz
601 721 961 1201 1441 1682
mt m,
6802 8273 8163 9927 10884 13237 13605 16546 16326 19855 19047 23164
cd. tablicy 4.9 b) wiązki rurek dzxs = 020x2 mm i dzxs = 020x2,6 mm, o podziałce t= 26 mm 1) Przekrój
wewnętrzny 2
rurek, m
f wl (w2
0,0121 0,0103
0,0171 0,0146
0,0229 0,0196
0,0304 0,0260
0,0378 0,0323
60
85
114
151
360
510
684
600
( 700)
580 0,1696
Liczba rurek jednej drogi n szt. Sumaryczna liczba rurek 6n szt. Wewnętrzna średnica płaszcza
Dw _L mm Średnica koła ograniczającego otwory d; mm Przekrój przestrzeni miedzvrurkowei fm m-'
0,0559 0,0478
0,0782 0,0669
188
278
389
513
906
1128
1668
2334
3078
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,2246
0,2878
0,3515
0,431 o
0,6069
0,8061
1,0436
0,1031 0,0883
Zewnętrzna powierzchnia wymiany ciepła Fz (m') i masa wiązki rurek m (kg) Długość rurek wewnętrznych
L, m
Fz
l
22,6
1,5
33,9
2
45,2
(2,5)
56,5
3
67,8
4
90,4
(5)
113
6
136
(7)
!58
m, m, 320 403 481 605 641 806 801 1008 961 1210 1282 1613 1602 2016 1922 2419 2243 2822
l) wymiary podane w nawiasach są nieza1ecane;
Fz 32,0 48,0 64,1 80,1 96,1 128 160 192 224 wartości
m, m, 454 571 681 857 908 1142 1135 1428 1362 1714 1816 2285 2270 2856 2723 3427 3177 3997
Fz 43,0 64,4 85,9 107 129 172 215 258 301
!w I i m1
m, m, 609 766 913 1149 1218 1532 1522 1915 1826 2298 2435 3064 3044 3830 3653 4596 4261 5363
dotyczą rurek
Fz
m, m,
Fz
m, m,
Fz
m, m,
Fz
m, m,
Fz
m, m,
56,9 85,3 114 142 171 228 284 341 398
1210 1522 1613 2029 2016 2537 2419 3034 3225 4059 4032 5074 4838 6088 5644 7103
020x2 mm;
106 142 177 213 283 354 425 496
1506 !895 2028 2527 2510 3158 3012 3790 4016 5053 5020 6317 6024 7580 7027 8844
wartości /w2 i
m,
210 262 314 419 524 629 733
2969 3736 3711 4670 4454 5604 5938 7473 7423 9341 8907 11209 10392 13077
dotyczą rurek
366 440 586 733 879 1026
020x2,6 mm
5193 6535 6232 7842 8309 10456 10386 13070 12464 15684 14541 18299
483 580 773 966 1160 1353
6849 8618 8218 10342 10958 13789 13697 17237 16437 20684 19176 24132
c) wiązki rurek dzxs = 025x2 mm i dzxs = 025x2,6 mm, o podziałce t= 32 mm 1) 0,0126 Przekrój wewnętrzny fwl 0,0183 0,0249 0,0329 0,0111 0,0163 0,0222 rurek, m2 /w2 0,0292 Liczba rurek jednej 36 53 72 95 n szt. drogi Sumaryczna liczba 216 432 318 570 rurek 6n szt. Wewnętrzna średnica
D mm Srednica koła ograniczającego otwory d 1 mm Przekrój przestrzeni . międzyrurkowej /m m' rurek
0,0609 0,0543
0,0865 0,0769
120
176
250
327
720
1056
1500
1962
0,1132 0,1006
( 700)
800
( 900)
1000
1200
1400
1600
580
680
780
880
980
1180
1380
1580
0,1767
0,2287
0,3564
0,4320
0,6123
0,8030
1,0475
0,2906
Zewnętrzna powierzchni~ wymiany ciepła F2 wewnętrznych
0,0415 0,0369
600
płaszcza
Długość
cd. tablicy 4.9
L, m
fz
l
17,0
1,5
25,4
2
35,9
(2,5)
42,4
3
50,9
4
67,8
(5)
84,8
6
102
(7)
119
fil
m, 244 311 366 467 488 622 610 778 732 933 976 1244 1320 1555 1464 1866 1709 2177
l) wymiary podane w nawiasach sąniezalecane;
fz
25,0 37,4 49,9 62,4 74,9 !00 125 !50 175
mi m, 359 458 539 687 719 916 898 1145 1078 1374 1437 1832 1797 2290 2156 2748 2515 3205
wartości fwl
fz
33,9 50,9 67,8 84,8 102 136 170 203 237 i m1
fil
m, 488 622 732 933 976 1244 1220 !555
1464 1866 1953 2486 2441 3110 2929 3217 3412 4355
dotycząrurek
fz
67,1 89,5 112 134 179 224 268 313
fil
m2 ) i masa wiązki rurek m (kg) fil
fz
m, 966 1231 1288 1643 1611 2052 1932 2462 2576 3283 3221 4104 3865 4925 4509 5746
12125x2 mm;
(
m,
84,8 113 141 170 226 283 339 396
wartości
1220 1555 1627 2074 2034 2592 2241 311 o 3254 4147 4068 5184 4882 6221 5695 7254
fw2 i m2
fz
166 207 249 332 414 497 580
fil
m,
2387 3041 2983 3802 3580 4562 4773 6083 5966 7603 7160 9124 8353 10644
dotycząrurek
fz
294 353 471 589 707 824
12125x2,6 mm
mi m,
4238 5400 5085 6480 6780 8640 8475 10800 !0170 12960 11865 15120
fz
385 462 616 770 924 1078
m, m,
5543 7063 6651 8476 8868 11301 11085 14126 13302 16952 15519 19777
1l
152
l
Tablica 4.10 Rozmieszczenie i liczba otworów (rurek) w ścianach sitowych w układzie heksagonalnym. Wymienniki ciepła płaszczowo-rurkowe, D.= (150-7-1600) mm') a) sposób rozmieszczenia otworów (rurek)
1)
nędu
Numer
dL1
"
7 6
f~
s
le-
'\
3 2
~ ~·
/
4
l:W:
-
1
-
1
-
o 2
11(9(
~
4
5
c
7
'-
3)
:t
t d1
lt./ /A
~
rzęd u
4)
~ ~l) ~
7
!(
G
s :.
X
2 1
-~
o
10
1
.z\/
v
2 3 4
s
11
7 ~
~
dL1
Numer
~
'tł ~
~
2)
d
A!'
~
"""
V'
·"
IX
'~
~
t
5)
Typ wymiennika: l) jednodrogo wy; 2) dwudrogowy; 3) trzydrogo wy; 4) sześciodrogowy z promieniowym układem przegród; 5) czterodrogowy z równoległym układem przegród *)wg BN/2251-06 i BN/2251-18
~·
jl(
153
r l
cd. tablicy 4.1 O
l
b) wymienniki ciepła o średnicy Dz= (159+508) mm')
r f;
'
Zewnętrzna średnica płaszcza Dz , mm
159
219
273
324
356
406
457
508
130
187
240
288
320
368
417
466
Srednica <;>kręgu ogramcza1ącego
otwory d 1 , mm Liczba dróg Sumaryczna liczba otworów
l
31
26
61
52
5 6 5 2
o
9 8 7 6
o 8 7 6
5
5
Nr rzedu
o
l 2 3 4
W i zki rurek o średnicv d,=16 mm (t=21 mm' 2 l 2 l 2 2 l 2 l l
6 5 2
5 6 7 8 9 lO 11/12
109 Liczba II 10 II lO 9 6 3
98
o
l 2 3 4 5 6 7 8/9
Liczba dróg Sumaryczna liczba otworów Nr rzedu
o
l 2 3 4
l
2
19
14
5 4 3
l
7 3 2
5 617 Liczba dróg Sumaryczna liczba otworów Nr rzędu
o
l 2 3 4/5
*)wg
BN/2251-06
l
rurek o średnic l 2 l 2
37
30
61
52
w poszczególn vch rzędach o 15 o 17 o 19 12 14 14 16 16 20 13 15 15 17 17 19 12 14 14 16 16 18 15 15 17 II 13 13 lO 12 12 14 14 18 7 II II 13 13 17 12 12 4 8 8 14 5 5 9 9 13 6 6 12 9 2/0 d,=20 mm (t=26 mm) 2 l 2 l 2 l l 91
4
7 6 5 4
19
06 5 4
14
37
80
121
110 163 150 211
61
52
85
76
109
98
5 4 3
o
l
2
o 21 20 22 19 21 18 20 17 21 18 20 17 19 14 18 13 17 12 14 9 13 2/0 10/5 2
l
o 22 21 20 21 20 19 18 17 14 13 10/5 2
196 265 248
o 17 o 16 18 18 15 17 17 14 16 16 13 15 15 12 14 14 13 13 II 10 12 12 7/0 1118 II /8 2
l
2
139 126 163 150
ch rzedach II o 13 2 10 lO 12 II II II lO lO 12 9 9 II 6 6 8 3/0 3/0 7/2 Wi: zki rurek o średnic d,=38 mm (t=48 mm) l 2 l 2 2 2 l 2 l 2 l l
o-
Liczba 7 4 6 3 5 4
otworów w ooszczególn o II o II o 8 10 lO 12 12 II II 7 9 9 6 8 8 10 lO 5 7 7 9 9 6 6 8 8 5 5
30
2
138 199 184 253 236 337 318 421 400
ch rzedach 13 o 15 4 14 14 16 3 13 13 15 12 12 14 II II 13 lO 10 12 9 9 II 6 6 10 7/0 W i~ zki rurek o średnic d,=25 mm (t=32 mm) 2 l 2 2 l 2 l 2 l 2 l l
o
Liczba 9 8 7 6 5
l
otworów o 13 lO 12 II 13 10 12 9 II 6 lO 3 7 4
Wiązki
Liczba dróg Sumaryczna liczba otworów Nr rzcdu
151
2
otworów w ooszczególn o 9 o 9 o 8 10 10 6 8 5 7 7 9 9 4 6 6 8 8 5 5 7 7 4 4
o
o
12 II 12 II 8 7/2
13 14 13 12 II 10 9/6
14 13 12 II 10 9/6
2
l
2
55
48
73
64
Liczba otworów w poszczególn ch rzędach o 5 o 5 o 7 o 7 5 4 4 4 6 6 6 6 4 8 2 5 3 5 5 5 3 3 3 7 2 4 2 4 6 3/0
o
9 8 9 8 512
o
8 7
7
4
3 2
o
19
14
19
14
31
26
37
30
6
3/0
8 9 8 5/2
154
cd. tablicy 4.10 c) wymienniki ciepła o średnicy Dw= (600-d600) mm'l Wcwnr;trzna średnic płaszc:r..a Dw , mm
600
Srcdnica okręgu ograniczają-l
ccgo otwory CI
580
mm
Wiązki
Liczba dróg Sumaryczna liczba otworów Nr rzcdu
o l 2 3
4
5 6 7 8 9 10
li 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22/23
l
2
3
Sumaryczna
liczba olworów Nr rz,du
o l
2 3 4 5
6 7 8 9 lO li 12 13 14 15 16/17 18/19
Sumaryczna
liczba otworów Nr rzedu
o l
2 3 4 5
6 7 8 9
900
680
780
880
rurek o średnic d,;16 mm t-=21 mm 4 2 3 4 6 l l 2 3
6
l
2
3
4
6
649 622 609 574 570 913 882 867 834 822 1189 1152 1134 1088 1080 1531 1490 1470 1416 141 27 26 27 26 25 26 25 24 23 22 21 18 17 14 li 6
o
26 27 26 25 26 25 24 23 22 21 18 17 14 li 6
13 25 26 25 24 25 24 23 22 21 20 17 16 13 li 6
o
26 27 26 25 26 25
o
23 22 21 18 17 14 li 6
o
24 25
24 23 24 23 22 21 20 19 16 15 12 11 6
l
2
4
3
Liczba otworów w poszczcgóln ch rzcdach
o
31 32 31 32 31 30 29 30 29 28 27 26 23 22 21 18 15 12
32 31 32 31 30 29 30 29 28 27 26 23 22 21 18 15 12
5
5
15 31 30 31 30 29 28 29 28 27 26 25 22 21 20 17 15 12
5
o
32 31 32 31 30 29 30
o
28 27 26 23 22 21 18 15 12 5
o
30 29 30 29 28 27 28 27
26 25 24 21 20 19 16 15 12 5
37 36 37 36 35 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 23 22 19 16 li
o
36 37 36 35 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 23 22 19 16 li
18 35 36 35 34 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 22 21 18 16 li
rurek o średnic d,;20 mm (t-=26 mm l 2 3 6 l 2 3 4 6
o
o
31 30 29 28 27 26 23 22 19 16 li
34 35 34 33 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24 21 20 17 16 li
41 42 41 40 41 40 39 40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 28 27 24 23 20 15110
4
6
l
36 37 36 35 36 35 34 33
o
o
42 41 40 41 40 39 40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 28 27 24 23 20
20 41 40 39 40 39 38 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 27 26 23 22 20
2
3
o o
42 41 40 41 40 39 40 39 38
o
40 39 38 39 38 37 38 37 36 35 34
36 35 33 34 32 33 31 32 30 31 29 28 26 27 25 24 22 23 21 20 20 15/10 15/10 15/10 15/1 4
6
421 400 390 360 360 583 558 546 512 510 769 740 726 688 684 1003 970 954 908 906
o
21 22 21 20 21 20 19 18 17 14 13 lO 5
22 21 20 21 20 19 18 17 14 13
l
2
10 5
lO 21 20 19 20 19 18 17 16 13 12 lO 5
o
22 21 20 21
o
19 18 17 14 13 lO 5
3
4
o
20 19 18 19 18 17 16 15 12 li lO 5
Wiązki
Liczba dróg
800
6
4
Wiązki
Liczba dróg
700
Liczba otworów w poszczególn ch rzedach
25 26 25 24 25 24 23 22 21 20 19 16 15 12 7
o
26 25 24 25 24 23 22 21 20 19 16 15 12 7
12 25 24 23 24 23 22 21 20 19 18 15 14 12 7
rurek o średnic 6 l 2 3
o 14 o o 33 30 29 30 28 34 29 28 29 27 33 28 27 28 26 32 29 28 29 27 33 28 27 28 26 32 o 27 26 27 25 31 26 25 o 24 30 22 25 24 25 23 31 21 24 23 24 22 30 20 19 23 22 23 21 29 22 21 22 20 28 16 21 20 21 19 25 15 12 18 17 18 16 24 17 16 17 15 23 7 14 14 14 14 20 9/0 9/0 9/0 9/0 19/1 11/4 d,;25mm t-=32 mm 2 4 6 l 4 6 l 3 o
26 25 24 25 24
o
24 23 22 23 22 21 20 19 18 17 14 13 12 7
29 30 29 28 29 28 27 26 25 24 23 22 21 18 17 14 9/0
o 16 o o 34 33 34 32 33 32 33 31 32 31 32 30 33 32 33 31 32 31 32 30 31 30 31 29 30 29 30 28 31 30 o 29 30 29 30 28 29 28 29 27 28 27 28 26 25 24 25 23 24 23 24 22 23 22 23 21 20 19 20 18 19/16 18/16 19/16 17/1 11/4 11/4 11/4 11/4 2
3
4
6
265 248 240 218 216 379 358 348 322 318 499 476 465 434 432 649 622 609 574 570 17 18 17 16 15 14 13 12 11 8
lO li 12113 14/15
*)wg BN/2251-18
o
18 17
16 15 14 13 12 li 8
8 17' 16 15 14 13 12 li lO 8
o
18
17
16
o
14 13 12 li 8
o
16 15 14 13 12 11 lO 9 8
Liczba otworów w n< szczegóJn ch rzedach
21 20 21 20 19 18 17 16 15 14 11 8
o
20 21 20 19 18 17 16 15 14 11 8
lO 19 20 19 18 17 16 15 14 13 lO 8
o
20 21 20 19
o
17 16 15 14 li 8
o
18 19 18 17 16 15 14 13 12 9 8
23 24 23 22 23 22 21 20 19 18 15 14 1116
o
24 23 22 23 22 21 20 19 18 15 14 11/6
li 23 22 21 22 21 20 19 18 17 14 13 li /6
o
o
27 26 27 26 25 26 o 25 20 24 23 19 18 22 15 13 21 14 12 18 1116 11/6 17/14 11/6 24 23 22 23 22
22 21 20 21 20 19 18 17 16
o 13 o o 26 25 26 24 27 26 27 25 26 25 26 24 25 24 25 23 26 25 26 24 25 24 25 23 24 23 o 22 23 22 23 21 22 21 22 20 21 20 21 19 18 17 18 16 17114 16/13 17/14 15/12 11/6 11/6 11/6 11/6
!55
cd. tablicy 4.1 ~ewnętrzna średnic ~aszcza Dw , mm Srednica okręJu ograniczają-l ce.l!;o otwory·,
1000 980
mm
Wiązki
Liczba dróg Sumaryczna
liczba otworów Nr rzędu
o l 2
l
4 5
6 7 8 9 lO li 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 )0 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41/42
l
2
3
4
!
Sumaryczna liczba otworów
f
Nr rzedu
o
l 2 3 4 5 6 7 8 9 lO li 12 13 14 15 16 17 18
1400
1600
1180
1380
1580
rurek o średnic d,=l6 mm l 1=21 mm) 2 4 l 2 4 l 3 6 3 6
6
1915 1870 1848 1786 1782 277 1724 2697 2624 2616 3821 3764 3732 3644 363( Liczba otworów w poszczególn ch rzedach 45 o 22 o o 55 o 27 o o 65 o 32 o o 46 46 45 46 44 56 56 55 56 54 64 64 63 64 62 45 45 44 45 43 55 55 54 55 53 65 65 64 65 63 46 46 45 46 44 54 54 53 54 52 64 64 63 64 62 45 45 44 45 43 55 55 54 55 53 65 65 64 65 63 46 46 45 46 44 54 54 53 54 52 64 64 63 64 62 45 45 44 45 43 55 55 54 55 53 65 65 64 65 63 44 44 43 44 42 54 54 53 54 52 64 64 63 64 62 43 43 42 43 41 53 53 52 53 51 63 63 62 63 61 44 44 43 44 42 54 54 53 54 52 64 64 63 64 62 43 43 42 43 41 53 53 52 53 51 63 63 62 63 61 42 42 41 o 40 52 52 51 52 50 62 62 61 62 60 41 41 40 41 39 51 51 50 51 49 61 61 60 61 59 40 40 39 40 38 50 50 49 o 48 60 60 59 60 58 39 39 38 39 37 49 49 48 49 47 61 61 60 61 59 38 38 37 38 36 50 50 49 50 48 60 60 59 o 58 37 37 36 37 35 49 49 48 49 47 59 59 58 59 57 36 36 35 36 34 48 48 47 48 46 58 58 57 58 56 33 33 32 33 31 45 45 44 45 43 57 57 56 57 55 32 32 31 32 30 44 44 43 44 42 56 56 55 56 54 31 31 30 31 29 43 43 42 43 41 55 55 54 55 53 28 28 27 28 26 42 42 41 42 40 54 54 53 54 52 25 25 24 25 23 41 41 40 41 39 53 53 52 53 51 22 22 22 22 22 38 38 37 38 36 52 52 51 52 50 19 19 19 19 19 37 37 36 37 35 49 49 48 49 47 16 16 16 16 16 34 34 33 34 32 48 48 47 48 46 9 9 9 9 9 31 31 30 31 29 47 47 46 47 45 30 30 29 30 28 46 46 45 46 44 27 27 27 27 27 43 43 42 43 41 22 Z2 22 22 22 42 42 41 42 40 19 19 19 19 19 39 39 38 39 37 14 14 14 14 14 36 36 35 36 34 3 3 3 3 3 33 33 32 33 31 30 30 30 30 30 27 27 27 27 27 24 24 24 24 24 19 19 19 19 19 lO 10 lO lO lO
Wiązki
Liczba dróg
1200
l
2
3
4
rurek o średnic d,=20 mm (t=26 mm) 2 4 l 2 3 4 6 l 3 6
6
1237 1200 1182 1132 1128 1801 1756 1734 1676 1668 2491 2438 2412 2342 2334 Liczba otworów w noszczeoóln ch rzedach 37 o 18 o o 45 o 22 o o 53 o 26 o o 36 36 35 36 34 44 44 43 44 42 52 52 51 52 50 37 37 36 37 35 45 45 44 45 43 53 53 52 53 51 36 36 35 36 34 44 44 43 44 42 52 52 51 52 50 37 37 36 37 35 45 45 44 45 43 51 51 50 51 49 36 36 35 36 34 44 44 43 44 42 52 52 51 52 50 35 35 34 35 33 43 43 42 43 41 51 51 50 51 49 34 34 33 34 32 42 42 41 42 40 50 50 49 50 48 35 35 34 35 33 43 43 42 43 41 51 51 50 51 49 34 34 33 o 32 42 42 41 42 40 50 50 49 50 48 33 33 32 33 31 41 41 40 41 39 49 49 48 49 47 32 32 31 32 30 40 40 39 o 38 48 48 47 48 46 31 31 30 31 29 39 39 38 39 37 49 49 48 49 47 30 30 29 30 28 38 38 37 38 36 48 48 47 o 46 27 27 26 27 25 37 37 36 37 35 47 47 46 47 45 26 26 25 26 24 36 36 35 36 34 46 46 45 46 44 25 25 24 25 23 35 35 34 35 33 45 45 44 45 43 22 22 21 22 20 34 34 33 34 32 44 44 43 44 42 19 19 18 19 17 31 31 30 31 29 43 43 42 43 41
l
2
3
4
6
5005 4930 4893 4796 4782 75 o 37 o o 74 74 73 74 72 75 75 74 75 73 74 74 73 74 72 75 75 74 75 73 74 74 73 74 72 73 73 72 73 71 74 74 73 74 72 73 73 72 73 71 72 72 71 72 70 73 73 72 73 71 72 72 71 72 70 71 71 70 71 69 70 70 69 70 68 71 71 70 71 69 70 70 69 70 68 69 69 68 69 67 68 68 67 68 66 67 67 66 o 65 66 66 65 66 64 65 65 64 65 63 64 64 63 64 62 63 63 62 63 61 62 62 61 62 60 61 61 60 61 59 60 60 59 60 58 59 59 58 59 57 58 58 57 58 56 57 57 56 57 55 54 54 53 54 52 53 53 52 53 51 52 52 51 52 50 49 49 48 49 47 48 48 47 48 46 45 45 44 45 43 44 44 43 44 42 41 41 40 41 39 38 38 37 38 36 35 35 35 35 35 32 32 32 32 32 27 27 27 27 27 221!5 22115 22115 221!5 22115 l
2
3
4
6
325 3198 3168 3088 3078 61 60 59 60 59 60 59 58 59 58 57 56 57 56 55 54 53 52 51
o
60 59 60 59 60 59 58 59 58 57 56 57 56 55 54 53 52 51
30 59 58 59 58 59 58 57 58 57 56 55 56 55 54 53 52 51 50
o
60 59 60 59 60 59 58 59 58 57 56 57 56
o
54 53 52 51
o
58 57 58 57 58 57 56 57 56 55 54 55 54 53 52 51 50 49
156 cd. tablicy 4.10 Wewnętrzna średnic<J płaszcza Dw , mm
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 13134
16 13 6
16 13 6
16 13 6
16 13 6
16 13
6
Wiązki
l
Liczba dróg Sumaryczna
liczba otworów Nr rzędu
o l
2 3 4 5 6 7 8
9 lO
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26127
2
1400
1200
1000
4
3
30 29 26 23 20 17
30 29 26 23 20 17
29 28 25 22 20 17
30 29 26 23 20 17
28 24 21 20 17
10
10
10
10
10
27
40 39 38 35 34 31 30 27 24 19 14 7
40 39 38 35 34 31 30 27 24 19 14 7
1600 40 39 38 35 34 31 30 27 24 19 14 7
39 38 37 34 33 30 29 26 24 19 14 7
rurek o średnic d,;25 mm (t=32 mm l 2 3 4 6 3 6 l 2
38 37 36 33 32 29 28 25 24 19 14 7
4
6
50 49 48 47 44 43 42 39 38 35
49 48 47 46 43 42 41 38 37 34 31 30 26
48 47 46
50 49 48 47 44 43 42 39 38 35 32 31 26 23 18111
50 49 48 47 44 43 42 39 38 35 32 31 26 23 18111
21
42 41 40 37 36 33 32 30 31 29 26 26 23 23
18111
\8/11 18111
l
2
3
4
45
6
805 776 762 720 720 1165 1128 III O 1064 1056 162 1584 1563 1506 1500 2107 2058 2034 1972 1962 29 30 29 30 29 28 27 28 27 26 25 22 21 20 17 14 11 4
o
o
14 29 28 29 28 27 26 27 26 25 24 21 20 19 16 14 11 4
30 29 30 29 28 27 28 27 26 25 22 21 20 17 14 11 4
o
30 29 30 29 28 27
28 27 28 27 26 25 26 25 24 23 20 19 18 15 14 11 4
o
27 26 25 22 21 20 17 14 11 4
Liczba otworów w ooszcze2ółn ch rzędach
o
37 36 35 36 35 34 35 34 33 32 31 30 29 28 27 24 23 20 19 14 9
o
18 35 34 35 34 33 34 33 32 31 30 29 28 27 26 23 22 19 18 14 9
36 35 36 35 34 35 34 33 32 31 30 29 28 27 24 23 20 19 14 9
o
36 35 36 35 34 35 34 33
34 33 34 33 32 33 32 31 30 29 28 27 26 25 22 21 18 17 14 9
o
31 30 29 28 27 24 23 20 19 14 9
o
43 42 43 42 41 42 41 40 39 40 39 38 37 36 35 34 31 30 29 26 25 22 19 14 7
o
21 41 42 41 40 41 40 39 38 39 38 37 36 35 34 33 30 29 28 25 24 21 19 14 7
42 43 42 41 42 41 40 39 40 39 38 37 36 35 34 31 30 29 26 25 22 19 14 7
o
40 41 40 39 40 39 38 37 38 37 36 35 34 33 32 29 28 27 24 23 20 19 14 7
42 43 42 41 42 41 40 39 40
o
38 37 36 35 34 31 30 29 26 25 22 19 14 7
49 o 24 48 48 47 49 49 48 48 48 47 47 47 46 48 48 47 47 47 46 46 46 45 47 47 46 46 46 45 45 45 44 44 44 43 43 43 42 42 42 41 41 41 40 40 40 39 39 39 38 38 38 37 37 37 36 36 36 35 33 33 32 32 32 31 29 29 28 28 28 27 25 25 24 22 22 22 1711 17112 17112
o o
48 49 48 47 48 47 46 47 46 45 44
46 41 46 45 46 45 44 45 44 43 42 o 41 42 40 41 39 40 38 39 31 38 36 37 35 36 34 33 31 32 30 29 27 28 26 25 23 22 22 17112 17112
Wiązki rurek o średnicy d,;38 mmft=48 mm) Wewnętrzna średnic
600 Srednica okręgu o!Jra~~ S80
płaszcza
Dw , mm
700
800
900
1000
1200
1400
1600
680
780
880
980
1180
1280
1380
czającego otwÓry l 1, m
l
2
l
2
l
2
l
2
l
2
l
2
l
2
l
2
121
110
163
150
211
196
283
266
349
330
511
488
703
676
931
898
o
11
o
l
12
o
12
13 14
2 3 4
11
11
13
lO
10
9 8 5
9 8 5
12 11
15 16 15 14 13 12 11
27 28 27 28 27 26 25 26 25 24 21
33 32 31 32 31 30 31 30 29 28 27 26 25 22 21 13 1013 18117
Liczba dróg
Sumaryczna liczba otworów Nr rz~du
5
6 7 8 9 10
11
12 13
14 15116 17118
14 13 12
10
11 lO
9 6
9 6
Liczba otworów w
o
tx
o
szcze ólnvch
10
11 lO
7
7
11
11
13
13
8 3
8 3
12 9 4
12 9 4
16 15 14 13
12
18 17 16 17 16 15 12
19 20 19 18 19 18 17 16
o
17 18 17 16 17 16 15 12
20 19 18 19 18 17 16
rzędach
23 24 23 24 23 22 21 20 19 18 17 14 11 8
o
24 23 24 23 22 21 20 19 18 17 14 11
8
20
19 16 13
10/3
o
28 27 28 27 26 25 26 25 24 21 20 19 16
o
32 31 32 31 30 31 30 29 28 21 26 25 22 21 18117 12n 12n
l l' '!
Tabela 4.11
Rury stalowe bez szwu przewodowe i konstrukcyjne*> Średnica
Średnica
nominalna
zewnętrzna
Dn,mm
dz,mm
lO
15 lO
lS 3l
40
50 65 80 100 125 ISO 175 200 llS l 50 300 350 400 450 500
ID 2 12 13,5 16 17,2 lO li.J lS 269 " 30 . 318 337 38 424 44 s 48.3 SI 54 57 60,3 70 761 88,9 101 6 '108 114,3 .. 133 139 7 . ,!59 168,3 1937 "219 244.5 273 323 9 >'355 6 . 4064 457
~
Grubość ścianki
1,6
o344 0411
l
1,8
l
2,0
0,378 o410 o453 o494 o 52l o571 o632 o692 o754
2,3
2,6
2,9
o454 o493 O SS l o603 o639 o 703 o 762 o 778 o860 0938 o850 o942 l 03 rDI l 09 ll9 141
l 12 l 21 l 44 l 57 177
l 22 l 33 l 58 l 73 196 2 os· l,ll 2,53 l84
1.99 327 3,46 3 68. J 90
3,2
l
4,0
l
4,5
l
5,0 l 5,6 l 6,3 l 7,1 80 Masa jednostkowa, k lm
l l l Ol l Ił 133 l 44 172 l 89 2 14 2 27 2 42 2 77 311 3 28 3 59 3 79 4 04 4 28 4
l 21 l 46 l 59 190 2 09 2 37 2 52 2 69 l 08 347 3 65 4 00 4 23 4 50 4 78 07 93 6 49 7 73 8 76
s .s o s 5 o
.
"'· 508
36
D l 38 172 2 07 2 28 2 59 2 76 2 95 3 38 381 4 02 4 41 4 65 4 97 5 28 59 6 55 7 17 8 43 97 10,3 IH
s
!ZS
*) wymiary wg PN/H-74204
gn , mm
l
8,8 110,0 11,0 12,5 14,2 16,0 117,5120,0 22,2
-średnica
l l
l l
l l
l l
l l
l l
l l
l
i grubość zalecana;
Przykładowe
oznaczenie dla rury przy d2 xgn=406,4x8,8 mm:
kotłowej
Kl8 (wg PN/H-74252)
rura 406,4x8,8- K18- PNIH-74252 2 83 3 02 3 23 371 4 19 4 42 4 85 5 13 5 47 5 81 617 7 24
792 933 lO 7 114 12 l 14 2 149 1.7 l
4 61 4 87 34 67 6,04 6 41 6 82 8 Ol 877 lO 3 119 12 7 13 15 8 16 6 19 o 21\0
s s
s
s 07 s 35 s 95 s 89 6 55 624 6 66 7 08 7 53 8 85 9 71 II 5 132 141 15 o 17 6 18 5 21 l 22 4
6 95 743 7 91 842 9 92 lO 9 12 9 14 9 15 8 16 8 19 8 20 8 23 8 25 3 .25 9. 292 332
8 23 8 77 934 110 12 l 14 4 16 6 17 7 18 8 22 l 23 3 26 6 28 3 32 8 37 2 417 46,7
9 04 9 65 lO l 12 2 134 159 18 4 19 6 20 9 24 6 25 9 29 6 31 36 41 46 5 52 l 621 68,3
s s s
dz mm
l l
l
2~,0
104 II l 132 14 6 173 20 l 214 22 8 26 9 28 3 32 4 34 40 o 45,4 50 9 57 l 68 l 74 9 859
s
116 12 4 14 8 163 19 5 22 6 24 2 25 7 30 3 32 o 36 7 39 o 45 3 516 57 8 648 774 85 2 978 110,0
17 7 li 2 24 7 26 4 28 l 33 3 35 l 40 43 42 9 49 8 56 7 63 6 74 l 85 3 93 9 108 122 135
23 7 27 6 29 6 31 6 37 4 39 5 45 4 48,4 56 2 64 l 720 80 9 96,7 107 122
138 154
30 7 32 9 35 l 41 8 46 l 44 o 48 6 50 8 56 2 54 l 59 9 63 o 69 8 719 79 8 80 8 89 8 90 9 101 121 109 133 120 153 138 156 173 173 193
60 9 65 o 75 9 86 9 97 8 110 132 146 168 189 211
73 l 85 7 98 2 III 125 ISO 166 191 216 241
108 122 137 165 183 210
238 266
154 186 205 237 268 300
lO l 12 13,5 16 17,2 lO li,J lS 26,9 30 31,8 33,7 38 424 44 s 48,3 SI 54 57 60,3 70 761 88 9 101 6 108 114,3 133 139,7 159 168,3 193,7 l19 144,5 273
313.9 3556 4064 457 508
158 Tablica 4.12 Dna elipsoidalne stalowe
9n
'
!
~
_{&_-----~
:
Rw
~ rw /
Hz
~
He
~
i !
·-·----~------·-·-·-·-·-·-·------ -----
:
Dw Dz Rw:<> Dz rw2: 0,1Dz a) dna o średnicy zewnętrznej Dz= (33,5+508) mm*)
g0 , mm 3
l
4
5
l
6
8
9
l
lO
l
11
He, mm
Hz
Dz
7
l
20
25
40
masa dna, kg
mm 33,5 8,5 38 9,5 44,5 ll 57 14 76 19 89 22 108 27 133 33 159 40 194 49 219 55 273 69 324 81 '356 ·, ·.' '8~'J 406 102 457 115 508 137
0,07 0,08 0,11
Przykładowe
0,25 0,32 0,41 0,70 0,82 1,2 1,8 2,1 2,7 4,1 4,9 6,5 7,9 9,7
l
1,5 2,2 2,5 3,8 5, l 6,1 7,8 9,9 12,0
2,8 3,2 4,7 6,4 7,7 9,7 12,2 14,9
3,5 5,5 7,4 8,7 11,4 14,3 17,3
6,3 8,5 10,0 12,8 16,3 19,8
10,6 12,5 l 5,8 19,8 24,0
17,7 22,0 26,6
oznaczenie przy Dz= 356 mm, g0 = 6 mm: dno elipsoidalne 356x6- PN/M-35411 (mat. St41K)
*)wg PNIM-35411
26,3 33,1
l ''
cd. tablicy 4.12
b) dna o średnicy wewnętrznej Dw= (600+4000) mm') Poje-
Dw
Hw
mność
4
6
dna 1)
12
14
16
18
20
28
30
32
34
36
40
44
45
50
Hc~mm
l
25 dm' 600 150 28 175 45 700 800 200 67 900 225 95 250 131 1000 275 174 1100 226 1200 300 288 1300 325 1400 350 359 375 442 1500 400 536 1600 425 643 1700 1800 450 763 898 1900 475 1047 2000 500 525 1212 2100 1394 550 2200 2400 600 1810 2301 2600 650 700 2800 2873 3534 3000 750 4289 3200 800 3400 850 5145 6107 3600 900 7183 3800 950 1000 8377 4000 *)wg PN/M-35412 l) bez części walcowej
lO
8
8n,mm 22 24 26
40
mm
13 18 23
20 27 35 41 54 65 77 90 103
25
27 36 47 59 72 86 105 123 142 162 207
37 48 62 79 94 113 132 !53 177 202 230 258 266 320 352
40
45 58 75 94 l 13 135 !59 183 212 242 253 310 319 385 423 465 520 615 715
53 68 88 110 133 157 186 213 247 282 276 362 372 460 505 580 605 715 834 960
50
61 79 101 126 153 179 213 245 282 322 300 423 468 525 578 660 690 815 970 1110 1270
69 90 114 142 173 201 240 282 317 378 426 476 526 590 650 745 780 925 1090 1250 1430 1620 1860
60
70
77
!Ol 128 158 193 223 267 321 366 420 474 529 585 670 722 810 885 1025 1210 1390 1630 1830 2060 2290 2540 2840
50 masa dna, kg 85 93 112 123 134 142 156 170 175 192 209 213 233 262 245 284 308 307 335 363 353 385 417 402 438 474 460 505 550 522 570 630 582 665 720 645 730 790 740 805 870 SIO 885 960 890 970 1050 970 1060 1150 l 125 1230 1380 1330 1480 1600 1560 1700 1840 1790 1950 2110 2010 2190 2410 2270 2490 2700 2790 2900 3010 2820 3080 3340 3130 3442 3730 He ,mm 80
184 227 283 332 391 449 510 628 687 775 850 935 1035 1190 1260 1485 1725 1980 2290 2590 2910 3120 3630 4010
198 251 304 356 419 481 569 650 737 830 910 1000 1135 1275 1350 1590 1850 2150 2450 2780 3120 3500 3890 4290
270 325 388 447 545 607 672 787 885 970 1100 1210 1360 440 1700 2000 2290 2610 2990 3360 3730 4150 4580
l
60
492 580 645 694 837 940 1170 1210 1285 1445 1530 1840 2130
525 614 683 716 887 1010 1240 1280 1360 1530 1660 1950
682 721 888 1010 1120 1310 1350 1470 1700 1850 2060
70
870 976 1110 1240 1400 1560 1620 1870 2030
895 1020 1140 1275 1430 1590 1660 1910 2080
995 1140 1300 1430 1610 1770 1850 2160 2350
Ul
'D
oznaczenie przy Dw=2200 mm, gn= 14 mm: dno elipsoidalne 2200x14- PN/M-35412 (mat. ISHM)
Przykładowe
90
Tablica 4.13
Dna tłoczone o małej wypukłości•)
Dw
Hw
Rw
rw
Pojemn ość
gn,mm 4
6
8
10
12
14
16
20
18
dna 1)
600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2100 2200 2400 2600 2800 3000 3200
86 98 110 115 134 146 151 163 175 194 207 211 216 236 257 270 261 274 265 279 274 288 298 312 337 350 379 392 387 400
800 900 1000 1200 1300 1400 1600 1700 1800 1900 2000 2200
80 60 80 60 80 60 80 80 100 80 100 80 100 80 !OC
1890
40
50
60
2400
2600 2800 3200
3600
4000
24
_16_
28
30
_l!
32
36
40
Hc,mm
l
40 dm' 16 24 35 45 66 86 105 131 161 208 249 286 328 395 470 510 525 570 585 635 715 775 9_40 1015 1210 1290 1535 1625 1780
mm
22
l
60
80
1_2_!!_
__!()_Q_
l
1!Q_
120
N
masa dna, k1
19 23 27 32 39
26 32 38 45 55 64 74 85 96 110 123 136 150 166 183
127 144 162 180 199 220 242
57_ 39 49 49 _g_ _11__ 60 76 88 73 ~- 1_0§_ 128 88 III 103 130 15Q_ 120 150 174 138 172 20() 156 _11.6_ 228 179 223 259 201 250 291 223 _m_ 324 248 307 360 274 ]1Q_ .W_ 302 375 435
199
264
329
405
217
288
360
254
355
32 40 49 59 72 84 97 III
69
Dw
~
107
~n
)2_8_
154 181 209 239
174 203 235 269
198 231
("- ~~-J
t--+----+:1-
_m_ 306
345 390
...315_ _ill_
425
475
_±IQ_ _lli_
395 _ill_ ~ 440 485 540 _12()_ _540 600 540 595 660 _m_ 655 730 655 720 800
Przykładowe
oznaczenie przy Dw=2000 mm, g0 = 14 mm: dno wypukle tłoczone 2000xl4- PN/M-35413 (mat. 15HM)
580
475
560
630
715
785
8]Q_
445
515
610
685
775
850
945
420
520
605
710
800
905
995
1100
395
490
605
705
830
930
1050 1155 ' 1280 ' 1390
455
565
695
815
950 11070 ! 1205 ! 1330 11470 11595 l 1740 ~ ..!.22Q.
_875
*)wg PN/M-35413; l) bez
części
895
1035
_11)~ 1220
~ .lQiQ.
1030 1100
_ _1195
_U:~o
~ _illQ _l2_li
..lm.
n<J5. _1315 1410 1510 llli. .l.ill .l2±Q.
lm. l.ill. ...!l.rr
960
_l_5l?. ~ 11820 ~ 2130 12270
~ _l70C
188
;!{)1(:
0\
o
515
650 _]')_?_ 23.Q
~:ł
_l
o.
.J]1_ ~ _ill_
308 345
i!
222.
11880 l 20Q() LmQ 12160 12290 l..2.§1Q_ 124@. lliQQ. ~
Dna
Dw
rw
Pojcmność dna 1)
4
6
8
10
2200 2400 2600 2800 3000 3200 3400 3600 3800 4000
12
14
16
18
lO
40
50
60
80 60 80 60 80 60
80
15 19 25. 38 45 55 64 75 86 117 132 149 166 184 243 203 268 223 295 266 350 415 480 555 630 710 800 890 990
,
20
mm
22
26
24
28
30
32
34
36
40
H 0 ,mm
l
60
80
14 19 24 29
26 34 42 52 64 76 88 102 118 133 151 170 188 208 229
33 42 54 66 81 96 112 128 148 167 190 213 236 261 287
188
251
314
390
205
274
345
241
322 380 435
19 25 32 39 48 56 66 76 88 100 114 126 141 156 171
64 81 100 122 147 172 200 229 261 294 333 370 410 450 495
166 195 226 259 295 332 376 420 465 510 560
455
425
405 475 550 625
*)wg PN!M-35414; l) bez części walcowej
44 56 70 85 103 122 142 163 187 210 239 266 295 326 360
51 66 82 99 121 142 165 191 218 246 279 311 345 380 420
100
90 masa dna, kg
dmJ
mm
2100
z '\-Vyobleniem *>
g0
40 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000
płaskie
l
110
120
140
Dw u
:r:
191 223 258 296 335 378 425 475 525 580 630
470 525 580 640 695
525 585 645 710 775
540
610
690
760
845
500
590
665
750
825
915
500
585
690
775
875
965
1017
590 675 770
690 790 900
810 925 1050
910 1045 1185 1335
1030 1175 1335 1500
1135 1295 1470 1655 1850 2060
1255 1435 1625 1830 2040 2270 2510 2760
V..·-
l-·
·-+ ~
-· --r- -· -
<.ci-
'
c:
Ol
Przykładowe
oznaczeni e przy Dw=1800 mm, g0 = 24 mm: dno płaskie tłoczone !800x24- PNIM-35414 (mat. St44K)
l l
855
940
1010
1080
935
1020
1095
1175
JOlO
III O
1190
1270
1395
1480
1180 1360 1555 1760 1980 2220 2460 2720 2990
1290 1490 1700 1920 2160 2420 2680 2960 3260
1385 1600 1820 2070 2320 2590 2880 3180 3490
1480 1710 1950 2210 2480 2770 3070 3390 3730
1620 1870 2130 2400 2700
1720 1980 2260 2550 2860
przy rw=IOO mm 1695
1970 2260 2570 2900 3250 Pojemność wg PN/M-35414
-0\
162 Tablica
4.15
Kołnierze okrągłe płaskie do przyspawania
a) ciśnienie nominalne 0,25 MPa*> 1 Element przyłączeniowy (walcowy, dno, rura itp.) )
d, Typ l
l
~~~
'
o,
l
ll "',,
l
Dw
l
~
Typ II
~~,r;
l.c\'l
do
__;.
.c
1-
T
s
.l
Do
o.
~~l/Z-~ ~'
~~ A
d, Oz d3
~ 90'
gn- wg typoszeregu grubości elementu walcowego rury, dna itp.; ozn. przylgi: z- zgrubna; g- gładka; rt- z rowkiem trójkątnym
Średnica nominalna
Dn
50
65
80
100
Średnica zewnętrzna
d,
57
76,1
88,9
108
Kołnierz
Średnica zewnętrzna Grubość
ok h
Średnica wewnętrzna Dw Średnica przylgi Wysokość
Masa, kg
D1
przylgi
f
11
m
140 160 190 210 14 13 14 14 58 77,5 90,5 109 90 II O 128 148 3 3 3 3 1,04 1,39 l ,84 2,14
Przyłączenie
Średnica podziałowa
Średnica otworów Liczba otworów Rozmiar śruby Średnica rowka Szerokość
rowka
Do do l
Mi dl dz d) b
110 130 150 170 14 14 18 18 4 4 4 4 MI2 Ml2 Ml6 MI6 67 84 98 122 75 92 107 130 83 100 117 138 1,0 1,0 1,0 1,0
Element przyłączenia~ •(walcowy, dno, rura itp. Dn
150
200
250
300
350
400
450
500
600
800 1000 1200 1400 1600 2000
d,
159 219,1 273 323,9 355,6 406,4 457
508
610
813
1016 1220 1420 1620 2020
975 26 820 880 5 36,7
1175 30 1023 1080 5 51,3
Kołnierz
ok
265 320 375 16 21 18 Dw 161 221,5 276,3 D1 202 258 312 f 3 3 3 m 3,41 4,75 6,77 h
440 22 327,5 365 4 9,17
490 22 359 415 4 12,3
540 595 645 755 24 22 24 25 411 462 513,5 616,5 465 520 570 670 4 4 4 5 13,6 17,4 19,0 22,7
1375 30 1226 1295 5 60,8
1575 32 1426 1510 5 75,6
1790 32 1626 1710 5 92,8
2190 34 2026 2125 5 127,0
Przyłączenie
Do do l
Mi dl dz d] b
225 18 8 MI6 176 184 190 1,0
280 18 8 Ml6 228 237 247 1,0
335 18 12 MI6 282 291 301 1,5
395 22 12 M20 334 344 354 l ,5
445 22 12
495 22 16 M20 M20 371 421 384 434 398 448 l ,5 1,5
550 600 705 920 1120 1320 1520 1730 2130 22 22 30 30 30 30 26 30 30 16 20 24 32 36 40 48 20 28 M20 M20 M24 M27 M27 M27 M27 M27 M27 474 524 488 538 l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą 502 552 l ,5 1,5 l l
Przykładowe oznaczenie przy Dn= 1200 mm, dz=l220 mm:
kołnierz okrągły płaski z-rt-0,25/1200/1220- St3S - PN/H-74731
*)w zakresie średnic 1200+2000 mm wg PN!H-74731
163 cd. tablicy 4.15
b) ciśnienie nominalne 0,63 MPa 'l Element przyłączeniowy (walcowy, dno, rura itp.) ) 1
dz Typ I ~
l
l~
-
l
l
Ow
~' '/Al
l
o, o. ok
rr!wz -r d, d2 dJ
n
Średnica nominalna Średnica zewnętrzna
Dn
50
65
80
100
dz
57
76,1
88,9
108
Kołnierz
w~8
''
l
Typ
~·
l.<:\'l
do
~
1-
1
s
l'
.l
Średnica zewnętrzna
Dk Grubość h Średnica wewnętrzna D w Wysokość
Masa, kg
~ 90'
o,
Średnica przylgi
przylgi
f
LJ
m
Przylączenie
Średnicapodziałowa Średnica otworów
Liczba otworów Rozmiar śruby
Mi d,
Średnica rowka Szerokość
Do do l
gn- wg typoszeregu grubości elementu
walcowego, rury, dna itp.; ozn. przylgi: z- zgrubna; g- gładka; rt- z rowkiem trójkątnym
140 160 190 210 14 14 !6 16 90,5 58 77,5 109 90 1!0 128 148 3 3 3 3 I, 14 1,39 2,14 2,50
rowka
d2 d.l b
II O 130 150 170 14 14 18 18 4 4 4 4 Ml2 Ml2 Ml6 Ml6 98 122 67 84 75 107 130 92 83 100 117 138 l ,O 1,0 1,0 1,0
Element walcowy rura)
Dn
125
150
500
600
800 1000 1200 1400 1600 2000
dz
133
159 219, l 273 323,9 355,6 406,4 508
610
813
1016 1220 1420 1620 2020
975 34 820 880 5 48,3
1175 36 1023 1080 5 62,7
200
250
300
350
400
Kołnierz
Dk
240 18 135 178 3 3,4
h
Dw D, f m
Do do i Mi
d, d2 dJ b
265 320 375 22 20 24 161 221,5 276,3 202 268 312 3 3 3 4,8 5,9 7,8
200 225 280 335 18 18 18 18 8 8 12 12 MI6 Ml6 Ml6 M16 149 176 228 277 158 184 237 289 167 193 247 301 1,0 1,0 1,0 1,5
440 490 540 645 755 26 30 30 24 28 327,5 359 411 513,5 616,5 365 415 465 570 670 4 4 4 5 4 l O, l 14,7 17,7 24,2 27,9 Przyh czenie 395 23 12 M20 334 344 354 1,5
445 23 16 M20 367 384 398 1,5
495 23 16 M20 417 434 448 l ,5
1405 40 1226 1295 5 98,3
1630 44 1426 1510 5 149
kołnierz okrągły płaski g-0,63/800/813- St41K- PN/H-74731
PN/H-74731
2265 54 2026 2125 5 299
600 705 920 1120 1340 1560 1760 2180 36 42 26 23 30 30 33 36 40 20 28 32 36 48 20 24 M20 M24 M27 M27 M30 M33 M33 M39 520 l) wymiary liniowe podano w mm 538 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą 552 1,5 l
Przykładowe oznaczenie przy Dn= 800 mm, dz=813 mm:
')Wg
1830 48 1626 1710 5 184
164 cd. tablicy 4.15
c)
ciśnienie
nominalne 1,0 MPa Element
dz Typ l
l
.s:;;;
s
-
l..s:;;\'l
~
-
l
~;~
Dn
25
32
50
80
rg·
Średnica zewnętrzna
dz
30
38
57
88,9
~,8
Średnica zewnętrzna
115 16
140 16
165 20
200 22
31
39
58
90,5
f
68 2
78 2
102 3
m
l' l
1,4
2,3
133 3 3,5
Typ Il
Kołnierz
l'
/'
l
l'
Dw
l
l
o,
Do
ok
rr~wz-r ,.,, d,
~,~
12
.l
~ 90'
d3
1 )
Średnica nominalna
r--
1
przyłączeniowy (walcowy, dno, rura itp.)
g11 - wg typoszeregu grubości elementu walcowego rury, dna itp.; ozn. przylgi: z- zgrubna; g- gładka; rt- z rowkiem trójkątnym
Dk h
Grubość
Średnica wewnętrzna D w
o,
Średnica przylgi Wysokość przylgi Masa, kg LJ
Przyłączenic
Średnica podziałowa
Do
85
100
125
160
Średnica otworów Liczba otworów
do
14 4
18 4
18 4
18 8
l
śruby
Mi d,
Ml6 M16 Ml6 Ml6 70
łOI
Średnica rowka
dl
50
59
80
112
Szerokość
d3 b
58 1,0
68 1,0
90 1,0
124 1,0
Rozmiar
rowka
42
50
Element przyłączenioW' (walcowy, dno, rura itp.
Dn
100
150
500
600
800 1000 1200 1400 1600 2000
dz
108
159 219, l 273 323,9 355,6 406,4 508
610
813
200
250
300
350
400
1016 1220 1420 1620 2020
Kołnierz
Dk h
220 24
Dw
109
o,
158 3 4,3
f m
sos
1015 1230 1455 1675 1915 2325 44 85 100 120 30 60 75 161 221,5 276,3 327,5 359,5 411 513,5 616,5 820 1023 1226 1426 1626 2026 212 268 320 370 430 482 585 685 905 111 o 1330 1530 1750 2150 5 5 5 4 4 4 4 5 5 5 5 3 3 3 7,1 8,8 11,3 12,7 19,6 26,0 34,3 41,4 81,0 161 261 371 574 880 285 26
340 26
395 28
445 28
565 32
670 34
780 36
Przył~czenie
Do
180
240
295
350
400
460
515
620
725
950
do i M,
18 8
22 8
22 8
22 12
22 12
22 16
26 16
26 20
30 20
33 24
1160 1380 1590 1820 2230 42 48 48 36 39 28 32 36 40 48
Ml6 M20 M20 M20 M20 M20 M24 M24 M27 M30 M33 M36 M39 M45 M45
d,
126
179
229
281
335
368
420
523
dl
137
189
242
296
348
390
442
546
d3 b
148 1,0
199 1,0
254 1,0
3Ó7 1,5
360 1,5
408 1,5
460 1,5
563 1,5
Przykładowe
l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą
l
l
l
l
l
oznaczenie przy Dn= 400 mm, dz=406,4 mm: kołnierz okrągły płaski z-rt-1,0/400/406,4 -1H18N9T- PN/H-74731
*)w zakresie srednic 200+2000 mm wg PN/H-74731
165 cd. tablicy 4.15
.· d) ciśnienie nominalne l ,6 MPa Element
d,
Typ l
1
s
-
l '' Dw D,
[~ l l
l
<~
d, 02
d3 g0 - wg typoszeregu
Dn d,
15 25 40 50 21,3 30,0 44,5 57.0
Ć. . . L o
ok
ń
Dw o,
h
~
ń.
~ ..
Ul
f
. nrzv).,j
m
Masa, kg ZJ
~
n.
Średnica Średnica otworów T ;r7h,
90'
grubości
, dno rura itp.) 11
Kołnierz
. 'l
Do
ok
~~V/-~
l
l
nominalna
l Średnica
~~.[ .,..
·.<:
~ ~
Typ ll
l \'l
do
Średnica
~
't
Rmm;.,
śruby
elementu
walcowego rury, dna itp.; ozn. przylgi: z- zgrubna; g- gładka; trój!· rt- z.
Średnica rowka
. rowka . wolrAn
l" l
Dn 80 100 200 250 300 350 400 d, 88,9 108 219, l 273 323,9 355 h dllh 4 K· Dk 200 220 340 40_5 460 520 580 h 22 24 30 30 32 36 38 Dw 190,5 109 221,5 276,3 327,5 359 411 _QI_ 133 158 268 320 370 430 482 f 3 3 3 4 4 3 4 3,6 4,4 9,9 13,8_ 17,6 27,3 34,4 _m
Do do i Mi d, d2 d3 b
95 liS ISO 16 18 14 22 31 45,5 68 47 88 2 2 3 0,6 1,1 1,7 tie 65 85 IIO 14 14 18 4 4 4 .Ml2 IM12 Ml6 29 42 57 67 37 50 58 77 1,0 1.0 1.0
165 20 58 102 3 2,3 125 18 4 . Ml6 70 80 90 1,0
500 600
800 1000 1200 1400 1600 2000
508 610
813 1016 1220 1420 1620 2020
715 40 513,.'i 585 4 52,1
840 44 616,5 685 5 74,5
1025 60 820 905 5 126
1255 80 1023 III O 5 236
1485 95 1226 1330 5 368
1685 1930 2345 110 125 ISO 1426 1626 2026 1530 l mo 12150 5 5 s 490 735 1040
n.
Do 160 180 do 18 18 i 8 8 Mi 1Mt6 Ml6 d, !Ol 126 d2 112 137 d3 124 148 1,0_ 1,0 b
295 22 12 M20 229 242 254 1,0
Przykładowe
355 26 12 M24 281 296 307 l ,5
410 26 12 M24 335 348 360 1,5
470 26 16 M24 368 390 408 1,5
525 30 16 IM27 420 442 460 1.5
650 770 950 1170 1390 1590 1820 2230 48 48 56 62 33 39 42 36 40 48 36 20 20 24 28 32 M30 M33 M36 M39 M45 M45 M52 M56 523 l) wymiary liniowe podano w mm 546 2) orientacyjna dla kołnierza z 1nŁylg'l 563 1,5 l l l
oznaczenie przy Dn= 1400 mm, d,=1420 mm: kołnierz okrągły płaski z-rt-1,6/1400/1420- St44K- PN/H-74731
*)wg PNIH-74731
166 Tablica 4.16
Kołnierze płaskie zaślepiające*) a)
ciśnienie
nominalne 0,63 MPa Element przyłączeniowy (walcowy, dno, rura itp.) 0 Średnica nominalna
Maks.
średnica
zewn.
00
dz
20
25
32
40
26,9 33,7 42,4 54,0
Kołnierz
Średnica zewnętrzna Grubość
Średnica przylgi Wysokość Promień
przylgi wyoblenia
Masa, kg21
Dk h Dt f r m
90 100 120 130 12 12 12 12 50 60 70 80 2 2 2 3 2 2 2 3 0,49 0,62 1,06 1,21
Przyłączenie
Średnica podziałowa Średnica otworów Powierzchnia uszczelniająca przylgi: Liczba otworów z- zgrubna; g- gładka; Rozmiar śruby rt- z rowkiem trójkątnym w- z występem; y-z wypustem Średnica rowka ~------~~~~~~----~ l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą Szerokość rowka
Element ~~e~
dz
100
1~
przyłączeniowy
1~
200
60,3 76, l 88,9 114,3 139,7 168,3 219
Do do 1
M;
d, dz
65
75
90 l 00 Ił Ił 14 14 4 4 4 4 MIO MIO M12 M12 34 43 51 55 42 51 60 63 71
b
(walcowy, rura itp.)
~~~~~~~l~
273 323,9 355,6 406,4 508
620
820 l 020
Kołnierz
Dk h
140 14 o, 90 f3 r 3 m 1,4
160 14 110 3 3 1,9
190 16 128 3 3 2,9
210 16 148 3 3 3,7
240 18 178 3 3 5,5
265 18 202 3 3 6,8
110 14
130 14
150 18
170 18
200 18
225 18
4
4
4
4
8
8
M; d,
b
M12 M12 M16 Ml6 67 84 98 122 75 92 107 130 83 100 117 138 1,0 1,0 1,0 1,0 Przykładowe
M16 Ml6 149 176 158 184 167 193 1,0 1,0
320 20 258 3 3 11,4 Przy! 280 18 8 Ml6 228 237 247 1,5
375 20 312 3 3 15,7 czenie 335 18 12 M16 277 289 301 1,5
440 490 540 645 755 975 1175 22 22 24 28 32 40 48 365 415 465 570 670 880 1080 4 4 4 4 55 5 4 4 4 4 55 5 23,5 29,7 39,5 62,3 92,5 201 362 395 22 12 M20 334 344 354 1,5
445 22 12 M20 367 384 398 1,5
495 22 16 M20 417 434 448 1,5
600 705 920 1120 22 26 30 30 20 20 24 28 M20 M24 M27 M27 520 538 552 1,5
oznaczenie przy Dn= 800 mm: kołnierz okrągły zaślepiający w-0,63/800 - St3S - PN/H-74728
*)-wg PN/H-74728
167 c.d. tablicy 4.16
b) ciśnienic nominalne 1,0
1,6 MPa
1
1,0 i 1,6 MPa Element przyłączeniowy (walcowy, dno, rura itp.) ) 1
:Y
l
PowierzcłYlia uszczelniojgcaJ [
g!
t
Średnica nominalna
00
50
80
100
150
Maks. średnica zewn.
d,
57
88,9
144
168
200 20 133 3 3 4,2
220 20 158 3 3 5,1
285 22 212
Kołnierz
l
Średnica zewnętrzna
ok
Grubość
ok
165 18 l 02 3 3 2,5
h
Średnica przylgi Wysokość
f r m
przylgi wyoblenia Masa kołnierza, kg Promień
3
3 9,5
Przyłączenie
Średnica podziałowa Średnica otworów
Powierzchnia uszczelniająca przylgi: z- zgrubna; g- gładka; rt- z rowkiem trójkątnym
Liczba otworów Rozmiar
śruby
w- z występem; Y - z wypustem l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą
Średnica
rowka
~----~~~~--~----~
1,0 MPa Element
Dn d,
200
250
300
350
400
Szerokość
Do do
125 160 180 240 22 18 18 18 8 8 4 8 M16 M16 MJ6 M20 7(1 101 126 179 80 112 137 189 124 148 199 90
Mi
rowka
b 1,6 MPa
przyłączeniowy
(walcoW), rura itp.)
500
600
800
200
250
300
350
400
500
600
219,1 273 323,9 355,6 406,4 508
620
820 219,1 273 323,9 355,6 406,4 508
620
Kołnierz
ok
340 395 445 sos 565 h 22 24 26 28 30 D1 268 320 370 430 482 f3 3 4 4 4 r3 3 4 4 4 m 13,9 19,0 23,4 37,3 55,1
670 780 JOJS 36 40 52 585 685 905 4 55 4 55 88,8 141,9 301 Przyła czenie
Do do
620 725 950 295 355 410 26 30 33 22 26 26 20 20 24 12 12 12 M24 M27 M30 M20 M24 M24 523 229 281 335 546 242 296 348 563 254 307 360 1,5 l 1,5 1,5
l
Mi d, d2 dJ b
295 22 8 M20 229 242 254 l
350 22 12 M20 281 296 307 1,5
400 22 12 M20 335 348 360 1,5
460 22 16 M20 368 390 408 1,5
515 26 16 M24 ·420 442 460 1,5
340 405 460 s2o 580 24 26 30 34 38 268 320 370 430 482 3 3 4 4 4 3 3 4 4 4 15,1 23,9 36,1 49,4 69,5 470 26 16 M24 368 390 408 l 5
715 44 585 4 4 128
5 5 213
525 650 770 30 33 36 16 20 20 M27 M30 M33 420 523 442 546 460 563 1,5 1,5
oznaczenie przy Dn= 400 mm: kołnierz okrągły zaślepiający z-rt-1,6/400 -IH18N9T- PN/H-74728
Przykładowe
840 52 685
168 c.d. tablicy 4.16 c)
ciśnienie
nominalne 2,5 MPa Element przyłączeniowy (walcowy, dno, rura itp.)
~
t%;, <..
~~ •1 PowierzdY'tio uszczelniojq_caJ [
g~ o,
l l ~
f%
V
,-
~
/@
l
l
fĄ
L d, d2 d3
~l
Średnica nominalna
Dn
średnica
dz
Maks.
zewn.
10
15
20
11
25
17,2 21,3 26,9 33,7
Kołnierz
Średnica zewnętrzna Grubość
ok h
Średnica przylgi
o,
Wysokość
f r m
przylgi wyoblenia Masa kołnierza, kg Promień
105 liS 90 95 12 14 16 16 58 42 47 68 2 2 2 2 2 2 2 2 0,47 0,63 0,92 1,13
Przyłączenie
Średnica podziałowa
Powierzchnia uszczelniająca przylgi: z - zgrubna; g - gładka; rt- z rowkiem trójkątnym w- z występem; y-z wypustem l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą
Średnica otworów Liczba otworów Rozmiar śruby Średnica rowka Szerokość
rowka
Do do
d2 d) b
75 60 65 85 14 14 14 14 4 4 4 4 MIO MIO Ml2 M12 42 24 29 34 42 32 50 37 50 58 l l l l
300
350
l
M; d,
Element walco~r (rura Dn dz
32
40
50
65
42,4 48,3 60,3 76,1
500
600
88,9 114,3 139,7 168,3 219,1 273 323,9 355,6 406,4 508
610
80
100
125
150
200
250
400
Kołnierz
ok h
o, f r m
Do do i M; d, d2 dJ b
140 !50 165 185 16 18 18 16 78 88 102 122 2 3 3 3 3 3 2 3 1,54 1,72 2,44 3,15
200 20 133 3 3 4,2
220 20 158 3 3 5,1
250 22 184 3 3 7,4
285 22 212 3 3 9,5 Przy!~ czenie
340 405 460 24 30 26 268 320 370 4 3 3 4 3 3 15,1 23,9 36,1
520 580 715 840 44 32 52 38 430 482 585 685 4 4 4 5 4 4 5 4 49,4 69,5 128,1 212,9
100 li o 125 145 160 180 210 240 295 355 410 470 525 650 770 18 26 30 18 18 18 18 18 18 22 22 26 26 30 36 4 4 4 4 8 8 8 12 12 12 16 16 20 20 8 M!6 Ml6 Ml6 M16 M16 Ml6 Ml6 M20 M20 M24 M24 M24 M27 M30 M33 57 70 101 126 150 179 232 285 338 370 424 530 50 87 112 137 163 189 247 303 356 398 452 557 67 80 59 98 77 90 109 124 148 174 199 261 317 371 426 480 584 68 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,5 1,5 1,5 1,5 l ,5 1,5 Przykładowe
oznaczenie przy Dn= 400 mm: kołnierz okrągły zaślepiający y-2,5/400 - St3S - PN/H-74728
169 Tablica 4.17 Kołnierze okrągłe
z szyjką do przyspawania
a) ciśnienie nominalne 0,63 MPa*l Element przyłączeniowy (walcowy, rura, dno itp.) Q
s
c • o
u
l
•
~~
i\ -
--!..
~ '<~
\0: ~~
l
00
Średnica zewnętrzna
dz
l l
Średnica zewnętrzna
Ok
Grubość
Średnica szyjki
h Dt Dz
Wysokość całkowita
H
Dł. części
h1
Średnica przylgi
l
walcowej
' r - 1_ .
Wskaźnik
wytrz., cm
~przylgą 3 i{;
rowkiem
Promień
s- wg grubości elementu przyłączeniowego (walcowego, rury, dna itp.); s;o,gn Powierzchnia uszczelniająca przylgi: z- zgrubna; g -gładka; wir- występ/rowek; y/p- wypust/wpust l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą Element pr 32
40
50
38
44,5
57
65
10
15
20
25
17,2 21,3 25,0 30,0
Kołnierz
--:g::-'-(-
l
Średnica nominalna
1 )
80
76,1 88,9
wyoblenia Wysokość przylgi Masa, kg2l
w. mm r f m
75 80 90 100 12 12 14 14 35 40 50 60 26 30 35 40 28 30 32 35 6 6 6 6 5,74 6,03 8,45 7,88 4,99 5,12 7,23 7,82 4 4 4 4 2 2 2 2 0,34 0,39 0,59 0,69
Przyłączenie
Średnica podziałowa
00
Średnica otworów Liczba otworów Rozmiar śruby
d0
·łączeniowy
l
M;
50 55 65 75 11 11 11 II 4 4 4 4 MIO MIO MIO MIO
walcowy, rura, dno itp.)
100
150
200
250
300
350
400
450
500
600
108
!59 219,1 273 323,9 355,6 406,4 457
508
610
645 26 570 538 68 15 125,1 123,9 12 4 29,8
755 26 670 640 70 16 129,0 126,1 12 5 37,1
Kołnierz
Dk h D, Dz
120 130 140 160 190 210 265 16 16 16 16 18 18 20 70 80 90 110 128 148 202 50 58 70 88 102 122 172 H 35 38 38 38 42 45 48 h, 6 7 8 9 lo lo 12 13,2 12,8 13,6 15,4 21,3 23,9 30,1 Wmin 9,9 11,1 12,1 13,1 20,3 24,1 33,3 r 5 5 6 6 6 6 8 f2 3 3 3 3 3 3 m 1,1 1,2 1,4 1,7 2,7 3,3 5,2 Przy! D0 90 100 110 130 150 170 225 d0 14 14 14 14 18 18 18 i 4 4 4 4 4 4 8 M; Ml2 Ml2 Ml6 Ml6 Ml6 Ml6 Ml6 Przykładowe
320 22 258 236 55 15 62,3 56,9 8 3 8,3 czenie 280 18 8 Ml6
375 440 490 540 24 24 24 24 312 365 415 465 290 342 385 438 60 62 62 65 15 15 15 15 72,7 89,9 93,9 106,1 70,2 87,6 90,3 104,1 8 10 10 10 3 4 4 4 10,9 14,1 18,9 22,1
595 24 520 492 65 15 114,4 112,2 12 4 24,6
335 395 445 495 550 600 705 18 22 22 22 22 22 26 12 12 12 16 16 20 20 M16 M20 M20 M20 M20 M20 M24
oznaczenie przy Dn= 200 mm, dz=108 mm: kołnierz okrągły z szyjkąr-0,63/200/108- St3S- PN/H-74710/02
*)wg PN/H-74710/02
170 cd. tablicy 4.17 b) ciśnienie nominalne l ,O MPa •) Element
przyłączeniowy (walcowy, rura, dno itp.) l)
Średnica nominalna
Dn
Średnica zewnętrzna
dz
200
250
300
350
219, l 273 323,9 355,6
Kołnierz
Średnica zewnętrzna Grubość
Dk h
340 24
395 26
445 26
505 26
Średnica przylgi
D1
268
320
370
430
Średnica szyjki
D2
234
288
342
390
Wysokość całkowita
H
Dł. części walcowej
h1
62 16
68 16
68 16
68 16
Wskaźnik
wytrz., cm
s- wg
grubości
elementu
przyłączeniowego
y/p- wypust/wpust
l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą Element prz Dn dz
400
500
406,4 508
600
rowkiem
w. mm
69,7 92,9 95,7 117,7
r f
69,1 8 3
90,3 91,7 108,6 10 10 10 3 4 4
m
11,1
14,9
18,5 23,6
Przyłączenie
Powierzchnia uszczelniająca przylgi: z- zgrubna; g- gładka; występ/rowek;
3
Promieli wyoblenia Wysokość przylgi Masa, kg2l
(walcowego, rury, dna itp.); s;,gn
w/r-
przylgą
Średnica podziałowa
D0
295
350
400
460
Średnica otworów Liczba otworów
d0
22 8
22 12
22 12
22 16
Rozmiar
łączeniowy
śruby
Mi
M20 M20 M20 M20
walcowy, rura, dno itp.)
800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2600 2800 3000
61 O 813
l O16 1220 1420 1620 1820 2020 2220 2420 2620 2820 3020 Kołnierz
Dk h
565 26
670 28
780 30
1015 1230 1455 1675 1915 2115 2325 2550 2760 2980 3180 3405 32 34 38 42 46 50 54 58 62 66 70 74
D1
482
585
685
905
1110 1330 1530 1750 1950 2150 2370 2570 2780 3000 3210
D2
440
540
640
848
l oso 1258 1460 1666 1866 2070 2275 2478 2680 2882 3085
H
75 16
75 16
80 18
90 18
95 20
115 25
120 25
130 25
140 30
150 30
160 35
170 35
180 40
190 40
200 45
138,4 186,3 190,4 301,9 387,7 484,8 726,0 1035 1278 1546 2132 2493 3003 3464 4343 W min
f
128,2 170,3 180,2 285,7 10 12 12 12 12 4 4 s 55
m
28,6 39,8 48,4 86,2 120,4 175,6 245,4 351,6 436,4 538,9 700,4 837,1 990,6 1187 1450
r
12
12
12
s
s
s
15 5
15
s
18 6
18 6
18 6
18 6
18 6
Przyłączenie
D0
515
620
725
950
d0 i
26 16
26 20
30 20
33 24
Mi
1160 1380 1590 1820 2020 2230 2440 2650 2850 3070 3290 36 28
39 32
42 36
48 40
48 44
48 48
56 52
56 56
56 60
56 64
62 68
M24 M24 M27 M30 M33 M36 M39 M45 M45 M45 M52 M52 M52 M52 M56 Przykładowe
oznaczenie przy Dn= 2000 mm, dz=2230 mm:
kołnierz okrągły
z szyjką r-0,63/2000/2230 - St44K- PN/H-7471 0/03
*)wg PN/H-74710/03 (dla D11 <200 mm wymiary określa sięjak dla kołnierzy na ciśnienie
171
cd. tablicy 4.17 c) ciśnienie nominalne l ,6 MPa; Dn= (l 0_,.125) mm•) Element przyłączeniowy (walcowy, rura, dno itp.) ) 1
dz Q
•u a• •
s
~
c
l
o
dl) ~~~
g
.~
I
N
\ .<::
l
-f
~"
li
l l
Średnica zewnętrzna
dz
Średnica zewnętrzna ?'I
Grubość
Średnica przylgi
l 02 01 Do
l
Dn
10 13,5
15 17,2 20,0 21,3
Kołnierz
\~l~~
~
Średnica nominalna
Średnica szyjki
1
o.
Dk h Dl D2
Wysokość całkowita
H
Dł. części
walcowej
hl
Wskaźnik
!z przylgą 3
Wmin
wyoblenia Wysokość przylgi Masa, kg 2l
r f m
wytrz.l cm ~rowkiem Promień
s- wg grubości elementu przyłączeniowego (walcowego, rury, dna itp.); s"gn Powierzchnia uszczelniająca przylgi: z- zgrubna; g- gładka; wir- występ/rowek; y/p -wypust/wpust l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą
90 14 42
95 14 47
28 35 6 10,3 l O, l 7,4 7,5 4 2 0,6 0,6 25
30
32 35 6 10,3 10,4 7,5 7,6 4 2 0,7 0,7
Przyłączenie
Średnica podziałowa Średnica otworów Liczba otworów Rozmiar śruby
Do do l
M;
60 14 4 M12
65 14 4 M12
Element przyłączeniowy (walcowy, rura, dno itp. Dn
dz
20 25
25
26,9
30
32
33,7
38
40
50
42,4 44,5 48,3
57
65
80
60,3 76, l 88,9
100
125
108 114,3 133
Kołnierz
Dk h D1 D2 H hl
Wmin r f m
105 16 58 38
115 16 68 40
42
38 6
140 16 78 45
38 6
52
165 18 102
150 16 88 56
40 6
64
60 42 7
72
185 18 122 75
45 8
92
45 lO
200 20 133 110 50 10
220 20 158 125 130 52 12
250 22 184 150 55 12
15,5 15,6 16.8 16,3 20,8 20,3 20,2 20,2 27,5 27,1 28.2 38,5 40,4 43,7 51,0 11,8 11,9 12,8 12,5 15,5 15,4 17,2 17,3 23,7 23,5 27,6 36,2 40,0 39,6 48,8 4 6 6 4 5 5 5 6 6 3 2 2 2 3 3 3 3 3 4,4 6,2 0,9 0,9 1,1 1,1 1,6 1,6 1,8 2,5 2,5 3,0 3,9 4,5 1,8 Przyłączenie
Do
75
do i M;
14
85 14
4
4
M12
M12
Przykładowe
100 18 4 MI6
110 18 4 M16
125 18
4 M16
145
160 18 18 4 8 M16 M16
180 18 8 M16
oznaczenie przy Dn= 50 mm, dz=57 mm:
kołnierz okrągły
*)wg PN/H-74710/04
z szyjką w-1,6/50/5- IH18N9T- PN/H-74710/04
210 18 8 M16
172
cd. tablicy 4.17 d) ciśnienie nominalne 1,6 MPa; Dn= (15072000) mm*) 1 Element przyłączeniowy (walcowy, rura, dno itp.) ' Średnica nominalna
s
Średnica zewnętrzna
l
ISO
00
dz
200 250
159 168,3 219,1 273
Kołnierz
l
Średnica zewnętrzna
l l
l. -~g?-:-'lf---1.
elementu przyłączeniowego (walcowego, rury, dna itp.); s;>:g0 Powierzchnia uszczelniająca przylgi: z - zgrubna; g - gładka; w/r- występ/rowek; y/p - wypust/wpust 1) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą s- wg
grubości
Element pr 00
dz
300
350
400
ok
285 340 405 22 24 26 Średnica przylgi 212 268 320 Średnica szyjki D2 175 184 235 288 Wysokość całkowita H SS 62 70 Dl. części walcowej h1 12 16 16 Wskaźnik ~przylgą 54,7 51,8 69,7 105,5 l w. wytrz., cm ~ rowkiem mm S 1,4 1 48,8 66,6 97,3 Promień wyoblenia r 8 8 lO Wysokość przylgi f 3 3 3 ~M~as~a~,k~kg~'2~~~~--r-m~r-7-,6~-7.-3-r1~0~,8~1~6.~2 ' Grubość
h
Przyłączenie
Średnica podziałowa
00
Średnica otworów Liczba otworów Rozmiar śruby
d0 i Mi
•łączeniowy
walcowy, rura, dno itp.)
240 22 8 M20
295 355 22 26 12 12 M20 M24
450
500
600
700
800
900 1000 1200 1400 1600 1800 2000
323,9 355,6 406,4 457
508
610
711
813
914 1016 1220 1420 1620 1820 2020
Kołnierz
ok h D1 H
460 28 370 342 78 16
s2o 30 430 390 82 16
sso 32 482 444 85 16
640 34 532 490 87 16
715 34 585 546 90 16
840 36 685 650 95 18
910 102s 112s 1256 1485 36 38 40 42 48 800 905 1005 1110 1330 750 848 948 1056 1260 100 105 110 120 130 18 20 20 22 30
127,5 193,8 246,2 276,6 313,6 363,6 399,7 449,3 519,5 126,1 188,7 241,6 271,3 307,5 359,8 391,9 435,3 r 10 10 10 12 12 12 12 12 12 f4 4 4 4 4 5 s 55 m 21,1 30,8 39,6 45,6 60,1 83,4 86,8 108,6 129,6 Przy! czenie 0 0 410 470 525 585 650 770 840 950 l 050 33 30 36 36 26 30 39 39 l 12 16 16 20 20 20 24 24 28 Mi M24 M24 M27 M27 M30 M33 M33 M36 M36
W min
Przykładowe
1685 52 1530 1465 145 30
1930 58 1750 1668 160 35
2130 62 1950 1870 170 35
641,3 954,9 1157 1879 2269 2843 12 12 12 12 15 15 s s s s 55 168,8 255,5 324,9 488,1 603,7 749,1 1170 1390 1590 1820 2020 2230 42 48 48 56 56 62 28 32 36 40 44 48 M39 M45 M45 M52 M52 M56
oznaczenie przy Dn= 1200mm, dz=1220 mm: kołnierz okrągły z szyjkąr-1,6/1200/1220- St44K- PN/H-74710/04
*)wg PN/H-74710/04
2345 66 2150 2072 180 40
173 cd. tablicy 4.17 e) ciśnienie nominalne 2,5 MPa; Dn= (l O+ I 00) mm*) Element przyłączeniowy (walcowy, rura, dno itp.) ) 1
s l
Średnica nominalna
D0
Średnicazewnętrzna
dz
lO 13,5
15 17,2 20,0 21,3
Kołnierz
l
Średnica zewnętrzna
l
Grubość
Dk h
Średnica przylgi
D1
l
Średnica szyjki
Dz
Wysokość całkowita
H
35
38
Dł. części
walcowej
h1
6
6
Wskażnik
~przylgą
1~-----,;;:g-'-~-
l
L=
l
Do
3
w. mm
wyoblenia Wysokość przylgi 2 Masa, kg >
r f m
wytrz.,
cm z rowkiem
Promień
s- wg grubości elementu przyłączeniowego (walcowego, rury, dna itp.); s<:g0 Powierzchnia uszcz.elniająca przylgi: z - zgrubna; g - gładka; wir- występ/rowek; y/p -wypust/wpust l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą
90 16 42 25
95 16 47 28
30
32
13,8 13,4 14,1 13,7 10,3 10,1 10,3 10,2 4 4
2
2 0,7
0,7
0,8
0,8
Przyłączenie
Średnica podziałowa
D0
Średnica
otworów Liczba otworów Rozmiar śruby
1
M;
60 14 4 Ml2
65 14 4 Ml2
Element przyłączeniowy (walcowy, rura, dno itp.) D" dz
20 25
25
26,9
30
32
33,7
38
50
40
42,4 44,5 48,3
57
65
60,3 76,1
80
100
88,9
108 114,3
200 24 133 110 58 12
235 24 !58 128 134 65 12
Kołnierz
105 18 58
h
38 H
Wmin r
f m
115 18 68 40
42
40 6
140 18 78 46
40 6
52
165 20 102
150 18 88 56
42 6
60
64 45 7
72
185
22 74
48 8
122 92 52 10
~2~0~,1~1~9~,9~2~1,~7~2~1,~5~26~,8~2~6~,1~2~6~,1~2~5,~9~34~,~3~3~3~,8~4~4~,6~5~7~,1~7~5,~1~7~5,~5+---4
15,8 15,9 17,2 17,1 20,4 20,1 22,3 22,4 29,9 29,6 39,7 51,3 66,7 65,9 4 4 s 5 s 6 6 6 2 2 2 3 3 3 3 3 1,3 2, l 2,8 2,8 3,7 4,7 6,6 6,S 1,3 1,9 1,8 2,1 l' l l' l Przyłączenie
?S
M;
14 4 Ml2
SS 14 4 Ml2
Przykładowe
100 18
4 Ml6
110 18 4 Ml6
12S 18 4 Ml6
145 160 18 18 4 8 Ml6 Ml6
190
22 8 M20
oznaczenie przy Dn= 100 mm, dz=108 mm: kołnierz okrągły z szyjkąy-2,5/100/108- 1H18N9T- PN/H-74710/05
*)wg PNIH-74710/05
174 cd. tablicy 4.17
f) ciśnienie nominalne 2,5 MPa; Dn= (125-71000) mm*) Element przyłączeniowy (walcowy, rura, dno itp.) ) 1
Średnica nominalna
Dn
Średnica zewnętrzna
d,
125
150
133 139,7 159 168,3
Kołnierz
Średnica zewnętrzna
Dk
h
Grubość
Średnica przylgi
l
lf--._'
--:g~(-
Średnica szyjki
D2
Wysokość całkowita
H
Dl. części walcowej z przylgą
ht
Wskaźnik
3
wytrz., cm z rowkiem Promień
s- wg grubości elementu przyłączeniowego (walcowego, rury, dna itp.); s<=g0 Powierzchnia uszczelniająca przylgi: z- zgrubna; g- gładka; wir- występ/rowek; y/p- wypust/wpust l) wymiary liniowe podano w mm 2) orientacyjna dla kołnierza z przylgą
dz
r f m
Wysokość przylgi Masa, kg 2 )
Przylączenie Średnica podziałowa
00
Średnica
d0
otworów Liczba otworów Rozmiar śruby
1
Mi
220 26 8 M24
250 26 8 M24
·łączeniowy
walcowy, rura, dno itp_)
350
450
500
600
700
800
900 1000
193,7 219,1 244,5 273 323,9 355,6 406,4 457
508
610
711
813
914 1016
730 44 615 558 125 20
845 46 720 660 125 20
960 1085 1185 1320 46 50 54 58 820 930 1030 1140 760 846 968 1070 125 135 145 155 20 22 24 24
Element pr Dn
wyoblenia
wmm
300 270 28 26 184 212 155 162 182 190 68 75 12 12 96,9 94,8 125,6 120,6 90,9 89,9 119,5 118,9 8 6 3 3 8,9 8,7 11,8 11,4
175
200
225
250
300
400
Kołnierz
ok h
o, 02 H h,
Wmin r f
m Do do i Ml
330 28 242 218 75 15
360 30 278 244 80 16
395 30 305 265 80 16
425 32 335 296 88 18
485 34 390 350 92 18
555 38 450 398 100 20
620 40 505 452 110 20
670 42 555 500 115 20
121, l 147,5 157,5 188,2 227,1 357,5 449,5 559,6 634,4 779,9 829,5 1008 1318 1609 118,4 132,5 152,2 178,5 218,9 349,5 435,4 525,3 607 3 754,9 808,2 998,3 8 8 lO !O 10 lO lO 12 12 12 12 12 12 8 3 3 3 3 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 12,9 16,5 18,8 23,3 30,4 47,6 61,1 71,4 88,1 118,2 135,2 185,8 235,3 302,4 Przy! czenie 280 310 340 370 430 490 550 600 660 770 875 990 1090 1210 36 36 42 48 26 26 30 30 48 56 33 36 39 30 12 12 12 12 16 16 16 20 20 20 24 24 28 28 M24 M24 M27 M27 M27 M30 M33 M33 M33 M36 M39 M45 M45 M 52 Przykładowe
oznaczenie przy Dn= 800 mm, dz=813 mm:
kołnierz okrągły
*)wg PN/H-74710/05
z
szyjkąp-2,5/800/813-
St44K- PNIH-74710/05
175
Tablica 4.18 Powierzchnie uszczelniające kołnierzy*) l)
Kołnierz z przylgq-z
80 20
Ciśnienie nominalne, MPll
25
l) dopuszczalna odchyłka wykonania przylgi +2/-1 mm; t--7=--+--=-::=-::----t-::-="'-1---tl 2) stosowanie przylgi zgrubnej (z) ogranicza się do ciśnienia nominalnego (0, b-4,0) MPa *)wg PN/H-74307 (wymiary w mm)
f
H-~--ł
176 cd. tablicy 4.18 h)
występ/rowek 1)
-·~~:~
'\,
'\,
; 04
Ds
~···~;:~ Średnica
nominalna,
Dn 10 15 20 25 32 40 50 65 80 100 125 150 175 200 225 250 300 350 400 450 500 600 700 800 900 1000 1200 1400 1600 1800 2000
bt 5 5 7 7 7 7 7 7 7 lO lO !O lO lO !O 10
lO 13 13 13 13 13 13 13 13 15 15 15 15 15 15
ft 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6
Ds 31 36 47 54 64 71 84 104 118 144 170 197 227 252 277 307 357 408 458 508 558 658 763 868 968 1069 1269 1469 1674 1874 2074
:~ltl : ~
'\,
:
Ciśnienie
nominalne, MPa
1,0 .;- 10,0 występ (w) rowek (r)
0,1 .;- 0,63 występ (w) rowek (r)
D4 30 35 46 53 63 70 83 103 117 143 169 196 226 251 276 306 356 407 457 507 557 657 762 867 967 1067 1267 1467 1672 1872 2072
J~
bz 6 6 8 8 8 8 8 8 8 li ll li Ił Ił
Ił Ił Ił
14 14 14 14 14 14 14 14 17 17 17 17 17 17
: ~
fz 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 4 4 4 4 4 4 4 4 5
D4 34 39 50 57 65 75 87 109 120 149 175 203 233 259 286 312 363 421 473 523 575 675 777 882 987 1092 1292 1492 1692 1892 2092
bt 5 5 7 7 7 7 7 7 7 10 lO lO lO lO !O lO lO 13 13 13 13 13 13 13 13 15 15 15 15 15 15
ft 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 5 5 5 5 5 5 5
5 6 5 6 5 6 5 6 5 6 5 6 05 l) dopuszczalna odchyłka wykonania: (D4, b t. fz)-O,s; (Ds, bz, ftf '
Ds 35 40 51 58 66 76 88 li o 121 !50 176 204 234 260 287 313 364 422 474 524 576 676 778 883 988 1094 1294 1494 1694 1894 2094
bz 6 6
8 8
8 8 8 8 8 II II
li II Ił
Ił Ił Ił
14 14 14 14 14 14 14 14 17 17 17 17 17 17
fz 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 4
4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5
177
cd. tablicy 4.18 c) wypust/wpust'>
~~"lir~
1
1
~. ~
~
80
o,
Kołnierz
z wpustem-p
~:~ Średnica
lO
l
l
~
wypust (y)
30 35 46 53 63 70 83 l 03 117 143 169 196 226 251 276 306 356 407 457 507 557 657 762 867 967 1067 1267 1467 1672 1872 2072
f, 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6
~
nominalne, MPa
0,1 + 0,63
04
15 20 25 32 40 50 65 80 100 125 150 175 200 225 250 300 350 400 450 500 600 700 800 900 1000 1200 1400 1600 1800 2000
N
Ciśnienie
nominalna,
Dn
-~
1,0 + 16,0 wpust (p)
Os
31 36 47 54 64 71 84 f04 118 144 170 197 227 252 277 307 357 408 458 508 558 658 763 868 968 1069 1269 1469 1674 1874 2074
fz 3 3
3 3 3
3 3 3 3 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 4 4 4 4 4
4 4 4 5 5 5 5 5 5
wypust (y)
wpust (p)
04
f,
Os
fz
34 39 50 57 65 75 87 109 120 149 175 203 233 259 286 312 363 421 473 523 575 675 777 882 987 1092 1292 1492 1692 1892 2092
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6
35 40 51 58 66 76 88
3 3
05 l) dopuszczalna odchyłka wykonania: (04, f z) -0,5; (D s, f1t '
II o
121 150 176 204 234 260 287 313 364 422 474 524 576 676 778 883 988 1094 1294 1494 1694 1894 2094
3 3 3
3 3 _l_
3 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 4 4 4 4
4 4 4 4
5 5 5 5 5 5
178 Tabela 4.19 Materiały
stosowane do wyrobu
Przykłady zastosowania l 1
Materiał uszczelniający
Rodzaj Masa kauczukowo-grafitowa
Masa kauczukowo-grafitowa umocniona tekturą, włókniną itp. Płyta
grafitowa prasowana
Oznacz. konstr.
Czynnik
KG
para wodna kwasy żrące i ich pary dwutlenek siarki, chlorowcopochodne amoniak ili_H 3) solanka chłodnicza gazy gorące para wodna woda para wodna para wodna gazy gorące woda spirytus powietrze woda, spirytus, benzyna, oleje, powietrze zaoliwione solanka chłodnicza woda, spirytus, benzyna, oleje, zaoliwione pow. solanka chłodnicza
KGN
PG
lfgładka,karbowanaitp.)
grafitowa prasowana wzmocniona folią aluminiową
PGN
Guma z kauczuku naturalnego
ON
Guma z kauczuku syntetycznego
GS
Płyta
Guma z kauczuku
Tektura techniczna impregnowana grafitem
uszczelnień
GSP
Skóra
Sk
Korek prasowany
Ko
Filc techniczny (prasowany)
Fi
woda, oleje lekkie solanka chłodnicza woda, oleje, tlen dwutlenek węgła amoniak (N"H3) dwutlenek siarki, chlorowcopochodne woda, oleje benzyna, oleje, alkohol benzyna i oleje
Teflon (tarflen)
T
dowolny
Fibra
TIG
F
Temperatura, OC
Ciśnienie
robocze, MPa
sso
S,O
2SO
5,0
ISO
2,0
150 -15.,.+50 750 150 2SO 250 425 700
2,5 0,2 0,15 0,6 10,0 3,5 1,6 5,0
30
0,3
50
0,3
-15.,. +5
0,2
90
l 0,0
-15.,. +5 100 -15.,. +5 40 100 ISO
0,2 1,0 0,2 5,0 15,0 2,S
150
1,2
60
5,0
40
0,3
40 250
0,3 5,0
l) temperatura i ciśnienie jako dopuszczalne parametry eksploatacyjne dla atmosfery utleniajacej
179 Tablica 4.20 Uszczelki plaskie a) do kołnierzy z przylgą zgrubną•)
E E
""
o-;-+ Średnica, mm
Ciśnienie
nominalne, MPa
nomi- wewn. 0,25 0,63 1,0 nalna, uszcz., Dnom
15 20 25 32 40 50 65 80 100 125
dl 22 27 34 43 49 61 77
Ciśnienie
nominalne, MPa
1,6 2,5 4,0 nom1- wewn. 0,25 0,63 1,0 na! na, uszcz.,
Średnica zewnętrzna dz , mm
44 54 64 76 86 96 116 132 152 182 207 237 262 287 317 373 423 473 528 578
Średnica, mm
51 61 71 82 92 107 127 142 168 194 224 265 290 322 352 417 474 546 570 628
Dnom
600 700 800 900 1000 1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2600 2800 3000 3200 3400 3600 3800 4000
dl 610 712 813 915 1016 1220 1420 1620 1820 2020 2220 2420 2620 2820 3020 3220 3420 3620 3820 4020
1,6
2,5
4,0
Średnica zewnętrzna dz, mm
1290 1490 1700 1900 2100 2307 2507 2707 2924 3124 3324 3524 3734 3930 4l31
679 784 890 990 1090 1307 1524 1724 1934 2138 2348 2558 2762 2972 3172 3382 3592 3804
695 810 917 1017 1124 1341 1548 1772 1972 2182 2384 2594 2794 3014 3228
734 824 911 l oli
1128 1342 1542 1762 1964 2168 2378 2588 2788
731 833 942 1042 1154 1364 1578 1798 2000 2235
747 852 974 1084 1194 1398 1618 1830
89 115 162 192 14! {ftl>' . .l 69 -:2fś 175 190 248 254 220 200 273 284 225 240 302 310 250 273 328 329 340 300 324 378 386 400 438 444 457 350 356 400 489 495 514 407 450 458 539 555 564 500 508 594 617 624 Uwaga: wymiary nieoznaczone ustala się wg typoszeregu uszczelnienia dla sąsiedniego wyższego ciśnienia Przykładowe oznaczenie uszczelki o średnicy Dn=2200 mm, grubości 2,5 mm, wykonanej
z tektury technicznej pokostowanej (TP) na ciśnienie 0,63 MPa: uszczelka płaska 0,63/2200/2,5 - TP - PN/H-74374.02 *)wg PN/H-74374.02
180 cd. tablicy 4.20
b) do kołnierzy z występami i rowkami')
M
~ 0
d1IH12\ d2(h121
Ciśnienie
Średnica
nominalna,
1,0 7 10,0
0,1; 0,25; 0,63
mm Dnom
nominalne, MPa
Średnica uszczelki, wewnętrzna,
10 15 20 25 32 40 50 65 80 100 125 150 175 200 225 250 300 350 400 450 500 600 700 800 900 1000 1200
20 25 32 39 49 56 69 86 103 123 149 176 206 231 256 286 336 381 431 481 531 631 736 841 941 1037 1237
d1
zewnętrzna,
30 35 46 53 63 70 83 103 117 143 169 196 226 251 276 306 356 407 457 507 557 657 762 867 967 1067 1267
d2
mm
wewnętrzna,
24 29 36 43 51 61 73 95 106 129 155 183 213 239 266 292 343 395 447 497 549 649 751 856 961 1062 1262
d1
zewnętrzna,
34 39 50 57 65 75 87 109 120 149 175 203 233 259 286 312 363 421 473 523 575 675 777 882 987 1092 1292
Przykładowe oznaczenie uszczelki o średnicy Dn=600 mm, grubości 2 mm, wykonanej z fibry (F) na ciśnienie I ,6 MPa: uszczelka płaska 1,6/600/2- F- PN/H-74374.03
*)wg PNIH-74374.03
d2
l
181 cd. tablicy 4.20
c) do kołnierzy z wypustami i wpustami' 1
l
-+ Średnica, mm
nominalna, Dnom
10 15 20 25 32 40 50 65 80 100 125 150 175 200 225 250 300 350 400 450 500 600 700 800 900 1000 1200
wewnętrzna
uszczelki, d, 18 22 27 34 43 49 61 77 89 115 141 169 190 220 240 273 324 356 407 458 508 610 712 813 915 1016 1220
Ciśnienie
0,1; 0,25; 0,6
nominalne, MPa 1,0 + 16,0
Średnica zewnętrzna uszczelki, d2
30 35 46 53 63 70 83 103 117 143 169 196 226 251 276 306 356 407 457 507 557 657 762 867 967 1067 1267
34 39 50 57 65 75 87 109 120 149 175 203 233 259 286 312 363 421 473 523 575 675 777 882 987 1092 1292
Przykładowe oznaczenie uszczelki o średnicy 0 0 =800 mm, grubości 2 mm, wykonanej z masy kauczukowo-grafitowej (KG) na ciśnienie 2,5 MPa: uszczelka płaska 2,5/800/2 -KG- PN/H-74374.04
*)wg PN/H-74374.04
182
Tablica 4.21 Zamocowanie rurek w płycie sitowe/) a) za pomocą spawania Charakterystyka
Ozn.
Ozn.
Charakterystyka t
l
l
g L.
-t-·
L
l
.l ~
t
l
t
·l·
l
l
l
l
:;;. o
l
l~
l
g
L ~
d=t
l
t
l
l
L.--1-.-L
l) tylko do mocowania rurek cienkościennych o średnicy dz=20, 25, 38, 57 mm Przykładowe oznaczenie: zamocowanie rurek sposobem S3- BN/2251-03 *)wg BN/2251-03 (wymagania oraz wymiary połączenia wg BN/2251-01)
+
O>
11 Il
183
cd. tablicy 4.21
b) za pomocą rozwalcowania l 1
Ozn.
Charakterystyka
~~
o
Rl
1$ .c:
11
o
l ,d.
:§
l l
1/45:/
~
l
~
~~
l
\~
dz
l ~
l . ...;.. .
g
-
c
o c l'-'-z \Q R3 .c:
w ~-
~
1 do ~
~
l
l
~
\
~
ldz
'"'
l .
l l
~" a. c·"'-
..>: C·
R5
lw"ł ;p.~
o
~
11
.c:
l
.~
l l
:\
l~ ~o~ ~ ~ Id.., ,d.
T
dz l
l
l
:(
l
l . _.__.
~
~
ldz
~
k~-
~
~~
..>:
c a.
o
g
-
"
,w
11
o
·"~
'\.
R4 .c
O>
t
'-""
~
)'3(.
~
ido l
~
g
~ ~
~
~ ~ ~
l ~g L.. .
..>:
~
A
.c
l~
~
~
l
.1- - 'O>
t
11
o
;fG
'\.
c a. · l , ,
R6 o~
;--";
?f.· s ~ "'60! 7
~ ~
l.dz
l
~..__
~
l
~
L..
-
~~
l l
20.
"'~
l
~~
l
-t- -
11
"
l l
o
l
~
o l
l
1'-5-/
O>
t
l do
~
o
-+-- . -
L
~
11
~,..,
a.
R2
O>
l ~'\
·~ o ~ 'W .c
11
t
"-
t ..>:
a
~-~
O>
t l
Charakterystyka
Ozn.
,d., l
l
~
l l
~
id z
"'
l
~
~
'\.
l . ..J._ .
g
..J
l) przy ciśnieniu działającym na płytę poniżej 8 MPa oraz przy temp. do 400 "C; sposoby R3+R6 tylko do mocowania rurek o średnicy dz=20, 25, 38, 57 mm Przykładowe
oznaczenie: zamocowanie rurek sposobem Rl- BN/2251-03
184
Tablica 4.22 Kompensatory soczewkowe
Dz 6~~· g•l
o=t5f2
\
.o
•
~
l
./
"\.
0(=30~35.
~
.~ ~.c .t ·~ p .c
l
;
l
-,
l
'polsoczewki
;-;-_
/
P
i~
Dz
I
o,
a) średnica przyłączeniowa Dz= (76-c-720) mm') Średnica Prokompen- mień przyłączemowa satora wvobL
Dz
o,
Szerokość całkowita
H
r
półso-
czewki
h
Grubość ścianki
fali
2,5
3,0
b
300 310 350 360 400
20 20 20 20 25
194
420
25
219
450
25
273
500
25
324
580
25
356
650
30
406
680
30
5,0
42,5 43 43 40+g
47 48 48 42+2g
7,0 87
436
9l
456
3,25 4,18 4,60 5,28 6,5
50+g
52+2g
7,62 10,2
488
12 74
8,72 11,18
22 36
675
24 6
725
19,54 23,24
780
30
521
780
30
22,70
60+g
618
14 98 17,84
508
122+2g
538
117
Ogólnie: H=4r+2g+2 h=2r+g b=2r+2g+2 62+2g
dw
mm 328 45 340 57 360 74 390 98
6,82
102+2g
blachy dz
kg
87 88 88 82+2g
krążka
6,0
Masa
mm 76 89 108 133 159
4,0
Średnica
g 0 , mm
29 2
620
880
30
26,3
720
1000
30
31,86
35 04
825
34 3
825
39 76
925
48 18
1045
*) wg ZN-66/003 - Śląskie Zakłady Przemysłowe, Tarnowskie Góry Przykładowe oznaczenie kompensatora soczewkowego o średnicy przyłączeniowej
Dz=508 mm i średnicy soczewki 0 1=780 mm, przy grubości ścianki g=4 mm: kompensator soczewkowy 508/780x4- wg ZN-66/003 (mat. St3S)
120 118 155 153 180 177 231 229 282 280 307 305 357 355 458 455 469
466 568 564 668 664
185
cd. tablicy 4.22
b) średnica przyłączeniowa D w= ( 600+ 2000)
mm •J
Wielkości charakterystyczne 1J
Wymiary
Temperatura,
'
Dw g"
b
D1
H
r
100
200
300
Ciśnienie dop.,
100
600
700
r--1-~ r--2--6 ~ ~
900
70
150
1000
,-L 6
~
800 _i_ 1100
80
170
90
190
100
210
110
230
_l_ 6
900
~-
~
1200
_l_ 6
r--?4
1350
f--6 r--?1200 4
ISSO
1000
~
~
f--6 1400
1600
c-l4
1750
c-l4
2000
r-s r-r;r-s r-r;-
_L 1800
2200 ---4-_2_ 6
_L 2000
2400 ---4-_2_
6
32 31 30 29 37 36 35 34 37 36 35 34 37 36 35 34 42 41 40 39 42 41 40 39 42 41 40 39 47 46 45 44 47 46 45 44 52 51 50 49
0,85 1,9 3,4 5,3 0,95 2,! 3,8 5,9 0,95 2,1 3,8 5,9 0,95 2,1 3,8 5,9 o 70 1,6 28 4,3 . 0,70 1,6 28 4,3 0,70 1,6 28 4,3 o 50 l' l 2,3 3,2 o 50 l l 23 3,2 o 55 1,2 2,1 3,4
Pa 0,70 1,6 3,0 4,5 0,80 1,8 3,2 5,0 0,80 1,8 3,2 5,0 0,80 1,8 3,2 5,0 0,60 l ,3 2,4 3,7 o 60 1,3 2,4 3,7 0,60 1,3 2,4 3,7 0,40 0,95 1,7 2,7 0,40 o 95 1,7 2,7 Q,_45 lo 1,8 2,8
± ~ht 0,55 1,2 2,2 3,4 0,60 !,3 2,4 3,7 0,60 1,3 2,4 3,7 0,60 1,3 2,4 3,7 0,45 1,0 l8 2,8 0,4S 1,0 1,8 2,8 0,45 1,0 1,8 2,8 0,30 0,75 1,3 2,0 0,30 0,75 1,3 2,0 0,35 0,75 1,4 2,1
300
Odkształcenie,
Pt ·10-5 mm
200
oc
3, l 3,0 2,7 2,4 3,1 2,9 2,7
2,4 3,1 3,0 2,7 2,5 3,0 2,9 2,6 2,4 4,1 3,9 36 3,2 3,9 3,7 3,3 3,0 3,8 3,6 3,3 3,0 5,0 4,8 4,3 3,9 5,0 4,8 4,3 3,9 4,9 4,6 4,2 3,8
mm 2,8 2,6 2,4 2,2 2,_8 2,6 2,4 2,2 2,8 2,7 2,4 2,2 2,7 26 2,3 2,1 3,7 35 3,2 2,9 3,4 33 30 2,7 34 3,2 2,9 2,7 4,5 4,2 3,8 3,5 4,5 4,2 3,8 3,5 43 4, l 3,7 3,4
Z)
2,2 2,1 l9 1,7 2,2 2 l 1,9 1,7 2,2 2,1 l 9 1,7 2,1 20 l 8 1,6 2,9 2,8 2,S 2,3 2,7 2,6 2,3 2,1 2,7 2,6 2,3 2,1 35 33 30 2,7 35 3,3 3,0 2,7 3,4 3,2 2,9 27
l) dla stali węglowych (np. St44K); 2) rozciąganie(+), ściskanie(-) Przykładowe oznaczenie kompensatora o średnicy Dw= 1200 mm,
200 300 rozprę- Masa żanm Jedn. sila reakcji, i 4 -4 pk ·10 Pk·IO 100
N/Pa kg Nim 24,0 170 162 !SS 32,0 403 384 367 1123 790 753 718 40,0 1363 1298 1238 48,0 191 26,0 !81 173 1258 34,5 451 430 410 43,5 884 840 802 52,0 1522 1450 1382 28,0 209 189 198 494 471 448 1417 37,5 46,5 966 920 877 1666 1588 1514 56,0 32,0 224 213 203 43,0 530 505 481 1570 53,5 1035 987 940 64,0 1788 1704 1624 38,0 151 !66 158 2015 50,S 394 375 358 63,0 770 734 700 7S,S 1330 1267 1208 44,5 204 186 19S S9,S 440 2400 484 461 74,0 946 902 860 89,0 1633 ISS5 1484 49,S 231 220 210 2780 66,0 548 522 498 83,0 1070 1023 973 100 1850 1760 1680 61,0 177 169 161 3630 81,0 431 382 411 101 746 831 782 122 1420 1352 1290 67,0 195 177 185 4110 89,0 461 439 419 112 902 860 820 134 1558 1483 1415 223 213 203 87,0 116 4400 529 504 481 145 1034 985 910 174 1782 1700 1620 W sp. przeliczeniowe dla stali stopowych np. l H 18N9T) g
;pt·IO przy grubości ścianki g=4 mm: kompensator soczewkowy 1200x4- BN/2252-02 (mat. St44K) ~h t *)wg BN/2252-02
Jedn. reakcja
5
pk ·10-4
3
4
2,0 2,3
6
1,6
5 1,4
1,3
1,8
1,6
l ,5
1,025
186
Tablica 4.23 Zawieszenia i podparcia aparatów 'l a)
łapy
wspornikowe l. Nomogram doboru wielkości łapy 9000 8000
118/.oo _ ~~ 9;;'Objaśnienie•
100·--· kg r--. l
60
1%
+ 9wl 1 '--._w -----
40000
lho=1,6w l
.~
3
9c- nojmniejsza_ gruł:JoSC pta~zc~a noe wymagaJqOO wzmocnoenoa ~ gc1- najmniejsza gruboŚĆploszeza H-+-t-11~,·16) z blachq wzmacniajqcq ~ 0 9w- najmniejsza gruboŚĆ blachy _28)~ wzmacniajqcej 14:24L w -zalecanowielkOŚĆ ltlpy 40u-
8
24""t: 112+121 400-
30000
-12 .10-i,. I10•10J ~'ł!1fll. 1 320 110~;;J1'+-ff-c"'i;J.n;;B:o;--~
8
8 14. 41 250
8
13+3) t-...100
14 + 4 180
13~ 31 100
6 13. 3 125
l
6- 1-2505 ł-1- 13 6 • 3+-l!1-+- (3 • 3 1
r-... -I-IHH-+---""11-....-+....... (3 • 3 ł-14 +Hi----1125 12+ 21 100
1
1- 1-- 250
lE 8 g g o gg g g g g "QJOl
8.,.......-..-N~ ....-
tOQ)O
..-.-N
Średnica proszeza aparatu Przykładowe
M.,2~:
16
14.4 16
0
lo
oznaczenie łapy wspornikowej o wielkości 125: łapa wspornikowa 125- BN/2212-02 (mat. St3S)
*)wg BN/2212-02 (łapy) i BN/2212-04 (podpory)
t=EEE ge o e ...
187
cd. tablicy 4.23 2. Sposoby mocowania a)
bezpośrednio
do
ścianki
b) za pośrednictwem blachy
aparatu
-·r
wzmacniąjaccj
-r-
I
;l
l
'IJL
2
1
iJ.l. e -·-
-·~
-1 ~
.~U!. f- --1
3
m
l
R::::
-PZ
Oz:
R:::.~
(/: d
-
f-
r-j(- ·-1
i\_
r -
:1..._
d=13 mm
3. Charakterystyka konstrukcyjna
w
wielkość łapy
80 100 125 180 250 320 400 nr części (poz.) l 2
80 100 125 180 250 320 400
H
s
mm 82 126 65 102 158 85 200 105 128 182 284 !50 250 395 210 504 270 327 407 626 340 Wyszczególnienie części nazwa
l
ołvta oodstawowa żebro
l) wg BN/2212-03
m
ermax)
60 80 100 !50 200 260 330 liczba sztuk l 2
masa, kg . (poz. l, 2) 0,8 1,6 3,2 9, l 26,0 50,0 84,0
blacha wzmacniająca') (wielkość)
80 100 125 180 250 320 400
materiał
St2S, St3SX itp. (wg PNIH-84020)
188 cd. tablicy 4.23 Wymiary Płyta
szczegółowe
Żebro
podstawowa
p/
l ;!:
r-·
ln
-·-
-
~
g
k
l
w
l
g
k
kość
mm
80 100 125 180 250 320 400
80 85 78 100 105 97 125 130 124 180 185 177 250 255 245 320 330 318 400 410 400
c
6 8 lO 14 20 24 26
masa, kg
wiei-
0,3 0,6 l ,2 3,5 10,0 19,2 32,8
80 100 125 180 250 320 400
8 !O 12 18 25 32 40
-r-
~
'T
wie!-
c,
z
p
50 65 80 110 160 200 250
75 95 120 170 240 300 380
kość
J;:;
g,
-'--
h
g,
c,
masa, kg
6 8 10 14 20 24 26
li 14 19 25 39 42 50
0,3 0,5 1,0 2,8 8,0 15,4 25,6
mm
120 !50 190 270 375 480 600
b) podpory poziomych aparatów cylindrycznych l. Odmiana A (aparaty o
r
--· --· 0'11
~·
Dw = 600+1200 mm)
--· - ·
ltjl
f\J.
1
.? _§
~ .L
vl
Sp
<'r:
/J.
'?..
l
<'
0.-
~---
V
l t
2 ---5
średnicy
---- -
o,
=--
.
-.- . ..--:::::
R2= R, +g 1=2,1R,
~
'
11'
,..
.,'i'
A,----'
-C
g
)ll-1
l:> 18
oN
g
1
c:
R,= Dzf2=Dwf2+gc
~
'"l
e,
l
l
Ol
'
m
ez b
o
Dw,
a
b
m
n
!50
500 600 650 750 850 1050
230 260
c
g
e,
e2
masa l), kg
400 500 550 650 750 950
90
17 20 21 23 45 56
mm
mm
600 700 800 900 1000 1200
h
530 630 680 780 880 1080
170 200
l) przy g=gc= l O mm
280 300 360
280 310 320 340 360 440
72
6 82 96
8
li o 140
189 cd. tablicy 4.23 2. Odmiana B (aparaty o średnicy Dw = 1400+2000 mm)
-r-· -
-
-~·
'l
DYl
N\-\
..._ c::
1_ _4_ ~'.
-
7
J
~-
\.
-p
..~
...__ g
/A
~
l; t l
o
...
z
1-
i1
;,---
.t:
l
c
l~
E
•i
e,
R,= Dzf2=Dwl2+gc R2= R, +g l= 2,1 R1
~
~
-+-.--l[?
1
·- rr 'l
l
'!
o,
-
h20'
~
~~.
-
l•
en
..l
m
~
=
F
e.z. l b
o
Dw, mm
a
b
m
n
h
1400 1600 1800 2000
1230 1430 1590 1790
250
1200 1400 1550 1750
420 430 500 550
mm 500 560 600 640
300
c
z
g
e,
e2
121
400 460 530 590
8
1000 1200 1350 1550
190
145
10
240
masa 1), kg 83 94 153 172
3. Odmiana C (apa,aty o średnicy Dw = 2400+3000 mm) --· -· 0111
IT
~
3
!t
-~·
i 1
.<::'
1.
~
\ ~
Q:~
~~---
!ł
----·.....,
z
l.
k
filł
Q
l.
-t'~. ~
l
~
1
.
1)
L---- ~8 ----6g---
--1!
-·-
.. J
el m
v/ '
'
/A -~ c
R1= Dzi2=Dwl2+gc R2= R, +g l= 2,1 R,
,ił'..
.t:
b:
<1123
.l
r
iJ-~
i • e~. l b
01
o
Dw, mm 2400 2800 3000
a
b
m
n
2140 2450 2650
350 400
2100 2400 2600
650 700 750
Przykładowe
h mm 740 700 750
c
z
g
e,
e2
170 194
1050 1200 1300
lO
12
1900 2200 2400
290 340
masa!), kg 240 363 394
omaczenie podpory odmiany B przy Dw= 1800 mm, gc= l Omm: l) przy g=gc=IO mm podpora B 1800/10- BN/2212-04 (mat. St3S)
190
Tablica 4.24
f>
Połączenia spawane elementów aparatury ciśnieniowe a) opis spoin Przekrój rowka 1 spomy
Symbol spomy
Sposób 1-----.---w . . .·y.:...;rm-"'a...._ry.----~--t r-· spawama g a, ~ b c r r---~-----'------1 mm mm a)
l/2Y
b)
0+3,5
a)
l/2Y'
b)
a)
K
b)
a)
J
b)
>15
(15+20)"
0+3
1+2
8+7
a)
J'
b)
8+10
a)
2J b)
@-1
V
a)
b)
a)
Y
b)
a)
u
>15
(8+12)"
b) Wartość
wymiaru m spoin 112Y' i J' podano w p. b), d), e)+g)
a) spawanie *) WQ
łukowe,
BN/2205-03
b) spawanie w
osłonie
argonu
1+3
1,5+2
4
191
cd. tablicy 4.24
b) połączenie
kołnierza
ze ścianką aparatu lub króćca
l. Kołnierz okrągły płaski (g:Sl6 mm):
4. Kołnierz okrągły płaski (g> 16, Dw>400 mm): f=O,Sg; fm;n= l O mm; w= 12 mm; m+w=g
E
Naddatek na obrobkę po spawaniu
2.
Kołnierz okrągły
Naddatek na obrobkę po spawaniu g
l
z szyjką krótką
5.
(gS:16 mm):
Kołnierz
z szyjką dostępny dla spawania od wewnątrz (Dw>400 mm, spoina Y lub U z podpawaniem)
J'
1-łxldot ek
no obrclbke g1 po spawaniu
dla .:;.1ómm- Y dla >1Bmm- U
g
3.
Kołnierz okrągły płaski
(g> 16 mm): mm;n=g: (mmin)' =6 mm; w=l2 mm; m'+w=
6.
Kołnierz
z
szyjką niedostępny
dla spawania
od wewnątrz (spoina Y lub U bez podpawania)
dla g.;16mm- Y dla >16mm- U
192
cd. tablicy 4.24 c)
połączenie kołnierza
(bez króćca) ze
ścianką
aparatu
5.
Kołnierz
wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym: 1) w=0,7g; gmax=IO mm; bmax=3 mm;
g
b
6.
Kołnierz
naspawany na ścianę aparatu przy dostępie obustronnym: l) w1=0,5 ; w=0,7 mm;
E E
c
E
K lub2J
7.
4.
Kołnierz
naspawany na ścianę aparatu przy dostępie jednostronnym: l) w1=0,S ; w=0,7 mm; d~50 mm; -60°
Kołnierz
wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym:
112 Y
l) dla zbiorników (klasy A) nie podlegających obciążeniom pulsacyjnym
193
[ d)
t ,
l i'
cd. tablicy 4.24
połączenie ścianki aparatu z płaszczem grzejnym
l. Płaszcz grzewczy przyspawany bezpośrednio do płaszcza aparatu: y=(30o-45t; bmax=3 mm
4. Płaszcz grzewczy przyspawany do płaszcza aparatu za pośrednictwem pierścienia: g>l6mm; a=g; amax=16mm;(a+m)min=1,5g; (przy g 1> 15 mm łączyć płaszcz grzewczy z ierścieniem s U
5.
Płaszcz g~l2
grzewczy odejmowany: mm; w=g; bmax=3 mm
V lubY
3.
Płaszcz
grzewczy przyspawany do płaszcza aparatu za pośrednictwem pierścienia: g~16 mm; a=g; (a+m)min=l,Sg; w=g; Wm"'=J2 mm; lmin=2gl
6. Płaszcz grzewczy odejmowany: g>l2 mm; a=g; amax=16 mm; (a+m)min=l ,S g
, 194
cd. tablicy 4.24 e)
połączenie płyty
l.
Płyta
2.
Płyta
sitowej z
płaszczem
aparatu
sitowa przyspawana do płaszcza przy dostępie obustronnym (gs;l6 mm): Wmio=0,7g; bmax=3 mm
sitowa przyspawana do płaszcza przy dostępie tylko od zewnątrz (g>l6 mm): w=g,; h=(6+10) mm; lm;n=g+6 mm; y=(30+40)' (stosuje się tylko przy środowisku koroz ·nie obo· 4.
Płyta
sitowa przyspawana do płaszcza przy obustronnym (g>16 mm): (a+m)mm=g; amin=O,Sg; amax=l6 mm dostępie
g ~·
3.
Płyta
sitowa przyspawana do płaszcza przy dostępie tylko od zewnątrz (gs;J6 mm): Wmin=0,7 ; bmax=3 mm; w'=Q,7 l
6.
Płyta
------ ---
'
----------~
sitowa wspawana w płaszcz przy dostępie obustronnym (gs;l2 mm): ; bmax~3 mm
195
cd. tablicy 4.24
Opołączenie króćca ze ścianką aparatu z pierścieniem wzmacniającym l. Króciec dospawany do ściany aparatu przy dostępie tylko od zewnątrz: ~r-0,7gl; Ymin=15°; h=(6+10) mm; a1=l/3 g2; almin=6 mm; a=l/3 g1; a=(6+12) mm; a+m=g1
t
J'lub 1/2 Y'
4. Króciec wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym: Ymin=15°; h=(6+10) mm; w=0,7gl; a=l/3 g1; amin=6 mm; a+m=g1; (m'+w2)+[mniejsza z wartości h lub 1 i w2 =2 2
t-·
J'lub 1/2 Y'
E
2. Króciec wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym: w=0,7gl; al=l/3 g2; almin=6 mm; Ymin=15°; a=l/3 g1; amin=6 mm; hm;n=IO mm;
5. Króciec wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym: Ymm=l5°; h=(6+10) mm; w=0,7gl; a=l/3 g1; amm=6 mm; a+m=g 1; m'+[mniejsza z wartości h lub =2 2
3. Króciec wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym: Ym•n=l5°; h=(6+10) mm; w=0,7gl; a=l/3 g1; am;n=6 mm; a+m=g1; (m'+w1) równa się mnie· sze · z wartości dla g
1
>
20
J' lub 1/2 Y'
J'lub 1/2 Y'
196
cd. tablicy 4.24 g) połączenie króćca ze ścianką aparatu bez pierścienia wzmacniającego l. Króciec wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym (g:;I2 mm): w=O, 7g; w' min=g; tmin=g; bmax=3 mm; dw
4. Króciec wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym: dla m:;I6 mm- spoina 1/2 Y', m>I6 mm- J'; w= 6+12 mm;
J' lub 112 Y'
b
2. Króciec wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym (g:;I2 mm): w=0,7 ; Wmin=6 mm; bmax=3 mm
5. Króciec wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym (g>g 1): w=O,Ig,; Wmin=6 mm
-·t-
b
3. Króciec wspawany w ścianę aparatu przy dostępie obustronnym (g:;I2 mm): w=0,7 ; Wm;n=6 mm; m=
6. Króciec dospawany do ściany aparatu przy dostępie tylko od zewnątrz: Pmin=3 mm; a=(IO+l3) mm Y lub U
p
--------~
------1
J'
D
r 197
cd. tablicy 4.24 7. Króciec dospawany do ściany aparatu przy dostępie tylko od zewnątrz (g~l2 mm): a=6mm
9. Króciec dospawany do ściany aparatu przy dostępie tylko od zewnątrz: a= 1/3 ; amin=6 mm; h= 6c-J O
l l
g
8. Króciec dospawany do ściany aparatu przy dostępie tylko od zewnątrz (g>12 mm): a=I/3 g; amin=6 mm
g
t
a K lub ZJ
198
Tablica 4.25 Wybrane symbole graficzne aparatów, maszyn i urządzeń
przemysłu
chemicznego
a) podstawowe elementy aparatury i armatury l. Naczynie
a) pionowe b) poziome
2. Nacz nie a) pionowe b) poziome
3. Nacz nie a) pionowe b) poziome
4. N acz nie a) pionowe b) poziome
5.
bezciśnieniowe
a)
otwarte
b)
u u
bezciśnieniowe zamknięte
a)
b)
D
D b)
o
D b)
tJ
D
m 7. Zgarniacz
~
6.
10.
Mieszadło
~
~'
Bełkotka
mowa
b)
(gazowa lub parowa) a)
b)
L
Zawór (ogólnie)
Lx::J 12. Zasuwa
--w--
-ł><}-
14. Zawór redukcyjny
13. Zawór zwrotny
próżniowe
a)
a)
a) dysza b) zraszacz
Ił.
a)
Urządzenie rozpylające (zraszające)
a) rurowa b) strumie-
ciśnieniowe
Wypełnienie
9.
-®--
-C23-
15. Klapa dławiąca
16. Klapa zwrotna
--0-
---0-
l 7. Zawór bez pieczeńsiwa
~
a) sprężynowy b) dźwigniowy (ogólnie
~ 8. Element grzejny
18.
Wskaźnik
a) cieczowskaz b) wskaźnik pływakowy
a)
b)
i!f 6
19. Odwadniacz
21. Kurek probierczy
r
~
oziomu cieczy
-<#+-
: <
b)
20. Lejek
Y 22. Syfon
nr--
r
'
199
l
cd. tablicy 4.25 b) aparaty i
urządzenia
do magazynowania ciał stałych, cieczy i gazów
l. Zbiornik otwarty a) pionowy b) poziomy
2. Zbiornik a) pionoWY b) poziomy
3. Zbiornik a) pionowy b) poziomy
5. Zasobnik
a)
b)
u
LJ
zamknięty bezciśnienioWY
b)
a)
DD ciśnienioWY
a)
---
uw a)
a) suchy b) mokry
b)
UM
Skład materiałów
sypkich b)
a)
a) odkryty b) pod dachem
CJ
~
~
8. Butla gazowa
4. Zbiornik kulisty
b)
6. Zbiornik gazu
7. b)
a)
a) jednospustoWY b) wie lospustoWY
Q
~
9. Beczka
IT
§
c) urządzenia do transportu gazów, cieczy i ciał stałych 4.
l. Pompa a) wirnikowa b) tłokowa
a)
__J
2. Wentylator
--EY--
b)
JL 3. Dmuchawa
+
Sprężarka
a) tłokowa b) wirnikowa
a)
·,,F~
b)
q
5. Smoczek (iniektor, eiektor)
--b--
200 cd. tablicy 4.25 6.
Przenośnik taśmowy
l O.
(transporter)
()
Przenośnik
wózkowv
l
()
7. Przenośnik ślimakowy
11. Przenośnik czerpakowy
---
'
,,,,,,,, ul-!'"""'[ l }
J 8. Przenośnik zgamiakowv
12.
Przetłocznik
13. Cysterna
~
\:c:::::::(>-9.
Przenośnik kubełkowy
a) otwarty b)
zamknięty
a)
14. Wózek, wvwrotka
-
b)
lo
o
l
5. Kruszarka walcowa 6. Kruszarka
t a) górnoosiowy
b) dolnoosiowy
stożkowa
L
201
cd. tablicy 4.25 l O. Sito
8. Gniotownik walco
askie
11. Sito obrotowe
12. Sito taśmowe
~ -----Th
a) dyzrnernbrator b) dezyntegrator
a:
Y
e) urządzenia do dozowania (napełniania i l. Waga (ogólnie) 2. Waga taśmowa
()
06
-
A
opróżniania
aparatów) 6. Dozownik łopatkowy (a) i talerzowy (b) a) ł
()
ł
......
T \,1
l ....a_~
o
4. Miernik cieczy objętościowy
- 1 i
p( l
;l
ll
tf
e~!
'l
1
l
===o---
8. Podajnik bębnowy (a) i tłokowy (b) a)
5. Dozownik materiałów sypkich (ogólnie)
}
\l~
~
ł
'
ł
7. Podajnik (dozownik) taśmowy
3. Miernik wagowy
0
b)
-
b)
_,J~
~ł
9. Podajnik wibracyjny (a) i łańcuchowy (b)
a)
\l;
~
b)
=---...
~--
l
202
cd. tablicy 4.25 f)
urządzenia
do mieszania cieczy, układów niejednorodnych i materiałów sypkich 6. Mieszalnik !opatowy z mieszadłem poziomym
l. Mieszalnik (ogólnie)
b)
a)
a) otwarty b) ciśnienwwy
łł
Y
i
2. Mieszalnik z mieszadłem pionowym (a)
i ukośnym (b) a) '
t
b)
'
ł
~ ~
3. Mieszalnik (autoklaw) z ogrzewaniem (chłodzeniem) zewnętrznym
J
--
11.
l
t::>
~
'
l l l l l l l l l l .... ~
~
7. Mieszalnik z mieszadłem
''
l?/
7L 7
ślimakowym
~~ c
8. Mieszalnik-ugniatarka
'
-~~ ł
l 4. Mieszalnik (autoklaw) z wewnętrznym elementem grzejnym
tl ...
9. Mieszalnik obrotowy (mieszarka bębnowa)
r
-<
l t>
T l
ł
\."
l O. Mieszarka walcowa
~~
(o~d)
-
203
cd. tablicy 4.25 g) aparaty do wymiany ciepła l. Wymiennik
ciepła
(ogólnie)
7.
Chłodnica
ociekowa
ł 2. Wymiennik ciepła płaszczowo-rurkowy o ólnie
8.
Chłodnica
powietrzna
•
u "rura w rurze"
.
:
ł
'
:
9.
Chłodnica
kominowa
.
4. W miennik cie a) spiralną b) płaską
11. W
arka mechaniczna
::L:::llllllllllllll
a) bezciśnieniowy
b) tzw. barometryczny
a)
b)
204
cd. tablicy 4.25 h) aparaty i
urządzenia
do suszenia 6. Suszarka wirnikowa tarczowa
l. Suszarka (ogólnie)
-
..__
::"-;·1?,~.:;-:~i~~ ..;
r-
~HffłfffH~ 7. Suszarka rozpyłowa
2. Suszarka komorowa: a) bezciśnieniowa, b) próżniowa
~')
"(""
b)
a)
w -iiJ-3. Suszarka taśmowa
-
l l~
'
r
f
-~l
---l
11..
~
9. Suszarka półkowo-tarczowa
) {p
-)~
~~ f-~~
5. Suszarka bębnowa
..
IJ • :c. !-'"".."'~
b)
-ł ©. .
-l©
-
.""":
p·'~·
f~·;..': ! .... ~i'i" .li'i .... .
t
4. Suszarka walcowa: a) bezciśnieniowa, b) próżniowa a)
Y
8. Suszarka fluidalna
---........, t l
-.L;
-
'
1-::..r=~~
l O. Tunel suszarniczy
....
)
1•
1
-
205
cd. tablicy 4.25 i) urządzenia do absorpej i i rektyfikacji') L Kolumna bez wypełnienia
(rozpyłowa)
b)
a)
3. Kolumna pólkowa b)
a)
2. Kolumna z
a)
b)
5. Absorber mechaniczn
*) - a)
bezciśnieniowe,
b)
ciśnieniowe
j) urządzenia do ekstrakcji 2. Kolumna z przegrodami mi
3. Kolumna pulsacyjna
206
cd. tablicy 4.25 k)
urządzenia
do krystalizacji
l. a)
2. K stalizator ślimako
3. K stalizator skrobako
l)
urządzenia
do oddzielania ciał
stałych
i cieczy od gazów
l. Se a) pyłu b) kropel
a)
///
b)
-[JJ6. Filtr worko
7. Elektrofiltr
207 cd. tablicy 4.25 l) urządzenia do oddzielania ciał stałych od cieczy i cieczy od cieczy 7. Filtr bębnowy a)
b)
8. Prasa filtrac
""liiiliiililii . l
ł
3. Klasyfikator
4. Hydrocyklon
ozwma
a
aill
b)
~Y l
l
[~
5. Filtr zbiornikowy: ozwma
a
a)
b)
a\~r
w 6. Filtr tarczo
/ d -c
ł
-
208
cd. tablicy 4.25 m) oznaczenie strumieni 2.
l. Gaz, ciecz
Pył, materiał
sypki
~
-[>
4. Aerozol, gaz zapylony
3. Zawiesina
~
~
Uwagi: l. Na oznaczenie aparatu, maszyny lub urządzenia nie mającego odpowiednika w wykazie symboli graficznych, rysuje się figurę o kształcie zbliżonym do obrysu danego aparatu (maszyny lub urządzenia), a w pole figury wpisuje odpowiednie objaśnienie (np. nazwę aparatu). Przykłady:
b) generator gazu
a) elektrolizer
t
l
_l
14a ..... V
ł
Generator
.-><..,.. ł
l
gazu
r.-
ozn. 14a - elektrolizer 2. Tworzenie oznaczenia urządzenia złożonego polega na odpowiednim zestawieniu symboli aparatów i elementów podstawowych, wchodzących w skład urządzenia. Przykład:
r
Aparat destylacyjny= zbiornik zamknięty + element grzejny + odwadniacz + kolumna półkowa + wymiennik ciepła + syfon + lej spustowy
r
~,
,......._.,
l l
l
l
ł
ł
f
l
'"
/
209
5. WYTYCZNE DOBORU MATERIAŁÓWKONSTRUKCYJNYCH 5.1.
Wiadomości
ogólne i wytyczne stosowania
W zakresie doboru materiału konstrukcyjnego, przedmiotem zainteresowania konstruktora są warunki techniczne i wymagania, jakim powinny odpowiadać materiały (głównie metale i ich stopy) oraz wyroby hutnicze (blachy, odkuwki i rury itp.), zakwalifikowane do budowy aparatury. Dotyczy to w szczególności materiałów przeznaczonych do wytwarzania aparatury ciśnieniowej, jakkolwiek techniczne warunki ich stosowania (przypisane stosownymi normami), nie ograniczają się jedynie do tego typu aparatów. Wymagania związane z wykorzystaniem materiałów i wyrobów hutniczych odnoszą się przede wszystkim do: -rodzaju (gatunku) materiału, -jego wytrzymałości, - podatności materiału na obróbkę plastyczną oraz do łączenia, -odporności na działanie korozyjne substancji. Wymienione cechy wskazują nie tylko na przydatność konstrukcyjną materiału, lecz także determinują dla niego szczegółowe warunki techniczne, jakie muszą być z konieczności spełnione przy wytwarzaniu aparatury procesowej - zwłaszcza podlegającej dozorowi. Warunki te i związane z nimi najważniejsze wymagania techniczne dla materiału konstrukcyjnego odnoszą się przede wszystkim do: a) wyznaczenia gatunku materiału przewidywanego do eksploatacji, przy określonych w projekcie parametrach technologicznych (temperatura, ciśnienie); b) określenia wymaganych właściwości mechanicznych materiału, a głównie jego wytrzymałości i wynikających stąd dopuszczalnych warunków jego stosowania, w zależności od typu aparatury i jej przeznaczenia. Podstawowym materiałem stosowanym przy wytwarzaniu aparatury przemysłowej jest stal, która ze względu na dobre właściwości mechaniczne, a w wielu przypadkach także fizykochemiczne, oraz stosunkowo niską cenę, w porównaniu z innymi wyrobami hutniczymi, jest obecnie (a zapewne i będzie) najczęściej stosowanym materiałem na elementy aparatury i pokrewne im konstrukcje. Stal jest przy tym gatunkiem materiału, w którym, dzięki możliwości regulowania zawartości węgla i pierwiastków stopowych oraz zmiany struktury drogą obróbki cieplnej, można osiągnąć różnorodne właściwości i dużą rozpiętość ich wartości. Z praktycznego punktu widzenia możliwe więc są odmienne rozwiązania konstrukcyjne, za pomocąróżnych gatunków stali. Właściwy wybór gatunku stali nie jest sprawą prostą i może w wielu przypadkach nastręczać wątpliwości. Wpływa na to wiele ubocznych czynników i okoliczności, które trzeba uwzględniać, a wynikają one zarówno z warunków eksploatacji aparatury, jak i specyficznych właściwości materiału. Dla elementów konstrukcyjnych wykorzystywanych w bardzo skomplikowanych warunkach procesowych, o wartości użytkowej stali decydować
210 może
bowiem cały zespół różnych właściwości mechanicznych, fizycznych i chemicznych, co bardzo ogranicza możliwości wyboru do kilku, a nawet do jednego gatunku stali. Zadaniem projektanta czy konstruktora, jest wówczas ustalenie cech, które mają najbardziej istotne znaczenie i zastosować je jako zasadnicze kryteria wyboru. Niekiedy zmusza to do kompromisu i zrezygnowania z części wymagań, ze względu na niemożność ich równoczesnego spełnienia przez jakikolwiek wyrób hutniczy. Należy wówczas ustalić, które cechy mogą mieć najbardziej istotne znaczenie i te zastosować jako kryteria doboru. Tymi kryteriami mogą być nie tylko właściwości charakterystyczne dla warunków eksploatacji materiału, jak np. granica plastyczności, odporność korozyjna, właściwości mechaniczne w podwyższonej temperaturze, ale również i względy technologiczne, wskazujące na możliwość wykonania niektórych operacji wytwórczych, jak chociażby spawalność, podatność do kształtowania (tłoczenia) itp. Należy również wziąć pod uwagę postać wyrobu hutniczego (blacha, rura i in.), gdyż może ona stanowić czynnik decydujący o doborze gatunku stali dla wykonania określonego elementu aparatury. Wreszcie, obok przesłanek technicznych, przy doborze gatunku materiału należy kierować się względami ekonomicznymi. Udział kosztów materiałowych w krajowym przemyśle jest stosunkowo duży (ponad 50 %) i z tego względu prawidłowy wybór wyrobu hutniczego, z gatunku naj tańszego, ma istotne znaczenie ekonomiczne. Ogólnie ujmując, za najwłaściwszy materiał, np. gatunek stali, należy uznać taki, który zapewni żądane właściwości wytrzymałościowe i określoną trwałość eksploatacyjną elementu konstrukcyjnego, przy korzystnie niskim koszcie wykonania elementu, a w konsekwencji i aparatu. Tych złożonych problemów nie można raztrzygać w sposób szablonowy, ani nie można w takiej sytuacji sugerować sztywnych schematów postępowania. Konstruktor powinien w każdym przypadku przeanalizować wszelakie okoliczności związane z wyborem materialu oraz rozważyć rozmaite przesłanki wyboru - z pełną świadomością spodziewanych skutków technicznych, technologicznych i ekonomicznych. Pomimo wielu rozbieżności w ocenie jakości materialu konstrukcyjnego, można jednak wskazać na pewne ogólne zasady prawidłowego jego doboru, a stali w szczególności. Ograniczyć się można przy tym do takich jej cech użytkowych, które przede wszystkim wpływają na trwałość oraz niezawodne działanie aparatu (jego elementów). I tak, dla potrzeb budowy (wytwarzania i naprawy) aparatury przemysłowej, tworzywa konstrukcyjne można scharakteryzować zasadniczo pod kątem ich przydatności w zakresie: a) parametrów eksploatacyjnych i środowiska użytkowania aparatury, co wiąże się z określeniem wytrzymałości materiału oraz jego odpornością na substancje korozyjne; b) obróbki technologicznej materiału, odniesionej zasadniczo do formowania (obróbka plastyczna), wzajemnego łączenia (spajanie) czy też nadania mu po przetwarzniu odpowiednich cech mechanicznych (obróbka cieplna). W obu przypadkach konstruktorowi aparatury przemysłowej potrzebna jest dokładna znajomość oddziaływania powyższych czynników na materiał, tym bardziej, że w większości przypadków działają one równocześnie, a także nieraz współzależą od siebie.
5.2.
Właściwości wytrzymałościowe
przy
podwyższonej
temperaturze
Z praktycznego punktu widzenia, materiały konstrukcyjne przeznaczone do wykorzystania podwyższonej temperaturze (praktycznie powyżej 200 °C), powinny odznaczać się zdolnością utrzymywania swych właściwości użytkowych przez odpowiednio długi czas. Ze względu na odpowiednie właściwości mechaniczne, tworzywami stosowanymi w zakresie podwyższonej temperatury są przeważnie metale i ich stopy (z tworzyw niemetalicznych jedynie niektóre materiały pochodzenia mineralnego mają wysoką odporność na podwyższoną w
211 temperaturę,
jednak z uwagi na dużo gorsze od metali właściwości mechaniczne stosuje się je na wykładziny ochronne i materiały izolacyjne). Podczas eksploatacji aparatury właściwości użytkowe materiału konstrukcyjnego ulegają najczęściej zmianie. Wywołane to jest bądź procesem samorzutnym, który w podwyższonej temperaturze ulega przyspieszeniu, bądź też jest to rezultat oddziaływania czynnika zewnętrznego, związanego z technologicznymi warunkami eksploatacji aparatury. Istotnego znaczenia nabierają przy tym takie czynniki jak: a) temperatura, w jakiej materiał jest użytkowany; b) naprężenie (statyczne i dynamiczne),jako obciążenie fizyczne materiału; c) czas trwania obciążenia. Wraz ze wzrostem temperatury następuje stałe zmniejszanie się właściwości sprężystych materiału, a w konsekwencji ulega on plastycznemu odkształceniu, co jest równoznaczne ze zmniejszaniem się wytrzymałości mechanicznej konstrukcji. Lecz zapoczątkowanie odkształcenia trwałego zależy nie tylko od temperatury, ale związane jest także z wartością oddziaływującego na materiał obciążenia (naprężenia) oraz z czasem jego trwania. Wzrost temperatury ułatwia przy tym powstanie odkształcenia plastycznego (tzw. pełzanie materiału), które przy niższej temperaturze, przy danym stanie naprężenia i czasie jego trwania, jeszcze nie mogłoby nastąpić; np., w temperaturze otoczenia elementy konstrukcyjne działają z reguły przy naprężeniu nie przekraczającym sprężystego - czas działania nie ma wówczas praktycznie żadnego znaczenia. Typowy wpływ niektórych czynników na właściwości mechaniczne metali w podwyższonej temperaturze przedstawiono na rys. 5.1. Przebiegi linii naprężenia (rys. 5.la) wskazują, że w stalach węglowych wyraźne zmniejszenie plastyczności występuje powyżej 400 "C; w stalach stopowych punkt ten jest przesuniety wyżej, nawet do 500 "C. I chociaż do takiej temperatury czas trwania obciążenia jest często mało istotny, to dla oceny właściwości mechanicznych materiału czas ten oraz stopień obciążenia są zawsze określone (rys. 5.1 b,c). Ponieważ na charakter odkształcenia materiału wpływ wywiera zarówno temperatura jak i czas trwania oraz wartość występującego naprężenia, pełny obraz odkształcenia danego materiału można uzyskać wyznaczając krzywą pełzania przy różnej temperaturze i dla wielu wartości naprężeniajednocześnie- rys. 5.ld. Pozwala to wyznaczyć, przynajmniej w przybliżeniu, wytrzymałość materiału na pełzanie w określonej temperaturze. Sytuację taką uwzględnia się przy projektowaniu aparatury (lub jej elementów). O ile więc w obliczeniach konstrukcji działającej przy temperaturze otoczenia (lub niewiele wyższej) wykorzystuje się wartości charakterystycznych właściwości wytrzymałościowych, otrzymane ze statycznej próby na rozciąganie w temperaturze pokojowej (np. Rm , R.,), to dla podwyższonej temperatury eksploatacji materiału nie można opierać obliczeń konstrukcyjnych na wynikach takiej próby - ze względu na istotną zależność wytrzymałości plastycznej materiału stalowego od czasu trwania obciążenia. Stąd, w zakresie temperatury do (350~400) "C - kiedy to czynnik czasu oddziaływuje mniej istotnie - obliczenia wytrzymałościowe bazują na wartości granicy plastyczności dla odpowiedniej temperatury najczęściej
( R~ lub R~. 2 ), natomiast przy jeszcze wyższej temperaturze eksploatacji konstrukcji podstawowym wskaźnikiem dla tych
obliczeńjest wartość
granicy pełzania (RI(<Jt).
względnie
czasowa wytrzymałość na pełzanie (Rz(<Jt)· O wyborze do obliczeń konstrukcyjnych wielkości określającej wytrzymałość materialu (np. ścianki elementu aparatu) decyduje temperatura materiału, a ściślej jej relacja względem tzw. temperatury granicznej. Przez temperaturę graniczną rozumie się taką wartość, przy której granica plastyczności przyjmuje taką samą wartość co czasowa wytrzymałość na pełzanie, tzn. kiedy Re( t)= Rz(<J(t), co przedstawiono na rys. 5.2.
212 Jeżeli
w danych materiałowych brak jest określenia temperatury granicznej to na podstawie relacji Re=f(t) i Rz(r)=f(t) lub Rt(r)=f(t), można opracować przebieg tych funkcji - niekiedy z uwzględnieniem umownej granicy plastyczności Ro,z=f(t) - i ustalić wartość temperatury granicznej dla danego gatunku materiału (rys. 5.2). Według danych normalizacyjnych można ogólnie przyjąć, że wartość minimalna temperatury granicznej średnio wynosi: 380 °C dla stali węglowych, 420 °C dla stali niskostopowych i 525 °C dla stali stopowych austenitycznych.
a)
b) 10
600
l }. 1 . l . MN Wytrzymatosc na rozc•ogame
-;;;2"
"" """'
·o
-~ 400
GraniZa
~
o E >-
•t.
-
~200
3:
100
•
l/
200
300
400
Przew~żeni~ 1 ~ .. t---.. Udarn osc Wyd tui en i e
o
l
l
100
200
300 400
415,0 ·N ~
~
"1:J 2.5
>-
3:
// 1/
((,__ v
o
.,~
o
Ol lO
U)
/
V
./
f" 500
sso·c750
1000 1250 h
Czas
500 600 c
l.-- V
1
o
l"\
"' .
>-
...o
c
o(,
!-'
•
.!!
plostyczności l Ro2l
~
/
7,5 f-u
/ V
-
4
MJ/m 2 3
·o o c L. 1 o
2 •III
"1:J
500 • c
o=> Czas
Temperatura 600r--,---,--~---r--~--~~~
MN -;;;2"~~---+--4---+-~--~--~
OL-~L-~---L---L--~--L---~
400
450
500
Temperatura
Rys. 5.1.
Właściwości
550 ·c
200
400
soo
eoo
1ooo ·c
Temperatura
mechaniczne metali w temperaturze podwyższonej: a) charakterystyka stali; b) wpływ temperatury na przebieg pełzania stali węglowej; c) wpływ naprężenia na pełzanie stali austenitycznej; d) wytrzymałość na pełzanie (l 000 h) różnych stopów wytrzymałościowa
213
-........ 200 MN
~ o".J
Ql).
~
-;;;T
l'
150
c..,
1)0 •
~c; ~
Q)
\
~
cQ) 100
~
o~
·N
CI> L..
a. o
'c Vo. o.o oo
z
"" o.,~ ~
50
/
'o
o 200
250
300
350
t gr •404 "C 450
o
c
Temperatura
Rys. 5.2.
Wytrzymałość
stali St41K w
podwyższonej
temperaturze
Występująca
dla wyrobów hutniczych duża różnorodność niektórych właściwości wytrzymałościowych (wartości Rm , Re , Ro.2 , Rz(<) , Rl(<) i in.), pozwala w praktyce - dla przewidywanego obciążenia konstrukcji - na dość dokładny wybór odpowiedniego gatunku materiału. O dopełnieniu innych wymogów dla materiału konstrukcyjnego, jak np. odporność korozyjna, pamięta się, mając na uwadze warunki realizacji procesu w konstruowanym aparacie.
5.3.
Odporność
korozyjna
materiałów
konstrukcyjnych
Niejeden aparat lub jego elementy konstrukcyjne z góry są przeznaczone do eksploatacji w środowisku wykazującym mniejszą lub większą agresywność korozyjną. Oznacza to, że wymagana skuteczność ochrony konstrukcji przed korozją powinna być przewidziana na etapie projektu. Należy przyjąć, że materiał konstrukcyjny powinien zapewniać prawidłowe działanie oraz trwałość aparatury, w określonych warunkach jej eksploatacji, przez pewien przyjęty okres czasu. Należy również pamiętać - na co zwracano już uwagę - o stronie ekonomicznej decyzji, tak aby koszt wykonania elementów aparatury był możliwie mały. Równolegle trzeba zwrócić uwagę na skalę produkcji wytwarzanej substancji oraz czas produkcji wg przyjętej technologii (okres amortyzacji). W przypadku, gdy wytwarzanie konkretnej substancji jest
214 realizowane na małą skalę i przez krótki okres czasu, może okazać się celowe - z ekonomicznego punktu widzenia - zastosowanie materiału taniego i przyjęcie zasady częstej wymiany aparatury (czy też jej elementów). Gdy surowce są przetwarzane w dużej ilości na wartościowy produkt, a przy tym w czasochłonnym procesie technologicznym, to odporność korozyjna materiału ma niejednokrotnie decydujące znaczenie, co często prowadzi do wyboru materiału droższego, ale zapewniającego ciągłość produkcji. Najważniejszym i najczęściej wykorzystywanym materiałem w konstrukcji aparatury przemysłowej jest stal. Szerokie zastosowanie znajdują również i inne materiały hutnicze, jak żeliwo, staliwo, stopy miedzi, aluminium itd., a ostatnio także takie metale jak tantal, tytan, wolfram i in., znane z dobrych właściwości mechanicznych, jak i z dużej odporności na działanie agresywnego środowiska. Informacje dotyczące odporności korozyjnej różnych materiałow, a w szczególności stali i stopów metali, mają pierwszoplanowe znaczenie w przypadku: a) konieczności stosowania metali w agresywnym środowisku korozyjnym; b) wykorzystywania wielu materiałów przy podwyższonej temperaturze, kiedy występuje korozja gazowa, a głównie tzw. zgorzelinowanie metali. W obu przypadkach najczęściej stosuje się specjalne stale wysokostopowe, natomiast w pozostałych, tj. w środowisku mało agresywnym korozyjnie, stale węglowe lub niskostopowe, godząc się równocześnie z ich naturalną skłonnością do korodowania. Należy jednak zaznaczyć, że uzupełnienie składu chemicznego stali węglowej lub innych materiałów hutniczych o określone dodatki stopowe (Cu, Si, Ni, Cr, Mo i in.) znakomicie zwiększa odporność korozyjną, nawet na działanie szczególnie agresywnego środowiska, na co powinno zwrócać się uwagę przy wyborze materiału hutniczego. Grupę materiałów metalowych, które wykazują zarówno dobre właściwości mechaniczne (także przy temperaturze podwyższonej), jak i zadowalającą odporność na środowiska agresywne chemicznie, stanowią tzw. stale odporne na korozje (np. IH18NIOT). Trzeba jednak pamiętać, że wbrew rozpowszechnionemu mniemaniu, stale te ulegają korozji. Poza wieloma czynnikami, zależy to przede wszystkim od środowiska korozyjnego. W praktyce istnieją bowiem takie substancje (np. roztwór kwasu solnego), w których stale odporne na korozję są niewiele trwalsze niż konstrukcyjne stale węglowe. Parametrem określającym wprost przydatność materiału do stosowania w danych warunkach korozji i pozwalającym przewidzieć czas pracy elementu aparatu jest szybkość korozji. Najbardziej miarodajną oceną tej wielkości jest głębokość na jaką przeniknęło zniszczenie materiału w określonym czasie (wartość tę w konstrukcji aparatury określa się często jako średnią szybkość ścieniania). Szybkość korozji określana jest także na podstawie straty (ubytku) masy z powierzchni elementu w czasie. W takim ujęciu odporność materiałów stalowych na działanie chemicznie agresywnego środowiska odpowiada warunkom przedstawionym w tabeli 5 .l. Wybór stali o określonej odporności na korozję, dla konkretnego zastosowania, może mieć charakter wyboru preferencyjnego lub optymalnego - w obu przypadkach jednak uzasadnionego ekonomicznie. W pierwszym, wybiera się materiał wg najistotniejszej właściwości dla danego zastosowania (np. długotrwała eksploatacja w środowisku agresywnym korozyjnie), rezygnując z innych; w drugim - kojarzy się żądania wynikające z paru cech materiału oraz jego otoczenia. Zasadniczymi informacjami wpływającymi na taki wybór są m.in.: - rodzaj środowiska korozyjnego (skład chemiczny, temperatura itp.), - żądana czystość produkowanej substancji, - żądana wytrzymałość przy temperaturze stosowania, -przewidywana obróbka technologiczna (np. wykończenie powierzchni), - metoda łączenia elementów aparatury.
215 Tabela 5.1 Skala odporności korozyjnej materiałów stalowych Trwałość
Okres zużycia wyrobu
korozyjna
Grupa odporności
Szybkość
materiału
korozji mm/rok
2
Ubytek masy, g/(m ·doba) Stal, staliwo
Stal nierdzewna, kwasoodporna, żaroodporna
nie określa
się
1- całkowicie trwałe'>
poniżej
0,00 l
nie określa się
II- bardzo trwałe l)
(l 0+ 100) lat
III- trwałe'>
0,01+0,10
(l-eJO) lat
IV- o małej odpomości 2 >
0,10+1,0
(0,1-cl) lat
V- mało trwałe3 >
do 36 dni
VI- nietrwałe 3 >
0,001 +0,01
1,0+ l o powyżej
10
poniżej
0,0204
poniżej
0,021
0,020+0, 197
0,021 +0,217
0,197+2,0
0,217+2,17
2,0+20
2,17-o-21,7
20+200
21,7+217
powyżej
200
powyżej
217
l) stosowanie stali bez zastrzeżeń, 2) na elementy mało odpowiedzialne, 3) stosować nie wolno
Wymienione czynniki wpływają nie tylko na intensywność korozji, ale mogą także prowadzić do zmiany jej charakteru, np. z korozji równomiemej na wżerową, co naturalnie komplikuje zagadnienie wyboru materiału. Wybór ten mogą istotnie ułatwić informacje zebrane w okresie eksploatacji aparatury czy innych urządzeń technologicznych. Wykorzystywanie w wielu gałęziach przemysłu różnych materiałów daje bowiem możność rejestracji oraz oceny zaistniałych przypadków uszkodzenia rozmaitych elementów konstrukcyjnych. Wymagania stawiane przy doborze różnych gatunków stali scharakteryzowano w tabeli 5.2. Dodatkowo, w tabeli 5.3, zwrócono uwagę na wybrane gatunki stali zalecane przy wytwarzaniu aparatury narażonej na działanie podwyższonych parametrów technologicznych. Działanie korozji zwiększa się znacznie ze wzrostem temperatury, co zależy w dużym stopniu także od środowiska, z którym materiał się styka. Przy korozji tworzyw metalowych istotnego znaczenia nabiera zwłaszcza tzw. korozja gazowa, charakteryzująca odporność metali na zgorzelinowanie, tj. proces utleniania w atmosferze gorącego gazu. Spowodowany tym procesem ubytek masy materialu (najczęściej powierzchniowy), zależy zarówno od temperatury ośrodka, jak i czasu. Uwzględnić przy tym należy, że dla każdego materiału stalowego jest określona pewna charakterystyczna temperatura, powyżej której utlenianie w atmosferze gazu zachodzi f1i1 tyle gwahownie (warstwa zgorzeliny złożona z tlenków żelaza nie ogranicza dyfuzji tlenu), że używanie takiego materiału do wytwarzania aparatury narażonej na korozję gazową staje się niecelowe. Stąd, w opisie właściwości stali, podawana jest często tzw. graniczna temperatura żaroodporności (tabela 5.2), określająca stan, powyżej którego rozpoczyna się intensywne zgorzelinowanie (np. dla kotłowej stali węglowej K l O temperatura ta wynosi ok. 500 °C).
216 Tabela 5.2 Stalowe materiały hutnicze i ich przeznaczenie a) stale na blachy Gatunek stali
Grubość
wyrobu, mm 2
l
St3S St3SX St4S St4SX itp. 20 35 45 itp.
Gwarantowana temperatura eksploatacji, o c')
Przeznaczenie
3 Blachy konstrukcy_" ne
4
300 do 100
18G2A
300.;.400 (ok. 500)
uniwersalne oraz blachy grube ze stali konstrukcyjnych do ogólnego przeznaczema;
do 150
400.;.450 (ok. 500)
na odpowiedzialne nośne elementy konstrukcji spawanych (zbiorniki zwykłe, ciśnieniowe itp.)
16.;.50
(ok. 400) Blachy kotłowe
St36K St41K St44K
3.;.120
20M
60+100
15HM
3.;.6 i 8+60
400 (450)
walczaki kotłowe, zbiorniki zwykłe i ciśnieniowe, wymienniki ciepła
500 (550) 550 (550)
walczaki kotłów wysokoprężnych, dna sitowe wymienników ciepła itp. walczaki, zbiorniki, dna sitowe itp.
b) stale do wyrobu rur Rury ogólnego przeznaczenia R35 R45
200
18G2A
PNIH-74219
450 (500)
na rurociągi ogólnego przeznaczenia oraz inne elementy konstrukcyjne
19G2
BN/0648-81
450
na rurociągi ogólnego przeznaczenia
wg
Rury kotłowe KIO 450.;.478 (ok. 500)
K18
16M 15HM IOH2M 12HMF
wg PNIH-74219
500 (550) 550 (575) 560.;.580 (600)
komory podgrzewaczy wody, l wymienniki ciepła, rurociągi itp. komory podgrzewaczy wody, przegrzewacze pary, wymienniki ciepła, przewody wody gorącej, rurociągi pary itp. przegrzewacze pary, wymienniki ciepła, rurociągi itp. przegrzewacze pary, przewody wody l gorącej, pary itd. przewody wody oraz pary, rurociągi oraz inne elementy aparatury
217 cd. tabeli 5.2 c) wyroby ze stali nierdzewnej i kwasoodpornej IJ l
2
1Hl3 OH13J Hl7 Hl7N2 OH17T OH18N9 1Hl8N9T 1Hl8N9 Hl8NlOT
a, b, c a, c c c a, b, c a, c a, b, c c a, b, c
3
4
600 (800)
wszelkiego typu urządzenia i aparaty, oraz różne elementy aparatury procesowej przeznaczone (głównie) do eksploatacji w temperaturze podwyższonej
urządzenia przemysłowe
700
wszelkie
550
aparaty i urządzenia wymagające dużej odporności na płyny korozyjne
d) wyroby ze stali żaroodpornej i żarowytrzymałe/l H5M
b
650
(650)
2Hl7
a
800
(800)
HIJJS
a, c
950
(950)
Hl8JS
a, c
1050
(1050)
H24JS
a
1220
(1200)
H25T
b
1100
(1100)
Hl8N9S
b
850
(850)
rury na elementy aparatury,
kotłów
l parowych itp. części
aparatury eksploatowane temperaturze części żaroodporne aparatury procesowej oraz kotłów parowych; przegrzewacze pary, kołpaki, rury pieców, itp. w
podwyższonej
części mało obciążone mechanicznie; wszelkie elementy aparatury obciążone mechanicznie części aparatury; wszelkie elementy
*) w nawiasie podano przybliżoną temperaturę żaroodporności materiału w środowisku utleniającym (w niektórych przypadkach do osiągnięcia po dodatkowej obróbce cieplnej); l) a- blachy o zakresie grubości (0,5-;-40) mm, b- rury konstrukcyjne o średnicy zewnętrznej (10,2+508) mm, c- pręty okrągłe (odkuwki) o średnicy zewnętrznej (8-;-80) mm; 2) a- blachy o zakresie grubości (8+40) mm (dla stali H25T i H 18N9S 2-;-40 mm), b- rury konstrukcyjne o średnicy (l 0,2+508) mm, c- pręty okrągłe (odkuwki) o średnicy (8-;-80) mm oraz (110-;-160) mm dla H5M, H25T, H24JS, H18N9S
Należy
jednak zwrócić uwagę na fakt, że w określonych warunkach eksploatacji aparatury stali na korozję gazową może być zróżnicowana. Zależy to m.in. od takich czynników jak: stopień mechariicznego uszkodzenia powierzchni materiału, zakres i charakter zmiany jego temperatury, a także od obecności agresywnych osadów. Z praktycznego punktu widzenia istotne jest więc wskazanie na taką najwyższą wartość temperatury, przy której zapewniony jest długotrwały okres eksploatacji danego gatunku stali (tabela 5.2). Taką graniczną (gwarantowaną) wartość temperatury eksploatacji danego wyrobu hutniczego, o ile jest ona znana, podaje się w jego kartotece materiałowej. odporność
218 Tabela 5.3 Zalecane gatunki stali dla wybranych warunków procesowych Gatunek stali
Parametry obliczeniowe
o gwarantowanej
udarności
bez gwarantowanej
udarności
-40 < ta ,;; 200 °C 0,07 < Pa,;; 2,0 MPa
ST36K, St41K, St44K; KlO, Kl8; OH13, OH18N3, 1H18N9, IH18N9T, 15HM
St2S, St3S, St3SX, St3Y, St4S, 10, 15, 20
200
St3SU, St4SU; St36K, St44K, K10, K18; OH13, OH18N9, 1Hl8N9, IHI8N9T, 15HM
St2S, St3S, St4S; 10, 15, 20
300 5,0 MPa
St36K, St4IK, St44K, KIO, KI8; OH13, OHI8N9, IHI8N9, IHI8N9T, 15HM
Ogólnie można przyjąc, że stale węglowe zachowują dość dobrą żaroodporność do temperatury ok. 450 °C, a stale niskostopowe wystarczająco dobrą do ok. 550 °C, co pokrywa się praktycznie z zakresem· stosowalności tych stali ze względu na wymagane właściwości wytrzymałościowe w podwyższonej temperaturze. Znacznie większą odporność na zgorzelinowanie wykazują natomiast stale wysokostopowe, żaroodporne i żarowytrzymałe (tabela 5.2).
5.4.
Właściwości
technologiczne
materiałów
W procesie projektowania aparatury, zachodzi niejednokrotnie potrzeba ustalenia wymagań dotyczących możliwości wykonania operacji technologicznych, określonych tokiem produkcji. Przy doborze materiału uwzględnić należy więc także takie jego cechy technologiczne, które mogą mieć wpływ na sposób wytwarzania elementów aparatury. Najważniejsze z tych cech odnoszą się do: a) kształtowania; b) spajania- rozumianego jako zdolność tworzenia trwałych i szczelnych połączeń, uzyskiwanych drogą spawania, zgrzewania, luto-spawania itp. Na kształtowanie elementów (wyrobów hutniczych) składa się głównie obróbka plastyczna na zimno lub gorąco (walcowanie, wytłaczanie, gięcie, kucie itp.), która powinna być zgodna z wymaganiami dla stosowanego gatunku materiału. Warunki (ograniczenia) techniczne wynikające z obróbki plastycznej stalowych wyrobów hutniczych są najogólniej rzecz biorąc następujące:
- gięcie na zimno blach jest możliwe na promień krzywizny powyżej l Og0 (gdy nie przewiduje się wyżarzania normalizującego), - dla wytłoczek z blach (np. den wypukłych) o grubości większej od 5 mm konieczne jest wyżarzanie elementu, o ile nie jest ono normalnym stanem obróbczym po tłoczeniu,
219 - dla rur giętych dopuszcza się takie zrnniej szenie grubości ścianki aby grz:0:0,8g0 przy średnicy rury dz:O;J 02 mm, grz": g0 dla dz> l 02 mm. Sposób realizacji obróbki plastycznej wynika zasadniczo ze stosowania określonej technologii przetwarzania oraz urządzeń do tego przeznaczonych. Decydujące w tej mierze jest na ogół doświadczenie wytwórcy aparatury. Dalsze wyrnagania techniczne, w tym szczególnie odnośnie do złącz spajanych, wynikają dodatkowo z istoty konstrukcji elementów aparatury, także jako nieodłączny podmiot obliczeń wytrzymałościowych. Uwagę czytelnika na te zagadnienia zwraca się więc w innym miejscu (rozdz. 2 i 3) .
._ : _ e - - - r:,_
••~tr:~··
.
-+
l
~
r-;--'T' -+-++-++++,+1++++--+--+---f-;--~-+-.--1 ~~ l l , T-- -
r_i --T ~"""'- -t l
j·-·t~-
--1
f---i- l--+"----il-t--1---l--+-l---+----i--. f - ·---l--1---t---+---+!,--1---+--+--+-+-+--}f-----!·---+=:-i= ~~ !.
'
l
l
'
221
6. KARTY MATERIALOWE STALOWYCH WYROBÓW HUTNICZYCH Poprawne konstruowanie aparatury procesowej Gej elementów) powinno wymagać we wszystkich przypadkach kompleksowej analizy czynników mogących mieć wpływ na dobór materiału konstrukcyjnego, a metali w szczególności. Znajomość oddziaływania wielu czynników na właściwości i cechy konstrukcyjno-technologiczne materiałów stalowych daje konieczną podstawę do przeprowadzenia takiej analizy (por. rozdz. 5). Podstawowe wskazówki, mogące dać użytkownikowi możność właściwej oceny materiału konstrukcyjnego z punktu widzenia jego przydatności technicznej, zestawia się na ogół w formie zwartej, w postaci tzw. kart materiałowych (względnie innych wytycznych stosowania wyrobów hutniczych). Zawarty w takiej karcie zbiór informacji ma na celu zwrócenie uwagi konstruktora na wszystkie poznane już cechy materiału i wynikające z nich najkorzystniejsze jego zastosowanie. Nadmienić przy tym należy, że do budowy (naprawy) aparatury ciśnieniowej powinny zostać użyte materiały i wyroby hutnicze, na które wytwórca wystawia atest badań. Dokument taki stwierdza, że materiał odpowiada określonym dla niego normom, a wykonany z niego wyrób hutniczy spełnia warunki techniczne, kwalifikujące go do praktycznego wykorzystania. W stosunku do stali, które znąjdują najliczniejsze zastosowanie w konstrukcji aparatury przemysłowej, karty materiałowe (siłą rzeczy opracowane w ograniczonej formie), zestawiono na następnych stronach skryptu w formie tabel. Wskazano w nich na podstawowe przeznaczenie niektórych stali, jak również scharakteryzowano podstawowe właściwości, istotne z konstrukcyjnego punktu widzenia. Uwzględniając rodzaj i przeznaczenie wyrobu hutniczego (blacha, rura, pręt itp.), w kolejnych kartach materiałowych zestawiono następujące typy i gatunki stali: • stal węglową zwykłej jakości (ogólnego przeznaczenia): St3S, St3SX, St3SY, St4S, St4SX, St4SY; • stal węglową konstrukcyjną wyższej jakości (ogólnego przeznaczenia): 20, 45, 20G; • stal węglową na rury przewodowe i konstrukcyjne: R35, R45; • stal na blachy kotłowe: St36K, St41K, St44K, 20M, (15HM) 1); • stal na rury kotłowe, odkuwki i pręty dla energetyki: KlO, K18, 16M, lSHM, 10H2M, 13HMF; • stal odporną na korozję (nierdzewna i kwasoodporna): 1H13, OH17T, 2Hl7N2; • stal austenityczną (odporną na korozję): 1H18N9T, 1H18NlOT; • stal żaroodporną i żarowytrzymałą: H13JS, H24JS, H25T
l) w grupie stali dla energetyki
, i
222
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal węglowa zwyklej jakości (ogólnego przeznaczenia)
St3S St3SX St3SY
Rodzaj wyrobu Blachy cienkie: PNIH-92131 13lachy grube i uniwersalne: PNIH-92120 Pręty i kształtowniki: PNIH-93000 Pręty walcowane: PN/l-l-93015 Pręty ci1 gnione: PNIH-93014 p Skład c Mn Si chem.,
,;;0,22
%
o;; l, l
o
*)
s
,;;0,050 Właściwości
Norma gatunku: PN/H-84020 Cr Ni Cu Al
,;;0,030
,;;0,30
,;;0,30
Grubość,
Re· 10-7
mm
Nim
,;;]6
23,5
l6c-40
22,5 20,5
4Qc J 00
Rm·lO
2
Nim
2
38+49
z
As % 26 25 23
%
w temp. KM·l0-
N·mlm
5
2
E· 10-7 kNim
Temp.,
2
22
38-;-47
21
25
2
As %
St4SY: 0,05-<-0,17%
podwyższone
Temperatura graniczna, °C
17,7 16,7 13,7 12,8 li ,8
dla St3S
Nim
St4SX: s;0,07%
200 250 300 350 400 450 500 550 600
Temr eratura, °C -7 Re· lO N/m
c
Re·I0-7
*) St4S: O, 15-<-0,3 %
w temperaturze
2
o
obniżonej
21
Pręty ciągnione
;o,O,Q2
mechaniczne
w temperaturze pokojowej -7
,;;0,30
17,7 16,7 13,7
2 -7 E· lO , kNim
18,2
16,2
17,2
(przy ~ ~ R,1105)
15,2
Te m pcratura, °C Rvw4
Rvws RzJw4
~ m
R,;Io5 Właściwości
20 Temperatura, °C A., Wl(m·K) 54,7 6 (od 20 °C) OC 0 ·1 0 , 1/K Zakres temp., °C Cp, kJ/(kg·K)
20 0,469
fizyczne
100
200
300
400
500
600
52,9 11, l
50,0 12, l
47,1 12,9
44,2 13,5
40,7 13,9
14,1
100+150 150-<-200 200-<-250 250-<-300 300-<-350 350-<-400 400-<-450 0,544 0,532 0,569 0,594 0,628 0,502 0,519 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatac·i, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Wyżarzanie odprężające
Hartowanie
Temp., °C 890-<-920 600+650
300
(pręty)
Spawanie - spawalność dobra wszystkimi metodami;
Obróbka plastyczna Temp., °C Obróbka na gorąco 900-<-1200 - zabieg cieplny nie wymagany Formowanie zimne możliwe przy małej deformacji elementów
MA-,f
Vtt>0 ·~vt:-.
,!;;;zurr
223
'
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu
Typ stali
Blachy cienkie: PNfH-92131 Blachy grube i uniwersalne: PNfH-92120 Pręty i kształtowniki: PNfH-93000 Pręty walcowane: PN!H-93015 Pręty_ ci
c
Skład
chem_,
zwykłej jakości
(ogólnego przeznaczenia)
Mn
Właściwości
Grubość,
w tern eraturze -20 •c 7 Rm·I0-7 Re-10z As 2
mm
Nim
<16
27,5
16+40
26,5
40+100
24,5
Nim
St4S St4SX St4SY
węglowa
Norma gatunku: PN/H-84020 p Si s Cu St4S: 0,15-c0,3; St4SX: :o:0,07 <;0,050 s0,050 St4SY: 0,05-cO, 17
:0::0,25
%
Stal
Gatunek stali
2
%
%
mechaniczne w temp_ KM-10- 5 N·m/m
2
E·I0-7 kN/m
Temp_,
2
•c
obniżonej
Re-10-
Nim
2
7
As %
24 44+55
20,6
23 21
Pręty ciągnione
22,5
<60
39-c51
20,6
23 w temperaturze
Temreratura, Re-10N/m
•c
7
podwyższone-
Temperatura graniczna, °C
200 250 300 350 400 450 500 550 600 19,1 17,7 15,7
2
-7 2 E· lO , kN/m ~emperatura,
18,1
16,2
17,2
(przy
R!, = R7lto5)
•c
Rv1o4
Rvws Rvw4
!% m
Rz~ws
Właściwości fizyczne
20 Temperatura, •c A., W/(m-K) 54,6 6 oc,-10 , 1/K (od 20 •c) Zakres temp_, •c Cp, kJ/(kg·K)
20 0,469
100
200
300
400
500
52,9 II, l
50,0 12, l
47, l 12,9
44,2 13,5
40,7 13,9
600
IOO-cl50 150-c200 200-c250 250+300 300-c350 350-c400 400-c450 0,569 0,628 0,502 0,519 0,532 0,544 0,594 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp_ , •c
Spawanie spawalność dobra; Gwarantowana temperatura ekspicatac- i, 'C Temp_, •c Obróbka plastyczna Temp., •c -dla g<25 mm obróbka Obróbka cieplna cieplna niekonieczna; 880+910 Normalizowanie Obróbka na gorąco 850-cl!OO 600+650 Formowanie zimne możliwe przy - po spawaniu zabieg Wyżarzanie odprężające cieplny zbędny małej deformacji elementów Hartowanie 300 (pręty)
224 Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Rodzaj wyrobu
Stal
Blacha gruba: PN/H-92135 Blacha cienka: PN/H-92129 Pręty ciągnione: PN/H-93014 Pręty walcowane i kształtowniki: PN/H-93001 p Mn Skład c Si chem., 0,17+ 0,35+ 0,17+ ";0,040 -<-0,24 -<-0,65 -<-0,37 % Właściwości
Grubość,
w temJeraturze -20 °C -7 Rm·IO z As
Re· 10-7 2
mm
N/m
<80
24,5
41
80-<-150
24,5
41
150+250 <16
24,5 24,5
41 43
16+40
24,5
40-<-100
20,5
N/m
2
% 25 23 22
% 55 50 45
Re· 10-7 N/m
Rvw4
KM·10-s 2
2
N·mlm
";0,25
kN/m
Temp., o
c
obniżonej
Re· 10-7 N/m
2
As %
7,0 6,3 6,0
25
20,6
podwyższone
200 250 300 350 400 450 500 550 600 20 18 16 14,5 II 9,5
Temperatura graniczna, 'C
dla g>2SO mm wg atestu
18 16,5 15 13,5 10,5 9,7 l wyrobu hutnicze o 18,5 17,5 16,5
416 (przy
R!, ~ Rz~10 5)
300 350 390 400 410 420 430 440 450 460 470 13,6 12,3 II, l 10,0 8,8 7,9 7,0 8,10 5,3
~ m
10,3 9,0 7,8 6,7 5,8 5,1 4,5 3,9 3,3 17,6 16,0 14,5 13,0 11,6 10,3 9,2 8,2 7,3
Rz~ 10 5
14,3 13,5 12,8 9,4 8,3 7,3 6,5 Właściwości
20 Temperatura, 'C A, W/(m·K) 52,2 6 oc,·I0 , liK (od 20 °C) Zakres temp., °C Cp, kJ/(kg·K)
";0,25
w temp. E· 10-7
40
Temr eratura, 'C
";0,25
mechaniczne
pręty ciągnione
100+250 mm 2 7 E·10· , kN/m
Rvw4 Rvws
";0,040
25
g";IOOmm
Norma gatunku: PN/H-84019 Cr Ni Cu
s
41
2
20
(ogólnego przeznaczenia)
7,0
Tern eratura, °C
węglowa
wyższej jakości
24
w temperaturze
Gatunek stali
100 50,6 li, l
5,7 5,0
fizyczne
200
300
400
500
48,3 12,1
45,4 12,9
42,5 13,5
39,5 13,9
600
100-<-150 150-<-200 200+250 250+300 300+350 350+400 400+450 450+500 0,502 0,521 0,533 0,544 0,569 0,594 0,628 0,670 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Hartowanie Wyżarzanie odprężające
Temp., °C 880+910 880+910 600+680
Obróbka plastyczna Kucie
550 500 Temp., °C 900+1100
Spawanie - dobre wszystkimi metodami; - przy g<40 mm zabiegi cieplne zbędne
225 Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu
Typ stali Stal węglowa wyższej
Odkuwki i pręty kute dla energetyki: PN/H-94009
c
Skład
chem., %
Mn
p
s
,;;0,04
,;;0,04
Właściwości
Grubość,
Re·l0-7 2
20
jakości
(ogólnego przeznaczenia)
Si
0,]7-'c 0,35-'c O, 17"' "'0,24 "'0,37 "'0,37
Gatunek stali
w temperaturze -20 °C 7 Rm·l0z As 2 Nim % %
Norma gatunku: PN/H-84019 Cr Ni Cu ,;;0,25
,;;0,25
,;;0,25
mechaniczne w temp. KM· lO-s
E·l0-7
2
2
mm
Nim
o>40
24
40
25
7
40-clOO
23
39
24
6
100-c250
21
38
22
250-c500
20
37
20
5 5
N·mlm
kNim
Temp.,
c
o
obniżonej
Re· lO N1m
-7
2
As
%
20,6
w temperaturze podwyższone Tern eratura, °C Re·l0-7 N/m
2
g,;;lOOmm IOO-c250 mm
20
Ry10 s Rzii04
I6 I4,5 I 1 9,5
I8
I8 I6,5 I5 13,5 I0,5 9,7 dla g>2SO mm wg katalogu lub I 8,5
17,5
(przy ~ =R,11o')
I6,5
300 350 390 400 4IO 420 430 440 450 460 470 13,6 I2,3 I I, I I O, O 8,8 7,9 7,0 6,I
5,3
I0,3 9,0 7,8 6,7 5,8 5,I 4,5 3,9 3,3
~ m
I 7,6 I6,0 I4,5 I3,0 I I,6 I0,3 9,2 8,2 7,3
Rz~ 10 5
I4,3 13,5 I2,8 9,4 8,3 7,3 6,5 5,7 5,0 Właściwości
20 Temperatura, °C A., W/(m·K) 52,34 6 OC 0 ·1 0 , 1/K (od 20 °C) Zakres temp., °C Cp, kJ/(kg·K)
416
atestu wyrobu hutniczego
-7 2 E· lO , kN/m Tern eratura, °C Ry 10 4
Temperatura graniczna, °C
200 250 300 350 400 450 500 550 600
fizyczne
IOO
200
300
400
500
50,59 I I, I
48,26 I2,I
45,36 I2,9
I2,I5 13,5
39,54 13,9
600
I00+150 I50+200 200+250 250+300 300+350 350+400 400+450 450+500 0,67 0,503 0,519 0,532 0,544 0,569 0,596 0,629 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura ekspioatac ·i, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Hartowanie Odpuszczanie
Temp., °C 880+9IO 880+910 600+680
Obróbka plastyczna Kucie
450 Temp., °C 900+I IOO
Spawanie - spawalność dobra wszystkimi metodami; - przy g<40 mm zabieg cieplny zbędny
226 Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Rodzaj wyrobu
Stal
Blacha gruba: PN/H-92135 l31acha cienka: PN/H-92129 Pręty walcowane: PN/H-93015 Odkuwki i pręty kute: PN/H-94009 c Mn Si Skład 0,50+ 0,17+ chem., 0,42+ +0,50 +0,80 +0,37 %
węglowa
p
$0,040
(ogólnego przeznaczenia) Norma gatunku: PN/H-84019 Ni Cr Cu s $0,25
$0,040
z
mm
Re ·10' 2 N/m
<80
35,5
<16
Dla prętów ulepszanych cieplnie 70+84 40 48,0 14
3
41,0
66+80
16
3
37,5
62+76
17
3
. 40+100 16+40
N/m
2
60,1
As %
%
16
40
$0,25
$0,25
mechaniczne
wtem eraturze -20 °C 7 Rm·l0-7
45
wyższej jakości
Właściwości
Grubość,
Gatunek stali
KM·l0N·m/m
5
2
E·l0-7 kN/m
2
w temp. obniżonej -7 Temp., Re· lO As 2 'C N/m %
20,6
w temperaturze podwyższone Temr eratura, 'C pręty
Re·l0·7 N/m
200 250 300 350 400 450 500 550 600
walc.
Temperatura graniczna, 'C
28,4 26,5 24,5 21,6 18,6
2
351
7 2 kN/m ' Temr eratura, 'C
18,2
E·l0·
Rvw4 Rvw5 Rvw4
2% m
(przy ~ = Rvw5)
16,2
17,2
350 360 370 380 390 400 410 420 430 440 450 460 470 480 490 21,2 20, l 18,9 17,7 16,4 15,2 13,5 11,9 10,4 9,0 8,0 6,9 5,9 5,0 4,3 15,4 14,2 13,2 12,2 li' l 10,1 8,9 7,8 6,8 5,9 5,0 4,1 3,5 3,0 2,6 25,0 24,0 12,8 21,6 20,4 19,3 17,6 15,9 14,0 10,0 l 0,0 8,8 7,8 7,0 6,2
Rvw5
22,1 20,5 18,8 17,2 15,6 14,2 12,4 10,8 9,4 7, l
Rm11os
13,5 12,4 11,4 10,2 9,2 8,5 7,0 6,0 5,2 3,6 3,6 3,0 2,5 2,1 Właściwości
20 Temperatura, 'C A, W/(m·K) 45,2 6 oc 0 ·10 , 1/K (od 20 'C) Zakres temp., 'C Cp, kJ/(kg·K)
7,0 6,2 5,4 4,6 4,0 1,8
fizyczne
100
200
300
400
500
600
43,5 II, l
41,5 12, l
39,0 12,9
36,5 13,5
34,5 13,9
14, l
100+150 150+200 200+250 250+300 300+350 350+400 400+450 450+500 0,519 0,532 0,544 0,569 0,595 0,628 0,502 0,670 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , 'C
Gwarantowana temperatura eksploatacji, 'C Obróbka cieplna Normalizowanie Hartowanie Odpuszczanie
Temp., 'C 830+860 830+860 530+670
Obróbka plastycma Formowanie na gorąco
500 400+450 Temp., 'C 850+1100
Spawanie - nie jest przemaczona do spawania
227
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu
Typ stali
Gatunek stali
Stal węglowa wyższej
Odkuwki i pręty kute dla energetyki: PN/H-94009
20G
jakościMn
(ogólnego przeznaczenia)
Skład
c
Mn
Si
p
chem., %
0,17+ +0,24
0,70+ +1,00
0,17+ +0,37
$0,04
Właściwości
s $0,04
Norma gatunku: PN/H-84019 Cr Ni Cu $0,25
$0,25
mechaniczne w temp. obniżonej
w tern eraturze -20 °C Grubość,
Re·I0-7
Rm·I0-7
z
KM· lO-s
E·I0-7
2
2
mm
N/m
<40
27
45
As % 24
40+100
26
44
23
6
100+250
25
43
21
6
250+500
24
41
19
5
2
N/m
2
%
$0,25
N·m/m
kN/m
Temp., o
c
Re·I0-7 N/m
As %
2
6 20,6
w temperaturze podwyższonej 200 250 300 350 400 450 500 550 600
Tern eratura, °C
Re·I0-7 N/m
2
gSIOOmm
24
23
19 I 8,5 15
100+250 mm
23
22
19 18,5 15 dla g>2SO mm wg katalogu lub atestu wvrobu hutniczego
-7 2 E·IO ,kN/m
18,5
Rnw4
17,5
16,5
13,6 12,3 II, l 10,0 8,8
~ m
10,3 9,0 7,8 6,7
5,8 5,1
14,3 13,5 12,8 9,4 8,3 Właściwości
20
Ie, W/(m·K) 45 ·10 6 , liK (od 20 °C)
OC 0
Zakres temp., °C Cp , kJ/(kg-K)
7,9 7,0 6, l
5,3
t
~~Rolo~)
7,3
4,5 4,0 3,5 3, l
2,7
1,9
1,7
4,5 3,9 3,3 2,8 2,4 2, l
17,6 16,0 14,5 13,0 II ,6 10,3 9,2 8,2 7,3
Rz~ 10 s
Temperatura, °C
(przy
350 390 400 410 420 430 440 450 460 470 480 490 500 510 520
Tern eratura, °C
Rvw4 Rvw5
Temperatura graniczna, °C
6,5
6,5 5,8 5,2 4,8 4,4
5,7 5,0 3,8 3,8 3,3 2,9 2,6
fizyczne
100
200
300
400
500
43,5
41,5 12, l
39 12,9
36,5 13,5
34 13,9
II, l
600
100+150 150+200 200+250 250+300 300+350 350+400 400+450 450+500 0,519 0,569 0,569 0,670 0,502 0,532 0,544 0,628 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Hartowanie Wyżarzanie odprężające
Temp., °C 870+900 880+910 600+650
Obróbka plastyczna Formowanie na
500 450 Temp., °C 850+1100
-
spawalność
dobra;
- przy g>40 mm wstępne podgrzanie do -150 °C; -wyżarzanie odprężające
gorąco
Obróbka na zimno
Spawanie
<50
przy g> lO mm
, 228
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu
Typ stali
Gatunek stali
Rury stalowe bez szwu ciągnione i walcowane na zimno: PNIH-74220 Rury stalowe bez szwu walcowane na gorąco: PN/H-74219 (precyzyjne: PNIH-74240)
Stal do wyrobu rur (ogólnego zastosowania)
R35
Norma gatunku: PNIH-84023/07
c
Skład
Mn 0,3 57 -;-0,50
0,07-;-;-0,13
chem.,
%
Si O, !S-;70,35
p
s
~0.05
~0.05
Właściwości
mechaniczne
w temperaturze pokoiowej Grubość,
Re·I0-
7
2
Rm ·10·
7
2
As
z
%
%
mm
N/m
Rury zwykle Ruty
min. 23
min. 35
min. 25
mm. 20
min. 32
min. 25
żarzone
N/m
w temp. KM·I0- 5 N·m/m
2
E·I0-7 kN/m
obniżonej
Temp.,
Re·l o·7
c
N/m
2
o
2
As %
czarne
w temperaturze
podwyższone
Temr eratura, °C Re·I0N/m
Temperatura graniczna, °C
7
2 -7
E· lO , kN/m
2
(przy
R), = Rzlw5)
Temr eratura, °C Rv 10 4 RvJO' Rdl0 4
~ m
Rz~ 10 5
Właściwości
20 Temperatura, °C A., W/(m-K) 6 OC 0 ·10 , I/°C (od 20 °C)
100
200
fizyczne 300
400
500
600
Zakres temp., °C Cp, kJ/(kg·K) Charakterystyka technologiczna Żaroodporność
w atmosferze utleniającej do temp. , °C Gwarantowana temperatura eksploatac"i, °C Temp., °C Obróbka plastyczna Obróbka cieplna
Spawanie Temp., "C
229
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu
Typ stali
Gatunek stali
Rury stalowe bez szwu ciągnione i walcowane na zimno: PN/H-74220 Rury stalowe bez szwu walcowane na gorąco: PN/H-74219 (precyzyjne: PN/H-74240)
Stal do wyrobu rur (ogólnego zastosowania)
R45
Norma gatunku: PN/H-84023/07
c
Skład
chem., %
Mn
p
s
:>0,05
:>0,05
Si
0,14+ 0,45+ 0,15+ +0,20 +0,70 +0,35
Właściwości
mechaniczne w temp.
wtem eraturze -20 °C Rodzaj wyrobu
Re·I0-7
Rury
min. 26
min. 45
min. 21
min. 23
min.40
min.21
zwykłe
Nim
2
Rm·I0-7
Nim
z
As %
2
%
5
E·I0-7
2
2
KM·10-
N·mlm
kN/m
Temp., o
c
obniżonej
Re·I0-7
Nim
2
As %
Rury żarzone
czarne
w temperaturze Tern eratura, °C Re·I0-7 N1m
podwyższone
200 250 300 350 400 450 500 550 600 20,5 18,5 15,5
Temperatura graniczna, °C
2
7 2 E·10- kN/m
(przy
'
R), = Rzlw5)
Temr eratura, °C
Rvw4 Rvws Rvw4
~ m
Rz~ 10 s
Właściwości
20 Temperatura, °C A., W/(m-K) oc,-10 6 , 1/K (od20 °C) Zakres temp., °C Cp, kJ/(kg-K)
100
200
fizyczne 300
400
500
600
.
Charakterystyka technologiczna Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatacji, °C Obróbka cieplna
Temp., °C
Obróbka plastyczna
875 700+800 Temp., °C
Spawanie
230 Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal węglowa
St36K
Rodzaj wyrobu Blachy kotłowe: PN/H-92123
Skład
c
Mn
chem.,
0,087 70,16
20,40
%
Si 0,157 70,35
Norma gatunku: Cr Ni
p
s
:<;0,045
:<;0,045
Właściwości
:<;0,30
:<;0,30
mm
Re·I0-7 N/m
Rm·I0-7
2
<20
22,5
20+40
21,5
40c80
20,5
80+100
19,5
100+120
17,5
N/m
2
z
As
%
%
w temp. obniżonej
mniej
niż
N/m
2
N·m/m 7,8
kN/m
Temp., o
c
Re·l0-7 N/m
As %
podwyższone
Temperatura graniczna, °C
Przy g>60 mm wytrzymałość obniża się o 0,5·1 o-' N1m2 na każde kolejne lO mm zwiększenia rubości elementu (wyrobu hutniczego) 18,5
17,5
434 {przy Ił), = Rzj10s)
16,5
300 350 380 390 400 410 420 430 440 450 460 470 480 490 500 16,4 15,0 13,3 12,1 II ,3 l O, l 9, l
8,0 7,2 6,3
5,5 4,5 3,8
II ,8 10,6 9,5 8,4 7,4 6,7 5,7 4,9 4,2 3,5 3,0 2,4 2,1
!% m
22,9 21 ,l 19, l 17,5 15,8 14,2 12,7 II ,3 10,2 8,3
Rztw5
16,5 14,8 13,2 II ,8 10,3 9,4 7,9 6,9
I~zwl
14,5 12,9 II ,5 l O, l 8,9 7,7 6,7 Właściwości
20 Temperatura, °C 1c, W/{m·K) 54,7 6 OC 0 ·10 ,1/K (od 20 °C} Zakres temp., °C Cp, kJ/(kg-K)
2
20,9
17,5 16,5 13,5 12,0 10,0 8,0
g:<;60 mm
Temr eratura, °C Rvw4 RL/104
2
200 250 300 350 400 450 500 550 600
-7 2 E· lO , kN/m
Rvwl
2
6,9
Tern cratura, °C
Re·l0-
E-10- 7
20 %
w temperaturze 7
5
KM·I0-
l 000/Rm lecz nie 36+45
:<;0,30
mechaniczne
w tern eraturze -20 °C Grubość,
PN/1 1-92123 Cu
20 0,469.
5,9 5,0 4,4 3,5 2,9
5,7 4,8 4,0 3,3 2,8 2,4
fizyczne
100
200
300
400
500
52,9 11, l
50,0
47,1 12,9
44,2 13,5
40,7
12, l
7,5 6,4 5,4
600
13,9
100+150 150+200 200+250 250+300 300+350 350+400 400+450 0,570 0,595 0,532 0,545 0,66 0,503 0,519 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność
w atmosferze utleniaiacei do temp. , °C Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Wyżarzanie odprężające
Temp., °C 900+930 600+650
Obróbka plastyczna Obróbka na gorąco Formowanie zimne
450 400 (450) Temp., °C 850+1100 20+30
Spawanie -wszystkimi metodami; - przy g>50 mm podgrzewanie do temp. 200 °C; - ewentualne odprężanie
231
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Blachy kotłowe: PN/H-92123 (wytłoczki matrycowe: BN/0663-02; (rury czworokątne: BN/0648-11)
c
Skład
Mn
0,12-c .c0,20
chem., %
Si o, 15-c .c0,35
~0,45
Typ stali
Gatunek stali
Stal węglowa
St41K
Norma gatunku: PN/H-84024 Cr+Ni+Cu Cr Ni Cu
p
s
5:0,045
5:0,045
Właściwości
5:0,30
5:0,30
Grubość,
Re·l0-7 Rm·I0-
mm
Nim
5:20
25,5
20+40
24,5
40+60
23,5
60+100
22,5
100+120
20,5
2
Nim
2
40.;.49
w temp.
As
z
KM-!0-
%
%
N·mlm
l OOOIRm lecz nie mniej
niż
g560mm
-7
E·IO ,kN/m
2
oc
kN!m
-7
Rc·IO 2 Nim
A5 %
20,9
podwyższone·
200 250 300 350 400 450 500 550 600
Temperatura
20,5 18,5 15,5 13,5 12,0 10,0
gramczna,
20,9
Tern eratura, °C Rv 10 4 R010 4
6,9
Temp.,
.
Przy g>60 mm wytrzymałość obniża się o 0,5·1 o-' Nlm 2 na każde kolejne lO mm zwiększenia rubości elementu (wyrobu hutniczego)
Nim~
Rvw5
2
E-!0-7 2
5,9
Tem eratura, °C
R.,·l o-
5
obniżonej
20%
w temperaturze 7
5:0,70
mechaniczne
w temperaturze -20 "C 7
5:0,30
19, l
17,5
16,5
15,2
oc
41! (przy
t
~~
Rvw5)
300 350 380 390 400 410 420 430 440 450 460 470 480 490 500 16,4 15,0 13,4 12,4 11,3 l O, l 9, l
8,0 7,2 6,2 5,3
4,5 3,8
11,8 10,6 9,5 8,4 7,4 6,5 5,7 4,9 4,2 3,5 3,0 2.5 2, l
52 rn
Rvws
22,9 21' l 19, l 17,4 15,8 14,2 12,7 11,3 10,0 8,6 7,5 6,4 5,4 16,5 14,8 13,2 li ,8 10,3 9, l 7,9 6,9 5,9 5,0 4,2 3,5 2,9
R.J2.Io5
14,5 12,9 II ,5 10,1 8,9 7,7 6,7 5,7 4,8 4,0 3,3 2,8 2,4 Właściwości
20 Temperatura, °C :\, W/(m·K) 53,5 6 OC 0 ·10 , liK (od 20 °C) Zakres temp., °C Cp,
kJI(kg·K)
20 0,460
fizyczne
100
200
300
400
500
51,7
48,8 12, l
45,9 12,9
43,0
40,1 13,9
l l' l
13,5
100+150 150.;.200 200+250 250-c300 300+350 350+400 400+450 0,595 0,519 0,570 0,660 0,493 0,532 0,545 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, °C Obróbka cieplna Nonnalizowanie Wyżarzanie odprężające
Temp., °C 890+820 600+650
Obróbka plastyczna Formow. na gorąco Formowanie zimne
450 400 (450) Temp. °C 850+1100 <50
Spawanie -wszystkimi metodami; - przy g>50mm wstępne podgrzanie do 200°C; - po spawaniu odprężanie {wyżarzanie)
232
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego
Blachy
kotłowe:
(wytłoczki
PN/H-92123 matrycowe na kołnierze: BN/0663-02)
c
Skład
chem.,
Mn
0,14~
%
Stal
0,15~
:0:0,55
~o.35
s
:>0,045
:>0,045
Właściwości
węglowa
St44K
Norma gatunku: PN/H-84024 Cr Ni Cu Cr-Ni-Cu
p
Si
~0.22
Gatunek stali
Typ stali
Rodzaj wyrobu
:>0,30
:>0,30
Re· lO
Grubość,
mm
Nim
2
:>20
27,5
20+40
26,5
40~60
25,5
60~100
23,5
Rm·l0-
Nim
7
w temp. obniżonej
2
KM-10- 5
z
As %
%
N·m/m
l 000/Rm lecz nie
44~53
mniej
niż
N/m
7
• kN/m
2
20,9
c
N/m
7
As
2
%
20,9
20 % podwvższone
Temperatura graniczna, °C
19,1
17,5
(przy R;,t = R7110 s)
15,2
11,8 10,6 9,5 8,4 7,4 6,5 5,7 4,9 4,2 3,5 3,0 2,5 2,1
!52 m
22,9 21,1 19, l 17,4 15,8 14,2 12,7 11,3 10,0 8,6 7,5 6,4 5,4
R7110 s
16,4 14,8 13,2 11,8 10,3 9,1
7,9 6,9 5,9 5,0 4,2 3,5 2,9
14,5 12,9 11,5 10,1 8,9 7,7 6,7 5,7 4,8 4,0 3,3 2,8 2,4
Rv2-10s
Właściwości
20 Temperatura, °C A., W/(m·K) 52 6 <X: 0 ·10 , 1/K (od 20 °C) Zakres temp., °C Cp, kJ/(kg·K)
16,5
398
300 350 380 390 400 410 420 430 440 450 460 470 480 490 500 16,4 15,0 13,6 12,4 11,3 10,1 9,1 8,0 7,2 6,2 5,3 4,5 3,8
Tern eratura, °C Ruw4 Rz~ 10 4
o
R"·l0-
Przy g>60 mm wytrzymałość obniża się o 0,5·10·' Nlm 1 na każde kolejne l Omm zwiększenia rubości elementu (wyrobu hutniczego)_
E-10-
Ruw5
kN/m
2
Temp.,
200 250 300 350 400 450 500 550 600 22,5 20,5 17,5 15,5 13,5 12,0
gS60mm
2
E-10-7
4,9
Tern peratura, °C Rc·IO
2
5,9
w temperaturze -7
:>0,70
mechaniczne
w tern eraturze -20 °C -7
:>0,30
fizyczne
100
200
300
400
500
50,5 11,1
48 12,1
45 12,9
42,5 13,5
39,5 13,9
20
100~150
0,469
0,5
150~200 200~250 250~300 300~350 350~400
0,52
0,532
0,545
0,57
0,595
400+450 0,629
Charakterystyka technologiczna Żaroodporność w atmosferze utleniajll._cej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatac· i, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Wyżarzanie odprężające
Temp., °C 880~910 600~650
Obróbka plastyczna Formowanie na gorąco
Formowanie zimne
450 400 Temp., °C 850+1100 <50
Spawanie - wszystkimi metodami; - przy g> 30 mm wstępne podgrzanie do 200 "C; - po spawaniu wyżarzanie odprężające
233
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Blachy kotłowe: PN/H-92123
c
Skład
chem., %
Mn
0,]77 0,807 0,]57 7] 10 70,23 70,35
s
$0,045
$0,045
Właściwości
Grubość,
mm
Re· lO
Nim
-7
2
$20
29,5
20-c40
29,5
40-c60
29,5
60-c80
27,5
80+100
27,5
w temperaturze -20 °C 7 Rm·l0z As 2 Nim % %
43+53
Re·l0-7 N/m
2
20M
$0,30
0,257 70,40
$0,30
KM· lO-s
E·I0-7
2
2
N·mlm
6,9
kNim
Temp., o
c
Re·l0-
Nim
Tcm eratura, °C
As %
podwyższone
17,5
Temperatura graniczna, °C
t (przy Re = Rz~ 10 s)
16,5
400 450 460 470 480 490 500 510 520 530 540 550 21,6 20,2 18,9 17,6 16,0 14,7 13,0 11,5 9,8 8, l
~ m
15,7 14,6 13,5 12,4
Ił, l
6,4
9,8 8,3 6,9 5,4 3,9 2,5
30,4 27,5 24,7 22,3 19,8 17,7 15,3 13,3 II ,4 9,5 7,8
Rz~w5
21,6 19,4 17,4 15,5 13,6 11,8 10,0 8,7 6,6 5,1 Właściwości
20 Temperatura, °C A, W/(m·K) 43 6 OC 0 ·10 , 1/K (od 20 °C) Zakres temp., °C Cp , kJ/(kg-K)
2
7
20,9
22,5 20,5 18,5 17,0 16,5 *) gS60mm *)przy temperaturze pow. 450 "C wartość wytrzymałości uzgadnia się przy zamówieniu wyrobu hutnicze o 18,5
$0,30
obniżonej
w temp.
200 250 300 350 400 450 500 550 600
-7 2 E·IO ,kN/m
Rvw4 Rvws R.nw4
Stal Mn-Mo
mechaniczne
24
w temperaturze Temperatura, °C
Gatunek stali
Norma gatunku: PN/H-84024 Cr Mo Ni Cu
p
Si
Typ stali
20 0,46
3,6
fizyczne
100
200
300
400
500
600
43 II, l
44 12, l
42 12,9
39 13,5
37 13,9
34 14, l
100-cl50 150-c200 200+250 250+300 300+350 350+400 400-c450 0,49 0,52 0,56 0,61 0,68 0,76 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatacji, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Wyżarzanie odprężające
Temp., °C 880+910 610+630
Obróbka plastyczna Form. na gorąco Formowanie zimne
500 Temp., °C 850+1100 <50
Spawanie - dobre wszystkimi metodami; - przy g> 20 mm wstępne podgrzanie do 200 °C; - przy g> 15 mm odpręż.
234
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal węglowa
KlO
Rodzaj wyrobu Rury bez szwu kotłowe: PNIH-74252
c
Skład
chem.,
%
Mn 0,40+ +0,65
<0,17
Si 0,15+ +0,30
s
:<>0,045
:<>0,046
Właściwości
Grubość,
Re-10-
mm
N/m
7
2
w tern eraturze -20 °C 7 R m ·10z As 2 N/m % %
wg katalogu 123,5 34,5+44
Norma gatunku: PNIH-84024 Ni Cr Cu
p
:<>0,20
:<>0,35
:<>0,25
mechaniczne
KM·10· N·m/m
5
2
7
25
E· l o· kN/m
w temp. obniżonej 7 Temp., Re·l o· As
7 2
•c
N/m
2
%
20,6
w temperaturze podwyższone 200 250 300 350 400 450 500 550 600
Tern eratura, °C R"·I0-7
Temperatura graniczna, °C
18,6 16,7 13,7 li ,8 10,8 8,8
2
przy g>l6 mm 17,6 15,7 12,7 10,8 9,8 7,8 -7 2 17,5 17 16,5 18,5 E· !O , kN/m
N/m
Temr eratura, °C
R71104
(przy
Ri, = R,110s)
350 380 390 400 410 420 430 440 450 460 470 480 490 500
Rvw4 Rvws
424
16,4 15,0 13,6 12,3 l l, l 10,0 8,8 7,9 7,0 6,1 Ił ,8
~ m
!0,6 10,3 9,0 7,8 6,7 5,8 5, l
4,5
5,3 4,5
3,9 3,3
3,8
2,5 2, l
Rz~ 10 5
16,0 14,5 13,0 11,6 10,3 9,2 8,2 7,3 6,4 5,4 22,9 21' l 17,6 .. 16,5 14,8 14,3 12,5 10,3 9,4 8,3 7,3 6,5 5,7 5,0 3,5 2,9
R.d2·J05
14,5 12,9 11,5 10,1 8,9 7,7 6,7 5,7 4,8 4,0 3,3 2,8 2,4 Właściwości
20 Temperatura, •c A, W/{m·K) 54,7 6 oc 0 ·l 0 , 1/K (od 20 •c) Zakres temp., °C Cp,
kJ/(kg·K)
20 0,469
fizyczne
100
200
300
400
500
600
52,9 II ,l
50,0 12,1
47,1 12,9
44,9 13,5
40,7 13,9
14,1
150+200 200+250 250-;-300 300+350 350+400 400+450 450+500 0,500 0,662 0,482 0,545 0,570 0,595 0,624 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, •c Obróbka cieplna Normalizowanie Wyżarzanie odprężające
Temp., •c 900+930 550+700
Obróbka plastyczna Kucie Gięcie rur Formowanie zimne
500 450 (475) Temp., •c 950.;.1100 850+1000 <50
Spawanie -wszystkimi metodami; - przy g>50 mm wstępne podgrzewanie do temp. (tOO+t50) •c; -zalecane wyżarzanie
235
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu
Rury bez szwu kotłowe: PN/H-74252 (rury czworokątne: BN/0648-11)
Skład
c
chem.,
O, l l cc-0,20
%
Mn 0,60+ c-l ,05
Si O, 17cc-0,37
Grubość,
mm <30 >30
Re·l02 N/m 25,5 24,5
Stal węglowa
K18
s
:;;0,015
o>O,O 15
wtem eraturze -20 °C 7 Rm·l0z As 2 N/m % % 44,5c-54 44,5c-54
Gatunek stali
p
Właściwości
7
Typ stali
Norma gatunku: PNIH-84024 Cu Cr Ni :;;0,2
:;;0,35
,;0,25
mechaniczne w temp. E·I0-7
KM· lO-s 2 N·m/m
21 21
kN/m
Temp.,
2
o
c
obniżonej
7 Re·I02 N/m
As %
20,6
5 5
w temperaturze podwvższone Temoeratura, °C
Temperatura
200 250 300 350 400 450 500 550 600
graniczna,
Re·l0-7 20,6 18,6 15,7 13,7 12,7 10,8 2 przy g>l6 mm 19,6 17,6 14,7 12,7 11,7 9,8 N/m 2 -7 17,5 18,5 16,5 E· lO , kN/m Tern eratura, °C
Rvw4 Rvw5 Rvw4
404 (przy
R), = RzlwS)
350 380 390 400 410 420 430 440 450 460 470 480 490 500 16,4 15,6 13,6 12,4 11,3 10, l 9, l 8.0 7,2 6,2 5,3 4,5 3,8 11,8 10,3 9,5 8,4 7,4 6,5 5,7 4,9 4,2 3,5 3,0 2,5 2,1
~ m
22,9 21,1 19, l 17,4 15,8 14,2 12,7
Ił ,3
10,0 8,6 7,5 6,4 5,4
R,no'
16,5 14,3 13,2 18, l 10,3 9,1
Rv2·IO'
14,5 12,9 II ,5 10,5 8,9 7,7 6,7 5,7 4,8 4,0 3,3 2,8 2,2 Właściwości
20 Temperatura, °C A, W/(m-K) 52,4 6 OC 0 ·10 , liK (od20 °C) Zakres temp., °C Cp, kJ/(kg-K)
oc
20c-50 0,469
7,9 6,9 5,9 5,0 4,2 3,5 2,9
fizyczne
100
200
300
400
500
600
50,6 Ił, l
48,2 12, l
45,5 12,9
42,4 13,5
39,5 13,9
14, l
50c-!OO 0,481
100+150 200+250 300+350 350+400 400+450 450+500 0,628 0,670 0,591 0,502 0,544 0,569
Charakterystyka technologiczna Żaroodporność
w atmosferze utleniającej do temp. , °C Gwarantowana temperatura eksploatac'i, °C Temp., °C Obróbka plastyczna Obróbka cieplna 870+900 Kucie, spęczanie Normalizowanie 650+700 Wyżarzanie odprężające Gięcie rur Formowanie zimne Hartowanie
500 450 (475) Temp., °C 950+11 00 850+1000 <50
Spawanie -wszystkimi metodami; - przy g>40 mm wstępne podgrzewanie do temp. (l 00+200) °C; -zalecane wyżarzanie
236
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Rury bez szwu kotłowe: PNIH-74252 Pręty eksploatowane w podwyższonej temperaturze: PNIH-93015
c
Skład
chem.,
%
O, 127 70,20
Mn 0,407 70,70
$0,040
Właściwości
Grubość,
mm rury pręty
w tern eraturze -20 °C 7 Rm·I0-7 Re·I0z As 2 2 N/m Nim % % 44754 28,5 22 45 25,5 43763 18
w temperaturze Tcmr eratura, °C Re·I0-7 2 N/m
rury
18,2
mechaniczne w temp. KM·I0-5 2 N·mlm
7 6
E-10- 7 2 kN/m 20,6
Temp., o
c
obniżonej
-7 Re· lO 2 N/m
As %
podwyższone·
Temperatura graniczna, °C
17,2
16,2
480 15,5
(przy
Rio = l\r11os l
400 450 460 470 480 490 500 510 520 530 18,0 17,2 16,3 15,3 14,3 13,0 II ,5 9,9 8,5 15,0 13,8 12,5 11,0 9,4 8,0 6,7 5,4 4,2
2% m
31,0 28,0 25,2 22,7 20,2 18,0 15,5 13,3 II ,2
R7110 s
22,0 19,5 17,0 14,7 12,5 l 0,5 8,7 7,4 5,6 Właściwości
20 Temperatura, °C A., W/(m·K) 49,4 6 OC 0 ·10 , 1/K (od 20 °C} Zakres temp., °C Cp, kJ/(kg·K)
16M
24,5 22,5 21,0 19,6 17,2 15,7 13,7
pręty
Temr eratura, °C Rvw4 Rdlo4
Stal stopowa Mo
200 250 300 350 400 450 500 550 600 25,5 23,5 20,6 18,6 17,7 16,7 14,7
7 E-10- , kN/m 2
Rvw'
Gatunek stali
Norma gatunku: PNIH-84024 s Mo 0,407 $0,040 70,60
p
Si 0,]77 70,37
Typ stali
20 0,469
fizyczne
100
200
300
400
500
600
48,3 II, l
45,9 12, l
43,6 12,9
40,7 13,5
37,8 13,9
34,9 14, l
1007150 1507200 3007350 3507400 400+450 4507500 500+550 0,503 0,519 0,570 0,595 0,629 0,670 0,712 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność
w atmosferze utleniającej do temp. , °C Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Wyżarzanie odprężające
Temp., °C 9007930 660+700
550 500
Obróbka plastyczna Kucie, spęczanie Gięcie rur
Temp., °C 950+1100 850+1000
Formowanie zimne
<300
Spawanie - wszystkimi metodami; - podgrzanie wstępne do temp. 100+200°C; -zalecane wyżarzanie odprężające
237
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Odkuwki i pręty kute dla energetyki (urządzeń ciśnieniowych): PNIH-94009
c
Mn
0,12~
o,5o~
Skład
chem.,
%
+0,20
+0,80
Si 0,17+ +0,37
mm <250
24
41
Re·I0-7 N1m
$0,040
g$100mm
~0,35
mechaniczne
TemJ:eratura, "C
obniżonej
w temp. KM· lO-s
E·I0-7
2
2
N·m/m 7
18
kN/m 20,6
Temp.,
c
o
Re·l o·
Nim
7
2
As %
6
24 22,5 21
100+250 mm 2 7 E·I0- , kN/m
19
18,5
podwyższone·
Temperatura graniczna, °C
17
487
l 7,5
16,5
(przy ~ = Rziw5)
l 5,5
400 450 460 470 480 490 500 510 520 530 540 550 22,0 20,6 19,5 17,8 16,3 l 5,0 13,3 11,7 10,0 8,3 6,5 16,0 14,9 13,8 12,6 l l ,3 10,0 8,5 7,0 5,0 4,0 2,5
)z m
31,0 28,0 25,0 22,7 20,2 18,0 15,6 13,6
Ił ,6
9,7 8,0
22,0 19,8 17,7 15,8 13,9 12,0 10,2 8,4 6,7 5,2 3,7 Właściwości
20 Temperatura, "C 'A., W/(m-K) 49,4 6 OCo· l 0 ' l /K (od 20 °C) Zakres temp., "C Cp, kJ/(kg-K)
Norma gatunku: PNIH-84024 Cr Ni Cu Mo 0,25+ $0,3 $0,35 $0,25
200 250 300 350 400 450 500 550 600 25 23 21,5 20 l 7,7 16 14
2
Rvw4 Rvw' Rvw4 Rvws
16M
$0,040
w temperaturze Temr eratura, "C
Stal stopowa Mo
s
w temperaturze -20 °C 7 Rm·I0-7 Re·I0z As 2 2 Nim N 1m % % 25 43 18
2so~soo
Gatunek stali
p
Właściwości
Grubość,
Typ stali
20 0,469
100 48,3 Ił, l
fizyczne
200
300
45,9 12, l
43,6 12,9
400 40,7 13,5
500
600
37,8 13,9
34,9 14, l
100+150 150+200 300+350 350+400 400+450 450+500 500+550 0,712 0,570 0,595 0,629 0,670 0,519 0,503 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , "C
Gwarantowana temperatura eksploatac 'i, °C Obróbka cieplna Temp., "C Obróbka plastyczna Normalizowanie Kucie 900+930 Wyżarzanie odprężające
660+700
550 500 Temp., °C 950+1100
Spawanie - wszystkimi metodami; - podgrzewanie wstępne do temp. (l 00+200)"C; - po spawaniu wyżarzanie odprężające
238
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal stopowa Cr-Mo
15HM
Rodzaj wyrobu Rury bez szwu kotłowe: PN/N-74252
c
Skład
chem.,
%
s
:>0,040
:>0,040
Si
Mn
O, l ?cO, l l c0,40c70,18 70,70 70,37
Właściwości
Grubość,
Re·I0-7 2
mm
Nim
<30
30,5
>30
29,5
wtem eraturze -20 "C 7 Rm·I0A; z
Nim
2
%
%
44c-57
22
50
44c-57
22
50
w temperaturze Tern~ eratura,
Re· lO
N/m
Norma gatunku: PN/M-84024 Mo Ni Cu Cr
p
O,Sc7!,1
0,47 70,6
w temp. obniżonej KM·I0-
N·mlm 6,9 6,9
5
2
E-!0-7 kN/m
2
Temp., "C
Re·I0-7 N/m
%
20,6
podwyższone·
27,5 25,5 23,5 21,6 20,6 !9,6 17,7
Temperatura graniczna, °C 482
-7
E· lO , kN/m
2
18,5
17,5
16,5
(przy ~ = R.vws)
l 5,2
400 450 460 470 480 490 500 SIO 520 530 540 550 560 570 600
Tern eratura, °C
Rvw4 R71104
A;
2
2
Rvws
:>0,25
mechaniczne
200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700
°C
-7
:>0,035
24,5 22,8 21,6 20,2 18,7 17,0 14,9 12,8 10,9 9,1
~ m
7,5 6,4 5,4
19, l 18,6 l 7, l 15,6 13,9 12,0 l 0,2 8,3 6,6 5,0 3,7 2,7 2,0 36,3 32,3 30,4 28,4 26,2 24,0 21,3 18,5 l 5,8 13,3 l l ,O 9,2 7,8
Rz~ 10 5
28,4 25,2 23,2 21,2 19,6 17,0 14,3 11,4 8,9 6,7 5,0 3,9 3,1
Rz/2105
26,0 22,6 !9,6 16,7 13,9 11,5 9,6 7,6 6,2 4,7 3,8 3, l 2,5 Właściwości
20 Temperatura, °C ;>._, W/(m·K) .44,2 6 OC 0 ·l0 , 1/K (od 20 °C) Zakres temp., °C Cp,
kJ/(kg·K)
0,473
100
200
300
400
500
600
43
41,3 12, l
39,5 12,9
37,2 13,5
34,3 13,9
31,4 14,1
l l' 1
20c-100
fizyczne 700
100+ ISO 200+250 350+400 400+450 450+500 500+550 550+600 0,544
0,569
0,594
0,628
0,670
0,712
0,754
Charakterystyka technologiczna Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. ,
•c
Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Odpuszczanie Wyżarzanie odgę_żające
Temp., °C 9!0+940 680+730 600+650
Obróbka plastyczna Kucie, spęczanie Gięcie na gorąco Formowanie zimne
575 550 Temp., °C 1100+950 1000+850 100+300
Spawanie -wszystkimi metodami; - podgrzanie wstępne do temp. (200+ 300) °C; - po spawaniu wyżarzanie odprężające
239 Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Blachy kotłowe: PNIH-92123 Pręty walcowane na wyroby eksploatowane w podwyższonej temperaturze: PNIH-93015 (pręty dla energetyki: PN/H-94009; w_1tłoczki na kołnierze: BN/0663-02 p Skład c Si Mn 0,40-;chem., 0,11+ 0,17+ ś0,040 % -cO,l8 +0,70 +0,37 Właściwości
Re· lO
Rodzaj wyrobu
Nim
-7
2
Blachy cienkie 31 sl6mm Blachy grube >16mm Pręty
w tern eraturze -20 "C -7 Rm·IO z As 2 Nim % % 10 /Rm
50770
20
34,5
Norma gatunku: PNIH-84024 Cr Mo Ni Cu 0,80+ 0,40+ ś0,25 ś0,35 + 1,10 +0,60
ś0,040
mechaniczne w temp. 5
E-10- 7
2
2
KM·I0-
N·mlm
kN/m
Temp.,
•c
obniżonej
Re· l 0-7 Nim
As %
2
21
podwyższone
200 250 300 350 400 450 500 550 600
pręty
2
blachy 2 7 E-10- , kN/m
27,5 26,5 24,5 22,5 21,6 18,6 16,7
Temperatura graniczna, °C
27,5 25,5 23,5 21,5 20,6 19,6 17,7
482
18,5
(przy ~ = Rzlw5)
15,5
22,8 21,6 20,2 l 8,7 17,0 14,9 12,8 10,9 9,1
~ m
18,6 17, l 15,6 13,9 12,0 10,2 8,3
7,5
6,4 5,4 4,6 4,0 3,5
6,6 5,0 3,7 2,7 2,0
1,5
1,2
1,0
32,3 30,4 28,4 26,2 24,0 21,3 l 8,5 15,8 13,3 11,0 9,2 7,8 6,7 5,8 5,0 25,2 23,2 21,2 19,6 17,0 14,3 11,4 8,9 6,7
~105
5,0 3,9 3,1
22,6 19,6 16,7 13,9 II ,5 9,6 7,6 6,2 4,7 3,8 3, l Właściwości
20 Temperatura, "C J., W/(m·K) 44,2 oc.·IO6 ,1/K (od20 "C) Zakres temp., "C Cp , kJ/(kg-K)
16,5
17,5
460 470 480 490 500 510 520 530 540 550 560 570 580 590 600
Tern> eratura, "C RV!o4
Rvw' Rzlw4 Rvws
15HM
30
Tem eratura, "C
Nim
Stal stopowa Cr-Mo
6
w temperaturze Re·!0-7
Gatunek stali
s
9
44+56
Typ stali
20 0,473
2,5 2,2 2,0
2,5
fizyczne
100
200
300
400
500
600
43
41,3 12, l
39,5 12,9
37,2 13,5
34,3 13,9
31,4 14, l
Ił, l
250+300 300+350 350+400 400+450 450+500 500.;..550 550+600 0,594 0,754 0,569 0,628 0,670 0,712 0,544 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , "C
Gwarantowana temperatura eksploatac'i, "C Obróbka cieplna Normalizowanie Wyżarzanie odprężające
Hartowanie
Temp., "C 910+940 650+720 900+930
Obróbka plastyczna Obróbka na gorąco Formowanie zimne
560 550 Temp., •c 1100+950 20+30
Spawanie - wszystkimi metodami; - podgrzewanie wstępne do temp. (200+300) "C; - zalecane odprężanie
, 240
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal stopowa Cr-Mo
15HM
Rodzaj wyrobu Odkuwki i pręty swobodnie kute dla energetyki: PN/H-94009 (odkuwki matrycowe: BN/1311-27) Skład
chem.,
%
c Mn 0,117 0,40+ 70,18 70,70
Si 0,177 +0,37
p
s
ś0,04
ś0,04
Norma gatunku: PN/H-84024 Cr Mo 0,407 0,80+ 7 1,10 +0,60
Właściwości mechaniczne
Grubość,
Re-10-7
mm
N/m
2
w temperaturze -20 °C -7 7 HB·I0- KM· !O-s Rm·10 As 2 2 2 N/m N·m/m % N/m 46 8 22 127+167
<40
28
407100
27
45
21
1267164
7
1007250
26
44
20
123+161
6
250+500
25
43
18
119+156
6
E-10-7 kN/m
2
w temp. obniżonej -7 Temp., Re· lO As 2 •c N/m %
21
w temperaturze podwyższonej Tern r eratura, °C 7 Re·I0gślOO mm N/m
2
1007250 mm -7
E· lO , kN/m Tern peratura, Ruw4
Ruw'
Rvw4
200 250 300 350 400 450 500 550 600 27
26
24
23
22
19
17
26
25
23
22
21
18
16
2
•c
~ m
Rzll05
17,5
18,5
dla g>250 mm wg
katalogu lub atestu
500
wyrobu hutnicze o
16,5
15,5
(przy
R), = Rvws)
450 460 470 480 490 500 510 520 530 540 550 560 570 580 590 24,0 22,8 21,6 20,2 18,7 17,0 14,9 12,8 10,9 9, l
7,5 6,4 5,4 4,6 4,0
20,0 18,6 17,1 15,6 13,9 12,0 10,2 8,3 6,6 5,0 3,7 2,7 2,0
1,5 1,2
34,0 32,3 30,4 28,4 26,2 24,0 21,3 18,5 15,8 13,3 II ,O 9,2 7,8 6,7 5,8 27,0 25,2 23,2 21,2 19,6 17,0 14,3 Właściwości
20 TernJleratura, •c 1-.., W/(rn·K) 44 6 oc 0 ·10 , 1/K (od 20 •c) Zakres temp., •c Cp , kJ/(kg-K)
Temperatura graniczna, 'C
20 0,473
Ił ,4
8,9 6,7 5,0 3,9 3, l 2,5 2,2
fizyczne
100
200
300
400
500
600
43 11,1
41 12,1
39,5 12,9
37 13,5
34 13,9
31 14,1
250+300 300+350 350+400 400+450 450+500 500+550 550+600 0,544 0,569 0,594 0,628 0,670 0,712 0,754 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , •c
Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, •c Obróbka cieplna Normalizowanie Odpuszczanie Odprężanie
Temp., •c 910+940 680+720 600+650
Obróbka plastyczna Kucie
560 550 Temp., •c 950+ 1100
Spawanie - wszystkimi metodami; -podgrzanie wstępne do temp. (200+300tC -po spawaniu odprężanie
241
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Rury bez szwu kotłowe: PN/H-74252 (na urządzenia ciśnieniowe i dla energetyki)
c
Skład
chem., %
Mn
Gatunek stali
Stal stopowa Cr-Mo
10H2M
Norma gatunku: PN/H-84024 Cu Cr Mo Ni
p
s
";0,030
";0,030
Si
0,08o0,40oO, !S oo-O, 15 o-0,60 o-0,50
Typ stali
Właściwości
2,0oo-2,5
As %
z
KM·I0-
2
%
N·mlm
44o-5S
20
45
>30
26,5 25,5
44o-SS
20
45
7,8 7,8
";s przy
25,5
44o-5S
20
45
7,8
Re·I0-7
mm
Nim
<30
2
Rm·I0-7
Nim
";0,25
";0,30
mechaniczne
w tern eraturze -20 °C Grubość,
0,9oo-J' l
5
E-10- 7
2
kN/m
2
w temp. obniżonej -7 Temp., Re· lO As 2 oc N/m %
20,6
d,<30 mm w temperaturze
200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700
Tem eratura, °C Re·l0-7 N1m
2
g< 16 mm
24,5 23,5 22,6 21,6 20,6 19,6 18,6
Temperatura graniczna, °C
g;> 16 mm
23,5 22,5 22,6 20,6 19,6 18,6 17,6
477
-7
E· lO , kN/m
2
18,5
Rvto4
17,5
16,5
15,5
(przy
21,8 19,8 17,8 16,0 14,3 12,7
~ m
14,4 13, l
Ił ,8
Ił, l
10,5 9,4 8,4 7,3
9,7 8,5
7,5 6,6 5,8 5, l
6,4 5,5 4,8 4,1
21,2 19,0 16,9 15,0 13, l II ,S 10,0 8,7 7,5 6,5
R.l2los
19,2 17,0 14,9 12,7 II, l 9,5 Właściwości
20 Temperatura, °C ł., W/(m-K) 38,4 6 oc,-10 , liK (od 20 °C)
Cp,
kJ/(kg·K)
3,6 3, l
4,5 4,1 2,8 2,5
28,4 24,2 22,1 20,0 18,0 16,0 14,2 12,6 11,0 9,8 8,7 7,6 6,7 6,0 5,5
Rz110 s
Zakres temp., °C
R!, = Rz110S)
470 480 490 500 510 520 530 540 550 560 570 580 590 600 610
Tern eratura, °C
Ry 10 4
Rvws
podwyższone·
20+100 0,469
5,7 5,0 4,4 4,0 3,6
8,0 6,8 5,6 4,7 3,9 3,3
2,8 2,4
fizyczne
100
200
300
400
500
600
37,7 Ił, l
37,2 12, l
36 12,9
33,7 13,5
31,4 13,9
29 14,1
700
100.;.150 200.;.250 350.;.400 400.;.450 450+500 500-c550 550-c600 0,503
0,532
0,595
0,629
0,670
0,712
0,754
Charakterystyka technologiczna Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksp_loatac ·i, "C Obróbka cieplna Normalizowanie Odpuszczanie Wyżarzanie odprężające
Temp. "C 900+960 680-c760 600.;.650
Obróbka plastyczna Kucie na gorąco Gięcie na gorąco Gięcie
na zimno
600 580 Temp., "C 1100.;.950 1000+850 100.;.300
Soawanie -wszystkimi metodami; - podgrzanie wstępne do temp. (300-c350) °C; - po spawaniu normalizowanie i odpuszczanie
, 242 Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal stopowa Cr-Mo
10H2M
Rodzaj wyrobu Odkuwki i pręty kute: PN/H-94009 (na urządzenia ciśnieniowe i dla energetyki)
Skład
c
chem.,
0,08.;. -i-0,15
%
Mn 0,40.;. -i-0,60
Si O, 15.,. +0,50
p
s
:S0,030
:S0,030
Właściwości
R"·l0-
Grubość,
mm
N/m
7
2
w tern eraturze -20 °C 7 Rm·l0z As 2 N/m % %
mechaniczne w temp. obniżonej KM·l0N·m/m
5
2
w stanie normalizowanym i odpuszczonym 49 27 20 7
< 100
26
100+200
44
Norma gatunku: PN/H-84024 Cu Cr Ni Mo 0,90.;. 2,0-i:S0,25 :S0,30 +2,5 +l, l o
18
E-10- 7 kN/m
Temp.,
2
o
c
R"·l0-7 N/m
As
2
%
20,6
6
w stanie ulepszonym cieplnie 59
39
:S 175
17
6
w temperaturze
20,6
podwyższone
Temperatura, °C 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 7 25,0 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 19,0 Re·l0w stanie 2 normalizow. N/m E-10-
7
'
kN/m
2
18,5
Rvw4
(przy R;, =
Rzlw5 l
7,5
6,6 5,8 5,1 4,5
4,8 4,1
3,6 3,1
2,8
26,4 24,2 22,1 20,0 18,0 16,0 14,2 12,6 10,0 9,8 8,7 7,6 6,7 6,0
Rvw5
21,2 19,0 16,9 15,0 13, l 11,5 10,0 8,7 7,5 Właściwości
20 Temperatura, •c A., W/(m-K) 38,4 6 oc,-10 , 1/K (od 20 "C)
Cp,
t
15,5
21,8 19,8 17,8 16,0 14.3 12,7 li' l 9,7 8,5 14,4 13, l 11,8 10,5 9,4 8,4 7,3 6,4 5,5
52 m
Zakres temp.,
16,5
478
460 470 480 490 500 510 520 530 540 550 560 570 580 590 600
Temr eratura, "C
Rvw5 Rzlw4
17,5
Temperatura graniczna, °C
•c
kJ/(kg·K)
0,469
fizyczne
100
200
300
400
500
600
37,8
37,2 12,1
36,0 12,9
33,7 13,5
31,4 13,9
29,0
11' l
20
6,5 5,7 5,0 4,4 4,0
14, l
100+150 200+250 350+400 400+450 450+500 500+550 550+600 0,503 0,532 0,595 0,628 0,754 0,670 0,713 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , "C
Gwarantowana temperatura eksploatac'i, Obróbka cieplna Normalizowanie Wyżarzanie odprężające
Hartowanie
•c
Temp., •c 920+960 600+650
Obróbka plastyczna Kucie
950+980
Odpuszczanie
600 580 Temp., •c 950+1100 700+750
Spawanie -wszystkimi metodami; - podgrzewanie wstępne do temp. (300+ 350) •c; - wymagana obróbka cieplna po spawaniu
243
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Rury bez szwu kotłowe: PN/N-74252
Skład
c
chcm., %
0,10+ +0,18
Mn
Gatunek stali
Stal stopowa Cr-Mo-V
13HMF
Norma gatunku: PN/M-84024 Cr Mo Ni V Cu
p
s
:<::0,040
:<::0,040
Si
0,40+ 0,15+ +0,70 +0,35
Typ stali
Właściwości
0,30+ 0,50+ :<::0,30 0,22+ :<::0,25 +0,60 +0,65 o·0,35
mechaniczne w temp.
wtem eraturze -20 °C Grubość,
Re·I0-
7
2
mm
Nim
<16 ]6740
36,5
>40
34,5
Rm·I0-7
Nim
2
z
As %
%
2
2
N·mlm
kNim
Temp., o
c
obniżonej
Re· lO
Nim
-7
As %
2
20,6
35,5
49+69
8,8
20
w temperaturze Temr eratura, °C R"·I0-7 Nlm
KM· lO-s
E-10-7
podwyższone·
200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700
Temperatura
graniczna, oc
30,4 28,4 26,5 25,5 24,5 23,5 22,6
2
468 -7
E· lO , kNim
2
Temperatura, °C
20,2
19,3
18,5
17,6
(przy ~ = R"110 s)
16,6
400 450 460 470 480 490 500 SIO 520 530 540 550 560 570 580
Rvw4
28,6 26,9 25,1 23,3 21,6 19,8 18,0 16,3 14,5 12.7 II, l 9,5 8, l
Rvws
19,9 18,3 16,7 15,2 13,7 12,4 II, l 9,8
m Rzlw4 ~
33,7 31,3 28,9 26,7 24,5 22,5 20,4 18,4 16,6 14,7 13,1 II ,5 9,9
Rvto5
25, l 22,8 20,6 18,6 16,7 15,0 13,3 II, 7 10,2 8,8
Rvnos
22,6 20,4 18,2 16,4 14,5 12,8 11,4 9,8 8,5 Właściwości
20 Temperatura, °C 'A, Wl(m·K) 47,2 6 OC 0 ·10 , liK (od 20 °C) Zakres temp., °C Cp,
kJI(kg·K)
20+100 0,463
8,5
7,4 6,3
5,2 4,1
7,5 6,1
4,9
7,4 6,1
4,9 3,9
700
fizyczne
100
200
300
400
500
600
47,0 II, l
47,0 12, l
44,5 12,9
42,2 13,5
38,3 13,9
36,4 14, l
100+150 200+250 350+400 400+450 450+500 500+550 0,509
0,504
0,544
0,628
0,710
0,812
Charakterystyka technologiczna Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatac "i, °C Obróbka cieplna Normalizowanie Odpuszczanie
Temp., °C 950+980 680+720
Obróbka p]astycma Przeróbka plastyczna na gorąco
570 Temp., °C 850+1100
Spawanie - wszystkimi metodami; -podgrzanie wstępne do temp. (200+300) °C; - po spawaniu wyżarzanie odprężające
244
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal stopowa Cr (odporna na korozję)
1Hl3
Rodzaj wyrobu Pręty: PNIH-93004; PNIH-93026 Blachy cienkie: PNIH-92128 Blachy grube: PN/H-92138 Rury bez szwu: PN/H-74242 Skład
chem., %
c
Si
p
s
0,09+ +0, 15
S0,8
S0,8
,;0,040
S0,030
Właściwości
Rodzaj wyrobu
Re·I0-7
Nim
2
Pręty
41 Blachy cienkie 25 Blachy grube 24 s40mm 24,5 Rury
wtem eraturze -20 °C 7 Rm·I0z As 2 Nim % % 59 40
20 21
46
21
39
21 50
Tern eratura, °C
Nim
pręty
2
12,0+ +14,0
S0,3
obniżonej
w temp. 5
E·I0-7
2
2
KM·I0-
N·mlm
kN/m
Temp.,
•c
Re·I0-7
Nim
2
As %
9
podwyższone·
100 ISO 200 250 300 350 400 450 500 550 41
39
38
graniczna, °C
32
35
Temperatura
blachy, rury 23,5 23,5 23,0 22,6 22,6 22,1 21,1 19,6 2
Tern eratura,
•c
E· lO , kN/m
20,6
19,6
19,1
18, l
(przy ~ = Rz, 105)
400 450 470 480 500 530 540 550 565 600 650 700
Rvw4
R7; 104
S0,3
21,6
(gslOO mm)
-7
R 1110 s
S0,6
mechaniczne
60
w temperaturze Re·I0-7
Norma gatunku: PNIH-86020 Ni Ti Cu Cr
Mn
7,7 6,7
~ m
6,9 2,5 28,9
Rz1105
22
19
16
Właściwości
20 Temperatura, •c A., W/(m·K) 29,3 6 cc 0 ·l 0 , 1/K (od 20 °C) Zakres temp., •c Cp, kJ/(kg-K)
20 0,1 l
fizyczne
100
200
300
400
500
l 0,5
l l ,O
l l ,5
12,0
12,0
600
250+300 450+500 600+700 0,13 0,16 0,21 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatac'i, Obróbka cieplna Zmiękczanie
Hartowanie Odpuszczanie
Temp., •c 750+800 950+1050 700+790
•c
800
Spawanie
600
- spawalność ograniczona -podgrzewanie wstępne
Obróbka plastyczna Temp., •c 900+1 ISO Kucie
do temp. (300+350) •c; -po spawaniu zmiękczanie i ulepszanie
245
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu
Typ stali
Gatunek stali
Odkuwki i pręty kute dla energetyki: PN/H-94009 (pręty walcowane: PN/H-93004)
Stal stopowa Cr (odporna na korozję)
1Hl3
Skład
c
Mn
Si
p
chem.,
0,09-;-;-0,15
50,8
50,8
50,040
%
Właściwości
R"·I0-7
Grubość,
mm
Nim
siOO
41
2
w tern eraturze -20 °C 7 Rm·I0z As
Nim
2
59
Re·l0·7 Nlm
50,030
12,0-;-;-]4,0
50,6
42
40
KM· lO-S 2
7
39
36
50,3
E·I0-7
kNim
w temp. obniżonej 7 Temp., R"·I0As
2
o
c
Nim
2
%
21,6
podwyższone·
200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700
g5100 mm
50,3
mechaniczne
20
w temperaturze Tern eratura, °C
s
N·mlm
%
%
Norma gatunku: PN/H-86020 Cr Ni Ti Cu
33
Temperatura graniczna, °C
2
2 7 E·I0- kNim
41
'
Temr eratura, °C
Rvw4 Rvws R,;w4
20
19,5
t
(przy R;, ~ Rzfw5)
18,5
400 450 470 480 500 530 540 550 565 600 650 700 7,7 6,7
~ m
6,9 2,5 28,9
Rz~ 10 s
22
19
16
Właściwości
Temperatura, °C
20
fizyczne
100
200
300
400
500
10,5
II ,O
11,5
12,0
12,0
600
'A, Wl(m-K) OC 0
·10
6
,
29,3 liK (od 20 °C)
Zakres temp., °C Cp, kJI(kg·K)
20 0,11
250-;-300 450-;-500 600-;-700 0,21 0,13 0,16 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
800 600 Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, °C Obróbka cieplna Temp., °C Obróbka plastyczna Temp., °C 900+1150 750-;-800 Kucie Zmiękczanie 950+1050 Hartowanie 700+790 Odpuszczanie
Spawanie - spawalność ograniczona -podgrzewanie wstępne do temp. (300-;-350) °C; - po spawaniu ulepszanie
246
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal stopowa Cr (odporna na korozję)
OH17T
Rodzaj wyrobu Blachy cienkie: PNIH-92128 Blachy grube: PNIH-92138
Skład
c
Mn
Si
p
chem.,
max.
max.
max.
0,08
0,8
0,8
max. 0,04
%
Właściwości
s max.
PNIH-86020 Norma gatunku: Cr Ni Ti max. 16+18 5·C+0,8 0,6
O,Q3
mechaniczne w temp.
w temperaturze -20 "C Grubość,
mm <30 30+40
Re·I0-7 N/m
2
(26) 26,5
Rm·I0-7 N/m
2
42
As % 18 17,5
z %
Te m eratura, °C 7 Re·I0N/m
N·m/m
2
E·I0-7 kN/m
2
Temp.,
Re·I0-7
•c
N/m
2
As %
22,1
w temperaturze
r---
KM·l0- 5
obniżonej
podwyższone
Temperatura graniczna, °C
200 250 300 350 400 450 500 550 600
2
7 2 E· l 0- , kN/m
(przy ~ ~ Rz,10s)
Tcmr eratura, •c
Rvw4 Rvw5 Rzlw4
!% m
Rz~w5
Właściwości
20 Temperatura, •c Ą, W/(m·K) 25,12 6 oc 0 ·10 . 1/K (od 20 •q Zakres temp., •c Cp, kJ/(kg·K)
20+50 0,46
fizyczne
100
200
300
400
500
10,0
l 0,0
l 0,5
10,5
11,0
600
50+100 250+300 450+500 600+700 0,46 0,54 0,67 0,88 Charakterystyka technologiczna
w atmosferze utleniającej do temp. , •c Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, •c Obróbka cieplna Temp., 'C Obróbka plastyczna 760+780 Wyżarz. zmiękczające Kucie 650+700 Odpuszczanie Hartowanie Żaroodporność
850 Temp., •c 1050+800
Spawanie - dobra spawalność dla blach cienkich, ogranicwna dla grubych; -zalecane podgrzewanie i obróbka cieplna
247
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Pręty
walcowane: PN/H-93004 Pręty kute: PN/H-94053 Skład
c
chem.,
0,1 ]-i+0,1 7
%
Mn max. 0,80
mm
Nim
ś60
64
60+100
64
Nim
2
83
Re·l 0-7 N/m
2H17N2
s
max.
max.
0,80
0,04
max. 0,03
Norma gatunku: PN/H-86020 Cr Ni l 6,0+ 1,50+ +18,0 +2,50
mechaniczne w temp. obniżonej KM· 10-s
E-10- 7
2
2
%
%
N·m/m
lO
30
5
kN/m
Temp.,
Re·l0-7
•c
Nim
2
As %
21,6
9
w temperaturze Temr eratura, •c
Stal stopowa Cr (odporna na korozję) p
w temperaturze -20 °C 7 Rm·l0-7 Re· l 0z As 2
Gatunek stali
Si
Właściwości
Grubość,
Typ stali
podwyższone
Temperatura graniczna, •c
20 250 300 370 400 480 500 590 600
g=l8+40 mm 75,8
78,8
64,5
21,8
2
2 -7 E·lO ,kN/m
Temr eratura, •c
Rvw4 Rvw5 RvwJ Rvw4
(przy ~ = Rziws) 400 450 480 590 650
~ m
24,3 7,6 4,2 16,9 5,0 2,6 Właściwości
20 Temperatura, •c 1.., W/(m·K) 25,12 6 oc 0 lO , 1/K (od 20 •q Zakres temp., •c Cp, kJ/(kg-K)
fizyczne
100
200
300
400
500
600
10,0
10,5
l 1,0
l l ,O
11,0
14,1
20 0,46 . Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , •c
Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, •c Temp., •c Obróbka plastyczna Obróbka cieplna 275+350 Odpuszczanie Kucie 620+660 Wyżarz. zmiękczające 975+1040 Hartowanie
850 Temp., •c 900+1050
Spawanie - spawanie nie zalecane
248
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal austenityczna Cr-Ni-Ti (odporna na korozję)
IH18N9T
Rodzaj wyrobu Blachy cienkie: PN/H-92128 Blachy grube: PN/H-92138 (pręty walcowane i taśmy: PN/H-93004) Skład
c
Mn
Si
p
s
chem., %
";0,10
";2,00
";0,80
";0,045
os;O,Q3
Właściwości
Rodzaj wyrobu
Re·I0-7
Nim 2
w ternoeraturze -20 °C -7 Rm·IO z As 2 Nim % %
Blachy cienkie 22 i taśmy Blachy grube 21 <40mm Taśmy
SI
40
SI
38
>51
35
Norma gatunku: PN/H-86020 Ni Cr Ti 17,00+ 9,00+ S·C+ + 19,00 +10,00 +0,80
mechaniczne
KM· lO-s
N·mlm
2
13
E-10-7 kNim
2
w temp. obniżonej -7 Temp., Re· lO As 2 oc Nim %
19,9 19,9
lO
w temperaturze podwyższone Temperatura graniczna, °C
200 250 300 350 400 450 500 550 600
Temperatura, °C -7 R02·IO 72 -7 m RJ·IO -7 2 E·lO ,kNim
18,6
Tern eratura, °C
500 550 580 590 600 610 620 630 640 650 660 670 680 690 700
16,0 15,0 14,0 13,5 13,0 12,5 12,0 li ,S 19,0 18,0 17,0 16,5 16,0 15,5 15,0 14,5 17,9
17,2
(przy ~ = R,110s)
16,4
Rvw4 Rvws
~ m
R,;w4
18,0 16,8 16,5 14,0 12,9 11,9 11 ,O 10,0 9,2 8,3
Rvws
12,8 11,5 10,5 9,9 8,7 7,8 7,2 6,5 Właściwości
Temperatura, °C
'A, Wl(m-K) 6
o::o·IO , liK
20
20,2 (od 20 °C)
Zakres temp., °C Cp , kJI(kg-K)
20 0,42
100 22,6 16,0
7,4 6,5 5,5
5,8 5,2 4,6 3,7 3,0
fizyczne
200
300
17,0
25,9 17,0
400
500
600
18,0
29 18,0
18,7
50+100 250+300 450+500 600+700 0,50 0,59 0,63 0,55 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatacji, °C Obróbka cieplna Przesycanie Wyżarzanie stabilizujące
Temp., °C Obróbkaplastyczna 1020+1070 Formow. na gorąco 850+870 B. dobra zdolność do naz1mno
875 700+800 Temp., °C 900+1150 tłoczenia
Spawanie - spawalność b. dobra; - obróbka cieplna nie wymagana
249
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Odkuwki i pręty kute dla urządzeń ciśnieniowych oraz energetyki: PN/H-94009 (pręty walcowane: PNIH-93004)
c
Mn
Si
p
50,10
$2,00
$0,80
$0,045
Skład
chem.,
%
Właściwości
Typ stali
Gatunek stali
Stal austenityczna Cr-Ni-Ti (odporna na korozję)
1H18N9T
s $0,03
Norma gatunku: PN/H-86020 Cr Ni Ti 17,00+ 9,00+ 5-C+ +19,00 +10,00 +0,80
mechaniczne w temp.
w temperaturze -20 °C Grubość,
Re· lO
mm
Nim
$]00
20
-7
2
Rm·10-7
Nim
z
As %
2
54
%
2
2
N·mlm 10
o
c
Re· lO
16
15
-7
2
N 1m
As %
19,9
podwyższone
Temperatura graniczna, °C
14 13,5 13 12,5 12
2
2 -7 E· lO , kNim
Temr era tura, °C
Rvw4 Rvw' R71104
19,0
18,2
17,5
~2 m
12,8 II ,5 10,5 9,5 8,7 7,8 7,2 6,5
20 Temperatura, °C A., Wl(m·K) 20,2 6 OC 0 ·10 ,1/K (od 20 °C) kJI(kg·K)
(przy
18,0 16,5 15,5 14,0 12,9 11,9 11,0 10,0 9,2 8,3
Właściwości
Zakres temp., °C
16,7
R!, =~nos)
500 550 580 590 600 610 620 630 640 650 660 670 680 690 700
R7/I05
Cp,
kNim
Temp.,
200 250 300 350 400 450 500 550 600
Re·I0-7
Nim
E-10- 7
40
w temperaturze Tem eratura, °C
KM· lO-s
obniżonej
20 0,42
100 22,6 16,0
7,4 6,5 5,5
5,8 5,2 4,4 3,7 3,0
fizyczne
200
300
400
500
600
17,0
25,9 17,0
18,0
29 18,0
18,7
50+100 250+300 450+500 600+700 0,50 0,59 0,63 0,55 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatacji, °C Obróbka cieplna Przesycanie Wyżarzanie stabiliz.
875 700+800
Temp., °C
Obróbka plastyczna
Temp., °C
1010+1020
Kucie
1150+900
850+840
Spawanie - spawalność dobra; - obróbka cieplna nie wymagana
250
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal austenityczna Cr-Ni-Ti (odporna na korozję)
1Hl8N10T
Rodzaj wyrobu Rury bez szwu: PNIH-74242
Skład
c
Mn
Si
p
chcm., %
:>0,10
:>2,00
:>0,80
:>0,045
Właściwości
Grubość,
Re·I0-7 2
mm
Nim
katalog.
24,5
w tern eraturze -20 °C -7 Rm·IO z As 2 Nim % % 54,5
N/m
:>0,03
mechaniczne
w temp. KM· lO-s
E-10- 7
2
2
N·mlm
36
w temperaturze Tern eratura, •c 7 Re·I0-
s
Norma gatunku: PNIH-86020 Cr Ni Ti 10,00+ 5·C+ 17,00+ + 19,00 + 11,00 +0,80
kN/m 20,3
Temp.,
•c
obniżonej
Re· lO N 1m
-7
2
As %
podwyższone·
200 250 300 350 400 450 500 550 600
Temperatura graniczna, °C
15,7 15 13,7 13,5 12,7 12,3 II ,8
2
7 2 E-10- , kN/m Temr eratura, Rvw4 Rvws R71104 R,nol
•c
19,0
18,2
17,5
500 550 580 590 600 610 620 630 640 650 660 670 680 690 700
~ m
18,0 16,8 16,5 14,0 12,9 11,9 II ,O 10,0 9,2 8,3 7,4 6,5 5,5 12,8 II ,5 10,5 9,9 8,7 7,8 7,2 6,5 5,8 5,2 4,4 3,7 3,0 Właściwości
20 Temperatura, •c A., W/{m·KJ 20,2 6 a::.· lO , liK (od20 °C} Zakres temp., •c Cp, kJ/(kg-K)
{przy ~ ~ Rvw5)
16,7
20 0,42
fizyczne
100
200
300
22,6 16,0
17,0
25,9 17,0
400
500
600
18,0
29 18,0
18,7
50+100 250+300 450+500 600+700 0,50 0,55 0,59 0,63 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , •c
Gwarantowana temperatura eksploatacji, •c Obróbka cieplna Przesycanie Wyżarzanie stabiliz.
Temp., •c 1010+1020 850+840
Obróbka plastyczna Kucie
875 700+800 Temp., •c 1150+900
Spawanie - spawalność b. dobra; - obróbka cieplna nie wymagana
251
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal żaroodporna Cr-Al-Si
H13JS
Rodzaj wyrobu Blachy cienkie: PNfH-92128 Blachy grube: PNIH-92138 Pręty ciągnione i kute: PNfH-93026194053
c
Mn
:0:0,12
:0:0,80
Skład
chem.,
%
Si 1,00+ +1,30
p
s
:0:0,04
:0:0,03
Właściwości
Rodzaj wyrobu
Re·I0-7 2
Nim Blachy cienkie 0,5+4 mm Blachy grube 39,5 3c-40 mm
39,5
Pręty
w temperaturze -20 °C 7 Rm·I0z As 2 Nim % % 49
15
49
13
50+ 55
15
Norma gatunku: PNfH-86022 Cu Ti Cr Ni Al 0,80+ 12,00+ :0:0,3 :0:0,2 :0:0,50 +14,00 +l, lO
mechaniczne
KM·I0N·m/m
5
2
E·l 0kN/m
7 2
w temp. obniżonej -7 Temp., Re· lO As 2 •c N/m %
20,6
J6c-20,7
w temperaturzepodwyższone Tern~ eratura,
"C
200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 24,0 23,2 22,5 21,7 21,0 20,0 18,0 15,0 9,0 5,5 3,0
Re·l0-7 N/m
Temperatura graniczna, "C
2
-7 2 E·10 , kN/m
19,5
Rztw4
~ m
Rz~ 10 5
15,5
3,5 2,2
1,0 0,6 0,4 0,25 0,15
3,9
1,5
0,5
0,25
2,9
0,8
0,3
0,15
1,32
0,37
0,13
0,06
Właściwości
20 Temperatura, "C /..., W/(m·K) 17,4 6 OC 0 ·10 ,1/K (od 20 "C) Zakres temp., "C Cp, kJ/(kg·K)
17,0
13,5 (przy
Ri, = Rz,10s)
500 550 600 650 700 750 800 850 900
Tern eratura, "C Ry 10 4 Ry 10 s
18,5
19,0
20+50 0,12
fizyczne
100
300
500
700
800
900
1000
18,6 10,0
20,3 l l ,O
22,7 l l ,7
21,0 12,3
22, l 12,5
23,0 13,0
24,0 13,5
50+100
100+150 200+250 300+350 350+400 400+450 450+500
Charakterystyka technologiczna Żaroodporność
w atmosferze utleniającej do temp. , "C Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, "C Obróbka cieplna Wyżarz. zmiękczające
Temp., •c 800+850
Obróbkaplastyczna Formow. na gorąco Formowanie zimne
950 950 Temp., •c 800+1100 100+300
Spawanie -podgrzanie wstępne do temp. (100+300) •c; - wymagane wyżarzanie w temp. (750+800)°C
252
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Typ stali
Gatunek stali
Stal żaroodporna Cr-Al-Si
H24JS
Rodzaj wyrobu Blachy grube: PN/H-92138 Pręty walcowane i kute: PN/H-93004/94053
c
Mn
śO,I2
śi,O
Skład
chem., %
Si,Al I,307 7I,60
p
s
ś0,04S
ś0,030
Właściwości
Norma gatunku: Ni Cr 23,07 śO,SO 72S,O
z
E· 10-7
2
2
Re·I0-7
Blachy
39,S
49
I2
20,6
3S
S07SS
IS
20,6
Nim
Pręty
Nim
2
As
KM· I0-
N·mlm
%
%
ś0,20
w temp. obniżonej 5
Rodzaj wyrobu
Rm·I0-7
ś0,30
mechaniczne
w ternoeraturze -20 •c 2
PN/H-86022 Cu Ti
kNim
Temp.,
•c
Re·I0-7
Nim
As
2
%
w temperaturze podwyższone Tern~ eratura, "C
200 2SO 300 3SO 400 4SO
Re· 10-7
Nim
soo sso
600 6SO 700
24,0 23,2 22,S 2 I,7 2 I,O 20,0 I8,0 I S,O 9,0 S,S
3,0
Temperatura graniczna, °C
2
-7 2 E· lO , kNim Tern eratura, "C
I 8,6
soo sso
600 6SO 700 750 800 850 900 9SO IOOO I050 I 100
Rvw3
I8,2
3,0
Rvw4
~ m
Rd 104
I3,2 (przy ~ =R,110 s)
I9,2
I 7,0
I ,O
O,S
IS,2
O,I2
0,2S
0,6 0,4 0,2S O, I S 0,1
R,.; 10 s
O,Q?
2,9
0,8
0,3
O, I s
O,o?
I,32
0,37
O,I3
0,08
0,02S
0,03
Właściwości fizyczne
Temperatura, "C
20
A, Wl(m·K)
I 5, I I 6 ac 0 ·IO ,I/K (od 20 "C) Temperatura,
•c
A, Wl(m·K)
IOO
200
300
400
500
600
700
I6,28
I 7,44
I8,6
20,3S
2I,S I
22,67
20,S
I O, O
I I ,S
I2,0 Dla temperatury pośredniej interoolacia łągruyt:miczna
800
900
IOOO
I 100
I200
22,0
23,0
24,0
25,0
26,0
I3,5
I4,2
6
oc,·IO ,I/K (od 20 "C)
I5
Zakres temp., •c Cp,
207IOO
kJI(kg-K)
O,I2
Charakterystyka technologiczna Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , "C
Gwarantowana temperatura eksploatac ·i, Obróbka cieplna Wyżarz. zmiękczające
Wyżarzanie odprężające
Hartowanie
Temp., •c 850+900 -750
•c
I050
Spawanie
I 0 50
- podgrzewanie wstępne do temp. (I00+300) "C; - wyżarzanie w temp.
Obróbka plastyczna
Temp., •c
Formowanie na gorąco
8007I050
(750+800) •c
253
Charakterystyka ogólna wyrobu hutniczego Rodzaj wyrobu Blachy cienkie: PN/H-92128 Blachy gmbe: PN/H-92138 Pręty walcowane i kute: PN/H-93004194053 Rury bez szwu: PN/H-74242
c
Mn
Si
p
<;0, 15
<;0,80
<;1,00
<;0,45
Skład
chem.,
%
Właściwości
Rodzaj wyrobu
Re-10-7
Nim
2
Blachy cienkie 29 Blachy grube 29 Rury 30
Pn;ty
Typ stali
Gatunek stali
Stal żaroodporna Cr-Ti
H25T
s <;0,30
Norma gatunku: PN/H-86022 Cr Ni Ti Cu 24,00+ 4-C%+ <;0,60 +27,00 +0,80
mechaniczne
w temperaturze pokojowej -7 5 KM·I0Rm·IO z As
Nim
2
44,0 44,1 44,0 44,0
%
N·mlm
%
12 12 20 20
2
w temp. E-10- 7 kNim
Temp.,
2
o
c
obniżonej
Re-10-7 N1m
2
As %
20,6 45
w temperaturze podwyższone Tern eratura, °C 7 Re·I0N1m
200 250 300 350 400 450 500 550 600 700 800
2
-7 2 E·IO ,kNim Tern peratura, °C Rvw4 Rvw5 R7JI04
400 450 500 550 600 650 700 750 800 850 900 950 1000 1,0 0,4 0,15 0,07 2,9
~ m
5,5 2,5
l, l 0,5 0,2 0,1
8,4 5,3 3,0 1,7
20 Temperatura, °C A., Wl(m·K) 19,7 6 OC 0 ·10 , 11°C (od20 °C} ,kJI(kg-K)
1,0 0,7 0,4 0,3
6,0 3,6 2,0 1,2 0,8 0,5 0,3 0,2 Właściwości
Zakres temp., °C
II ,5 (przy ~ = R,110 5)
15,5
18,5
Rt/105
Cp
Temperatura graniczna, °C
100
300
22,9 10,0
23,2
fizyczne 400
500
700
24,42
22
II ,5
900
1000
12,5
13,5
50+100 250+300 450+500 600+700 0,21 O, 13 O, II 0,16 Charakterystyka technologiczna
Żaroodporność w atmosferze utleniającej do temp. , °C
Gwarantowana temperatura eksploatac "i, °C Obróbka cieplna Zmiękczanie
Temp., °C 730+780
Obróbka plastyczna Kucie Zginanie na gorąco Zginanie na zimno
1100 1100 Temp., °C 700+1050 950+900 200+400
Spawanie - podgrzewanie wstępne do temp. (100+300) oc; -wymagane wy:i'.arzanie (-750 °C) elementów o złożonym kształcie
255
7. ROZWIĄZANIA KONSTRUKCYJNE WYBRANYCH ELEMENTÓW APARATURY
7.1. Charakterystyka konstrukcyjna skryptu rysunki, dają na ogół pogląd jak powinno się konstruować i wymiarować odosobnione elementy aparatury, jakkolwiek zwraca się niejednokrotnie uwag~ na formę ich wzajemnego połączenia. W uzupełnieniu do podanych w poprzednich rozdziałach przykładów, poniżej - na rys. 7.1~7.16 - wskazuje się na dalsze, bardziej szczegółowe zestawienia konstrukcyjne, charakteryzujące wybrane elementy i podzespoły aparatury procesowej. W wyborze przykładów konstrukcyjnych - z oczywistych względów w małej liczbie kierowano się przesłanką, aby przedstawić możliwie dużą różnorodność rozwiązań. W szczególności zwraca się uwagę na: -ogólne rozwiązania konstrukcyjne wybranych typów aparatury procesowej, - wzajemne połączenie powłok i elementów o różnym kształcie, - konstrukcję elementów aparatury typu zbiornikowego i płaszczowo-rurkowego, - wykonanie podzespołów aparatury najliczniejszego przeznaczenia (wymienniki ciepła, zbiorniki, mieszalniki, wyparki, kolumny). Przedstawione w tym rozdziale przykłady, stanowią w znacznej części fragmenty z dokumentacji konstrukcyjno-koncesyjnej aparatów przemysłowych, stąd na rysunkach tych zachowano oryginalne oznaczenie, nazewnictwo i wymiarowanie. Zrezygnowano natomiast ze szczegółowego opisu detali (jednak przy zachowaniu ich numeracji), pozostawiając czytelnikowi swobodę w interpretacji danego rozwiązania konstrukcyjnego. Niektóre z rysunków, co zaznaczono w ich opisie, zaczerpnięto z "Atlasu konstrukcji aparatury chemiczej" pod red. J. Pikonia [8]. Zawarte w
treści
.L ,, "
Rys. 7.1. Pionowy zbiornik
ciśnieniowy,
wg [8]
piSI4 .Z 12fJ
257
~
'
400 530
DANE TECHNICZNE
~·t WYDAJNOŚĆ CIEPŁNA Nazwa
Przestmiń
~d n p raszczt rurlei
2 CZVNNIK 3 TEMP. ROBOC.ZA 4 trENP. OBLICZf:NIOWA
PARA
WODI\
250 250
200 200
•c •c
16 SiclŚNIENIE RQpOCZE bar 11! bar . 11! 11 C.IŚNIENIE DBL lCZ. 16 ·bar 7lc1ŚNIENIE PROONE 20 20 11 POW WYMIANY CIEPtA rri'-55.11 m3 -0,53 l POJEMNOŚĆ -0,38 10 MASA APARA TU kg -2300 PODSTAWOWE MATERIAtY St3SX; Sł36K; S141K KONSTRUKCYJNE K18/t; 25HM; 35;206
Rys. 7.2. Czterodrogowy wymiennik ciepła z głowicą swobodną
33
11
ć~---
c 65
1-
,-....._~JlJ ..,?.
~
f-
-r-
"'"': "'
~ ,-329
r
~ -~
1 l!-
t-
.
v.:;
......,.., •
,
~
l
~ ~· ~ T
i
~
~ś-- "~ i! (~t - l~
27 17 5 7 26 t___ _ _ _
.~· 1......, i
A-A
15
3
j
_g
-
11
-
-
-
-
j
.1!._ L__.f!Ł ~
§_ 16
T
1
_____,tE';=t:i~ \
150
4y l l
~,FI
T 8 l l 1!-
.l
j_
L;J'l ; aJH·j
'
19/ 21
p;· ...____
42 .. B"
36 3 --
.
. B"
5 l
1~
"'
N
-
--+-
a
r··
~
•
~-
-~--r
~
l
27
l
l
42
l
l l
.
1
2
l
~
--+ "' ---
+-----.:. ... <'i
----l Rys. 7.3.
Głowica
ll2
on
,.,; o
;;!;
...
lll
... N
o
.
o
;:!
kompensacyjna aparatu
•
3
płaszczowo-mrkowego
80
.43
1
J!
-, ,
t t
N
N
-
Vl 00
-·
~L-----~-~'----~~-----;~/~ "'
f-
.......
K3
Rys. 7.4. Wymiennik
ciepła
z kompensatorem soczewkowym, wg [8]
n
Pa&ójA-A
7J611
,!! • l
Rys. 7.5. Wymiennik
l
ciepła
l
l
U-rurkowy, wg [8]
\
.......................~.~-~< " .
szczeg!l.l .c·
"-······· , ...
Szczegg_f .a·
,.._,,,
,....t:U
Al Rys. 7.6. Kocioł kolumny destylacyjnej z wypełnieniem usypowym, wg [8]
262 ~ót.q· pod1 lli,S
dm§gót.c· ,...,1%1 +--·---·---.-·--~r
Rys. 7.7. Skruber z wypełnieniem usypowym, zraszanym za pomocą dyszy zamkniętej, wg [8]
263 372
J
z
.... Rys. 7.8. Elementy autoklawu ciśnieniowego, wg [8]
264
4
Szczegóf. .a· p«h. ,.. ,
·-T 16
13
8
1Ł-l---
-4>--'- ___j_
-l- ---
l
ll l l
l l
l __ _ L
l l _ ___ .Jl
Szczeg,ól .b • pot:h. 1:/
5
12
11
Rozmieszczenie króćców
K3 Wykaz Nr KI
KZ 1<3
o-.
,...
.."
Uf•lł6
TS
króćców
Prr,r/JOC18171•
'"
Uwagi
""
Wiol DOWJ,/na Spu>/ •ulu
Rys. 7.9. Cyklon niskociśnieniowy, wg [8]
l l
265
szczegór ..a "
258
s 78 ES 18-BR
.
l •
~
·+
•
szczegół- .. c"
szczegół' .. d "
·-·-·-l
l 5
l
___ J
4 400 ES 18-SR
Rys. 7.1 O. Elementy komory przepływowej dwudrogowego wymiennika ciepła
266
34 36
5
6 szczegó~
--4~,
..a"
1:2
2
35 lll
M
o N
~
6 o
lll
1
Rys. 7. I I. Elementy przyłączeniowe aparatu typu zbiornikowego
- ~. - - ,..!2. -----,-----//11 -.
F4 . ---t-
50
A 1:2
380 l
Rys. 7.12. Dno sitowe z połączeniem kołnierzowo-śrubowym
szczegó~
Króciec B
..e"
1:2
1:2 .p 159
.p 204
16
u. N 0'00
·----~h"
1
..
szczegM ..h" 1:1
·-----+ Rys. 7.13. Elementy wymiennika
ciepła j
269
4
2 1.5 •32
ltl
.....
~
1
508. 4
·--·~·--·-----·-+ SzczeąM
2: 1
"
a" ~
508 • 4
p 498
4
1
l l
,~
·-·--·-----~
ł----·Rys. 7.14.
Łączenie
elementów zbiornika bezciśnieniowego
270
1 :5 CD
l
l
'.!U l ~
14
273 65
'
31
5
,ll 22
1
"'Kb-.
o o
3
"'
4
,t;
"'
Fl V
~~
~
o
33
~i,
4> 1290
~
4> 1345
16
%a
120 5
10
....
1:1'
:;
M
12 .......
o o
l '
"'
~
,....
....._
l
a"o
p:zźl
- ._
g
l
f ~-
~
.J
i
CD
~
CD
l
l
l
'
23
3
l{)
6
4> 1100
-
-
-
-
Rys. 7.15. Szczyt kolumny półkowej
5
4f2_
~
9 • 1220
~ kołpakowej
.~
!L/-~
t
~
o
i
.
"'
-"' f--4-
1>_..
l
4>100
l
--. - ·
.§,
'
....
o o
_1
.......o r-~-
-
271
5
6
4
U'l N
o
....
U'l
co ID
~
1100
460
O N
10pÓiek dla dołu kolurmy wykonać z wy m. A=70 1 B= 233 24pÓh!k dla gÓry kolumny wykonać z wy m. A= 80 : B= 24 4 Zamknll'cle króćca wykonać tylko dla pierwszej pÓfkl.
4
4
75
-$-
o
380
40 380
Rys. 7.16. Półka kołpakowa z przelewem rurowym
272
7.2.
Przykład
obliczeniowy
Przykład
obejmuje obliczenia wytrzymałościowe wybranych elementów zbiornika 0,6 MPa, to= 50 °C), którego schemat konstrukcyjny przedstawiono na rys. 7.17. Elementarni tymi są: a) płaszcz zbiornika (część cylindryczna)- Dn=350 mm; b) dno płaskie z wyobleniem (dolne i górne)- Dn=350 mm; c) połączenie kołnierzowo-śrubowe główne zbiornika (wykonanie wariantowe) - Dn=350 mm; d) połączenie kołnierzowo-śrubowe króćców zbiornika oraz orurowania instalacji - Dn=40 mm (dzxg=44,5x2,9 mm), Dn=80 mm (dzxg=88,9x4,5 mm). Obliczenia przeprowadzono techniką komputerową, wykorzystując programy DT-Zbiomik i DT-Flange. Wyniki obliczeń -w formie wydruku komputerowego - zestawiono w tabeli 7.1, w której uwzględniono także arkusze obliczeniowe (por. pkt 3.6) typowych elementów projektowanego zbiornika (element walcowy, kołnierz, dno). Rezultaty obliczeń zobrazowano na rys. 7.18 (zestawienie konstrukcyjne aparatu) i rys. 7.19 ciśnieniowego (p0 =
(kołnierz główny).
6
a}
b} .----~-
'
-·-.-
--·
_j - · -
'
2a
l
/
l l
4 ...l
3
1
~--
----'D....,n_ _,
L . J!:ozwiqzanl'!__wariantowe)
. __J
g
0'1
•
~
K2 "
dJ'g
2a
K1
Rys. 7.17. Schemat odgazowywacza zbiornikowego: a) zbiornik; b) połączenie kołnierzowo śrubowe dna górnego (wariant). 1- płaszcz zbiornika, 2- dna zamykające, 3- rura dopływowa, 4- sitko stabilizujące, 5- kominek, 6- króciec zaworu bezpieczeństwa, 7- króciec odpływowy, 8- króciec odpowietrzający, 9- króciec spustowy
273
Tabela 7.1 Obliczenia konstrukcyjne elementów zbiornika POLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: PO/KM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
DT-ZBIORNIK v.3.0 D0104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90/W0-0 OBLICZENIA WYTRZYMALOSCIOWE INSTALACJA/LOKALIZACJA: NUMER ZAMOWIENIA: ZAMAWIAJACY: NR RYSUNKU: BUDOWA I PRZEZNACZENIE:
KATEDRA INZYNIERII PROCESOWEJ 1997 KONSTRUKCJA APARATURY 7.17 INSTALACJA ODGAZOWANIA WODY (PRZYKLAD OBLICZENIOWY)
CHARAKTERYSTYKA I PARAMETRY WYSZCZEGOLNIENIE
PLASZCZ
JEDNOSTKA
MEDIUM: CISNIENIE CISNIENIE CISNIENIE CISNIENIE
RURKI
woda
ROBOCZE: OBLICZENIOWE: SPRAWDZAJACE: PROBNE: PROBA HYDRAULICZNA: PROBA PNEUMATYCZNA: CZYNNIK PROBNY: TEMPERATURA SCIANEK PODCZAS PROBY: TEMPERATURA ROBOCZA: TEMPERATURA OBLICZENIOWA: NADDATEK NA KOROZJE: DOPUSZCZALNE CISNIENIE ZEWNETRZNE: DOPUSZCZALNA OWALIZACJA: POJEMNOSC: POWIERZCHNIA WYMIANY CIEPLA: MINIMALNA TEMPERATURA METALU: PRZY CISNIENIU: WSPOLCZYNNIK ZLACZY SPAWANYCH:
MPa MPa MPa
0,6 0,6 0,6
MPa MPa
0,75
o o o
c c c
woda 20 50 50 0,1
mm MPa mm
0,65
mń3 mń2
o
c
MPa 1,0
CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKA ROBOCZEGO: TOKSYCZNOSC: ZAPALNOSC: WYBUCHOWOSC: MAKSYMALNA TEMPERATURA: °C MINIMALNA TEMPERATURA: °C MASA APARATU PUSTEGO: MASA APARATU PODCZAS PROBY:
DOK. NR
Tablica nr 7.1
nie
nie nie 50 4
95 160
kg kg
REW. 7.
STR.
STRON
274
A·kusz ~ydruk ·aterial ~arametr Ok enko E ycja z, ior SMHrPT.ZBD W0-0191: Elementy walcowe podlegajace cisnieniu wewnetrznemu
S!st.
[l]====
Element: Rys. Nr: Poz. Nr: Srednica: po = to =
CYL INDRrCZNr
Obliczenia poprawne.
7.18
11
1
w. 0.600 50.00
Ma ter i a l:
c1
Wl as n.: HeO.Zt = według:
=
k
=
Dw = 118.18
Dz
MPa
emmw 'i+ n,ę11 l~=
2
l
mm mm mm
· SJ,st: A7kusz [l]
g
I!Oi1lmJ mm
= 370.Bil
•&~it•l
mm
iiJlifM
= k =
1.22
= •1111111
gr~=
'l.65 117.66 dn = dmax = 1BS.Oil
mm mm mm mm mm mm mm
w;mw
Wzmocnienie nie wymagane.
cZ =
mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mmAZ
= gokr = grzkr = hl = hZ = D= Dnz = Dnw = gz = gw = Fsp = d
MPa
Materia!: Ret =
Materia!: Ret = =
= =
lijiJłM l
=
1.957 1.090 9.77 0.87
·ydruk •aterial 1arametr Ok·enko E·ycja z, ior SMRYPT.ZBD W0-0118: Otwory w sciankach wzmocnienia otworow
X
J~
gmin gn
= = = =
Wybrana gruhosc nominalna
Element: Rys. Nr: Poz. Nr: Typ elem: po = to = Ma ter i a l: Ret =
[ll== 3
Beta Alfa go
7 ==================o
:.: Info i'' Wpisz
Dz Dw grz
=
cZ = c3 = z =
według:
X
11
dn Fl FZ F3
F4
FS Fsp Fwzm Fstr
= 117.66 = = = = = = 9.1lll = =
Mjdll
li§i.Ubl
7 ===================== 9
Info FZ Zapisz
. Otworz
:
: Zamknij
• !. Menu
·
mm mmAZ mm AZ mm AZ mm AZ mm AZ mmAZ mmAZ mm AZ
. Moniec
275 POLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: PO/KM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
OT-ZBIORNIK v.3.0 D0104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90/W0-0 W0-0/01: ELEMENTY WALCOWE PODLEGAJACE CISNIENIU WEWNETRZNEMU ELEMENT: CYLINDRYCZNY RYS. NR: 7.18 POZ. NR: l ********************************************************************* WZORY OBLICZENIOWE WEDLUG W0-0/01-3.1:
po*Dw (l)
go (2.3/Alfa)*k*z-po po*Dz
( 2)
go
=
(2.3/Alfa)*k*z+po *********************************************************************
CISNIENIE OBLICZENIOWE TEMPERATURA OBLICZENIOWA
po to
MATERIAL WLASNOSCI WYTRZYMALOSCIOWE WPOLCZYNNIK BEZPIECZENSTWA NAPREZENIA DOPUSZCZALNE, k = Re0.2t/x WSPOLCZYNNIK WYTRZYMALOSCIOWY
0.600 MPa 50.00 o c
1Hl8N9T WEDLUG PN-86/H-92138 Re0.2t = 195.00 MPa WEDLUG DT-UT-90/WO-M X l. 65 k 118.18 MPa z
TECHNOLOGICZNY NADDATEK GRUBOSCI EKSPLOATACYJNY NADDATEK GRUBOSCI NADDATEK GRUBOSCI NA DODATKOWE NAPREZENIA
cl c2 c3
SREDNICA WEWNETRZNA ELEMENTU WALCOWEGO SREDNICA ZEWNETRZNĄ ELEMENTU WALCOWEGO
Dw Dz
STOSUNEK SREDNICY ZEWNETRZNEJ DO WEWNĘTRZNEJ WSPOLCZYNNIK WEDLUG TABLICY 2 W0-0/01
l.
00
0.35 mm 0.10 mm 0.00 mm
=
350.00 mm 370.00 mm
Beta Alfa
1.057 1.000
GRUBOSC OBLICZENIOWA WEDLUG WZORU (l) 0.77 mm go O. 87 mm NAJMNIEJSZA WYMAGANA GRUBOSC, g = go+c2+c3 g MINIMALNA GRUBOSC NOMINALNA, gmin = g+cl 1.22 mm gmin = PRZYJETA GRUBOSC NOMINALNA 10.00 mm gn GRUBOSC RZECZYWISTA, grz = gn-cl 9.65 mm grz = ********************************************************************* WARUNEK WYTRZYMALOSCI: grz
9.65 mm >= g = 0.87 mm WARUNEK JEST SPELNIONY. dn = 117.66 mm NAJWIEKSZY OTWOR NIE WYMAGAJACY WZMOCNIENIA MAKSYMALNA DOPUSZCZALNA SREDNICA OTWORU dmax = 185.00 mm =
===================================================================== DOK. NR
Tablica nr 7.1
REW. 7.
STR.
STRON
276 FOLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA : KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: PO/KM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
OT-ZBIORNIK v.3.0 00104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90/W0-0 W0-0/18: OTWORY W SCIANKACH I WZMOCNIENIA SCIANEK OSLABIONYCH OTWORAMI ELEMENT: PLASZCZ RYS. NR: 7.18 PO.Z. NR:
l
********************************************************************** WZORY OBLICZENIOWE WEDLUG W0-0/18: (l)
go
=
po*Dw (2. 3/Alfa) *k-po
(2)
Zrz = po*(Dw+grz-c2)/(2.3/Alfa*k*(grz-c2))
(3)
dn = min(200, 0.35*Dz, 8.l*((Dw *(grz-c2)*(1-Zrz))'(l/3)
(4)
Fstr = (d+ 2*c2)*go, POLA WZMOCNIEN Fi WG W0-0/18 RYS. 2 I 5
********************************************************************** CISNIENIE OBLICZENIOWE TEMPERATURA OBLICZENIOWA MATERIAL ELEMENTU OSLABIONEGO OTWOREM GRANICA PLASTYCZNOSCI W TEMP. OBLICZENIOWEJ WPOLCZYNNIK BEZPIECZENSTWA NAPREZENIA DOPUSZCZALNE MATERIAL KROCCA GRANICA PLASTYCZNOSCI W TEMP. OBLICZENIOWEJ MATERIAL NAKLADKI GRANICA PLASTYCZNOSCI W TEMP. OBLICZENIOWEJ SREDNICA ZEWNETRZNA SREDNICA WEWNETRZNA GRUBOSC OBLICZENIOWA GRUBOSC RZECZYWISTA EKSPLOATACYJNY NADDATEK GRUBOSCI SREDNICA OTWORU GRUBOSC OBLICZENIOWA KROCCA GRUBOSC RZECZYWISTA KROCCA WYSOKOSC KROCCA/GRANICA GLEBOKOSe WPUSZCZENIA KROCCA/GRANICA SREDNICA NAKLADKI ZEWNETRZNEJ/GRANICA SREDNICA NAKLADKI WEWNETRZNEJ/GRANICA GRUBOSC NAKLADKI ZEWNETRZNEJ GRUBOSC NAKLADKI WEWNETRZNEJ
po = to Ret = X
k = Ret = Ret = Dz = Dw = go = grz = c2 = d
gokr grzkr
hl
=
h2 = Dnz Dnw = gz gw =
0.600 MPa 50.00 °C 1Hl8N9T 195.00 MPa 1.65 MPa lH18NlOT 191.00 MPa 1H18N9T 195.00 MPa 358.00 mm 350.00 mm mm 9.65 mm 0.10 mm 80.45 mm 0.20 mm 4.15 mm 50.00/ 2. 00/ 0.00/ 0.00/ 0.00 mm 0.00 mm
mm mm mm mm
********************************************************************** WSPOLCZYNNIK NAJWIEKSZY OTWOR NIE WYMAGAJACY WZMOCNIENIA
Zrz = dn = 117.66 mm
********************************************************************** Fwzm=2*( F l Fwzm=2( kl =
+ + k2
F2*ki+ +
=
F3*k2+ F4*kl+ F5*kl+ Fsp) + 0.00)= mm'2 + + - WSPOLCZYNNIKI ki UWZGLEDNIAJACE WLASNOSCI
**********************************************************************
WARUNEK WZMOCNIENIA: d =
80.45 mm < dn = 117.66 mm WZMOCNIENIE NIE JEST WYMAGANE.
====================================================================== DOK. NR
Tablica nr 7.1
REW. 7.
STR.
STRON
277 POLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA : KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: PO/KM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
OT-ZBIORNIK v.3.0 D0104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90/W0-0 W0-0/01: ELEMENTY WALCOWE PODLEGAJACE CISNIENIU WEWNETRZNEMU ELEMENT: KROCIEC - Kl/K2 RYS. NR: 7.16 POZ. NR: 3, 7 ********************************************************************* WZORY OBLICZENIOWE WEDLUG W0-0/01-3.1:
po*Dw (l)
go
~
-~-----------------
(2.3/Alfa)*k*z-po po*Dz ( 2)
go
~
(2.3/Alfa}*k*z+po
********************************************************************* CISNIENIE OBLICZENIOWE TEMPERATURA OBLICZENIOWA
po ~ to =
MATERIAL
0.600 MPa 50.00 oc
1Hl8NlOT WEDLUG PN-85/H-74242 Re0.2t = 191.00 MPa WEDLUG PN-65/H-74242
WLASNOSCI WYTRZYMALOSCIOWE
=
WPOLCZYNNIK BEZPIECZENSTWA NAPREZENIA DOPUSZCZALNE, k = Re0.2t/x
X
WSPOLCZYNNIK WYTRZYMALOSCIOWY
z =
1.65
k = 115. 76 MPa l.
00
TECHNOLOGICZNY NADDATEK GRUBOSCI EKSPLOATACYJNY NADDATEK GRUBOSCI NADDATEK GRUBOSCI NA DODATKOWE NAPREZENIA
cl c2 = c3 =
0.45 mm 0.10 mm o.oo mm
SREDNICA WEWNETRZNA ELEMENTU WALCOWEGO SREDNICA ZEWNETRZNA ELEMENTU WALCOWEGO
Dw = Dz =
79.90 mm 88.90 mm
= = =
STOSUNEK SREDNICY ZEWNETRZNEJ DO WEWNETRZNEJ WSPOLCZYNNIK WEDLUG TABLICY 2 W0-0/01
Beta Alfa
GRUBOSC OBLICZENIOWA WEDLUG WZORU (2} NAJMNIEJSZA WYMAGANA GRUBOSC, g= go+c2+c3 MINIMALNA GRUBOSC NOMINALNA, gmin = g+cl PRZYJETA GRUBOSC NOMINALNA GRUBOSC RZECZYWISTA, grz = gn-cl
go g = gmin gn = grz
1.113 000
l.
0.20 0.30 0.75 4.50 4.05
mm mm mm mm mm
********************************************************************* WARUNEK WYTRZYMALOSCI: grz =
4.05 mm >= g = 0.30 mm WARUNEK JEST SPELNIONY. NAJWIEKSZY OTWOR NIE WYMAGAJACY WZMOCNIENIA dn = MAKSYMALNA DOPUSZCZALNA SREDNICA OTWORU dmax
31.12 mm 79.90 mm
~====================================================================
DOK. NR
Tablica nr 7.1
REW. 7.
STR.
STRON
278 FOLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA : KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: PO/KM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
OT-ZBIORNIK v.3.0 D0104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90/W0-0 W0-0/01: ELEMENTY WALCOWE PODLEGAJACE CISNIENIU WEWNETRZNEMU ELEMENT: KROCIEC - K3 RYS. NR: 7.18 'poz. NR: 6
********************************************************************* WZORY OBLICZENIOWE WEDLUG W0-0/01-3.1: po*Dw (l)
go (2.3/Alfa)*k*z-po
( 2)
go
po*Dz
=
(2.3/Alfa)*k*z+po
********************************************************************* po = to =
CISNIENIE OBLICZENIOWE TEMPERATURA OBLICZENIOWA MATERIAL
1Hl8Nl0T WEDLUG PN-85/H-74242 Re0.2t = 191.00 MPa WEDLUG PN-85/H-74242
WLASNOSCI WYTRZYMALOSCIOWE WPOLCZYNNIK BEZPIECZENSTWA NAPREZENIA DOPUSZCZALNE, k
0.600 MPa 50.00 •c
X =
= Re0.2t/x
1.65
k = 115.76 MPa
z
WSPOLCZYNNIK WYTRZYMALOSCIOWY
=
l . 00
TECHNOLOGICZNY NADDATEK GRUBOSCI EKSPLOATACYJNY NADDATEK GRUBOSCI NADDATEK GRUBOSCI NA DODATKOWE NAPREZENIA
cl c2 c3
=
0.29 mm 0.10 mm 0.00 mm
SREDNICA WEWNETRZNA ELEMENTU WALCOWEGO SREDNICA ZEWNETRZNA ELEMENTU WALCOWEGO
Dw = Dz
38.70 mm 44.50 mm
STOSUNEK SREDNICY ZEWNETRZNEJ DO WEWNETRZNEJ WSPOLCZYNNIK WEDLUG TABLICY 2 W0-0/01
Beta = Alfa
GRUBOSC OBLICZENIOWA WEDLUG WZORU (2) NAJMNIEJSZA WYMAGANA GRUBOSC, g = go+c2+c3 MINIMALNA GRUBOSC NOMINALNA, gmin = g+cl PRZYJETA GRUBOSC NOMINALNA GRUBOSC RZECZYWISTA, grz = gn-cl
go g gmin gn grz
= = = = =
1.150 1.000 0.10 0.20 0.49 2.90 2.61
mm mm mm mm mm
********************************************************************* WARUNEK WYTRZYMALOSCI: grz =
2.61 mm >= g = 0.20 mm WARUNEK JEST SPELNIONY. NAJWIEKBZY OTWOR NIE WYMAGAJACY WZMOCNIENIA dn = MAKSYMALNA DOPUSZCZALNA SREDNICA OTWORU dmax =
15.57 mm 38.70 mm
===================================================================== DOK. NR
Tablica nr 7.1
REW. 7.
STR.
STRON
279 S st.
A· kusz
.ydruk
•itterial "arametr Ok·enko E·ycja Z· ior SKRYPT.ZBD W0-0112: Okragle dna płaskie
[l 1
Element: Rys. lir: Poz. l'lr: Typ dna: po = to = Ma ter i a l:
c1 =
według:
cZ = c3 = z = Dw = rw =
!Jlasn. : Re0.2t = według:
X
=
k = 118.18
:! Info
l
mm mm
go g gmin gn
= = = =
grz =
8.33 8.43 8.98
mm mm mm Mulml mm 9.45
mm
wntw w;mw gqmBw
l(ijjNjl
.'ydruk
[l 1
Element: Rys. lir: Poz. lir: Typ dna: po = to =
"aterial 'arametr Ok enko E ycj« !J0-0112: Okragle dna płaskie
DENKO DOLNE 7.18
Obliczenia poprawne.
c1 = cZ = c3 = z= Dw = rw =
według:
!Jlasn.: ReB.Zt = według:
X
=
k
= 118 .18 w;uą;w
7
z, ior SKRHT.ZBD
11
Zh 1 0.600 50.00
Materiał:
l
mm mm mm
7 = = = = = = = = = = = = = = = = = 9 ====df FZ Zapisz Otworz ::' ,. Zamknij · : Menu Koniec
S.st. A kusz
l"=== 7
11
MPa
MiUQIM lik:= 6
Obliczenia poprawne.
11
11
mm mm mm mm mm
I'JPa
go = 8.87 mm g = 8.97 mm gmin = 9.52 mm gn = MiliUli ~~t~~~ gr z =
IIDIOJII •&Mili
pJllłM
MjpM
'L'IS
mm
ppmii
==============================B======~I
Info FZ Zapisz
Otworz
'
: Zamknij
' _ Menu
·
, Ko11iec
280 POLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: PO/KM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
DT-ZBIORNIK v.3.0 D0104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90/W0-0 W0-0/12: OKRAGLE DNA PLASKIE W ELEMENTACH WALCOWYCH ELEMENT: DENKO GORNE RYS.. NR: 7.18 POZ. NR: 2a TYP DNA: WEDLUG W0-0/12 - RYS. l *********************************************************************• WZOR OBLICZENIOWY WEDLUG W0-0/12-3: go=
C*(Dw-rw)*(po/kz)-(1/2)
********************************************************************* CISNIENIE OBLICZENIOWE TEMPERATURA OBLICZENIOWA
1H18N9T WEDLUG PN-86/H-92138 Re O. 2t = 195.00 MPa WEDLUG DT-UT-90/WO-M 1.65 X = k = 118.18 MPa
MATERIAL WLASNOSCI WYTRZYMALOSCIOWE WPOLCZYNNIK BEZPIECZENSTWA NAPREZENIA DOPUSZCZALNE, k
0.600 MPa 50.00 o c
po = to =
= Re0.2t/x
WSPOLCZYNNIK WYTRZYMALOSCIOWY
0.85
z =
TECHNOLOGICZNY NADDATEK GRUBOSCI EKSPLOATACYJNY NADDATEK GRUBOSCI NADDATEK GRUBOSCI NA DODATKOWE NAPREZENIA
Cl
c2 = c3 =
SREDNICA OBLICZENIOWA DNA PROMlEN WYOBLENIA
Dw rw
0.55 mm 0.10 mm 0.00 mm
=
338.00 mm 30.00 mm
c =
WSPOLCZYNNIK C GRUBOSC OBLICZENIOWA NAJMNIEJSZA WYMAGANA GRUBOSC, g = go+c2+c3 MINIMALNA GRUBOSC NOMINALNA, gmin = g+c1 PRZYJETA GRUBOSC NOMINALNA GRUBOSC RZECZYWISTA, grz = gn-cl
go g gmin gn gr z
=
= = =
0.35 8.33 8.43 8.98 10.00 9.45
mm mm mm mm mm
*********************************************************************
WARUNEK WYTRZYMALOSCI: grz =
9.45 mm
>=
g =
8.43
mm
WARUNEK JEST SPELNIONY. ********************************************************************* WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE: rw = 30.00 mm >= 30.00 mm (TAK)
=====================================================================· DOK. NR
Tablica nr 7.1
REW. 7.
STR.
STRON
281 POLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: PO/KM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
OT-ZBIORNIK v.3.0 D0104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90/W0-0 W0-0/12: OKRAGLE DNA PLASKIE W ELEMENTACH WALCOWYCH ELEMENT: DENKO DOLNE RYS. NR: 7.18 POZ. NR: 2b TYP DNA: WEDLOG W0-0/12 - RYS. l ********************************************************************* WZOR OBLICZENIOWY WEDLOG W0-0/12-3: go=
C*(Dw-rw)*(po/kz)A(l/2)
*********************************************************************
CISNIENIE OBLICZENIOWE TEMPERATURA OBLICZENIOWA
0.600 MPa 50.00 o c
po to =
MATERIAL WEDLOG Re0.2t = WEDLOG X = k =
WLASNOSCI WYTRZYMALOSCIOWE WPOLCZYNNIK BEZPIECZENSTWA NAPREZENIA DOPUSZCZALNE, k = Re0.2t/x WSPOLCZYNNIK WYTRZYMALOSCIOWY
z
TECHNOLOGICZNY NADDATEK GRUBOSCI EKSPLOATACYJNY NADDATEK GRUBOSCI NADDATEK GRUBOSCI NA DODATKOWE NAPREZENIA
cl c2 c3
SREDNICA OBLICZENIOWA DNA PROMlEN WYOBLENIA
Dw rw
=
0.75
=
0.55 mm 0.10 mm 0.00 mm
=
338.00 mm 30.00 mm
c =
0.35
go =
8.87 8.97 9.52 10.00 9.45
WSPOLCZYNNIK C GRUBOSC OBLICZENIOWA NAJMNIEJSZA WYMAGANA GRUBOSC, g = go+c2+c3 MINIMALNA GRUBOSC NOMINALNA, gmin = g+cl PRZYJETA GRUBOSC NOMINALNA GRUBOSC RZECZYWISTA, grz = gn-c1
1H18N9T PN-86/H-92138 195.00 MPa DT-UT-90/WO-M 1.65 118.18 MPa
g = gmin = gn grz
mm mm mm mm mm
********************************************************************* WARUNEK WYTRZYMALOS CI : grz =
9.45 mm
>=
8.97
g =
mm
WARUNEK JEST SPELNIONY. *****************Ł***************************************************
WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE:
rw
=
30.00 mm >= 30.00 mm (TAK)
===================================================================== DOK. NR
Tablica nr 7.1
REW. 7.
STR.
STRON
282
Sis ·A kusz
M.terial Param.tr Ok .enko [;ycja .biory SKRYPT.DTF DT-uC-991W0-0119 - KOŁNIERZ KRYZOWY Element KOŁNIERZ GLOWNY SRUBY KRYZA SZYJKA Bez oznaczen 1H18N9T !lfi)iH;Iffil 1H181t9T ~ydruk
[l]
·c
to Po cZ
= =
MPa mm
Dzk Dwk Dz
= = =
mm mm mm mm mm mm
=
!J =
c1
= h =
USZCZELKA Guszez TYP Du
Te f lon (TJ
=
3 2
388.00
u = 28.00
Ucz Sim Sir
b
= = = =
18.36 12.00 2.46 1.18
'l
mm mm mm MPa MPa
~
I&J.iłii
=
: '
do
l
KRYZA MOll TAZ napr. dop. 195.15 napr. obł. 68.91 PRACA napr. dop. 15Q.fl0 napr. obł. 34.87
Q!llifi MjD@&
..
li.JIJłW
ds
Do Psi
= = = = SHUBY 163.64 132.93 115. !1!1 67.27
SZYJKA 195.45 139.76 150.00 90.31
wm•
UNU.ti
llb,= 1 l 3 ================== !l Je lnfo. F2 Zapisz ·, Otworz ., ·' Zamhij _':.' Menu > Koniec
Sis AJ kusz
~ydruk
M.ter i a l Param· tr Ok .enko E•ycja b iory SKRYPT. DTF DT-UC-9BIW0-0119 - KOŁNIERZ KRYZOWY Element KROCIEC - Kl!K2 SRUBY KRYZA SZYJKI'I Bez oznaczen 1H181t9T 1H18N9T IJUiH~ttitl [l]
MPa mm
= = = !J = c1 = h =
mm mm mm mm mm mm
Dzk Dwk Dz
Qllliłi
'~
·c
to = Po = cZ =
USZCZELKA Guszez TYP Du
= u= Ucz =
Sim Sir b
= = =
mm mm mm MPa MPa
MON TAZ napr. dop. napr. obł. PRACA napr. dop. napr. obł. Mjłi@!M
2l 3 lnfo FZ Zapisz
p-(ljO§iril
ILOSC SRUB ns ROZMIAR SHUB do ds Do Psi KRYZA 165.38 92.92 125.81 3B.85
lffiMI+i filii iM
= = = = =
SZYJKA 165.38 85.75 125.81 31.78
--
SRUBY 163.64 144.13 115.!1!1 47.8'1 łijiUifii
!l
, Otworz
''
· Zamknij
· •'. Menu
, Koniec
283 POLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: PO/KM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
DT-FLANGE v. 5.0 F0104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90IWO-O DT-UC-90IWO-OI19 - KOLNIERZ KRYZOWY ELEMENT: KOLNIERZ GLOWNY CISNIENIE OBLICZENIOWE 0.60 MPa Po = MASA KRYZY= 14.39 kg TEMPERATURA OBLICZENIOWA to = 50.00 'c NADDATEK NA KOROZJE 0.10 mm c2 = KRYZA SZYJKA SRUBY MATERIAL 1H18N9T 1H18N9T Bez oznaczen NORMA Re w 20'C PN-86IH-92138 PN-86IH-92138 DT-UT-90IWO-M Re w 20'C l X1 = 215.0 l 1.10 215.0 l 1.10 180.0 l 1.10 K1 = ReiX1 = 195.45 = 195.45 163.64 MPa DANE w to wg DT-UT-90IWO-M DT-UT-90IWO-M DT-UT-90IWO-M WARTOSC l X2 = ·195.0 l 1.30 172.5 l 1.50 195.0 l 1.30 K2= Re0.2t IX2 150.00 Re0.2t IX2 = 150.00 Ret /X2 = 115.00 MPa
*************************************************************************** SREDNICA ZEWN.KRYZY Dzk 490.00 mm SREDNICA WEWN.KRYZY Dwk = 359.00 mm SREDNICA ZEWN.RURY Dz 358.00 mm NOM.GRUBOSC RURY 4.00 mm gn = NADDATEK (TOLER.) 0.10 mm c1 = g = gn-c1-c2
Dw
=
3.80 mm = = 350.40 mm
Dz-2*g
* * * * * * * *
GRUBOSC KRYZY
h =
22.00 mm
n s = 12.00 ILOSC SRUB RODZAJ SRUB M20 do = 22.00 mm SREDNICA OTWOROW SREDNICA RDZENIA SRUB d s = 16.930 mm Do 445.00 mm SREDNICA PODZIALOWA DOKLADNOSC GWINTU Psi 0.75
*************************************************************************** MATERIAL USZCZELKI Teflon (T) * * NR KONSTRUKCJI USZCZELNIENIA - 2 SREDNIA SREDN.USZCZ. Du 388.00 mm * SZEROKOSC USZCZ. U = 28.00 mm * Ucz = 18.36 mm * * NACIAG RUCHOWY * 70.94 kN* P = PI*Du*Du*Pol4 = S = PI*Du*Ucz*Sir 55.05 kN • Nr = P + b*S 135. 91 kN* =
GRUBOSC USZCZELKI mm = 3 Sim = 12.00 MPa Sir 2.46 MPa = WSPOLCZYNNIK b = 1.18 WSPOLCZYNNIK C 1.20 * NACIAG MONTAZOWY * Nm1 PI*Du*Ucz*Sim = 268.56 kN Nm2 C*Nr = 163.09 kN MAX(Nm1,Nm2) = 268.56 kN Nm
*************************************************************************** * SREDNICA RDZENIA SRUB * dsm = 1.13*SQRT(Nmi(Psi*K1*ns)) = 15.26 mm dsr = 1.13*SQRT(Nri(Psi*K2*ns)) = 12.95 mm WYMAGANA SREDNICA SRUB = MAX( dsr,dsm) = 15.259 mm <= ds = 16.930 mm
*************************************************************************** * NAPREZENIA ZASTEPCZE W KRYZIE * bx = 2*(Do-Dw-2*g)/(PI*(Dzk-2*do)*h*h) MONTAZOWE Skm = bx*Nm 68.91 <= K1 =195.45 Skr = bx*Nr
RUCHOWE 34.87 <= K2 =150.00 MPa
***************************************************************************
* NAPREZENIA ZASTEPCZE w SZYJCE * 28.5 mm Pe = PI*Dw*Dw*Pol4 57.86 kN * au = (Do-Du) 12 = 35.8 mm Wmin = 54766 mm3 * a n = (2Do-Du-Dwk)/4 = 45.4 mm (Do-Dw-g)l2 w odleglosci lsi = 0.0 mm * ae = Mzm = Nm*au 7653.86 kN*mm * 4945.99 kN*mm Mzr = Nr*au + P*(an-au) + Pe*(ae-anl RUCHOWE NAPREZENIA MONTAZOWE Ssr = MzriW 90.31 <= K2 =150.00 Mpa Ssm = MzmiW 139.76 <= K1 =195.45 ===============================================================~======
DOK. NR
Tablica nr 7.1
REW. 7
STR.
STRON
284 POLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA : KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: POIKM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
DT-FLANGE v. 5.0 F0104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90IW0-0 DT-UC-90IWO-OI19 - KOLNIERZ KRYZOWY ELEMENT: KROCIEC - K1IK2 2.15 kg MASA KRYZY CISNIENIE OBLICZENIOWE 0.60 MPa Po 'TEMPERATURA OBLICZENIOWA 5{).00 'c to = NADDATEK NA KOROZJE 0.10 mm c2 = SRUBY KRYZA SZYJKA Bez oznaczen 1H18N9T 1H18N9T MATERIAL DT-UT-90IWO-M NORMA Re w 20'C PN-86IH-92138 PN-86IH-92138 Re w 20'C l X1 215.0 l 1.10 215.0 l l . 30 180.0 l 1.10 K1 = ReiXl = 195.45 = 163.64 MPa = 165.38 DT-UT-90IWO-M DT-UT-90IWO-M DANE w to wg DT-UT-90IWO-M .195.0 l 1.30 195.0 l l . 55 172.5 l 1.50 WARTOSC l X2 Ret IX2 = 115.00 MPa K2= Re0.2t IX2 = 150.00 Re0.2t IX2 = 125.81
*************************************************************************** h 13.00 mm * GRUBOSC KRYZY
SREDNICA ZEWN.KRYZY Dzk 190.00 mm SREDNICA WEWN.KRYZY Dwk = 90.00 mm Dz = 88.90 mm SREDNICA ZEWN.RURY NOM.GRUBOSC RURY gn = 4.50 mm c1 = NADDATEK {TOLER.) 0.10 mm g = gn-c1-c2 Dw = Dz-2*g
=
4.30 mm 80.30 mm
* * * * * * *
ns = 4.00 ILOSC SRUB M16 RODZAJ SRUB do 18.00 mm SREDNICA OTWOROW SREDNICA RDZENIA SRUB d s 13.550 mm SREDNICA PODZIALOWA Do = 150.00 mm DOKLADNOSC GWINTU Psi 0.75
*************************************************************************** 3 mm * GRUBOSC USZCZELKI
MATERIAL USZCZELKI Teflon {T) NR KONSTRUKCJI USZCZELNIENIA - 2 SREDNIA SREDN.USZCZ. Du = 109.00 mm SZEROKOSC USZCZ. u = 19.00 mm Ucz = 15.13 mm * NACIAG RUCHOWY * p = PI*Du*Du*Po/4 5.60 kN = 12.75 kN s = PI*Du*Ucz*Sir = Nr = P + b*S 20.64 kN =
12.00 MPa * Sim 2.46 MPa * Sir b * WSPOLCZYNNIK 1.18 * WSPOLCZYNNIK c 1.20 * NACIAG MONTAZOWY * 62.17 kN * Nm1 = PI*Du*Ucz*Sim = C*Nr 24.77 kN * Nm2 = MAX {Nm1, Nm2) 62.17 kN * Nm =
***************************************************************************
* SREDNICA RDZENIA SRUB * dsm = 1.13*SQRT{Nm/{Psi*K1*ns)) = 12.72 mm dsr = 1.13*SQRT{Nri{Psi*K2*ns)) = 8.74 mm WYMAGANA SREDNICA SRUB =MAX{ dsr,dsm) = 12.717 mm<= ds = 13.550 mm
*************************************************************************** * NAPREZENIA ZASTEPCZE W KRYZIE * bx = 2*(Do-Dw-2*g)I(PI*(Dzk-2*do)*h*h) MONTAZOWE Skm = bx*Nm 92.92 <= K1 =165.38 Skr = bx*Nr
RUCHOWE 30.85 <= K2 =125. 81 MPa
*************************************************************************** * NAPREZENIA ZASTEPCZE W SZYJCE * Pe = PI*Dw*Dw*Pol4 20.5 mm 3.04 kN * au = {Do-Du) 12 Wmin = 14863 mm3 {2Do-Du-Dwk)l4 25.3 mm * an w odleglosci lsi = 32.7 mm 0.0 mm * a e = {Do-Dw-g)l2 Mzm = Nm*au 1274.53 kN*mm * Mzr = Nr*au + P*{an-au) + Pe*{ae-an) 472.32 kN*mm NAPREZENIA MONTAZOWE RUCHOWE Ssm = MzmiW 85.75 <= K1 =165.38 Ssr = MzriW 31.78 <= K2 =125.81 Mpa
====================================================================== DOK. NR
Tablica nr 7.1
REW. 7
STR.
STRON
285 POLITECHNIKA OPOLSKA Wersja Edukacyjna NAZWA KONSTRUKCJA APARATURY PROCESOWEJ POZ. NR: POIKM-7
ZLEC. NR: SKRYPT PO. DATA: 06-11-1997
DT-FLANGE v. 5.0 F0104 PRZEPISY: WARUNKI TECHNICZNE DOZORU TECHNICZNEGO DT-UC-90IW0-0 DT-UC-90IWO-OI19 - KOLNIERZ KRYZOWY ELEMENT: KOLNIERZ - K3 CISNIENIE OBLICZENIOWE Po = 0.60 MPa MASA KRYZY 0.96 kg 'TEMPERATURA OBLICZENIOWA so,oo -c to = NADDATEK NA KOROZJE 0.10 mm c2 = SRUBY KRYZA SZYJKA Bez oznaczen Bez oznaczen MATERIAL 1H18N9T NORMA Re w 20'C PN-86IH-92138 DT-UT-90IWO-M DT-UT-90IWO-M Re w 20'C l X1 = 215.0 l 1.10 180.0 l 1.10 = 180.0 l 1.10 K1 = ReiX1 195.45 163.64 MPa = 163.64 DANE w to wg DT-UT-90IWO-M DT-UT-90/WO-M DT-UT-90IWO-M WARTOSC l X2 172. s l l . 30 172 .s l l . 50 = 195.0 l 1.30 K2= Re0.2t IX2 150.00 Ret IX2 = 115.00 MPa Ret IX2 = 132.69
*************************************************************************** SREDNICA ZEWN.KRYZY Dzk = 130.00 mm SREDNICA WEWN.KRYZY Dwk = 45.00 mm SREDNICA ZEWN.RURY Dz 44.50 mm NOM.GRUBOSC RURY gn 2.90 mm NADDATEK (TOLER.) c1 = 0.10 mm g = gn-cl-c2 Dw = Dz-2*g
2.70 mm 39.10 mm
* * * * *
GRUBOSC KRYZY
h
11.00 mm
ns = ILOSC SRUB 4.00 M12 RODZAJ SRUB SREDNICA OTWOROW do = 14.00 mm 9.850 mm * SREDNICA RDZENIA SRUB d s SREDNICA PODZIALOWA Do 100.00 mm Psi 0.75 • DOKLADNOSC GWINTU
•
***************************************************************************
MATERIAL USZCZELKI Teflon (T) NR KONSTRUKCJI USZCZELNIENIA - 2 SREDNIA SREDN.USZCZ. Du = 62.50 mm SZEROKOSC USZCZ. u = 17.50 mm Ucz = 14.52 mm * NACIAG RUCHOWY * p = PI*Du*Du*Pol4 l . 84 kN 7.01 kN s = PI*DU*Ucz*Sir = Nr = P + b*S 10.12 kN
mm GRUBOSC USZCZELKI = 3 Sim = 12.00 MPa 2.46 MPa Sir = 1.18 WSPOLCZYNNIK b = c 1.20 WSPOLCZYNNIK * NACIAG MONTAZOWY * 34.21 kN * Nm1 PI*Du*Ucz*Sim 12.14 kN * Nm2 C*Nr 34.21 kN * Nm = MAX(Nm1,Nm2) = * * * * *
*************************************************************************** * SREDNICA RDZENIA SRUB * dsm = 1.13*SQRT(Nmi(Psi*K1*ns)) = 9.43 mm dsr = 1.13*SQRT(Nri(Psi*K2*ns)) = 6.12 mm WYMAGANA SREDNICA SRUB = MAX( dsr,dsm) 9.433 mm <= ds =
9.850 mm
*************************************************************************** * NAPREZENIA ZASTEPCZE W KRYZIE * bx = 2*(Do-Dw-2*g)I(PI*(Dzk-2*do)*h*h) MONTAZOWE Skm = bx*Nm 97.94 <= Kl =163.64 Skr = bx*Nr
RUCHOWE 28.96 <= K2 =132.69 MPa
*************************************************************************** * NAPREZENIA ZASTEPCZE W SZYJCE * 18.8 mm Pe = PI*Dw*Dw*Pol4 0.72 kN * au= (Do-Dull2 = 23.1 mm Wmin = 8467 mm3 * an = (2Do-Du-Dwk)l4 29.1 mm w odleglosci lsi = 0.0 mm * ae = (Do-Dw-g)/2 Mzm = Nm*au 641.47 kN*mm • 202.05 kN*mm Mzr = Nr*au + P*(an-au) + Pe*(ae-an) RUCHOWE NAPREZENIA MONTAZOWE Ssr = MzriW 23.86 <= K2 =132.69 Mpa Ssm = MzmiW 75.76 <= K1 =163.64 ========~=============================================================
DOK. NR
Tablica nr 7.1
REW. 7
STR.
STRON
K3 l
S
._K4
~~~~.--~~~~J__ _ _ __ _
:
'
l
-
5
.,o N
~-==ł==łilll====-=łl-___j l
_A__
2.:-L
~
-i
• :i
10
K2 "' •
7
·;g: .C.~-
w
+ -
-
. ł90
f12B
K1
7ti
~120"
_._•15o
-i - - };.-
~
•
l
-
-·-+"' ·ot
-
l"
•
•
1
roztcl'ad otworów
,i:! __
l l l l l l l l l
o/
l Liczba
sztuk
Króciec soustowv Króciec odoowietrzenia
9 8
Króciec odołvwowv
7
Króciec zaworu bezo. Kominek rozołvwowv
6
Sito stabilizuiace Rura
doołvwowa
Denko dolne Denko górne Płaszcz
zbiornika
Nazwa części
5 4 3 2b 2a l Nr kol.
7.18/9 7.18/8 7.18n 7.18/6 7.18/5 7.18/4 7.1813 7.18/2b
Politechnika Opolska
JHI8N9T IHI8N9T 1H18N9T IHI8N9T IHI8N9T IH18N9T IH18N9T l HI8N9T
.
4
·~·12 ł ·
Mk.s_gg_o_nalny _ _
• 44,5
i-
L.
"'
-+-
K31 lo
J
'Y 1~10~~----~'=-----~~ • 358
• -of-
~ 'YI
~
l
• 358
-
l l
2b
r
·~
l
l
_L
•
' j_
[~l~
fBB,9
l
l
".....
l
l
~
l
0190
l
o
i
lf150
V/07~ 30
2
~f%~~
l
•130
•dla •Lem. zwijanego
..fJ
-.----
l
l
•
l l
.,
., l "'-'- l
l.
l
a K2
~
l l
1
l
•
g
T
o~:ej1 ~ l MI IY
o 358
""""""' -in-
~V
l
)
___ _. ___r -----·-
1
4otw. f 18
2a
ł88
~
K1
044,5•2,9
·
10346
PNIH-92138 0,2 K5 PNIH-92138 02 K4 PNIH-92138 25 K2 PNIH-92138 13 K3 PNIH-92128 Slo>kow-.120' PNIH-92128 -ołVIasitowa PNIH-74245 42 i KI dno olaskie wvobl. PN/M-35414
z
Uwagi
Nr rys.
Fonnat rys.
7.18
A-3
N 00
0\
287
1/J
358
12 otw.
22
1/J
2
~ /~ / /
-r-l
1 l
V
l l
l
l
l
l
l
1/J 416
1/J
359
l
l
l
l·
11/J 445
1/>490
l l
i
1/J
398
(rozwiązanie
2 Liczba sztuk
Element cylindryczny lub denko Kolnierz kryzowy On- 350 nun Nazwa części
2 l Nr kol.
rys. 7.18 PNIH-74731 Nr rysunku lub normy
1Hl8N9T IH18N9T Material
wariantowe- rys. 7.17)
rys. wykonawcze: 7.18/l; 7.18/2 PNIH-92138 przylgazrowkiem Nr normy Masa, kg Uwagi półwyrobu
Konstruował
1-'-"="-"""'-"''-..-----j Katedra Inżynierii 1-cS='"p_ra...,w_d""'zi-:1:----ł Procesowej
Masa, kg I----ł Kołnierz główny
zbiornika (p.=0,6 MPa) -14,5
Zatwierdził
Podzialka
1:5
Politechnika Opolska
Format rys
Nr rys.
7.19
A-4
291
8. LITERATURA [l] Charakterystyki stali, Instytut Metalurgii Żelaza, pr. zb., Wyd. Śląsk Katowice; Seria C: Stale konstrukcyjne stopowe, t. l Stale do ulepszania cieplnego cz.l (1975), cz.2 (1977), cz.3 (1984); Seria D: Stale do pracy w temperaturach podwyższonych i obniżonych, t. l Stale dla energetyki, cz.l (1978), cz.2 (1984) Seria E: Stale odporne na korozję, t.1 Stale wysokostopowe cz.l (1980) [2] Filipczak G., Troniewski L., Witczak S.: Materiały pomocnicze do konstrukcji i technologii wytwarzania aparatury, Cz. l, Konstrukcja aparatury (notatki autoryzowane), WSI w Opolu (1985) [3] Filipczak G., Witczak S.: Konstrukcja aparatury procesowej, Skrypt nr 175, WSI w Opolu (1995) [4] Fraas A.P.: Heat exchanger design, J. Wiley & Sons New York 1989 [5] Gontarek J., Łoźny R.: Oprogramowanie OT-Zbiornik, DT-Flange v. 5.0, BPT S.C. Opole (1995) [6] Kubasiewicz A.: Dobór tworzywa w budowie aparatury chemicznej, Wyd. Pol. Warszawskiej (1971) [7] Normy przedmiotowe z zakresu konstrukcji aparatury, Komitet Normalizacyjny Warszawa [8] Pikoń J. (red.): Atlas konstrukcji aparatury, Pol. Śląska, wyd. II (1974) [9] Pikoń J.: Podstawy konstrukcji aparatury chemicznej, PWN Warszawa 1979 [l OJ Warunki Techniczne Dozoru Technicznego, UDT Warszawa 1990: Materiały (DT-UT-90/WO-M), Wytwarzanie (DT-UT-90/WO-W), Urzadzenia ciśnieniowe (DT-UC-90- komplet), Wyd. Poligr. Bydgoszcz (1991)
