JOHNBRADSHAW ,
P0/Ir[N|/T|/ rurN{rnflrc0 Jok orlnubit: i otoczy(gpr,ekq .stw|rwnppgtnnedziecko
l ' rr . l , r t l
('r'r.rrrI t,rhrilski
fifirH
WydawnictwoMEDIUM
Tyhrl orygin alu I 7onu'coming Copyright @1990bY f ohn Bradshaw Publishedby arrangt'nrcntwith BantamBooks, (iroup Inc' A Division of BantanrDoubledayDell Publishing Copyright@ for thc l\rlish editionby SystemsIntqgr'rtingArt & Knowledge,Wamz"rwa1995 Rysunki: DobroslawI'. Malawski Proiektokladki:Alt'LsanderDawidziuk Redakcia:Anna W,rlt'ttko Skladi lamanie: M&S Sttrditr 39/27 02-010Warszawa,trl, Nowowir'1rl',r .ll.l2.ol a w 13E,25-46-4tl ETETE' atuoao
Sple tre6ci Odwydawcy Podzlekowanla.. Prolog Prz54powiesrl
........2 ,..,12 ......19
29
CzeSiI IUoltlJ,:M \KRZ\'WIUANECODZECKA wEwN4lIUNt;G() ......31 W p r o w a d z e n.l e .....93 RozdzlalI w.JAKI St'()Sr)lt sKtv,-trwDZoNE DZTECKOWrjWNtit t(zNtc ?A.tI{.rwA TwqJE '/.Y(n: DOIrOSt.bt Roz
TW( \'t.:t) 7.n;.( 'K( ) w l :w N r ;t.tv J {E
Przypowlesr'. . ,
Wydawnictwo MEDIUM 00-810Warszawa,ul. Srebrna16, tel./ fax 24-74-82,620-93-32 SystemsIntegratingArt & Knowledge,Inc.,sP.z o.o. oi-725 Warszawa,ul. Powazkowska68 m 21 tel./ f ax 39-28-88 tel, 659-12-'1,8,
tsttN 83-85312-84-6 lsnN t3-7106-001-7
....65 ....gO
CzeSrlll ( )I rNL t l rYWAN lr: sKrV)'WD?nNEcO D7.I[:(:KAWEWNFn?d,NT:(;(), ...95 Wprowa
wEw N v fR T ,N ti ( i ( ) w w l | tKt,s z K( ) t.r {y M ..t97
RozdzlalS OI)NA,l)YWAt{lt{St}:llt}: - NOWYWIEK MI,ODZIENCZY ..2I7 CzeSi lll JAK AI\X:n'e Ot,tb:M swo.rE sKR2ryWt )7/ )Nt: I r?Jtx: Ko WEWNTIP(ZNE. . 237 Wprowadzenie.. ...299 RozdzialI DoJR2\t.osc.JAKO NowE Znooyo SILY
241
Ilozdzl;rl lO I)AWANIE SWOJEMU DZIECKTI WEWNI.;I]r7,NUMUNOWYCH POZVVOLI']N Ikrz.
wnwNr;rlv,NE.. zfal 12 cwlcT.ENtA KORYGUJACE Iroz.
. .260 278 ..291
(lzc5d lV ODITODZENIE . . .333 ...335 Wprowadzenle,. Rozdzlal 13 DZIECKO JAKO UNIWEIISAI.NY SYMBOLODRODZENTAIPRZEMIANY,.,..SST Rozdzlal 14 CUDOWNE DZIECKO JAK() IMA(i()DEI .351 .....379 Eptlog DO DOMU, ELLIOT|, DO DOMI,l
Od uydawcy Rodz b telsl rrro.lr.r | ru( l n u h t tt11m I na,J bardzteJ odpou te_ el dzlalrylrn -z.rvxre.rt' p.r. w tiizlnosnel r-a.sceM. Scott Pe<.k',7;rpr.w^erllutr.1, iel rrtrrytcl'z nas dobrze go wyko_ nrr1e.Wynrnlr ort rxl ner wrryatklm zOyscyfiffnJwa_ 3rrerlo nla, <'rlrzul'tr.t r.ryll'mlefqt^rilcl-lwtaOomego"poJ"J_; wanl:r rlcr.yrfl I lxrx)r|sftlr k,h l0nrckwencJl, oraz bqtya_ runkowcl rrrttilr,l rlo rrmclo I Innych. Cechy te .rleblo wyksztrrk'.rrc r{ w
M. Scott peck, It.rltrllrrrr lorke Prlyclwl4ylta mtlofuct . wartoSct tradgcgJngchoraz nnut1u dtL,fu,rmgo.p-i-izyI ---crory i. urU"*f.i, Wyd.SIAK,WarszawntOCt (prrysr;d.f
Pown6roo SwscoWrwxflnzuEco DoMU dzieciom tego, czego sami nle posiadamy i nle umiemy' Jako rodzicE iesteSmy dla nlch postaclami na wp6l boskiml - 2r6dlem podstawoweJ wiedzy o 2yciu' Verba deent exempla trahunt - slowa ucz-a, pruyklady poct4$aJa mawiaumoanl o mlloScl li staro4rtnt.Ladne slowne zapewnienia wychowawwartoSci ralniaJqce pogadankl nie maJa takieJ czej, Sak zachowanie rodzlc6w. Dzieci obserwuJa nas I nle aaazasiE zwieSi pustemu gadantu. MiloSi Jest sila' ktoreJ ucieleSnieniem sa z:rchowanla i postawy' To my' okazuJac nas4/rn dzleciorn z.itltlt eresowanle, poSwigcajac cz'il.s'bez' waninko*o kochaJilc Jt' - wspleriuny rozwt{ nlcp
Oo Wyonwcy dzlnle choreJ dziecl tracq wlasn4 to2samoSi * gr;r1.1r.t, shr2,4cepodtrzymantu trwato$ct chorego ukladu i'p,:2", tr*, dzlalaJ4 zmlanom lstnieJ4cego status quo. Nie wyc'h<xlzt to na dobre absolutnie e mlody, pozbawiony swr{rJ to2samoScl czlowiek, $k9mu. ktory wychowat stg w takteJ roAzfnfi, I uslluJe zaloirye wlasn4 - bedzie propagowal * ,rt.1 chorc zachowanla, ktore zna z doSwtadczenta. John Bradshaw, ?nar:ry amerykanski psychoterapeuta Jest autorem czterech bestseller6w po5wtgconych powsta_ y.n1" I naprawiantu skutk6w niedoborow rozwolowych: Bradshau On: The Famtly', Bradshaw On: neaifrqlthe ShameTlutBdnds you, Creatirtg Loue oraz powriltdo s"wego wewnqtrznego domu (Homecomlng), ktora z wtelk4 przyF_ mno6cl4 oddaJemy dzis w paristwa rqce. Jest porr.Ato ,rio_ deratorem - gospodarzem trzech cyklicznych audycJl opar_ tych na Jego ksi+Zkach,- emitowanyc h pniz telewrzy[ p"Utr_ czn4w USA i ciesz4cych siq olbrqymlm zainteresowanlem. Swtadczy ono o aktualnoSct I szlroktm zasiqgu omawla_ nych problemow. Jego kslqzkt, kt6re zostaly pri.tlrr*"""o_ ne na 27 Jgzykow, uwaZane s?,a nallepsza llteraturg na temat rodzin dysfunkcyJny-ch" t psychoteraplt mil4zaneJ z lrqiwdami doznanymi w dzlectnitMe. Bradshaw, wychowywany w dysfunkcyJnej rodzinle, po_ rzucony przez oJca-alkoholika, m6wi o sobie: (...) bAtem zastqpczgm mal2onkiem moJeJ matkL MoJe cztery kiteine partnerki bgfu ofnrami kazircdztwa t wszystkle Agfu'ode mnte starszc o mnieJ weceJ piqtnascie lr:t. Ja sam Egbm ofuq niefugcznego kazirodztwa - zostatem emrclonitnte uuiedziong pr"ez moJq matkg. Ona te2 bgla nle leczonq ofiarq kazirdztwa (...). J-akodztecko bgtemitedosnzngang'. NIe mlalem uslasnego kqta. co dto. dzlecka Jest o podstawowAm znaczenitl W ciqgu cztemasftr lat "i-iqpo"'_ '
Wytfrrrrte polslite: John Bradshaw, hoasnde tdztnp _ reusolrcglna dnryyt ulnalezienla samegosteb-ie,prz*loLyla Hanna Szczep"n"t", fflA. l[ZT. Werezawa l99 (przyp. Uuni.].
- rodzrna, w kt6reJ panuJa nteprawtdtowe jv{gnfedry " lfll:11 z'ilczr.r.r.(.t przyvyna JeJ Jest nlidoJrzalosc .cdonryrnt. enxx.lrxrd rrtT9orv lub u zale2ntente Jednegoz czioni
DOMU Pown6rPO SWSCOWSWNETRZNEGO
Oo Wyoewcy
prowadzatrdmg srg dziesigc razg. MieszkaltSmy u rtaszgch dals zg ch i bti* zgch kr ew ny clt- M 6j ojciec nie udzielal nam Zadnego w sparcin Prz.ezpewien czcts mieszkalem w Jadahi (...).lAiako dziecko paJqterru2e nieJestem kor,Fnng,gdg wgraham susoje pobzebg. A przecieL uszgstkle dzlect potr zeb uj q mitoi ci rdzlcielskieJ . nAace czgsto m6wig dzieciom: "Bqd2 silnut N le bqdZ taki samolubngl Nie mieJpotrzzb, zapomnlio sarnt/m sobb, znpomnlj o suroich chectach t ttczttclochl Nk' lxyM zbgt szrzg' Sliruy;. Ja z,ostalern wllchotuong w rodzlrtk', gclzle za dobre dziecko uznawano lctkle.,kl6rt n|e'lxtslctdtrlo wlasneJ wolt jego usola bgla zrfu:trtrtlorro,.Altce Mllkr tak plsabt o Am ru Das Drama dcs tregitbten Klndcs: .Wtelu'wllczunou)c6tt)' cz4je, 2e podqle stq za kogof tnnego. Czt+lq' 2e nie bedq koctnnr. JeheLi nie bedq mtett ostqgni4t. Sp6Jn, ujakt sps6b starates sig znaczgt coi w stuojej rdzinle". Motmjedgngm ,,JA" bgto koienie b6lu matki (...).
dzlef, potrzebowanta tggo, czego potrzebt4iq (...). Dziect po_ trzebqJq absolutnej, altrutstycznei mito6it,' nate2g ; :i€ za to, 2e po prosht sq - j a takiei miloSci nte ziznatern Tftg$: Szybko pjqtern 2ejeaetibede wmagat, beda Ap"iiaiit_ ng t bqdq miat dobre ugntkt - zaczne coSznaczgt i z-ostang pokochany. Moje zaclawante bgto niejako oitorg*i;. przez rd,zinq. frg szalern: N ie bqdZ tait uczrcio*"A ". lU tX" " y-czucie uing bglo na miejscu Strach te2 bgtl"niing. Mtsialem odpowiadae 2qd.ontom autorytetu,laiim bgta dia mnie moj a rodzina. A przccie 2 to uttasnie nasza rodzina j est miejscerry gdzie zdobgwamg @stawousq wiedzq na timat stos unkdru mtqdzglud.zkictL Powr6t do swego wewngtrznego d.omu Jest ksl42k4 po_ Swiqcon4 problemowi usuwania skuik6w ari."ie'".:
10
Jako nastolatek byl "mtodym gnlewnym-, nale2:4cym do gangu sobie podobnych, mlodych ludzi bez oJc6w, JednoczeSnie nadobowiqzkowym prymusem, kt6ry w szkole zdobywal najlepsze oceny, a w domu otaczal opiek4 matkq' ktora uwa2al za ,Swiqt4". Chcac dochowai JeJ wlernoSci' wst4pil do zakonu, gdzle iryl w celibacle ptzez ponad 9 lat' by shrierdzle: DziS patrzg ze ?grozq na ten okres mojego Zgcia Popadt w stan zaawansowurnego alkoholizmu, Jednak2e - pocz4tkowo dzieliri Wspolnocle Anonimowych Alkoholikow, a nastqpnie wypracowanympnzez siebie metodom, prezentowanym w niniejszeJ ksiA2ce - odzyskal pelnlq zdrowia i poSwiqcil siq pomaganlu innym w dochodzeniu do zdrowia i w rozwoJu. DztS Jego metody stosowane s4 na co dzien w praktyce psychoterapeutyczneJ. John Bradshaw w zeszlym roku na Jednym ze swoich seminariow powiedzial: NqiuiAkszgm problemem naszych czas6w sqkrzgudg zadanaane dzieciom. Mrs|mg si.qwreszcie nauczgt, 2e dzieci zashryt+iq nfl szacunek I powainnie' Dzieciam cd:ma;wiano i uciq2 dmowin sr4pranaa do czucia tego, co rzeczgusiicie cz4iq nwwienia tego, co chcq powie-
dgz.nyeJ.wwynikuwychowyw."l";lt;i; |11f*9r KcyjneJ rodzinie i leczeniu
tl
duchowych ."., spoulodorrr"_ tty:h niezaspokoJeniem potrzeb iozwolowych. Autor, zalnspirowany dzielami Freuda, Carla C,r"Lrr" Junga, Erlca Berne'a, Miltona Ericksona, Rona Kutza, anice n4iller oraz na podstawie osoblstych doSwladczen, doszedl do wniosku, 2e wskutek nlezaspokoJenla w dzlectflstwie po_ trzeb -rozwojowych, w-naszej psylhice ilcwl skrzy *arii" d.ziecko wewngtrzne, kt6re iat.u*a nasze doroJle Lycte,. z chorym ego, bed4cym p.r"J*'"y_ Je l:a_:l :a"rsamia olegunem naszego cudownego, naturalnego, autentytz_ nego JA". To wlaSnie skrz5rwdzone dziecko wewngtizne JestJadrem naszych wszystkich chorych zachowaR, uza_ le2nieri, nalogow or€rz powodem nieumleJgtnoSct rozwl4_ zywanlawiekszoScl problem6w, z kt6rymt powtnnlsmy sig uR91ai, a t5rmczasem w konfrontacJi z nlml bezradnie rozkladamy rece, odreagowuJac .,.J, toksyczny *"tyd i gniew na sobie lub na otoczeniu. John Bradshaw demonstruJe bardzo skuteczne technikt psychoterapeutSrczne. powr6t do slle-go raeusngtrznego do muJest zutartym, a zarazem ollszenrym poradnlkierri. lVi._ ocenionA, napisan4 prostym.f qzyktcm kslqzk4 dla ka2dego Swiadomego rodzica, chcilceg
12
Pown6r oo SwEGoWswNInrRzl'rEGoDoMU
radz4 soble ona do tych wszystkich dorostych, kt6rzy nie Zycta' z problemami codziennego zWas, Drodry Crytelnlcy' w tym momencle 7'apfize' ki"t, ' Odpoczy i powie: Jak to? ia soUte nti radze? Przecleiz"'" ksla2ninteJszlJ w nazamleszczone wiedzcie zatem szczerze wykrycle umo2liwiajace podejrzen, ce pytania Indeks6w dozya,r" ptd"t.*ie waszych obecnych zachowan krzywd problem Caty rozwoJu' etapach po"r"r"giilrrych t" dostrzec "vJtt plt"g" na,tym, 2e samodzielnie nie potrafimy ant dochoirr..t .ru"r"1 niedo.lrzalo5cl,anl pokterowad nas4rm Muslmy wtqc dzeniem do zdrowiit I rozwoJem duchowym' problemu' prreae wszystkirn rrSwlatlontii soble lstnienle pYryEotowai zdai sobie sprawq z wlitsncJ l>ezsllnoScloraz - mohe ntm byi ta zewrtaLrz z' wsparcla sie do przyJecia moga dowlaSnie kslauZka.t'lasza wlcdza I doSwiadczeria nasJedynte do tego stanu' w ktorym znaJduJemy pr"-.arie '"ie i ani kroku daleJ' Bez Po{rocy z zeum4trz nleariS udawai or1ili"rny sig z zaklQtego kregu' Czychcemy daleJ poposzukai wsr"ctt*iedzqcych i cierpiei, cty moLe lepleJ nas mocy, zrewidowai swoJa postawq t ujrzec otaczaj4cy Swiat z inneJ, weselszej perspekt5rwy? uczuNie oszuklJmy siq - weJdZmyw kontakt z wlasnyml odczuwamy clami. Czy mamy poczucie bezpleczeistwa' cry czegoS' radoSi, uinoSi i spokoj, czy teizmo2eciagle szukamy tzecz' to co nam poprawi nastroJ? Co to takiego czy Jest amoZe pieniadze, stanowisko' czynnoSd' par""i",,rapt ",Czy lubimy byi dow-artoSciowywanl "z zeczlowiek? trugi Czegg wnatrz'? Aco znaszym poczuciem wlasneJ wartoSci? sprawg' Jak tak naprawde nam Urai
Ou Wyunwcy rrlcrrla.ktore staJasiq prryc4fn4 cierptenla,a czasentnilw(.t I r':rgedII osoby uzalelnloneJ i JeJnal blizsrych. A przecle2 moZemy to zmlenii. CzyL nle warto Lyc szczg_ Slfwle, tworczo, w prawdziwte partnersktch nvlqzkach z naJblksryml? MoLeWam pomoc w t5rm ninleJsza ksiq2ka. MoLe 1w Tobie k4{e sig samotne, skrrywdzbne dziecko, kt6re pragnie kochai i byi kochanym? A tymczasem, tak Jak ka2de dziecko, ktoremu nie poSwigca siE nalez5rtego zalnteresowania, swoimt kaprysami zatruwa TWoJedorosle bycle. Dzieci, mlodzieL i ludzie doroSli coraz czgScteJstaJa sie oliarami alkoholizmu cry narkomanii. NieJeden,-W""1Oro_ dzy Crytelnicy, zna lub ma w krqgu nilbtiZszych kogoS dotknlgtego t4 straszn4 chorob4. Jest to choroba utritv kontaktu z wlasn4 to2samoSci4, uczuciamt, choroba egJ_ centryzmu, bezsilnoScl I strachu . Spowdowana krzgudami doznangmi w dziecinsttuie i chorym mysleniem, t n moZnazmienii! " Wychodzenie z tych chorob nie polega na zmlenlaniu Swlata, w kt6rym ZyJemy,lecz na zmianie naszego sposo_ bu mySlenia o nim. Tego problemu nie rozwlqLemy z try_ buny sejmoweJ: m4d rymt u stawami, zakazaml,,r.i..r.-i I represJaml. Zakazane zawsze bgdzie smakowai naJbar_ dzleJ. Zwroimy uwags, 2e mtmo t2 kaLdy ma dostdp do alkoholu, nie kaZdy Jest alkoholikiem. Tak samo doste_ pnoSi narkotykow nieJest glown4 przyczp1plagt narko_ manii. Glownym powodem Jest chgc szybkieJ l latweJ zmlany nastroju. Lecz dlaczego chcemy zmlenlai swoJ nastroJ? Czy musimy zmleniai sobie nastroj? Czy tstnleJa lnne, konstruktywne sposoby zmlany nastroJu? OtoZ ia -Jest to psychoterapla, ktora prowadzl do zmlany sposo_ bu naszego mySlenia i ujrzenia sieblt. sitnrego I otaczajacego Swiata z radosneJ perspektywy. I,amlqtaJmy, Ze dla ka2degouzale2nionegoczlowieka problemem jisi nie coS, od czegoJest on uzale2niony,lc<.2ort sam! Si4d problem nie w dostgpnoSci tego, co rrzirlt.inla, lecz w chgci korzv_ stania z tego. A tu wybor rrirle2y tylko I wyl4cznie do zainteresowanego.
1,4
DoMU Pown6roo Swrco WEwNgrna{EGo
Rodzlce potrallq wychowai dzlect tak, aby Je uchronld przed checia stQganlapo narkotykl. Sednem uzale2nteriJest ihora, dysfunkc$na rodzina I nleprawldlowe wychoutywanle dzlecl; to wyntk nieumteJetnoSci kochanta lub nlez,tozumlenia tego. czymJest milo3c. Je5lt chcesz przed tym uchronli swoJe dzlecko, stw6rz zdrowa rodzlnq, w kt6reJ panuJa zdrowe zale2no6ct.Je6ll sam lublsz cyklicznle zmlentad sw6J nastr6J za pomoc4 czegokolwlek: c4lnnoScl, zachowarl, sytu-acJt,osob, mieJsc, nE(vyt, substancJl ttp., to tkwl w toble skrrywdzone dziecko wewnQtrzne, kt6re zatruwa twoJe Zycie. Dotrz5[ do ntego I zaoplekuJ slq nlm, a doswladczysz cudu. Cudu wyzdrowienta. Pomo2ecl w tym nlnteJszaksla2ka.
CezaryE. Urbarlskt
Skrzgwdzonemu dzlecku wewnghznemu ffDJeJmatkL Normy.MojeJstostrzaBarfurzetmoJemu bratu Rbhardow t. Nasz,edztect wewne_ trzne wiedz4 nqllepIeJ.Jak to bgtoI MoJemu sgnowt Joltttowt t pasierbtcg Bren_ dzie. Wgbacztb, prvre4, terzywag, ktire wam wgrzqdzttem.
Podziekowanla Slle Wy2szeJ,kt6ra obslpuJe mnte blogoslawteristwami I ob_ darzalaska. Ericowl Berne'owl, Robertowt t Mary Gouldtngom, Altce Miller. Ertkowt Ertksonowl, Lawrence'bU Xohlbe-rgowt,Oa_ vldowt Elldndowl, Rudolfowt Drerkursowt, Frltzowt perlsowr !.lgan9wt Ptagetowt,l
lit6ry okazywal mt mrtoSdw naJ-
hanowt Y., Mike'owl S., Harry'emu Macowl, Bobowi McW., Fb"*t P., Tommy'emu E}.,Wamerowl B. t Lovable.Red., Sfbtzy Jako pierwsi pokochali moJe slcrrywdzone &tecko Fwngtrzne.
18
DOMU PowRdrDo SwrCO WEWNFTRZ{EGO
Pastorowl Mtchaelowt Fallsowl, ktory doprowadzll mnie do odkrycia cudownych wla$clwoSci moJegodztecka wewnqtrznego. Nasz,e dzlecl wewnqtrzne sA dla nas naJlepsryml prryJact6lmt. Johnny'emu Daugherty'owl, George'owt Pletcherowl, Klpowl Floikowt t Patrlckoud Carnesowl - molm naJdro2srym prz5[aclolom, ktorry otocrylt oJcowsk4 optek4 moJe skrrywdzone dztecko wewnqtrzne. NaszeJMatce Mary, Slostrze Mary Htrbcrta. Vtr$lnll Satlr, moJeJcioct Mlllle, Mary Ilell I Nanry, ktore otaczaly macterrynska troskq mego skrzywdzonego chlopczyka. Slssy Davls, ktora kocha go do dzlS. Tont Burbartk za redakcJe I nieocenlon4 wprost pomoc w przygotowanlu ninleJ szeJ kst42lid. Wspantatym pracownlkom wydawnictwa Bantam. Wnstonowi I-aszlo I calemu zespolowl Bradshaw Events w Denver, a szczeg6lnle Mary l.awrence, dzteki ktorym powstaty Warsztaty Dzlecka Wewnqtrznego. Karen Fertitta - mojeJ asystentce i przyJact6lce' kt6ra zaJmuJe siq moim wewnqtrznym dzlec}iiem w chwilach, gdy odczuwa ono niepok6J. Marcowt Bakerowi, BarbarzeWesterman oraz zespolowl Llfe Plus za lch wsparcle. Na zakoiczenle, Barbarze Bradshaw, moJeJ slostrze, 7a poSwlgcente I pomoc w przeptsywanlu rqkoplsu, a w s?f,zegolnoSct zaJeJwsparcie t beztnteresowna przyJaLi.
Prolog Wlem, co tak. naprawdq clrctotbgm dostai rn Gu:toz.dke.Mole ditecm;"r;,;; mt Eso nieda-.. wiem, 2-eto ntemqdr:: ;; Nardzente musr bai mqdre?nzyfzJest"i;;a; iiii6 a"bct: teso,kt6re przgszlo na Swtat dowrw iii-aoUxo stqd.,oraz dzlecka wsp6lcresnqo. W tobi f we mne. CzekaJqcego u wr6t no"ryih ii zdarzcnfe. ""n "rraowne RoepRTFur.cHuu Gdy przechadzalemste wSr6d uczestntk6w molch sztatow, uderzvtomnle tch war_ _il;;;;:ir. **.rnlala setka ludzl, pracuJ4cych g,rpr"h y lt""4ry"h szeSi do oSm1u os6b. Ka2dagru pa staniwita ;;;;Jl calosi; czlon_ kowtesiedztettbltsko I szeptalt "apyl to Je.1 Jo.","b,;. drugt dzlen warsztatu _ zadzterzgngty'srq 1uZ;;;*. wtgzt przyJa2nl I vytworzylo sis poczu:l*"p_6]""ti. a p-*,e2 er ludzte na PT"ttk" byh sobtezupehle obcv. Podszedlemdo tedneJz grun. i.] czlonkowtez naplgclem sluchafi srwowtosego ".;rili1*So yzW"i, ltst naptsany pruezJegodzieckowewngtrzn" io1.io i"", DrqtTatol
,"?.T*:i:
#gru:
tedztec, Jak bardz-omniestazsLrcdzt-
zqimou:ates*ilf^nf;Xf;?:lr;rffi;"yr|.:;nre
swecatmtwteiejcias*rr"g;;,rifri:elmttosctbardzieJ,
PowRdIDO SWEGOWEWNITRZNEGODOMU
nti potraftemtn wgrazin. fobgS chfr czasempobatutt slg ze tnnq Lub zabrat na meczJutbolowg. Gdgby{ chfr raz powiedziaL ?n mnie kcr;hrrsz. Pragnqtern" bgd sk o mnle trosz.czgt... ?:.lr;:qilloczy dlorimt. Stedzaca obok kobieta w Srednim wieku zaczgla czule $adzli go po $owle; mlods4y mqLczy' zna uJal go za reke. KtoS tnny spytal, cry chce' by go prrytulii; siwowlosy pan sldn4l potakuJ4co glow4. Czlonkowie tnneJ grupy stedztell na podlodze, obeJmuJac slg ramlonaml. Elegancka panl po sledemdzlesl4tce czytala swoJ ltst: Matko! Bgta5 zb g t zoJ7ta dziataLno Ecig cttary totg w nq N igdg nie znota"tcts czasu, bg potu iedzlee, 2e mnie kochnsz' PoStuiQcatas mtutuagg tyko w6wcz-as, gdg bglamclaratub gdg gralam na Jortepiattie - co bgto powdem tusoJeJdumg' -Pozwalata.S mijedgnte natakie uczrrcIa" ktore ty akcepto' walcri. Liczgtam sie taLko utedg, gdg spetnlalam huoJe clczekiwanto- Nrgdg nle kochstas mnie takleJ,Jakqbgtarn Czulam sle taka samotta-.. Glos JeJ zalamal slg, zac4la plakai. Mur ochronny, troskltwle-plelqgnowany przez sledem&iesiat lat' rozmywalSr tzy. JakaS nastolatka objelaja. Mlody czlowlek pochwalllJa za odwage I powiedzial, ircplacz, pr4;rnosl ulgc. Podszedlem do koleJneJgrupy. lYzydztestoplgcioletnt ntewi d omy mgizcry zna crytal I ist naplsany bral lem : Ntenawldztlem was, ponietuaL wstgdzili$cie ste mnle' Ktedg przgimowaliScie goScL zamgkaliScie mnle w garaZu. N g ag nie dostauatem doii6Jedzcnta. Bglem takt gldnu. Wiedztolem, 2e mnle nienawidztcte, boJestemdlowas Smialr5cresr4 i kprli.Sclezc mnie, gdg upad+em" "ielor.^. Teraz Ja muslatem rus4yi do dziela. W molm wlasnym skrzywdzonym dziecku czulem osad gnlewu, chctalo ml ste
PRoLoG
plakai z wScleklo$cl I obunenta. Smutek I osamohrlenle dzieciristwa prirytlaczalyr mnle. C"y f.f.Aytolwtek uda ste nam ukoii ten przeogtomny ijll? Pod koniec dnla nastroJ stg zmtentt.-Zapanowaly spokoJ I radoSi. Ludzte ustedll ,a"i^, niettOrry trrvrnji;; ; rqce. Podczas korlcou4rch iwtczen wtekszoSe la. Jeden po dr"gT-uczestnicy AziitowaU"[;;;;;_ ;i;;;;"
w odnaleztenlu lch skrzywdzon"go -rf."U ;;;;;;;. Prezesbanku. kt6ry na pocz4tkri mtar wyrahneopory, po_ l:legztat, 2e plakal po ruz plerwszJr od czterdztestu lat. W dziectnshvie bity prz.ez oj"^ rilr.zegolnym okruclen_ stwem, -poprzysr4glppr.: zi nJSdVw Zyciu rrt. p";;ii;; skrrywdzti anl tejnre bedzreof
fl
22
i
jl I til
ill
ilt1 l1r i
ir ll
il
:tl I
ili
il
iI i'lr rl i
POWR T DO SWEGOWEWNETRZNE(;()DOMI'J
wlll na przyklad: .Cale 2ycte czekalem, by kto6 mnte od-nalazl', io jest Jak powr6t do domu", -Odkad odzyskalem swoJe dzlecko wewnqtrzne, moJe 2ycte slg zmlentlo'. Zachgcony pterwsryml sukcesaml opracowalem program warsztat6w, pomagaJacych ludzlom odnaleZi t utulli lch dzlecko wewnqtrzne. W miare uplywu czasu, dztql'il nleustannym rozmoufom z uczestnlkaml warsztat6w, mogllem udoskonalli program. Jest to dzlelo moJego Lycla. Celem warsztat6wJest pomoc w pozbyclu sle bolu okresu dzteclistwa - b6lu wywolanego porzuceniem, nadu2yclaml wladry rodztclelskleJ, lekcewa2enlem potrzeb rozwoJowych okresu dzleciristwa oraz powtklanlaml wynikaJacymt z dysfunkcJi' rodztny. Podczas warsztat6w wlgkszo6i czasu poSwtqcallSmy lcwestil lekcew ahenlapotrzeb rozwoJowych dziecirlstwa' Jest to zarazem$l6wny w4tek ntnleJszeJksl4Zkl. Z motch doSwtadczef, wynlka, Le polohenle naclsku na aspekt roa;oJu Jest naJbardzieJ efektywna metoda leczenla urazow emocJonalnyctt. Sadie, 2e tylko program molch warsztatow koncentruJe sig na leczenlu pos?nzegllnych etap6w rozwoJu czlowleka. Podczas warsztat6w omawlam potrzeby naturalne dla okresu dzleclnstwa. Je3ll nle zostana one zaspokoJone' wkraczamy w dorosloSi ze skrrywdzonym dzlecklem wewnqtrznym. Gdyby byty zaspokoJone, nte stallbySmy slq .dorostymt dzieiml". Po omowientu potrzeb na poszczeg6lnych etapach ro NostaJe stq Ju, uczestnicy dzlela siq na grupy. l{aLdy po kolel kt6re aflrmacJl, centrum zalnteresowanta tnnych, slucha &teclnwczesnym mu byty potrzebne w nlemowlgchvle, shvle, w wleku przedszkolnym, szkolnym I p62nleJ. W zale2noSct od potrzeb daneJ osoby, czlonkowle grupy glaszcz4, wspomagaj4 I uznaJ4 autentycznoSd clerpteri doznanych w dziectrishvle. ZnaJduJ4c pohrrlerdzente, 2e faktycznle potrzeby tch dzleclnstwa nle zostaty zaspokoJone' uczestnlcy grupy zwykle placz4 -Jednl rzewnle, lnnl roz'
DysfunkcJa - nleprawldlowe dztalante, zaburzenle (prz-yp' tlum')'
PRoLoG pa<'zlfwle. 7-astarzaty, z-akrzepty Zal z.aczyna taJai. pod ko_ nlec warsztatu 2al ten wyzwala siq wJakims stopniu u ka2_ dego. 7-aleiryto od tego, naJaklm etapie procesu dochodze_ nla do zdrowla znaJduJestg dana osoba. NiektorryJuLprzed warsztataml poSwigctli wlele prary temu zagadnienlu. Pod koniec sesJl zalecam medytacJq, majac4 na celu utulenle wewngtrznego dzlecka. Gdy uczestnicy uychodz4, zachgcam ich, by codzlennle poSwiqcali trochg czasu na dialog ze swoim wewngtrznym dzieckiem. Odnalezione I otoczone oplek4, cudowne, naturalne dzlecko wewngtrzne wyzwala w ludzlach tworcz4 energie. Scalone z nami - staJe stg Zrodlem odnowy t witalnoSci. Carl Gustav Jun g nazywal naturalne dzlecko,cudownym dzleckiem'- naszyrn wrodzonym potcncJalern badawczym, budAca naboZny lgk tworczq lstotq. Warsztaty uhvierdzily mnle w przckonanltt, Le praca zwewngtrznym dztecldem prowadzl do naJszybszych t naJ_ bardzieJ efektywnych przemlan w ludzlach. Teir pr"*i" natychmiastowy wynik nadal mnie zadziwia. Taaxycz,al scept5rcznie odnoszg sie do wszelkiego typu sqybkich efektow, lecz w tym prrypadku odnoszgwiaZinte, 2e terapla rozpoczyna proces trwaleJ przemiany. piszAc do mnie w rok lub dwa po tym doSwtadczeniu, wlelu uczestnik6w hyierdzl, Le zmlenilo ono ich 2,ycie.Jestem im wdzigczny, aczkolwiek czuJe teZ pewne zaklopotanie. Naprawde nie wledzialem, dlaczego terapia ma tak wielki wptfv na Jednych, a tylko nieznaczny na innych pacjent6w. ?.aczqlem ezukai wytlumaczenia. NaJpterw zapoznalem siq z pracami Erica Berne'a, genlalnego tworcy metody i autora analizg transakcgjiej (ftansacfional Analgsis). Jego teoria kladzte nacts-li na .ego dziecka- - to spontanlczne, naturalne dzlecko, Jaklm kiedyS bylismy wszyscy. Analiza transakcyJrr" o-ptauJe r6wnieL przyczyny, ktore sprawiaJa, 2e naturalne dztecko wczeSnie przystosowuJe sig do presJi 2ycia w rodztnte. Natu ralne, cudowne dzlecko mowi przez ciebie wtedy, gdy lpotykaJqc starego prfiaciela, SmieJeszsig serdecznil, g
Pown6roO SwEGOWTwNETRZNEGODOMU
PRoloc
JesteStw6rcry t spontanlczny, gdy zachwycasz sig ptqknym wldokiem. Dziecko przystosowane, skrzywdzone, dochodzt do glosu wtedy, gdy nie decyduJesz slq przeJSi przez Jezdnla prry czerwonyrn Swietle, choi naJwyraZnieJ sygnallzacJa sle zaclela, lub gdy przeblegaszJezdnie na czerwonym Swletle, bo ntc nteJedzle I nlkt tego nle wldzt. Inne zachowanla zranlonego dziecka to mtqdzy lnnlrml nleopanowane napady zlego humom, nadmierna uprzeJmoSi I posluszeristwo, mowiente dziecinnym glostklem, manlpulowanle ludZml oraz d4sy. W Ftozdzlale 1. szeroko omawlam zagadnienle wptywu skrz5nvdzonego dziecka na dorosle {cle. Chocia2 przez wlele lat posluglwalem sle anallzq transakc$n4Jako gl6wn4 metoda terapeutyczn4, podczas pracy nigdy nie koncentrowalem slq na poszczeg6lnych etapach rozwoJowych dziecka wewngtrznego, dzlekl ktorym mo2e slg ono przystosowywai I przetrwai. TerazJestem przekonany, 2e brak szczegolowego opracowania etapow rozwoJowych Jest slab4 strona tcrapll stosuJ4cych anallzg transakc$n4. Rozw6J moZe ulec zahamowanlu na ka2dym etaple. Bedac dorostymi, czesto zachowuJemy slgJak dzleci; cofamy sie do zachowan typowych dla oseska;Jak przedszkolak wter4lmy w maglczne sztuczkl; d4samy slg t wycofuJemy, Jak pterwszoklaslsta, ktory przegralw gnze.Wsrystkte te dzleclnne zachowanla s4 wyniklem zahamowanla rozwoJu dzlecka. NinieJsza ksta2ka powinna pomoc odryskai, czyll odnaleli (ang. recLairr|, skrzywdzone dziecko na kaidgm etaple rozu:oju - takie Jest JeJglowne zamierzenie. W po2nieJszym okresie wielkt wptyw na moJa prace wywarl hipnoterapeuta Milton Erickson. UwaLal, 2e kaLdy czlowiek nosi w sobie wlasn4 niepowtarzaln4 mape Swtata, wewnqtrzny, nieSwladomy system przekonari, bgd4cy rodzaJem hipnotycznego transu. PosluguJ4c sie hlpnoz4 Ericksona, poznalem naturalne sposoby l1czenla slq z pacJentem, gdy byl on Ju2 wprowadzony w trans, l st osowalem tq metode w celu wyvolania przemlan. Dopokl Jcdnak nle r.aczqlem pracy z wewnetrznym dziecklem, trle (lostrzegalem,2e to wlaSnle ono formuJe rdzeli systettttt llrzckonafi.
Dzlekl cofnlqciu siq w czasle, do stanu dztecka wewnetnnego, mo2llwe Jest dokonanle fu zpoirednleJ t szgbkleJ urlrlany rdzenla przekonai. Dzteki pracom terapeuty Rona Kurtza tnoJe zrozumlenle dynamild pracy z dzlecldem wewngtrzn5rm uleglo dalszemu poglqblentu. Metoda Kurtza - ziuana terapl4 haikomt odnosl stg bezpoSrednlo do materlalu rdzenla lang. core moteria}. To rdzeri okreSla, Jak zorganlzouare Jest nasze w e w ng trzne do Swiad.c zen le. Zloilony z naJwv.e$nteJszych odczui, przekonari I wsJromnleri, uksztattowal slq w odpowiedzi na naciski okrcsu naszego dzieciristwa. Jest nleloglczny i prymitywny, bo tylko w ten spos6b magilczne, bezbronne, potrzebuJace I pozbawlone ograniczeri dzlecko moglo wJlpracowai stratefllq przetrwanta. Po uksztaltowanlu materlal rdzenla staJe stq flltrem dla wszelkich nowych do5wladczefi. To wyJaSnla, dlaczego ntekt6rzy ludzie nleodmlennle wybleraJa ten sam typ nlszcz4cych nfiry,kow: dlaczego dla nlektorych 2ycteJest pasmem powtarzaJacych siq nieszczqSd I krzywd oraz dlaczego tak wielu z nas nie potralt ucryt slq na wlasnych bledach. Ow4 sklonnoSi do powtarzanla przeszloScl Freud nazlotal przAmusem powtarzanln- Znana wspolczesna terapeutka Alice Miller r;,azynuato lqlkq absurdu Mobna to uryJaSnli na podstawie dzialania mechanlzmu, za pomoc4 kt6rego material rdzenia wptywa na nasze doSwiadczente. To tak, Jakby sle nosilo przeclwsloneczne okulary: bez wzglgdu na natg2enle, Swlatlo slonca flltrowaneJestw taki sam spos6b. JeSll okulary s4 zlelone, Swtat wydaJe slg tak2e ztelony. JeSlt br4zowe - nie widai wyraZnteJasnych kolor6w. Jest zatem oczJrwiste, 2e JeSlt pragniemy sle zmlent6, muslmy zmienid materlal rdzenia. Skoro wla6nle dzlecko wewn gtrzne pierwsze uporz4dkowalo nasze do3wladczenle, to nawlazanle z nlm kontaktuJest drog4 do natychmlastoweJ zmlany materialu rdzenla. Praca z dzieckiem wewngtrzn5rm, r62rri4ca sle calkowlcte od uprzednlo stosowanych metod, Jest nowym, waZnym narzedzlem terapeutycznym. Jako pterwszy Freud zrozumfal, 2e nerwice lzaburzenla osobowo5cl sa rezultatem nle
24
POwndrpo SWEGOWEwNETRZNIE@ DoMU
PRoLoG
rozurl4zarrych konfllkt6w okresu dztechistwa, ktore po$rracaJ4 w cl4glu naszego 2:ycla. Freud pr6bowal uleczye skrrywdzone dzlecko pv.ez wytwonenle bezpleczneJ atmosfery, kt6ra pozwolilaby mu uJawnid sle I zasygnaltzowai terapeucle swe nle zaspokoJone potrzeby. Terapeuta odgrywalby w6wczas rodzlclelsk4 rolq wobec skrzJnvdzonego &tecka, dzlekl czemu mo$oby ono rozuiqzat swoJe problemy t zostai uleczone. Metoda Freuda byla dla pacJenta bardzo czasochlonna I kosztowna, ponadto czqsto doprowadzala do uzale2nlenla. Pewna pacJentka przyszla do mnle po dzlestqclu latach psychoanallzy.Podczas pracy ze mn4 rownleZ kontaktowala slg dwa lub trry razy w tygodnfu ze swolm psychoanalttyktem, proszac go o r3d9 w naJblahszych sprawach. Stal sle on dobrym oJcem dla JeJ wewnqtrznego dztecka, lecz nle potraftl JeJpom6c. U zaleLnlla slq od ntego. Skuteczna pom(rc pozwolllabyJeJ odwolad sle do wlasnych, dorostych stl t wykorrystaiJe do oplekl nad swolm dzlecktem wewnqtrznym.
potrzeb, ktorych zaspokoJenteJest nlezbedne dla zdrowego rozwoJu. llahdy rozdzlal zawlera anldete ulahrlaJ4c4 okreSlenle, czy potrzeby waszego wewnqtrznego dztecka w poszczeg6lnych stadlach roaloJu zostafr zaspokoJone. Nastqpnle przedstawle wanr dwlczenla, stosowane przeze mnle podczzLs warsztat6w. Pomog4 wam one odzyskai dztecko wewnqtrzne na dowolnym etapte rozwoJu. W czeScl trzecleJ przedstawllem iwlczenla korekcyJne maJace pomoc waszemu dztecku rozwlnai ste i rozlrwttn4i; naucz4 was skutecznych metod sklonlenla tnnych doroslych do zaspokaJanta potrzeb waszego dztecka wewnqtrznego oraz pomogA zbudowai wok6l niego barlery ochronne w trakcte tworzenlawzaJemneJ bllskoScl. Dowlecle slq, wJalcl spos6b wg sarntmo2ecle stad slq oplekurlczyml rodzlcamt, kt6rych brakowalo wam w dzleclishrle. Naucrywsry stg,Jak samemu otoczyd slq rodzlctelskq oplekq, zaprzestanlecle pr6b rozwt4zywanla problem6w przeszloScl pnzez wyznaczanle roll rodzlclelskleJ tnnym ludzlom. W czwarteJ czeScl przedstawllem, Jak wylanta sle cudowne dzlecko po naprawlenlu Jego kr4gwd. Poznacle metody docteranla do ntego I przekonacle slq, Jaka tw6rcr4 | przeobra2aJ4c4 energlq wnosl ono w wasze i:ycle. Cudowne dztecko Jest t4 czeScta was, kt6ra naJbardzteJ przSpomtna Stw6rce. Mo2e doprowadzti do bezpoSredniego kontaktu z was?at nlepowtanzalna JaZr:le I z Boglem, Jalckolwtek Go rozumlecle. Jest to naJglqbsz.aforma uzdrawlanla, o kt6reJ m6wla wielcy nauczyclele wszystkich wyznafl. JednoczeSnle opowlem wam o soble. Kledy dwana6cle lat temu rozpoczynalem teraplq, w og6le nte wyobra2alem soble zakresu zmlan w molm sposoble my5lenla I zachowanlu, kt6re byty rezultatem odryskanla dzleckawewnqtrznego. Przedtem nle przywlazywalem zbytnleJ wagt dowptywu, Jakt mlalo moJe dzteclristwo na moJe dorosle tycle, czuJac rle nlejako zmuszony do ldealizowanla I ochrony rodztc6w, a, w sz.czeg6lnoScl matkl. Czesto mowllem soble, tak Jak wlekszoSi dzleci: .Gdy dorosne I sie usamodzlelnlg, wsryrtko ulo2ry slq pomySlnle". Wraz z uptywem lat zacz4lent dawad soble sprawg, 2e slq nleuktada- byto wrecz cor.rr.
W ninleJszeJ kst42rce przedstawle nolly sposob nawlqzanla kontaktu z dzlecldem wewnqtrzn5rm, odnalezlenla go, odzyskanta (ang. recloimlr./ I otoczenla oplek4. JeSlt pragnlecle do6wtadcryi przemlany, muslcle wykonat zadanq prace. DecgzJa oJQ wykononiu musi mstai p$eta przez dorostq czqSt wasz.eJ osobowoSct JeSlt nawet znaJduJecte siq w dzleclnshrle, wasza doroslaJaZri nadal bedzle dokladnle wledzlei, gdzleJesteScle I co robicie. Wasze wewnqtrzne dzlecko bedzle doSwladczalo wsrystktego tak, Jak doSwtadczallScte tego w dzteclf,shvle,l@z tym razem obecna bedzte wasza dorosla JaZi, kt6ra ochronl wasze dziecko t u&telt mu wsparcla podczas pracy nadJego wa2n5rml, dotychczas nle r oz$iqzanyml problemami. Ksla2ka sklada siq z czterech cze6cl. W plerwszeJ Jest mowa o tym, wJald spos6b twoJe cudowne dzlecko stracllo sw4 cudownoSi lJak doznane w dzleclrishvle qptywaJ4 na twoJe obecne Zrycle. W drugleJ czq6ct om6wione zostanA poszczeg6lne etadla rozwoJowe dziechistwa, z uwzglgdnlenlem spccyflcznych
Pown6roo SwEGoWrwruErnzruEco DoMU
li i
I
1l I
gorzeJ. Jeszcze wyra:ZnieJ dostrzegalem to u lnnych czlonk6w rodztny nD u siebte. W dzlesiqi lat po tym, Jak uporalem slg z moim alkohollzmem, shrlerdzilem, 2e nadal z.achowuJq stg kompulsywnie t kieruJ4 mn4 popqdy. Pewnego deszczowego wtorkowego popoludnla doswladczylem czegoS, co Alice Miller napisala o swolm wewngtrznym dziecku: Nie mrytam zmusii st1 do porzucenln dzlecka. . . P@j qtam decg zJg, ktora mtola gtgboko dmlentt moJe Zgcle: pozwolilam. bg mnie prowqdzito. Tego dnia postanowilem odzyskai 1otoczyt optek4 moJewewngtrzne dzlecko. Stwierdzilem, 2eJest Smiertelnie przerarhone.Z poczqtku nie ufalo mi I nie chcialo za mnA poda2ai. Tllko dztgkl wytrwatym pr6bom nawi4zania z nim dlalogu l zapewnlenlom, 2e go nigdy nie opuszczg, zacz4lem zdobywai Jego zaufanle. W ninieJszeJksiq2ce optsr{e etapy podroLy, dzteld ktorej stalem slq stra2nlklenr I orqdownlldem mego wewngtrznego dzlecka. PodroZ ta odmlenlla moJe Lycle.
PrzypowieSi Podw6Jna tragedla Rudy'ego Revolvlna (Na podstawie opowiadanla Dztwne 2tlcte lutanaOsoktna P.D. Usplensklego) Zycie Rudy'ego Revolvlna bylo bolesne I traglczne. Umarl z poczuciem braku spelnlenla t traffl do Iftainy CiemnoSct. Wladca CiemnoSct, wtdzac, ze RudyJest doroslym dzleckiem, pomySlal, 12rl:roi,n poglEbii clemno5d, daJacRudy'emu szanse, by powtomieprzeiryl swe fcie. Jak ste zapewne domySlacte, Wadca CiemnoScl zaJmowal slq podtr4fmywaniem I po$gbtanlem ciemnoSci. Powtedztal Rudy'emu, 2e nie w4tpt, 12 ten popebxi doklndnie talele same btSg po raz drugt i prz,e2gJe dokladnie tg sam4 tragedk, o pprz-edttlrt Dal Rudy'emu tydzien, by mo$ sig namySlii nad propozycJa. Rudy mySlal t mySlal. Bylo oc4;wtste, 2eWladca ClemnoSci zastawil nan pulapkq. Nlew4tpliwie popelnl te same blqdy, bo bedzie pozbawiony pamtgct o tym, co przeszedl w poprzednim Zyciu. Bez taldeJ pamlqct nle moZna untkn4i bled6w. Kledy zJawil sig wreszcie przed Wladca, odrzucil propozycJe.Wladca CiemnoScl, znaJ4cy sekret skrzywdzonego dziecka ueungtrznego, nie znlechqctl sle odmow4. Powtedztal, tn, w przeciwiefishrie do obowtazuj4cych zasad, Rudy Lredzle mogl zachowai pamlqi dawnego irycta. Wtedztal Le nawet wowczas Rudy i tak popelni dokladnle te same blgcly, u Jego izyclezn6w bedzie pelne cierpienia.
POwn6r oo SwEGoWEWNETRZNEGo Dovu Rudy za6mlal stq w duchu. ,Swletnle - pomySlal - to teraz soble doptero pofig'. Nle znal bowtem seketuskrzgutdzo nego dztecka wewngbzn4o. Chod wlec m6gl dokladnte prza*ldzted wszystkte nteszczgScla, kt6re spotlraly go w poprzednlm tyctu, Jednak t tym r€yzem prz&yl takle samo bolesne I traglczne tyde. Wladca ClemnoSct doplal snregol
Cze36| PROBLEM SITRZruIDZONEGO DZIDCITA
wEurNvfRjzNEGO Wtedzn oiwlecila z,opomnlonekomnaty nveztryo domu nlemowl4cla. WtedzlatemJ u2, dlaczego mry bm w domu czrrc teslertoteza domem. G. K. CHrsrBmon
1'; t,
[Iprowadzenie Buckmlnster F\rller, Jeden z naJbardzleJtw6rczych ludzt naszych czas6w, lubtl cytowai poemat Chrlstophera Morleya o dzleclristwte: NdwQkszg znanA rymoL zkt6rego wyroSttJu2wszAscgrycL to poeSa wrdz.ona, ntewgslowlono., gdg mlolo sig tglko cztery latn Takmlodg, bg bge cz,eSclq wlellctego, ett qcego sercaNahtg, prausdzitugm towarzgszem ptaku zusierzgla. t drzzwa, I tnk nleSwtadomgmsleble,Jakpszrcz.ob.. A Jednak obdarznngm tak atdowngmt umleJqtrw$cian$ bg co dnto.sdDcrrz.ainowe rQe, przeptniongm rado$ci6 badaczem wszgstklego, pozbau:Iongm Qku i skrytodct W hugch nleanecongch prreJrzgsfuch ocz,ach nie ma SwlodomoScianlznskezcnls akceph4Jeszdztwne ngadkl 2gcln, a tusanleztugklo.Boskoii rwdal trua-., A Zycte,a wszystkiemunad$e rym, moic uqnlz czasemlz cleblepet4. LezbgQ dni" owrahltutg elfie && Mg sambyteS PezJql
Pown6roo SwEGoWgwNETRzNEco DoMIJ Co stq stalo z cudownym pocz4tkiem, gdy wsz.yscy saml byllSmy poezJ4?Jak to Jest mo2llwe , Le wraiAlw,eel$ staJa slg mordercaml, narkomanaml, przestqpcaml, zboczericlml, okrutnymi dyktatoraml, moralnie zdegenerowanyml -politykami? W Jakt spos6b stph sle "chodzaca krzywda.? Widzlmy tch wok6l siebie: smutnych, przertLonych, wAtptacych, zmarhvionych, przVgneblonych, pelnych nle wyrainneJ tqsknoty. Z pewnoScl4 utrata wrodzonego potencJahr Jest naJwigksz4 tragedtq, Jaka mo2e nas wsrystkich spotka6. Im wtqceJ wlemy o tym, Jak doszlo do zmarnowanla nleokielznaneJ cudownoSci t tw6rczeJ zdolnoscl, tynr wtqceJ potraflmy znale26,sposobow tch odzyskanla. Mo2e trda sti sprawii, by naszych dziecl nie spotkal ten s:rrrrlos.
Rozdzlal I
I w JAKr sPosOBsI(RZrrrDzoNE DZIE'CKO WEtrINETRZNE ZATRTIWA TWOJE DOROST,E
ttctp Osoba owladnieta dawngmi cierpieniami mbwt ntesktadnie, dziata nieskuteczni.e, ru'e umie poradzlt sobie z trudnq sgtuacJq oraz daSuindcza potuorngch cierpien, nie mqiqcgchnic wsp6lnego z chwil4 obecnq HanwYJecKlrs To nie do wiary, 2e moglem bye aLtak dzieclnnyl Mialem 4O lat, a zloScilem sig I wrzeszczalem tak, 2e wszyscy wskoczyPotem Lona, pasierbowie i syn byll ptzeraizenL lem do samochodu i odJechalem' Teraz sledzq samotny w motelu. WlaSnle miJa polowa naszych wakacjt' ktore spqdzamy na Padre Island. CzuJe sle opuszczony iJest ml wstyd. U-sitowalem odtworryc bieg wydarzen, kt6re doprowadzity
36
\\' l,\r.r Sl\)sdB SKRzYwDzoNEDzlEcKo WEwNETRzNti..' 3i
Pown6roo SwEGoWswNETRzNEco DoMU
wakacJi zareagowalem w ten sam sposob. EmocJonalnle uciekalemJuZ przedtem, lecz ntgdy nie odchodzllem w sensie flzycznym. To bylo tak, Jakbym znaJazl slg w zmlentonSrm stanle SwladomoSci. O Bo2e,JakzeJa sleble nienawldzlleml Co ste ze mlr4dzleJe? TA.arzenleto mialo mieJscew 1976 roku, w rok po Smlercl mojego oJca. Od tamtego czasu poznalem przycryny cykllcznych wybuchow zlo6cl t u4ycoffwania sig. Do naJwa'2nteJszegowniosku doszedlempodczas ucleczld na Padre Island. Kiedy pelen wstydu siedzlalem w ngdznym pokoJu motelowym, zaczgly mi stawai przed oczami Zywe wspornnlenla z moJego dzieciristwa. Prz5pomnlala mi sig pewna Gwtazdka, gdy mlalem t I lat. LeLalemw ciemnyrn pokr{u, z koldra nacl4gnieta na glowe, I nie chcialem rozrrrirwlac z oJcem. Wr6cit polno do domu I byl tr
gnl('wne, skrzywdzone dzlecko. To dzlecko wywlera uJemny wplyw na JeJzachowanie. Na plerwszy rzut oka wydaJe s19absurdem, 2e w dorostym clele nadal tlcwl male dztecko. AJednakJestem o tym przekonany. lJwahan, Le zariedbywane, krzywd?nne w pnzeszloScl dziecko Jest glownym powodem ludzkieJ ntedoli. Dopokl nie odzyskamy go t nte otocrymy troskltw4 oplek4, be&ie wcl4z dawalo zrraco soble iwywieralo uJemnywptyw na nasze irycte. Uwielbiam mnemotechnlkq, poslu2e sie wiec nla' opisutptywa Jac, Jak skr4;wdzone dziecko wewnqtrzne uJemnie \ na irycle doroslego czlowleka, araczeJ zatruwa (ang. contaminate) Je. Ka2dapierwsza lltera slowa contamlnate oznacza specyflczny sposob, w Jakl wewnqtrzne dziecko sabotuJe nasze dorosle Lycle. Pod kortlec rozdzlalu zamleScllem ankietq, ktora pomo2e wam ttkreslltr. Jark glqboktch krzywd doznalo wasze dziecko wewtrqtrznt'. C o-Dependence O lfender Behauiars
Wspoluzale2nlenle Zachowania przestqpcze
N arcrlssistic Disorders
Narcyzm
T rustlssues
NleufnoSi
A cting out - Acting inBehauiors
Odreagowywanie na otoczeniu lub na soble
M agicalBelieues I ntimacg DgsJunctions
My3lenle maglczne NiezdolnoSi do nawi44lwanta blisldch kontaktow
N ondlsciptinedBehauiors
Niezdyscypllnowanle SklonnoSi do nalogow I zachowan kompulsywnych Wypaczone mySlenle
A
ddictiue/Compubiue Behauiors
T lrought Disorders apathg, J rrrp(tness, dlpresslon
Uczucle pustkl, aPatla, depresJa
PowROr Do SwEGoWEwNETRzleco Dorvru
wsP6r,uzAlE2ruprrp Wspoluzale2nlenle deflnluJg Jako zaburzenle charalcteryzuJace stq utratq to2samo$cL Byi wsp6luzale2nionym oznacza stracli kontakt z wlasnyml uczuclaml, potrzebaml t pragnienlaml. RozwaZmy nastgpuJ ace przyklady. Pervtlla slucha opowteScl swego chlopaka o tym, ile ma on klopot6w w pracy. W nocy nle mo2e zasn4i, bo trapl slgJego problemaml. Odczuwa raczeJJegotrczucinnD swoJewlasne. Dzleutczynazryrya trwaJ4cy od pot roku zwiqzek z Maksymlllanem. Chtopak mySll o samoboJshrle. Uwa2a, 2e Jego warto3i zalety odJeJmllo6cl. W rzeczJnrdstoSclMaksymtllan nie ma poczucia tolasneJ wartoScl; uzalelnla Je od tnnych ludzt, dowartoSclowuJe sle cudzqwartosclq. Chlopak pyta swoJa dzlewcryng, Jollshg. cry nle mtalaby ochoty zabawii sig wleczorem. I)zlewczyna naJpterw nle mo2e slg zdecydowai, wreszcle wyrata zgodg. On pyta, dokad chctdlaby poJ6i. O
W JAKISros6s SKRzywDzoNE DzrEcKoWewr.IETRzNE...:t(r ny, LeJegomgskoSd bqdzte osqdzana na podstawlewygl4du 2ony. Jego wsp6lntk, Bigello, ma kochanke. WaZyJA regularnle, by upewnli sle, 2e nle u$da. Jest onJeszczeJednym przykladem czlowleka, ktory nle ma poczucla wlasneJ to2samoSci. Uwain, iE JegomqskoSi zalezy od wagi kochanki. Ophelia Oltphantiada od meita, aby kupilJeJ mercedesa. Chce tak2e nale2e6 do RlverValley Country Club. Oltphantowle s4 zadluLenl po uszy, ryJa od wyptaty do wyplaty. Tlaca wiele sil na oszuklwanie wlerzyctell t utnrlerdzanle otoczenla w oplnll, Le naJeia do z.amolneJ klasy SrednleJ. Ophella wlerry, 2e JeJpoczucle wlasneJ wartoScl zalei:y od, utrz5rmanla wlaSclwego wlzerunku zewngtrznego. Nte ma poczucla swoJeJto2samoScl. Podalem przyktady ludzt uzale2nlonych od czego1 z zewnatrz; czegoS,co nadaJe lm to2samosiC.Jest to zaburzenie okreSlane Jako wspolu z.aleLnlenle. Wsp6luzaleZnlenle wlzmaga stg w rodzlnte dysfunkcyJneJ. Na przyklad rodzina alkohollka staJe siq wsp6luzale2ntona od Jego plcla. Ponlewa2 alkohollzm stanowl zagro2ente dla irycla kaLdego z JeJczlonk6w, prrystosowuJa slg onl do teJ sytuacJi przez stala, nadmlern4 czuJnoSi. Przystosowanle do stresu Jest z natury stanem tymczasowym . I z z,amlerz.enla ntgdy nle mtalo byi stanem tryatym. Jednak w mtarg uptyvu czasu czlowiek ryJScyw statym stresle, wywolanym przez zachowanla alkoholika, nte dostrzega wlasnych sygnal6wwewnqtrznych -wlasnych uczui, potrzeb t pragnieri. Aby rozumiei swoJesygnalywewnqtrzne, dztecl potrzebuJ4 poczucia bezplezenstwa I warunk6w do prawidlowego roarroJu emocJonalnego. PotrzebuJ4 te2 pomocy, aby potraflty odro2niai my5li od uczui. JeSll w Srodowisku panuJe przemoc (emocJonalna, flzyczna cry seksualna), dzlecko koncentruje sig wyl4cznle na sytuacJt zewnqtrzneJ. Z cza,rem tracl poczucle wlasneJ warto6cl, nie mogac budowai go na podstawie sygnal6w ptynacych z wewn4trz - Edyz lch nle tauwala. Bez zdrowego irycla wewngtrznego czlowiek skarrny Jest na szukanle spelnienla na zewn4trz. Jest to wrp6luzale2nlente I stanowl obJaw skrzywdzenla dztecka *wrnqtrznego. Zachowania wsp6luzale2nlone dowodzq, 2e
40
Pown6rpo SwEcoWrwxErnzruEco DoMU
potrueby dzieciistwa takieJ osoby nie zostaly zaspokoJone, w zwt4zku z crp nie wle ona, kim.fest. zAcHowAl\[rA
i
PRZDSTEP.C;TE
Potocznie uwa2a sle, 2e wszyscy ludzie, kt6rych dziecko wewngtrzne zostalo skrzywdzone, sa mili, spokoJnl I clerpllwi. W rzecz5nvistosciskrzywdzone dziecl wewnqtrzne ponosz4 odpowiedzialnoSi za wigkszoSi aktow przemocy I okruciefstw popelnianych na Swiecle. Hitler w dziecinstwle byl czesto bity, upokarzany i zawstydzany pnzezsadystycznego ojca - nieSlubnego s)rnaqydowskiego kamienicznika. I lltler odreagowywal potem swoJe krz5rwdy w szczeg6h le okmtny spos6b na milionach niewinnych ludzi. Tu nasuwa mi slg skoJarzenie z przryptt
W JAKrSPosOsSxnzvwozoNEDzrEcKoWrwNErnzrul.
't I
przestgpc4. Musimy bowiem zrozumlet,2e wiele form naduz5ri wobec dzieci pr4gnosl w dorostym iryciu taliri wlaSnie skutek. Dotyczy to przede wszystkim maltretowanla, wykorzystywania seksualnego araz roZnych form emocJonalnego zngcania siq. PsychJatra Bruno Bettelhelm nazvtal to zJawisko utoZsamtaniem sie z prze stepcq. Bnrtalno6i seksualna, fiz1rczna i emocJonal na Jest dla dzie ck a I itk przer ahaJ4ca, 2e dop6ki wystgpuJe, nie mo2e ono byti srbq. Aby wytrrymai cierpienie, dziecko traci poczucie toT.srrrnoSclI tdentSrflkuJe sig z przestgpcq. Bettelheim prowaclzll swr{e badania gl6wnie wSrod ocaiatych wiqZniow nicrnlcckk'lr obozow koncentracfnych. PodczasJednegoz moich ostatnk'Ir wirrsztat6w podniosla rqkg terapeutka z Nowego.Jorkrr. llrwlr'
42
lch wyrozumialych rodzlc6w lub oplekunow, dzlecko nte moZe zorientowac slg, lrdmJest. KaLdy z nas byl "MY" zantm stal sle .JA". Fragnlemy uJrzei odblcle nas samych w tnnych. PotrzebuJemy poczucla, 2e JesteSmy waLnt,2e podchodzi sig do nas powa2;nle, Lekahdaczqstka nas zasluguJe na miloSi i akceptacJq. Muslmy teZ wledzlec, Le moLemy polegai na mlloScl naszych optekunow. Takie byty nasze zdrowe, narcyst5rczne potrzeby. Je6lt nte zostaty zaspokoJone, nasze .JA"'ulega zranlenlu. Nle zaspokoJony narcyzm dztecka wewngtrznego zatruwa dorosle 2ycte nlenasycon4 tesknota za mllo6cl4, troska i uczuciem. Roszczenia dziecka bqdq untemo2llwla6. zwl4zki doroslego czlowieka, ponlewa2 bez wzglqdu na to, Jak wiele miloSct napotka w przystl
I
I I
o doznawaltlc rozczarowari w koleJnych zwtazkach; ustawicznc lxlszuklwanle doskonalego partnera, zaspokaJaJacegowszelkle potrzeby; uleganie nalogom (nal6gJest pr6ba wypelntenla psychiczneJdziury. NaJlepsrym przyklademJest tu uzale2nlenle od seksu lub,mllo6ct"); I
rl
il
I
SrnzvwpzottEDzIEcKoWrwugrnzNs'" W farr Sraosdg
POWR6TDo SwEGoWnwNe-rnzNEGoDoMU
JA (ang. I AM, I AMrw ssl - w ^raczenlu metallrycznym sA to unlwersalne cechy, Jaklmi ka2dy czlowlek, w r6wnym stopnlu, zostal oMarznny pnzez Boga. W brm znaczenlu JA' Jest wleczne, doskonale I nleanlenn€. JA'JestJedno, wsp6lne dla wsrystkich ludzl; lqczy lch ze sobq oraz z lch Stw6rca - JA" Jest duchem. JA'Jest dzlelem Boga I powr6ct do Niego, gdy umrz,e ego, czyll nasze male, ntedoskonale Ja' (prryp. tlum.).
r .
.
'l
pogon za dobramt materlalnymt lub ptentqdzmt, ktore daJa Poczucle wartoScl; cnle'Uycla osob4 publiczn4, na przyklad aktorem lub sportowcem, ze wzglgdu na potrzebq nleustannych pochlebstw I aPlartztt: wykorrystywanlc ulasngch dzieci w celu zaspokoJenia swotch-po-trzcb (wyobraianie soble, 2'e dzlecl nlgdy nie odeJd4 l ra*ue tredq kochai' szanowai t wlelbti narcystycznego ro&lca' ktory stara slg zdobyd u &teci mtloSc t szczegOtnypodzlw. Jaktch nle znalazl u wlasnych rodzl' c6w).
NIEI'FNOSC Je2ell oplekunowie okazuJa slq niegodnl zaufanla, w dzleclach ,o^ni1" stq gtqbokte ulzucle nleufnoscl' Swtat wydaje ste lm mleJicem niebezptecznym' wroglm I nleprzewldywalnym. DztJcko zatem musl zawsze mlei ste na bacznoSci t ianowai nad sytuacJ4. Nablera nastepujacego przekonania: Je2elt kontrotuiq wszgstko, to ntkt mnle nie z'askoczy t nie ucz1mf mi krzywdy". Takte pruekonanie rodzi obsesJe I kontrolowanie wsrystkiego staJe siq naloglem pewien pacJent tal bardzo obawial siq utraty kontroli, 2e pracowal po ito godzin tygodniowo. Nie chctal zastqpstwa' Lo nte wierzyl, 2e ktoS tnny wykona prawldlowoJego PracQ' Prryszedl do mnle wowczas, gdy wrzodzleJace zapalenle okrq2nicy wymagalo leczenla szpltalnego' cterptala, gdyL m42 wlasnle wnl6sl pozew Inna paclintki -Uznal,Ze mlarka ostatecznle ste przebrala' gdy o ,o^r6d. tona zmientla marke telefonu, kt6ry JeJzainstalowal w samochodzie.MqLnarzeka|,LecokolwtekstaralstqdlanleJ robld, nigdy nie byla zadowolona. Tawsze zmlenlala to' co on zrobil. Innymi slowy, nlgdy nle czula slg usatysfakcJonorvana,leSlt nte kontrolowala wszystldego od poczatku do hoilca. ObsesJakontrolowanla powoduJe powa2ne klopotyw storunkacti z lnnym lud:Zmi. Nle mo2na nawt4zac bliskiego lontaktu z partnerem, kt6ry wam nie ufa' Bllska wle2 l' rymaga akceptacJi drugiego czlowieka tokiego, jakim-lr''s
44
Powndroo SwEGoWswNErRzNEGo DoMU
Tabwrzenla w sferze. zauflnia wywoluJ4 skraJne reakcJe: albo czlowiek rerygnuJe z JakieJkoiwiek i
NA OTOCZENru Aby zrozumlei, wJaki sposob skrqywdzone dziecko we_ wngtrzne odreagowuJena otoczeniu nil zaspokolone potrze_ by i nie uleczone urazy dziecinstwa, mustmy przede wszy_ stklm zrozumlec, Le pientsotnq sitq motgtuacyjnq naszego 29cia J es t emocja. EmocJe s4 motorem aziatan]td.;;G: muJerr-ry,aby obronii siebie i zaspokoic nasze podstawowe potrzeby. Jest to energia podstawowa. Gniew i"paiiii^" do.samoobrony. W gniewie prz5flmuJemy postawg boJow4, walczlmy o naleZne nam prawa i chiontmyle. Strach popycha nas do ucieczki w obhczu niebezpieczen_ DaJe nam przenikliwoSi. Ochrania nas, tnfo^rmu1ac, ?Mu: tuL obok czai siq zagro2ente zbytduLe,by 7e z"i_ *,.f"iril ka2e nam uciekai t schronii sie.Smutek sklanla nas do lez. Oczyszczal4nas on(. I przy_ nosza ukoJenie w niedoli. Smutek poruralaprzr.lxrltri "ir"'t,
DztEcKoWswNElHzxt Wflru Spos6sSKRzywDzoNE I uwolnii energie cto dztalan w teraZnleJszoScl.Nie umlt'l;qr wyrazlc inlu czy smutku, nie uporamy slg z przeszloSctil. Energia emocJonalrta zutl1z,artaz urazem ulega sktzepntqclu. Tlumiona I nle znaJduJacaujScta, bedzle pr6bowala uwolnii slq sanra. Jc6ll nie zostanle wyraZona w zdrowym smutku, ujawnl slq w nlezdrouych zachowanlach. ZJawlsko to nosi nazwq cxln'aglotuguartia na zeunqtrz. Dobrym przykladem takieJ rcak<'ll Jest prz5rpadekMaggie, moJeJdawneJ pacJentki. Maggie widzlalir, .lak oJciec, rozw6cleczony, brutalny alkoholik, slownlt: I fltrycznle znlewalal JeJ matkg. Sceny takie powtarzaly siq przez cale dziecifistwo. Od czwartego roku 2ycia Maggic byla pocieszycielk4 matki, ktora blta przez meza, chronlla slq w l62ku corkl. Dr24c I Jpczac, przytulala sig do dztccka. Nlektedy wrzeszcz4cy ojciec pod4Zal za nl4. W Mapgie budzilo to przeraLenie, poniewa2 brutalne zachowanie czlonka rodziny ?.awszebudzi przestrach w innych domownikach. Su-riadek przemocg staje sigjej ofiarq. W dziectnstqrie M"99te potrzebowala mo2liwoSct wyra2anla przera2enia i rozladowywania smutku. Nie bylo Jednak przy niej nikogo, kto mo$by udzielii JeJwsparcla I ukoli tlumiony Lal. Po osl4g;niqciu dojrzaloSci nle u stawala w lqf sllkach nawi4zania kontaktu z mghczyznanll I kobletami, ktorzy byliby sklonnl spelnlai funkcJe wspomagaj4cych rodzicow. Kiedy zglosila stE do mnle na teraplE, mlala za eob4 dwa nieudane malZenstwa z brutalnymlmg2cryznaml I wlele innych, upokarzaJacychzurlqzkow. Ktm bylazzawodu? Adwokatk4 specJalizuJ4c4 siq w sprawach o stosouanb przemocg wobec kobietl Maggie odreagowywala na zewn4trz swe urazy z dzleclftrtwa. Zajela siq okrutnie traktowanymi kobletamt I nawi4ryrala kontakty z brutalnyml mgLczyznaml. Opiekowala rlq lrrdZml, lecz nikt JeJnie otoczyl opiek4. Nie znaJdujaca uflcfa energia emocJi z przeszloici wyra2ala sig w Jedyny nxrLlfwy sposob - przez odreagousgwani.e nazeunqtrz O
Pownoroo SwEGoWswNErRzNrcoDouu
ll L
i
skrzywdzone dzlecko wewngtrzne zakl6ca nasze irycle. przypadek Meggie stanowi dramatyczny prryklad przymusu powtarzania przeszloScl. ,Byi mo2e tym razem uda ml sie, m6wt skrzywdzone dziecko wewngtrzne Maggte. JeSlt bede doskonala i dam tatuslowt wszystko, czegopotrzebuJe, stanq slq dla niego waLna t oka2e mi swoJ4 miloSi I uczucle-. Jest to pr4yklad maglcznego mySlenia dzlecka, a nte racJonalne mySlenie doroslego. JeSlt to pojmlemy, wszystko stanie slqJasne. A oto lnne przyklady taklch zachowari: r stosowanie przemocy wobec tnnych; . postepowanie wobec dziect lub zwracanle stq do nlch w sposob sprzeczny z naszyrr,l wczesnleJszrymlpostanowieniaml; r samolstna resresJa w <'ztrsk.- nupirdy zlego humoru, dasy: . btrntowitnlt. slg w rrlrrrz,:rsadnlonych sytuacJach: . holcl
w feru sposousKRzywDzor.rE DzrEcKowrwNErnzNE... 4'; Sklerowal go wiec do wewn4trz - na siebie. Wskutek tego byl przygngblony, apatyczny, awobec problem6w Lyclacodzlennego czul slq bezsllny I nie umlal sobie z niml poradzle. Energia emocJonalna skierowana do wewn4trz moZe stai slg przycryn4 power2nych problemow somatycznych, w tym zaburzen 2ol4dkowo-Jelltorvych, b6l6w glowy, plec6w t karku, bolesnego naplEcla mlesnl, artretyzmu, astmy, atak6w serca I chor6b nowotworowych. Innym obJawem odreagow5nvanla wewngtrzncgo Jest uleganie wypadkom, co teit moZe byi form4 karanla sleble. MYSLENre MAGICZNE Dzlecl wlerz4w magle. Maglalest wlar4, 2e pewne slowa, gesty lub zachowania mogil znrlcnlai rzeczywlsto5i. DysfunkcyJni rodzice' czqsto utwlerdzaJa dzlecl w maglcznym mySleniu. JeSli na prryklad mowla dzleclom, 2e tch zachowanie jest bezpoSrednio odpowiedzialne za czyJei uczucla, ucz4 Je tym samym magicznego mySlenia. Oto nlektore powszechnie wyglaszane shvierdzenla: .TablJacie swoJ4 matkq", .Sp6Jrz, co zrobile6 - zdenerwowaleS matke", "RozgniewaleS oJca - JesteS teraz zadowolonf?". Inn4 form4 uhvierdzania w magicznym my5lenlu Jest mowienie:,Wem, o czp mySlisz-. Pewna trrydziestoplgcloletnla pacJentka mtala za sob4Ju2 pigi mal2enstw. MySlala, 2e mal2eli'st:itro rozvil1he wszelkie JeJproblemy. Uwaiala,2e gdyby udalo siq JeJ znalefle,ulaSciwego partnera, wsqystko uloZyloby ste dobrze. Jest to wiara w me€le. Z-akladamy, 2e JakieS zdarzenle lub osoba moga zmienli rueczywisto6i bez 2adnego wysllku z naszeJ strony, bez zmrlarty naszego zachowania. MySlenie magiczne Jest u dziecka nzecz4 naturaln4, lecz gdyJego potrzeba zalelnoflcl nie zostaJe zaspokoJona, nigdy ono nie dorasta. Taka osoba nadal mySli w sposob maglczny. '
Dysfunkq4nl rodzice - rodzlce, ktorry nte wywlqzuj4 sig praMdlowo zc rweJ rodziclelskteJ roli - cryli wspleranla rozwoju swotch dzlecl (pr zr'p tlum.).
48
o o
tl ti
o o o
Pown6r Do SwEGoWnwNErnzrusco Dovu
A oto tnne prqyklady magtcznego mySlenia: gdybym mial pteni4dze, wsqystko byloby dobrze; JeSli opuSci mnte kochanek [kochanka), umrE, awka|_ dym razie nigdy sig z tym nie pogodzq; Swtgtek papiem (dyplom) spr.*t, 2e bede madry; Je2ellbede sie usllnle starai, Swiat mt to wynagrodzt; Je2eli poczekam u4ystarczaJ4codlugo, probiemfzniknq.
-Matym dzlewczynkorn opowlarla slE pelne maglcznych zdarzefi baJki. KopctuszkJ ucry slE czekai w ku-chnl-na chlopca z wlascrwl'm pantofelktem. Krolewna silzk" otrz5rmuJeprzeslanlc, 2e JcSlt poczeka oclpowtednio dlujo, zJawi sigJeJksiaze. To trochg tak, jakby tm nmawiae, Ze tch przeznaczeniem Jest czekae na nekrofila (czyll lubt4cego nieboszczykow). KogoS, kto liiiedyS przedrze ste do ntJh przez gory i lasy. NieJest to specJalnie zachqcajqca perspek_ tywal chlopey uczq slg z baJek zachowan maglcznych. ---T?M* Wlt:lr:tr;xrwle*.I zirwk:raprzeslinle o lstnlenlu -1ed-yne1"ufu._ '{cirrrr:/ktililt'tr1.krr'rri1lxrwr''l z.:rre2r,.w poszirktiaritu takleJ kolrfety nrgll,zyzrtlt rrrusl <xlbyc daleka drogq, prz.Uy" clernne b<1ry,pclkonai straszne, ziel4ce ognlenr smokt. Gdv J4- wreszcte spotka, bez w4tplenia Ueazie u:AdzAL Zeio wlaSnle ona. pewnie dlatego mgLczyint sq tacy zdenerwo_ wani przed oltarzem. Czgsto los istoty p.tcJmgstgeJ zalei:y od taliiich taJemni_ czych przedmiotow, Jak maglcine ztarnho grochu lit ;_ downe miecze. Ntekiedy ka2e mu siq pocato;ai zabe. JeSit przelamie obrzydzent t wlaSnie postapt, 2.aba natych_ miast przemieni stg w Fk ksieZniczke.- notlety -"JA $;J; adaptacjq baJki o inbhe. U kobiet magia polega na czekaniuna wlaSciwego m92_ czyzne: mg2czyznom natomlast pozostaJe poszr-ictwanie wlaSciweJ kobtety. I Basnie dzialaJ4 w plaszczyZnie symbolilii I ! mttu. 54 a sprzeczne zloglk4 i - podobnieJak sny _ przemawtal q przez wyobraZntg. Wiele baSni to symbolic zne przedstawlinte od_ nalezienia naszeJ mgskJeJ lub 2eriskteJ toZsarnoft.t. JeSII
{,il lil
DzrEcKoWEwwErRzxe... .l'r W TAKrSpos6sSKRzywDzoNE proces rozwoJu przt:blega prawidlowo, wyrastamy z dzlecinnego, doslownego rozumlenla baJek i poJmuJemy tch symbolike. JeZeli Jednak na sz.t'clzleckowewngtrz ne zostanle skrzywdzone, to nadal bqrrlzle bralo owe opowieScl doslownie. Bedac dorostyml dzlt'<'rnt, czekamy lub szukamy magicznego, doskonalego zakorir:zeniabajki, w stylu: -A potem 4di dlugo i szczgSliwie". NIEZDOLNOSC TAX(T6W
nO NA\n^dZffiANrA
BLISKTCH KON'
Wiele dorostych clzk'r'lnrlota ste miedzy obaw4 porzucenia a lekiem przed wclrlorrtq't'lem.Niektorzy z r:.as izoluJa sie ci4gle ze strachu przt:
50
l
POwROTDoSwEGoWswNETRzNrcoDouu
chlopca sluzyJeJ Jako obrona przed lntymnym stosunkiem z ldmkolwlek. Inna pacJentka prze, trzydzteScl lat trwala w beznamlqtnym z'rld4zku mal2eriskim. JeJ m4z byl vzaleilnlony od seksu. Wedziala o Jego szeSclu romansach - raz nawet z,astala go w l62ku z kochanka. Gdy sp5rtalem, dlaczrgo pozostaJe w tym zu'f,azku mal2eris}dm, odparla, 2e .kocha" mgLa. Kobteta owa myllla uzale2nlente z mllo5cl4. Tnstala potzucona przez oJca w wielu dwoch lat t nigdy wigceJ go nte uJrzala. Mylenle przez nl4 uzale2nienla z mlloScl4 pochodzllo z glgbokiego leku przed porzucentem. W obu w5rmienlonych przypadkach lstota problemu Jest skrzywdzone dziecko wewngtrzne. Zatruwa ono lntymno5i zutlry,k6w, poniewa2 dana osoba nle czrrJcswcJ prawdzlweJ Jainl. NaJwigksz4 krzywd4, Jak4 mo2na wylrz4
DZIECKOWSWNETRZNS... 51 W IAKI Sl'os,6s SKRZYWDZONE
nych odbywaJa stosunkl plctowe nawet wtedy, gdy w rzecrywlstoSct nie maJa na to ochoty. Granlce emocJonalne okreSlaJ4, gdzie konczy sle Jedna, a ?.acryna lnna emocJa. InformuJa nas, lrtedy nasze uczucia dotycza nas samych, a kledy tnnych ludzl. Mamy te2 granlce lntelelctualne I duchowe, okreSlaJ4ce nasze pruekonanla I system warto5cl. JeLell dztecko dozna krzywdy w wyntku zanledbanla lub pruemocy, granlce ego ulegpa naruszenlu. Wystawlone Jest wowczas na groZbg porzucenla lub wchlonlecla. Wedz4c, lrrtm Jest, czlowlek nle obawia sle wchloniqcla. PosladaJ4c poczucie wlasneJ wartoScl, pewnoSi slebie - nle obawla slq porzucenia. Pozbawienl silnych granic, nle wlemy, gdzle konczy siq nasze Ja", a z.aczymaktoS inny. Z tntdemprrycho&l nam powledziec .nle" I okreSlti, czego naprawdQ chcemy - a Jest to podstawa do nawlazywartla lntymnych zurla4-k6w. NiezdolnoSi do nawl4zywanla bllsklch kontakt6w potqguJa zaklocenla seksualne. Rozw6J seksualny dztecl dorastarodzlnach ulega upoSledzenlu. Jacych w dysfunkqfnych Wynika to z ubog;ich wzorc6w seksualnych rodztny, rozczarowania rodzlc6w plci4 dziecl, z pogardy dla dziecka I upokarzania go oraz zaniedbywaniaJego potrzeby zale2no6ci. Zycie oJca Gladys zdomlnowal nalog pracy. Nlgdy go nle bylo w domu. Pod nieobecno3i prawdzlwego oJca Gladys stworryla sobie oJcawyimaglnowanego. Obecnle Jest zam92na po raz trzecl. PoniewaZ JeJwyobra2enie o mgLczyznach bylo nierealne, i:aden nle spelnialJeJ oczektwan. Jake byl Swiadktem, Jak oJciec slownle znlewaLal matke, a ona udawala, 2e wszystkoJest w porz4dku. Jako dorosly czlowtekJake nie umie nawl4zat, kontaktu z kobietamt. Ma sklonnoSd do zawierania znaJomo6ci z kobletami bternymi t poslusznyml, ale szybko przestaJe slq nlml lnteresowai dlatego, Le gardzl nlmi tak, Jak gardzil matka. NaJbardzteJ satysfakcJonuJ4ce doSwladczenia w Jego 2,yclu erotycznym wlqin slq z masturbacJ4, podczas kt6reJ wyobraZa soble kobiety w poni2al acVch sytuacjach seksualnych. Dzlect wtedza o tym, JeLell rodzice s4 rozczarowanl l<'lr plcl4. Tata chcial chlopca, a ma dzlewczynke. Mama cht'lirl.r
\\ I,\KI 5I'(,SOB SKRZYWDZONEDZIECKO WSWNETRZNI...
POwROTDo SwEGoWrwNErRzruEGoDoMU dzlewczSmke, a urodztl slq chtopak. Dzlecko ?aczynawstydzli stq swoJeJplcl, co w p6ZnieJsz5rmokreste moLe prowadzft dor62nego rodzaJu uleglego odreagowywanla seksualnego na zewnqtrz. Dzlecko, ktore bylo oflar4 rodztctelsliteJ pogardy I upokorzeri, czgsto sklonne Jest do zachowari sadomasochlstycznych w sferze erotyczneJ. Matka Julesa, nle leczona offara kazlrodzttua. nlgdy nle uporala slg z seksualnle zabarurtonym gntewem wywolanym tym, co J4 spotkalo. Syn, stlnie zwl4zany z rrliq,prze.fqlJeJ gntewnamg2czyzn Po osl4gnlqclu doJrzaloSclstal slq erotomanem. Posladal ogfomna kolekcJg ksta2ek i fllmow ponlograflcznych. Podnlecalo go wyobrazanle soble, 2eJest ponl2any I upokarz.any przez domlnuJAca kobtetq, podobn4 w zachowantach do Jegomatkt. Dzleci potrzebuj4 wyraZnych wskazowek, aby uporai slg z zada:.;Jamlna poszczeg6lnych etapach rozwoJu. JeSlt wlaSclwe dla danego wieku potrzeby nle zostanA zaspokoJone, dztecko zatrrymasiq na tym etapie. Nle zaspokoJone potrzeby niemowlectwa powoduJ4 utrwalenle slq zalnteresowanla sfer4 oraln4. W aspekcle erofcznym mo2e sle to obJawtai obsesJa na punkcie seksu oralnego. T.atrzymanle rozwoJu na etapte malego dzlecka obJawla stg czqsto fascynacJa poSladkamt. FasclmacJa narzqdaml plctowyml nazywana Jest "seksualn4 oblektywlzacJ4" I polega na uto2samlanlu ludzl z narz4dami ptclowymi. Niszczy to tzecrywlsta bltskoSi, ktora mo2e wystepowai tylko pomtqdry dwiema pelnowartoSctowymiJednostkami, kt6re cenlA sig nawzaJem. Wiele wspoluzale2nionych par anga2uJe sig w intensywny, przedmiotowy, nalogowy seks. Jest toJedyna znarralch skr4lwdzonyrn dzieclom droga do bllskoScl. NIEZDYSCYPLINOITANIE Dyscyplina wywodzi sle od lacinsktego slowa discipttna znacz4cego nanrczonie.WpaJaJ4cdzieciom dyscyplinq, uczrymy Je, Jak zye produktywnle 1 z miloSclA. M. Scott Peck naplsal, 2e dzlgkt dysqgpllnie moZna zmnieJszyc <.ter;rtentir w Zyclu. Uc4py siq, 2e mowienie prawdy, o
II.I
tyflkacJit, szczeroSi wobec siebie samego oraz branle odpowtedzialnoSci za podeJmowane decyzJe daJe radoSi z Lrycla. Dzieci potrzebuJ4 rodzicow, ktilrzy beda ksztattousai samodyscypline, a nie tylko J4 glosti. Ucza slq tego, co rodzice rzeczgtui.Sciecrynla,, a nie tego, co mowiq ize uezynt4. Je2eli rodzicom nie uda siq wytworryc dyscypliny, dzlecko staj e siq niezdy scyplinowane. J eSli natomiast rodzice stosuJ4 surow4 dyscyplinq, aJednoczeSnle nie postepuja zgodnie z tym, co glosza - dziecko staJe slq przesadnie zdyscyplinowane. Niezdyscyplinowane dziecko wewnetrzne odklada sprawy pilne na p6ZnieJ,ciq2kojest mu odroczyi gratyftkacJe,buntuJe sig, jest uparte, nieposhrszne, dzlala lmpr rlsywnte I bez n€rmyslu. Dziecko przesadnie zdyscypllnowal r(: .fest bezwz$qdne, natarcrywe, nadmiemie opanowane I lxrsluszne; stara sie zadowolii lu&t, boJest owla
OO NAI'G6W
I ZACHO\TAII
KOMPTJI-
swnrYcH Skrzywdzone dzlecko wewnetrzne Jest gl6wn4 przyczyn4 nalogow i zachowari kompulsywnych. Ju2 bedac nastolatklem, stalem sie alkoholtktem. MoJ oJctec, tak2e alkoholik, porzucil mnie flzycznre 1emocJonalnte, gdy bylem Jeszcze dzieclriiem. Czulem, 2e nie zasluguJe na to, aby poSwigcal mi sw6J czas. Poniewa2 oJciec byl nieobecny, gdy ksztaltowaly sig moJe zachowanla, nie czulem slq z nim zvtl4zany I ntgdy I
GratldkacJa - lnaeeJwynagrodzenfe, satysfakcJa, zaspokoJente (Sburnik sgraninow, MCR Warszawa 1993). W zale2no6ct od kontekstu, w kt6rym to slowo wystq p:uJe,przaz gatyffkacj e naleiy roanmlec wynagrodznnle za ponleslone trudy albo satysfakcJe czerpana z lch ponoszenta. W lnnym zna@eniu, grat5rftkacJa oznacrz zaspokaJanle oczektwan lub potrzeb autentycanych lub pozomych. Jer:eh autentyczne potrzeby rozrvojowe Jednostlid nle zostan4 zaspokoJone we wlaSriwym czaste, ulegaJa rnls\rffkacJt t w doro$ym i,yctu przejawl4 slg Jak6 potrzeby pozome. Do Lekich nalera p€wne, czasem patologtczrre, upodobanla w sferze seksu, rxlzlManra sie, sklonnoScl do uzaleirrteri, nlekt6rych form wSpaczonegr rrrySlcnla (na przyklad fantazJowania badZ m6wlenta niepraw
Pown6roo SwEGoWswNeTRzNEGo DoMU nle doSwladczylem, co zr:Laczybyi kochanym I cenion5rm przez mgLczryzne. Dlatego naprawdq ntgdy nte kochalem slebteJako mq2czgzng. Jako nastolatek ucleklem wrztz z lnnymi chlopcaml pozbawlonyml oJcow. Plltsmy alkohol t laJdacryltSmy slg, by dowteSi sweJ mqskoScl. Pocz4wszy od piqtnastego roku Zryclaa2,do trzydzlestkt, nalogowo ptlem I bralem narkotykt. ll gmdnta l{)65 roku wyptlem sw6J ostatnt kieltszek. pozbylem stg tak2e nalogu zabywanta Srodk6w odurzaJ4cych, nlemnleJ nirclirlzir<.lrow)rwalem stgJak nalogow.tec.Nalogowo palllem, pracowalenr t Jirdlern. Nte w4tptq, 2e mam genctyczne prcclysporycJedo alkoholizmu. IstnieJe wlele danych wskazrrJilcych na genetyczne podloZe alkoholizmu. Same predyspo.zycjegenetyczne to Jednak na pevmo nie ws4ystko. Gdyby tak bylo, wsrystkle dzlecl alkohollkow stawatyby slg alkoholikamt - a tak nte Jest. Ani moJ brat, ani siostra nie s4 alkoholikami. pracowalem dwadzleScia piqi lat z alkoholikaml I narkomanami, w tym pigtnaScie lat z mlodocianymt przestgpcamt-narkomanaml. Nie spotkalem ani JedneJosoby, u lct6reJnal6g mtalby uwarunkowania czysto chemiczne, mimo 2reniekt6re substancJe powoduJq szybkle uzaleiznlenle - wldzlalem nastolatki wpadaJ4ce w nalog w clagu dwoch mtestgcy. Odkrylem, 2c czynni}iiem l4czqcym te wszrystkle prrypadkl bylo lch skrz5rwdzonedzlecko wewngtrzne. Jest ono nleustannym Zrodlem wszellrrich nalo_ gow i zachowan kompulsywnych. Gdy przestalem pli alkohol, zau,$em zmienlai soble nastr6J w inny sposob. pracowalem, Jadlem i nalogowo palllem, by zaspokoii potrzeby skrzywdzonego dziecka wewnqtrznego. , PodobnieJak wszystkte dzieci z rodzln alkoholtk6w, bylem emocJonalnie porzucony. Dla dziecka porzucenie rownoznaczneJest ze Smlercl4. Aby zaspokoii dwie podstawowe potrzeby decyduJ4ce o przetrwaniu (moi rodzice sq u Wrzqdku oraz ja sig ticzd stalem slg emocJonalnym mg2enr matki i oJcem mlodszego brata. pomaganie im dawirlo nrl wiarg w to, Le samJestem w porz4dku. Uwierrylerrr, le tat;r kocha mnie, leczJest zbyt slaby, Zeby mi to okirz;rr,.nutnlil zaSJestosob4 Swiet4.Pod tym wszystktm kryl slq toknyr.zrry
. 55 W Jarc Sposda Srnzvwpzor.rs DIEcKo WEWNETRZNE.. wstyd: .Nie zasluguJe, aby rodztce poSwiqcalt mt sw6J czas". M6J rdzerl powstal z wyrywkowego postrzeganla, tlumionych uczui I falszywych przekonari. Stal siq flltrem, pvEz kt6ry przepuszczalem wszelkle doSwladczenla Zyclowe. Owo plerwotnri przystosowanle pozwoltlo ml przeLye dzteciistwo, lecz w doros\rm lyctu flltr ten byl nteprzydatny. Gdy mlalem b::rydzte6cr lat - po sledemnastu latach alkoholtzm:u - zostalem umleszczony w szpitalu stanowSrm w Austin. SwiadomoSi, 2e skrzywdzone dziecko wewnetrzne stanowt rdzerl nalogow I zachowan kompulsywnych, pomaga uJrzei Je w nieco szerszyrn kontekScte. NalogJest patologiczn4zalebnoScia od wszelkich form zmlany nastroJu, kt6reJ konsekwencJe ruJnuJ4 irycle. Nalogl pokarmowe zmlenlaJ4 nastroJ w spos6b naJbardzleJ drantatyczny. Alkohol, narkotyki I pokarm potencJalnle mogil zmlenlai nastr6J. Optocz tego lstnieje wiele lnnych sposolx'rw zmlan nastroJu. Chctalbym siq skoncentrowac na nastqpuJacych nalogach: aktgrt.tnodci, pozna uanla, odczt ttrtanilooraz posiadanin rzeczA. A) Nal6g aktywnoSct - obeJmuje prace, roblcttte zakup6w, seks oraz ryhafy religiJne. Faktycznle ka2da aktywnoSi moZe slu2yd zmianie nastroJu. Nastr6J ulega zmlanie pod wptywem rozrywkL B) Nal6g poznawania - Jest skutecznym sposobem na unikanie uczui. Ptzez wiele lat bylem lntetektuallst4- profesorem uniwersytetu. Mg$Ienie mohe byd sposobem na unlkanle uczuc. Wszelliie nalogl maJ4 skladnlk intelektualny rra:rryarry obsesJ4. C) Uczucta - takLe mo€a byi nalogiem. Sam bylem przez wlele lat gntewoho[kiem. Pod wSclekloScia kryt sie m6J b6l t wstyd. Ktedy siq wSciekalem, czulem sig silny i pot92ny, a nle bezbronny I bezstlny.
55
POWR6TDo SWEGOWSwNETRZNECODouu
Zapewne ka2dy zna kogoS uzale2nionego od strachu. Nal6g strachu prowadzl do katastroflzmu I czarnowldztwa. Ludzie tacy kracz4 bezprzerwy, doprowadzaJ4c wszystkich do obledu. IstnteJa teit ludzle, ktilrry uzale2nlenl sa od smutku lub Zalu. Onl nie euJq smutku; oni sq smutldem. Dla osoby uzale'LnloneJod smutku staJe sig on sposobem bycia. Ja Jednak naJbardzleJobawtam sie ludzt uzale2nlonych od rados<'l. Ilyll dobrymt chlopcamll dzlewczynkaml, zmuszanynrl d
WJeru SposOsSKRzywDzoNEDrEcKo WEWNETRZNE...57 Dztecl powinny byi wlaSciwie ksztaltowane, by nauczyly sle odro2niai mySli od emocJi, aby potrallty mySlei o uczuciach lczud mySlenie. Dzlecl mySl4 egocentrycznle, co przejawia sle w odnoszenlu wszystlrdego do sleble. JeSlt tata nle ma dla mnie czasu, musl to oznacz,ai,2e nieJestem w p
PownOrpoSwEGoWewNnrnzruEco DoMU htpotez4, mySl4c w ten sposob, saml stebte straszSrmy. Skrzywdzone dzlecko wewngtrzne czgsto tak mySll. PodobnteJak uog6lntanle, droblazgowoSi mo2e stai stq waLn4lntelektualn4 zdolnoScta; nle ma nlc zlego w mySleniu dokladnym I szczeg6lowym. Gdy Jednak slu2y do odr5rwanla nas od bolesnych uczui, zaczyma wypaczae rzecz5nvlstoSi. Zachowanla kompulsynrrnte perfekcJonlst5rczne s4 tego dobrym przykladem - zaJmuJemy stg szczegdlamt, by unlkn4i poczucla, LenlenadaJemy sle do czegoS. Przyklady egocentqrcznego mySlenia mo2na spotkad wszqdzie, wystarczy tylko posluchai. Ntedawn o prrysluchlwalem slg w samolocle pewneJ parze. Kobletu przegladala magarp z ofertaml wczas6w. Nlewlnnle arrrwafla, Le z.awsze chclala wybra6 sig do Au st ra || t. M c2r.zyznazareagowal gnlewnle: .Czego ty ode mnle r.lrr.erz. do clq2kleJ cholery? Ju2 t tak zapracowrrJgslg rur frrrlcrfl'. Jego skrz5rwdzone dzlecko wewngtrzne rrztrrrkr.ie w rx.rz,ach partnerkl uchodzt za nlezdolnego do zlrolrlerrln wlqkszych plentgdzy - tylko dlatego, 12r.lrr.lnlnr;Krlrl(( trrlop w Australtt. UCZUCIE PUtTIq. APATIA. DEPRE$IA Skrrywclzonc drlecko wewnqtrzne mo2e takLe zatruwai dorosle 2ycte lekkq ehrontczn4 depresJ4,wywoluJac4 uczucie pustkl. [)eprcrJa takaJest rezultatem prrystosowanla slg dziecka do firlszyweJ Jadnl I odrzucenla prawdziweJ. Odrzucenie prawdzlwelJa2nt Jest Jednoznaczne z powstantem pu_ stego mteJscit - nazywam Je dzlurq u duszg. Gdy czlowiek tracl autentyczlrqJa2rl, tracl tym samym kontakt ze swyml prawdziwyml rrczuclaml, potrzebaml t pragnieniaml. Wlch mteJsce doSwtadcza uczui, Jaktch Zeda falsryw a Ja2rt.Bgcte mtlAm" na przyklad, Jest powszechnym uzewngtrznlenlem falszyweJ Jahtt.,Mtla kobieta" nigdy nte wyraia gntewu ani frustracJl. Postadante falsryweJ Jtinl oznacza grante. prawdzlwa Jazri Jest nieobecna. Pewna osoba w trakcie psychoteraplt okreSlila to nastqpuJAco: ,To tak,Jakby sig stalo na ubocju, obserwuJac przeplywaJ4ce obok irycle..
W Jerc Spos6sSrRzvwpzoNEDzIEcKoWswNETRzNs. . . t,'I Uczucle pustldJest formA chronlczneJ depresJt, ponlewaZ czlowlek Jest w stanle clagleJ 2aloby po sweJ prawdziweJ Jalnl. WszystJde dorosle &tect w pewnym stopnlu doSwiadczaJa lagodneJ, chronlczneJ depresJt. Pustka mo2e s19 rownleZ przeJawtai Jako apatta. Czesto slucham narzekari dorostych dzleci na nudne I bezsensowne 2ycle. Uwa2aJa, 2e czegoSw lch egzystencji brak, I nle potrall4 zrozumlei, dlaczego lnnl tak lnteresuJ4 stq r62nyml sprawaml. Znakomlta uczennlca szkoty Junga, Marlon Woodman, opowlada htstorie pewneJ koblety, kt6ra udala stg doToronto, aby zobacrye paplei:a,.7abrala z sob4 komplet wymySlnych kamer, by zrobld mu zdJecla. Byla tak zaabsorbowana elcwlpunkiem, Le zdolala wykonai tylko Jedno zdJqcte w chwllt, gdy papieZ przechodztl obok. Ona goJednak nawet nle dostrzegtal Ktedywywolala kltsze, okazalo sie, 2e papie2, owszem, Jest na zdJqclu, ale JeJw ogole przy tym nle bylo. Nte doSwtadczglatego. Je2elt nasze dztecko wewngtrzne zostalo skrrywdzone, czuJemy pustkg I przygrrebtenle. Zycle zdaJe stq nlerzeezywlste ; Jeste5my tu, lecz stolmy na uboczu wy darzen. Pu stka wiedzte do osamotnlenla. Ponlewa2 nlgdy nleJeste6my tyml, klm JesteSmy naprawde, nlgdy nle blerzr:rny aktywnego udzlalu w Zyclu. I nawetJeSll ludzle pcxlzlrvlaJAnas I garnA siq do nas, czuJemy slq samotnl.lYtez wlgkszo6d 2ycla tak wla6nie sig czulem. Tawsze potraflleln przewodzld grupte, w kt6reJ slq znalazlem. Wokol mnle bylo wlehr hrdzl , kt6rzy mnie podztwiali i chwalill. Ja Jednak nlgdy nle czulem z nlkim sig zwl4zany. Pamlqtam sw6J wyklad na Unlwersytecte Swietego Tomasza. Tematem bylo p<{rnowanle tomistyczneJ doktryny zla prz,ez Jacquesa Marltalna. Wyklad wypadl tak Swletnle, 2e sluchacze zgotowalt mt owacJe na stoJaco. Do dztS pamlgtam, co wowczas czulem: pragn4lem skoriczyi z pustk4l osamotnlenlem. Mtalem ochotg skoriczyi ze sob4l DoSwiadczenie to v4rJa6nla mtgdry lnnymt, wJakt sposob skrzywdzone dziecko wewnqtrzne zatruwa nas swoim egocentr5rzmem. Dorosle dziecl sq zaabsorbowane sob4. Tra-
Pown6roo SwEcoWrwruErnzNEco DoMU yfaga-Je pustka Jest dokuczltwa Jak chroniczny bol zgba. KtoS, kto cierpl, mySli tylko o so-bte. Zaursze irytuJe mnte egocent4rzm takich pacJent6w. powiedziale m raz ao mteg, 2e nawet podczas ucleczkl z plon4cego gablnetu ktoS tairt spytalby: .Ma pan dla mnie chwllkq czasu?.. Om6wione przeze mnle kategorte toksycznyclt oddzla_ tywal kontakt6w lotycza prawle wszysiliich ""p.kto*-sobie sprawe, mlgdryludzkich. Mam na.dzieJq,2e zdacte w Jak powahngm stopntu wasze skrzyusd.zone rlzlecko w e w ng trzne nadal tkust w u as zAm doro s m 29c hr. ponl2 _ fu szy kwestionariusz pomo2e wam okreSlti zaires szk6d, Jakie mo2e ono w5rrz4dzii. Na pytanla proszq o
DzIEcKoWEwNETRZNE...r' I W IAKI SposdsSKRzYwDzoNE TAK
NIE
7. NieJestem pewny sweJto2samoScl seksualnel.
n .tr
8. Mam poczucie wtny, bronl4c siq, wole ustqpowai lnnym.
tr ,tr
9. Mam klopoty zz.abranlem sle za cokolwlek.
N.
n
lO. Mam klopoty z dokoriczenlem rozpoczgteJ pracy.
n
fl
I l. Rzadko mamJakieS wlasne przemySlenla.
tr
tr
12. Czesto crynlg soble wyrzuty, 2e nle Jestem takt, Jakl powlnienem byc. 13. Uwa2am siq za strasznego grzesznlka t boje sie, 2e pojde do plekla.
s
!
tr
tr
14. Jestem nieprzeJednanym perfekcJonlst4.
!
D
tr
!
tr
!
17. 7-awszechca wsurystko zdobyc :za wszelka cene.
I
u
18. Sadze, Zellcze slq tylko w sferze erotyczneJ. BoJe sie, 2e zostang odrzucony lub opuszczony, JeSlt nte okahe stq dobrym kochanklem.
E,
5. Jestem chomtkiem. Tfudno mi sie
19. MoJeirycieJestpuste; czgsto odczuwam przygnqbienie.
a
D
6. CzuJg sig nte w pelni kobteta (mqitcryzn4).
2O. Naprawde nle wiem, kimJestem. Nie Jestem pewny swoich wartoScl, nie wiem, co mySlei o ro2nych sprawach.
fl
n
I(WESTIONARIUSZ SKRZYITIDZONEOO DZIECI(A odp'wlir
A" TozsAMoSC I. DoSwiadczam ntepokoJu I lqku, ilekroi zamlerzam robii coS no 2. Staram siq sprawlai na ludziach wraZenie mlleJ osoby, lecz nle mam 3. Jestem buntownlklem. Molm
2ywtolems4 konfltktv. 4. CzuJew glebt, 2eJestze \nrrlcoS nte w porz4dku.
15. CzuJe,Ze ntgdy nie umlem sprostai wymaganlom; ntgdy ml sie nic nle udaJe. 16. CzuJq,'zetak naprawdq nle wlt:trt, czego chce.
tr I
W JercSPososSrnzYwozo*t D'ttt@
DOMU Pown6r OOSWCCOWEWNETRZNEGO
62
TAK
NIE
n
tr
2. Nie lubig, gdy mnie ktoS dotYka. 3. Czgsto uprawiam seks, nie czuJac rzeczywisteJ potrzeby.
_!
a
!
n
4. Glodze/obJadam siq. 5. hdowala mnie tylko seks oralnY. 6. Czestonie potrafieopisati tt'(o, r'o lzttlt.'
IJ il
!
n.
!
B. FOTRZEBY PODSTAWOWE l. Nie wyczuwam potrzeb swego ciala. Nie wlem, ldedyJestem zmQczony' glodny lub zly.
n
tl
n
f t . I t z r r < l k o s l t , ' z l o r l r z t . ' .. t l r u ' l r r l 1 ' u ' 1 l , r t l . t t trtr ' l t t t l r '
n
tr
1 ) . l l r l r ' . r l r '! n l r ' \ \ ' t t l t r t t y rl t I l r . r t r l z r r s t . r l . r r r r . , l r ' l r 1 '} l i l i l l r u ' r l r t t t l z i t i .
il
!
n
D
tr
!
12. Ilirr
u
n
Marn olrsrrlr.'trir prrnkcle seksu analtlt'11o
tr
_!t9:)e
wstycl, {rlv lcstcrrrww lt'kh''
l O . W r t t ' r l z r ' ' , 1 , 'p l ; t k . t r I l.
i3.
W s t y r l z ( ' ' , l r ' . r w r ' * ( ts i t t t < : l t u .
rtzieci tO. Czule pocia$ seksualny do i obawtam sie, 2e m6$bYm dai mu ZA U*^l^^,
C. POSTAWY SP(OI,ECZNE L W zasadzie nle ufam nikomu' soble 2. Bvlem(-am) lub jestem LonatY (iameLna) z osob4 uzaleZniona' nad a OU"""ylnie staram sig panowad lnllmi-__sob4 w stosunkach z 4. Jestem tuzalezn -. tzolule siq i obawlam sig ludzt' szcz61olnte przed stawiciglr wl3g4l O. tli" znosz7bYc sam i zrobilbYm prawie ws4rstko, bY uniknac samotnoscr. intrl ptt 7 St*i"rctzam,2e robiQto' czeqo
14. Manr olrsrstr;na punkcie seksu sod
!
f S. W"ty,rr.r;sk; rnJch reakcJi flzjologk'zrrych.
!
-!
f O. ful"* Xt.,p
n
.D
17. Spgdzanr l)rzesadnie duZo czasu na ogl4danlr r pornografii.
u
!
18. Pokazywirlt:rttsie nago, aby kogoS soeszvc.
!
!
tr
n tl
mnie oczektrJil. &
'!
Le Jedzenlei (lub) seks sa
Z" *t"alk4certg
rrrtlklrtrt
konfliktow g. R tako odrzucam sugestie innYch ludzl i traktuJe Je prawie Jakrozkaz' inr n aleiw resoektowae.
1O. Mam nadmierne Poczucie J":t, lti odpowiedzialno6ci l'tti:J ni2ijlgblc' rnnyctr o sia Voszctyc wprost' odmawlam nie 11. Czqsto a Potem w sPos6b wYkretnY' PoSredni i bierny staram sie nie robic czegos' o co mnie inni Prosz4'
n U
64
Pown6r DoSwEGoWswr.rETRzrvEGo DoMU
12. Nie umlem romiqzywai konfllkt6w zludiml. Staram siq pokonai oponenta lub wycofuJq slq. 13. Rzadko prosze o dodatkowe w5f aSnlenie, .feSlt czegoSnle rozumlem. 14. Czesto domySlam slg, co ktoS mlal na mySll, I odpowiadam, opteraJ4c siq na tych domyslach. 15. Nigdy nle czulem ste zwiazany zkt6ryms z rodztcow lub z oboJgiem. 16. Mylq miloSi z litoScla I mam sklonnosi do kochanla tych, ktorych mt Lal. 17. NatrzEsarn slq z sleble, gdy popelnlq blad; tak samo postgpqg wobec innych. 1 8 . htu9 sig poddaJg l dostosowuJg do lnnych. 19. Uwlelbiam wsp6lzawodnictwo tJest ml trudno przegrlnvai. 20. NaJbardzteJobawiam siq porzucenia; uczynlg wszystko, by podtrzymai zuia:zek.
TAK
NIE
U
tr
tr
tr
I
tr
Roz'dzlal2
JAKICH I(RUTWD DOZNATP tr
!
n
!
u
D
fl
tr
D
D
D
D
TWOJE DZIDCKO WEWNqTRZNE KiedgS tqke, gd i shl.tmten" Ziemfe i no!ztugklej szg widok spou li alo niebiafi ska Po3w iataTeraz chot rozglqdam stg dntem i nocq dookoto, tego, co niegdy9 wtdzioterry juinie ma. wlLLl,AM Wonoswonrtr
strMA ODPOWIEDZTTWTERDZ.{CYCH: JeSlt odpowledzteltscte hrierdz4co na dzteslec lub wleceJ pytan,-to znacTty,2epowtnniscie na serio wzir4e sie do pracy nad sob4. Prace te ulahM wamzpervnoSct4ninteJsza k"ilazk*
.o
'
I
Prawie kaJzdy rozJaSnla slq na wldok dzlecka. Dzlectgcy radosny Smlech mo2e wypogodzld naJbardzleJ zatroskan4 Bttarz. Dztecl - ten cud natury - s4 spontanlczne l fiatera2rneJszoSci4. W pewnym sensie s4 skazane na chwilq obecn4' U2rywaJac slowa cudowng (ang. wondey'uf, pragne oddai to,- c4yrm dzlecl sA naprawde: pod ka2da z llter kryJe sie Jedna z naturalnych, cudownych cech &lecka.
V onder O ptunlsm N aiuete
ClekawoSi Optymizm NalwnoSi
Pown6r po SwEGoWsvvtvETRz ruco Dor'ru D ependence
?-aleLnoie
E motions
UczuclowoSi
R esflfence
DzlelnoSi
F ree Plag U nlgleness
Spontanlczna zabawa WyJ4tkowoSi
L oue
MtloSi
crErqwosc Dla normalnego dzlecka wszystkoJest lnteresuJ4ce t eks_ cytuJ4ce. Odczuwa cuda tego Swtata wsrystliimt zmyslaml. Jest to przeJaw wrodzoneJ ka2demu dzticku potrzeby po_ znawanla, eksperymen towanla or az zbadanti, zobacLina t dotknlgcta. Dztekt ctekawoSclmale dzlecko odkrywa swoJe rece, nos, usta, narzqdy plclowe, palce r4k t nog, a w koncu wlasn4JaZn. - Eksperymentowante I odkrywanie moZe wpgdzii dzlec_ ko w klopoty. Jeslt rodzrce musteli ilumti w dzteciristwre wlasn4 clekawoSi, bedaJa takLehamowai u dzlect. Wwyniku tego dzlecko zamyka siq, bo czuJe strach przid t podeJmowanlem ryzyka. Zycte g$\Vwantem dlan problemem, ktory naleLy rozwl4za6,, "t"j;;; p."ygoAa, kt6ra trzeba przeLyt. StaJe itg posepne t",rf" szuka ,6Jrpi_ czenstwa. Zdumlente I clekawoSi maJ4 decyduJ4ce znaeente dla prawidlowego rozwoJu i przystosowanta. Sktantala dziecko do zdobywanta podstawoweJ wtedzy o Swiecie t uizenia sie, Jak przetrwai. Zdumiente I ctekawosd sa takZe 2yciodaJn4 energl4 w da2eniu do rozszerzanla horyzont6w. eotrinbuge-t;"j tskry 2yrcta - Jest ona nieodzowna dla ct4glego ;-*.J;: stanowl fundament p-tl"y poety, artysty f w ogOte twOriy. Zdumienie I clekawoSc wytwarzaJ4 w nas rodzal podnto_ te _s-lego1ap ci a, wyzwalal 4cego ocie liitwan te czeg 6€ w 4 ce1. Karol Darwln I Albert Einstetn byli pelnt dziecilcego zdi_ mienia i ciekawoSct taJemnic kryJacych stq w zaladko_ wym Swiecte.
IAKTCHI(RzywD DozNALoTwoIE DzIEcKo WewNETRz\m 67 OPTYMIZM Naturalna tskra 2ycla w dzlecku pcha Je do badanta Swlata z nastawleniem pelnym optgmlzmu Je5lt oplekunowte sa cho6 trochg przewtduJ4cy, dzlecko - da|t4c do zaspokoJenta potrzeb - zwr6cl sle do Swlata na zewn4trz. Dzlecl postadaJa naturaln4 wlare w to, 2e SwlatJest przyJazrryi e pelne nadzlel, a wszystko wydaJe tm stg mo2llwe I dostqpne. Ow wrodzony optymlzm I ufrroSd tworza rdzefi naszego naturalnego wyposa2:enla, stanowl4 te2 fllary tego, co potocznle nazywa sle dzieclqcqwlarq WlaSnte naturalny optymtzm I ufnoSi sprawtaJa, Le tak latwo mo2na skrrywdzfi dzlecko. Bezgranlcznle wlerzy ono bowiem swolm opiekunom t Jest bezbronne wobec brutalnoScl i przemocy. W przeclwtenshvte do mlodych zutlerzqt, dzlecko nie ma systemu wczesnego ostrzeganla podpowtadaJacego, co nale2y zrobli w daneJ sytuacJi. Dzlecl musz4 sig ucryi, a proces ten uzale2ntonyJest od oplekun6w. RozwijaJa stle wewnQtrzna dztqki obcowaniu z doroslyml. Dzteci i natury maJa predysporycJe do odpowtednieJ dla danego wieku gotowoSci rozw{anla poszczeg6lnych sll wewnqtrznych. Gdy dziecko zostanie znlewahone i zharibione' Jego naturalna ufrroSd t otwarto56 ulegaJa stlumlenlu. Wlez' kt6ra pozwalala mu ufai I optymtstycznle pod4ini do przodu, -ostaJe zerwana. Nie mo$acJu2 polegai na oplekunie' staJe slq bardzieJ czuJne I trwo2ne. Je6lt wteZ ta rwle slQ czQsto' dziecko popada w pesgmtznt Tract nadzleJq I zaczynawlerzy6, izetylko dzigkl sprytnemu postqpowanlu zdola zaspokoti swe potrzeby. Zamlast wykorzystywad energlq na bezpo6rednie oddztatywanla na Swtat, marnuJeJ4 na sklanlanle oplekun6w do czlmlenla dlai czegoS' co w gruncle rzeczy mogloby ucrynii dla siebie samo. Optymizm t ufno6i s4 podstawa bllsktch mtlazk6w. Pragn4c blisko6cl, musimy odwa2yi slg na bezbronnoSi wobec drugteJ osoby. Poniewa2Jednak nlgdy nle zdolamy zgromadzti wystarczaJaceJ tlo6ct danych, by ufai innym bezgranlcznle,musimypodJac ryryko ufanla tm do pewnego stopnla' W nasz5rm Zyctu ntezbqdnyJest takhe optymtzm, pozutala-
POwn6rpo SwEGoWEWNETRZNEGo DoMU Jacy nam dostzegaiJasne strony i:ycla. To dztelit optymizmowl postrzegamy rzeczywlsto5i Jako warto6i pozytywn4. NAIWNOSC Naiwno3i dziecl Jest oiescla tch uroku I wdzlqku, Jest te2 tstot4 ich niewtnnoSct.ZyJateraZnleJszoscia f daza ao p.ryJemnoScl. AkceptuJ4 dzhane zagadkt Lgcia, Jakmowi Chrtstopher Morley. Ich .dziwna bosko6i'Jest skuilrdem braku Jaldegokolwtek poJecla o tym, co prawdziwe lub falszywe, dobre lub zle. Dzlecl kochaJ4 irycte. Pocz4tkowo brakuJe tch dzialantom koordynacJi, poniewaZ wsrystko fascynuJeJe tak bardzo, 2e trudno im sig na coS zdecydowai. Ten brak koordynacJi sprawla, ize czgsto docteraJa w zakazane mleJsca, dotykaJa nlebezplecznych przedmlotow lub zJadaJqszkodllwe substancJe. Dlatego wynragaJastaleJ uwagt l troskt, opiekunowle zaS muszq "zabezpleczai" dom przed lch ciekawoSci4. Musz4 stale uwa2ai na dzlecl, a to absorbuJe czas t nerw5r w talcim stopniu, 2e czasem nawet naJbardzieJ opanowanl lrytuJa sig. W takich przypadkach dzleckoJest zaskoczone i zmieszane - przecleZ to, co robi, Jest tak frapuJ4ce I zachwycaJ4ce. Optekunowie powinnl byi cierpllwt I wyrozumtall. W przeclwnym razle b9d4 oczeldwai od dzlecka zbyt wtele. W wiqkszoscl prrypadk6w ftzycznego nqkania, zJakiml sig zetknalem, brutalnl rodzlce wlerzyll, tz dzlecko rozmySlnie zachowlnvalo ste zloSltwie. Spodzlewali sig, 2e bedzii bardzteJ doJrzale, ntL bylo to mo2llwe wJego wleku. Sklonno Si d o zapuszc zanla st g na zakazane tereny czqsto uznawana bylaza przeJaw perwersJt charakterystyczneJ dla dziecl. Dowodzono, 2e Jest ona skutldem grzechu pierworodnego. Dokt4rna ta byta gl6wnym Zrodlem wieluokmtny,ch represSlnych praktyk wychowawcrych. Nie istnteJ4 I Jednak 2adne naukowe dowody przemawiaJace na tor4ySe pogl4du, 2e dzlect s4 wJaktkolwiek sposob naturalnie zdeprawowane. Przeciwieristwem takitegopodeJSclaJest nadm lerne ochranianie dziecigceJ nalwnoScl I nlewinnoScl. sprzSaJace
KRzYwDL)ozNALoTwoIE DIEcKo WswNFrRz\e 0') JAKTCH utnvalaniu slq klopotllweJ nalwnoSci w wteku doJrzafym' Pamletam semlnarz5rstq, kt6ry na rok przedwy6wlgceniem byl przekonany, 2e koblety postadaJa trzy uJScta narzqd6w pictowycht Znam takize wlele koblet' ktore z powodu nleuSurtadomtenia wpadaly w panlkq prry plerwszeJ menstruacJl. bdect mog4 r6wnle2 na uczyeslq manlpulowanla fallg"4 naiwnoSct4 I nlewinnoSci4. "Glupla blondynka" Jest klasycznymprzykladem taktego zachowanla w doJrzatym wleku' U dzteci likajacych sle porzucenta hlsteryczny placz lub blaganie sA metoda "odgrywania gluplego'' Zachowanle tatrrteumoZllwia dziecku uchylenle slg od dorastanla' ponoszenla odpowledzialnoScl t podeJmowanla ryzyka' NatwnoSi i niewinnoSi naszego cudownego dzlecka mo2e wydatnie pomoc w procesle powracanla do zdrowia' Naiw- cechy, kt6ra noSe lest glownym elementem pojetnosct ulatwia uczenle slQ. Otoczenle opiek4 dziecka wewnqtrznego sprawi, 2e uJawnl sig Jego cuforynl natura' T! i twoJe Iudowne dziecko mo2ecle wspoldztala6 w procesie uczenla stg, Jak stwarzai nowe mo2llwoScl doSwtadczania Swlata'
zer,pzloSC Naturalna cechA dzlecl Jest zale2no$( oraz posladanle potrzeb. W przeclwierishvle do dorostych nle potrafl 4 zaspoioti potrzeb dzlel'ri wlasnym zasobom, z konleczno3ci sa wTec'z,alehne od tnnych. TaleLno$c ta ntestety staJe slg przttcrlnrllch bezbronnoScl. Nie wiedza nawet, ezego poirJUrrja I co czuJ4. 6ycte dzlecka od poczqtku ksztaltuJe si' pod *ptyw"m zdolno5cl optekun6w do rozumienia i zaspokaJaniaJego potrzeb w poszczegolnych fazach rozwoJu' ieZeli diiecko wewnetrzne oplekunow zostalo skrrywdzone, staJe sig przeszkoda w zaspokoJenlu potrzeb -icf ylas. nych diieci. eeda sig irytowai potrzebamt dziecka lub d4zy' do zaspokolenta Jego potrzeb, c41n lqc z dzlecka pn'edlu2enle siebie samYch. Cudowne dziecko Jest zale2ne, bo przechodzi prrces doj' rzeuania. czyll rozw-oju llaLdy etap rozwoJu Jest klokiem ku pelneJ doirzato3cl - czyll doroslo6cl. JeSli potrzeby nte
Pown6r oo SwEGoWrwNErnzruEcoDoMU zostan4 zaspokoJone we wlaSclw5rm czasle i w odpowiednteJ koleJnoScl, dzlecko pozbawlone zostaJe Srodkow ntezbgdnych do w5pelntenta z.adan na koleJnym etapte rozwoJu. Niewtelkt bl4d na pocz4tku drogt rozwoJu ma dalekosie2ne konsekwencJe w p62nteJszym okresle. Hrowe Zycte ludzkle charakteryzuJe slq ctAglym rorirromnte cechy t5powe dla okresu dzieJem. Optsywane prz.e?.e clnstwa - ciekawoSi, za,leLno*i I optymlzm - maJ4 decyduJ4ce znaczenle dla wzrostu I rozlrwitu lstoty ludzkieJ. Prze, cale zycle pozostaJemy w JaldmS stopnlu zaleLnl. Tawsze czuJemy potrzebq mllo6ct I wzaJemnych kontakt6w. Nikt nteJest na tyle samowystarczalny, by nie potrzebowai innego czlowieka. 7-aleinoS6.naszego cudownego dziecka pozvtala nam tworzyi wlqzl I podeJmowai zobowi4zanta. Wraz z uptywem lat odczuwamy potrzebg bycla potrzebn5rm lnnym ludzlom. WJaklmS momencle zdrowego rozwoJu saml daJemy tycle I troszczymy stq o nle. Jest to nasze ewolucSne powolante - JeSll tak wollcle to nazwai. W gruncie rz.euy Jest to kwestia r6wnowagl miedzy zale2noSci4 a niezaleLno$clq,. JeSlt dzlecko zostalo skrzywdzone w efekcle lekcewa2enta Jego potrzeb zale2noSct, io albo lzoluJe sig t wycofuJe, albo tr4pma sig kurczowo zalelnoSci i wpada wJeJ sldla.
uczucrowosc Dwle oznakt emocJl s4 Jedyn4 w srvolm rodzaju cech4 dziecl twmo saplens - Smlech I placz. Antropolog Ashley Montagu pisze: U dzteci ncc"4 naturahtq jest Smiai si4 t dostrzegat humor w rozmattgch sgtuacjach, rzeczguisfu ch. ug irrwgirrcw ang ch bqdZ stusorznng ch prze z nle same Rozkosz4j q stg komlzmenu Humor to Jeden z naJwczeinteJszych I naJbogatsrych naszych zasob6w naturalnych. Ju2 dawno temu filozofowie wskazywali, 2e tylko czlowiek postada dar wgsmtewania (umleJqtno6i Smianta siq). Poczucle humoru ma ogromn4 wartoSi dla przelrutanl4 kledy czlowiek ma poczucle humoru, irycie sta.lc sk; znoSntbJsze.Jako terapeuta zawsze potrallq oznan'r.yt lrronrent,
,' l IAKICHl(nzvwp DozneroTwolE DzIEcKoWEWNETRzNI' kiedy u pacJenta nastqpuJe poprurwa. SygnaltzuJe Ja poja wtenie siq poczucta humoru w stosunku do wlasneJ osoby' PacJent przestaJe brai steble zbyt powaZnie' W"ahtg Montagu'a, dzlecl przeJawlaJa poczucie humoru sie buzi I oczom od okolo 12 tygodnia hycla. @rzyJcle a zobaczycle plesz.czone, kochane, niemowlQcta, itore Jest stq grupq bawi4cych ObserwuJcie ow4 naturalna rado5i. nielch Smlechu w us$srycle a I dokazuj4cych dztectak6w, klamane szczQ6cie. SzczqScte t podnlecente dzlecka latwo znlszczyi' JeSll krrywda wewnetrznego dztecka rodzlca wynlkla z odbleranta mu chect do SmGchu, sam tak2e bqdz'le gastl Smtech u swolch dzlect. Bedzle napomlnal: -Nle srnleJsig tak glosno', .Przestan mt tu halasowai'. -Nle wrzeszcz tak" lub: dla.Do3i JuZ tych wyglupow'. Czqsto zastanawialem sie' czy tartczye serdecznle' sig Smlai ml bylo ,rdtto czegoLt t w6wczas' tylko klopolr tym z mlalim SpiJwai. Nle -gdy bylem pod dzialaniem alkoholu; kledy bylem trzehtry' sztywnfaty ml mlgSnle. Dzlecl, ktorych Smtech i rado6i siq tlumi' staJa sie posepne I osowlate. W dorostym i.yclu s4 surowymi rodzlcaml' nauczyclelami lub duchownyml, nle znoszqcyml dzlecigcego - gwaru I gloSnego Smlechu. jest d-zeciwteistwem smlechu Jest placz. TtrsoJorado36 nlez.amaskowanamsmut|ciem_plsalpoetaKltalilGibran._ Jain iest tgm samgm 2r6dtem, z kthrego im'ech ttu6i sig wzblja, owielelerot wgp&tiore bgto b'amL t uizte saJedynymt zwlerzetami posladaJacymt zdolno-Si placzu (ntelitOre zwlerzetakrzycza,lecz nle ronia lez)' Weilug Ashleya Montagu'a placz sluiry nam psychologicznle i sp6lecznii do tego samego celu, co Smlech t radosi' Podobnre 1at one zbll2r- nas do lnnych, wzbudza wsp6lczucle f chec wsparcla. U dziecka shrZy przetrwaniu' Gaworzenie i Smiech przycl4laJanas, tworzAc symbiotyczne wiezi' ktozuJ4 zmarFtfierych potrzebuJ e ka2de ntemowlg. I,ry sygnalt nle, ka2'4c nam Pom6c mu I utulii. Jako wyraz emocJi, urywoluJacY reakcJe innych, Smiech prawd-opodbbnie sllny wptyw na rozw6J ludzplaczmialy I
72
Pown6r oO SwEGOWEwNETNZNEGODOMU
kich spoleczno3ci. Zwlaszcza placz odgrywal potqZn4 role w naszeJ ewolucJi Jako lstot lltoSclwych. WoLnoStplaczu pisal Montagu - przAczAnla sI4 do zdrousinjednostkt tpoglq' bianasz-e zaartgahowanle w dobre salnopoczucte inngchDziecl, zawstydzane z powodu placzu, doznaja w procesie swego rozwoJu powa2neJszkody. WwlekszoSci rodzln placz dziecka dotyka nle ukoJonego smutku skrrywdzonych dziecl wewnEtrznych Jegorodzlc6w. Wekszo6ci doroslych dzieci zakarywarro w &iecinshvle plakai. Rodzice, kt6rzy systematycznie tgpi4 placz u swych dzieci, sa przekonanl, 2e w ten sposob uczyni4 je silnicJsnymi. Jest to ra2acyblad. Ksia2ka ta nle bylaby potrzebna, gdyby pozwolono nam na swobodny placz. To, co na4rwam uporaniem siq z "pierwotnym bolem", Jest w plerwszyttt rzgdzie pracA nad smutklem, stanowlqe4 klrrcz do
,' r JerucuI(RzywDDozNeroTwoJEDzrEcKoWEwNErRzNr, cirisldego r&enla cor (serce). Dzleciom nie brakuJe seroa. 54 odwa2nymi poszukiwaczami przyg6d. Rudolf Dreikurs, znany psycholog ze szkoty Adlera, uwaLa, 2e zle zachowanie dzlecl wynika z braku odwagi (serca). Straciwszy serce, sA przekonane, 2e dla zaspokoJenta swych potrzeb powinny manipulowai dorostyml. DzielnoSi dztecka to tak2e elastycznoSi zachowari, dziqkl ktoreJ uczy sie ono zachowan zgodnych zwzorcaml stosunk6w spolecznych Srodouriska, w Jakim prryJdzle mu iyi. Jest to specyflczna cecha tstot ludzkich. nle spotykana u wigkszoScl aw7erz4t,i stanowi oznakq zrlrowl:r psychlcznego. Elastyczno6i mo2e Jednak spowodowai niebezpieczn4 zdolnoSi do adaptacJl. Wszelkle zachowania, jakie prryplsalem skrrywdzonemu dzlecku wewngtrznemu, sA to zachowania prrystosowawcze. ElastycznoSi i prg2noSi dziecka wewnqtrznego pozwalaJa mu przetrwai choroby, zabturzenia i emocJonalne porzucenle. Przykre to jednak, 2e musimy zuLrywat.naszA energfie na przetrwanie, a nie na rozwoJ i samoreallzacJe. Skoro elastycznoSi Jest podstawowa cech4 naszeJ autentyczneJ jaLni, to odzyskuJ4c i wspieraJac skrz.ywdzone dziecko wewnqtrzne, mo2emy spowodowai Jcgo powr6t do zdrowia. Wymaga to czasu, poniewa2 nrrrsl sle ono naucryi ufai opiece dorostych. Gdy poczrrJesig chronione I bezpieczne, Jego naturalna ciekawosrl I pogoda ducha uJawni4 sie I beda mu zawsze towarzyszyi, umo2liwiaj4c pelny rozw6J. SPONTATNCZNA ZABA.\trA Dzieci maj4 wrodzone poczucie swobody, a czujac sie bezplecznie, dztalaJa spontanicznie. Cechy te - wolnoSi i spontanicznoSd - stanowia istotq zabawy. Platon dostrzegal istotg prawdziweJ zabawy w dzteclgceJpotrzebie skakanra, poddawania pr6bie ogfanlczen sity ci4Zenia. Dzieki swobodneJ zabawie dziecko wychodzt poza powtarzanie nawykow. DorastaJac, czqsto tracimy z aczrutq cechq, uznaJcmyj4 za coi nlestosownego; prrystol to mlodzieiry,lec.z.
Pownor po Swsco WewNETRzhrE@DoMU nas, dorostych, Jest ntewlaSclwe. W rzecrywlstoScl wielu dorostych uwaLa, l2 zabawa to pr62nowanie, to przyslowiowe "puste igraszlrd". Ntestety, kultura amerykaiska wypaczyla sens swobodneJ I spontan lczneJ zabawy, przeksztalcaj 4c J4 w agresywny pgd do zvtyclgLanla. Prawdztwle nleskrgpowana zabawaJest dztalanlem dla czysteJ przSflemnoSct t radoSci irycla. W poZnieJszych okresach rozwoJu mo2e byi stosowanaJako prryJ emnoSi ptynaca z ksztaft ow arldazr ecznoSci i sprawnoSct flryczneJ w okreSlonych grach. Swobodna zabawaJest cz95ct4 naszeJ natury. Wszystkle zutlerzeta bawlq stq, lecz zabawa dztect ma o wiele wigksze to skok zrlraczenle.Ashlcy Montagu plsze: hbawadziecka dcth:ko po?n mo2lhao$ct ttngch stusorzeft wgobrainl Wyobra'Znla gra znsadnlczq rolq w dzleclgceJ swawoli. Pamlqtam moJe wlasne wytwory wyobraZnl w dzieciishvie: naJczqScleJbyty to przygotowanla do doroslego i4tclai bawiItSmy sle w .dorostych", vryobra2aJac sobie, Jak to Jest byi tata t mama. Spontaniczna zaba'wa Jest dla dziect sprawA o donioslyrm znaczenlu, stanowl bowlem fundament p62nieJszego 2ycla. MoZllwe, irc gdyby zapewnlono nam w dzieciristwie bezpleczenstwo I komfort zabav.ry,nle musieliby5my uciekai sie do nletworczychzabaw wwieku dojrzalym. SA one w gruncle rzeczy substytutem nle zaspokojonych potrzeb dzleclnstwa I przyczyntaJa ste do gromadzenia zabawek dladoroslgch. Wtdztalem ktedyS aflsz glosz4cy: .Ten, kto bedzte mlal w chwlli Smlercl naJwtgceJ zabawek, wygrywa". Taka transformacJa dzlectnneJ zabawy przeszkadza nam w postrzeganiu 2ycta Jako swobodneJ i spontaniczneJ przygody. JeSlt spoJr4lmy na dzteclristwo Jak na czas swobodneJ t tworczeJ zabawy, uSwladomlmy sobie, Lebyi ludzka istot4 oznaczabyi wesolym. NaJwspanialsze osi4gniecia ludzk<-rScl sA ,skokami uyobraZnl", kt6re prowadz4 do naJwlqkszych wynalazkow, odkryi, teorti. Swego czasu Nietzsr'l rt' zit uwaL1rl, 2e aby doJrzec, muslmy odzyskai 2arliwosri. z Jaka bawlllSmy siq w dzleclnshvle.
JAKIcHl(nzvwp DozNIALoTwoIE DzrEcKoWswNErRzNr
WYJATKOWOSc Chocta2 dzlecko cechuJe nledoJrzalo6i, posiada ono organlczne poczucle pelnl -.JA' (ang. I AlvIness)'. Innymi slowy, ma p(rczucle wewnqtnneJ wlqzt i sp6JnoSci z samym sob4. Poczucle wewnqtrzneJ sp6Jno6ct (ang. completeness) t JednoScl ze Swlatem (arrg. un!fiedurho&aness) oznacza prawdziw4 doskonaloSi - t pod tym wzglqdem wszystkie dzieci sa doskonale. Wewngtrzna sp6JnoS6sprawla, izeka|de dzleckoJest specJalne, wgJqtkowe t cudowne. Nlkt inny nle Jcst dokladnie takt, Jak ono. Cecha ta crynl dzlecko prawdzlwle drogocenn5rm. Slowo "drogocenny" oznacza.rzadkl I wartoSciowy". Szlachetne kamlente I zloto s4 drogocenne, lecz ka2de dziecko ma o wlele wlqksz4 wartoSd. Od urodzenia dziecko ma pelne poczucle tego. Freud nadal temu okre6lenie Jego Kr6Ie u skrr M o66 Dzte cko. Naturalne poczucle wartoscl I godnoSci Jest bardzo nietrwale I powinno znalei,d natychmiast odzwlerciedlenie w postawie opiekunow. JeSlt dziecko nle znajdzlc pclnego mllo3ct, wlernego pohrlerdzenla tych cech, straci poczucie sweJ ufi4tkowoSct. Dzieci sa tak2e z natury gtaboko duchowe W moim przekonaniu duchowoSi I poczucle pelnt sq synonlmaml. Dziecl s4 naiwnymt mtstykaml. Poemat Chrlstophera Morleya zrrlraca uwage na to, 2e tch nlezwgkla boskoCi ciqgle trwaJest to Jednak duchowoSi naiwna I bezkrytyczna. Polniej stanie siq rdzeniem duchowoSct doJrzaleJl refleksyjneJ. DuchowoSi Jest tym, co w nas najglebsze i najbardzieJ autentyczne - nasz4 prawdzlwq Jr2nla. Dzteki nieJ czujemy sw4 w5{4tkowo6i I nlepowtarzalnoSi. Jest to nasze fundamentalne lstnienle, czylt polega teL na "JA". DuchowoSi poczuciu wiezi I ugruntowaneJ JednoSct z crymS wigksrym od nas. Dzlecl z natury wlerz4 w to - wledza, 2e istnieje coS potg2nieJszegood nlch. Wara w -JA" stanowi Jadro naszeJ boskoSci. KtoS, kto poslada owo poczucle, stanowl JednoSi z samym sobil '
patrz przypts str.42
DoMU Pown6rno SwscoWswNErRzrvEGo
t JarucuIGzvwo DozNALoTwoIEDzlEcKoWrwruErnzr\
t akceptuJe slebie. Dzlecl maJa te wlaSclwoSi znatury.Przypatrzcie slg zdrowemu dzleckrt, a stwierdzicie, 2e catym soba m6wi ono: -Jestem tym, klrrtJestem".Warto zauwairyc, i2 w teofanii krzaka goreJact'go Bog oznaJmil MojZeszowi swoJe lmig: Jesterrv kt6ry./('sf.'nl (Ex. 3,14). NaJglgbsze poczucie lu&kieJ duchowos<'t, to wlaSnte "JA", na ktdre sklada siq takZe poczttck' ltyr'lrt wittloSclowym, dro$ocennym i ntepowtarzalnyrn.Nowy'l'cslittttentmowi czqstooJeowleczce:synowl marnozusie podaJ4cym rgkr; z.irgrtlrkrtte.l trawnemu, ktory tttlrtto wszyslko fest lrclltrlwartoSciowym czlowleklem, n;twr'l w osl it I t tlc I {r x lzlt tlt' swtf t';{o grzeszrrego irycla. Wglqtk<trur1to lctt, kto lest tyrtt, klnr Jest; ni$dy pnedtem nle lsltrhtl I ttle l4
wanla. Dzlecko bowiem naJstlnieJ przeirywa brak poczuciir, 2e Jest bezwarunkowo kochane. Do dorosle$o, ktory cierpl z tego wlaSnle powodu, doclera tylko slabe echo 6wiata tnnych ludzt. Ntgdy nie opuszcn Eo potrzeba miloSct. Jej gl6d trwa, a skrryw&one dziecko wewngtrzne wypelnia tq pustkq postqpowanlem, o ktorym Ju2 wspomnialem. OdzyskuJ4c i otaczaJ4c oplek4 skrzywdzone dziecko wewnqtrzne, obdarzncieJe po?4dana przez nie bezwarunkowa akceptacJ4. To sprawt, Le dzlecko luzna i pokocha innych taktmt, Jacy s4.
76
MII'SC W naturze dziecl le2y mtloSi I uczuciowoSi. hnimjednak s tanq s ie zdotne dn kochanla, muszq bgC nqj pienu kochane. Ucza siq kochai, gdy sa kochane. Montagu pisze: k wszy' s tkich czg s to ludzkich potrzeb, potrzeba milo 5c ii es t nai bar dziej podstau)owa, nqjbardziej uczbwieczqjqca. i tulafnie onaczgntz nas ludzL Niemowle nie potrafl kochai w doJrzatym, altruistycznym sensie. Kocha w szczegolny dla swojego wieku spos6b. Arowy rozw6J dziecka zaleLy od kogoS, kto je bezwarunkowo kocha i akceptuJe. Je5lt potrzeba ta zostanie zaspokojona, wyzwala sig w nim energia mitoSci, mo2e ono zatem kochai innyeh. Dziecko pozbawione miloSct bezwarunkowej traci poczucle "JA". Bedac zdarre na lnnych, staJe slq egocentryczne, a Jego prawdziwa JaZn nigdy sie nie uJawnia. Dziccinne postawy doroslych, kt6re prrypisuJe krzywdzic
KRZTWDA DUCHOCIA Uwa2am, 2e wsrystkte krrywdy cudownego dziecka wynikaJaz utraty poczucia JA"' Ka2de dziecko musi miei SwiadomoSi 2e: (a) Jego rodzlce s4 zdrowi i zdolni otoc4ri je opiek4 | h) LeJest ono dla nich uaZne. To zaS oznacza, Le JegonlepowtarzalnoSi uznawana jest przez rodzicow lub opiekunow. Dowodem tego jest iloSc 'ze czasu, Jakl z nim spgdzaJa. Dzieci intuic$nie wiedz4, poSwigca sig czas komuS, kogo stq kocha. Nie poSwiqcaJ4c dzleciom doScczasu, rodzlce wywoluJ4w nich uczucie wstydu. Dziecko wychowane w rodzinie dysfunkcyjnej jest w jakims stopniu duchowo upoSledzone i traci poczucie "*JA". Matka alkoholiczka oraz pobla2liwy, wspoluzale2niony ojciec nie z,atroszcz4slg o swoJedzieci. Alkoholiczka zaabsorbowanaJest ptciem, a wsp6luzale2niony m42,zaabsorbowanyJest alkoholiczk4. EmocJonalnie s4 po prostu nicobecni dla swoich dzieci. To samo dzieJesig, gdy rodzicow nekaja lnne zaburzenia: pracoholizm, bigoteria, nrania Jedzenia' nat6g kontrolowania, czylt perfekcJo n iz nr, cI t oroby umyslo we lub ftzyczne. Rodzice zaabsorbowanl wlasnymi problemami emocJonaln5rminie maja czastl tlla swoich dzieci. Psychiatra Karen Horney napisala: W skutek r62ngch sprzeczng ch u plg uotts dzie cko nie nt o sposobno5ci rozwli anio s iq z4odnie z indgttsid.ualngm[ 1tt t trz.ebami i mo2liuo $ciami (.. .) . Pdsumow ane sprow ru l :'t t
78
Pown6r oo SwEGoWswNETRzNrco Dorvlu
Jq ste doJakhl 2e hdzle wJego otrc,zeniu sq zbgt zasle_ pient swgmi nertutcantL bA stai slg zlolngmi do kochania dzlecka czg chotbg tylko postz.egania go jako drgbnej JedrastkL N iez,aspolaj ente pragnlentn dzlecka. abg bg t krchangm jako czbwiek i abgJqo mi&ofil zostalo przgjqta, iest iqjwiqkszA m urazcm. Jaktego mo2c ono doSwfuaczg e.
i
Rodzlce w rodzlnle dysfunkcyJneJ nte s4 zdolni dai dzteckrl tego, czego potrzebuJe, ponfewaz saml silnie odczuwaJ4 wlasne potrzeby. W rzeczywlstoSct wieksznse dzteci z rdzin dg sJtrnkcqjngch doznalo nqjwi4kszgch uraz6u tu6tuczas, gdg ic\potrzzbg bgfu nodbard.zieJpalqce. MySlq tu o Joshu, synu alkoholtka. Gdychlopak mlat sredem iat, nte wiedzial, czy t kiedy oJctecprzyJdztedo domu. W wleku l:rtJedenastu przez nlego porzucony emocJonalnte t miterialnie. "?estal potrzebuJe oJcl by moc pokochai siebie [Chloplec Jako \n92cz5r znq potrzebuJ e miloSci mginzy zny. po trzebuj e ririqzi z mgLczTtzn4.Josh nigdy Jednak nte czul wiqzi z oJcem. 9re"!o bal sie, gtqboko odczuwaJ4c brak bezpieczeristwa dziecka pozbawtonego ochrony. Olctec symbolizule ochro_ gtq) Na dodatek matka Josha podswladomie nieiawidzila meilczyzn. Trzykrotnte, w obecno6cl tnnych, upokorzyla sy_ na, kpl4c z MelkoSct Jego pentsa. NaJwyraZniil uwazata io za Zart I kpila z JegoprzewreuZllwienla. A prreiie| ta strefa mgskoSci Jest naJbardzieJpodatna na \r azSt.MoZewydai siq to dziwne, leczw naszeJkulturze wtelkoSi penisajest sym_ bolem meskoscl. I.oto chlopak rozpaczliwie potizeUujacy allrmacJi sweJ mgsko5ct zostaJe zdiadzony przez matkg _ naJwa2nieJsz4dla ntego osobq w rodzinie. Matka _ nie le_ czon'aoflara kazlrodztwa - odreagow5nvalana synu gleboka pogardq i zloSc wobec mgLczyzn.
rll til ili
lil
lil I i
NADUzTCIA SEKSUAI,ITE , trlTZEYcjZITE I EMOCJONALNE Nadu2rycia seksualne doroslych wobec dzieci polcgajq na wgkorzg stgwantu dzleci dla zaspokoJenla popea u pt.,i,iwcgo doroslych. Wtym prrypadku dziecko zacrynapr|rrrowai, 2e ttto2estai slg waZne, wykazuJ4c wobec doioslyr.h zir<.lrowa_
JAKICHI(RZYWD DOZNATOTWOF DZrrCrO WEWNETRZNE7()
nia erot5rczne. W konselnrrencJl dziecko dorasta w przekonanlu, Le aby z-asluiryena cz5[aS troske, musi byi dla tej osoby tdealnym partnerem seksualnym. IstnleJe wiele form naduZy6 seksualnych. NaJwtgksze uraz'! powoduJa naduZycia natury nieflzyczneJ - czyll emocJonalne. Aby zrozumlei w pelni, Jak groZne mog4 one mlei nastgpstwa, nalez5r zurroclf uwagq na to, Le rodzlnaJest organizacJa spoleczn4, kt6ra rz4dzl sig wlasnymi prawaml. NaJwaZnieJsze z nlch to: l. Uklad rodzinny jest odzwierciedleniem wzal enrnych stosunkow panuJqcych miqdzy JeJ czlonkarrrt, a nle tylko grup4ludzl. 2. Uklad znaJduJe slq w stanie rownowir(l
ul IAKTCHKRzYwDDozNALoTwoIE DzIEcKoWEWNETRU'IE
t)OMU POWN T NO SWEGOWEWNETRZI.JEGO
ma tak .seksowny tylek', i'n gdyby byt mlodszy, to "sprobowalby'. Uwagi takie bardzo Ja denerwowaty' Gdy dorosla, hterlsowal tja meircryLnl' ktorych podniecaly jej po6ladki' Matka lrltty opowladala corce o swym 2yclu seksualnym' m6wtac, Jak kiepskim kochanktem jestJeJ oJciec, kt6ry ma za malego pentsa. Robtac zl.ollty sw4 powlernicq, powaZnie r6wnowagQ. Dzlewczyna byla tak uwlklana tatrsrylaleJ i,e nie mlala poczucia wlasneJ to2samoSci maUC, w sprawy llczne romanse z 2onatyml mgizNawi4rywala seksualneJ. odmawiala po2ycla seksuzlwsze kolictt w lecz cryznaml, ml, ize'ally tttlt:i orgaztm' Mowtla znaJotttosc. t zrywala alnego wyobra2a sobie, 2e Jcsl wlasna tnatkal Inn4 forma naduZyt'lirttto/.cby
lub Wa2nym MgLczyzn4, w mleJsce taty. Dla obu plci istnieJ4 liczne formy zamlany rol. Dzleutczynka staJe siq opiekunka matkt w mleJsce meta; chloptec staJe siq emocJonaln4 2on4 oJca. We wszystkich pr4ppadkach mog4 powstai wigzi w plaszcrylnle plonoweJ, czyll pokolenloweJ. Dziecl s4 po to, by zaopiekowa6 ste mal2eristwem rodzlc6w, wykorrystuJe slq Je do zrekompensowania osamotnienla mal2onkow. CzQsto Jeden z rodzlc6w Jest zablokowany seksualnie, Tecz Jego potrzeby w teJ dzledztnle tstnleJ4 nadal. Dziecko moLe czuc slq skrepowane namigtnyml pocalunkami lub dotykaniem. Ilekrot w praktyce dziecko stqje sig dlajednego z rodzic6w wahniej sze niL w spotmatZorrck, zachodzi mo2liu: oSt e mocjonrrllte'g o naduig cla sek s ualneg o. J est to n ad u ?rycIc m. p onie wlasnych waL rodzlc wykorzystrrJerlzlt'cko do z.aspok
irye. Nadu2ycla seksualne s4 przycrp4 powa2nych krzywd duchowych, o wlele gro2nleJsrych ni2 lnne uraz5r fizlrezne. Ostatnio zaczqliSmy poJmowai je w nowy sposob. Obecnie duZo wiemy na tematwptywu ekshiblcJonizmu i seksualnego podgladanla w rodzinie. Zasadntczym elementem w tego typu naduZyclachwydaJa siq upodobania rodzic6w: podnieca lch wlasna nago3i lub wldok clala dzieci. Powodem wlelu naduiryi seksualnych jest naruszenie naturalnych grantc w rodzinie. Niekiedy dziecko nie znajduje mieJsca, gdzle mlaloby poczucle tntymnoSci i bezpieczeistwa. Rodzlce wchodza do lazienld wowczas, gdy wlaSnie z nieJ korrysta. WypytuJa o szez,egdlyZycia seksualnego. Niekiedy matym dzleciom ntepotrzebnie robl sig lewatywy. Nadu2ycia seksualne nieJednokrotnle wyra2ajA siQw robienlu przez rodzicow niestosownych uwag lub prowatlzt:nlu nlewlaSclwych dyskusJi. Shirley, Jedna z molch pacJentek,czesto czttl:r si(' t t lt'swoJo w obecnoScioJca.Stale klepatJa w poSlittlkl, rturwlil<'.2c
I
.o l o
I
najczgscieJgclyro2nlcawlekuwynos|tlktlltrtlwti<.ltlat. Dzieci w tym samyrn Meku czesto lnteresuja siQ oclkrywanlem roZnic plci' co stanowi czeii normalnego rozwoJu' JeSliJednakdzieckoprz$muJewobecinnegorownolatka zachowanta seksualne odbiegal4ce od normy, czqsto ozrra' cza to, 2,e dziecko napastuJace uleglo seksualnemu naduZyciu. Tak byto w prrypadln: Sammy'ego, ktory w wieku i p6l iat byl ktlkalaotnie napastowany seksualnie "riS"t,-t przez s*ojego prz5flactela. Potem okazalo siQ, 2e przyjaciel fyl gwafcony analnie przezwuJa i odreagowywal naduZycie na SammYm. Dzieci wierzA w rodzic6w: dla podtrzymania teJ wiary stwarzaJa wymySlone wiezi. Wyparlem slq siebie' oklamywalem iie aZ do gorzkiego konca, utwterdzajac sie w przekonaniu, 2e m6J olctec-alkoholik mnle kocha' Wmawialem sobie, 2e naprawdq o mnie my5li, lecz Jest tak chory' 2e-po prostu brahmu czasu, by mnie kochai' Nikt nie lubi byc wykorrystywany. GdyJestesmy doro6lt I zdajemy sobie z tego spriwe, wpadamy w gFriew. Dzieci nie wiedza, Le sa wytorzystywane. Ale dziecko wewnqtrzne nosi w sobie tq f
82
Pown6roo SwEGoWewNErRzr{EGo DoMU
alnych, czuJemy, tn rl-dLe zashrgujemy na miloSc, a w6wczas staJemy slq oztqblt lub nadpobudllwl seksualnie, abyzyskai poczucle, 2e JesteSmy wa2ni. NADUZYCIA FIZYCZI\IE _ Nadu2yc la ftzy czne wyrzadzaJa r6wnle2 duchowe szkody. Dziecku bitemu t szarpanemu, kt6remu ntekiedy kaze sie prrynosli narzgdzla do wyrnterzenia kary cielesneJ, z tr:udem przychodzt uwterryd, 2eJest ntepowtarzalne, cudowne t wyl^4tkowe. CzyJest to mo2ltwe, skoro oplekunowie zadaJa mu ff4yczne clerptenla? Kar5r ctelesne zr5rwaJawtgzl z rodzicaml. Co czullbyScie, gdyby naJlepszy prz5flaciel bil was po tlrrar4t'? Nlewlemy, wllu rodzlnach dochodzt dobmtalnych akt6w pruemo(y. Statystykt ukryte sq w szpltalach, pomlane mil_ czenlenr z powrxlrr rrxlzlnnego wstydu, a ponad wsrystko strachrr, 2e m6wlqc o tym. zostanle slq Jeszcze bardzieJ skrz5nvdzonym. Btcte kobiet t &tectJest bardzo stara I powszechn4 trady_ cJ4. Nadal wierzy slq w skutecznoSd kary cielesnej. JeszcLe przed trzema latyJa tak2e akceptowalemJ4 w zmodylikowa_ neJ formle. Nie tstnleJe ZadenprzekonyvaJ4cy dow6d na to, 2e blcie I lnne karycielesne nie powodulq trwalych skutkow ubocznych. T}rlko w JakimS wypaczonym odczuciu dziecko mo2e uwierzyf, 2e Jest wa2ne dla rodzic6w, ktorzy Je bUa, pollczkuJ4 czy strasz4. Dztect, kt6re sa Swtadkami irrr:t"f_ noScl, same staJ4 slg JeJ oflaraml. Do teJ pory czujq na w-la_sneJskorze razy z,adawane memu prz5dacielowi Mar_ shallowt. Zakonnlca w szkole podstawoweJ kilkanascie raz5, uderzyla go po twarzy, trac4c naJwyraZnteJpanowanie nai -soba. Marshall byl trudnym dzieckiem I na pewno potrze_ P9*"t stlneJ rgkl. Jego oJctec,brutalny alkohbtk, czqsto go bil. l\4am lednak irywo w pamtqct m6J bolesny krryk fo ka2dym uderzenlu zakonnicy, bo podSwiadomie wfeazta_ lem, 2e to samo mogloby spotkai mnte. Kierownlctwo szkolv dopuszczaJAce stosowanie kar clelesnych must ltczyi sli z ryzyklem, 2e JakiS nauczyclel stracl samokon|role i nad_ u?ryJewladzy.
IAKTCHIQzywD DozuaroTwoyn Dzrscxo WEWNETRZ{E83 Nlgdy nle zapomne nocy w tzydzleScl lat p6ZnieJ, gdy Marshall wezwal mnle z zamkntgtego oddzialu szpltala, blagajac, bym pom6gl mu w walce z Jego alkohollzmem. Gdzte podztalo slq to plqkne dzlecko, kt6re przyszlo na Swlat z poczuclem nlepowtarzalnoScl I uryJatkowoScl, z poczuclem, 2eJest nlezast4plone? NADU,'YCIA EMOq'ONAI,I|
E
Nadu2ycla emocJonalne rdwnlrl. r.nrlnfrl rany duchowe. Krrykf t wymySlanle dzleclom orlnlrlufq lclt przttcle wartoSci. Rodztce, nazywaJ4cJe gltr1x'rrtttl.rlttntlrttttl. wurlataml czy w inny obraZltwy sposob. rntrlrl lc. Nnrlrtlyt'lc emocJonalne prryblera nlekledy postrrCrt t rowoil' l. 1r rfck{onlzmu i kontrolowanla. PerfekcJonlzrtt wyl wrrrzrr glqlx rkle poczucle toksycznego wstydu. Cokolwlek llyr{ zrolrll. rrl{rly nle stanlesz na wysoko5cl z:danla. Rcdzlny, w kt(rryr'lr panuJe toksyczny wstyd, posluguJq slq perfekcJonlz.tttt'tt t, kon trola t oskar2anlemJako Srodlrtem manlpulacJt. Nlc, co tn(rwlsz, robisz, czrtJeszlub mySllsz, nleJest dobre. Nie powlnlcned czui tego, co czuJesz, twoJe pomysly sa szalone, a twoJe pragnienla ldiotyczne. 7aw sze ol
NN)UzTCIA
PowRoTDo SwEGoWrwNrrnzNEGo DoMU W szkole ?.acrpamy byi Swiadomt taktch uwamnkowari, Jak pochodzenle oraz status materlalny. Moi koledzy hydzl opowladali koszmame trlstorte o t5rm, Jak boleSnie odczuwall swoJe pochodzenle. Szkola Jest takZe mieJscem, gdzie mur46slrie dzlecl dowtaduJ4 sig, 2e nie mbu:i4poprawnie. Kiedy chodzilem do szkoty w Teksasle, dzieci pochodzenia meksykansldego byty karane w szkole za mowienie po hiszpansku. Pamlgtam, Jak wstydzllem slq, 2rcnle mamy samochodu I muszq chodzli na plechotg lub JeZdzii autobusem. SytuacJg pogarszalo to, 2e uczgszcz,alemdo szkoty, gdzie wigkszoSi dziecl pochodzlla z dobrze s5rtuowanych rodzin. Dzieci w wieku szkolnym szlbko ucz4 slq oceniai status spoleczny. NADUZ-TCIA W KOSCIELE W koSciele upokarza slq kazaniami o piekielnym ogniu i siarce. Ostatnlo slyszalem w telewlzJi pewnego kaznodzieJe, kt6ry powiedzlal:.Nle zdolacle byi wystarczaJaco dobrzy, by w oczach Boga zyskai akceptacJe". C62 to za potworny afront wobec Stw6rcy Doskonaloscll Lrcz sk4d dziecko ma wtedztei, 2e ow czlowlek pokrywa sw6J wlasny, toksyczny wstyd rownle toksycznym patosem? W szkole pxxlstawoweJ uczono mnie modlitwy SwiqteJthtarryny z Genul. O lle dobrze pamigtam, brzmiala ona tak: WUtezqlry sue s{fgr,bg opuScii ten padot niedoli" w udrgce przeJmqJqceJI gtebokiej ptacz+. Umieram dlatego, 2c nie umieramJaka| to radosna maksyma na rozpoczqcie dniat Jest to mistyczna modlitwa, nableral 4c a znaczenla dopiero na nal wyizszych poziomach rozbudzenla duchowego. Uczniowi pi4teJ klasy slowa te natomiast zadaJ4 duchowe rany. WSTID
KT'LTUROUM
W naszeJ kulturze obowt4zuJe zasada doskoncloSci. ktora ranl nas duchowo. MghczSrznapowinlen mlec rlrr2y penls,
tl" JAKICHKRZywDDoaqaro TwoIE DzIEcKoWEWNETRZNT a kobteta - duiry blust tJedrne po3ladki. Mo2e siq zdarzyc' irc JeLellwasze narzqdy plclowe nie sa odpowlednio du2e, zostaniecle uznanl za gorszych. Pamletam, Jak przykre bylo branle prysznica po trenlngu futbolowym. Starsl chlopcy dogadywali mlodszym t kpili z nich. Modlitem stq. zeby nte dobralt siQ do mnle. Chtchotalem nerwowo I przylqczzalemsiq do chorr. prze6miewc6w, nabfaJacych sle z kogoS lnnego. Pamletam dzlecl gruh lub brrydkle, ktore w szkole przeTyw aiy koszmar. Tal
Pown0r no SwEGoWewruErnzruEco DoMU lem do nteJ pewne aspekty toksycznego wstydu, om6wione w wydaneJ przsze mnle kslq2ce zatlrtulowaneJ Brad.sltolu On: Heatlng the Slr.me Tha;t Bblds You Chcialbym tutaJ podztelii slq tym z waml. NA IMIE MI TOKSYCZT{YWSTYD Bylem obecny przy twym poczqclu W adrenallnie wstydu tweJ matkt CzuleS mnle w wodach plodowychJeJ lona Dopadlem cie, nlm rnogle$ m6wl6 7-anlm zrozumlales 7-anlm znalazle{ drogg p
t' IAKICHKRzvwD DozxeloTwoIE DzIEcKoWEvvNEmzNt Nie przygotowanego psychJcznie NA IMIE MI TOKSYCZT{YWSTYD. ZyJe* taJemnlcy W glebokich, clemnych moczarach Przygngbienla I rozPaczY Tawsz,e podkradam slq chylktem i chwytam ctq Gdy nie masz slq na bacznoScl Wchodze tylnyrnl drzwlaml Nleproszony, nle ch<'lrtnY Prrybywam plerwszy Bylem tu od pocz,tltkttczltlrt ZOJcemAdamenr I M:rlkrt Ewrl Bratem Kainem Bylem w WieZy Babcl I lxxtcrrtr l{zcrt Nlcwlrllqtek NA IMIE MI TOKSYCZNYWS'IYI). Przychodzq od .bezwsty
88
PowROr Do SwEGoWswt IETRZNscoDotvtu Samolubnego bekarta Prrynoszg nieustanny bol Kt6ry nie ust4pl Jestem mySliwym, tropiq cig dzien i noc Codzlennie I wszqdzie Nle mam granic Starasz sig skry6 przede tttnq Ale nie potralisz Bo Se w tobie Sprawiam, ize czvJest slq zdesperowany I nie masz wyJscltr NA IMIE MI'I'OKSY(:i/.NYWS TYD. Sprawlirrrrlrr'rltrrk rrlczrroirry, 2c nrrtslszllrzelrlc$t'g(,nu llrrtyclt [)rzez kontrolowanlt:, pcrft:krJonlznt Wzgardg, krytycyzm, bluZnlerstwa ZawTSe, os4dzanie, wladze t wSciekloSi. 86l, ktory sprawiam, Jest tak dotkliwy 2je musisz lagodzlc go nalogami, surowoSci4 Odreagowywaniem I nieSwiadorn4 obron4 swoJego ego. Bol, ktory sprawiam, Jest tak dotkliwy 2je musisz sie znieczulti, by przestai go odczuwai. Przekonalem cig, 2e zniknalem ik mnle nie ma AbyS odczulJego brak i pustkg NA IMI4 MI TOKSYCZNY WSTYD. Jestem rdzeniem wsp6luzaleZnienia Jestem duchowym bankructwem Lngik4 absurdu Przlfmusem pontarzania Jestem zbrodni4, przemocA, kazirodztwem, gwaltem Jcstcrn Larloczn4 dziurA - 2r6dlem wszelkich nalogow Jestcrrr rrlenasycenlem I hadza Jestcrn Ahavemsem Zydem-Tul aczem Wagnt: ruwsk h n lataJacym Holendrern
IAKTCHI(RzywD DozualoTwolE DztEcKoWEWNETRZNIs't Umartym czlowleldem DostoJewsklego Uwodzicielem Klerkegaarda Faustem Goethego Przemieniam to, kimJeste$, w to, co robisz i masz MorduJg twa dusz€ Aty przel
PnzvpowrsSC
Przypoqrle66 TRAGICZNA HISTORIA WNA2LI TEGO ELFA Dawno, dawno tcrrrtr lyl roble maty, wra2liwy elf. Byt bardzo szczg6llwyrr clfenr. Ityl Intellgentny, clekawy I znal sekrety tycla. Wtedztal na prryklad, 2e mlloSi Jest spraw4 wybom; 2e w5rmaga clq2kleJ pracy t 2e tylko ona slq liczy. Elf wle&tal , 2e mohe czyile cuda, aJego wl{atkowa, magiczna moc naz)Mana Jest tworczoScta. Maty elf wledzlal, Le dop6lrii naprawdg &rorzy. nie bedzte tstntala przemoc. ZnaJ teZ naJwigkszy ze wszystklch sekret6w: ZeJest raczeJczyms nlZ nlcrym. Wiedzial, 2e Jest istrieniem. a ishtlenie Jest wszystkim. Byt to sekret,JA". Stw6rc4wszyst}dch elf6w byt Wtelld .JA'. Wielkl JN zaurszr-byl I bqdzie. Nikt nie wildzlal, Jak i dlaczego tak slg dzteJe. Wielkt "^JA" calkowicte kochal I tworzyl. Innym wa2nym sekretem byl sekret r6wnowagl. polegat na tym, 2e cale irycle to l4czenle stg par przeciwienstw. Nie ma?yclabezflzyczneJ Smtercl; nle ma radoSci bez smutku; nle ma przyJemnoScl bez clerptenla; nle ma Swiaila bez clemnoSci; nie ma dZwteku bez clsry; nle ma dobra bezzla. Prawdziwe zdrowleJest form4 peliri. A pelnlaJest SwietoSciA. Wtelldm sekretem tw6rczeJ zdolno5ctJest zachowanie rownox'agi miqdzy 2ywtolow4, rozproszon4 energi4 tworcz4 a form4, kt6ra pozwala lstnied teJ energil. Pewnego dnla nasz wra2llwy elf, nosz4cy imie Jon l, poznal JeszczeJeden sekret, kt6ry go troche przestraszyl. Okazalo
rl I
sle bowlem, 2e z,anlm bedzte mu wolno po wsze cz:sy tworzye,, powlnlen naJplerw wypelnli pewn4 mlsJe. Musi podzielid stq swyml sekretaml z dzlklm plemleniem nie-elf6w. Wtdzicle, irycle elfa bylo tak dobre I cudowne, 2e sekretem oweJ cudowno5ct nale2ralo podzielii siq z tyml, kt6rzy nlc niewledzieli o cudownych rzeczach. Dobro zawsze chce, by siq nim dzlelti. l
92
Pown6r oo SwEGoWrwuernzuuco Dovru
Eizdul, posladal teZlch uczucla. Z powodu porzucenia odczuwal wSciekloSi, gleboka frustracJe i czul siq skrrywdzony. Byt wrazliwym elfem, ktory znal wielkie sekrety .JA", i nikt nie chclal go wysluchai. To, co mial do powiedzenia, nioslo 2ryciodaJn4moc, lecz rodzlce byll zbyt zaJgci swoiml obowl4zkami, by moglt siq od nlego uczyi. W istocie byli zupelnie zagubieni t uwaZall, Le to do nich nale2y uczenie Farquhara jego obowiry,kow. Ifurdi go, ilekroi nie zdolal wykonai tego, co w lch mnlemanlu obowi4zany byl zrobii. Czasami ignorowali go, zamykaJ4c w pokoju. Czasami go bili i krzyczeli na niego. Farquhar naJbardzieJ nienawidzil krzyku. Mogl znieSi odosobnienie: bicie tak2e nie robilo na nim zbytniego wraZenia. Ale krzyki i nieustanne pr4rpominanle o obowiazkach prze2ywal tak glqboko, Le wrgcz zagra2alo to Jcgo drrszy clfa. Oczyurlscle,nle mo2na zabli duszy elfa, ponlcw:rl Jr.st ona r.zqir.lil Wlelklcgo .JA'; moZna J4 Jednak tak skrzyw
PnzYpowrcSC
9:r
milny. W wieku dwunastu latJuZ zapomnial, 2eJest elfem. W kilka lat poZnteJ poznal slag)czny lek, ktorego ojciec u2rywal w celu pozbycta siq $osu Harriet. Ju2Jako czternastolatek ?arrywal go czqsto. W wieku trzydziestu lat zawiezlonogo do szpltala Etzdull. Tam us$szal wewngtrznyglos, nakazuj4cy mu przebudzenie. Glos ten byl glosem istnienia Jego duszy elfa. Musicle bowiem wiedztet, 2e chotbg nie sie dziato, gtos eLJazawsze bqclztewzgwat wiadomojakile cztonka plemienia Eidul do cetebrowania .it'51otstnienia. Joni nigdy nie dal zawygran4. Nigdy nie zrtprzt'stll wysilkow, by ratowai Farquhara. JeSli naleZysz do plemienia Eizdttl I t'zvt;tsz tq ksiq2ke' zapamigtaj: masz duszq elfa, ktora zlrws?.t'st.ttlt slq obudzii cle do istnienia. LeLacw szpitalu, Farquhar rtslysz.;rlw kotit'tt glos Joniesl(' lttna, lepsza go. To odmienilo wsz.ystko. I trrtir.l?.lr<'ayrr.r historia...
Cze66II ODNA.'D]MANIE SI(RZroTDZONEGO DZTECI(A WEUTNQTRZNEGO W bo$kachI mttoch pwrot fu domuJest ugdarznniem uruzgs tynu grQ q orldestrg, z.ablJ a sle dorde radoSC nego cleloka, przygotow$e ste ucztq, po;nL+J z ynuroht sgnrr rrurxnohausnqo, W rzeczgwlsta{cl powrot z uAgtuaria nastq$e stopnloun, fuz drumotgczrrych eJektow: mgldca rczpQun sle w W wlebztl Swiat nahlera ostroSc{,poszuklwartlc tdzl dn4Jdgwanla ntepolaj - sa$sJakcJe. Nlc sQ nle qnlento. I zmienlo sig urszgstko. SeM KSpN
Wprowadzenie
I I
Sam Keen opisal w skr6cle skrrtkl t)rnry, kldrrnwas czeka. GdyJa wykonacie, nle zagra 2:r
98
Pown6roo SwEGoWewNgrnzNEGoDoMU
bo ru rzcczgtoistoSci nle bylo was, kiedy wasze dziecko wewngtrzne po raz pterwszy przechodzilo poszczeg6lne etapy rozwoju. Poniewa2 zbieram flgurliii czarodziejow, odTyskalem moje skr4;wdzone dziecko wewnqtrzne, przeobraZaJacste w lagodnego, starego I m4drego czarodzieja.MoLecle wctelii sie w dowoln4 postai, kt6ra Jest przepelniona mllosci4 I nie zawstydza was. Ka2dy etap wymaga okreSlonego rodzaJu troski. RozumieJ4c potrzeby dziecka w poszezegolnych fazachrozwoju, moZesznauczyc siq zapewnlai soble odpowiedni4 pomoc. OtaczaJ4c opiek4 wasze dziecko wewnqtrzne, nauczycie sig poZnieJszukai pomocy u ludzl, ktorzy dadzawam to, czego kiedyS potrzebowaliscie i co teraz potrzebne Jest waszemu dziecku wewngtrznemu do rozwoju. I)lerwsz.ym, naJwa2nieJszymetaJtcrrr lx)rn(x'y swojemu skrzywrlzrrrrr.rrrrr rlzltr.krr.lt'st rrllor.irrrk.slg z poczuciem snttttkr t, u't'trlk;rl,tcvrrr z rrk. z:rslxrkolorrrJ rozw
WPROWADZENIE
stkim z rodzlcaml, lecz takize z r6wieSnikami i nauczycielami w szkole. Kryrys nle Jest katastrofa, lecz okresem zrtrigkszoneJ bezbronnoScl I rosnacego potencJalu. Zakonczenie ka2dego etapu stwarza nowy kry4ys. Erikson uwa?a, 2e kahdy z nich powoduJe wewngtrzna sila, kt6ra nazywa sila ego. Taklada Le wystgpuJ4 cztery podstawowe sily ego, kt6re s4 niezbqdnyml skladnikaml zdrowego dziecifstwa: nadzieJa, sila woli, cel oraz kompetencJa. NadzieJastanowi r ezultat przewagi qfno$ ci nad nieuJno5c iq w t t<'zt t cI ach dzie cka do opiekuna. Sila wolt poJawia sie wtlwcz.irs,grly male dziecko, chc4c odeJsi od rodziny i ponowttlr ttitnrlzlc siq psychicznie, zdobywa poczucle wiekszt:l rtt tI ottoIt rl( praewahaJ4cenad poczuciem ustydu I zwqlltkltrrt ('r'l wylanla sig w6wczas, gdy poczucle inicjatgtotl ltrzcrlsrkolitkit Jest sllniejsze ni? poczucle wing. Kotttpr'lcttrl,t tt,tlulltlilst ptynie z rozvtijania przez clzie<'ktlw wk'ktt szkolttyttt lrrx'zttciap[lI t tittI slrt lx rir lr;. noict przewaZa.li1<'t'gt TAanienttt:ritlrt'rrtkl l'itttt h'vlrt, tlz.lqklsllottt r'.r;ostltl4 siE dla nas osi:lgalnc c.zLerypodstawclwellloce: isttticrrlit,clzialania, to2samoSci i zdolnoSci przetrwania. Moce te i sity ego, w dziecinstwie niezb€dne do rozwoJu, w poZniejszych etapach irycia powinny ulec wzmocnieniu. Te same potrzebybqd4powracae przezcaleirycie. Pam kvin sugeruje, 2e podstawowe potrzeby dziecinstwa pojawiaja sie regularnie co trz5maScie lat. Nie sA mi znane dane empiryczrle, potwierdzaj4ce teoriQ trzSrnastoletnich cykli' ale chcialbym poslu2yi sie niaJako modelem. W trz5rnastym roku Zycia pokwitanie pobudza ttit rtowo tskierke irycia. Wraz z biologicznymi przemian.\rrrl, ?.wlqLanymi z dojrzewaniem plciowym, rontrijaja siq kolt'ltto nowe struktury psychiczne. Rozpoc4lna siq pro<'t's ti tt'rttowania 'l'o z kolei to2samoSci i odchodzenia od domu rodzirtrtcgo. na sobie i sprltwrlz.attla potrzebg kwestionowania narzuca pogl4dow rodzicow. W okresie pokwitirrriit /'.r("f,yrrarrrydecybowae o tym, kim u naszAmmntemarirtlt'stcSmy. Zeby stac .sigsobq, musimy odejSi od rodzic
100
I I i
I
PowRoTDoSwEGoWgwruErRzNEGo DoMU
piecznym dla realizacJi naszych mo2liwoScl. PowinniSmy teZ uzyskai autonomig, pozwalaJ4c.4 zawfaf samgm sobie w momencie ry4rkownego procesu odchodzenia od bezpiecznego domu rodzinnego. Powodzenie zaleLy od tego, na ile skutecznie uporaliSmy sie w &lecinstwie z pierwszyrn etapem przeciwzaleLnoSct orazJak solidnie ustaliliSmy w okresie przedszkolnym zrqby toZsamoSci,ktora domaga sie teraz niezale2noSci. Im pelnieJ zreallzowaliSmy te zadania rozutoJowe, tym wiqksza bedzie moc inlcJowania przemiany. JeSli w szkole radziliSmy soble dobrze, moZemy poslu2yi sig obecnie umiejgtnoSciami spolecznymi (budowania stosunkow migd4rludzkich czy wspolzaleLnoSci), aby zawrzec pnryJaZnie. Mo2emy polegai na zdolnosci przetrwania nabytt'f w szkole dzieki pracowitoSci. Sity ego, wyksztalcone w wk'ktt szkolnym, pomog4 nam slwrlrzyri
WpRowaozsNm
ltrl
Krrywa naszego 2ycla powoli opada. Nasz mlodzienczy idealilm stgpity z
1,02
Pown6r uo Sweco WEwNErRzNrcoDorvru
1M
PowROrDoSwEGoWrwruErnzruEco DoMU
_l LJI
i
I
.|
I (,
WrnoweozrNrc
l(l''
Drobnyblad na pocz4tlu drogi ma ogromne konsekwencJeuJej kresu. Nle mteliSmy nic do powiedzenla na pocz4tku Zycia ; ko nl eczn odd przetrwanl a uzafeiniala nas calkowl cie od opiekunow. Nagzepotrzeby byly potrzebaml z-aleLnoict, co oznacza,2e mogfy zostai zaspokojone tylko przez tych, kt6rry otaczall nae opiek4. Przedstawione dlal$amy pokazuJA rozmaite etapy rozwoJu czlowieka, towurtyezqce im przemiany oraz powracaJacecykle. Pierwszy schemat prezentuJe sity ego I moce, nlezbedne do rozwoJu orobowo6ci w ka2deJ fazle. Drugi ukazuje trz,ynastoletnlc cykle regeneracji. Trzecl przedstawia rozwoJ naszego h{tnlenla w poszczegolnych cyklach Lycia. Opr6cz naturalnego powtararrrla ele zadaf, rozwoJowych dziecinstwa w poZniejszych etapuclr 2ycla. lstnteJ4 takhe lnne sytuacje, w ktorych fazy Le nrogq rlq powt<\rryi. Kiedy staJemy sig rodzicami, w kaZdeJf'azlerozw
106
PowRoTDo Swsco WswNgTRzNEGoDoMU
WpRownozsNts
Kr6tko mowi4c -wczesny okres dztecinstwa stanowi fundament doroslego irycla, Dorostym, kt6rzywychowywall slg w rodzinach dysfunkcyJnych, brakuJe tego fundamentu. W pierwszeJ cze6ct mowiltSmy o tym, Jak niedobory rozwoJowe ruJnuJa nasze irycle. Pragn4c zmienii owe destruktywne wzorce, musicle odzyskai swoJedzieciristwo. Jest to zableg bolesny, ponlewaZ muslmy dotknai naszych ran. Ale na szczqScleJestto mo2liwe. Uporanle sig ze zmartwieniamt Jest uzasadnionym cierpieniem, przed kt6rym szukaliSmy ucleczki w nerwlcach i nalogach. Carl Gustav Jung trafnie ujal to w shrrlerdzeniu: Wszelkte nasze nen urcesq s ub sty tutem uzas a.dnioneg o cterpienta. U poranie sig z Zalem, ktore nazJrwam uporaniem sle z bolem pierwotnym, wymaga od nas ponownego doriwladczanla tego, co odczuwall$rrry, tr:rcqc r<xlzlc(rw,
Jesll shrierdzono u cleble chorobg umyslowq lub urystgpowala ona w twoJeJ ro&lnle, to nleodzowna Jest pomoc profesJonallsty. Je2ell w trakcle iwiczeri z,acznieszdoznawai dzlurnych, przytlaczaJqcych emocJl, NATYCHMIAST PRZERWIJ CWfCznfVfat Z;rnlm Je wznowisz, zaslegnlJ fachoweJ porady. Chocia2 praca ta rrro2c rlaC bardzo dobre efekty I wielu ludziom pr4;niosla znir('znrl poprawe, nie mo2e ona automatycznie rozurTaaaiwszyrtklch waszych problem6w. nalogowKoleJne ostrzeZenle: Jololl Jeste6 attymym ccm, nle masz tontroll enl lontattu ze gwolml prawdzlwyml uczuclaml. Pragrr;qc rxlnleSi korrySci z teJ pracy, musisz zmienii sw6Jstyl i..yr'hr.Crupy pracuJ4cena podstawie Frogramu Dwunastrr Klokr'rw na.llepleJpomog4 ci uporad siq z uzaleLnieniem. .Irrl rlzl$ 1>rzylilczslq do ktorejS z nich. Fraca, kt6reJ wykonirrrlr' pok'r'irtn w tti ksla2ce, wymaga prz5rnajmnieJ rocznrJ alrstyrtt:tt<Jl. We wczesnym okresie pokonywania nalogu, zwlaszcza typu pokarmowego, emocJe sa bar&o silne. 54 Jak gor4ca lawa w kraterze wulkanu. Podczas przywolywania bolesnych doSwiadczen dziecinstwa, moga cie wrgcz zdruzgotae. Twoje niekontrolowane, nienasycon e skrryw dzone dziecko wewnqtrzne Jest 2r6dlem twoJego vzaleLnlenta. PiJesz, zabyw asz narkotyl d, nadu2ywasz seksu, oddajesz sie hazardowi, zapracowujesz sig czy oddaJesz sle lnnym kompulsywnym cz5mnoSciom wlaSnie po to, aby stqpli bol duchowych krzywd twoJego dztecka wevrngtrznego. Krok l)wrrnasty w Pro$ramie Dwunastu Krok6w mowl o przt:lxuln'rt{tt dtrhottrtlm Jako rezultacie calej pracy. WskazuJe to wyt'it2ttk'. 2e rt:rkig Jest duchow5rmbankructwem. Siggal4c lrt:z1roi ret I t tl t t dct prnyctim nalogu, powaZnie ryzykuJesz, ze z powrolem wpadniesz w nalog. Udzieliwszy powyZszych ostrzezen. I )rilgnq powtor4yi to, eo powiedzialem Ju2 na wstgpie. Jt:Slt pragniesz odzyskai l otoczyi opiek4 swoje dziecko wewnqtrzne, musisz rzetelnie ruukonai iwiczenia przedstawion(: w teJ ksi4Zce. I Jeszczekoicowa uwaga. Jednym ze sposob6w unikania lrrzcz dorosle dzieci uzasadnioncgo cierpienia jest intelektu-
108
Pownorpo
DOMU SWEGoWSwNETRZNIEGO
alizacJa zag adnienia- PrzeJawta si 9 to ob sesS n5rm zaintere sowanlem przedmlotaml, analizowaniem, dyskutowaniem, czytaniem i traceniem energii na obliczanie i kalkulowanie. Jest taka anegdota o pokoJu z dwoJgiem drzwt. NadJednymi widnieJe napts NIEBO, nad drugiml - UTERAruRA O NIEBIE.To przed nimi wla6nle wspoluzaleZnione, dorosle dzieci ustawi4 stq w koleJcel Dorosle dzieci odczuwaJa ogromnA potrzebe oceniania wszystkiego, poniewa2 ich rodzice byli pozbawionymi zdolnoScl przewidywania dorostymt dzieimi. Raz wychowywali wasJak doroSli; innym razem-Jak skr4fwdzone, samolubne dzieci. Skutkiem tego byl chaos i nieprzewidywalnoSi. KtoS powledzlal, irc doJrzewanie w dysftrnkcy.lnych rodzlnac:h to Jak gdyby oglqdanie Jilmu cx|.(rrxlk'rr.lxz zrozumienla.liilniq. KtoS lnny okreSlil to l:rko tktntsltu:l.ew obozie korl<'r'r tl ttrt llrttlrrt. Nk'przcr.r'k lywlrlrrosc t tt>dtlla w was pot'filglcgorx rrrl,rrrl;r,I)opokl rrlc rrk.r'zysz przeszloScl, trzt'l>1' na
Rozdzial 3
uPoRAr{rEsrq Z PIERWOTNTYM BOLEM Nenoica je st zatuszt: .stt bs I t1lt tI t' rr| | tzt rstuh ionego cierpientn. Crut Gusrnv JuNc Problem6u nie mohna rozwi4zac za pomocq sl6tts, lecz tglko pr?22 do{uiadczenie, i to nie ugl4cznie do{uindczenie neutralizuj qce, Leczprzez ohyu ienie wcze snego leku (smutku gnietuu). AucB MTLLBR Uwa2am, Le gdyby lepiej rozumiano, Jak wa2ne .lcst zagadnienie uporania sig z b6lem pierwotnytlr, <'itlkowlt:le zrewolucJonizowalobyttl lt't'zt'ttlt' I tt't'wlt', lr w sz.t'z.t'g
110
PowR6TDo SwEGoWEwNETRzNEco DoMU
UpoReNrssrEz PIERworr..ryM BOLEM
SpecJalizuJemysig w leczeniu wsp6luzale2nienia, ktorego korzenie tlrwia w toksycznym wstydzie - w wewnetrznym przekonaniu czlowleka, 2,ema on Jak4S skazg lub wade. W tyrn wewnqtrznym procesie wstyd, ktory powinien byi zdrowym sygnalem ustalenla soble pewnych grantc, staJe slq przygntataJacym stanem lstntenia, lub - JeSll wolicie to2samoSci. Czlowtek skaZony toksycznym wstydem, traci kontakt ze swoJ4 prawdziw4 Ja2nl4. Nastgpstwem tego jest chroniczna Laloba po utraconeJ Jahnl. Klinicznie stan ten okreSlany Jest j ako melancholi a (dg sthymia) lub slaba chro niczna depresja. W mojej ksi42ce Bradshana On: I lealing the Shame That Binds You pokazuj A,Jak toksyczr ry wstyd staJe siQdominuj4cy. Sprowadza on wszystktc nilsze uczucia do glrlew, rozpacz, Jeclrrcgo- uczucia wstydu. Ilekro
kajacy z zaspokoJenla nalogu, odmienia krzywdq I clerpientc duchowo skr4rwdzonego dziecka wewngbznego. Duchowa rana zadana przez toksyczny wstyd Jest por62nienlem sie Ja2rn z JahnA. Czkrwlek boleSnle kurczy sig we wlasnych oczach I samemu vlble wydaJe siq godnym pogardy. Uwierzywsry, ,.r' nle moZe bge sobq, czlowlek przestaJe stanowii JednoSi z lramlnn soba. Ekstatyczna zmlana nastroJu, urysldwana rlzlqkl nalogowi, daJe mu dobre s€unopoczucie - wraZenk' zgrxlno6cl zwlasn4Jalnt4. Ilekroi czlowiek z zakorzenlonynr lxx'zuctem wstydu odczuwa co6 prawdziwie - ogarnia go ws t y<1.Dla uniknigcia bolu wprowadza siq w stan odrgtwicrrlir. Gdy rzeczywistoSc st:rlr nlg nle do zniesienia, cierpienie mo2na paralDowai rclzrrr.r|| v rrrI rnt:chanlzmami obronnymi naszego ego. NaJwaznlt'lsz.r'r rrk'lr l.ti r;rpyzeczanie(to nie dzieJesig naprawde), thrrrrk'rrlr {lo nt{(ly slq nle zdarzylo), dysocJacja(nie panrlqtirrrr.r'o xlq wyrl,rtzykr),pr<{ckcJa(to siq tobie, nk rrrrrlt').korrwt'r'sJa(Jcrtthrll ttllrawlam z.darz-a seks, gdy czuJe, 2e to slr; dzleJc)lub bagatcllzowarrle (zdarrylo siE, owszem, ale to nlc wielkiego). W gruncie rzeczy mechanizmy obronne naszego ego to sposob na oderwanie nas od cierpienia.
lil
PRYMAT EMOq'I Psycholog Silvan Tomkins wni6sl naJpowaZnieJszywklad w nasze poJmowanie ludzldch zachowai, udowadniaJ4c prymat emocJi. EmocJe sa formA bezpoSrednregodoSwiadczania. Dzieki nim manry bczposredni kontakt z psychiczn4 rzec4yrwlstoSciA.Ponlewa2 sA lilrlttil enert{ll, nlaJil naturQ flzyrcznq; s4 wyra2ane przez cialo, z;utlttt Jeszcze zdamy sobie z nich sprawg. Tomkins rozrobnia dziewiei u;roclzonllch emocJl, przeJawtaj4cych siqw ro2nym wyrazietwarzy. Kahde dziecko rodzi slq z owymi grymasaml "zaprogriunowanyml" w umigSnienlu twarzy, a naukowcy dowiedlt, 'izeludzle w lraizdym zakatku Swiata, w ka2deJ kulturze wyraiaj1 emocje w taki nam spos6b. Sa to fundamentalne Srodld komunikowania rlc. konleczne do biologicznego przetrwania.
172
DoMU Pown6rpo Swr,coWrwNErnzruEco
W trakcie rozwoJu emocJe t:.trorz4podstawowy plan mySlenia, dzialania I podeJmowanla decyzJi. Tomkins uwaha emocJe za pobudki wrodzone. Sa one energi4, kt6ro wpra' usianas u ruclt" podobnieJal< paltwo w samochodzie. PoglqbiaJa i rozwiJaJa nasze irycle. Elez emocJl wszystko tracl na znaczr:niu, podczas gdy dzigki nlm - zyskuje. 'lirnrklns wyr62nit w swojej teorit szeSi pierwotnych pobudek: zainteresowanle, prz,ylernnclSi,zaskoczenie, rozpacz, lgk i gniew. Wstyd uwa2a on za emocje dodatkowa, doSwiadczan4 na pozlomie pierwotnym, powodrr.i4e4przerwg. Ujawniajac siA nagle. nieoczekiwanie, wsiyd powstrzymuje lub ograniczato, co wlaSnie sig dzieje. Reakcje na obrzydliwy zapach lub smak s4 wrodzonymi reakcJami obronnymi. Gdy w4chamy r:oS crr<'hn4cego, zmysl wqchu sprawia, 2e gorna warga I nos unosz4 sie, a glowa odchyla do tylu. Kiedy pr
i
BOLEM Uponeus sIEz PIERwoTNYM bolesnemu doSwladczeniu, umysl nie potrall ocenic go alri uJ4i caloSciowo. Ktedy energia emocJonalna blokuJe rozladowywanle bolu, nastqpuJe ogranlczenie crynnoSci umyslowych. W miarg rrptywu czasu funkcje umyslowe ulegaja coraz wigkszemu ()graniczenlu, poniewaZ blokada energii emocJonalneJ wznurga slg za kaidgm rozem. gdg zachodzt @obne doSusindc z.t'rrI t'. podolrne do plerwotIlekroi wyst4pi norvt'
1,74
DoMU Powndrpo Swsco WEwNETRzNEGo
Jest naJwa2nieJszy.Byi rozs4dnym to znaczy byi czlowiekiem, a wyraizanrie emocJt Jest poni2ej ludzkieJ godnosci. Tlumienie emocJi I odczuwante wstydu ^v74zarrcgo z lch wystgpowanlem stalo slg niestety regul4 w wlgkszoScl rodzln. STLT'MIONE EMOC^TE EmocJe s4 energia, kt6ra domaga slg rozladowanla. Dzlecl w rodzlnach dysfunkc$nych czesto nic maJ4 nikogo, przed ktm mogtyby wyrazii swoJe emoclc. Czynl4 to wiqc w Jedyny zrrarry lm spos6b - odreagowrrlilc na otoczenlu lub na sobie. Im wczesnieJnast4pl st lr t tttlenie, t5rm poskramiane emocJestaJasie bardzieJnlszczyt'lelskie.Nie znaJduJ4cuJScia,staJ4siq tym, co okrcsl;rrtt lirko ptenaotng b6L Uporanle siq z nim polegir nir lxlnownyrn doSwiadczeniu wczesnych urazow i wyr';rzrrrlrrsllrttttlonychemocJl.JeSli sie to powi<'
UPoRANTEsrEz PTERwoTNYMB6LEM
I I I,
R:OZPACZ Al,i6ZG Dopiero teraz za<'zynamyrozumlec mechanizmy obronne egona poziomle blo<'hemii t fizJologiim6zgu. Uwolnienie siq od mechanizmow olrronnych egotrnoLllwia pacJentowl nawiazanie kontaktrr z naJwczeSniejszJrmtemocJaml. Praca nad bolem pierwo t rryrrr przynosl uzdrowlenle, umo2liwial ac odczuwanie nle wyr:rlrrryclt ertrocJlz przesz.lo$cl.Dlaczego ma to lecznlcze skulkli' model, Badacz m6zgu, I'rrrrl l). Mrr<'lran prz.r'
tl6
DoMU Pown6r po Swsco WEwNE"rRzNrEGo
Scl, rozwl4zywanla zloLonych problemow I inne crynnoSci zutl4zarre z mySlenlem. Wedlug MacLeana, te trzy systemy s4 nlez.aleLne, ale wspolpracuJ4 ze sob4, utrzymuJac funkcJonaln4 rownowagg m6zgu, potrzebna do mlnlmalizowanla cierpienia I nledoll. M6zg dobrze radzl soble z przypadkowymi zmarhvieniami codzlennego Llrela.W celu utr4fmanla r6wnowagi posluguJe stq wyra2anlem emocJl. Ktedy Jednak nasze straplenla osi4gaja pewten poziom, wybuchamy gniewem, placzemy, poclmy siq lub drZymy ze strachu. Naukowcy dowledlt, i:,elry usuwajA szkodliwe substancje chemiczne powskrle w czasie naptqcla emocJonalnego.M6zg w sposob natrtralny zostaJe zr6wnowa2o\y przez wyra2anie emocJi, o llt: ttle nauczono nas ich tlumii. Dziect dorastaJacew rodzinach tlyslirrtk<'yJnychucza sie ukrywai emocJenatrzy sposolry: pk'rwszy to brak reakcJl, co oznacza, ize sa,nle d
wczeenych uraz6w Im wczeSnieJ emocJe ulegaJ4 hamowaniu, tym glgbsze przynosl to szkody. Mamy coraz wigcej dowodow na to, 2e doJrzewanle m6zgu odbywa siq w kolejnoSci odpowiadaJ4ceJ Jego fllogenezle. Neurolodzy stwierdzili, 2,emozg trzewlowy I
Imprlrrtlrr4, r'ryll wpaJanielub utrwalanie. ZJawisko,w kt(rrynr rbchodzl do utrw;rlerrln renkcjl (zachowanla)nawielokrotnle lx)wlarzally lxxtzle<' lub sytuacJq(prryp. tlum.).
UpoRnMssrEz PrERworNwrB6r-srvr
1l','
dominuJe w p6ZnleJsrym okresle Zycta plodowego I w pierws4rm okresle po urodzeniu. Uklad limbiczny zaLcz.pa dzlalac w pocz4tkowych szeSclu miesi4cach Lycla. Umo2liwia on w5rtworzenie pierwszych wa2nych wlgzl z otcrczeniem. Neocortesc"czyll kora nowa, rozwiJa slE we wczesnych latach irycla. Mozg rnysl4cy potrzebuJe wlaSclwego Srodowiska i stymulacJl, aby zdrowo sig rozwiJal. BadaJ4c rozw6J zdolnoScl poznawczych dzieci, Piaget odkryl, 2e logiczne mySlenle poJawla slq po szostym-siodmym roku irycla. Choi pewne stwlt'rrlzenia Piageta s4 kwestionowane, wydaJe sle, 2e slodrrry rok 2yctaJest lstotnie punktem zwrotnym. JeSli prz5fmlemy, 2e m6zg lrzcwkrwy odpowie&ialnyJest za przetrwanle t liiieruJe pro('('!{'rn p'aazareakcJedoroslego organizmu na bodZce. Dlugotrwalc, bolesne doSwiadczenia powoduJa powstanie w mozgu rtowych pol4czeri migdzy neuronami. W wyniku tego pacJcnt sklonny Jest doszukiwai sie bolesnych bodZcow tam, gdzle kto6 inny nawet lt'lt by nte dostrzegl.
118
Pown6r oo SwEGoWswNErnzNEGoDoMU
Pohvierdza to teoriq, 2e JeSll material rdzenia zostal w dziecinshvie wadliwle uksztrrltowany, to bedzie w przyszloScl dzialai Jak flltr, zniekszt :rk'itJ4cy kolejne zdarzenla. Do tego wlaSnie prowadzl ska2t' rrl c wywolywane skrzywdzeniem dziecka. Je2elt dorosleJosolrk', obarczonej tym ska2eniem, sytuacJa wydaJe sig porL,l,rrt do prototypowego, bolesnego wydarzenia, wyzvtala rv rrkJ rownie2 prototypow4 reakcJe.HarveyJackins porirrvrrr rlr to zJawiskodo zacinania siq ptlrty gramofonoweJ.N:r r.rlhlcrrt blahe wydarzenie reagujemy zbyt slln4 emocJrl.l'r zt'r zvrr:ltakiej reakcji nieJest wydarzenie, ktore wlaSrric rrrl.rl,rrrrlr'lsce,lecz to, co tlrwi wewn4trz nas. S l o w a t e p i s z g p o c l c z ; r\.\' \ ' l , , . ' h l s t r r t k i e md o J e d n e Jz e stolic europeJsktch.l(lr',lr ,lrr,r rlrrl lt'tttu dotarliSmy do Hawru we Francll, ltlol.r r,'r l..r r'rlrl.potl()w&la, aby podro2 do Pary2a odbyc lx,r I.g'tt nr ,r rrlr' ,rul()kitrem, bo dziEki t e m u z y s k a t t t V r l r r ' l r '1 ' . r l ; l t t 1 { r , t l . . r , l , , z t t ; t l l tw d z i e c i n s t w i e b a r d z u n i c w l r ' l u k r u \ r r , l . i r ' . 1 ' . 1 r , r r l . r n l r/ n : 1 , t ' i c k a w a S w i a t a I l t r l l l 1 l r z 1 ' 1 i o r l 1, l' r ' l ' i r r | ' t' , 1 l . r' . 1 ' r . r \ \l l . r . z 1 z , r t ' z r , ' l p arzeSladOw i t < r I t t t r l t ' o l r s c r l ' l t r , r t r r \ ' ' , 1 , , \ r r t l x . ' r l t n' . l r ' s l [ p o c i q g s t e o 1 x - t i t t t ' ? N l c w l t t l t i t l r t o p o z . . y r ' l . rr o r h t \ r z l r r r , l z t l , r w t : r n n i e p r z e sadn4 reakcJe. Jako dzlccko zostirlt'rrr Ix]r rr l( ()lry przez ojca. Teraz moja obsesja skoncentrowala siq: rrir tyrrr, 2c mo2emy nie zd4iryc na statek - 2e zn6us zostang porzLtcottLt.
MECIIAI\TIZMY OBRONNE ECO A ,,BRAMKr" MEDZY
czqscrAMrM6zcu
Fraca nad b6lem pierwotnSrmopiera sig na hipotezie, 2e wczesne cierpienie emocjonalne uleglo skrzepnigciu i uwiqzieniu. OdreagowujemyJe na otoczeniu, poniewa2 nigdy nie zdolalo znab2e ujScia. Nie moglo, poniewaZ mechanizm hamuJ4cy (reakcJeobronne ego),ukrywaprzed nami istnie rrle emocJonalnegocierpienia. Nle mohna wiedziet tego, czego sie nie wie - to z
UPoRANIE SIEz PIERWOTNYM BOLEM
dynymi sposobaml lch wyra2enia, Jakie zna skrz5rwdzone dziecko wewnetrzne. Nle s4 to jednak rozurlqzanla trwale. MoJa kompulsywnosi fbedaca rdzeniem skr4;rw&onego dziecka) nie ustala w momencie, gdy pruestalem pii. Po prostu zamlenilerrr lllcle na kompulsywna pracg. Dopoki nie ulxrntlem sie z pierwotnym bolem mojego skr4fwdzonego &k'r'kit, nadal objawial siq onJako nie zaspokoJona pobzeba <xk'zrrwanla podniecenia bqd2 zmieniania nastroju. Mechanlzrrry obronne mojego ego hamowaty emocje. Doplero dzieslr.'r' litt temu odkrylem glowne wzorce wsp6luzaleZnienlir. I Iry('znego I nieflrycznego kazirodztwa oraz alkoholizmu, ktorc wystgpowaly w mojej rodzinie JuZ wiele pokolen wstccz I )oltoki nie porzucilem zludzen I nie przestalem wlpierirr' '.1r.'tttr'l ro
neuronalnlrmi". T\ryierdzion, 2e trry odrEbne uklatly w trr.rldzielnym mozgu lacza wlokna pelni4ce podwojn4 lurrkr'lq': styrnulacjl i hamowania. Bramki te kontroluj4 przeplvw informacJi migdzy trzema ukladami. To, co nazywamy tltr mieniem, rnohe zachodzii pierwotnie w bram ce migdry mor giem myslacym a mozgiem czuj4cym. NajproSciej mo2na to ujai w nastgpuJ4cy sposob: gdy zaczyma przyllaczae bol emocj o nal ny, ktorego siedzib4 Jest uklad limbiczny, automatyczny mecha nlzm zamyka bramkq do kory noweJ. Jest to podobne do sytuacji, w kt6reJ chrontlbyS siQ przed halasem, dobicgaJacymz sasiedniego pokoJu, zamykaJac drzwi. Freud uwaZal, 2e pierwotne mcchanizmy obronne ego wra, z dojrzewaniem lstoty ludzkleJ zacrynaj4 sig l4czyi w crrraz bard zieJzloilone reakcje wtorne, pr4rbierajacJakoSi rrn1ilousq Przykladami takich reakcji s4: racjonalizowanie, .rrr.rllzowanie, usprawiedliwianie i minimalizowanie. ( )strrtnieprace R. L. Isaacsonanad ukladem limbicznyrrr I x't w llr'( lz.ajate teoriQ. Isaacsclntwierdzi' 2e system bramt'k
1,20
Pown6rpo
I JI\ )RANIESIEZ PIERWOTNYU B6UU
DOMU SWEGOWEWNETRZNEGO
kory noweJ (m6zgu mySl4cego) istnieje w celu zwalczania nawgkitu t wspomnieft przeszlo(cl (...). Kora nowo anga' Zqle sle u tfumienie przreszlo$cl Nawyki I wspomnienla s4 glqboko wyZlobtonyml przez stresy pol4czenlaml neuron(rw, okre5lanymt te2 Jako tak zwane imprlntg' Dztqld ,zamykanlu bramek" mozg nrySl4cy moLe dzlalai, nie bedac ntepokoJony halasem I sygnalami wytwarzanymi wewnArz nas samych. Sygnaly te Jednak nie znkqiq' Przeclwnle - badacze wysuwir.lil teorlg, 2e nadal kraZa po zamkniqtych obwodach wklklt:rl nerwowych w obrebie ukladu ltmbicznego.
I
-
'l'ak
wlqc mechanlzrny obronne ego zmnleJszaJ4naple('l(' I bol, lecz lch nie usuwaJ4. S4 podkorowo reJestrowaneJak
122
I
I
i
DOMU PowR6TDO SWSCOWSWNETRZNECO
Pier:wotny b6l a uporanie slg ze emutkiem Wedlug naJnowszych ustalen, rtJroranie siq z bolem pierwotnym wlrye slq z procesem n:rtttralnego dochodzenia do zdrowla. Smutek Jest rrczuci.em tut lrau i4i qcgrn l,eczyliby Smy sig w sposob naturalny, gtlvlry tylko pozwolono nam sie smucii. Smutek zawiera w sobie <';rl1'z.r'sp6lludzliich emocji. Pierwotny bol Jest zblorem r |r trtLtvl1Tanych konfliktow, ktorych energ[a roSniew mlitt r.'r rplywtt czasu, podobnie jak toczona kula Sniegowa. Skr z\ *',lzotle rlr:rc Zalem.WszystkieJego('rtr()rl' ',pt'l.rtlt's:1loksycznym wstydem. Wynika on z zerwi tt rl.r t r'r'r/ r';.rrr I rlr t wszcAtI mostu interpersonaLnego. Nabritllsrttvlrt rt'h'tt.tttl,t.ic ttle nroZemypo, Ir '| rlrk t t t t.tllt, t lwlcrzyliSmy,2e legadna naszych yllctrr'',21 nle mamy prawir lnlr t'th'ltrrlrrrrxl knl'okolwlt'k.SamotnoSi ami toksyi lgk przed zalt'tl rr r',tl,t \.1 f' l u$'n Yt t tl kot tsckwt:rt<J cznegowstvrltr Odbudowr mort u lrrt orpenonalnego Aby ulcczyt lohryr errlc zirwstydzane emocJe, musimy rrl1{Si z ukryt'l;r I wrcsz.r'k' krlnruS zaufai. Prosze, byScie uusierzgli mnir' I tttrqltill .sobic. Aby skrzywdzone dziecko wewngtrzne wyszlr z rrkryr:lzr,musi ufai, Zebgdziecie na nie czekall. Potrzebrrlr t,rk2cwspierajacego,nie upokarzai4cego Je sprzymierzen<'ir.ktory uzna fakt jego porzucenia, zaniedbania, zniewa2t:rrlirI skrEpowania. SA to zasadnicze elementy w pracy nir
UponarurrsrEz PrrnwonvyM BOLEM Uznanie nadu2yd popelnlonych w stosunku do sleble Uwierzcie mi: wicle z tego, o crym mowiono wam, 2e Jest odpowiedzlalnym ro&icielstwcm, bylo w rzeczywistoSci naduz5rciem. Natl:rl sklonrrl lcsteScie bagatelizowai lub usprawiedliwlai rrrct orzml dziwnie, lecz im bardzieJwas zniewaiurrr), lvrn rrrocrrk'.lsze stawalo siq wasze przekonanie, 2eJestcsr'lczIl, I t1'rrrqorliwieJidealizowaliScie swych rodzicow. Tarkl l,'..t .,krrtlk wk;zi powstalych w wyobrazni,o ktorych w
1,24
Pown0r po Swsco WEwNETRzNscoDoN,ru
UponeNls sTEz PIERwoTNYM B6LEM
l.'
coScle wachali. Nle bylo w porz4dku bgt inngm, czAtisobq. AkceptacJa I zrozumlenle tego, co mowiq, oznacz,auznanie t usankcJonowanle wasrych duchowych ran, znaJduJ4cych slg w sercu kaLdego skrzyw&onego dziecka.
Uwlerzcie mi, naprawde bAtoLle. Tadano wam duchow4 ranel To, 2e rodzlce nle pozwalali wam byi sob4 - bylo najgorsz4 krrywda, Jaka mogla was spotkai. Jestem pewlen, 2e gdy m6wiliScie coSw gniewie, ostrzegano was: .Nie waZ sie wigceJ podnosii na mnie glosul". Wyci4gnqli5cle st4d naukE, 2e bycie sob4 nieJest sluszne, a na pewno nie Jestw porz4dku gntewai siE. To samo dotyczylo lgku, smutku I radoSct. Nle bylo w porz4dku dotykac sromu lub penira. nawetJeLellbardzo to intrygowalo. Nle w porz4dku bylo nle lubli ksigdza Herkimera, rabina Kradowa cry pastora Wnlche. Nle byto w porz4dku mySled to, co mySlellscie; r ltr'k{ tcgo, czego chcieliScie; czui to, co czullscle, lub wyollrnl.lC rcble to, co sobie wyobraZaliscte. Ntekledy nte lrykr w ;xrrr.rldkuwidziei to, coSciewidziell. ltrb wachai to,
Gnlew KoleJnym uczuclcrn. ktore poJawia stg zwykle przy pracy nad smutkiem, Jest grrlc w. Stanowi uzasadnion4 odpowiedZ na duchow4 krzywd(j. Choc wasi rodzice dzialali prawdopodobnie w naJlepszeJwlerze, to tch lntencJe nie maJa znaczenla dla waszego uporirnla slq z bolem pierwotnym. Istotne Jest to, co rzeczAwrSr'{csig zdarzglo. WyobraZcie sobie, 2e ktoS cofal samochod rra lxrrklngu l prrypadklem zmlaLdLyl wam nogq. KuleliScle 1rrz.r'r tylt' lat, nle wledz4c dlaczego. Czymacie prawowiedzicc, r'o slq erlarzykr?Cz4ymacleprawo czui sig skr4gwdzonynrl l ck'r'plrrl lxil? OdpwledZ na oba pytania nledwuznacznlt: bl'z,rrrt:tnk'l Ma<:leprawo odezuwai b6l, nawetJeSli to, co sl<Jw:rrn prrytrafllo, uczJrnlonezostalo mimowolnie. W gruncle rzeczy musicie sie gnlewai, Je6lt pragniecie uzdrowii skrzywdzone dziecko wewngtrzne. Nie znacry to wcale, 2e powinniScie wrzeszezet, i pomstowai (choi mielibyScie do tego prawo). To normalne, 2eJesteScie w6ciekli, bo stala sig wam krzywda. Nie wtni4 sruoich rdzic6w za to, co mnie spotkalo. Wiem, ize zrobill tylko to, co moglo zrobii dwoje skrzywdzonych doroslych dziecl. Mam Jednak SwiadomoSe,2ezadano mi glqbokie rany duchowe I irc w konsekwencji zruJnowalo to cale moJe Lycle. OsoblScie uwaZam, ize wszyscy ponosimy odpowiedzialnoSi za to, co crynimy - sobiqi innym. Nie bqdq jednak tolerowal dysfunkcji moJeJrodziny i nadu2yi, kt6re w nieJ panowa-
ty. 86l I enutek Po gniewie przychodz4bol i smutek. JeSll pastwiono siq nad nami, musimy przebolei to okrucienstwo. Musirny te| przcbolei wszystko, co moglo nam byi dane - marzenia po" I mplracJe.Musimy przebolei nasze nie zaspokoJone lrzcby roz:woJowe.
126
Pown6roo Swsco WEwwErnzNEGo DoMU
B6LEM UPoRANTEsrEz PTERWoTNYM
sunlenia Po bolu I smutku czgsto pojawtaJ4 sig wyrzuty sumienia. M6wimy: .Gdyby bylo inaczeJ, moZe i Ja bylbym tnny". "Gdybym bardzieJ kochal oJcai powledzial mu, Le gopotrzebt{g, moZe by mnle nie porzucil'. Udzielaj4c porad ludziom, kLorry byli oflaramt kazirodztwa 1 flzycznego znlewainria, z trudem moglem uwierzyi, 2e to oniczuli sig winnt i mleli wyrzuty sumienia z powodu zadanego im gwaltu, tak Jak gdyby w pewnym stopniu bylt za to odpowiedztalni. JeSli czuJemy Lal po kimS, kto umarl, wyrzuty sumienia s4 niekiedybardzieJ wlaSciwe; moZemy na pr4rklad ubolewai, 2e nie spgdzaliSmy wigcej czasu ze zmarlyrn Jednak2e w prz5rpadku Zalu z powodu porzucenia w dzlechlshvie, musicie pomoc swojemu skr4rwdzonenrrr rlzlecku wewnetrznemu dostrzec, ite nlczego nie ntoglo orr
Co czrqleciz? Wszystkie te uczucla trzeba odczui. Musisz tupai, wSciekac sig, lkai, krzyczei, pocli sig i dygotai. To wszystko wymAga czasu. kczenle uczuiJest procesem, anlezdarzenlem, lecz poprawa nastgpuJe nlemal natychmtast. Kontakt z dzieclciem wewnqtrznym, ktore czuJe,2e ktoS przybyl t nie JestJu2 samotne, przl;nosl radoSi I nagl4 ulgg. Rzeczywisty cz,as potrz.ebny do uporanla sle ze smutkiem Jest dla kaZdego czlowteka lnny. Podstawowe znaczenie ma tu proces wyzbywanla siq mechanlzmow obronnych. W gruncle rzeczyrnlemoitna sle od nich wiecznie odZegnywai. 54 sytuacJe, w l
Itryrzuty
Tol.ryczny wrtyd I oremotntcnlo Zrritllt.rnsrrrrrtkrrlesl loksyr.rrrt,wslyrl I osamotnienie. Wstydzilisrny slq, 2c nas ol)ltsz(.zono.(tzrrJt:my,2eJestesmy Zlt, jakbySmy byli trqdowat:l. 'li.rr wstyrl prowadzi do osamotnienia. PoniewaL nasze dziecko wcwngtrzne czuje sig ska2one I ulomne, musi ukrywai swoja prawdziw4 JaLn pod zaadaptowan4, falszyw4 Jalni4. potem zaczyna siq utoZsamiai z ta, falszyw4 JaZni4. prawdziwa JaLn po_ zostaje w osamotnieniu i izolacji. pokonanie tej ostatniej warstwy bolesnych uczui jest najtrudniejsz4 czESci4procesu uporania sig ze smutkiem. Jedyn4 metod4Jestprze_ bicie siq przez tg warstwq - mowimy w trakcie teiapii. Trudno Jest zatrzymac sig na tym poziomie wstydu i oia_ rnotnienia, JeSli Jednak zaakceptujemy te uczucia, to przeJdziemy na drug4 strong. Spotkamy tam swoja ukry_ l;1, lrrawdzlwa JaLn. Poniewa2 tak naprawdq, ukrywajqc l;1 przr.rl Swiatem, ukryliSmy J4 przed sob4. AkceptuJqc wrlyrl I osamotnienie, dotrzemy do naszeJna.lprawclziws z r ' ll , r z r r l .
129
OoruejpvwaNrENIEMowLEcIA
(vrrwsnrBl}wa\ry)
f0B4 JEsfEf4 Rozdzlal 4
oDNA"IDWTANTE NIEMOWLECIA Kobie ta w osob ie naszcJ ma t k {./r,sI p lenu szq Istotq zJolcqmamA kontakt. (...) Wszystko zaczgna stg d autentg cznego s top kt rrlrr .rlq l.rI I rlcrt. (,. .) DteckoJ est p rzedh Ot'n lc I I r II rct l' l. Ix,z t uy ral n k: dos trzcg alngch granlc, ls ln lq/c lrrLrf r;<'zrrc rrzr:.stltlcl uro. metapsychtczng prqd. ptgnqcy <xl rrtutkl rlo dzlecka t d. dzieckadomatkL K.rR Srpruc J e Sli matka nie ma dastatecznego kontaktu ?E swoim clnlem, nie motc nawtqzai z dziecktem wtqzt niezbgdrleJ do przekaza nia mu 4fnoSci w J ego u+ns ne bl.stgnkty. Dziecko nie zngduge odprqi:eniauJeJ cieLe,apotemtakhe w suoirn MeruorqWooouaw INDEKS PODN'RZEfi. WypelniJ ponlizsz4 ankietg, odpowiadaj4c "tak" lub,nle". Po przeczytaniu pytanta odczekal chwilE I zastanow stg, co czuJesz. Je2eli,tak" wywoluJ e silniej sz4 reakcje emocJonal I
Pomysl .lndeksu podeJrzeri' zaczr'lrpn4lem z pionlersldej pracy nlc zJdacegoJut Hugha Mlssildine'a, zat5rtulowaneJyour Inner Chlk! oJ tha Past. Dr Mt;rlldtne byl moim prz5{acielem i bardzo zachqcnl rnrrle do napisanla n IrI lej iz4 kslazkt (prryp. autora).
}ll,\:I{}l)Si\l\i)ll\ i l:\(Nl l NIIiI'N0y' IUI.{R\Z\C,n R0ZiI0J{ Slll l/i/,1:li.\l)Zllil,l iICtC:lS't\llMl
NARCTA'I, ruiiros{' Z,DR0itY ZIIWKMI[Dn'l.lrD7Jil[: n4, odpowtedz hvierdz4co; jeSli ,nie" w5rwoluJe silnieJsz4 reakcJe, odpowiedz przecz4co. Ka2de -tak" sugeruJe, '2e twoJe cudowne dziecko wewngtrzne zostalo skrrywdzone' Sa r62ne stopnie skr4lwdzenia. ZnaJdujesz siQ $dzie6 na skali miqdzy 1 a lOO. Im wigcej udzielisz odpowiedzl twierdz4cych, tym bardzieJ zostalo skrzywdzone twoJe male dzlecko wewnetrzne.
l. Cry masz lub mialeS nalog typu grkarmowego (prueJadanie sie, nndmlerne picie lub naduZywanie lcknrrtw)?
TAK
NIE
n
.N
130
PowRdrDoSwEcoWEWNETRZNEGoDoMU TAK
2. Czy trudno cl zaufai wlasnym zdolnoSciom zaspokaJanla potrzeb? Czy uwaLasz, 2e musisz znalelc kogoS, kto moglby to robli za ciebie?
E}
3. Czy trudno przychodzl cl raufai, innym? Czy czuJesz, ize zawsze musisz ich kontrolowac?
tr
4. Cry zdarza slq, 2e nle zauwtitasz oznak koniecznoSci zaspokojenia potrzeb fTzycznych?Na przykla
t}. Cry czujesz czgsto, Ze nigdzie nie mozesz sobie znaleZi miejsca lub nie rnasz poczucia pr4maleZenia g
TAK
NIE
9. Cry w Zyclu towarz5rskim starasz sie byi nlewidoczny, by nikt ciq z,a'uwainl?
fl
a
lO. Cry w zwi4zku opartym na miloSci starasz sig byi tak pomocny (a nawet niezast4plony), aby druga osoba (prz5flaciel, kochanek, mal2onek, dziecko, rodzice) nie mogla cig opuScii?
n
S
!
N
N
u
13. Czy odczuwasz ciagla, obses$n4 potrzebq bycia docenianym I szanowan5rm?
'ts
n
!
14. Czy czqsto JesteSwobec innYch zjadliwy i sarkastyczny?
N
!
I
15. Czy izoluJesz sig I wiele czasu spedzasz w samotno$cl? Czy czqsto cztJesz,2e nie warto Podejmowac pr6b nawi44lwania znaJomoSci z innvmi ludZmi?
E
!
NIE
n N.
ll.
N
N
N
ti-r L:I
N
131
OorueJpvweNrENTEMowLECIA
tr
n
n
Czy preferujesz seks oralny i fantazJe na ten temat?
pg 12. Czy odczuwasz prz<'ttt
lli. Czy czgsto bywasz latwowierny? (lzy czgsto akceptujesz opinie innych lrukl I kupujesz je w ciemno, bez grrrrrrrySlenia? rT, l.A (}DPOWIEDZI TWIERDZACYCHZ
T-1 U
E
D
tr
t
't32
DOMU Pown6r po SwEGOWEWNETRZNEGO
( )I )NAJDYWANIENIEMOWLECIA
NORMALNE NIEMOWLDCTWO Pr4rchodzlmy na Swtat z dokladnte okreSlonyml potrzebanrl. W wykresie na str. lO2-lO4 wymienilem podstawowe sklarlnllil, niezbedne do rozwoJu zdroweJ jaZnl. Jest to sclrr:mat q6lng. Ponlewa2 nie ma dwoch identycznych lu
ty Jest na wzaJemnyrn szacunku i uznawaniu wartoSci, ksztaltuJe on'wizotizec nawi4zywania nowych zvdapk6w. J eSll dziecko Jest nieslusznle zawstydzane, most zostanie zerwany, a ono z,acznle wlerzye , 2e nle ma prawa bye zabLnym od kogokolwlek To z kolel mo2e spowodowai chorobliwe uz.aleLnlenle odJedzenia, seksu lub Srodk6w chemlcznych (lekarstw, narkotykow ltp).
Most lnterpersonalny ZastosuJmy podstawowe t'k'tttcttly, o ktrirych mowilem wczeSnieJ,by stwrlrzy
133
Zibowy narcyzm Odczuwamy potrzebq, by opiekunka traktowala nas powa2nie: pohvierdzala, 2e akceptuJe kaLdq cz4stkq nas samych, lnformowala, 2e z.awszeI bu, wzgJgdu na wszystko bedzie przy nas. Potrzeby owe s4 tym, co Alice Miller na41wa zasobami zdrowego narcAzmu Sklada sig na to kochanie nas takimi, Jacy JesteSmy, podzlwtante I cenlenie, tulenle i traktowanle ze spt'rJirlnyrnlwz.gk;
POwnOr pO SwsCOWEwNETRZNEGO DOMU z osobq optekunkl. Czt$esz to, co cz4je ona- Odczuwasz wstret, $dy ona czuJe wstrgt. Calesz do siebte to, co ono cz4le do clebte. W niemowlechvle naJwa2nieJsze sa odczucta. Nle mazrracz,enla, czy oplekunka dobrze odgrywa rolg matkl. Llczy slq tylko to, co naprawdg czuJe do dziecka. Je2ell cla|a. byla nle chclana I wywotywala u matki zloSi t gntew, te wlaSnle uczucla zostan4 clprzekazane w spos6b klnestetyczny'. Dotyt Jako niemowlE chclaleS byi dotykany i obeJmowanywowczas, gdg odczutsale{ potrz-ebq, abg dotgkanrc cll IofuJme wo:no. OdczuwaleS potrzebg Jedzenla, klerly byleS glodny. Tortur4 dla minlonych pokolen byly rygorystyczne pory '/nn karmienla. Sam Keen pisal, 2e rrrlstrz.
Klenestezln clucte ruchu, naplqcta rniesnt, staw6w, Sclgglen; Inacz.J: czucle rnlqankr*t lprzyp, tlum.),
OoNejoywar.ilENrEMowLEcrA
135
z podstawowych prawd Jest to, irc JalctU sq przgjazte, Le rnoLna zaufae necz5rwlstoScl. Pierws zym z.adanlem rozwoJowymJest w5rtworzenie skraJnych postaw: zaufanla t braku zaufania. JeSltJednostka sklanta slg w klerunku zaufanla, wzrasta podstawowa stla ego. To ona tworzy fundament nadziei. Je2eli Swiat wydaJe slg na 096l godny zaufania, mo2na stac sie JA'. Moge ufa6,, 2e znaJdg to, czego mi potrzeba. Pam Levtn uwai;a, 2e na tym plerwszym etaple rozwUa siq mrc Istnienra- JeSlt nle zabraknie 2:adnego z w5rmlenionych pnzezemnie czynnlk6w, dziecko mo2e po prostu cteszyi siq z bgcia sobcp Ponlewa2 zeurnAfuzny Swiat Jest bezpieczny, a mol rodzlce zaspokaJaJ4 swoJe potrzeby dzlekl wlasnym zasobom, dztgkl wzaJemneJ miloScl i wsparclu, moge po prostu byi. Nle musze zaspokaJack'h potrzeb ant walc4yi o przetrwanle. Mogg sanr z:rdowollc sleble I zaspokoli swoJe potrzeby. RODZICIEISTWO
- NAITRI'DNIF^'
s,ZY Zdlvri6D
Niezwykle trudno Jest byi dobrym oJcem lub matk4. Uwaiam, 2e jest to nqjci4Lsza praca, Jakq kiedgkoluttek wgkonguatlsma.Aby dobrze wfiazae slg z tego zadanla, musisz byi zdrowy psychicznie. Musisz umiei zaspokaJai swoJe potrzeby dzieki wlasnym zasobom, poza tym muslsz miei przy sobie malZonka lub lnn4 istote, wspomagajaca cig w tym procesle. Przcde usszgstkim musisz uzdrowii swoje slrzgwdznne dziecko weunqtrzne. JeSli nadal czuJe sig skrzyw&one, owo przeraLone I samolubne dziecko bedzleprzeszkadzalo wwychowaniu twoich dziecl i rzutowato na lch rozur6J.Bqdziesz traktowal Je tak, Jak twoi rodzice traktowali clebie, albo zupelnie odwrotnie. W kazdym przypadku bedzlesz usilowal byi rodzicem doskonatym, oJakim marrylo twoJe dziecko wewngtrzne. Jednak2e postgpowanie odwrotne Jest dla twotch dzieci r6wnie destruktywne. KtoS powledzial: Sto osiemdziesi4t stopni d. chorobg jest wciqZ clprobq. l']amlgtaJ. nte obusininm twoich rdzicbw. Byli skr4,rwdzonyml doroslymt dzteimi, staraJ4cyr4i sig spelnii ogronrnle
l3{'
OorunJpvwnNrENTEMowLECIA
trrrrlrrc,.rrlrurlr.W tttoltn przryylit
naJwa2nieJsze, rde zaspokoJone potr'zeby dziecinstwa sp r, r wtaj4, 2e wst5rdzisz sie slebie I gdzie6 w glgbt czuJesz,2e <'o', jest z tobqnie tak Nle dorastaJl Z pewnoScl4 nauczyleS slg pozostawai dzteckiem, by moc troszc4fi sle o narcystyczne potrzeby swoich rodzlc
I
Pierwsrym etitl x' rrr nr I r 1'rrl ; s',13rl,r rk rzywdzonego dziecka Jest przeprowadz.r'trlc rr rlrltrrrlrl ltr tl
Pown6r po Swsco WswNETRzrlEGoDoMU
ODNAIDYWAME MEMOWLECIA
Zblerzcle Jak naJwigceJ informacJt o swoJeJrodzlnie. Co wydarzylo stg, gdyScte przyszll na Swiat? Z Jaklc}r rodzln pochodztlt wasl oJclec t matka? Cry kt6reS z rodzlc6w bylo dorostym dzlecklem? NaJlepleJ dokladnie spisai wszelkie lnformacJe o ka2dym etapie rozwoJu - w tym prrypadku twoJego nlemowlgctwa. Mo2liwe, izebgdzle to dla was bolesne. Spr6buJcteJednak skupii slg I przedstawii fakty z dzlectnstwa Jak nal SctSleJ. Qwenella byla powodem zawarcla malZeistwa przez JeJrodzicow. Byh w6wczas bardzo mlodzi: mlell 17 I 18 lat. Matka byla ofiar4 flzycznego i emocJonalnego kaztrodztwa. OJctecbyl alkoholikiem. Qwenella naplsala, 2e przypomina soble, Jak oJciec, kiedy Jesz.cze leLala w dziecinnym l62eczku, wykltnalJa za t
zachowanle zagubinrego dziecka- Gdy dorosla, powtarzala ten wz.otzrr, w pracy t w 2yctu towarzysktm. Bez terapii zylaby zapewne wedlug niego aZ do Smlercl.
138
I lt I
WSPIOMNIENIAMI SIE Z PRZruACIELEM DZIEITNIE z NTEMOWLECflTA Sptsawszy wszystko na telttat swt{ego nlemowlQctwa, powlnteneS z ldmS o tym porozlrtitwltxl I pvnuytac mu swoJe zaplslicl. JeLell uczestntczysz wlit$ttle w terapll, a twoJ terapeuta wpat:a zgodg na stosowitttk' tttetod zawartych w teJ kst42re, podziel slQ z nlm swollttl ltotatkaml. Je2ell JesteSuczestniklem Programu Dwunitstrr Knrk6w, pokaZJe swoJemusponsorowl .MoLeszzwrocii sk; rkr krrldego, komu naprawdg ufasz - do duchownego lub przylirr'lela. Wa2ne Jest, by5 mialkogo*, kto wyshrclw t uzna OuQl1th'nrrcrtngb6l nlemowlecta. Osoba ta powinna odzwierciedlk' tctt l>61I dai odzew' rzeczywistoScl twoJego niemowlqctwa. .Jcs || tacznle clq wypytywai, klocii slq lub dawai rady, nie u,zqskcrszod nieJ tego, c?cgo ctpotrzzbaOdradzam dzlelente stq zaptskamlzrodzlcaml ltrb htnyml czlonkaml rodzlny, o lle sami nle biora udzialu w l)rogramle powrotu do zdrowia. JeSli w twoim niemowkJt'lwle nn@ywi5cle dopuszczano slq wobec clebte zanlt'
Odz.ew lub zrorotjest udzielenielrr trlformacji o tym, co sluchacz czul' sluchaJac, lub Jak zrozumial to, t:o kto5 m6wil. Zwrot nle Jest ocenq' krytyka lub udzielantem rady (przryp.tlum.).
140
Pown6roo SwEGoWewNnrRzNrcoDovu
co czvJgsz? JeLell JesteS zagubion5rm dzleckiem, prawdopodobnie mtaleSJuZJakieS odczuclaw stosunku do swoJegoniemowlectwa. Poszukal zdJgcla z tego olrresu t przyJnyJ slq mu uwa2nie. Je2ell nle masz swoJeJ fotograffi, przyJrzyJ shg Jakiemukolwiek nlemowlgciu. Zwr6t s?.czeg6lrr4uwagq na Jego energlg 2yclow4. Oto doskonale niewinne, cudowne dziecko, chc4ce )ryt. zgodnte ze swoim przeznaczenlem. Dziecko nie prosilo slq na ten Swiat. Wsrystko, cze1o pragnie Jako niemowlq, to troche troskt, Jedzenia t mtloSct, by moc siq rozwiJai i rosn4i. WyobraZ sobie,2e ktoS wydaje na Swiat tg drogocenn4 lstote - t nle pragnie JeJ. Uczciussznbgtobg oddante nie clrciane-ctoclz.Ieckado si.erocifica. Bgtobg przcjanuem tuigksze,l rrrilo.(cl d.danie go da adopcjL Przybrani rodzice prz.yn;rJrnrrk'J pragngtlby dzlecka.
i
PISAI\IIE LISTOW WyobraZ sobte, 2e Jt.stcS rn4drym, lagodnym, starym czarodzlcJun I praflnlesz zaadoptowai niemowlg. WyobraZ sobie, 2e dzlecklem, ktore pragniesz adoptowai, Jeste5 tg u wieku niemouslqcgm Potem wyobra2 sobie, Le masz napisai do tego malutkdego dziecka list. Takie male dzieci oczywiScie nie umleja czytac, ale proszg, uwierz mi, napisa_ nie takiego listu Jest bardzo wa2ne. Nie pisz listu, JeZelinie chcesz naprawdg odryskai swoJegodrogocennego niemow_ lqcia - zakladamJednak, 2e chcesz, skoro kupileSlq ksia2ke. List nie musi byi dlugl, rnoLezawieraiJedn4lub dwie liniJkl. Powiedz swoJemu cudownemu, wewnqtrznemu niemowlqciu, 2eJe kochasz I cieszysz sig, ZeJestchlopcem (dzlewczyn_ k{.-Powiedz, izepragniesz go i 2e po6wiqcisz mu potrzebny na rozwoJ I dorastanie. ZapewniJ, Lewlesz, "ras czego od cicbie potrzebuJe, 2e mu to wszystko dasz oraz Lc rrczlmlsz co w twoJeJmocy, by wtdziei w nim drogocenn4, <.rrdown4 i jedynil w swoim rodzaju istotg. Gdy napiszt.sz ten llst, odczytal go glosno i powoli, zwracaj4c uwagc rra trcSi. Nie bgdzie w tyrn nlc zlego, JeLellpoczujesz srrrrrlck, a nawet rozplaczesz slq. Oto list, Jakl.frr napisalem:
OoNepvweNrE NIEMoWLECTA
l . tI
DrogtMalutkiJotviel Tak sie cles4, k sre urdzile{. KoctnmCIa tctrcq, bgS zau)sze bgtz.e mrtq Ctes4 si4, 2ejesteS chlopemtpragng Cipomagacw rozusojtt Chclalbgm Ct plcaznt, jak tnrdzn Je stes dlo. rrnie udny. KoctwrtCig Dtt2g Jofut List od twoJego weurngtrznego nlemowlgcla A tcraz, choi mo2e slg to wycla
Pown6roo Swrco WEwrun'rnzruEco DoMU
OoxelpywamE NrEMowLEcrA
w og6le clg nie pragpela, wcale nle muslala cl tego m6wli ty t tak o tym wtedzlaleS. OJctec m6gl nigdy nie wspomnlei o tym, 12,czuJe sle zawledzlony, 2r JesteS&iewczynk4,lecz ty I tak o tym wledztalaS. Przypusznalnie nlkt nlgdy nte powledzial ct, 2eJeste5nie chctany,leczQ towiedziolei. Ntektorym dzleclom rzeczywtscle m6wl ste, 2e sA nie chciane. PewneJ moJeJ pacJentce powiedztano, 2e matka omal nie umarla, rvydaJ4cJa na Swlat; lnneJ zn6w fiawiono, Le oJciec chclal, by matka usunela te cia2e. Styszalem te2 wtele lnnych, r6wnle okrutnych t niewlarygodnych stwierdzefi. Slowa maJ4 ogromn4 moc. Mile mog4 uczynlc rJzlenszczeSliwym. Ift5rtyka moZe sprawic, Le bedzlerny nlespokoJnt przez calyrtydzien. Klie ikamienie grynu'lwzq cl ko$ct" Iecz slotua rani4 o ulele glqblt'/. Wyllowlirrlirrrlc I sluchanie nowyr:h.
Podobasz ml etg tatl, Jnlrl Jcste6. Nlc opuszczC cle, chodby nle wlem co elg stalo. lboJe potrzcby eq nolml potrzebaml. PoSwlgcg caly ew6J czas, by zaspokold twoJe potrzcby. TaL bardzo sl? cleezg. lc Jcrtc6 chlopcem (dzlewczyntq). kagne el? o cleble troezczyd I Jcrtcm do tego przygotowaay. Lublg cle tarmlG, kqpa6, zmlenlrd plcluszkl I spgdzad z tobq czas. Na catym 6wleclc nie ma nlkogo trlloloJal ty. 869 elg ucleszyl, gdy ptzyszedle6 ne lvlet.
142
Wital na t5rm Swiecie, czekalem na cleblc. Cleszg sl9, le tuJeste6. Przygotowalem dla ciebie specJalny poL6J.
l.l r
MedytacJa nlenowlgcla wewngtr zn ego Na tq medytacJqmusisz poSwigcii cal4 {<xlz.lrrqlrz przerwy. Radzq trzymae pod rqk4 chusteczld do nos:r. t lslqd'i na wygoclnym krzeSle, nte krzy2uJ rak ani n6g. Dobrz.ebyloby powiedzfei zaufaneJ osobie, 2e zamlerzasz przystqplC do iwlczenla (JeSllnle obawiasz slq, 2e bedzie kpii z t(.go. co roblsz). MoLesz chciei skontaktowai sie znl4yt trkortczenlu medytacJt. PamiqtaJ,prosze, co powiedzlah.rn we wstgpte do teJ czqScl. Nie przystgpuJ do iwiczenla w rrnstqpuJ4cych okollcznoSclach: a a
a a
JeSltJesteSlub byleS psychicznie chory; JeSll Jeste6 nie leczon4 oflara frzyczrtt'Jlrrb scksualneJ napaScl, w tym tak2e gwaltu; JeSll zngcano sig nad tob4 emocJonrrllrle; JeSliJeste5w trakcie rekonwales<'t'ru'Jl1xrleczenlu oduykowym I nie uptyn4lJeszcze rok <xl zct'wanla z nalogiem; JeSli terapeuta nie wyrazll zgody rrl to iwlczrnie.
Je2eli masz religij ne zaslrzei.r.rrIa przeclw medytowanlu, wiedz, 2e w tym iwiczenhr nk lna nlczego, co obraZaloby Boga. Ponadto powinieneS rnlt.CSwladomoSd,Lekllkarazy dzlennie wchodzisz i urychodzlsz z transu. Nie proszg cig o nic, czego byS ju2 nie robil lub nie wiedzial, Jak robii. PamiqtaJ, 2e problem skrzJnvdzonegowewngtrznego dziecka
Pown6r po SwecoWewruernzNEco DoMU
Oortapvwar.neMruowr-Ecn
jest czgSciowo wSmildem slrontantczneJ regresJl w czasle. Podczas medltacJt, w kt6reJ r6wnte2 wyst4pi regresJaw c?,asie, przeJmujesz kontrole nad t5rm procesem. Pamiqtal teZ, 2ew kaLdeJ chwill moLesz przerwai iwiczenie, Je2ell poczuJesz siq przytloczony emocJamt. Skoro odczuJesz tak4 potrzebe, moilesz przerwai medytacje w polowie. Pierwsza czqsc medytacJi Jest taka sama i bedzte stosowana w przypadku wsrystldch faz rozwoJu. Nagral Ja na taSme, robl4c ptgtnastosekundowe przerwy pomtqdz.y poszczegolnymi zdanlaml - takjak zaznaczono w tek5cie.
skoiczyle3... Nauczyle6 elg trz5rmad barlerkl l6Leczka... I prtszczerGJq, gdy chclaled sig z powrotem poloiy6... Dokladnlc uticsz zatem, Jat mocno trzeba elg trz5rma6 I Jak rozlrr4nlaG uchuyt... Moteez ufa6 soble. wlerzy6, Le znald,zlqrytot czego cl potrzeba...
u.4
Usiqdi w spoLoJnym mleJscu I u3wiadom soblc, gdzie Jeete6... Umie66 sle w czasie I przestrzenl. CzqJeez, Jak plecy I uda dotykaJ4 krzesla... Czr{erz ubrenle na cieIc... Slyszysz doclcraJqcc do cleblo gloty... CzuJcez powletrze w pohoJu... W tcJ chwlll nlgdzlo nlc muslsz l6G, nlczego nlo murlr,t robld... Po prottuJottel tu I teraz... ZamLn{J ocrt. JolllJorzczo tego nlc zrobllcl... SkoncentruJ rl9 nr oddochu... CzuJcez.Jak powletrze wchodzl do pluc I urychodzl z nlch... Staral slg poczud powietrze w nozdrzach podczas wdechu I nrydechu... Jedll przaszkadzajq ciJakle6 my3ll, to nie azkodzl.Moileaz potraktowad Je Jat naplsy programu audycJt telewlzyJnych przesuwaJqce sig na ekrsnlc telewlzora. DostrzeL le I pozw6l lm przeptywaG... KontynuuJqc oddychanie, m(> besz za,chouto6 6wladorno66, Je6ll chcesz... Lub molesz do€jej odplgnqi,by m6c slg zrelaksowa6... Bedqc dzleckiem, nauczyleS slg zachowgutod iwtadomo6d lub pozwalad Jel odejsi:... Wlesz dokladnle, na lle mustsiJq zachoutod, a na lle mo2esz pozwolidJeJ odej#... Nauczyle6 etg doskonaleJ r6wnowagl w niemowlgctwle, ucz4c rl9 oddychanla... Nauczyle5 slg wdychad powletrze I zstrzymywaG oddech tat dlugo, by dotlenid wezystkie kom6rkl knrl... Nauczyle3 slg rozluinla6... odczuwaG wydychanle powietrza... Bgd4c niemowlgclem, nauczyle6 sig eeaC plerS matkl... Nauczyle6 sig ese6 butelkg... Odprg2ale6 tlg, czuJqe smak cleplego mlelr... Szybko nauczyle6 elg trzgmad butelkg... I odLledaG Jq, gdy
l,l "
Moteez teraz poczu6, Lc powlol,t rtety elg clgikie... Motecz pozwolld lm zaclenq6 rl9 mocno... Molesz mie6 uczuclc clg2aru w ezczgkach... ll/ remlonach I dtonlach... CzuJesz, *c nle moLeez rurzrG dto0ml... MroLesz czud clg2ar w nogach I atopach... Jelbyl nlc m6gl ruszad noganl... Lub mo2e by6 odwrotnle, Jrlby cale twoJe cialo fruwalo... Jakby dlonle I ramlonr byly lekkle Jak pi6rko... Naprawdg wiesz, co czujesz - clctkoSd lub lekkoit... CzuJesz to, co Jest dla ciebie whlclwo... Teraz moLeaz zaez46 przeLyma0 niekt6re z t*olch wspomnletr z &leclistwa... MoLesz przypomnled roblc pierweze dnl w szkole... ewolch naJlepszych przyJtcl6l z tego olresu... MoLesz vrspomnied milego nauczyclcla lub sqelada... Moiesz przypomnled soble dom, w Lt6rym mieszkalcS prz,ed.p6j6ciem do szkoly... Jaklego loloru byl ten dom?... A mo2e bylo to mieszhanlo?.,, Czy mleszkalel s mle6cle?... Na wsl?... Teraz wldrlu pokoJe w tym domu... Gdzie spgdzale6 naJwlgceJ czasu?... Czy miale6 wlasny pok6j?... Gdzie stal rt,6l Jrdalny?... Sp6Jrz, kto eledzl przy stole... Co czulbyl, rlodzqc przy stole?... Co czulby6, mieszkaj4c w tym domu?... To byt og6lny u stgp do medg tacj i, rl s; x'rlI rr1clla w szg stkich Jaz rozuojowgclt Teraz dla poszczt'r1r)lrrrlr'hetapdusstosuJe siq specyflczne, odrebne instruk<'1r.. €
E
A
I
o
Tlyobra2 soble lub przypomn[ dom, wkt6rym 2yla two.fa rodzlna, Ltedy ptzyszedle6 ne 6wlat... WyobraZ eobte pok6J, w Lt6rym spale6 po narodzeniu... Sp6jrz, Jakim ptgknym byle6 niemowlgciem... Posluchal swoJego gaworzenia, placzu, 6miechu... WyobraZ sobie, 2,e przyta-
DoMU Powndroo SwscoWwwE'rRzNEGo
Oorue;ovwaupNrcvowr-Ech
nalc Ja'... Jesteit tu Jato mqdry' lasz swoJc mlluttlc, tagodny tzarodzleJ... Przygtedasz ele soble samemu Jako Kt6iJest tu !eeznze?... TrroJa mama?"' ntlmowleclu... czuJesz, rodzqc slQ w tym domu I q tcJ Co Tw6J tata?... uryobrari soblc, ic Jeste6 ow5rm bezTcraz ro&lnlc?... Lt6ry wldzl t9 czlowleklem, malutklm cennlrm "P?gtto... ?nbacz eleblc Jato doroslego. .. Ultzyt eleblc Jato czatodzlela lub po prostu sleblc... OdczuJ obecno6G kogo3,kt6 cle Loc-ha. Teraz wyobra:Z soble, 2e 6w dorosly polnost clg I blerzc w ra,mlona. PosluchaJ, Jat czulc szepce cl nastgPuJqce aflrmacJe:
domu... To mdef,stwoJest upragnlonc, Lochanc lnigdg Jun ntc bedztc samotne.. Opu66 ten pot6J, ten dom, a odchodzqc, obeJrzyJ elg za sieblc... Przcchadzal elg d.olej$cleLlq urpomnle6... PowgdruJ wetecz do lat szkoly podetawowcJ... WeJdn w olrer dorastnnla... WeJdi wc wspomnlenla sczesneJ doJrzdolcl... Teraz weJdi tam, gd,zle Jcrtcti obe;qrle... Poczqf pdcc u n69... Ponrsz nlm1... Zr6b glgbolt wdech I poczqf cnGrgle w plerslach... WydychqJ gfiol3oo powietrzc... PoczqJ cncrglg w remlonach I pdcach... Ponrszal palcaml rtl...Pocrqf cnerglg w barlrch, ezyl I szczgkach... Wyclglnlf rrmlona... poczqf rwoJq twarz I pourr66 do bycla tu I tcru... Poc/r66 do zu4TLleJSwladomo6cl naJawie... Otw6rr ocsy.
1,46
Wttal na $rm Swlecle, czekalem na cleble' Clesz€ slg, 2e tuJeete6. Przygotowalem lpecJalnle dh cleblc pok6J' Podobur ml rlg trll. JeLl Jcetc6. Nlc opurzczg clg. bez wzglgdu na wszystko' TVoJo potrzeby sq molml potrzebaml. Po6wlgca caly ew6J czas, by zaspokolG twoJe PotrzebY. bardzo slg cleszg, 2e Jeste6 chlopcem (dziewcz;rnk4). kagng cl9 o clebie ttoszczy6 I Jestem do tego przygotowany. Lublo cle Larnl6, kqpa6, zmlenlaG pleluszkl I rpg&aG z tobq czas. Na catym lwleclc nle ma nikogo taklego Jak ty. 869sl9 ucleezyl, ldy gtzyszedleS na 6wlat.
Tat
SluchaJqc allrmecJl, czqf to, co cbcesz czu6... Tetaz nlech tw6J dorosty poloLy clg z powrotem do l6Leczka... Sluchql Jego zapewnlefi, 2e nl$dy clg nle opu6ct... 2e teraz zavuize lulbedzle przy toble"' Ponownie stai sig doroetym... Sp6Jrz na swoJe drogoccnne' nlemowlgce J4"... U6wladom sobie, 2e wlaSnle Je dzyskala6... PoczuJ, 2e usra.casz do stsego u,€uJnetrtnego
l,l'i
I'osk.d2 chwilg i zastanow siq nad swlnrrl rkrznanlaml. Cz.rr.fto. co czuJesz.Zwr6i uwage na aflrmacJq, kt/rrn sprawila n:r toble najwigksze wra2enle. Zastanow slq rrnd JeJ tres<'lil I postaral siq poczui JeJ wzmacniaJ4ce znirr.z,enle. Je2t.ll rcagujesz gniewem, to swobodnie sig gniewaJ. Mo2e mySllsz na prryklad: ,To glupota, to JakaS gra, nlkt naprawdr; nlgcly mnle nie chciall'. Gniewal sig. Nle wtlruJ slq wykrzyczeCawoj gniewlWalw Sclaneglo-a lutr lrl(it{.lq.Je6ll masz na to ochotq. Na koniec, Je2eli chcesz. zrrrrlrlrrJawoJe mySll I wra2enla. Porozmawial z malhonklt.rrr. rlx)nrorem lub przyJar'lelem,JeSlt czuJesztak4 potrzcl4. MlcJ 6wladomoSc, 2e Jako doJrzaly, dorosty czlowiek rnrrslxr.zaoplekowai slq swolm matym, niemowlgcym Ja'. Nlektorzy maJa trudnoScl z uJrzenienrolrrrr/rw, o kt6rych mowl4 tnstrukcje. Wszyscy postrzegirrrry. let.z nle ka2dy potrafl prrywolai obraz. Kaidy frvorzy rrurpq rzecryMstoSci, posluguJ4c slq wlasn5rml metodanrl. .lcsll JesteSwzrokowcem, m6wisz zapewne w ten spos
148
I
1
li
DoMU Pown6rpo Swuco WEwNETRzNEGo
Nielriedy lu&le nie potrafl4 uJrzec, ustyszec uy pwr:,( swoJegoskrzywdzonego &iecka wewnqtrznego. Shvierdzilem, ize dzleje sie tak dlatego, ?n poduas curiczen oni sA &ieimi' S4 swoim skrzywdzonym dziecklem. JeSll dzieJesle tak z toba, wroi do poczatku i powtorz medytacJg, widz4c i stysz4c swoJe dorosle Ja", pmekantJ4ce ci affrmacJe pelne miloSct. Ntektorry czr\a,2e JeSll sprowadz4 dziecko do domu, stanie sie ono dla nich nowym cigZarem. Takie odczucle oznacza, 2e JuL JesteS przecl4ircny odpowiedzialnoSci4. PamigtaJ, irc utrzymanie kontaktu zwewnQtrznym dzieckiem zaJmuje tylko kilka minut dziennie. Nie musisz go karmii' ubierai czy nianczyi. Kochanie i opiekowanie sig wewnQtrznym dzleckiem to poSwigcanie czasu sobie - a tego prawdopodobnie dotychczas nie robileS. nleCzasem ludzie odczuwaja gniew hrb wstrr"t, wl
ool,l;ovwnNrE
NTEMOWLECIA
| 1,,
Dol4cz aflrmacJe wyzwalaJ4ce najwiqksze emocJe- wlaS nie tych powlnieneS sluchai naJczgScieJ.ldz do parku, popatrz na trawg, lcwiaty, ptaki, drzevra i zwierzgta. To wszystko naleLy do wszechswiata. Stanowi nieodl4czn4 czgSi stworzenla. T! tak2e masz tu swoJe mleJsce. Masz prawo byi tutaJ, tak samo Jtrk ptakt, pszczoly, drzewa I kwtirty. Nale2yszdo teJ Zleml. Witttfl Praca z partnerem Dolrrze bytoby, gdybyS chcial w1'korrywire firiczenia z partrrerem.JesteSciesobie nawzaJt:rrrpotrzr.lrnlw sposob szczclt('tlny.Ponlewa2 wewnqtrzne dzicc k o r.l rl r. wledz let, Le nie zirrrrlcrzasz nagle go opuScii, music.k.zolrow,l:1zai slg, 2e podt'zirs pracy zawsze bedziecie razem. Nk. rrr.r potrzeby podr'lrrrowantaJakich5specJalnychdzialari, ir lu./ n,r pewno nie llowlnnlScie poddawai sig wzajemneJtr:r;rpl r /f wpZrtrywirt' slg w slebie. Macie sluZyi sobie swoJ:1ol rr.rtroricl4. Jedcrr z was wypowiada afirmacje. Radzg trzyrrr;rc rlg tekstrr, ktrily podalem. Podczasjednego z moich osr.rtrrlch warsz.tirtowpewna kobieta dala sie ponieSi emoclorrrI pruekazirli r .fr.<| rremu z mgLczyzn nastgpuj ac4 afintrrrr.Iq-: -WltaJ na swlcclt'. Tak bardzo cig poZ4dam. ChcE sk. z tolxl ko'l'o chat:'. nie takire slowa niemowlg pragnl(. rlysr.cC od opit:kuJactJ slg nim osobyl Kiedy Jeden z \r'.rr rlkonctry iwiczenie, zarrrlenciesig rolami. Warto, bySclepodczas pracy i przekazyr'",.rnt.r rolllc :rflrmacJl, dotykall t tulili partnera. Szczeg
150
Pown6rpO
SWEGOWEWNETRZNEGODOMU
tyrr,, i:ew5rpowtadasz allrmacJe na glos, obeJmuJac I pr4;tulaJac partnera zgodnie z Jego iryczenlamL Gdy skonczycle' zamlencle sie rolami. Praca w gnrple Podczas prowadznnych prz'eze mnle warsztattm' wigkszoSd iwiczerl odbywa sl€ w grupach. Uwa2am, in praca w grupte Jest naJlepsza forma terapit. Pod koniec zaJqi m6wie uczestnlkom, 2e stali stq dla siebie wzaJemnie pierwotnym 2r6dlem wsparcla. Pragnq im uSwiadomli, Jak wlele moga sami dokonai. Staram siq Jednak poclczas procesu prrywotywanla wewnQtrznego &lecka miei w pobll2u lidlku wyszkolonych terapeutow. Mog4 byi ponr<x'trl, gdyby ktoS poczul stg przytloczony emocjami. Mo2e siq t i rk zdarzyc' Jeill u daneJ osoby zn6w poJawi sig toksyczny wstyd lub spl4tane emocJe. PowoduJa one o wlt'lc sllttlt'lsr.<' tabutzenia ni2 emocJenatttritlttt',lxrtl ktotyclt wplywrttt ttlkt nie czuJesig prrytl<x'zorty. Aoto ktlka tttolt'ltsttgcslll.sklrtnwttttyt'hdo: o terapeut6w pragn4cyclt prowir(l/lc {ntpy metoda odnaJdywania dziecka wewnqtrzt lt'go ; o uczestnlk6w grup Al-Anon, doroslvl I t
OpNreIpYwaMENrEMowLEcrA
lll
cznyml przykladamt uJemnego wptywu skrzywdzonego dzlecka wewngtrznego na wasze irycle. potem ldZcie razem na kawg. Podczas nastgpnego spotkanta ntech kahdy pnzez dzleslei mlnut opowlada o swoJeJrodzlnie t dzteciristwle (ktoS powlnten nrlerzyti r.z.as).Tfzecle spotkanie powlnno byi bardzleJ spor rta I rk.zne. PamlqtaJcle Jednak o llmlcie dzieslqclu nrlrrrrl rllir krr}degouczesbeika. .Je6llchcecte, spotkanle mo2.r.trwirr'
752
PowR6Tpo SwEco WswNErRZNEcoDoMU
i umo2liwii tnnym dczuwanie ucztti. Tadanle czlonkow grupy polega na tym, by byi zwierciadlem i udzielai sobie nawzajem odzewu. Wyrai,'a sig to w takich stwierdzeniach: ,Widze, Le dr{cl usta, a w twoim placzu czuJqsmutek" lub: .Czulem gntew (lek, smutek), ktedy opowiadaleS o swoim dziecirishvie". Czlonek grupy nlc powtnien nigdg uprawiac terapii, dawai rad czy.ustanvlai" lnnych uczestnik6w. Macle pelnii rolg kamery, ktora ocltwarza to, co zostalo z.areJestrowane. Analizowanie, dyskutowanie i udzielanle rad sprawia, 2e wszystko pozostaJe w sferze intelektu, poza zasiqgiem uczui. Dyskrrtujac i dajac rady' wyrywasz te druga osobg z obszaruJeJ uczui. Wiele dorostych dzieciJest przekonanych, zr nabieraJ4znaczenia,przJdmujac na siebie rolq opi<'krrrur.MrlqgoruoustawiaJ4 innych i pomagaja im. Czq'sttttozlrtitszi{4ich emocJe stron/ lub: stwierdz.eniamityprr: -Slxilrz tt:t lrr .r l.r'.rrk'lsir.r:J pytania r rr\lx't" rv kiz zadaJac rrr,rsz slr.', ,,Zrslrrrrirwlrrv l,rkl
I
j
z . : t w k ' r ' i r l ; 1 .r '' lrt'r \ r ' o. . r l l . t z, r ' 1 ' , , n ' r l r t . / \k l . r r l : " , I a k m y S l i s z , d l a c z e g ( )l w ( ) l o l c l c r ' p l l ' , ' / t t l t t r t t t t l r t , ' l . t t t l :tty l l r r : " J a k s i q t e r a z ltrl;: ..Jirkil t r',rkr lc rr \ rr, ,l'rlrt to w lrlble?'czy: .Gdyby czuJesz'?" twoJ smutek mogl nxiwk', t o lry \\,w( /rtt{ lxrwledziaf/'. Takie pytania zachecaja do wyrir2r'nl.r rntrx ll PamigtaJcie - to Jest praca I ti t t I I x rIr' t t t 1rlt't'wot nym. Czqsto staramy siE tlumii c4fieS emotJt', lro trlr tttozt'trty dad ujScia wlasnym. JeLell na przyklad ty zirt zl r r'r'.2 1,l.rkttc, moZe to dotknac mojego smutku, ktory nic zrr.rlrlrrlr' rrlScla. Jedli zdolam ciq potustrzAmai, nie muszg <xlt tutt'ttt1 tulasrlego cierpienia. Lt:cz rnoJa pozorna pomoc w lt;ttttowitttlrt twoich ernocJi nrb.lt:.sl dla ciebie Zadnq pomacr4! W t z.tx'zywlstoSci wyvoluJe $lko zmleszarie 7 zlo6i, ktore llraw
OouelovweME NIEMowLECTA
15l
czall uczui, I uznawaniu tych uczui wowczas, gdy siq u nich poJawiaJa.MoLnatowyrazlc nastqpuj4co: "Widzq cie, slyszq. I cenlg tal,cim,JakiJesteS.AkccptuJE t szanuJeMoja rzeczywlstoSi". Jc2cll wychowaleS sie w roclzlnte clysfrrnkcyJneJ, w ktoreJ panowirlouczucie wstydu, tr-rrrlrrolt.st lxrrna$ai lnnym tak, Jak to oplsalem. ?aden czlowtt.k;rrrl 2:rrlrrilgrupa nie zrobi tego w spos6b doskonaly. Je2cll trr,rszsu'l;r(lomoSi,2e sam potrzclrrrJeszpomocy, to przyzrvrl po prostu, ize twoja wyyrou,k.dZ dotyczy ciebie,a nie k()A():.tnnr.(o. ,lcsll twoJegopartnera lub lnnego r'zhrrrk.r{rllpy zaczynir|;qrr;rllrawdgprzytlaczac emocJe,1Irzr.ru,||r,lrCwlczenie. Popror Ao,by spoJrzalci w oczy i odpowlr.rlzt.rl rrn krotkie, rr,crr.twc pytanie w rodzaju: kolorrr lr.st moJa "Jakieg
154
PowROrDo SwEGoWrwNgrnamco DoMu
narodzln w swoJeJrodzinie. I{abdy te?bedzle mlal zakotwiczone to uczucle przez zl4ezente kciuka z innym palcem. Kotwiczcnie to pewnego rodzaJu zmyslowe poJgciezui4z.ane z kurldem w broni palneJ, a pol4czone z doSwiadczeniem z przeszloSci. Dobrym przykladem kotwiczenia s4 piosenkJ, kt6re pr4;woluJ4 wspomnienia JakichS przesztych wydarzen. SluchaJ4c tch, prrypomlnamysobie dawno nlewidzianego przyJaciela lub sympatiq czy lato, kiedy mleliSmy 15 lat. Wyrazy I grymasy twarzy s4 takZe kotwlcami. JeSli oJciec przed udztelentem ct reprymendy marsz.czylw charakterystyczny sposob brwi, ka2dy, kto po
OoNepvwlNrE NrEMowLEcrA
t',
Kai,.
,l.rk.r irflrmacJe wybraleS dla osoby w Srodkrri, ( ,,,r kl<.ro_ w.rlcs slg przy tymJakims wzorcem? Czy zartwrr4 lr.i, 2e l,rk.1s aflrmacjg powtorzyleS kilka razy? Afir rrr;rr1,r,frrk4 r r ' \ , l r k . r a s zd l a k o g o S , J e s t c z g s t o t q , k t 6 r . : r , r r l , r s r r k . l - r y I)r , rAnlesz ustyszei. . ('/.y f i r k a S a f i r m a c j a w y z w a l a w t o b i c r r ; r t v rl r r r r l . r s t o w y l r r z . y p l y w e n e r g i i , g n i e w u , s m u t k u h r l r l , - l . r r, \ \ , k . l t , k o _ lrlt't rrir prqyklad szlocha, styszqc slou,;r ..( tr.rrr..slr..,2r: I t ' s t t ' s d z i e w c z l m k 4 " . N i e k t o r z y p l a r . z : 1 .r i r1 1 . , . 1 1 , 1 7.,,11.) 1 y swlq:<'q: ci tyle czasu, ile potrzebujt'sz' ./rr r ur r lr. rrwa$e r rir rraltlgcle. Napigcie, c4rli intens.\,,\\. r r'.,( r.rrro<Jl, obJa_ w l i r s l q t a m , g d z i e z a b l o k o w a n ? j r , s t r . r r , . r 1 g lt.:r n o c J o n a l _ 'fo n:r. silne napigcie, wywolanc l,t /1./ rrlir.rnacJg,moZe lryr: Itlrm4 wsparcia, Jakiego w Zvr lrr potrzebujesz naj_ bi r rclzicJ. . Zwr
155
DoMU Powndr po SwEcoWEwrvErRzNEGo
rodzaJu wspomagania, potzebn5rm twoJemuwevrngtrznemu dzlecku, ma lstotne znae.enrTedla oplekl, Jak4 go otoczysz. TaJeclagrupo\pe kof,cza ste z chwila, gdy kaZdy ztucznstntk6w podztell slg swolm doSwladczeniemz innymt.
Rozdzlal 6
ODNA"'D]roTATiIIEMAI,EGO DZ;TE,CIIA h, w szg stko, a pstrokate, cfuaala nlech Wzb funufu, nlebo wtelobartuneJak taciote ciel+: Tagnbtetg pstrqg6w, rc2emnalcraptoneus cekl; ?a, sltzgdta zleb; 2.ar szkartottg rozhtpanych lasztataw: TAzlemie usdzlailcactuu: kausolkach- za ugAela zleleu nar4dzlo l rryq1 I zarzemlosb tusz.elkte,Jego osobllwe, tPr3tctr?tr.I co nadtnierne, Wsry stlciem+ plerzrchltugm pstgm t Rnenm (letoLwle, Jak to sia dzQie?). GBnenoN4Altt.lilHopKns' Kto slqado. slq naynbactu nte mob gtal, aktolercczg, nle motc chdzii. PRzrg.owIEcHIttstgp
.
.
Oerard Manley Hopklns, AdChouemdoLarlArr'p._przntoiryl Baranczak, nyd. ZNAK, Krak6w 1993.
Stanlslaw
158
OoN4ovwnmE MAr.EGoDzrEcKA
DOMU PowRoT Do SWEGOWSWNNTRZNEGO
INIEDZIECKO
()zy masz klopoty z ustalenlem, czego chcesz?
[ln) li/Slll rM{zrPRZIfl
Ozy obawiasz slg poznawanla nowych rnleJsc? ozy obawlasz slg nowych
NI0K: 9-18l{fiSiqLr 0AL4P07tAt1!AllI'l)
Cry bardzo boisz sie porzucenia'/ Cry w trudnych sytuacJach potrzebuJesz kogoS, kto powied zlall>y p""tapffi "l,J* CryjeSll ktoS sugeruJe cl coS, czujesz, 2e powlnleneS post4pii zgodnle z t4 sugesti4?
;lL\I t 1ftlvlTLSI[{'\'. rl'.1/ | t tlttIIrtlt/| \l I t | .l 1"",ul\ \ lt5lil)| ll['Am[.NI[ t\rl\ii\/\r t\ [rrl\trrtrll
Cry co5 przeszkadz.a cl w doSwladczanlu JakiegoS przeirycla? Czy na przyklad bedac na wycieczce I podziwiajac wspaniale widoki, marhrlsz sie, 2e autokar odJedzie bez clebte?
rll \ /l/,: \ll,\ ll1)l.l
PRfiCI%IEil& ]lIl.|)/'li I IUlill,;\Utf]DmY HYCHICZ{IE, ZtrtWN INDEKS PODF.'RZET{ Wypelnij ponli.sz4 ankietg, odpowiadaJac .tak" lub .nie". Po przc<'tytaniu pytania odczekaj chwilE i zastan6w sig, co czul<'sl.. Je|ell .tak' wywoluJe silnieJsz4 reakcJq emocjonalniq - odpowiedz hvierdz4co; JeSlt Jest odwrotnie - odpowltdz przeczaco. Ka2de .tak" sugeruJe, 2e twoJe cudowne dziecko wewngtrzne zostalo skrzywdzone. S4 r6Lne stbpnte skrzywdzenia. ZnaJdujesz sk; gtlzleS na skali miedzy I a 1O0. Im wigceJ udziellsz odpowledzi twierdz4cych, tym bardziej zostalo skrzvwtlzotrc twoje male dziecko wewnetrzne.
Czy trudno cl zachowywai sie spontanlcznle? Czy czulby6 zaklopotanie, gdybyS z radoSci rrrlrrl zaSplewai prued grup4 ludzi? lO. Czy czgsto popadasz w konflikty z lud2ml posiadal acymi auto ry t c t? ll.
Czy czqsto ruirywaszsl6wzwliy.anych z defekacJa i oddawaniem nl(rczu - na przyklad dupa, g6wno, srac'?
l5't
150
Pown6rnO
DOMU SWEGOWSWNETRZ\TEGO
OorueyovweNrEMAr.EGoDzEcKA
TAK
NIE
12. Czy masz obsesJgna Punkcle poSladk6w mgircryzn I koblet? CzY czgScieJmy6ltsz o seksle analnym nl2 lnnym?
!
tr
13. Cry czesto zanzucacl stq sk4pstwo w wydawanlu ptenigdry, okazYwaniu ' mlloSci, wyraZanlu emocJl?
n
tr
14. Cry masz obsesJqna punkcle porz4dku i czystoscl?
!
D
15. Cry obawlasz sig gniewu innych? Czy rownieZ swoJego?
tr
T
16. Czy robisz wszystko, by trniknili korrlllkl rr'/
n
tr
1 7 . C t y t t t r i w l , l t ' k t r t t t t t- st t l r " , t t t : t s z po(rzu('k' wlt tvi'
tr
n
18. Czy unikasz Ittowk'tt[.twptost .nle', ale czgsto na rt-rZttcpostcttttlt: i pokrgtne sposoby stittirsz slq nle zrobii tego, co obiecalcs'/
n
tr
19. Cry zdarza ci sie, 2e wpadasz w szal I traclsz wszelka kontrole nad sob4?
I
tr
20. Czy czgstoJeste(zbyt krytyczny wobcc lnnych?
tr
!
21. Czy w bezpoSrednich kontaktach zluclirnl JesteSmity, a zalcla plecami plotkrrJesz o nich i krytykuJesz ich?
n
!
22. Czy kledy osl4gasz sukces, trudno cl Jest cieszyi sig z niego lub uwierzyi w wartoSi swoich dokonan?
tr
!
SUMA ODPOWIEDZI TWIERD ZACY CHZ
,
a
Itrl
Powyi.sze pytanla dotyca okresu wczesnodziecigcego. $rtania l-9 dotycz4 wieku od 9 do 18 miesigcy. Jest to p ierwszrr czgSefazy wczesnodzle c i qccl, okres raczkowania, dotykania, probowania i w ogole cir.kawoscl oraz chgci badanla otaczaJ4cegoSwiata. Srl irrrla lO-22 obeJmuJ4wiek rx I I ft rrrtr.slqcydo S lat. Jest to ftrtir separacji" inaczeJ cx)c:lvxlzt'trlrt..lr.st to tak2e etap przc<'|wziile2no6cl,charakteryzu.li1r.1's k- 1rowstanlem uiqzi" przt'cirttstawngcluDziecko mowi wr,u,rz;rs: .nle, Ja sam", .ni<: r'l rcq', .nie zrobig','zwlaszcza od 1rowl.rrl.rIi 1<:na proSby roclzlr'
't62
DoMU Powrdr no swEGOwnwNn'rnzrsEco
miesnl w kategorlach Wwstrzgmgwanin I rozluinianla' odruKahdy z nas must ste naucryi rirwnowa2enta tych naturalch6w. Nauka chodzenla, Jedzenta, kontrolowanla ptywanla nyctt potrreb ftzJologfc"nyctt, zabary, huStania' pomlqdzy t bteganta wymagi zachowanla r6wnowagt tego' stq luczy I rozluZnianlem. Dzlecko *"trf-y*ani"m przeJarororrj":i" slle mtqsnl 1 sile uolL WlaSctwa sile woli izJofogicl*r" *Oiotos, gdy potrafl potustrzgmatpotrzebq sie nA w wyrnagaj4cych tego sytuacJach oraz rozlu:2ntai nocnik)' w stosownlrm momenctJ(gdy mama sadzaJena Powstrzymywan le I rozlu2nianie wymaga takle rownowagi emocjo;ahe1. Naturalny impuls pcha dziecko do bycia Iofa, dt robie-nia wsrystkiego po swoJemu' Pocz4tkowo dzieci nle posladaJ4 emocJonalneJ rorvnowagl' Cechuje Je pea w nirunku samodzielnoSct' Nte sprawdzily fo"oa.,y ('o moga, a czego nte moga robii' Na tym etapig j.t.r'r.", 'przeJawtrrJa skliinnosc do absohrtyzmrt I nro$4 zachowywai rrtutt,.lyt t,ttotzy'. .It'sll ttlc d
OoruepywauEMAr.EGo DzrscKA
163
nauczyi slg, ?;e nqq gntewai stg na ffurme t tatp, a rama t tata nadnl Wq truac png nlctt Tfzeba Je nauczyi, Jak rozultqzywa(, konflikty, i u6wtadomtc, Le nle mog4 mlei wszystktego, czego by sobte ryc:tyty.Musz4 naucryi sle, 2e .nie" zawsze ma nastgpstwa I nle m<12,e byd rozmaicle lnterpretowane. LekcJt tych naleiry u&lcllC w olcresle wczesnodziectgrym, ldedy rozwtJa sle uczuclt wstydu I zrv4tplenta. TArowy wstydJest po prostu emocJil wyntkaJ4c4 z qranlcz-er1.Pozutala nam byi niedoskonalynrl lstotaml ludzktmt. Nie muslmy slq takbardzowstydzti - tylko tyle, bywledzlei, 2e nieJesteSmy Bogiem. Nietzsche napls;rl: W.s(r1dor,lvantio. ducha- W4tpliwosc powstr4;muJe nas od skirkunla z drugiego piqtra|.l
1,&
DoMU Powndroo SwscoWrwNErRzruEc'o
StaloSc obiektu pozwala nam postrzegai Swiat Jako zJawisko niedaskonale. JeSli dziecko ma SwiadomoSf, ize ci' sami ro&ice czasem sprawtaJa mu prz5femnoSc' a czasem muJa odbieraJa, toJednak pozostaJa onl niezmiennl nawet zarowno dobrzy' JeSliz dziecigcego punktu widzenla bywaJa jak r Zli. Dziecko powlnno sie tak2e nauczyi, Le ono.tez miewa r62ne nastroJe. CzasemJest szczqsliwe, kiedy tndzieJ - smutne. SzczQsliweczy smutne - nadalJest t4 sama osob4' DoroSli z zespnlem dziecka wewnqtrznego, ktore nte zdolalo naucryi sig teJ lekcJl, maJ4 sklonnoSi do nieustqpltwoSci i absolutyzmu. Ich sposob my6lenia przebiegawedlugwzorca: ,wszystko albo nic". W mlargJak dzieci uzyskuJ4 odrebnoSi, zaczynaJaustalag swolc g.anice. Wiedza o tym, co moJe' a co twoJe,Jest podst:rwr1tworzenla dobrych miry,kow miqdzyludzkich' Wokresk' wr'/r'sntxlz,leclgcymczqsto m6wiliscie: .To moje". Dzieki co naleZalodo was, a co do inneJosoby' tt:rrrrrlxrzrrirwirll(<'le. ZABURZENIA ROZWG'OWE W teJfazlc ttir.lwirltrk'lsze lcst, lly rodziceposiadali zdrowe grattic". Istotnc lt:st tr'/., lrv rxlzttitt'z:rllslQ ntezlomn4 sil4 slwlctrlzlk'ttt - sllil ego' ktora woli. Jest ona -Jak w<'z.t'sttk'l dostarcza twor4lwa do butlttwy solltlttvclt grlrttl<"Ponadto pozwala kontrolowac emocJe tak, lry wytitlittte byly we wla6ciwym czasie I mleJscu (ktedy, nit przvklirtl, ktoS poloZy walizke na twoim kapeluszu) lub tlutttlotlt' w sl
OoNa;ovwarurEMAr,EGoDzrEcKA
165
nadmiernle przystosowanym. MoJe wlasne cudowne dzlecko ukrylo sig. Kiedy probowalem wyrai:ac lnne <.r.<'hymoJeJosobowoScl: gniew, chaot5rcznoSi, chgi gloSnt:go oka4nvanla radoSci zawstydzano mnle. Przyzutycur.l:rnk.rrrrrledo nocnika mustalo byi koszmaremlPrzezcak. lirl;r, lrlil<.dotoalety, umieralem ze strachu I mialem wrer2t.lrlr.,ir. wszyscy mnte podsluchuJa. Jako dziecko prosllern po kok.t wszystklch czlonkow rodztny, by nle wchodzill do toak.tv, krr.rly tamJestem, a bqdac w Srodku, zamykalem drzwl rr;r klrrr.z, Tfudno to r:^az.rracnormalnym, naturalnym za(_. I l()w. I rI lr.rrr. W lazlence zawsze odkrqcalem kran, 2eby nikt nit' slyszrrl, lrrk sluslam. Gdy oddawalem stolec, naJchgtnieJwyr r;rl.qlI11'rrrorklestrg detal Sadzilem,2e moje cialoJest zle, aco naJrrtnlr.llr.stlrnrclne. Moja religia interpretowala ludzkle irycle.lirko p.rrkrl lez. Nale2y cierpiei w oczekiwaniu na Smieri. Ona zits l)r tvl
L)OMU PowRoTDO SWTCOWTWruETRZNEGO
OpNlJoywaNrE MAr.EGo DzTECKA
WYWIAI) T4romad2cie wiedzq o okresle w<:zesnodzieciqcym,poslugujac siq nastqpuJqcyml pytanlalttl :
ulegty stlumieniu. Skup sig te2 n:r braku dyscypliny w twr'r,y.ldzle cl do glowy. Jest takie terapeuty<'zrrr.lrowledzt:rrir': Nte poni.esieszporor2ki, znajqc szczerltthl. S,rczcgril Jcst lrliT.szyrzeczywistemu doSwiadczenitr. ir z.rtr.rrrlll12szy lw<{emu odczuciu. Nie wywtze na tolrlr. wlr..h$z(.go wrrt2.cttla,gdy cl powietn, 2e pewna kollict;r opowlir
168
1. Kto byl z tob4, $dy miales tlwa-trzy lata? Gdzie byl ojciec? Czy czqsto bawil slq' t tobq? Czy poSwigcal ci czas? Czy matka i oJciecpoz.ostawali w zwiazku malZenskim? Gdzie byla matki{i ('t.v byla cierpliwa? Cry poSwiqcala ci czas? Czy kton's z' rodzicow (lub oboJe)bylo nalogowcem? 2. Wjaki sposobmatka i olr t.r rtt'zvlicig dyscypliny?Je2eli ftrycznle - opisz szczctlil,nt'o. l
DZTELENIE SE
Z PRTrJACTELEM
WSPOMNIENIAMI
z wczDsNEGoDzlEcnvsrwa TakJak poprzednio, bardzo wa2neJest, abyS podzielil sig historla swoJegowczesnego dzicclnstwa ze wspieraJacAcie, iryczlivr4 osob4. NaleZy zwrocii przy tym uwage na fakt, 2e
t70
Pown6r oo SwEGoWrwNtrnzruEcoDoMU
zachowanie straszngch dusulatk6tuJestJak naJbardzleJnormalne. W dziewl4tym miesi4cu irycla dzlecko z.aczymaraczkowai t badai otoczenie. Woslemnastym miesi4cu?acrlma m6wii .nie" i mlewa napady zlcgo humoru, JeSli coS dzteJe siq nie po Jego woll. Zachowanle dwulatka nle nra nlc wspolnego z byciem ztgmlub dobrymdzieckiem. A na pewno nie ma nic wsp6lnego z cz;rmS tak mitycznyrn, Jrrk grz.echpierusorodny. Podobnie Jak lnne dziecl, tak2t' rrrnle uczono, Le przyszedlem na Swiat z piqtnem grzeclnr pk'rwszych rodzicow, Adama i Ewy, 2e mam zle, egotstyczrresklonnoSci, a dyscyplina i karanie slu24 moJenrrrrkrlrru (t:hocia2w dziecinshrie nte dostawalem zb5rtczqstol;rrrl;rf. Prz5rgladajacsiq rrrirk'rrrrrlrirwlqcemu sie dziecku, musielibyScie bardzo wylr,'lyt wyolrrrdnlg, by stwierdzii, 2e Jest zle lub Le ma grz.cs/.nt'rkkrrrrrosr:l. Ten, kto pragnieJe bii, karai lub pozbirw|;rt r zr.gokolwlt:k,samJest skr4lwdzon5rm dzieckiem. I.krrlzk'r' I x,\t q.prI f'l tirk, poniewaZtkwiace w nich skrzlrw
OoNeloywer.nEMALEGoDzrcx,l
171
dziekl ktorym moLesz nauczyi swoJe skrrywdzone dzleckcr wewn gtrzne pewneJ dyscypllny. Bedzlesz muslal clg2ko pracowai, by rozwln4i w soble sumlcnle. Opowladanle osoble wspleraJa<'eJo krrywdzle, kt6ra ciq spotkala, zmnleJsza toksyczny wstycl. Jak zapewne pamietasz, to on tvrorzyrizolacJc I skl:urla do milczenia. Im bardzleJ dzlecko Jest zawstydzanr'. iyrrr mocnieJ czuJe, irc nie mo2e bgt zale2ne od kogokolwlck. Pontewa2 Jego potrzebg ntgdy nie zostaJa zaspokr{orre, n wstydzl sig tym bardzteJ, lm te potrzeby s4 wleksz(', rrro2e odczuwai, 2e proszac o wysluchanle, sprawla lnnyrn hkrpot. Prawda Jest taka, 2emasz wsz.etkie prawopozwollr' lluryrn kochai ciq i wspomagai. PamlqtaJ, 2e czynlsz to dla swoj('go
co czuJvsz? JeSll masz zdJecie z okresu wczesnego dzlcr'lrirtwa, odnaJdZ Je. SpoJrz, Jakt byleS maly i nlewlrtny. l\rtem spgdZJaklS czas z dzieckiem w tym samym wlckrr, Skon'l'o, 2e centruJ slq na prawidlowoSciach teJ fazy rozwolrt. mialeS wowczas tyle energii i tak bardz
1,72
Pown6roo SwEGoWewNETRzNeco Douu
DrqiMatgJotuiel Wiem, ?c jesteS bardz.o samotrtg. Wtern" 2e nigdg nte udnto Cf srg bg0 sobq Boisz s@ gnieuat, bo mgfiLisz, 2c istnieje straszng qten" zwang plekielngna kt6ry spattCtg, Jeilt wpafutlesz us gnlew. Nte mo2esz bgt smuhry lub dczuw oi lektt" b bAfbg 6 uznang za mazg qj a- N ikt naprawdg nle zrtatego cud.ousnegochbpaka" jakimJesteS, tnle wIe, co naprawdg czt$esz. Przgbgwam z przyszlo$cl.I uslem lepiej niZ ktokolwiek btng, przcz co przes?cdleSl Krcham Cte i pragng, bgS zaw sze bgl ?E ffrnq. Poztuolq Ci bg t takim j akim naprawd.q JesteS. Nanrcq Ci4 r6wnowagt t pozlolg Ci wsctekai sig, smtrcii, bae lcbszg6. hstan6w siq,pros4, c4 pozwotisz mibge zawsze zTobq. Kocham Duig Jofut Po naplsanhr tych skiw p
OoNaJoyw.qNrEMALEGoDzrEcKA
173
AFIRMAG'E Ponownle z:,,pras?:rmcigw przeszlo6i, aby6 odnalazl swoJe male dzlecko wewngtrzne I przekazal mu aflrmacJe, kt6re pragnle usfyszec. R62nia slg one rxl tych, kt6re przekazale1 swoJemuwewngtrznemu nlemowk;<.|rr,Oto one: Mafy(a).............., to normalnc, lo czqlc tz raclcLawlenlc, chcesz ogl4dad, dotyLrd I bra6 do buzl r62nc t"*,czy. Bgdg czuwd ned twolm gdy bgdzton pornawal bezpleczeistwetn, swoJe otoczenle. Kocham clg tatrtrn, Jnkl6 Jeete6, mrly(e1......... . Jesten tutal po to, by zatsoezczyd rl9 o troJc potrzeby. Ty nte muslsz slg trotzczy6 o no-
Je. To noruralne, 2e w5rmagasz troskl. maly(r)...... . fs norrnslne, Le czasem chcesz powlcdalo6 . Cleszg rlg. L ,nic', mafy(a)..... chcesz by6 sobq. To calkowlcle nor:nalnc, 2e sig czascm donorwuJemy. ltrep6lnle uporamy elg ze rrrynl problemaml. !s a61a1nlne, 2e sle obawlasz, Je6ll roblu cd po swoJemu. f6 nst:nlqlne, 2e czaJesz smutek, Jelll col cl nlc Yycbodzl. Nle opuszczp clg,bezwzglgdu na wtzyrtlo. MoLeszby6 sobq I llczyd na to, 2e zortrng u twoJego boku. Uwlelbiam observowad, Jak u'czyr,z rlg chodzld t m6wi6. Uwlelblam patrzeC, Jel etaJesz slg samodzlelny I rozw$asz clg. Kocharn clg l cenlg, maty(a)... Przeczytal allrmacJe powoll I pozw6l, aby wniknqty w cieble.
174
Powndr po SwEGoWrwruernzrrEcoDoMU
MEDYTAC.'A MAL,EGO DZIECI(A Wstgp do wszystkich medytacJt naleiry nagrai na taSmle. JeSlt tegoJes?.czenie zroblle6, wroi do poprzednieJ medytacji i nagral JA ao sl6w: .Co czulbyS, nleszkaJ4c w t5rn domu?...'(str. I45). Teraz dodal koleJny wstqp og6lny. Wyobrai goblc, lc rrycbodrtrr z domu I wldzlez nalc przyJrz5[ slg mu dzlecko bawlqce slg w plmlownlcy... uwa2nle, wczuJ slg w nlo... JrLt Jest kolorJego oczu?... Jakie ma wlosy?...I[ coJcrt ubrane?...Zagailp;l do tego dziecka... Powlcdz to. oo tnl.z ochotg mu powledzle6... A teraz urskocz do plulownlcy I sam etai stg matyn dziecklem... JeL toJort byd matym dzlecklem?... Sp6Jrz na doroelego rloblo... Sluchal teJ dorodcJ oroby. lt6n telJak dorost5r, mqdry, lagodny czarodzleJ prrolrrqfo cl tc allrmacJe. St4di na Jego kolanach, Je6ll dzlgl,l toou poczqlesz slg bezplecznieJ. JeSli pracuJ esz z partnerem, w ty nt nrleJscu przekazuJesz mu podane wczeSnieJaflrmacJe (str. l l3l. (pattzy na swoJe dorosle Ja", styszyJednak twoJ glos). Jc$lt pracuJesz sarir, odtworz aflrmacJe, ktore sam nagralcs. po ka2deJ zr6b dwudziestosekundow4 pruerwe. po ich wysluchanlu pozw6l swojemu dzlecku przez dwle minut5r odczuwai to, co czuje, a potem kontynuuJ: Je6U czuJesz potrzebg u6cl6nigcla swoJego doroelego, ugzyft, to. SctskaJqc doroslego, poczuJ,Le-zn6w etaJisz elg dorostym sobq. PrzytulswoJe male dzlecko. podeJmtJ zobowlqzanle, Le bgdzleaz tochal tg nleoetroinq, odkr5rwczg, cletawq, badaJqcq 6wlat czg36 sieblc ramego. Powledz dzlccku: Nigdy ctg nie opuszczg... Zaureze b9d9 przy toble... Utlwiadom sobie, 2e wlafaie odnalazle6 gwc male dzlecko...
OoNaJoyweNIE MALEGo DZIECKA
175
PoczuJ zmyelaml ten pousr6t do sutego aneanngttznego domu... TwoJe malc dzlecLoJcrt upragnlone, kochane I ntgdy Jui ntc bgdzle gamotno... ItryJdt ze swoJego domu... WgdruJ nadal6clelkg wrpomnlefi... PrzeJdi slg po dzledzl6cu plerwszel ezLoly. 8p6Jrz na plac zabaw kt6ryml I na hu6tawt9... Prueldt el9 po lcletlach, chodzllcS, bedec nastolatl,lcm... Odtw6rz wspomnlenia sprzed dw6ch lat... Poczql rlo r przeetrzenl, w kt6reJ teraz slg znaJduJesz... PoczqJ pdco u n69.., glrGt nogl... Poruez nlml... PoczuJ cnergle plynlcl Biorqc glgbokt oddech, poczuJ cncrglg I plonlach... Glo6no wydychal powletrze... Poczqf GoGtIlg s dloniach I palcach... Poruszal palcaml rql... Pocrqf cnergte w barkach, szyl I szczgkach... WyclqgnlJ nmlona... PoczuJ ewq twarz I wr66 do chwtll obccncJ... Otw6rz oczy. PosiedZ chwile i zastan6w siq nad swoitrtl pt'zllyr'littttl. PoczuJ to, co czuJesz.JeSli nie czujesz nic, lo tt') rhrlrt'zt:. Zastanow sie, ktore slowa podzialaty na cieblc lrrrllrirlrlzlt:1. Kiedy ujawnity siq emocje? Jak siq teraz t:ztt.lcszi'(l/.cg(, JesteS Swtadom? ZanotuJ wszystlde silne uczucia, Jakie prx'zttk's lttb t'z,ttJesz obecnie. JeSlt chcialbyS podzielii sig ttltttl zc wsplt:ritJaca cie osob4, zrob tak. Praca z partnerem Wykonuj4c iwiczenie z partnerem, poswlqr"r'lctroche czasu na uznanie brutalnoSct c446w, ktrin'zoslitly wobecwas popelnione. PowlnniScie byi dla siebic rtirwz.aJemzwierciadlem potwierdzajacym to, co m6wi parttrt'r, BadZcte dla siebie koleJno przewotlrtlkaml w medytacji. Jedyna ro2nica podczas pracy z pirrtncrem polega na tym, 2e twoJ partner wypowiada gloSno aflrmacJe. Ponadto partner-przewodnik mo2e tulii cie i plcScli w takl sposob, Jaki dla was obu jest do prz5flqcia. Polccam takLe przeczytanie wstqpu do iwiczeri z parbrerern w medytacJi niemowlgcia (str. 144-145).
176
POwR6TDo SwEGoWgwNErRzNEGoDoMU
Praca w gruplc PrzeczytaJcle tnstrr.kcJg dla grupy w medytacJt niemowlqcla. JeSlt zareJestrowali6cte na taSmie ogolny wstgp do medytacJt niemowlqcia, popro$cte swoJegolektora, by dodal nastgpuj4cy tekst Wyobra4 soble, 2c urychodztsz z domu I wldzlsz msle dzlecko bawl4ce alg w plaskownlcy... przyJrz5{ sl9 nu uwainie, wczuJ glg w nle... Jatt Jest kolor Jego oczu?... Jakle ma wlosy?... Jak Jept ubrane?... Zagadal do tego dzlecka... Powledz mu to, co chcegz powledzle6... A teraz wskocz do piashovrnicy I sam b4dl matym ilzlecklem... Jak to Jest byd malym dzlecklem?... Sp6Jrz na doroslego sleble... SluchaJ, Jak ten doroaly, mqdr5r, lagodny czarodzleJ przekazuJe cl allrmacJ e tazy wczeanodzleclgceJ. Slqd2 na Jego tolanach, Je6It dzigkl temu poczqJeez rl9 bczplocznleJ.
Rozdzlal 6
ODNA.'DYIVANIE PRZEDSZKOI,AI(A Czasami jestem jak drzewo rosnqce rtul tlolx'tn. usielkie liSciaste drzeuso,kt6re prze2glo 6trt szczt't1iil' nA sen, utracong us smutngch nastrojctclr i rlk'r. szach przez martw ego chlopca, kt6reg o opkil rt s tu 1 mikorzeniamL
Nie nagryuqlcb qflnnr4/t. l)nJr:te ka2demu kopig listy aflrmacJl i postqpuJctewcdhrg trrntnrkcJt dotycz4ceJkohriczenia. KontynuuJcle czytanlr rnedytacJldo konca tak, Jak zostalo to opisane w tgm roztlz.ktk,. Nastqpnie odtw6rzcie nagrzrnle i uformuJcie kr4g, wylxrwtadaJac aflrmacJe, podobnieJak podczas iwiczenia dla okresrr nlemowlgcego. USwiadomcie sobie, 2e dorosly na2e otx,zgt opiekq skrzgudznre dziecko, kt6re w ruas tkru(
RannBnMnrrrnllrr,xti Bqdi prawdziwg wobec siebie samego. litr.:Kst'u{ Wrr.r.rnna
.P
T I
o
I
INDEKS PODF^IRZEN' Wypetnij poniLsz4 ankiete, odpowl;rrlirlilt' .tak" lub -nie". Po przegzyrtaniu kaZdego pytartLr o
1,78
Pown6r po SwEGoWswNeTRzNEGoDoMU
ODNAIDYWAME PRZEDSZKoLAKA
PRNDSMOI"{K (ilczNM rozvuos(,t
JESf Ef4 l{it45 'H'D/tfirt0/yilfiA C1tCICfpt
C'zy masz poczucle wlny nawct wtedy, gdy uprawlasz seks w akceptowanych okollcznoSclach? Cry masz klopot z okreSlenl('rn. ('o czuJeszw danym momencle'/ Czy masz problemy w kontaktaclr z bllsktmt osobami (malZonklerrr, dzleimi, szefem, prz5fact6lmi)? Cry przez wiqkszoSi czasu usilt{csz kontrolowai swoJeuczucia?
POI,{RYIACIA R()NVONWT INIOIAIYII"\ AI{X'I,[I'II] $IIY
osob w twolm otoczenlu?
S l l , ,l l\i 0 : 1 | l I l \ 1 1 N
Cry placzesz, kiedy siq zlo6cisz? Czy reaguJesz zloScia, lidedy JesteS prze straszony lub ur ai,onyt"?
r l ( x :t t l o t t l t \ r \ lI\ l 1 i l l 1 l , \ nf l.Vlil\llll'n I I lV.lilli:\ll7U.[/rli$C
Czy masz klopof
z okazywaniem
ttc.z.rtf.?
TAK l. Cry masz du2e klopoty z okrcslcnlcnr swoJej to2samoSci? ihby pom
NIE
Cry wlerzlr sz, Le JesteS odpowiedzlalny z,azachowanie lub uczucia lnnych osob? (Na prryklad cry czuJesz, 2e moLesz kogoS zasmucii lub rozgniewai?). Czy azuJeszsiq winny z.a coi, co slq zdarrylo czlonkom twoJeJrodzi ny'/
!
tr
Czy wierzysz, LeJeSll bgdziesz slr; zachow5nvai w okreSlony spovilr, to uda ci siq zmlenii innA osobc? Czy wlerzysz, izejeSli czegoSpragniesz albo coS odczuwasz, moLe slq to urzecz5rwistnii?
779
180
OoruapvwnNlE PRZEDSzKoLAKA
Pown6r oo Swrco WswNErRzNEGo f)oMU TAK
NIE
14. Cry czgsto prz5flmuJesznieJasne informacJe i niekonsekwentne przeslania, nie prosz4c o lch wyJaSnlenie?
!
!
15. CzSrdzlalasz na podstawie domyslow i nie sprawdzonych przJpuszczen, traktuJ4c JeJako rzeczlfwiste przeslanki?
n
n
16. Cz5rczuJeszsig odpowiedzlalny z.a malZenskie problemy swoich rorlzl<'6w lub ich ro'zurod?
n
I
17. C'zy starasz siq osi4gai srrkccsy, 2<:by poprawii sanropo('zrrcic swolcl r ro
n
n
suMA ODPOWIBDZT TWTERDZ4CYcII: NORMALNTYWIEK PRZII T)SZKOLI\TY Wwieku okokr trzcclr l;rt z;rcz;1k.s pytai: -dlaczego?'lzadawai mnostwo innyclr pytirrr. I'ytrrlesnie dlatego,2e byleS glupi czy specJalnienaprzykrt;rlt.s slg, lecz dlatego, 2e bylo to czgSci4 biologicznego planrr rrstrrlonegoprzez SilgWyitsz4. ZadawaleS pytania, bo przept:lnlrrla cig Zyciowa energia, sama lstota bytu, ktora popychala ctq ku ci4gle rozwiJaJacemu sig Zyciu. Podsumujmy twoj dotychczasowy rozwoJ: czuJeszsig mile wtdziany na Swiecie I wiesz, ize mozesz zaufac Swlatu, 2e lwrr.fe potrzeby zostan4 zaspokojone. Rozwin4leS teL w sobie
181
szkolnyrn tak czEsto pytaJa: -
1,82
Powndrpo SwEGoWswNETRzr{EGoDoMU
tak, Jak dztewczynka. Must chronti slq przed przeJgclem proJekcJl seksualno3cl swoJeJmatlid. Chloptec, w14i4c slq z oJcem, chce byi takf Jak on. Tauyna naSladowai Jego zachowanle. Czasem opowlada wsrystklm dookola, 2e ldedy doroSnle, bedzle takl Jak tata. Czasem odgrywa rolq oJcaw zabawach w udawanie. Niekt6rzy chlopcy znaJduJ4 sobie bohater6w, ktorych beda podzfwtai I z ktoryml beda rywallzowai. Molml bohateraml bylt zawodnicy baseballa. Zbleralem btlety na mecz€ baseballowe I ubleralem slg w str6J moJeJulubloneJ dru4py; pllka baseballowa z autografem bylaJedn4 z naJcennleJszychneczy,Jakie posiadalem. Tak samo male dzlewczynlii ?aczynaJa naSladowai swoJe matkl. Odgrywala 2ycle dorostych, bawlac sle lalkamt, wo24cJe w woze<.zkachI karml4c z buteleczek. Male dzlewcrynkl potraflil byd urocz5rmi koktetkaml. klecly dla abawy stroJe slq I pr6llujq slq malowai. W tyrn okrcslc ly<.lir rrrogil nlg r(rwnleL po raz plemtszy p<{awlcblokrglczlrerklorrrrov.l lromoseksualne.Chcialbym z cal4 m<x:4 stwlcrdtl(, tr (.(rrnz wlAcej dowod6w wskazuJe na to, 2e hom
OprvnlpvweNlE
PRZEDSZKoLAKA
Iri I
moge polega6 na soble,Jestem szczegolrrytJedynyw swoim rodzaJu. Jestem chlopcem (dzlewcrynkd. Moge zacz4t,kreSlente wlzJl swoJeJprzyszloScl. nawetJesll nle wlem dokladnie, co chclalbym robt6'. Moc lntcJowania I dokonywanla wylnrow poJawla slg wraz ze zdobyclem to2rsamoScl. Zdrowy prz.edszkolak mySli w taki sposob: .Mogq byi sobq I cale 2y<'leJcrt przede mna. Moge sle bawli wmamuslg lub tatusla. Mogg lnarryC o tym, 2eby stai ste talritm mqi*ryzn4Jak tata (takq koblets,Jak mama). Moge marryd o tym, 2e kledy dorosnq, l4tlq tworryi swoJe wlasne tycle-. ZABURZENIA RO2ryO'OIYE Ta.burzenla rozwoJowena tym etaple sil sktrthlctn dlugotrwaleJ dysfunkcJl rodztny. Dziecl oczekuJqrxl rrxlzlt:6w. 2e beda onl prezentowai zdrowy model doroslego z.lt'l towanla. JeSll mama i tata sa dorostymi z z'akorzenlonyttt 1xx'ettclem wstydu, ich &ieci nte beda potraftty stworzryc z.rlrowych, bliskich mt7azk6w. Dorosle dziecl, kt6re dawno temu pogrzebaly swofq autentyczn4 osobowoSi I utraclty poczucle .JA', nle Sxrtreflq oddai sle swoim partnerom, poniewa2 nte maJil 'rtr'blc do oddanta. Kiedy takie dorosle &ieci wchodzq w zwtrukl ntalZerislde, wybieraJ4 osoby bedace proJekcJal<'lt rrxlelcdw maJa zar6wno tch pozytywne,Jak i negatywtte t'et'lty I ttzupelniaJ4 ich role w ukla&ie rodzinnym. Ikrltittcrskl Oplekun czgsto 2eni ste z Oflara,, bo wtedy ka/.tlc lrcdzle moglo grai swoJa rolq. KaZdy z partner6w bardzo wlele lnwestuJe w drugiego, co wychodzi najaw doplero wtedy. gdy pr6buJa ze sob4 zerwa6. Jedno lub oboJemoga wykuzywad sklonno6ci samoboJcz,eI ttvlerdzli, 2e nie pxrtrall4 tyt, be, slebie. Czesto dorosle dztecko z problement z;tbreoSct poSlubia dorosle dziecko z problemem opuszczenla. Kledy partner, ktory obawla sig opuszczenia, chce wtgkszeJbliskoScl, partner lEkaJacy sig zaborczoSci uclcka. Po pewnym okresle separacJt osoba obawiaJ4ca sig rzawlaszczenla zactyna odczuwai samotnoSc na tyle, by pozwoltd partnerowl, kt6ry czuJe lqk przed porzuceniem, na troche bltskoSci. Partner
184
Douu Pown6roo SwEcoWEwNErnzNrco
lqkaJacy sig porzucenia, pamiqtaJac o niedawneJ separacJi, staje sig wkrotce zaborczy I osiaga domtnacJg nad drug4 osob4, znowuJ4 odstraszaJac. Taka huStawkabedzie trwac przez caly okres malZeristwa. WystqpuJe tu specyficzny r odzal sprzgZenia zwrotnego. Czy pamiqtacie nasz rysurrek, przedstawiajacy dwoje dorostych dzieci - trrylatka waZ4cego 8O ldlogram6w i 56-ldlogramow4 trzylatkg? lY I Ja byliSmy 2S-kilogramowymi pigciolatkami. Musimy oczywlScie pamiqtac, 2e doktadnie tacg samibgliu dziecifi.strttiena-strodzice. Kiedy skrzywdzone dziecko mamy lub taty uSwladamia sobie, 2e partner nie spelni funkcji jego wytgsknionego rodzica, ^lraca sie do swoich dzieci, Zebyod nich uzyskai to, czegoich rodzice nie zdolali mu zapewnii. WcZrrry prryklad rodziny l-a.venderow.Ilronco l.avender akwtzytorem. ,fc{o ttitlo$iemjest seks. .lcst yro
ODNAIDYWANIE I,R2]ED6ZKOLAKA
1rJ5
OboJe tr.ylt zastgpczyrnl mal:iortk;rtnl dla swoich rodzicow prze<'iwncJplci. OJciec Bronca, rrlkolrolik, opuScil go, kiedy chlopk'<' rniai trzy la.ta. Brottt'o lryl czacll.Matka Ju2 nie ZyJt'. . t I I t ot tt'tI czqsto powiada z !.irlcttt:.Nie maJuZ na tym Swie<:lctlr,lrtvllt koblet". Glorla byta dla swoJego oJca darcrrr ()(l llr)11;r.Stala blisko anrborty w niedziele, kiedy wyglaszlrl li,t,'.rttl,t. Mirtka byla lrip<x:ltondryczkq i wiecznie chorow;rl,r ( iLrtl;t g
Pown6r po SwEGoWswNETRzNsco Dor\ru
OpNnJovwaNrE PRZEDszKoLAKA
wai JeJ utaJony gniew I smutek. Ona z kolel popelniala nieflzyczne kazlrodztwo wobec mlodszego syna. BylJeJ u-rraZliwAm,mafumml2rzgzn4Mogla z nlm rozmawlai o Btblit. W nledziele odbywalt ratzem dlugfe spacery, rozmySlaJ4c nad chwal4 tego Swtata. Syn wypelnil pustkq skr4lwdzonego dziecka wewngtrznego Glorit, podczas gdyJego starszy brat koil bol i poczucie wstydu oJca. Corka obJadala sig, 2eby zapelnii pustkE gnlewu, bolu I osamotnienla wszystkich osob w teJ rodzlnte. To o nia Bronco t Glorla ste martwili, byla rdztrutgm pre blemem. zidentgfikowar tq pacjentkq, ktor4 przyprowadzili do mnie, szukaJac romriryaria tego problemu. Lavenderowie bardzo dobrze prezentowall slq na niedzielnych mszach. Nikt nte zdolalby dostrzec clerpienia panujqcego w teJ rodzinie. Nikt z JeJczlonk(rw nie posladal wlasneJ to2samoScl, ponlewa2 nlczyJe potrzeby rozwoJowe wieku przcdszkolnegorIle zostaly z;rsglkr{
Wszystkle dysfunkq{ne rodzlny Ewalca u dziecl poczucie .JA" w podobny spos6b. Zaburr.enle moZe mlei zurlryek z z.abywantem Srodkow farmitkologtcznych, nadmlarem pracy lub przemoca. W ka2dynr przypadku Jedno zrodzlc6w Jest uwlklane w sw6J wlasny prolrk'ttt, podczas gdy drug[e Jest wspoluz.aleLnlone. Dzlecl t tlt'git I i1 emocJonalnemu porzucenlu. Co gorsza, zostaJa mttlt'l hrlt llar&leJ widocznie uwlklane w utrrymywanie ryzykowttr'l I ltlezdroweJ r6wnowagl w rodztnie. W rodzinach dysfu rrkt'y Irryt'h nlkt nie mo2e bgt sobq. Wszyscy podporz4dkowuJil sk; gxrtrz.cbomsystemu. KonsekwencJ4 takiego stanu rzeczy lcsl sztywno6i 16l odgrywanych przez czlonkow rodziny. ltok' t r It trt) tla porownai do rol w tekScle sztuki teatralneJ: dyktr rl;1k;rkltJ osobie, Jak slq ma zachowywai t co JeJwolno, a ('7.('*oltle wolno odczuwai. NaJczgstszerole odgrywane w wlt'ktr trrretlnzkolnym to: Osoba Przesadnle Odpowiedzialna. l\ytttrtr, [luntownlk, Nleudacznik, Milusiiskt (milutkl chlop<'zvk, rlrdka dzlewczynka), Opiekun i Przestgpca. Z powodu tego braku fndywtdualneJ toz-sanrov'1,rlynlirnkqflne rodzlny przepelnia toksyczne poczucle wltty. T,rlnrwe poczucie winyJest stra2nildem sumienia. Dzlckl ttlettltt mzwiJa sig zdrowe poczucie wstydu. Jest ono moritlttyttt wylttlttrem zdrowego wstydu. Wstyd u malego clz.k't'kit wyrlqpttJe wczeSnteJnD moralnoSd i zdolnoSi do wyra2itttlit go nkrwanrl. MoralnoSi nle mo2:eistniei bezpocnrcla prz.yswolottyt'hwarto3ci. WartoSct powstaJa w wyniku mySlt'rrla I rxltzuwanla. PoJawlenle sie wartoSci zaklada, 2e kto$ rrzwlrtd w sobie sumienie. Pod koniec wieku przedszkolrtt'go tlzlecl postadaJa zacz4tkl moralnoScl - p4czkuJew nich stuttlcnle. W rodzinach dysfunkqflnych dzlccl ttlc maJ4 mo2liwoSci rozwinigcla w sobie zdrowego suntlt:ttla czy zdrowego poczucia winy. Brak lndywidualnoScl nle pozwala lm odczui, ize maJa prawo do wlasnego irycla. Zamlast tego rozwijaja wiec w sobie nlezdrowe poczucle wlny. Oznacza to wyrok Smierci dla psychologicznego obrazu wlasneJ osoby. Toksyczna wina sprawia, 2e czuJeszswoj4 wladzQ w sytuacJach, gdy w tstocieJesteSbezsilny. Mowl cl, 2e ponoslsz odpowle-
186
787
188
PowR6TDoSwEGoWswNErRzhrEGo DoMU
ODNAIDYwANTEPRZEDszKoLAKA
dzialnoSi za uczucla i zachowania innych ludzi; mo2e ci nawet podpowladad, 2e z powodu twoJego postqpowania ktoS zachorowal, na przyklad wtedy, gdy oJciec shvierdza: -Patrz, co zrobileS.Toprzez cieble matkaJest chorat". Ztego powodu ulega nadmiernemu rozbudowaniu twoje poczucie odpowiedzialnoSci. WpaJanie toksyczneJ winy Jest Jednym z naJbardzleJ riszrzyclelskich sposob6w zadawania krzywdy twoJemu dziecka wewngtrznemu w wieku przedszkolrrym.
uwodzenle. Ptsal dla nich wiersz(:,ktrpowal drogie podamnki. Kiedy tylko kobteta dala sle otttotai, moJ pacJent potzucal Ja, zwykle wpadaJ4c w fur-iq. Chocta2 nie byloJasnych dowoardzieJ identyflkowaleS?Kto pierwszy uczyl r'lt.',t o lo zttaczy byi mgLczyzn4 (kobieta)? Kto wprowtt
urrurlAl) W miare Jak pokonuj esz poszczegolne etapy rozuroju, zapewne coraz latwieJ prrychodzl ct spisywanie historii swojego irycia.WigkszoSi ludzi nie maJednak ztryt wielu wspomnlen z okresu przedszkolnego. Przt:
I t{'t
KRUruIDY UTYRZADZANE PWZE;ZRODZEI{ STWO Nie m6wilem o krqlwdach, ktore mogly t'k; r1xrlk.rc ze strony rodzenstwa. Mohe toJednak miei istotttt' ztt;tt'zenle dla twoj ego rozwoJu, chociaZ czesto bywa igt torow. t t tr' . M tlLe mialeS brata (lub siostre), ktory cl stale doktt<'2.;rl.A ttto/.e JakieS dziecko z sAsie&twa przeSladowalo clq I krzvwrlzlkr. Nawet dokuczanie moZe byi krzywdz4ce, a t'lttrrttlt zttr'
zaba'wyseksualne z rowieSnik:rrrrl: kazirodztt;to ftzyczne lub emoc.folrrr|tre; tlumienie twojeJ ciekawoSci; niewlaSciwy model 16l intymrrych; wpajanie poczucia winy; ograniczenia w wyrazaniu uczt-ti.
190
Pown6tno SwEGoWrwNernzxEcoDoMU
co czaJesz? SprobuJ odnalezc svoJe zdJgcte z wieku przedszkolnego. Popatrz na nie t pozw6l naptywai uczuclom. JeSll nle masz takiego zdJecta, spqdZ troche czasu z dzlecml w wleku przedszkolnym. Zobacz, Jalide s4 cudo\ilne. Pomy6l, Le ktoreS z nlch bierue na sieble odpowtedztalnoSd za partnera w mal2efshvie albo irc pada oflaR kaztrodztwa. WyobraZ soble, 2e lch Zywotno6i t ciekawoSi zostaJ4 stfumtone. Mo2e masz Jeszezestara lalke albo mlsia z tamtych lat...?nbaez. cztt w teJ zabawce tkwiJeszcze energla, kt6ra moZe wpvolai w tobie JakieS uczucia. PISAI\IIE LISTU Naplsz trzy llsty dotycz4ce fazy, ktor4 sle teraz zaJmuJemy. Plerwszy llst - od twoJego doroslego wclelenla do dzle<'ka wt.wnqtrznego, skrzywdzonego w wleku przedszk
OoNaIovwamE PRzEDSZKoLAKA
191
pcrr:hwal ZeUgS mi poMamo, potrzcboualemTDolch uiedztata. ?.e mnlelcutusz. ?zUyS mnle nle zmuszalado troszrzenlo stp o Ciebte. ToJa potrzeboualemTwoJeJ opie-
kr KelqiqcA Robbie Bardzo wa2nejest" obgs na glos prztt zr lat ten ltst osobie, kt6racle wspieraDrugt llst od zranlonego przedszkolitkrt rtttt byd zaadresowany do twoJegodoroslego Ja". Jest to o16w, zamlei siq I wysluchaniu z partnerem na role. Je2eli pracujecle w grupie, czytaJcle koleJno swoJe listy, po czym niech kaLdy uczestnik udzlell cl zwrotu. ROLE W RODZINIE DYSFUNKCYJNF^' Rozpoznal t zanotuJ, Jakie role gral tw6j skr4lwdzony wewngtrzny przedszkolak, aby radzll sobie w 2yciu rodzinnym. MoJe byty nastqpujace: Gwtazda, Prymus, Opiekun
Powndr no Swrco WswlrEtRzwEGoDoMU
OoNe;pvw,cMrPnzsoszxolar,c
i Milusinski. Odgrywaneprzez clebie role sa czeSciatwoJego rodzinnego dramatu. Zastanow siE,Jakie uczucla musialeS tlumii, Leby odgrywai swoJe role. Scenariusz wymagal, 2eby6 odgrywal je w okreSlony sposob. Niektore uczucia pasowaly do scenariusza, lnne slg w nim nie mieSclly. Moje role wymagaty ode mnie, Zebym byl w dobrym nastroJu, u6miechniety I szczgsliwy. Scenariusz zabranial okazywania strachu, smutku I gnlewu. Liczylern siq tylko wtedy, gdy bylem Gwiazda I odnosilem sukcesy. Nte moglem pozwolii sobie na przecietno6i czy prosic o ponroc. Musialem byi silny. JeSli mi siq to nie udawalo, czuk:nr, 2enie zdolam niczego zdzialac. Potem, oczywiScie,dzialanie weszlo mi w nalog. Wa2neJest, Zebysuswiadomil sobie,jaki niszcz4cywptyw na twoje Zycie mialo granie tych rol. Kosztowalo ciq to utratg autent5rcznegosiebie z okresu dziecinstwa. Dopoki odgrywasz swoJerole, duchowa rana pozostaJe. MoLesz do kofrca Zycia nie wiedziei, kim naprawdg JcsteS. Chcac odnaleZi swoJego skrzyw
a nie dlatego, 2e muslsz, aby czuc slg osob4lublana I docenianA. Podobnle postap z tnnyml rolaml. WeJd2 w kontakt z uczuclaml, kt6re mustaleS tlurrrlC. 2eby odgrywai swoJe role. W takl sposob odnaJ&lesz prawrlzlwe uczucla swoJego skrzywdzonego dztecka wewngtrznego.
1,92
193
6wrczpurp Wypisz wszystJde sposoby, wJakle dysftrnkcyjna rodzina nlszcryla twoJe 2rycie.WeJdZw kontakt z rr<'zttclaml wywolanymi przez utratq twoJeJautent5rczncJroll, I'rxlzlel slg nlmi 'I'e
.t;
I I
MaV(a)...........r......., uwielbiam patrzeC. Jrt rl9 rozwiJasz. B9d9 przy toble, Leby sprawdza6 twoJo jrenlco t odhrywad twoJc ogtanlczenla. To normalne, 2e mydllsz o soble. Molor mylloG o swolch uczuclach I doznawad ucrud rwtfzanych z tym, o czlrm my6llsz. Lubig twoJ4 cnergle 2yclowq. Luble twoJl cleLawo66 dotyczgc4 spraw seksu. mlgdzy chlopcaTo nonnnlne, lebadaszt62tlce rrl I &lewczynLaml. Ustanowlg dla cleblc glanlcc, tcby ct pom6c odkry6, ttmJeste6. Kocham clg po prostu taklm(q), Jakt(a) Jeste6, maty(a)....
1,94
Pown6r po SwEGoWswtvFrRzvEcoDoMU
t,cmasz sw-oJcwlasnc To dobrzc, icJeete6lnny, podqdy na r62nc sprac/y. To dobrzc, le wyobralagz loblc t62nc tzcczy bcz Pomogg cl oddzlellG obawy, ic sle spelntl fantazJe od rzeczyvlatollcl. Cleszg slg, tcJcstes chlopcen (dzlewczrynte). Cleszg ale, lc JestelS gcJcm, nawet Je6ll twoln rodzlcom sl? to nlc podoba. Masz prawo plaka6, mlmo lcJesteS duLy. To dobrze, 2e odkryvasz gkutkl swoJego postg powanla. I|r|.o|,eezmnle pytaC, o co tylko zechcesz. NIoLeez zadawad pyrfnnls, Je6lt coli wprawla cl9 w zaklopotanie. Nlc Jeste6 odpowledzlerny zl mal2eistwo twolch rodzlc6w. Nlo Jertcl odpowlcdzlalny za ewoJego tatg. Nlc Jcrtcl odpowlodzlalny ze rwoJq mame. Nle Jcetcl odpowlodzlalny zr rodzlnnc klopoty. Nlc Jeete6 odpowledztalny za tozw6d. rodzlc6w. To dobrze, ie badasz I odkrywasz, klm Jestell. DLA DZIDCKA W WIEKTI PRZEDSZKOINT-II MEDMAq'A TacznlJ od wprowadzenia, podanego na stronle 14+145. Po zdanlu: .Co czulby6, mleszkaJqc w tym dornu?...dodal nastqpuJ4ce slowa, robtac dwudziestosekundow4 pauze w ka2dym mleJscu oznaczon)rm wielokropkiem. Zobacz teraz swoJc weumgtrznc &lecto w wleku okolo plgclu lat... Wyobrai soble, Lc wyrezlo z domu, 2c wlilzlsz Jc na podw6rku. PrzeJdi obok nlego I powlc& .cze#'... Jat Jest ubrane?... Czy ma lalkg, mlsla, lopatkg albo JaLq6 l.n4 zabawkg?... Zapfial, Jakq zabawkg lubl naJbar&leJ... Zapytal, czy maJakle9 zwleru4tko... Powledz mu, lc przycbodzTzz z lego przyszlo6cl | 2c bedziesz przy nlm zsurszet kledy clg bgdzle potrzebowalo... Teraz sam el9 etafi swoim przedszkolnym dzlecklem wewn?trznym... 8p6Jrz na slebie doroslego (starego, mqdrcgo,
OoNelpyw.lr.nE PRzEDSZKoLAKA
195
milego czarodzleJa)... Zobacz swoJq twarz, z kt6reJ promlenluJe mllo6G... Ustysz sleblc doroelego, Jat n6wisz do sleblc malego, ieby cl usladl ne Lol,rnach,Je2ell tylko zechcc... Jc6ll nlc chcc, to w porz1dlu... Tetaz ustlrsz, Jat dorocty n6wl cl allrmacJc, poroll, lagodnyn gfo3em... Nagraj na magnetofon allrmacJe ze stron 193-194. Ktedy doJdztesz do ostatnleJ, zrob mlnute prri'rwy. Nlech dzlecko odczuJe to, co czqle... Tcnr poroll rtai slg zn6w dorostym sobq... Powledz rwoJcnu drilocku wewngtrznemu, ile Jeste6 tutal I 2e bgdzlou do nlcgo du2o, du2o n6wl6. Powledz, 2e Jeetel Jodyof oobq. kt6reJ ntgdy nle utrael, l 2c nlgdy go nlc opulolrz... Po2egnaJJe na razle I zaczn{ 166naprz6d 6clcl't1 prnlec7. Prz,elM tolo ewoJego ulublonego klna I Llorlu r lodaml... Prlznlil? kolo swoJeJ szkoly... Kolo bolrlr uloly 3rednlcJ... PoczuJ, 2c wtraezasz v teraLnleJrzof6... Poezuil, te poruszasz stoparnl... Porusz palcaml u D61... PoczuJ, Jak energla w twolm clele ldzie w g6re... Poorqf swoJe rgce... Porusz palcanl... PoczuJ cncrglg t l6rncJ cze6cl clala... WeZ bardzo g;tgbokt oddecb... Wydyo\f glofno powletrze... PoczuJ energig w twany... Poorqf mleJsce, gilzle eledzlsz... Ilbranle na twolm c lolo. . . Torer powoli otw6rz oczy... Siedi tak ptzez perg mlnut I doSwiadczal tego, czcgo w danym momcnclo dolsladczasz. JeSli masz ochotg, moLesz przeprowadz,ad medytacJe razemz osobA, ktora cig wspiera. Praca z partnerem PopracuJ z partnerem wedlug wskaz6wek zawieszczonych na stronie 149. Niech hahdy z was odcryta drugiemu medytacJe i gloSno wypowie aflrmacJe. Czynl4c to, weJd2cie w kontakt fl zyczny (przytrzymywanle, glaskanle) na tyle, na lle czuJecie siq przy tym bezpiecznle.
196
Powndr po SwEGoWswNerRzr.IEGo DoMU
Praca w gmplc Podobnle Jak w oplsanych uprzednlo grupowych iwlczenlach, aflrmacJe s4 wypowtadane zwrotnle przez czlonkow grupy. Osoba, kt6reJ powlerzono nagranie medytacJi, powlnna nagrai tekst dodanyw tym rozdztale, do fragmentu: -Sp6Jrz na eleblo doroslego (etarego, mqdrego, nllego czarodzleJa)... Zobacz swoJq tsarz, z Lt6reJ promlcnlqfe mllo6C...'. Nagrajcte potem lnstrukcJe dla kohvtczenla. Zakoficznte medytacJg, zacrynaJac od zdanla: -Po2egnal Je na razlc I zaczn$ 166 naprz6d 6cie2kq pamlgci". PamigtaJ, byka2dy uczestnik grupy zakofrczyl prac9, zanim tyr zacznlesz mowii t dztelii slg swym doSwladczenlem. OdzyskateS Ju2 swoJego skr4fwdzonego wewngtrznego przedszkolaka. BadZ Swiadom, 2e twoJe dorosle wclelenie moZe siq nlm zaopiekowai. Jesll po ktoryms z wyizeJu6rrnlenlonych iwlczen masz poczucl(',2e o(irrnla <'lgptrnlkir. z.irpr.wnlswoJeskrzywdzone dzlecko wcwrrglrzrrc,2e leste$ cloJegodyspozycJt.Kiedy po raz plerwszy rrwirI I rIi rrrry z.rrkrzr:ple uczucla, czuJemylgk. Uczucia te sq nlezn:tn(..('znsatttl pr4rtlaczaJ4cet nie moZna nlml kierowai. Powledz swr{emu dzlecku wewngtrznemu, 2e go nie opuScisz I zna.l
Rozdzlal7
ODNAJDWTANIE SWOJEGO DZTE'CT(AWE\I'|NqTRZ NE GO W lIIIEKU SZKOLNYM Mapa Swistaka2dego czlowiekaJest tak sarn(, nlr' poustarzabtqJal< dciskJego po,tco,.Nie ma rlrlrx lr takich samgch tttdzi. Nte z.darza si4, 2elx1 thrh, osobgJednakowo zrozumiatg to samo zdarilt'... Nh' pr6bqj zatem dopasowgusai inngch do rr'{c.srrr1r'lr ugobral-en o tAm"JacA bgt poultnnL.. Mllr
198
Powndroo SwscoWs:wNernzxEcoDoMU
IVIEK SZKOIN
Potrofiq ITIDK OD 6ROKUhIIA
m OMNI MKINNIA ]v[\tDIITAM0SCI POl"'lRI?lUA R0?ilt0ru[,! HLI'ffi0A F0CA]CID
SL{&i0:K0MP['[0NCJA M0C: 1{1tr)DZA,P0il[ANE
I{SF0LPRACA s%\ln[m ar,Eru0sc, INDTKS PODS'RJZEIT WypelniJ ponlLsz4 anklete, odpowtadaJac .tak' lub nle". " Po przeczytaniu pytanta odczekal chwlle I zastan6w sig, co czuJesz.J eLell.tak" wywoluJesllnleJsz4reakcJgemocJonalnq - odpowledz hrrterdz4co;JeSli .nle" wywoluJestlnieJsz4 rcelccJe- odpowledz przec?aco. Ilahde ,tak' sugeruJe, 2e t*oJc cudowne dzlecko wewnqtrzne zostalo skrz5nv.dzone. Sf r6tne stopnle skrzywdzenta. ZnaJduJeszslq gdzte5 na rlqll mledry I a lOO. Im wiqceJudziellsz odpowledzt turlerdrltych. tym bardzleJ zostalo skrzywdzone w wleku szkolnym twoJcdrlccko wewngtrzne.
ODNAIDynrAMESwoyrco DztEcKAWswNETRzNEco... 199
TAK
NIE
l. Cry cz€sto porownuJeszslq z lnnSrml I masz poczucle maleJwartoScl? 2. Czy chctalby6 mtei wlqceJdobrych prryJacl6fiobu plcl?
tr
tr
tr
n
3. Cry czqsto czuJesz slq nlesrroJo w towarz5rshrde?
tr tr tr tr
fl
6. Czy czqsto miewasz konfllktY ze wsp6lpracownikamt?
o
tr
7. Czy czgsto mlewasz konfltktY z czlonkaml rodzln{?
D
tr
8. Cry podczas negocjacjt a) calkiem slg poddaJesz lub b) upterasz stq, z€by wszystko bYlo po twoJej mySli?
D D
tr tr
9. CzyJesteSdumny ztego,2e SctSle t doslownte przestrzegaszlitery prawa?
tr
tr
tr tr
tr tr
tr
I
n n
tr tr
4. Cry czuJeszslg nleswoJow gruple? sam? CzyJestct lepieJ,lrdedyJesteS 5. Cry lnnt m6wia cl czasem, 2emasz zbytnle sklonnoScl do rywaltzacJl?
lO. Czy czesto sle oci4gasz, avlekasz? LL. Czy masz problemy z koriczenlem rozpocqtych spraw'?
12. CzyJesteSprzekonany, inbez wskaz6wekpowtnteneSwtedzlei. Jak stg robl r6iznev,eczy? 13. Czybcrrdznsie botsz popelnli blqd? Czy czuJeszste gleboko upokorzony, gdy mustsz przygl4dai slq wlasnYm bledom?
tr tr E
Powndroo Swrco WrwNnrnzxEcoDoMU
DarcxaWEwNErR ODNAJDYWAMESWoIEGo
TAK
NIE
14. Cry czCsto gdewasz sle na lnnych I krytykuJesz lch?
D
tr
16, Czy odczuwasz brak podstaworvych umleJetnoSctZyctourych(takich Jak czytante, gramatyczne m6wlenle czy plsanie, rachowanle w nlezbgdnym zakresie)?
tr
tr
16. Czy wlele czasu spgdzasz na obsesyJnym rozpami gt5nvanlu I analizowanlu tego, co kto6 do cleble powiedztal?
u
u
17, Czy czuJesz slq brzydkl I goraz{? JeSlt tak, czy probuJesz to zamaskowai za pomocq ubranla, rzeczy, plenlgdry. mak[a2u?
!
D
tr
D
18. Czy czqsto oklamuJesz eleble lub lnnvch?
tr
!
tr
!
19. CzyJesteSprzekonarry,2e bu, wzglgdu na to, Jak bardzo sle starasz, I tak nte bqdzteto do$i dobre? suMA ODPOWIEDZI TWIERDZACYCH:
NORMALITY WIEK SZKOLI\TY Idac do szkoty, opuSctleS uklad rodzlnny t wkroczyleS w nowy etap socJallzacJi i zdobywania umleJetno6ct. Nabywsry troche poczucla wlasneJ mocy w poznawanlu rzeczywleto$ct I budowanlu to2samoscl, byle6 got6w do weJ$cia w lwlat. Szkola miala sie dla cieble stai naJwa2nteJszym trodowlglctem na co naJmnieJ dwana6cie nastgpnych lat. Wcrcrny wlek szkolny nazywany Jest okresem latencJl, co oznf,ctl bralc sllneJ energil seksualneJ, kt6ra zacznle sle uJawnlud doptero w okresie doJrzewania.
IEco... 201
W wleku szkolnym blologlczny rytm dzlecka ustawla scene Jego Zycla tak, by moglo ono soble przyswaJad koleJny zestaw umieJqtno6ci iryclowych. OpleraJ4c sig na wczeSniejszych sllach ego- zaufanlu I nadzlel, autonomll i slle woll, trricJatlrurieI zdecydowanlu - dziecko nrusl slg teraznauczy(, wszystklego, co zdola Je przygotowad do doroslego irycia. NaJwa2nteJszeumteJetnoSci, Jakle nrusl aoble przyswoti, dotycza socJalizacJi.54 to: wspolpraca. wzaJemne zaufanie i poczucte zdrowego wsp6lzawodnictwa, Przygotowanie do 2rycta wymaga r6wnle2 opanowania umieJetnoSci szkolnych: czytania, pisanla I rechowanla. Nte powtnny one Jednak przeslanta6 zrracznnla taklch zdolno6ci, Jak poznawanie, kochanle I docenianie s€rmegorleble. TArowe poczucle wlasneJ wartoScl umoZliwia dobre rrczcnle slg. UmleJqtnoSct nabyte w szkole pomogty nant twwln4i zdolnoSd swobodnego I spontanicznego mySlcnlr. 9zkola pomogla nam zwer5rflkowai poczucle samego sleblc. Je6ll siq dopasowallSmy, JeSli naucryliSmy sle zadanego nnterlalu, uzyskuJemy nowe poczucie mocy. CzuJemy rtq rdolnt i kompetentnl. Ntekt6re sily ego musz4 zostae.rozwiniqte w s:zkole.Jeicll jeste6my kompetentni, potrafimy pilnte pracowad I zndeld sobie mieJsce w Swlecie. Udane wypelniente zadarl wleku szkolnego daJe nam poczucle noweJ mocy I nadzlel, b nWe znstai tArn" ktm zechcg, poniewa2 j e stem zdolny, [.ata szkolne powtnnybyi tak2e czasem zabawy. Zebawa stanowi decyduJace ogniwo rozwoJu &iecka. Dzlecl uczq sle przez naSladowanie t przystosowywanie. ttzyetorowyvante zawieraw sobte dztalanla symboliczne. Wa2nym elementem psychlcznego rozwoJu dziecka Jest zabawa w dom, w tate i mamg. ZabawaJest dla dzlecl sprawa bardzo wa2n4. LOGICZNE I KONKRETNE MYSLENIE Dzieci w wleku 7-8 lat ost4gaJ4 zdolnoSi logicznego mySlenta, ale nadal mySl4 konkretnle. Doptero w okresle doJrzewania zdolne beda do mySlenla abstrakqflnego t przyswaJanla sobie zaloZeri sprzecznych z faktami. Doplerowtedy dziecko zacznle ldealizowai I tworzyi sobie tdoli.
202
Pown<1rDo SwEGoWEwtqErRzrusco Dotvlu
Iclci rI Iz;rr'Irr wy rnaga z,aSprzyJmowania hipotez nie odpowlarlrrIrscr,,1 lI l:rktom. Pamietacte naukg pierwszych modlihr/? rrrrvl;rtlirltScleslowa, kt6rych nie rozumieltScie: W imie W1,1 ( )tt (t r Sr1rta. . . Ojcze nasz, kt6ry5jest u-rnicbie, 3ur46 stg imig l\t,rtlt'...I nie wMZrns napokttszr,nie... l)zlccl w wieku szkolnym mySl4 egocenlrycznie. EgocenIr 1,zruten przeJawiasig na prryklad w przylirpywaniu ro&i('()wna bledach I wyobraZanlu sobie, ZeJt:ststg od rodzicow rrr4drzeJsz5rm.Ta poznawcza zarommialo.(i stanowl podstawg roLnych lnteresuJ4cych zJawisk. I)zlc<:iw tym wleku czgsto wyobra2aJ4 sobie, ize zostaly ;r
OoNayovweNrE SwoJEGoDzrEcKA WEWNETRZNEGo...2() l
ZABURZENIA ROZWo.'OWE JeSli ostatnie zdanieJest prirrvrlzlwe, dlaczego tak wiele dziecl nlenawldzi szkoty I uwrrl:r l:1 za nudny pr4rmus? Wynika to migdzy innymt z faktr r , zr' 1rr ot'es nauczania bywa '';, 1 szkol publicznych przyczyr.4 ran duchowych. W wil'Ii ".', dzieci grupuJe sig poziomo - wedl r rI' rr'Ir' k r r. Z.akladaloby to, 2e wszystlde dziesigciolatki osiq,grr.l1' l.rlrrakowy poziom doJrzaloSci. Jest to zaloLenle falszy *' r' \\' r' rs'111'112tte dziecko moLe zostac skrzyw dzone przez sant I : r [ |, .',' u' t t leodpowiednim wieku znalazlo siq w nieodpou,'icrlrrl,'l kl;tsie. Nasze s z k o t y i w i q z i e n i a t o J e d y n e n a S w i e c i t ' r r r l ,l ' , , , r . g < l z i ec z a s Jest waZniej szy ntl proces, jaki siq ma ( lo1.,,t r.r, , Ir'2r'lity i ja w y r u s z a m y w t y m s a m y m c z a s i e D ? B e r r r r r r r l 1I I . r r l o t r q t a m $odzing przed toba, to przecie| Berntrrrll r lr rrlr otrtin4. W naszych szkolach, JeSli nie nauczysz sir,'l'r', rnrr lt ll t ownie szybkoJak inne dzieci w twoim wieku, ,olllr','r',r',,' | , r r 1rt'zt:dmiot. W moim Pojeciu geometria nie naleZy (lo Itt, . l ,' ,111y1'[1 umiejgtnoSci Zyciowych - prawie nigdyrlie korzl' 1,'1,rrr z lt'l wiedzy. Ale niebezpieczenstwo polega na tytrr. ., lrvolt' wewnqtrzne dziecko moglo zostai ukaranc z:r 1,, .',' ,,nl(' doroslo". S a m s y s t e m o c e n p o n D a i s t r e s u j e . D z i c
204
Powndr po Swrco WEwNErRzhrEco DoMU
Nasz system szkolny, podobnieJak niekt6re rodzlrry,Jest chory. Nle zapewnla nam Srodowiska, kt6re poturterdzaloby, klm Jeste6my. Nte traktuJe nas Jako Jedynych w swoim rodzaJu ludzt, kt6rymf JesteSmy. Nie ma dwoch Jednakowych lu&l; Jak shrderdzll Mtlton Erickson: Nte zlatza sI4, tcby dwle osobg Jednakowo zrozumintg to samo zdnnle. TWoJe wewngtrzne dziecko zostalo pr4;tloczone ciq2;arem obowtazku dostosow5nvanla sle do perfekcJonlst5rcznego systemu szkolnego. Albo tractszwszelka, nadzleJe, 2e sle uda - i odpadasz, albo teL daJesz sig wctagnad w trans dostosowywania slg, a w6wczas zablta zostaJe twoJa niepowtarzalnoSi. Amerykariski poeta Robert Bly, autor glgboko przeJmuJ4cych wterszy, pisze o tym, Jak utracil brata. W utworze, kt6ry przytocrylem na poczqtku tego rozdzlalu, brat Roberta Bly'a Jest Jego spontanlcznym, cudownym dziecklem - ta czqSctaJego osoby, kt6ra chce .nosl6 dlugie wlosy i pii wodg ze zlolnnych dlonl'. I wla6nte te czqSi utracil, gdy poszedl do szkoty. Szkola w wlgksrym stopnlu nagradza konformizm 7ucz,enie slg na pamtqd nD zdolnoScl tworcze t w5fl4tkowoSi. Wielu z nas, kt6rzy sle dostosowalt I stali pi4tkowymi ucznlaml, nigdy nle rozwlnqlo w sobie prawdzlwego poczucta kompetencJl. Mnle samemu wiqkszoSi zycfa uptyngla na probach zaleczenla rany egzystencJalneJ - pr"Ez dzialante I wypelniante obowlazk6w. Bruzwzglgdu na to, tle prz5mosilem pi4tek, w nlczym siq to nle przyczynilo do zagojenia moJeJ duchoweJ rany; gdzieS tam w glebt skrzywdzone dziecko wewngtrzne wclqizsiq czulo samotne I nlepotrzebne. Wielu z nas nlgdy nie przyswoilo sobie umieJgtnoSclLycla w spoleczerishrie, bo byliSmy zbytzajecl zdobywaniem pi4tek. Wielu z nas zaznalo bardzo rnalo radoScl w szkole, kt6ra byla crymS w rodzaJu garnka, w ktorym duszono nas pod pokrywk4 stresuj4cych wymagan. ZnaleZltsmy sig w podw6Jnym potrzasku, poniewaZ zdawaliSmy sobie sprawe. ,c w wielu przypadkach dobre wyniki w nauce pozbawlaly nar aprobaty rowieSnikow. Dzfrlal prowadzq irycie, ktorego najbardzieJ tw6rcze aspekty sq znbawne I ciekawe. Pisz4c te ksiaZke, odczuwam
ODNAIDYWAME SwoIEGo DZIECKAWEWNETRZNrEGo...205
radoSd. Cleszylem sig, wyglaszaJqc wyklady, uez4c slq I pracuJ4c nad sertalami dla telewtzJt w ctqgu ostatnich ldlku lat. Wekszo5d tego, co roble teraz, Jest wynlklem prz5padkowego zdobywania wtedzy, mot5nvowanego po prostu potrzeb4 lub pragplenlem poznanla czego6. To podniecaj4ca przttgoda, kt6reJ przycrynlJest moJa clckawo6d. TWoje cudowne dztecko robl to tnstynktownle. TactAled proces przypadkowego uczenta stqJako maluch, z zaelekawlenlempoznaJ4cy Swlat. Potem prawdopodobnle znalazlel rl€ w pulapce, w kt6ra wpadla wtekszoSi z nas: muslalei clQ dostosowai I prryswaJai sobte potwornle nudny materlal. Nlestety, doniosle postgpy w reformle nauczanta, kt6re zaczgly sig mnieJ wiqceJ dwadzieScia lat tenrtt I kt6re obserwowalem z bltska Jako nauczyciel w szkole 6rr-dnleJ, nie mog4 pom6 c teraz naszJ[n niegdyS skrzywdzonym dzleclom wewnetrznym. Jest wlelu odwaZnych, tw6rczych I wspleraJa(ych nauczycleli. lrcz s4 teL taey , ktorych przepelnta gnlew l krzywdza swotch podoplecznych. Wlem o tym: niekt6rzy byll molmi kolegamt. Dokonywalt proJekcJi na swolch ucznl6w, proJekcJi gniewu wlasnych dzieci wewnetrznych, ekr4nvdzonych w wieku szkolnym. TwoJe dziecko wewrqtrzne moglo paSi oflar4 taktego postgpowanta. Byty obok cleble prawdopodobnie inne dzieci, co uzasadntalo tw6J b6l. ale nie potrallty one niczego zmienii. Moglo slg zdarzyt, 2e saml szkolni koledzy wyrzqdzlll cl krzywde. Dzieci w tym wieku potrafi4 byi okrutne, hz.eczytaJcie Wladce mrrch Wlliama Goldinga. Nledawno nawi4zalem kontaktz kolegq ze szkoly, kt6rego nte wtdzialem od czterdziestu lat. Spqdzlll$my razem dwa wspaniale dni, opowiadaJac sobie nawzaJem o swoim iryclu. Stopniowo prz5pominalem sobie fragmenty Jego pelnego udrek &iecinstwa. Byl szkolnym genluszem. Nosil okulary I do sportowc6w raczeJ sie nie zallczal. Wczesny okres Jego tyclaw szkole podstawoweJ byl Jednym nie koflczacym sig pasmem tortur, Jakie mu zadawall starsl chlopcy. Ka2dego dnla szedt do szkoly Jak na Sclqcle. Czesto chronll slQ w zakrystii koSciola I prosil Jezusa, 2:ebypom6gt mrr zrozu-
206
Pown6'roo SwecoWuwNErRzusco DoMu
miei, czcrnu go btJa, wySmiewaj4 i przeSladuJa,.7a. co? Pru:clc). r'lrt'lal tylko nale2ei do grupy! Plakalem, sluchaJac jtlqo olrowlt:Scl.Bylo mi wstyd, poniewaZ moglbym siq przyznrrc rlrr pt-zyJaLnlz nim tylko wtedy, gdyby nikogo w poblizu rri<'lrylo. Wstyd przed rowleSnikami bylJednak tak silny, 2e rric rnoglem sig odwa2yc na to, aby mnie z. nlm koJarzono, lro l;alem sie, 2e tJa stanq sie obiektem atzrkow.A on marzyl, lty zaprzyJz2nii sie ze mnA. Bylo to tragi<'zne.Z radoScia rfrogeteraz shvierdzii, 2e wspaniale uporrrl sie z tym wsztrstkim, chociai Jego dzlecko u'ewnqlrz.rrc z.ostalo glqboko skr4rwdzone. Rozmowa z nim wywolala we nrrric r,r':;pornnienia o innych ofiarach okrutnego wyszydzanl:r przcz Arul)e rowie6nicz4. Grube dziewczynki, dzieci zc srrrlcszrrl'rrrl nosami, z deformacjami fizycznymi, nicwyslrorIorr';rrrit'Irkrpcy...Karty pacjentow w moim flabirrct'ir'1rr'lrrls.1Irlslorll ntgzcryznlkobiet, nosz4cych sl:rrlylit.\'ttrrr'1'rr IIrII krrltrrrowegozawstyislol,r zo:-l,rlirorlr-zucolla, dzania. Ich pir.'krr;r poniewa2byli Meksykarriru rrrri cz1,irrrr1'rrrl crrtlzoziemcami.Cierpieli meczarnic, llorrir',,1.',rz sir.' l:1k:rll,byli niezdarni albo biednie ubrarri. Irrrrt'tlzit'r'l k'lr rowiesnicy- mierzytyich wedlug narzu cony <'I t 1trtl't. k rrI t u rg perfekcj onisrycznych kryteriow. ?-adneclzit'r'ko w wieku szkolnym nie jest brqydkie, choi niektore rnogil wydawac sig nieco opoZnionew romroju czy nierozgarniqrtc. 54 po prostu surowe I Jeszczenie w pelni uksztaltowane, ale nalefi siq im nasz szacunek i pomoc, 2eby mogly rozwin4i swoje sity.
SwoJEGoDztEcr.A WEwNETRzNEco... 2o7 ODNAJDYWANTE cinstwa. Wracaj4c do tamtego stittttr Swiadomo6cl, zaczniecie przypominai sobie coraz wlq('('|. Wslrrrr poJawtaJa nowe, siq doJrzewania trrzdziale). 7a w nastt;prrtrrr nlch mowa chiczlre hedzie o pr z1l,1r' koleJne klarr.ozes/. hlstorii swoJeJ plan spisywanla sy. M
postacle
dorostych
Poza rodzicami, do tej kategoril zaliczyt trro/rr'r twrlich nauczycieli, ksiqdza, katechete i starsze dzl<'r,1. N,rpl.'z ltnig i nazwisko kazdej osoby, dodaJac krotki kortttttt,tt/ .'ty byla opieku rrcza, czy teZ cig Wzyw dzila. M rlwi:t<' t t1tr, h t ! | |( 7'(t, mam na mySli to, Le osoba ta bgta napratu
milowe
Zapisz trzy najwaLniejsze wydarzenia z ktr)tlrt'.r ' t ' rk t t. ' Jil na przyklad napisalem tak: Gdy mialem szeSi lat:
WYWIAI) Na pewno Swietnie opanowaliScie ju2 spisywanie swojej Iristorii. Nawiasem mowi4c, jeSli pracujecie nad kolejnym ctrrpem swojego Lrycia,a pr4rpomina sig wam coS z poprzerlrrir'{o etapu, to wspaniale. Zapiszcie to i Jak najszybcieJ t,rzvlrnijci€ten fakt do wiadomoSci.Kiedy ju2 popracujecie I'r ,',; llr:wien czas nad swoimi problemami. zaczn4 sig rrr,|,, ,'('l(lwnniewylaniac raLne wspomnienia. Im SciSlejszy l\{)rrl,rl.t rr.rwlil2ecie ze swoim skr4rwdzonym dzieckiemwerr'I rr,l r .trr\ rrr. I vru glgbiej we-jdzieciew stadium waszego dzie-
l. Poszedlem do zerowld. 2. Kiedy zrobilem slusiu w majtki, ztt:-l.tlt ttt trpokorzony przed cal4 klas4. 3. Tata bywal w domu czgSciej niZ kit'tlv lrrdzieJ. Gdy mialem siedem lat: l. Poszedlem do pierwszej klasy. 2. Dostalem na gwiazdkg adaptcr. l]. Tata stracil nasz samochod i rozbil samochod dziadka.
PowndrPO SWEGO WSwNETRzNEGo DoMU
SwoJEGoDIECKA WswNFrRzNEGo... 2w ODNA'DYWANIE
KontynuuJ te ltste do trzynastego roku 2ycla. Jak zapewne zauwafylel. w sz6stym t st6dmym roku 2ycta nle zostalem Jako6 apecJdnle skrz5nvdzony. ZaplsuJ wszystlile wspomnlenfa, Jakle zAalasz prqywolad - zar6wno rnile, Jak t niemile. lkctrdzacc
zachowaty stq zdjqcta caleJ klasy z tamtych cz'aso.w?Por6wnal zdJecta ztyrn, conapisale5. Ja na prryklad zauwairylem' Le na r62nych fotograllach zmlenla stq wyraz moJeJtwarzy. Czesto dostr:zn?ruszna swoJeJ twarry w r6Znych okresach 2ycla smutek t b6l. Zdjecla mog€t cl pom6c w nawiazaniu kontaktu ze stlumlonym b6lem emocJondnym. Czesto teL sfe zdarza, Le dostrznircsz twarz -maskq, pozbawlon4 emocJl, bez wyrazu. W wteku 7-8 lat r.acz1lel rozw{ad bardzteJ skompllkowane mechanlzmy obronne qgo. Nauczyle6 sie posluglwai rozumem t blokowai emocJe. ar6wno z prze' szloScl. Jakl z teraZniejszo6ct.
zdarzenla
W twoim 2yctu ntektore wydarzenia spowodowat5r w duazI Elebokte rany. Na przyklad, }iiedy Ja mlalem dztewtec lat, tato po raz pterwszy odszedl od mamy. Z uptywem lat okresy separacJt byty coraz dluZsze. By6 mo2e pamtgtale6 przez cale lata JakleSna poz6r malo znacz4ce wydaruenla z przeszloScl. Nle wlesz dokladnte, czemu utlnvity ci w pamiqcl, ale zawsze byty obecne. Mo2e to oznacz.ae,,2e naJakimS pozlomle co6 zostalo pogwalcone. Ja na przyklad pamiEtam lncydent. kt6ry stq zdarzyl, kiedy mialem pigi lat. Kllkunastoletnl chlopak z sqsledztwa kazal moJeJszeScioletnteJ slostrze dotknad swojego czlonka. Intulcyjnie wiedzlalem. 2c Jestem Swladktem czego6 bardzo zlego. Byto to cod lnnego nl2 zabawy seksualne z dwtema dziewczynkaml z sqslednlego domu dwa lata poZnteJ.ByliSmy w tym samym wleku, a nasze zabawy mtaty glownie charakter symbollczny. MoJa siostraJednak byla naprawdg molestowana. Dzlslal rozumlem, dlaczego to wspomnienle tak mnie prze6ladowalo. PODZTEL SIq $rqtAIrrSTORIA
Zt AT SZKOLIrYCH ZE
wsPrERArACA CE OSOB4 SwoJa hlstorTg przeczytal przyJacielowl, wsp6lmal2onkowi lub terapeu cle. ZnaJdiwystarczaJ4co du2o czasu, by poczui krzywdg, kt6ra cig spotkala. SkoncentruJ sle m4asz.eza.na systemie nauczanla Jako czynntku zadaJ4cym duchowe rany. WJaki sposob uniemo2liwial ci bycte sob4 w szkole? Odnotuj kaLda krzywdg, Jakiej doznaleS ze strony nauczyclela lub innych dzieci.
co c:zu.tDsz? 1l;raldt cwoJe zdJgcla z w czesnych lat szko lnych. NaJlepieJ, gdybyt znelazl fotografle z wszystkich koleJnych lat. Mo2e
j
II ?
NAPTSZ BA'ITE OmawtaJac ten okres rycla, chclalbym wprowa&ld nowe t bardzo skuteczne cwtczenle - plsante baJkl o cwolm dzlectrishvle. JeSli pomaga cl plsanie listow, kt6re przedtem dwtczyltsmy, ptszJe nadal. Takjak w poprzedntch mz&lalach, naplsz ttzy llsty: do steble Jako dztecka w wleku szkolnym, od dziecka do siebte doroslego oraz do rodzlc6l I nauczycleli, 2eby im powledziei, czego potrzebowalel od nlch, a nte otrzymaleS. Tematem przewodnim twoJeJ baJki mo2e byd Jedno lub kllka zdarzei z twoich lat szkolnych albo z okresu *czc6nlejszego; tal,rich, kt6re miaty na cieble szczeS6lnle dlny wptyw. Mtty t baJki cechuJe brak racJonalnych przcclanek' co ma dla tego iwiczenla z'asdnlczn znaczenle. Motecz na prryklad naptsad historie o zvietzQtach (mamle'nlcdZwtedzlq 1tacie-niedZwtedztu), o b6stwach, krdlach. kr6lowych Itp. Htstorla powinna skladai slq z dwoch cze6cl. Plerwsza nlech slg zacryna od sl6w: Bgt soble roz,.. I opiszw nleJ wybrane pruez siebie zdarznnla, ze s?r,zegillnym uwzglqdnlenlem tych, kt6re zadaly cl duchowq ranq. Druga cze$t' nlech slg zaczyma slowaml: A ktedg dor6sl... i niech JeJ tematem bedzie niszcz4cy wptyw skutk6w teJ rany na twoJe tycle. Nle przeJmuJ sig, Je5li nie potraflsz prrypomniei soble JaklegoS okreSlonego krrywdz4cego wydarzenia, kt6re za-
270
PowndrpO
DOMU SWEGOWSWNETRZNIEGO
wairylo na twolm 2yciu. Mo2e twoJe dzieclnstwo uptyvalo w chronlczneJ depresJl lub niepokoJu, a mo2e ignorowano clq I zbywano... Jak mo2rc Ju2 odgadleS, prz5rpowteSc o Wra2liwym Elfle, zamlesz*znna na koncu plerwszeJ cze6cl teJksl42kt,Jest adaptacJa legendy, kt6r4 napisalem o soble. A oto lnny prryklad b4fka, kt6r4 naplsaljeden z uczestnik6w molch zaj&. Jego itycle ulo2rylo sle nastepuJaco: oJclec byl bogaty, a z matk4 o?lentl sig, bo raszla z nlm w clain na JalrteJS lmprezle zakraptaneJ suto alkoholem. JeJ matka zagrozlla, 2e odda sprawe do sAdu, Je2ell oJclec slq nle o2eni. W p6l roku po Slubie wyst4ptl o rozw6d. T,aplacll hoJnte matce chlopca t poprostl, Leby w ramach ugody przeniosla sie do lnnego miasta. Matka, siedemnastolatka. byla narkomanka w pocz4tkowym stadium nalogu. Byla te2 uzalelnlona od seksu. Odeslala syna na wle6. do etarezcJ koblety, ktoreJ placlla za. opiekq. Opuszezala go na cale mleslace. W koicu wyszlaz,a mqz I wyJechala, porzucaJac s)ma na ?.awsze. MoJ kllent byl pnez swoJa oplekunkg napastowany flz5reznle, sekstralnle I emocJonalnle.Ntewiodlo siq muw szkole I uctekl stamtqd w wleku szesnastu lat. Od teJ pory Jego Zycte ukladalo slq Jak scenarlusz .mydlaneJ opery-: ngdzne, niskoplatne zaJqclaI p\rtkte, przelotne zurl4zkl z kobtetaml. A oto baJka, kt6ra napisal. Bgl sobte raz potghng kr6l imtentem Jan. O2enit ste ze skromn4, u:ieJskq dzfewczgnq imieniem Malgosin. Poihtbit Jq tUtko dlatego, 2e pewneJ nor:y mial z niq po plJanemu stosunek i zasztaw ci@g. Malt.eftsttuo bgto sprawq wstgdliusq, Matgosi4 trzgmano wlqc w ukryciu W koncu mstala skaznna na wggnonle na dalekq wAsW. Dzlccku zrdzonemu z tego nieJortunnego malheftshaa teZ nadano Inie Jan. Jego matko' chcqc zaclatuai mlto66lcr6la Jana. w rudziei, ?n ue2mie jq z powrotem do siebte, ktedg zobaczy mabgo kskcia i douie sip, 2e nazwab. go Jego lmlenlem, udalask do kr6la, 2-ebgpokazai mu synkcu
OoNnJovwaNIESwolEGofzlEcKA WEWNETRZIIEGo...2'11 Kr6t Jan wpdt u gnlew. WledzlaL 2c w Zalach motego ksleclo ptante lcr6lewska lcrew, al.e nlenawldzlt Matgosl" bo przypmhala mu o upkorzentu, Jaklego doanal Rozkaznt wgslal Mo@osla t Jaslo do dalekleJ kralng za @eanerrL Zaptncll Ma$ost sowlcle t kazntJeJ pnus@, ?.e nlgdg nie zAradzL matemu J aslowl t$emnlcg Jego Whdzcnta Ma@osia nilertawldzllo. molego Ja^s{a. ZJego powdu nte mryb robli t4o, rur co mio'b- ochote. A mlaea,octrotQuplirc sle I hulat z nq2rzganonrL fototb do synka prctensJe, 2e przez nlego mstalo wAgnano'. W koncu ugstrb Jaslo. na uie{ pod. opbke stareJ koblety. Star.rcFc blla chbpca t dowab mu tylko tVIeJedzznia ?zbg nie umarl z gbd,u Mafu Jt(, choe w Jego futoch funeta kr6lcwska kreu, mgstat, ?nJest nleslubngm dzteckiem teJ ubqleJ slanrchg. DziectwgsmtewaQ go, bo chdzttdo szkotg w bchmanachna pgtanla tutuszA' Zle sle uczAt, gdgL bort si4 dpowiadni ctetL A poza tgm nle miot czasu na naukg, bo mleslel wyke ngwai r62re robotg domowe. Kiedg dor6sl rrciektz domu- Nte miatpientQdzA' a ptrlc' w oi nie skoftczgt szkotg, miryt NJ qc pracq tyLkopnq sPr"A' taniu sklepu- Wchdzit w r62ne zrt:i4zki z kobletamL 7a ka2' dgm raz.em bgt drarcang. Ka2da wgbrana pnu'z nlqo kobietaupokarzalago. Gdy Ju2 naplszesz swoJa bajke, konlecznle przeczylaJ Ja osoble, kt6ra clg wsplera. BaJka mo2e cl potn6c w nawl4zaniu kontaktu z twoiml uczuciaml, bqdqcymt wynfkiem tego, 2e zostaleS porzucony. Mo2e tet pom6c ci dostrzec zwl4zek migdzy nlezaspokoJenlem potrzeb zale2no6cl w trakcie twoJego rozwoJu a twotm dalszym iryciem. Gdy zrozumiemy, 2e problemy naszego ,doroslego dziecka'wyntkaJ4ztego, co sie nam prrydarzylo, a nie z tego' kim naprawdq JesteSmy, pozbywamy slq nasze$o toksycznego wstydu. Kiedy zobaczymy, Jak rozladowuJa sle nie zaspokoJone potrzeby dzieclnstwa, lahvleJ bedzie nam wyzbyt stg toksycznego wstydu. JeSll pracujesz z partrerem, zamlenlaJcle sie rolaml. OkaZ emocJe, gdy partner c41ta ci
21,2
Pown6r po SwEGoWEwNETRZNEGo DoMU
swoJA htstorle. MoLesz go na prryklad obJ4i t okazai mu czulo5d. Je6ll uznasz, ir'takbqdzle dobrze. JeSll pracuJecie w gruple, niech kai:dy po kolet pvnczyta pozostalym swoJ4 tristorte. Potem nlech dana osoba zamknle oczy, akaidy z uczesbrlk6w wyrazl wobec niej plynace z serca uczucla. ROI.E W RODZINIE D'TSFI'NKCYJNA' WeJdZ w Jedn4 z rol, kt6r4 zacz4tlei odgryrvai w wieku szkolnym, t pracuJ nad nt4 wedlug wskaz6wek zawartych w Rozdztale 6. ProponuJe, 2ebyS skuptl stq gl6wnte na rolach, kt6re prowadz4 do wytworzenla zastgpczych wlgzl mtqd4ppokoleniowych, pontewal to one pozbawtty cig modelu zdrowego seksuallzmu. W omawlanym okresle iycia czgsto poJawiaJ4sle takle roleJak: Maly MgLczyzna Mamusi, Siostrzyczka Mamust (NaJlepeza Pr4[acl6tka), Mamusta Mamusl, Mala Kslelnk.zka Tatusla (l,aleczka), Z.astgpcz.a ibneczka Tatusla, NaJlepary Kumpel Tatusla lub TltuS Tatusla. Wledz. f,e role Taatgpczych MalZonk6w I Rodzlc6w Rodzlc6w nle ogranlczaJq stq do granlc lwry'znac;zrrnyctrprzez pled. Dzfewcrynka mo2e byi Tastgpcrym Mal2onlirtem Mamusl, chloplec za6TastgpczaiLonATatusia. W takich przypadkach dzlecko optekuJe sig rodzicem, a to Jest odun6cenlem porz4dku natury. Skupmy sle na nlszczyclelsklm wplyrvte tych 16l na dalsze Lycle. Poslu2g slg przykladem Jimmy'ego, ktdrego oJciec-alkoholik porzucil rodzing, liriedyJtmmy mial szeSi lat. Matka byla wtedy 26-letnia kobieta. Nie maJ4c 2radnego zawodu, muslala utr4lmywai dwoJe rodzenstwa Jimmybgo. Jimmy,Jako naJstarszy syn, od sl6dmego roku 2ycia wykonywal wszelkle prace, kt6rym mogl podolai. Stal ste nfezast4pionym pomocnikiem matkl. przesiadywal z r:dr4 catymt godzinami I pocleszal, kiedy plakala nad swolm 2yclem. Uwaial Jq za Swieta. Ntgdy nte byl dostatecznte zadowolony z tego, co m6gl dla nieJ zrobtd. Nie dostrzegal nalomlast (dztecko nle dostrzega takich rzeczy ntgdyt), 2e kledy on plakat, rnatka albo go zawstydzala, albo odwracala uwagc rdJcgo uczui. Opowiadala,Jakiego mlal cudownego
213 OoNnjovwarqESwolEGoDzrecKAWEwNErRzr.rEco... dziadka, Jak to wspanlale mlec dom I pod dostatktemJe&enia, podczas gdy w Ameryce l,aclfiskteJ dztecl umleraJ4 z gfodul Kledy Jlmmy mlal dwadzlescla Jeden lat, wst4ptl do klasztoru buddyst6w 7*n, zostal nrnlchem ltylw cellbacie. Mama bylaz ntego dumna I odwledzala go czgsto. Po paru latach opuSctl klasztor t nawlqzal lillka nteudanych zuilqzk6w z kobtetamt. Tawsze wynaJdyval koblety skrzywdzone, dla kt6rych mogl byd wybawlclelem. Wwleku lat czterdzlestu plgciu lat zawarl fatalny zwlqzek mal2eriski z porzucon4 dwudzlestosze5clolatkg z trojglem dztecl. Mal2eristwo okazalo slq pasmern konfllkt6w I ucleczek. Jimmy nienawldzil swoich paslerbOw. Szybko nawlqzal pozarnalherlskl romans 1przez dzleslcd lat prowadzil chaotyczne itycle seksualne. W koricu Jego lona wyst4ptla o rozw6d. Historla Jtmmy'ego Jest typowa dla wlelu syn6w. kt6rry weszll w role T,astgpczngo Mal2onka. PrzewaLnle zwrrcaJ4 slg ku rellgti lub ascetyczneJ duchowoScl. W ten rpoldb dochowuJawierno5cl Mamusl. Bywa teL,Le nle sa zdolnl do ztttl4zar;Ja sig z Jedn4 kobleta. Poniewa2 zaangia2owanl eq w.zurlqz.ek z Mam4, zurl4zarne sig z lnn4 kobletq byloby Jednoznaczne z emocJonalna zdrad4. Tacy mgLczytnl bywaJa okreSlaniJako -motyle", co oznacz,a,ZefruwaJa z kMatka na lrwtatek, nie chc4c sle anga2owai. ZyskuJq tc* mlano Plotrusia Pana, poniewa2 nigdy nie dorastaJS - tak naprawdg, nigdy nie odchodzA od Mamy. Jtmmy zgtosil sie do mnle, ktedy mlal plqddzlealqtJeden lat. Byl sam I przepelntal go gnlew. Drogo zaplactl za granle rolt Zastgpczego Malinnka Mamust. Czul elq dobrze tylko wtedy, gdy zaJmowal slg kobletaml skrzywdzonymt - taktmi, Jak Jego matka. W glebl duszy nigdy z nlklm nle czul sle mflaparry. Nie kochano go bezwarunkowo za to, ktn byL Jego prawdziwa to2samoSi (dzlecko wewnetrune skrzywdzone w okresie przedszkolnym) nltdy nte doczekala sle uznania. W Rozdziale 12. przedstawiq iwtczenia, kt6re pomog4 cl nyzwollc sie z 16l, wJakie zostale3 uwlklany.
214
PownOrooSwEcoWswNErnzNsco Douu
AF.IRMAqIE A oto afirmacJe dla twoJegowewngtrznego dziecka w wle_ krr szkolnym: Maly(a)..............,moLeezbyd w szkote tym, klm Jeste6. MoLesz slg broni6, a Ja cl pomogg. Jeste6 w porzqdku, tledy tuczyaz slg po swoJemu. Jeste6 w porzqdku, kledy zastanawlasz elg nad r62nyml tzeczaml I vrypr6bowuJesz !e. zanim slg do nich przekonasz. Mo2,esz wlerzy0 gwolm wlasnyrn sqdom, lecz powinlene6 ponosld LorrrekwencJe yrybor6w, Jaklch dokonrrJr.rz. lllolno cl robld wszyslko rra rw6J epos6b; wolno cl slg nle zgurtztf . Kocham <:19 t n k l c g o , l n k l r n J e r t e 6 .m a l y ( a ) . . . . . ... Motesz znwlcrzyf xwolrn uczuclom. Je6ll sig b o l s z , l r o w l e r t zr n l . 1'o norrnulrrc, lc ll9 bolsz. Mo2emy o tym roz_ nrawla6. MoLesz wyblernC soble przyJacl6l. Mo2,esz ublerad slg tak Jak lnne dzieci albo tak, Jak chcesz. ZasluguJesz na to, 2eby mted to, czego prag_ niesz. Chca byd z tobq, bez wzglgdu na wszystko. Kocham clg, maly(a)............. MEDYTACJA DII\ WIEKU SZKOLNEGO Dodaj nastgpuj4cy tekst do wprowadzenla ogolnego. Rob _ rIwrrdziestosekundowe przerwy po kaZdynr zdaniu. .lul. bylo w twofun domu, ktedy po raz pierwszy poszed_ lcA rlo szkoly?... Czy pamigtasz sw6J plerwszy dziefi w xrkolc?... Czy pamigtasz pierwszy dzlefi w ka2deJ holr.lrrr.l klasle?.". Czy miale6 ze sobq drugie 6niadal rrlr:'f... .I ornlster?... Jak wyglqdala twoJa droga do ezko_
Or )NAjDywANrESwoJEGoDzrccxe WEWNETRZNEGo...2 I 5
ty?... Czy bale6 slg chodzld do ezkot5r?... Czy w szkole byly brutnlne dzlecl, kt6rych elg bale6?... Kto byl twoim ulublonym nauczyclelem?... Mlaled pana czy pantq?... Wyobra4 eoble boisko szkolne. . . Zobacz na boieku elebie z lat szkolnych... Co roblsz?... .Iak JeeteS ubrany?... PodeJdf do malego gleble I wyobml roble, 2e m6glby6 slg nlm sta6... Tetaz Jeste6 dzler:hlern w wleku gzkolnJrrn, kt6re tpogl4da na sleble dororlego... Vlldzlez slg w postacl m4drego I dobrego czarodzlelr... Wsluchal eig w sw6J dorosty glos, kt6ry n6wl do clcble cleple, pelne mllo6cl elowa... JeSlipracuJeszsam, nagraj afirmarj<'rll,rrl.'lr',k.11ry'.'r,uttttrznego, skrzywdzonegow wieku szktllrtvrrr., I r"'l | 1,r,rcttjesz z partnerem,powiedzmu naglos afirmtrcit'., icz, ll l,r.rlttlesz w grupie - zakotrvicz Je. 'rlrrrrt:tt'll Pracuj4csam lub z partnerem,po zakrlrit'zt'ttltt kontynuuJ medytacje w sposob nastgpuj4<:y: Skup sig na tym, co czulesz... Po2egnal slg z rlobryrn czarodzlelem I obeJmU go, Je6li masz ochotg... l'owoll stafi sig znowu doroslym sobq... Powledz ewoJerrrrrrlzle<:ku wewngtrznemur 2e od teJ pory Jeste6 do Jcgo rtyxpozycll... Powiedz mu, te mote na clebie llczyC. Wskazowkadotycz4capracy w grrpie: lrrt z.rh,trr'kzcttltl wypowiedz ponilsz4 medytacjg; jest ttt 7(tkt'.tt,tt'rtil'
2't6
DoMU Powndrpo SwucoWswNErRavEGo
w 9619 pt"r, twoJc nod... WeL $gboll oddech... Wydycbqf jlolno powletrzc... Poczqf, 2e Jcctci calkowlclc obccny. powr6clle6 do duszy I clala... Otw6rz oczy. Jetlt pracuJesz sam, zastan6w ste nad tyml doznanlami. TanotuJ. Jak sie czuJesa.Je5ll pracuJesz z partnerem, potlzlelcle slg swolml doSwladczenlaml. W gruple - opowledzcle koleJno o swolch doznanlach. Odnalazle6 swoJe dztecko z lat szkolnych. Teraz bqdztesz umlal sig nlm zaopiekowai t udztelli mu wsparcla.
Rozdzlal 8
ODNA.'DWTANIE SIEBIE - NOUNr WIEK M|T.ODZIEI{'CZX Po tompnwstata. bg bgt fua co czgnlq. Gpnelo lvleNr,ByHopKtNs' Budq sig u lasach" doleko d.zamku. Peiqg pdzi nuq przez opustoszatq LulzJanq,., Spqladajqc za stebie, wid4 w samochd,zie puste mieJsce. To z mqiego ojca zretab oli, czcgoJtti nte dosfzpam Nte mqg sobie przgpmnietlat swego dztrclAsttttoPewngchc4$ci slebte nte potrafi7 teraz dnab*d,. Cq doie zc mnb zostab, tcbgm dzts byt ueclry?,,, Jakfurdzo mnie ci4gnie do rod.zic6wl Chd4 tamlz powrotem, qc lqt staremu lqdouisku. sglad4j Nocne Zabg sloz.eczqjakobracdqca se planeta RosnRT Btv, Nor,neLaby
'
ll3nl"V Hopktns, Od, Chancera do Lark,ulra, przeloLyl Stantslaw lreolg Bamiczak, uryd. ZNAK l$ak6w 1993.
218
Pown6r Do SwEGoWEWNETRZNEGo DoMU
( )r)NnJDywANtE - NOWYwtrx MroozIENCZy SIEBIE
IIIEK}IX,ODZNNCN (ODR/DZ,{,\T SIn)
N v
tltflK: ..rifF:'=--::;F\jli, l,'..'.''.....i.1..r!
l r l l t , l\ l
::,
r!:i ;. , " :-.. a-r.i : i. l!,,i,'i'
l \ ) l\ R \ l \ ( , 1R \ l(/ \ \ ( r l)(\ \ : l()/\\ll1)5( l\ ))1il;5/-\\ll: lt{)l
UIIN0SC SIl,{i9G0: M0C: 0DR,\D7.,N[SI0
INIEZ\LEZM|]\IIE SIn0DR0DZINI ru,UnIIryDmDT,KIl INDEKS PODAIRZEI{ WypelniJ poni2szA ankiete, odpowiadaJAc-tak'lub ,nie". Po przeczytaniu pytania odczekal chwile I zastanow sig, co czuJesz.Je2eli "tak" wywoluJe silnieJszareakcje emocjonalrriq- odpowiedz twierdz4co; JeSli .nie" wywoluJe silnteJsz4 rr':rkcJe- odpowiedz przecz4co. Ka2de "tak" sugeruJe, 2e Irvrrlc cudowne dziecko wewngtrzne zostalo skr4nvdzone. li,1 rrr2rrestopnie skr4gwdzenla.Znajdujesz sig gdzieS na :,k.rll rrrlt;rlzyI a 1OO.Imwigcej udzielisz odpoMedzi hvierrl,,,1r'1r lr. lyrn bardzieJ twoJe dziecko wewnetrzne zostalo skr zl rvrlz'r rr.w wieku mlodziericzym.
2ltt
TAK
NIE
('z.yrniewaszczgstokonlliktv z rrrrtorytetaml (przeloiton.y rrrt, I x rIIr.|q Itp.)?
n
n
('zy czgsto siq zloScisz z powor lr r -bezsensownych" przepisow I zarz4dzeft, ktore innl naJwyr.rrznlr.l akceptuJ4?
!
n
Czy podczas odwiedzin u rodzi<.ou, I zacrynasz odgrywai rolg I a) poslusznego lln b) zbuntowanego dzlecka? i j D Czy masznop"ry ^ "*o;a toZsamoSci4, czyli okreSleniem, kirrr t l naprawdg jesteS? _ I C4r czujesz siq lepszy od innych ze wzglqdu na swoJ niezwykty I I f t i nonkonformistyczny styl zycia? 6 . Czy nadal wyznajesz religie swojeJ mlodoSci i nie nasuwajq ci sie Lad,ne lr w4tpliwoSci? 7 . Czy potrafisz wchodzii w bliskie nxiqzki tylko z osobami plci odmiennej? 8 . Czy twoJe pozazawodowe zwi4zki z osobami plci odmiennej maj4 podlo2e wyl4cznie seksualne lrrlr romantvczne? 9 . Czy jesteS marrycielem, ktory woli czytac i ogl4dai romanse lutr fantastlrkg zamiast przezyc c<>s samemu?
t o . Czy otoczenie zwraca
ci czascrrr
uwagQ,Ze powinieneS d o r < l s r r i l i ?
il
n
( )I )\NJDYWANIESIEBIE- Nt II,YYWIEK MLODZIENCZY
f)oMU I't rr'vrir'il Do SwEGo WEWNETRZNEGO
r:rsztrudnosci z $oszeniem rcJopinii, JeLellroLnl sie ona od
TAK
NIE
n
n
n n
n n
!
n
!
n
rrwei?
('ry stara tarasz siQwiernie naSladowai: goSgurr- lub bohatera? l;rkiegoSl lqi.sz potrzebq przynalezen ia tltr Cry czr\e h nteformalnYch gruP' ch lub taJnych ilZy!391ttp.? stowarzYl :zgstooPowiadaszo wiclklt'lr Cry czgs ach, ktorych chcialbyS
ostatecznie Wraz z pocz4tkit'rrr
t.'l
', l l l r l,f i t k' ntyfikacj i z okresu dzit.r.i r,'r'r'go. Mlodzienc za toLsar r r o r , t j c s t t o 2 s a m o S c i a p r z e k s z t r r l tr r r u 1 .C h c 4 c j a o s i 4 g n 4 c , rrrr rsi lrry zespolii nasze wrodzol r,. r rr rrir.jr,'tnoSciz moZliwos c i r r r n i ,j a k i e o t w i e r a j 4 p r z e d n a r r r i r , , 1 , .: ; p o l e c z n e ,w l a S c i w e
mbiualence
S p r z e c z n o s ( .r r r . . r (
D
ustancingJrom parents
Odchodzr.r rir, , ,,I I , ,,lzrt.(jw
O ccupatton
Praca zil\\,r)(r,,,.\', I
L
Samotrrrr:.r'
oneLiness
E go identttg
T o 2 s i u n rt ' , 1 ( ' ( l o
S extral exploration
DoSwi rrt Ilzt'nia seksualne
C onceptualizati.on
Kr-rnct'11t r ralizacja
E gocentrtc thtnking
Myslt' r ric egocentryczne
222
N
DOMU I'( )wR(,'I.DOSWEGOWEWruETRZNEGO
Narcyzm
rltr l',',1',ttl
( I , , r r r rr rr t t i ( : a t i o n f r e t v A Potrzeba Poroz.trmiewaniasig lt
,1x'rirrrcntation
DoSwladczarllt'
sprr.cczno66 uczu6 ,/1;rwiskoto zostalo piEknie opisane prt'<'z'J ' D' Salingera ,r' 1rrrwiesci Bttsz4iqcg u zboZLLBohat t'r k sta2ld' szesnastol.'tni Flolden Cau[Ield, chce byi doroslv W swoich fantazi;rchpije, uwodzi kobiety i zostaJeg;rtrgst('rem'Jednoczessig ,ii" Uoi-"ie doroslego Lycia l wvolrt;rl't sobie' 2e staJe przyJal obroncA swojej rnlodszej siostry I'ltot'lx' t JcJmatych (l ttplckowaniesie nimi) ciol. Przebywanie zmatymi
od rodzic6w
moc Jest to normalny element wieku mlodzienczego' Aby dla sa nie odejSi z domu, mioclzi musz4 :uzrrac, 2e rodzice uniwersytetu z partnerami' Psycholo$ nich atrakcyjnymi jest w Yale, Theodore Lidz' podkreSlil' 2e konflikt pokolen przed wiekow Osiem lr rtcgralnA czQSciA Zycia-spolecznego' r.lrr.ystusemHezjodbardzosigniepokoilzpowoduowczesrr,'1 rrrlodziety. Zastanawial sig, co te| stanie siq z nastgprrlrrr pokoleniem. Wczoral w supersamie styszalem' Jak 1,,\\ n,r llani c4;nila podobne uwagit ( ;r I rp, r rtiwiesnicza pomaga mlodym ludziom zdystanso\\'.r( ',r, ,,tl rodzicow.'fati" grupy okreSlam mianem rowi'e6I t( ./. 1t,,.I lt I tlr(rtt)egorodzica, ze wzglqdu na rolq, Jak4 pelni4'
( )l )NAJDYWANIE SIEBIE- Nowy Wrer MrooztENczy
22.\
Irrr r;rulnu)A rodzrbJestbardzo srrr()wyl rygorystyczny. Gdy I ry'l.rrr rr:rstolatkiem, obowi4zyw:rl, rr<.zesanled. la. kacnt ktrpr.r. NoslliSmyspodnie, szJrterrtr spr.<Jalnezamowlenie, zt' szwirrnlna wlerzchu I kieszeniqrrrrgrrst.let.Nastolatkow, kl<'trzyublerall sig lnaczeJ,uwaZallsrrrl,z:r 'fraJer6w- I doku_ czallsnry lm przy lada okazJl. Praca zawodowa Radanla wykazaly, inprzyszlosi zawotl, rr,,,,.r lr.st gl6wnym problemem,Jakt nurtuJe nastolatkow. ('o lrr..r lr. r olrll? W co zaangaiz;-rJe moJ4 energlg? Z czego bq:
- Nowy Wttr MronztaNczv OoNnyovwaNrcSrcaru
DOMU PowndTPO SWNCOWEWNETRZNEGO
I tak daleJ. I{ahdeztychpl-zypus?.ezcn polega na stworzeniu pyneJ hlpotezy, ktorE nie ogranlc taJs Ladnefakty. przeJawem teJ noweJ stnrkiury poznawcze1 . -I.lyJest ldealtzacJa. Mlodzt to marzycleie. Marzerci td-ealtzujac,;d;;_ r?,amy modele, ktore motywuJa nas <1. dzlalani". nAtoari Iudzle. pra*vtapyJU do tdoli. NaJr:zsrictesq to gwtazdy :t*fllmu t rocka' ale mtody czrowiek mo2e tet obrai Jobte za uz6r kogoS ze Swtata politykt trrb tntelekiu.lt"ta. l9d" j Nastolatki s4 z natuqr reltgune, a wilk rnrrxrzrertczy to okres najwigkszeJ gotowosci do prqyjecia reltgtt. tclol duchowy staJe sig czgsto gtown4 obsesJa. Ta mlodziencza idealizacJalub .idolizacJa- rno2eslq r6w_ nieZ skierowai kuJakiemuS kultowi lub sprawte. KoczuJ4cy na lotnisku wyznawcy Kriszny, chinska Czerwo rr,, Cwaiaii niemieckie nastolatki zmobillzowane przez llltlcrt _ wrrry_ stkie te przyklady Swiadcz4 o tym, w Jaki s;xrv.rb nrbA'zt lu&ie mog4 zostac umotSnvowani do aktywn"go *trr,:*nta siq wJak4S sprawe - oboJqtne: dobrq czy zl4. fahte Zowanie slq w sprawqJest podstaw4 sity ego, ktora ""urrgallrikin nazywa wiernoSci4. Jest to wa2na sila w wieku dorortym.
rgn Tollnol6 Ikxf ulem Ju2 deflnicJe to2samo6ci ego sformulowan4prz.ez Ertkrrne. Pytanta: .Klmjestem?" t -Dokad zmlerzam?'narl9 Jako konselsvencJa rozwoJu nowych zdolnoSct nrw{t rrmyrlowych. seksualne Doffrdczenla Wraz z dmgorzqdnyrnt cechaml plclowyml poJawta stq nowa, potqZna energfa. Jest ona lskrq' kt6ra rozpalaLycle. Jak stwterdztl Nietzsche, Zgcie tqsknt do samego sleble. Poped plctorry to stla slu24ca zachowanlu gatunku. Bez tego gatunek ludzliii wymarlby w claglu shr lat. popqdu Nastolatkt odkrywaJa swoJ4 seksualno6d w sposob naturalny. DaJaJeJupust przy pterwszeJ masturbacJi. Ostrue2enia przed Slepot4, kurzaJkaml na rgkach, a nawet odpadnieclem penisa bledna w por6wnanlu z prryJemnoScia doznawanla tych uczui. A poza tym, kto znbaczy? Mo2na to przecleL robii po clemku. Potem czQsto dochodzt do odkrywania lnnych form seksu al noScl: wzal emnego masturbowania stq, pieszczot z plct4 przeclwn4 i w koricu - stosunku plclowego. Poznawanle wlasnych narz4d6w plciowych ma decyduJ4ce znaczente dla zdroweJ to2samo6cl. Plei Jest tym, c41m JesteSmy, a nie tym, co posladamy. Plerwsza cecha, Jak4 dostrzegamy u lnneJ osoby,JestJeJptei. Konceptuallzacla ZdolnoSd do my6lenla w abstrakcyJnych, loglcznych kategorlach poJawia siq w wleku doJrzewania, ktedy wykraczamy poza konkretne, doslowne my6lenie, charakteryst5rczne dla dztecka w wleku szkolnym. W odr62nieniu od dzlecka, kt6rc nte ma teJ zdolnoScl, nastolatek zacryna tomtaine' zaloienlanie odpowiadaJace faktom. MySlenle o prryszloSct urymagg na przyklad zastanowienla sig nad takimt zagadntenfaml Jak: .Kim Jestem i dokad zmietzam?"' *Jakie sa moJe mo2llwo6ct?-. W wieku mlodziericzym mySlente opruyszloSct Jest romtahaniem w kategorlach ewentualno$cl. 7a' l6Lmy. 2e zostane lekarzem... prawnikiem... kstedzem...
ZZs
I I
My6lenle egocentryczne W odr62nieniu od dzieci, ktore my6l4 egocentry(.znle. nastolatki potrall4 w zupelnoSci polai punk-t wtdzenta J-gi"l g"9b-y. Egocentryzm miodych ludzi polega na przekorr.ritr'r. 2e ich rodzice maJ4 na ich punkcie taka obrcrJg. Jak oni na swoim wlasnSrm- Mlodzie? w tym"ur,r,i wtt.ku poij"*f" pewne cechy paranoidalne. pr4fpadkowe sp(,Jrrenle Inter_ pretuJe Jako obraZliwy, wartoSciuj4cy osqd. sig czgstemu scenariuszowt. Mala Shtrley ryrzyJmy zostala lecewa24co potraktowana przL.z <.hlopca, kt6rego ub6shvla. Wraca do domu prrlrg.rqbtnna t czule ste odrzir_ g?r". MamawitaJa: ,Cze6i, kochanic. co slych-ai?". St i.t.y biegnie do swoJegopokoJu tkrzyc4r:.Nte mo2ectemnie choi raz zostawii w spokoju?!.. Davicl Elkins, charakteryzuj4c tq egocentryczn4 cechg mySlenia mloclzteLy, uirytvi dwoch okreSlen: "wyimaginowane audytortum- i .wlasna wers;a zdarzen". Oba oznaczaj4 tenclencJg do uryolbrzymiania
l'( )\!ti(')| l x) SwEGoWgwNErnzNEco DOMU
lll)
\r"'/\ ',lk l.r'. sltlrley mySlt,2eJeJmatka widziala wczeSnieJ...'.r'., , rr,' ,rlrzucerlta i byla Swiadkiemjej upokorzenia' \\'1rr',1r./()nilsamoSwladomosi mlodzlery wynika z przel,, rr.rrl t,r, r(:,wszyscy na mnie patrz4"- JeSli nastolatek Jest rr.r,lrntcrrrlewstydliwy, JegosamoSwiadomoSiJestwyczulotym wzgledem ait do b6lu. r,.r 1,,,t1 .Wlirsna wersja zdarzen" polega na przekonanlu, Le rTwie .'r'r'krwedoSwiadczenla s4 absolutnie jedyne w swoim ro,lz;rJui niepowtarzalne. .Nikt ni$dy nie cierpial takJakJa" t,' siowa dlwtgczabezptzerwy w duszy mlodego czlowleka' wraz z takimi, Jak: -nikt mnie nie rozumie", .nikt mnie nie kocha', .nikt nigdy nie mial tak potwornych rodzicow, Jak mam Ja". Pamigtacie, jak Tomek Sawyer wyobra2al sobie, 2,e:urriarl?Widzial ciotke i innych doroslych zebranych przy Dopiero teraz Jego loZu Smierci. Wszyscy tongli we lzach. Lrozumieli, Jaki byl niepowtarzalny i nad:nvtlczaJny' .Wla,sna wersja idarzen" koncry siq zwykle, kiedy ktoS wchodzi w prawdziwie zafily zvtiqzek. Wspolnota panujAca w takim 'mtiry,ku pomaga ludziom dostrzec, 2e ich doSwiadczenie bylo lub Jest zjawiskiem powszechnlrm. Narcyzm Mlodzie2Jest narcystyczna. Ma obsesje na temat swojego wizerunku w lustrze. Mloclzi ludzie moga catymi godzinami przygl4dae siE sobie. Wynika to z ich wyostrzoneJ samoSwiadomoSci.Jest rownieZ nawr-otem cyklu wczesnych potrzeb narcystycznYch. Potrzeba porozumiewania sig W BuszujqcAm u zboiu Holden ctqgle do kogoS drynda' ozuje przemoizna, potrzebq pogadania. SamoSwiadomoSi I osamotnienie, wlaSciwe dla tego etapu rozwoju, sprawiaja' t,' rlit<'dziezwcl&,chce byi z kims w kontakcie' Nie koncz4t r slr.'lrogawqdki zprzyjaciolmi sa sposobem zaspokajania 1r,rtr zclry pr4male2noSci. Pamigtam pewn4 przeiaLditkg sarr,,,,l', ,rlt'n) ze swoja nastoletnia corka. Po drodze nie mogla sit,' lrrrrr':'lt-lymac i wolala do znajomych dziewczqt i chloI)(()\v.
Orrrue;oyweNre Srrsls- Nowy WIEKMt oDzrs}(Iczy 227 DoSwladczanle MlodzleL eksperymentuJe na wszystklrn; na pomyslach, stylach, rolach I zachowaniach. Cz.t.'stor.kspeqrmenty te s4 sprzeczneze stylem Zycia lub systcrrrr.rrrrvrrrtoSclrodzicow. JeSli mama wyznaje pogl4d, izeporz;y
PowRdrpoSwscoWrwNErnzNtcoDouu I t rrrtlerznn le 16l Jest niebezpieczeistwem tego wieku, na <'rrwrkuartJe Erlkson. Mlody czlowtek, wyprobowuJ4c zbfi wlele rdl. lubt kontekst, w kt6rym moglby zebtat w calo6i rwr{c rilly ego.Jako nastolatek czulem slq strasznie niepewrry l-oeamotniony. Nie bylo oJca, przeciw ktoremu m6glbym ric rbuntowae alUo przyJadgo ?awzorzec roll' Wybieralem wl6 wzory antybohaterdw. Takie postqpowanle okreSla sie g' wie d zIal em, ktm Jestem' luko neg atg w nq identgfikacj Nie 'wlgc nle bylem' Bylem inny liclm z tym, siq tdentyfikowalem czgSclskladalo sie przewahaJqccJ w od ,fr{erow', z kt6rych kto sie od z kahdego, grupa srydzlla apolecleristwo. Moja negatywnej o Ludzte wszystklch. prawie ze nbs r62nil, cryli tdentyflkacji odpadaja i staJa z boku' srydzac ze wszystkich pozostalych. ' W rzeirywistoSci czulem potworny lgk przed 2'yciem (dostrzeglem to u wszystktch lu&t z negatywnq identyflkacJ4' kt6rych znalem I z ktoryml pracowalem jako terapeutp)' Moji sily egobyly slabe, wrQcznle lstntaly, nie mlalemwigc jak'siq opimtqtac. Kledy slq uptJalem, czulem sig doros\r i potg2ny. Poczucle pustki wewnqtrzneJ sprawialo, 2e wszelkimi moZliwynti sposobaml staralem sig zmienii swoJ nastr6J. W wieku mlodzlenczym zaczynamy rozladowywad nasz pierwotny bol t potrzeby, kt6re nie zostaly zaspokoJone w dziecinshpie. Przemoc, JakieJ siq dopuszczaJ4 mlodociani przestgpcy , wyrazanle ztohnlcowany gniew skrzywdzonego i osamotnionego dziecka wewnqtrznego. Pop€lnianie pzestEpstw Jest slrmbolicznym wykradaniem tego' co zostalo utracone w dziecirls|ixte. 7-airywanienarkotykow przytqpia b6l osamotnienia, zaznarrego w dysfunkc$neJ rodzinie' W dzialaniu mlodzieZ czqsto wyladowuje nie wypowiedzlane sekrety rodzinne' AktywnoSd seksualna jest c4rmS rruturalnym w okresie, kiedy poJawia sig seksualna energia' ,Jclll mama surowo tlumi swoJa seksualnoSi, moLe to dolrrr rwadzli do wczesnego rozpoczQclaprzez c6rke bezladnego tyr'la plctowego. Dyskretne romansiki ojca mog4-zostac wyrul.one w zachowaniu nastoletniego syna. DysfunkcJa Irrtyrttttego zn'lqzku rodzic6w, w ktorym dominuJa samo-
OoruapyweNrs StssIE- Nowy Wrsx MropnyNczy
229
tnoSi I gnlew, mo2e siq przeJawti w szkolnych nlepowodzentach dzlecka. DorastaJ4camlodzleL czqsto staJe slg dla rodziny kozlem oflarnSrm. Mlodzl ludzte prrychodzq do nas Jako pacJenci, ale w rzecz5nrristoSclsa uzaleZnlenl ocl rodziny. KieruJ4c w l.os Angeles progr€rmem dla narkorrran6w, ntgdy siq nie zetknalem z nastoletnim narkomanenl, ktdrego rodzlce iryliby w zdrowSrm mlapkru mal2enskim. Rrxlzlee bylt nosicielami chor6b nawarstqrionychprzez wlele pokoleri. Ich malZenstwa miaty charakter zwl qzkow do ros ty<.I r rl zlect, a wlas ne dzieci probowalynaklontd ich do terapll. Klcdy nastolatki wyladowuJ4 sie w buntownlcrym dzlalanlrr, zwykle ma to bezpoSrednlmdqzek z chorob4 tch rodztny. Oprocz tego mamy r6wnie2 do czynienia z z.agutlnlenlem zaniedbanla potrzeb zale2noScl, ktore dochrxlzil
I\ rwHr'l'r Do SwEGoWewNIErRzNeco Douu
- Nowy Wrex MroozrENczy Oorue;ovwnNrE StEBtE
rrrorv.Wyroslszy w poczuclu wstydu, czulem, Ze nigdy nie
SpisuJac swoja hlstorle zlat ntl<xlt,t<:ncrych,ntrrod.szczegoln4 uwa$g na to, Jak skrzyw(lzorrt'
230
z rl o l . r rr r l r ' [ o o s l 4 $ n 4 i . \\'1r rrl:rk'rn sig wigc do rol, ktore znalcm z ukladu rorf..lrrrrrgo. WclqL bylem Gwlazda. Zostalern gospodarzem kl,r"r', wydawc4 szkolneJ gazetkl, osiqgirlem Swietne wyrrlltl w nauce. Udawalo mi sie to wszystko mimo mojego .rlkolrollzmu t przynale2noScl do rowit'srrlczeJ bandy -far ctow bez oJc6w". NaJwa2nieJszaJednirk t;yla rola Opiekurrrr, ktor4 gralem w domu. Tutal nirpr.rrwtlq czulem sie na rnleJscu. Kiedy oJciec opuScil nasz
PODZIL
SI4
HISTORI4
Z I"AT
z.\l
Mr.()DZTEI{'CZlrCH
z osoB.* KToRA C4 WSPTERA TWoJamlodzleitcza to2samoSi okrcslil,r .,1xrsol).w Jaki twoJe skrzywdzone dziecko wewngtrznc [ )r./\'..I osowalo sie do startu w dorosle iryc[e.PamiqtaJ,2e r
co czvJEsz? Chcac ulec4ri swoje ,Ja" z lat mlodzient'zyclr. rrrrr..lsz naprawdg opuScii dom. PowinienieSrownie2 z('lrr.rr rv r,r loSi dane dotycz4ce wszystkich etapow twojt'go r';r.r'.lu Proponuje, 2ebySwydal wielkie prz5dqciez okttjr I),,tr,tt,tu do domu, Sdzlety z lat mlodzienczych bgdzicsz 1r.rr.,1r,rl.l rzem. W t]rm celu stosuJgnastgpuJac4medyt;rr.lr. MEDYTAqIA O POWROCIE DO DOMU Nagral ja na magnetofon.Jako podklatlu nnr,'\(./n(.11o ufi nagrania Daniela Kobialki Going Iltnru' I'r.,r' k,r2
DOMU Pown6r DO SWEGOWEWNETRZNEGO
OnNnjoywnNreSEBIE- Nowy Wmr MroozrBNczy
do normalnego oddychania. Przy vrydechu skoncentruJ elg ne cyftz- ttzy.., Zobacz J4, narysuJ pdcem albo uelyrz... Potem zr6b to samo z cyfrq dwa... Potem z JedynLq... Teraz Jedynka etaJe slg bramq... Otw6rz Jq I weldt w dlugl, krgty korytarz z drzwlaml po obu stronach... Po leweJ zobacz drzstt z naplsem Ostctni rok"' Otw6rz le I zaltzyl do Srodka. T.obacz przyJemnq scene z oetatnlego rohu... ZatnkFqJ drzwl I podeJdi do nastgpnych, po praweJ sttonie... Otw6rz Je I zobacz tam gieble wwleku mlodzief,czym... ObeJm[ go. Powledz, ihewlesz, przez co ptzeszedl... Powiedz, Le nldrzedl czas odeJ66 z domu. Powledz, 2e Jeste6 tutaJ, tcby go wesptze&,.. ?* powlnnlScie p6J56 razem I zebnd *rzyetkie pozostale czgSct clebie - niemowlg, mtlc dzlcclo, przedszkolaka i ucznia... Razem z twolm wclolcnlem z lat mlodzleficzych tdflcle do ko6ce l,oryterze I otw6rzcie drzwl"' Zalrzy! do 6rodka I zobrcr rw6J plemezy dom, Jakl pamigtasz... WeJdt rlo telo domu lznaldt pok6J, wkt& rym mleezLerz ty JrLo nlcmowlg... Niech nastolatek we2mle Jc nr rgcG... Ztwt60 kawalek, otw6rz plenrrsze drzwl po leweJ ttronle korytarza I zobacz siebie-male dzlecko... WelJe zr rgkg, ldicie razem' otw6rz pienrrsze Podrzwl po praweJ I zobacz sieble-przedszkolaka... patrz na nlego... W co Jest ubrany? Wet go za r9k9 i wyjd2cie z pokoJu. Znaldt teraz siebie z lat szkolnych... W co Jest ubrany? Powiedz mu' 2eby wziql na' stolatka za rgkg I wyJdfcte z domu... Stoisz teraz kolo slebie-nastolatka... Kto trzyma na rgku ciebie-nlemowle?... Uczefi trzyma nastolatka za rpkg... Ty trzyrnasz za reke male dziecko I przedszkolaka... Tetaz zobacz, Jak nlemowlg staJe sig malym dzieckiem... Male dziecko ucznlem... Uczefi grzedezkolaklem... Przedszkotak Ty-dorosly I ty-nastola-ta1e etg tob4-nastolatkiem... tek rtolcle obok sieble... Teraz zobacz swolch rodzic6w wychodz4cych z domu, w kt6rym mleszkale6 w wleku machacie mlodzlcllc zym... Ty-dorosly I ty-nastolatck im rgkq na polegnanle... Powledz lm, 2e ury wszyscy tettz odchodzlcle... Powiedz, Le wiesz. 2c starall sig
naJlepleJ, Jak noglt... T,obacz w nlch skrz5rrdzonych ludzl, Lt6rymt w lstocle el Fyll)... Przebacz lm, 2e cig porzuclll... Powledz, ie odtqd eam dla sleble bgdzlesz rodzlcem...Zaczall oddalad ele od domu... Sp6Jrz ptze2, ramlg za eleble... Zobacz,le staJq tlg corez mnleJsl... A2 calklem znlkng z ocz;u'... Sp6Jrz przcd deble I zobscz utochanq osobe (mal2onta, przyJacloh). lt6ra na cleble czeka... Je6ll maez terapeutg, uJrzyJ 1o... Jc6ll maaz grupe pomoclr, zobacz t9 gnrpg... Jelll dcruyrz w Sllg 'WyLszq. uJrzyJ Jq przed sobq... ObeJm[ rrzyrtllch... U6wladom sobie, Le maaz wsparcle... Nlo Jortcl tam... Masz nowq rodzlng albo mo2esz Jq etworryd... Teraz nlech tw6J nastolatek zespoll sie z tobg... WyblcnJektS okres &leclfistwa I uJrzyJ siebie Jako dzleclo I tym wietu... Powiedz mu, 2e bgdzlesz Jego oploluncm... Jego nourym, kochaJ4cym I trostltwym rodzlccm... Powledz mu, 2e lepieJ nl2 ktokolwlek na Swlcclc rlorr, ptzez co przeszlo I co rrycierpialo... Powledz mu. h n poznr. cloblc wszystkich ludzl, Jaklch kledykolwtek Jednego nigdy nie utracl... Powledz, iLe zasytzo rn{dzlesz dla niego czas I codzlennle z nim bgdrlcu... Powiedz mu, 2e kochaszJe z calego serca...
233
Sp6jrz teraz poza granlce ewoJego umyalu... Zobrcr cyfre trzy.., PoczuJ pdce u n6g... Porusz nlml... Tabrrcr, cyfre dwa... PoczuJ energle, kt6ra plynle od ttolch n6g do g6rneJ czgSci ciala... PoczuJJq w swolch rrmlonech... Porusz rgkami... PoczuJ, Jat energia naplywr do twoJeJ glovry I m6zgu... Zobacz cyfrp Jeden... Brrdzo powoll otw6rz oczy I przeci4gniJ sig. PrzywotaleS w"ten spos6b caly swr{ wewrrqtrzny uklad rodzinny. Przeiryle$powrot do swojego wewngtrznego domul PRZEBACZENIE Proces odzyskiwania twoJego skrzywdzonego dziecka wewngtrznego Jest procesem przebaczanla. Przebaczenie (ang. Jor-giue-ness)pozwala nam dawai (ang. giuel tak,Jak przed-
234
DoMU Pown6r Do SwEGoWEwNETRzNEGo
tem. lizrlrawia przeszloSi i uwalnia energig potrzebn4 w tcraZnlc.lszoSci. I)r-zt'lrirt:zenie nie Jest cz5rmSsentymen t alnym anl sztucznyrrr. Wyrzadzono nam prawdzlw4 krzywdg, kt6ra musi zost:rt: uznana I oceniona. Kiedy uzyskrrlt'rny SwiadomoSi trJ krzywdy, demitologizuJemy swoiclt rotlzicow. Widzimy l<'lrJakorzec4lwiste, zranione ludzkie lstoly, kt6rymi w istocic sa (bylt).Widzimy, 2e byli doroslyrrrt rlzleiml, odreagowuJ4cymi swoJewlasne krzywdy. Ct'lrrlc rrlrll to Sam Keen: KiedA demitolqiz4jq suojq przt'szhtsi' i uznqjg ambtua' Ientng itragiczng charakter crit'r1o lrulrktu'godzialonin, odkrywam nowq woLno6t, k I(nt t 1x tz rt'rt Irt rt Ii zt nienii znaczenie tego,co sig zdarzgto. !7lk'o 1trzt'lxrt ttrrrt'tlaie mimo2lttttoSt i uwolntt siq zar6tuno zaakceptoutorl sll,olrr 1trtt'',tfuti<1,.iak o d z a d a n g c h m t k t r r l r l s r t k t t l t ' tt t r l t l r ' r 1 t ' l r r u t . O s q d , ,p r z e b a ' czenie i udzigcz.r ursr' ',Altttltt1t1\i..' ,tru rrk'lvmicznA proces, k t 6 r y p r z e n t f i ' n i r r 1 t r , ' , " ' , ' l , t ' . tt l t r l r u r rr u s z c z g S c i e ,a m n i e zofiary pr^l('7.tltr. rtrt,! hl, rrrTrrrirrir' rr'rrctlctnkontroli,tuaktgtt;nego I t( 2..'sI r rik r t 1tr t t',,t k ts<'i. kI(trq nieustannie przeksztatc(lnt. Trzeba k
- Nowy WrEK Mr"oDztENczy OI)NAJDYWANTE STEBTE
235
n lc h przykuwaty. Sprawialy onc, i.<'ltrzebywallsmy wci42 na nowo te same uczucia. Nasze skrzyw
Cze36III
JAK OTOCzx) OPIEIIA SUTOJE SI(RZI$TDZONE
DZTE,CKOWEUTNqTRZITIE Cfue, hebgi wgobraztl sobie,co bg9 zrobll, gdybr/l z,astalto prausdziwe dzlecko w osobliweJsgtua4JL,, Co mqdrego mohna zrobit dla zmteszanqo I ab. msnego dziecko" jak tugrazii mu wsftlczucb? Ustqrl2lporozmawi4i z nim- Wgsfuchqlgo. fur, egm siq martwL ponroLmuzrozurntet, usffiJc, obeJmlj,potcmpobaw sieznimtrac|W, wglalnll rnu r6hte rzccry I opouiedz coi, Tok wh.Snle wyglada tcropia ru n41'starszgmt nqjlepszgm wydanlu: nlc rwdzu:gc@nego - p prostu 2gczllun# I c@pbwoii. Ror.lKunrz
Wprowadzenle Teraz, ktedy Ju2 odzyskaleSswoJeskrrywdzone dzlecko wewngtrzne, powinteneSotoczyi Je optek4. Jako optckun bgdzleszJebronil t walcqyrdla ntego.Ttvolemu srrzyn,azonemu dzlecku wewngtrznemu potrzebny lest ktoj rilny: ktoS, kto bqfzleJe chronil. Ktedystant.s, ste dlari optekui_ c3yyt I troskliwym rodztcem, bedzle moglo ,acr1C prooer dochodzentado zdrowla. Otoczenfeopteka dzlecka,ro*ngtrznego Jest sposobem, by stai sie nowJrmrodzlcem dla samegoslebie. Umo2liwi to tak2c twoJemudzleckuwykonywanle iwiczen koryguJacych, kt6re sprawlA, Ze porirrOctl do swoJegoprawaziwego ".;"-. ruo*" ptzwolenta I ochrona. Jal'riepowtnienes zapewnii twoJemu dzrecku wewnqtrznem'r, stworzq podstawq do twtczeftkorygqqcyclL Uporanie sig z b6lem pterwotnym bylo kontecznc,ebyS mogl weJSi w kontakt ze swolm autent5rcznym nfl-. tryoim naturalnym, cudown5rmdzlec}dem.eo oAzylfan-lu cudow_ nego dzieckawewnqtrznegonadalJednak pozortaJedo n*y_ konanla sporopracy. TWoJe cudownedztecio zat na wczesnFn etaple rozwoJu, nle maJacsizanr nauczyd "i-.to stg "ie -fazte. kt6re powinno poznawai w ka2deJ koleJneJ WiekszoSi problem6w skrzywdzonegodzlecka *eivnitrrne_ goruynikla ztychwla5nie brak6w. Teraz mo2eszJeuzupet_ nii. ewiczenla kory-guJ4ce s4 form4 reedukacJl.Bgdzleszopte. kunem swoJegodziecka wewngtrznego,bg-
240
Powndr DO SWEGOWSWNETRZNEGODOMU
<:lriskle slowo dtsclpltna oznacza m.ln. wychowanle I narrczirrrle.l)ztecko wewnetrzne musl wiEc zostai wychowane I rrrrrrczottenLeczy,kt6rych nle poznalo we wlaSciw5rmczasie I wlnAr'lweJ koleJnoSci. Tylko dztekt dyscypltnie wyloni sig w grlrtt nasze cudowne dziecko.
Rozdztal 9
DOJRZAI,OSC JAKO NOWE
2*6ann sffY
t
Mo2na powiedziet, 2e terapia opiera stg na trtteh potencjale, pozwoleniu i poparciu "P" : Emc Br:nnr Je5li masz siq zaoplekowai swolm skrzywdzonym dzleckiem wewngtrznym, musi cl ono na tyle zaufai, by rtnwld opor regulom natzuconyrn ptzez ro&lc6w. fuJrowe ponrrolenie stwarza dziecku mo2ltwoSi byi taklm, Jaklm naprnwdg Jest, t sprzeciwii stq starym, zawstydzaJacyrn rcErlom i przekonaniom, wpoJonym przez rodzlcow. Sq onc bardzo silne; sprzeciwiajac sie lm, dzlecko ryzyku.fe, 2e zoetanle ukarane i opuszczone. Jest to dla dzlecka wewngtrznego przer alaJ4ca perspe ktywa. Teraz, ktedy Jako dorosly zezwalasz swoJemu skrzlnvdzonemu dziecku wewngtrznemu na wypowledzenle posluszeristwa rodzicielskim regulom I pogl4dom, musi ono wlerzyi, 2e sam masz doSi sily, 2eby wyst4pii przeciw rodzicom. Stle tq Eric Berne nazywa potencJalem Jest to pierwsze,P" wykorzystywane w praktyce terapeutyczneJ. W stosunku do swoJego dziecka wewngtrznego podchodzqJak m4dry t dobry czarodzieJ,ponlewa2 w oczach dzieci
Pown6r Do SwEGoWewNETRzr{EcoDoMU czarodzleJemaJ4 wtelki potencJal. GdyJestem star5rm, m4drym czarodzleJem, moJe dziecko wewngtrzne czuJe moJ4 sllq. WczeSnleJzaproponowalem, 2ebyS pomySlal soble, co by bylo, gdyby6 Jako dorosly m6gl byi obecny w naJboleSn leJsrych momentach swojego dzlec lfi stwa. Dzlecko wewnqtrzne patrzyloby na cieble Jak na potq2n4, podobn4 do bog6w lstote. JeSltJu2 odzyskaleS swoJedztecko wewnqtrzne, to daru1rclq ono zaufanlem, wlerzqc w twoJa moc. PowinleneS sprawli, aby poznalo twoJa slls l moc naJlepteJ,Jak tylko stq da. Pomo2e ci w tym zaprolnnowane nDeJ iwlczenle. Lleta mo2llwo6cl Zrob liste dziesigciu rzecTry.kttirt obeenteposiadasz albo moLesz zrobii, a ktorych nle rnlale$ lub nle mogleS zroble, Jako dziecko, na przyklad: l. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Miei samochod. Prowadzli sanr<x'lr/xl. Miei konto w txrnku. Miei prawdzlwe plenl4dze na koncle. Kupli soblc tyle lod6w I slodyczy, ile zechcesz. Kupti soble zabawkl, ktore clg lnteresuJ4. Miei wlasne mleszkante, dom ttp. Robli to, na co ma ste ochotq. Chodzii do klna bez pytania o pozwolenle. Kupii sobie zwlerzatko domowe, JeSlt masz ochotg.
Teraz zamknf oczy I zobacz swoJe dziecko wewngttzne (oboJgtne,wJakim wieku). KiedyJe zobaczysz (ustyszysz czy poczuJesz), opowiedz mu o tym, co wyptsaleS na swoJeJ ll5cle. Na pewno zrobi to na nlm wraZeniel Hba o vr5rbaczenie lnnym sposobem na rozbudzenie w twolm dzlecku wewngtrznym zaufanla I przekonania o twoJeJmocy Jest proSba o wybaczenie, 2e przez tyle lat bylo zanledbywane. Mo2esz to zrobli w formie listu. M6J list wyglqdal nastqpuJqco:
DoInzelo$CIAKoNowEZn6pro Srr.y
243
Kxhang Matg Jolnlel Clrclotem Ci powtedzlee, 2e kor,ham CIq za to, ?.eJesteS. Przglero mL 2E Cia z.anledbgwotem d. wtekumtdzteftczego. Ptlem alkohoL co ncls obu doprowadzato do clwr6b. Up$atem sQ do nteprzgtomno5ci, tractltlmg panrtlel. Wciqz nara?-atemTwoJe cenre Zgcie. Po tgm u.rszgstkt rL co przesz.edteSJako dziecko, uczgntlem Ct stra-sznq rrecz. Hulatempo neach" nte dawalemCtporzqdnle wypuzqi. potem prarnwabm bez urnlrrru t nie ynzuala&,m Cl stefutoii. Bgtemwofuc Cieble np&ie nieczuQ. Korlr,mCte tobiect$q, 2e @dq Ci pofwigcat sw6J czas t ulDage. Zndde sre przg Tobie, kiedg tylko bqdziesz mnie potrzcbwal. Chce siq Tobq opiekouae. Korhdqca Dtr2y Jotvt Teraz d*ga r9k4 napisz odpowied2oddztecka wewnqtrznego.
Kuhang Duhg Jofuiel Przcbaczam Cil N ie zostanatqJ mnie j u2 nlgdA u.rt6q/. Korh4ccA MalyJohn KiedyJu2 odzyskasz dzlecko wewngtrzne, nttrrlsz kon{ecznte mowii mu zawsze cal4 prawdq. Powlnno tal
24.1
) r I x ) SWEGO I'()\\'1.'r DOMU wgWruErRZruEGO
()I'OWII.,I)Z SWEMU DZIECKU WEWNETRZNEMU
DoJRZALOSC JeKo Nowr, Zn6nlo Stt v O SILE
wYrs/t,..t I r r r r rr r r r r ' . r l r r y m Z r o d l e m s i t y d l a t w o j t ' 4 o < l z i e c k aw e w r r e t l r r r r , , ' l r t ' r l z . l tcw o j a o p o w i e S co S i l t ' W y 2 s z r j , w k t o r 4 w i e r ,, ,.' | 1r'rt'llwierzysz). Chce, 2eby mrlc rlzict'ko wewnetrzne ' r , , 1 . ' l , r l o , z e w i e r z 4 c w i s t n i e n i e k o g o s l x r l t ; 2 n i e j s z e g oo d e 'li'go r r r r r t r ' ,r ' Z r { e s i q b e z p i e c z n y i c h r o n i o r r l ' kogoS r,azy, , , . r r rI rf < t $ i e m . \\tlr;kszosi dzieci wierzy i nie m;rl;1 prolrlt'rnu z pojeciem I tol1rr.Mowig mojemu wewnqtrzncrrrr r r lz iclkr r, ze Bog pokaz : r l r n i , j a k i O n j e s t . Z s t 4 p i l n ; r l c r r ' . u ' r ; r t. i a k o c z l o w i e k lrrrieniemJezus. Jezus mowi nli , tr' l\ rr' icst moim ojcem l r n a t k a . J e z u s m o r n r im i , 2 t ' t t t r r l 1 r ,' , r t , ' z N i t l l z a p r z y \ a L n i c . M o w i , 2 e B o g s t w o r z y l n t t t i t ' l : r k i c r ' o .i . r k r r r lrt ' s t e m ,i 2 e c h c e , L e b y m s i g r o z w i j a l i c o r : t z l r ; r r r l . , r r ' l' , l , r u ' r; l s i g s o b 4 . M o w i , i z e b y mn i e o s 4 d z a l i n r r y c l r l z r ' l r v r r r l , r z c l rr: c z l l l .J e z u s n a j bardziej zhli4tl si<,'rlo S\\'ojr'1r'.,,Jr\". l)l:rtt'rro ltowiedzial: Ja jestem prcturclc. I lYl P r rrvrl,l r nc l lo sit'l rir'. I(ot'lram Jezusa, ", p o n i e w a 2 m ( ) g ( ' l N i r r r r o . z r r r , r r v i , ri cp r o s i r : G o o r o Z n e r z e c z y . C z e s t o d a j t :r r r i t o , o r r r 1 , r r , . , , / i.r(.,j' i,rr r i c r n u s z e n i c r o b i i , 2 e b y to otriiymai. Kocl r:r rr rr ri t' t ; rkit'(o, Jakim jestem. Moja istota, czyli moje ,,JA".jcst l:rlt ic srrrnojak boskie ,,JA". Kiedyjestem moim prawdziwyrrr .,,lA", r.r'tecly najbardziej przypominam Boga. Chce, Zeby ,rt
SOBIE NOWE DZIECINSTWO
Inrrym bardzo skutecznym sposobem stosowania poten, 1.rlrr. <'zylisily swojej dorosloSci jest metod?r okreSlanajako .'! rtt ttr(ntie autobiogrqfiL T,ostala ona rozwinigta przez Rir l r . r r , l . rl t r r n d l e r a , J o h n a G r i n d e r a i i c h w s p i r l l ) r a c o w n i k o w l,rh, ' l,,r rrr.rz.rnieniania osobistej mapy, zw?lr)illtroqrarnoutar l', rrr \'' rrr r rlir ll,Jlpi5f AcznAm (Neura-Lingui-s l ic I'r'rrtra mming, r r ' , 1 . r ," r , N l l ' ) . S t o s o w a l e r nt e m e t o d e p r z c z o s t r r t n i eo s i e m
11
lat. Jest niezwykle skuteczna po
246
Do;nzaroSc|Rro Nowr,Zn6oro Sny
Powncl'rDo SwEGoWEwNErnzNEGoDoMU
I):rrrir osolr:r odczuwa przykroSi i dziala na podstawie tego rrczrrcl:r trrk, -lakby bylo ono faktem. I'orrrysl<'lc, Jak4 moc maJ4 fantazje scksualne. Mo2na sr rIrIt' sI wrrrzyc wyobraLenie partrrera seksr rrrlnego albo odpowk'
JeSll .Jcstt:Scieleworgcznl, u4{cic nia zas
217
k'wr'l rqki do zakohricze-
Kotwlce Zetknigcie kciuka z lnnym palct'rrr tr.l samej rgki Jest kinestet5rczna kotwicA lub wyzwalacz('nr N:rsze Zycie pelne jest kotwic przeszloSci, powstalych w u,vrrrlirr wpaJania doSwiadczen (ang. rnpnntrng). MowilemJrrz o llzlologii mozgu w zwi4zku z bolesnymi doznaniami. Im sllrrlr'lszy llyl uraz, tym silnieJsze pozostawil piqtno. Za k'aztlt'rrr r:rz<'m, gdy jakieS nowe doznanie przypomina dawnr:. litorr rvlrl2e siq z lurazem, zostaj4 wyzwolone pierwotne enl()( ll I r l,rlr.
DOMU WEWNETRZNEGO Pown6roo SWECO
Do;nznro3dJAKoNowEZR6oroSny
z okresu nlemowlgcego. A oto koleJne krokt, Jalde nale2.y w tym celu wykonai.
l(rol c:warty Teraz uSesz sil, kt6re zako&vlcr,yleSw trakcie drugiego krrrku, I przenlesieszJe w okres nienrowlqctwa, Zroblsz to, stykaJqc ze sob4 kohvlce Y t X. Trz.yrnaJacJe, poczuJ, 2e Jeste5 mile widziany na tym Swiecie. I'oczrrJ, Le znaJduJesz stg w cteplych objqciach. Kledy poczuJesz slg przepelniony cteplem i sila, puSi obie kotwice i otworz u'iry. Bemrarunkowo poddal sig po4;tywnemu odczuciu.
248
IftoL plcrunzy Pomy5l o trzech porytywnych doSwiadczenlach z okresu dorosloScl, kt6re byty cl potrzebne w niemowlgchvie, a nie doznaleS ich wtedy. Oto moJe doSwiadczenla:
A. Doznai milego powitania. B . Byd trzymanym w ramionach I przytulanym.
c.
By6 przez kogo5 bezwarunkowo itkceptowanyrn.
Iftot
drugl ZamkniJ oczy I prrypomnl sollle tlo$wladczenieA. PowinleneS naprawdg tam slq zni{ci,(, wlclzledna wlasne oczy, odczuwai itp. Kledy ptx'z.ttJcv ratloSd ptynaca z doznarrla milego powitanta. zrrib kotwk:g klnestetyczna za pomoca UtrzyntaJJq przez trrydzie$ci kciuka i palca wskaz.rrJrlt'cgo, sekund, a lxrtern ptr$C, Otw6rz oczy I skoncentruj sle na c41ms, cn wklzlsz kolo cleble. Odczekal kilka minut, po crrq przry
24()
Kroh piqty Kiedy doznasz tego odczucia, posiedL przez dzlesigi minut i wchlon to doznanie. StaleS sig opickrrnenr swoJego wewnqtrznego niemowlgcla. SkrzyLowalcS rraJwcze5niej sze impr intg n erwowe z p62nleJszymi, w sp Ir.r; rJi qcymi. Od teJ pory, w ka2deJ nowej sytuacJi, kiedy zostiul:t wyzwolone wspomnienla z okresu niemowlqcego, twolm udzialem bedzie nowe doSwiadczenie XY. Stare doiwladczenle X r6wnie2 doJdzie do glosu, ale nle bqrlzlc Ju2 dominowai. Od teJ pory, kiedy uJawni4 sig twoJe potrzeby z okresu niemowlqcego, bqdziesz miei wiqceJnro2llwo$cl wyboru. Ilrok sz6sty Specjali6ci od programowania neurolingwlsty<.zncgona zywaJ4 ten krok modelouaniem przgszlo.4c{ (ang, .fulurt pacingl. Polega ono na wyobraZeniu sobie okrt.$lorrtgo ezasu w przyszloSct, kiedy stanlesz t'xarzq w twirz z nowa sytuacJa, kt6ra wyzwoli twoje potrzeby z okn.srr nlemowlqcego: na przyklad znaJdzieszsig na prryJCctrr,gdzle nikogo nle znasz, albo podeJmiesz now4 pracq. ProgramuJeszprryszloSi, uwalniaJ4c kotwice Y (poaftywna) I wyobra2ajAc sobie siebie w noweJ sytuacJi. Tnbacz slg, trstysz I poczuJ,jak dobrze daJesz sobie radg. Kiedy Ju2 to zroblsz, przeryJ jeszcze raz wyobraLon4 scene, tym razem bez pozytywnej kotwicy. Programowanle przyszloScl oznacza Jakby probg teatraln4 w pozgtgu;ngmprzebraniu. Osoby, ktorych dziecko wewngtrzne doznalo kr4rwd, maJ4 tendencJg do odgrywania pr6by w negatywnym przebraniu. Stwarzamy kata-
Powndr po SwEGoWrwNErnzruEcoDoMU
Dolnzero$C|aro NowE Zndpro Srr.y
stroflczne obrazy ?.agro?Enla I odrzucenla. Modelowanle prryszlo6ct Jest sposobem zmlenlanla nasrych wewngtrznych oczeklwan. Ta sama technika zmlenlanla btografll mo2e byi uz5rtado uzdrowlenla wspomnlefr z wczesnego wleku dzleclgcego, przedszkolnego I szkolnego. Wa2ne Jest, 2cby5my zdali sobte sprawg, 2e r62ne bolesne zdarzenla moga korzystai z r6Lnych zasob6w wleku doroslego. Bedac przedszkolaliitem, namowlony przez starsrych chlopc6w, uderzylem kolegg ktJem. Okazalo ste, 2e oJciec chlopca, kt6rego uderrylem, byl zawodowym zapaSnlkteml Przyszedl wieczorem do nas do domu, 2eby mt dai nauczkg. Slyszalem, Jak wrzeszranl na moJego oJca. M6wll, 2e powinienem dostai pascnl. l'amlqtam, Jak przeraZony schowalem slQ w plwttlcy. Wrpomnlenle to bardzo r62ni sie od innego, kledy w wleku przedszkolnyrn w swoJe urodztny bylem sranrw mlerzkanlu z mama. Bylo mt bardzo smutno. Nle wledzlnlem. gdzle Jest tato. I tesknllem za nlm. Kalde z tych wnp
3. TWorze kohulcq, wyobra2aJ4c sobte scene, ktedy zbito mnle za to,2e bylem ctekawy I odkrywatem r62ne interesuJace rzecry w naszyrn salonle. Kledy kazano ml przestai, powledztalem I dostalem lante. "nle4. UwalntaJ4c JednoczeSnle obte kotwtc.e, pracuJg od poczqtku nad wyobra2on4 scen4. Mowle -nle', wSrra2am gniew, nadal badaJ4c I dotykaJac wsryatklego, na co mam ochotq.
Wczegne dzleclArtro Z tamtych lat nle pamlgtam 2adnych szczeg6lnle bolesnych zdarzeri, ale ktedy spoJrzq na .indeks podeJrzen' dla tego wieku , duJ, soble sprawq, Le moJe potrzeby nie byty zaspokaJane. Spr6buJq wlqc uporai sie z tym etapem rozwoJu. l. MySlg o chwilach mojego doroslego irycla, gdy: A. Grzeunle powtedzialem, ?n czegoi nie zroble. B. Mtalem na coS ochote i podJalem o to staranla. C. Potrafllem wyrazii gniew, nikogo JednoczeSnie nie ura2aJ4c. 2. Stawtam koturice, korzystaJac z powyLszych do6wtadczen.
251
5. Skuplam siq na sprawach mtl4zanych z nlezale2noSci4 malego dziecka I zastanawiam stq, Jak potrzeby tamtego okresu wptywaJa na moJe obecne Lrycle. 6. Wyobra2am soble siebie samego w przyszloSct. Jak chodzA po sklepie ze sprzgtem sportowym. Dotykam wszystklego, co mi slq podoba, t m6wle -nte' za kaldym razem,lidedy sprzedawca probuJe mi pomoc. Wlek przedszkolny PracuJq nad z.danzenlemz chlopcem, kt6rego uderzylem. I swolm strachem przed Jego oJcem-zapa6niktem. 1. MySlq o sllach, Jaklmt rozporz4dza. teraz moJe potctne dorosle wcielenie. Gdybym mtal Je wtedy, potrrnlbym dai soble radg w tamteJ syhracJt, unikaJac taktego etrcsu. M6glbym na prryklad: A. Wezwai poltcJg. B. Wezwai na pomoc moJ4 Silg WyLsz4, C. Wztai na sleble odpowtedzialno5d za brutalne potraktowanle chlopca i przeprosti. 2. Stawlam kotwtce, na kt6q skladaJa ale doznanta A, B t C Jako 2r6dlo pozytywneJ stty. 3. Zakotwlczam scene ukrywanla slq w plwnlcy I przeirywanego wtedy strachu, ktedy oJclec chlopca przyszedl mnle skarcii. 4. Zwalnlam oble kotudce t pracuJe nad t4 scen4, dop6kt nle poczuJg sig w nleJ lepieJ.
POWNdTPO SWEGOWswNErRzI.JEGo DoMU
DolnzeroddIAKoNowEZn6oro Srry
5. Zastanawlam sle, Jakt wplyw wywarla ta scena na moJe fcle (przesadnie boJg sig awanturnlkow).
3. ZakohMczam plerwokrA scene - ucleczkl od piJanego oJca w dzlen Wigilit.
6. ProgramuJq scene zpruyszlo$cl, w kt
4. Uwalnlam r6wnoczeSnie obie kotwlee I ponownie pracuJe nad wczeSnieJsz4scen4. Wyclrodzg z pokoju i staJetwarz4 w twarz z oJcem. -Tato - rrrdwlq- przykro mi, 2e 2le sig czuJesz. Wiem, 2e muslsz odczuwai samotno6i i wstyd. Ale nte pozwolq, L,et>y3daleJ psul mi Swieta I rujnowal moJe dzleciristwo. Nte zoetane tutaJ, nie bede cierpial. Jadg na Swiqta do kolef,l. Nle pozwolq, ZebySnadal prrynosil mi wstyd". Zauwarnla 2e nie wyobra2am sobie odpowiedzi ojca. Ktcdy przerablacie tak4 sceng, powinniScie siq skupii wylqczrrlc na srooim zachowaniu i stanie wewngtrznynr. Nlc mo2ecie zmieniai inneJ osoby.
252
WlcL rzkolny Kledy Jeszczebylem w szkole, moJa rodzlna powoli siq rozpadala. Pamietam du2o bolesnych zdarzen z tamtego okresu, nad kt6rymi moglbym pracowad. Wybtorq Wigilig, kiedy mialem I I lat. Ojciec wrocll do domu puany. Cieszylem siq na mySl, 2e calarodzlna razenl spgdzt czas. SpodziewaliSmy sle, 2e ojciec wrocl o plerwszeJpo poludniu. Planowali6my, 2e po poludniu przynlcslelny cholnke t cala rodzina bgdzieJ4 wieczorem uble raC,przed p6J6clemna pasterkq. OJciec wr6cil dopiero o wlxil do dzlewlqteJ wleczorem. Byl tak pijany, 2e siq zataczirl. Coraz rllnleJ narastala we mnie zlo36. Bardzo te2 slq lxrlerrr. klcdy oJclecpll. Nie stosowal przemocy, ale tryl nleollllczulny. Zamkn4lem slq w pokoju, polo2ylem do ki2kn. rrakrylem gllowq koldra I z niklm nie chclalem rozrnawluC. l . Mydle o sfla<'h. Jaktml rozporz4dza obecnie moJe do-
rosle wclelelrle. a kt6re pomogtyby ml lnaczeJ rozegrai tg scene. Teraz na przyklad potraflg wyraLae gnlew w sposob stanowczy, nle okazuj4c lekcewa2enia drugiej osobie. Jestem flzycznle silnieJszy I nlezalelnyl moge sig wyl4cryi z bolesneJ sytuacJi, na ktor4 nie mam wplywu. Potrafle wyraLae swoJe uczucia I moge powiedziei to, co naleLy powledziei w daneJ sytuacJi. Zeby przeewiczy(, zmiang, przywoluje na mySl momenty, w ktorych: A. Wyrazilem gniew w spos6b bezpo6rednt i stopniowy. B. Wycofalem sie z bolesnej sytuacji. C. M6wilem do kogoS obdarzonego autorlrtetem w sposob spoJny i sktadny.
2 . StaMam kohrice , wykorzystuj 4c przytoczone trzy doSwladczenla.
253
5. Zastanawiam sig nad tym, Jaki wplyw miala tr rcena na roZne aspekty moich stosunkow z innyml lrrdlml. USwiadamiam sobie, Jak wlele razy stara kotwlca -cumowala" mnie w sytuacji gniewu czy lzolatJl, Jestem szczgSliwy, 2e zmlenllem te dawne wspornnlenia. 6. MySlq o JalirieJSsytuacJi z przyszlo$ci, ktedy Intrzcbnc bedzie wyraZenie gniewu. Robie pr6bq takteJ reny z zastosowaniem po4ftyurneJ kotwicy. Potem powtarzam Jq bez kohvicy. CzuJgsig dobrze, wiedz4c, 2e w przyezloCcl zachowam siq w sposob stanowczy. Kiedy pr6buJe sig zmieniai swoJa autobtografiq. poJawtaJa siq zwykle nastEpuJ4ce pytania: Co robii, jeili po pracA nad danq.scenq poprawg?
nle odczuwam
Mo2e powinieneS powtorzyi pracq nad ntA liilkakrotnie. Nad scen4 z Wig;ilii pracowalem chyba szeic razy, nad niektorymi innSrmi - po kilkanaScte. PamlqtaJ, 2e pierwotne kohnlce maj4 ogromna sile. Chcac Je zerwac, potrzebuJesz starannie w)pracowanych, nowych kohrrlc.
Do\,ru Powndr Do SwEGowEwNETRzNsco Jak mqq wgprarcwailepszc
kotwlce irflIoweT
Kohrrlce 2r6dlowe s4warunklem konlecznym do oslagntecla sukcesu. Ich wjpracouranle wymaga czasu i praktyki. Dobre kohrrlce maJa nastepuJ4ce cechy: l. latwo66 rtdzlelenla wsparclo- Oznaaza, to, 2e naJlepsze kohvlce 2r6dlowe powstaJ4wtedy, gdy otrrymuJesz &tqkl nlm lntens5nrrnewsparcie. Wewnqtrzne wspomnlenla do6wladczane s4w dwoJa}d spos6b: lqcznle t oddzlelnte. l4cznle wystqpuJ4 wtedy, gdy rznzywlScle doiwiodczasz dawnego wspomnlenla. Oddzlelnle - ktedy tylko obserwuJesz dawne wspomnlen la. Wykonal nastEpuJqcy ekspcryment: zamkntJ oczy t wyobraZ soble, 2e Jestc$ w d2un$1. Z zaroill !rychyn4l wielkt tygrys lzbllZ,a slg do cleble. ZlaueJ strony ogromny w1lboa zaraz clq pfflrurycl w rwoje sploty... Ateraz weJdl w swoJe clalo I nnprawdq gle tam znaJd2. Spojrz w d6l na swoJespnrtowe obuwle I spodnte koloru khaki. Podnte6 wzrok I zobacz zbll2aJ4cegosle tygrysa. Ustysz Jego groZny pomruk przechodzqcy w dono6ny ryk. Rzucasz sle do rrcleezkl I spostrzegasz z leweJ strony wielktego boa duclclela, kt6ry zaraz cle pochwycl.., Teraz obxorz ocry, PorownaJ. co czuleS podczas obu 6wlczei. Pierwsze bylo przykladem oddzlelnego doSwladczenla wewnqtrznego. Intensywnodd odczuwaniaJest przy nim przewa2nie niska. Dmgle bylo przykladem doSwiadczenlal4cznego. W tym pr4gpadku lntensywno6i odczuiJest owlele sllnleJsza. WypracuJ teraz silne kohrrice, kt6rych bedzlesz potrzebowai w pracy nad wspomnienlami l4cznymi. Aby usun4i stare kohvlce, musisz poSwigcii bardzo wiele energll. 2. Wb.6clug czns zastosowanla- KohMcq 2r6dlowa naleiry ustawld wtedy, gdy energiaJest naJwy2sza. Wymaga to praktykl. Na przyklad Ja utrrymuJe kohvlce pruez trzy-
Do;nznuo$CJeroNowe Zn6pro Slrv dzle6cl sekund - do okolo JedneJ mtnuty, aby zakotwicryC moZllwle duio energtl. 3. Powtelantte. Moilesz wSpr6bowywaC swoJekohvlce. JeSli ustawileS Je dobrze, moga zostai wyzwolone w dowolnJrn momencie. StykaJac kctuk z pak.em wskazuJ4cym, poczuJesz, Jak zacryna przeptywai zas IIaJAca energta. J a odczekuJgzawsze plgd mlnut I sprawdzam awoJekoturice 2r6dlowe. JeSli nie daJ4 mi oczektwanego przypfywu energii, ustawlamJe na nowo. MoJa regrrlq stalo slq to, Le zawsze sprawdzam swoJe kohvlce 2r6dlowe, by siq upewnli, czy dobrzeJe ustawtlem.
Co sig dzieJe z kotwlcq hr&bwq po ugkorzu.slantrr Jel do wgzwolenia. ste ze stareJ kotwicg? Kohvica Zrodlowa pozostaJe nadal, lecz Jest slallnza nl2 poczatkowo. TtzebaJ4 na nowo ustawii, jeSli chcesz.lcJrriyd do JaktegoS tnnego wydarzenla. MoLesz stawlai kolwlee, dotykaJac r62nych czqSci ciala. Ja uz5nvam palcow. bo tak Jest mi wygodnie. Ostatnie iwiczenie pomoZe ct okreSlii, na tle zdolalerl zmienii dawny fragment swoJeJblografit (crylt usrrnqd rtarq kohvlcq). Cwiczenie to polega na sprawdzentu negRtywneJ kotwtcy X. ZamkniJ oczy 1przez kllka minut koncerrtruJ slg na oddychaniu. Potem powoli wyzutill kotwtce z leweJ rqkl. Zwroe uwage na to, co czujesz 1 czego doznaJeaz. Je6ll zmiane btografli wykonaleS prawtdlowo, ncgatywne doSwiadczenie bedzie odczuwane inaczeJ. To odczucle nie r62nl sle przewaihniew JakiS szczeg6lny spos6b. Zwykle Jest po prostu mnleJ intensywne. Tego wla$nte oczekuJq od techniki zmieniania biografii - zmnieJszenta IntensywnoSci. Wszystkie nasze doSwladczenla w pewnych kontekstach na co5 siq przydajA. Rozwa2nieJest stlumtd gnlew I uycofai sie, kiedy zblliza sie do cieble agresywny p[ak czy napastnik. Wziqcie dziecka wewngtrznego pod oplekq nie polega na uJmowaniu mu doSwiadczefi, ale na dostarczeniu mu bar-
256
DOMU Pownor Do SWEGOWEWNETRZNEGO
DoJnznlo$C Jexo Nowe Zn6oro St y
dzleJclastycznych mohliwoSctwgboru W tym wlaSnle celu dokorrrrJr:slg zmlanybiogralll. To pozwala twoJemu doroslerrrrr w<'lele n t u ochronii dzlecko wewn qtrzne przy dokonywanlu f nnego wyboru. I.agodzl ostroSi wyJ6ctowegodo6wtadczcltlit.
Wypracowanle kotwicy bezglcczef etwr Innym sposobem zastosowanla twoJegodoroslego potencJalu do obrony dztecka wewnetrznego Jest kohvlca bezpteczenstwa. PomySl o dwoch-trzech doSwiadt:zenlach ze swoJegoitycla, kiedy czuleS slg zupelnle bezple<'zltle.JeSll sprawia cl to klopot, mozesz po prostu wyobrazld' soble scenQ,w kt6reJ masz poczucie absolutnego bez.plct'zefistwa.Oto moJe trzy doznania, na podstawie ktrirych wypracowalem tq kotwice: l. Uczucie stanowlenla atrsoltttneJJeclno5clz Bogiem, kiedy bylem w klasztorze. 2. Wspomnienle o tym. Jak trzymala mnle w mllosnym obJgciu osoba, kt
I t
I't
I
257
wslrirrcla. Te.Zrodla'nazywam nowyml matkaml t oJcami. 'lir twr{e dorosle Ja', nle dzle<'ko wewngtrzne, musi ich tnirJeit. Gdyby twoJe dziecko wcwnctrzne mlalo dokonad wyboru, ulcierunkowaloby cle na lxrr r(,wne doSwiadczanie wczeSnleJsze$oodr-zucenia. Skrzywdzone dzlecko wewngtrzne clrce. 2eby prawdziwi rodzlce kochali Jebez wzgledu na wszyrlko. WJego poJgclu rzecz4logiczn4 bedzie znalezierrl<.rkrl ortych. posiadaJ4cych zar6wno pozytywne,Jak t negatywnc t:echy rodzic6w (lub Jednego z nich), ktorry je oprrs<'lll.Stante ste to Zr6dlem ogromnego rozczarowania. Dzle<'howewnqtrzne dokonuje projekcJi na dorosly substyttrt swoJcgorodztca cech zbli2onych do bosko6ci, a na taki pozlorrr rrlkt elq nie wzniesie. Jako istota ludzka, dorosty rorlzlt' rrle zdola spelnii oczeliiiwan, kt6re stawia przed nlrn lantirz.fndzlecka. Skrzywdzone dziecko wewngtrzne czu.le slq wtedy zdradzone I opuszczone. Nale2y uSwiadomii wewngtrznemu dziecku, ize dzlecinstwo slq skonczylo. Ntgdy nle zdolasz powr6cii w przeszlo6i I miei naprawdq nowych rodzic6w. Musisz pogodzii sig z utrat4 swoJegoprawrlzlwego dzieciristwa i prawdztwych rodzicow. Musisz trswlurklnrld swoJemu dziecku, 2e twoJe dorosle ,Ja" dokona nlezbCdnego, ponownego wyboru rodzicow. TWoJ dorosly potrnfl znaleflc ludzi, ktdrzy bqd4 wspterai I stymrrkrwnd tw6J romr6J. Jednym z moich nowych oJc6w Jest pocta ltobcrt t!ly, czlowiek inspiruj4cy i pelen refleksJi. Wzn:sz.a nr
Pown6r ooSwgco WSwNETRz{EGo DoMU
Dojnzlro$CJaro Nowu Zn6oro Srr.y
oJcem. Zaakceptowal mnle bezwarunkowo, kdedy zaczymalem pracq Jako wykladourca. Mam r6wnte2 oJc6w tntelektualnych, taklch Jak Swlqty Augustyn, Tomasz zAkwlnu, francuslil fllozofJacques Marltaln, DostoJewski, Kierkegaard, Nletzsche I Kafka. Prawde m6wlqc, moJe dziecko z trudno6cl4 toleruJe tych lntelektualnych oJc6w. Werzy, 2ewspteraJa mnle, ale wJego poJgciu sa Smtertelnle nudnll Znalaztemte2ldlka matek dla moJegowewngtrznego dzlecka t dla siebie. Jedna z nichJest Vlrglnla Satlr, wspaniala terapeutka t teoretyk ukladow rodzlnnych. Slostra Maria Huberta, ktora poSwigcala ml szrzeg6lnle du2o uwagi w szkole podstawoweJ, Jest r
wstydem malego chlopca, kt6ryJest we mnte. OkazuJ4c mi bezwarunkow4 milo6i, uwolnllt m6J ukryty potencJal. MoJe dzlecko I Ja wlemy, 2e nie opuszczq mnle w potrzebie i 2e ?.aws?Rmoge na nlch liczyi. Ostatnlo na teJllScte znalazl ste Pat. ObaJ prowadzimy obJazdowe waraztaty I wydaJemy bestsellery. Pat rozumie pewne sprawy. w kt6rych inni nie mo$lby ml pom6c. Dorosle Ja' mote w r6lny spos6b korrystae, zzasobowinnych doroslych l przetwarzad uryskane wsparcie na rodzicielsk4 pomoc dla wewngttznego dzlecka. Dop6ki nte odnaJdzlemy naszego wewngtnnego dztecka I nie zaopiekuJemy stg ntm, bgdzie ono lapc4nrle pochlantai wszystko. Dzilecl stale potrzebuja rodztc6w. Thrdno Jest zaspokoii ws4ystkle potrzeby dziecka. Je5lt poanrollmy, aby nasz1rrnzachowaniem kierowalo wewngtrzne dzleeko, Jego wieczne niezaspokoJenie doprowadzl nasirych pr4{acl6l i ukochane osoby do szalenstwa. Po doznanlu uzzaradnlonego cierpienia, Jakie towarzyszy pracy nad plerwotnlrm b6lem, moZemy zdai siq na nasze dorosle Ja', ufaJlc, 2e potrafl uzyskad niezbgdne wsparcie od innych doronlyeh. MoJeostatnie urodzlny zwielu powod6w bylem zmuezony spqdzii sam. Moj przyjactel Johnny wykazal wobcc mnle wiele wra2liwoSci. Johnny dobrze wie, 2eJestem zapalonym Eraczern w golfa. Pr4miost mi wykonany na zarn6wlenle specJalny ktJ golfowy. PrzewaLnie nie daJemy soble nawzaJem z pr4fl aciolmi prezent6w urodzinowyc h. NIecpodzlewa ny darJohnny'ego bylur5fatkowy 1szczegolnle cenny. MoJe dorosle wcielenie przyjqlo to jako akt oJcostwa. WrqczaJ4c ml ten prezent, Johnny przyJ4l wobec m
i
l
259
DZIECKUWEWNETRZNEMU... I )^wANIE SWOJEMU
Rozdzial 1O
DAWAI\TIE SWOJEMU DZIECKU WEIVNETRZNEMU NOWYCH POZI(TTOLEN Kitclr1 mr7.4lfmgo pomgSlnoSci naszgch dzteci, p r rr.t1rrIt, rnr1 rur1po sa2gt,-je u:e usszg stko, czego na,m l.rttkorrttlo.(...)Potem,gdg rodzi siqpiertu' .s(,unr/rrr sze tlzit'ck(), slui.'nul ltparzq ut ttuarz z twardq rzeczgruislos<'ir1 rokt rrxlzicfr:lska okazuje sig l .srt('tll.(...)CzasemprzAczgmS uttgctlirr0. 1t,qkrrtln lapqjemg s[9 no lrytr.2t' rtilt?nt1coS,czegoprzArze' katiSmg ntgdA rrk,nilil(. (...) Albo sig poddqiemg. Musimg nauczllt sfq' rtotrrych umiejgtnoSci, czgsto bardzo uielu, ktorg<'h r'ie ugnieSliSmg z naszgch wlasngchrodzin. JBan It tspv CI-ARKEI CoNNIEDAwsoN Ttuoje dziecko tuetungtrzne musi zostat poddane t h 1seg pL|nie,Zebg moLna bgto usg ztuolii j eg o agrom' rrr1 lxtt
261
rrrrfzfrr, rurprawdg nie uiemg,jak byc wspieraJ4cyml rodzi<';rrrrlrllr naszegowewngtrznegodzit't'ka. OnoJest dziecinrrr'.( )trzyrnaloalbo nadmiern4, albo rtlt'tlostateczn4dawke rll,scypllrty. JeSli chcemy Je uzdrowiri, nrusimy sig stai rk rlrr y rn l, wspieraj4c5rmi, narzucaj acyl rrt t ly scyplinq wychorr';rwcrrrnl. Wewngtrzne dziecko powitrr ttI llrzyswoli sobie rr,rrvcreguty, ktore pozwol4 mu rozwinqtl slq l rozkwitnai. lV<{emu doroslemu ja" potrzebne sa ttorvt' lttlormacje t o lo znacif,ywlaSciwa dyscyplina, co siQ ttrt ttlll sklada ;r tirk2enowe umieJetnoSci,niezbgdnedo otltlz!rlt'waniana rIzIccko wewnetrzne. BQdzieszstosowai swoJ
262
3. 4.
5.
6. 7.
8. 9.
10.
Pown6r Do SwEGo WEWNETRZNEGODOMU
chctal stq rozw{ai. Muslsz zaspokaJai swoJepotrzeby. 7;twsze proS o to, czego chcesz. Mirsz prawo wldziei t styszei dokladnie to, co wldzlsz I stysrysz. Cokolwiek zobaczyle9 t ustyszaleS, bylo rzeczyrvlste. Masz prawo I wrqcz obowi4zek cteszyi siq t bawti. To dobrue, 2e seks sprawla cl radoSi. Waime, abyS zawsze mowll prawdg. Ulzy to clerplenlu, Jakte towarzyszy iryclu. Klamstwo wypacza rzecrywTstoSi. Wszystkie formy wJlpaczonego mySlenla powlnny byi korygowane. Poznal swoJeograniczenla I rozsadnie odraczal grat5rflkacje. To zmnleJszy cierplenle towarzysz4ce iryc|u. Rozwiri w sobie zr6wnowahone poczucie odpowledzialnoSci. Oznacza to uznawanle konsekwencji tego, co robisz ty, t nieakceptowanle konsekwencJt tego, co robl ktoS tnny. Masz prawo popelntai btedy. Przecleizna nich te2 sie uc'f,ysz. SzantrJ I docenlal uczucla, potrzeby I pragnienta lnnych hrrlz.l. Stosowanle przemocy wobec tnnych rodzi poczucle wlny l nlesle ze soba konsekwencje. To normalne, 2e rrrlewaszproblemy. Rozwi4zuJJe.Aarza sie, 2e popadasz w konfllkty. One te2 wymagaJa rozutTryanla.
Teraz wyJaSniq pokr6tce ka2da, z Lych nowych regul. Nowa regula pienrrsza Zlamarie dawnych rodzinnych regul nakazuJ4cych, 2eby nle mbwii, albo reguty, zgodnie z kt6ra uczucla Swladcza o slaboSci i nie powinny byi okazywane, Jest dla twoJego skrzywdzonego dziecka wewngtrznego czymS przeraiaJ4cyrrr. Muslsz w teJ dziedzinie udzielii swoJemuwewnqtrznernrr
l)AwANrESwoJEvuDztEcru WEWNETRZNEMU... 2('\ lrczplcczne lub stosowne. Na przyklad nie ucz swoJeg
Pownor Do SwEGo WEWI{ETRZNEGoDOMU
I )^WANIESWoJEMUDZIECKUWEWNETRZNEMU..
prirgrrlr'. Mo2e siq zdartye,2e nie zawszezdolaszdai mu to, <'zt'go<'lrcc,ale mo2eszwysluchai i pozwolii mu chciec. Bez rIr:rr rrasza Zyciowa energia zostaje stlumiona. ; rrrr11r
lrt.rrkrtykai, smakowad, wachai, patrzei i rozmawiai. l'orl rrIrlrr.ft:
zgl
Nowa regule trzecia I'r'zcciwdziala ona iluzJom i zaklamaniu, ktore wystgpuje w rlysfunkcyjnych rodzinach. Mala Judy wraca ze szkoty r rvldzl, 2e matka placze. mamo?" - pyta. .Nic "Co siE stalcl, siq nie stalo" IdZ sie trawic na dwor!". Maly Farquhar zobaczyl pewnego ranka, 2e ojclec leLy w garaLu kolo samochoclu. Zdziwiony i zaniepokojony pyta mamg, dlaczego tatuS Spi w garaizu. Matka odpowiada, 2e tato musi sypiai od czasu do czasu na betonowej podlodze w garaLu, poniewaZ go bol4 plecy. Maty Billy styszy klotnie rnatki z ojcem. 7-ostal wyrwany z glgbokiego snu. Iclzie do pokoju rodzicow i pyta, co sig dzieje. .Nic - mowia. *Wracaj dolo'Lka. Mr-rsialoci sie coS przySnii!". Dzieci, ktore otrrymuJ 4 l.egoroclza.lrr i n li rrmacje, przestaja wierzyi wlrtsnyrtt znryslorrr.'l'r-rrrlrto.lcsI i.y( w zeczywistoSci 7,trrysty. Dzieci s4 specJabez dil ny<:hllrzt'k i rzywi rrrycl r l\' /.1''/. listaurrl o
Nowa rcgula piqta To chyba naJwa2niejsza z r.'l1vl. Aby przetrwai, twoje dziecko wewnetrzne stosunkowo wczcSrtlc n:rttci4ylo siq przystosowywai. W rodzinach dyslirnkt'y.ltty<:lt clominuje klamstwo. Zludzenia 1 zaprzeczanie, k t
266
Pown6r po Sweco WEwNETRzNEco DoMU
wpolc swojemu wewngtrznemu dziecku tE prawdg, Lekahdy Jest zar6wno dobry,Jak tzly tirc nte ma rzeczy absolutnych. Katas trofizou anie. TwoJe skrz5rwdzone dziecko wewn gtrzne zostalo nauczone przez skrzywdzone dzieci wewngtrzne twoich rodzic6w wyobra2ai sobie okropnoSci i katastroflzowai. Wychowywanie ciebie bylo czgstokroi dla twoich rodzlc6w, dorostych dziecl, zbyt cig2kim zadaniem. Niepokoilt cig, trwofli i stale hipnotyzowali niespokoJnyml upomnieniami. Gdy potrzebowaleS bezpleczenstwa, aby eksperymentowai i odkrywai, terroryzowano ciqJgkami: -uwa2aJ", "bqd7 ostro2ny", ,przestan", .nie rob tego", .pospiesz sig". Nic wiqc dziwnego, 2e twoJe wewnqtrzne dzlecko Jest przesadnie ostroZne - zostalo nauczone, 2c SwiatJest mieJscem strasznym i niebezpiecznym. Moizcszwspomoc swoJe dzlecko wewngtrzne, daJ4cmu pozwolt:rrlena ryzykowanie i prolr
I )^wANII;SwoIEMUDzlrcru WEWNETRZNEMU...
Sftrwir sq kohvlcamt dla naszych doSwiadczef. Saml sk' lrle lrlpnotlrzuJemy, u2,ywaJacniewlaSciwych sl6w. TwoJt: shrzywdzone dziecko wewngtrzne samo siebie straszy slowarnl o falszywym znaczenlu. Natomlast wlaSclwe u?ywanle slow pozwala nam byi prawdomownyml I uczciwymi. TWoJe&iecko wewnqtrzne powinno nauczyi slg byi uczciwym. Czgtanie w mgSlactu C4ltanie w mySlach Jest form4 magil. Dzlecl z natury cechuJe magiczne mySlente I kiedy rodzlce mowl4 neczy w rodzaJu: .Wlem, o crym mySlisz", umacnlaj4 w dziecku wiare w magle. Dziecl zatnrte toksyczlry. n wstydem zacrynaJa eoraz bar dzteJ polega <':na magil. Wewngtrzne dziecko mo2e na przyklad rrrriwi<:,2e kogo6 nie lubileS - trzeba bylo lubti wszystklch. lJczucle niecheciJest wiqc ukryte i spetane przez wstyd. I'v.tJawla sie to, kiedy dziecko oSwiadcza: .Sadze, 2e ten I tcrr mnie nle lubi". W rzeczywistoSclto twoJewewngtrzne clzk'<'konle lubi tamteJ osoby. Przeciwstawienle siq sklonnoScl wewngtrznego rlzk'<'kado c4;tanla w mySlach Jest b ardzo waZne. Na swier'k' Ir'st t Iosyt: prawdziwych zagroLerl i nie trzeba sztucznl(' lworzyrl rrolvych. Naucz swoJe wewngtrzne dziecko, 2r'lry wszystko sprawdzalo. Pozwol mu zadawai du2o pytirri. UczciwoSdi prawdom6wno6c rodza zatrflirrrk',il owocem zatrfania Jest miloSi 1 z,alyloSt. 7a. kairJym r:rz.(:nl,ktedy twoje wewngtrzne dziecko pr6buje klamai, wyoll rrzyrnla lub falszuJe ruecrywisto$e.za, pomoc4 absolutyzowrnla lub magicznego rnySlenia,musisz interweniowai. WslllcmJaca miloSdi dyscypllna zmniejsza b6l wywotany przez klanrstwa i falsz. Nowa regula sz6sta Itegula szosta dotyczy nie zaspokoJonych pragniefl wewnctrznego dziecka. Wszystkie dzieci chc4 dostaito, czego
2()u
POWR6T Do SwEGoWEwruErRzruEGo DoMU
chc4, i to natychmiast. Zle znosz4 frustracJe i odkladanie na p62nieJ.CzeSciadorosloSciJestnauczenie siq odraczania gratyfikacji, co pomaga oslabii cierpienie i trudnoSci nieodl4cznie towarzysz1ce Zyciu. Na przyklad przeJadanie sig powoduJebole Zoladkalzle samopoczucie, a wydawanie na raz wszystkich pienigdzy pozbawla cie rezerw na przyszloSi" Dziecku pozbawionemu troskl rodzicow i zaniedbywanemu Jest o wiele trudnieJ odraczac gratyfikacje. Skrzywdzone dziecko wewngtrzne Jest przekonane, ze na Swiecie wystqpuJe ogromny niedostatek miloSci, jedzenia, pieszczot i rozrywek. Kiedy wigc pojawia siq okazja posiadania ktorejS z tych rzeczy, nasze dziecko folguJe sobie bez ograniczeri. Przez cal.e lata przylapywalem sig na tyrn, 'ze nakladarn sobie na talerz wigcej, niZ moglem zjeSi. A jednak zawsze z.fitrl:tl<:rnws:qgstko.Krrpowalcn'r1e2wiclc rzc{'.ty,ktorych nie lylko rlltrtr'11o, 2r.rrrilrlt'rn Gromallotrzr'lrow;rk'rrr, 1>lcni4dze. rlzllcrrrlc rt.r't't.yrv srvolrrrpokolrr,ir2 trudno bylo siq tam nrszy
I },\\V/\NIII:;\V( )IIJMUDZIECKU WEWTVETRZNEVU.
( ).,t.rrnl(,.na przyl
,r70
DOMU PowROT DO SWEGOWTWNETNZI.JEGO
zaicyloscJest mo2liwa, poniewa2 w kaZdym z nas tlsvi cudowne, wra2llwe wewngtrzne dzlecko. DwoJe zakochanych ludzt odtwarza symbiozg naJwczeSnieJszeJwiezl - miEdzy matka a dzieckiem. W gruncie rzecry staJa sie JednoScta. DoznaJa przemo2nego poczucla JednoSci i mocy. lla2de z nich dztell z druglm swoJa naJglebsza i naJwra2liwsz4 JaZn. WraZliwoSi na urary sprawia, Le ludzle obawiaJa sie intymnych zu'leakow i w koncu nlszcz4 tq intymnosc. DoJej zburzenia dochodzi wtcdy, gdyJeden lub obaj partnerzy nie chc4 wzi4i na siebl<,'txlpowiedzialnoSci za swoJe wra2liwe dziecko wewnetrznc. Tnbaczmy, co si(:
I )AWANIESWoJEMUDZIECKUWEwT{ETRzNEMU..,
r rx Iz.fc r.rw,zabezpleczasz sle przed zutlqzanierr, slq z kimS, orI kogo bgdziesz oczekiwal, 2e stanie sie dla ciebie rodzicem, k I rirego cl brakowal o. Intgmng zttsiqznk sprawdza ste u praklgce, jeSlikaZde z partnerdwjest odpowiedzialne za swoje tura2liwe dziecko wetungtrzne. Nie sprawdzi sie, JeSli b9rlzlesz probowal dostroii swego partnera tak, by dal ci to, czego nie dali rodzlce. Nowa regula 6gma Regula osma to sposob na nauoz(:ltk: twol<.gowewngtrznego dziecka zdrowego poczucia wstyrhr. 'lirksyczny wstyd zmusza nas do tego, ZebySmy byli ktrns wlgceJ niZ lstot4 ludzka (doskonaloScia) albo kims gorszyrn (niedorajdd. hrowe poczucie wstydu pontrala nam robli blgdy, ktore stanowi4 integraln4 czgSi ludzkiego istnienia. Blgdy sluZ4 nam jako ostrzeZeniei dzieki nim uc4rmy sig lekcji na cale irycie. Pozwolenie swojemu wewngtrznemu dziecku na popelnianie blgdow sprawia, 2e staje sig ono bardziej spontaniczne. JeSli zyjesz w strachu przed popelnieniem blq:clu, bqdziesz sig zachowywai tak, jakbyS st4pal po krrr<'hym lodzie, i bqdziesz wiodl ograniczon4, pf$k4 egzystr.rr<Jg. JeSli twoje wewngtrzne dziecko jest przekonane, 2r. rrnrsi wwa2ac na ka2de slowo, Zeby nigdy nie powiedzi<.r'r.zt'gos nlewlaSciwego,mo2e te2 nigdy nie powiedziei rrl<.zr.go, <.o naleZaloby. MoLe sig zdarzyi, 2e nigdy nie pol)r()sl () p()rI l(x., nie powie, 2e sprawia ci bol anl 2e cie kocha. Nowa regula dziewi4ta Jest to Zlota Regula. Nakazuje ci narr<.zvr. su'olcwewnetrzne dzlecko,2eby kochalo, cenilo i szirrrorvirkrlrrnych ludzi tak, jak ty kochasz, cenisz i szanujcsz sk.lrk.. tlswiadamia mu tak2e, 2e kiedy lamie tg regulq. rrrtrslslq'll<,2ryc z konsekwencjami. Skrrywdzone dziecko wr.wrrq.lrznepowinno sig nauc4ri odpowiedzialnoScii zdrowr.go1xr<.zucia winy. Zdrowe poczucie winy to wstyd mor;rlrr,y.M
272
DOMU POWRdTDOSWSCOWTWNETNZNJEGO
dziecku. Agresywne zachowanie, kt6re wcze6nieJ omawialem, wynika glownie ztego,2e skrrywdzone dzieckowewngtrzne nigdy nie rozwlnQlo w sobie wlasnego sumienia. Kiedy maltretowane dziecko ident5r{ikuje sig ze swym kr4gwdzicielem, przeJmuJeJegowypaczony system wartoSci' W sytuacJi gdy Zrodlem poczucla wladzy czy mocy staJe sig poblaZanie mu czy uleganie, dziecko dochodzl do przekonania, ze standardowe zasady obowiazu-iace zutyczaJnychludzi nie stosuja stq do nlego: Jego ,wflatkowoSi' pozwala mu wznieSi siq ponad wszelkie reguty. Nowa regula dzleslqta Ljiwirrdamia ortir twolt'lttrt wt'rvttq'ttzllcmu dziecku. 2e Wt'wttr,'lrz,lte dziecko czqsto 7,yr'lr'lcsl 1lr'lrrr'lrtolrlctttrir.r'. tilespraol rur';z;r slq'2.porvorlttlltol rk'tttowI tt'tt
I )^WANIE SWoJEMU Dzrcxu WrwNErRzNEMU.,.
)
litr.rly twoje wewnqtrzne dzlecko nauczrysiq tych nowyclr r crlrrl. prozwolimu to zerwac ze stlrr-ylnl.Wraz z przyjgcienr rrowyc'h regul stanA sie one drugil rr:rtur4 wewnqtrznego
BtUJ/a wREszcrEsoB.t Twoje dziecko we.r/nqtr?llt'lroll zr.lrrrj,' orI <'k.biebezrvarunkowe$o przryzwoleniaI rlr t rl. zr.lr1'I ;yr. soIri1.Wycltowanie na zasadach dyscyplirrl', kl rrrr.l :rsl-l(:klyvu'l; rsrrit.pokrotce omowilem, pomoie r:l siq.oilnoSirodziny i zaspokoii jej potrzr..lryi,Nk.ktore zrozpowszcchnionychrol to: Bohater, Guri;rzrllr.I'ryrnus, Maly M r: i.<'zyzna Mamu si, T,astgpcry Wspo I rrr;r| 2orrt.k M amu si lub !,rlrrsirr.Mala Ksie2niczkaTatusia, I(rrrnpt'l'fatusia, Sio',lrzyczkaMamusi, Opiekun (Podyror':r) MrrrnusilubTatusia, !\l.rrrurMirrnusi,Tato Tatusia, ()ol;glrt.kI,okoju, Mediator, l{rrrlzlrrrrr: Posuriqcenie,Koziol Oliirr-r.ry, lluntownik, Niedor.rlrl,r, l)zlccko z Problemanri, ZirSjubioneDziecko, Ofiara I rrfr'fr lrrnych. MctLnaje mrroZy(:w nieskonczonosi, al''
274
Pown6r po SwEco WEwNETRZI\rEGo DoMU
kahdazLych rol ma tg sam4 funkcJg: utrzymywanle syste_ mu_rodzinnego w rownowadze I przeclwdzialanie akimkol_ J wlek zmianom. Ka2da z tych rol Jest dla odgrywal4cej Ja osoby metod4 ukrywania toksycznego wstydu. nof" ,i"je nam strukturq wewnqtrzna I okreSla nas; wyznaczazakres naszych zachowan I emocJl. Kiedy odgrywamy swoJe role, nasza autent5rczna osobowoSi staJe siq coraz bardzteJ nie_ Swiadoma. Jak JuZ wczeSnteJ shvterdzilem, z biegieio t.t staJemy sle uzalehn eni od naszvch rol. Opieka nad twoim dzieckiem wewnqtrznym polega na pozwoleniu mu, aby wybralo te fragmenty swoichrOl, ktOre chce zachowai, a pozbylo sig pozo-statyctr.WaZne jest, 2e_ I rySmy Jasno powiedzieli swoJemu dziecku *"*.rqtir.r.-rr, 2r' rolr: rie sprautd-rty sig w proktgce. Zapytalem swoje u,r'wrrqlrzrrr.<|zlt.r'k
I)AwANrE SwoyeuuDzrrcxu WpwNErnzruEMu... 2 7 ' , szczeg6ln4 uwagg na to, 2ebyS na .Z.wro-c tym etapie <'lrronll gwoJewewngtrzne dztecko, bo uczucla, Jakich za_ czntesz doznawai, yoga byi przeraiza,l4c. Lfoga f lh";;."y_ twoJe dztecto wewnitrzne. Mrrstsz :l?crye dzlalae powoli I dostarczai mu wiele lagoanel zaclrr;ty. ZmlentaJ4c wzorce, wpojone nalr:t przez nasz4 rodzlrrq.,i.zrrlr.rny sf nleswojo fiakby pozbawienirodzlny). Nte <.rir;,.,'y slq dobrze w no_ wych zachowaniach. DoSrvlacl<:zir'.: rr,rwy<.^emocJi okaLe ste dla twojego dziecka wewnqtrznt,{o dzlwnyrn, moZenawet szalon5rm przeLy clem. B c f c rp I f rvy. Dzlec ko wewnqtrzne -qcl| nle bqdzie ryzykowalo doSwtadczania tych nowych uczui, zanim nie poczuJe sig calkowicle bezpieczne. I(rot trzecl C-hcac wyprobowai
swoJq now4 wolnoSi,
powlnieneS
7n!e!:e nowesposobypostipowania,t tore pozrrroii;G;:
Swladczai siebie w innym nii aotyctrczas kontekScie. Ja;; przyklad zapytalem tworczeJ czesci mojej dorosleJ o"oUV, Jakie trzy rzeczy mogtblrm ,roUie , Zety wylSe z roli Gwlazdv I Prymusa. poproS swoje tworcze, ao.J"f. -;";,;; trzy takie zachowania. MoJe ",*;afi; Ja. zapropontwalo.u.tqp,,i_ ce: l. Mogq pojSi na seminarium lub na zajecla, g
276
DOMU POWRoTDOSWEGOWEWNETRZNEGO
Jeszcze wa2niejsze okazalo siq zaprzestanie grania roli Opiekuna, bo stanowila ona w moim przypadku naiwaL'niejszy sposob nadawania sobie wiekszego znaczenia. Zmiana teJ roli przeraLala mnie naJbardzteJ. PracuJ4c nad tym po razpierwsry, wymySlilem trzy nowe zachowania: l. Zmniejszylem tloSi godzin, w ktorych udzielalem porad, z 50 do 4O tygodniowo. 2. Zmlenilem i zastrzeglem moJ prywatny numer telefonu. 7,acz4lem korzystai z uslug agencJi zgloszeniowej, Zeby razpoz,nawai przy;xrdki, w ktorych niezbedna bylaby moja interwenr:jit. 3. Podczas spotkari tow;u'zyskich nie pozwalalem, aby zajmowano mi czas pyl;rrrilrrni'miryanymi z moim zaworlt:rn. 7, 1>tx'z;1lkrt, wllrowrr
I I,\wANIESWOJEMU Dzlrcru WEWNETRZNEMU...
')'
rr.rr rzl.rlu. Czasem przecl4galo siq to wsrystko razem do 12 |:,xlltn Kledy pewnego wleczora k'<'lr:liSmydo domu z Los ;\rr;.1r'lcs,rnoje wewnqtrzne dziecko z;v'zttrlo plakai. Tfudno rnt lrykr r"rwierzyi,2e istotnie tak bylo, :rk.trafnie odc4rtalem korrrrrnlkat. Kiedy dziecko wewrrr;tr zrrt' t'hcialo, 2ebySmy lryll (}wiazd4, Optekun musial sir,' trsrrrr;trr.Wybralem wiqc to, r'o odpowiada moJemu dzlc<'krr wrr!'r rll I /.n('mu. Od paru l.rl zawsze latamy pierwszil klirs;1. ('/t.'sto 1lodwo24 nas lrrkstrsowymi samochodanrl. Mtrrrry lrrrlzl, klorzry dbaja () nirs podczas przer\ryw warsztatar:lr. Wprorr'.rrlzlrnry przerwy, L,ebyodpocz4i, zjeSi owoce albo r:os h'kklcgo. MoJe dziecko wewngtrzne i ja trosz<'zyrrrv rlr; rr:rle4rcie o lrrrrych, lecztakhe o samych siebie. f)ozwirl:rrrrvt('i lnr)Jrm, lry z:rJmowali siq nami. PostanowiliSmy, zt'lr('
Swolr DztEcKoWEwNETRZNE f nr CHRowTC
Rozdzlal 11
JAK CHROnIIE SWO.TP DZTE,C,KOIVEWNqTRZNE l ) z k ' t ' 1 ,k l , r l t ' r r k ' s r 1[ r x ' l r r u r r '1 x tp r o s t u z a t o , 2 e s q , r r k ' t t t r r h ' l r 1l x r l r x l u r r ' s l r ' l r f t ' . , l t t k o d o r o S l i m u s z q .slq',/rrA tllxa rt srlo,/r' zct3lttblonedziecko i mu Lt<'zt1<\ melktnt,ttt'.
MaruonWoonvrex Dzieckoprtuyrlt'p'ostgch rzeczA.Chcebgt stuchane. Chce br7<1 krx'l rcne. (.. .) Mohe nawet nie uiedzied, jakimi slotl-lcurrit
r'()gwr4cAI[IE CZASU I UITAGI , I ;rk .lrr2wczeSnleJshrlerdzllem, dzlecl tntuic5{nle wtedza, ,rc krx:hasz to, czemu poSwigcasz czas. Musisz wiedziei, kk'ymsJtnrw
.,8()
DOMU PowR6T Do SwEGo WEwNETRZNEGO
obserwuJ4c, do Jakiego etapu rozwoju cofam siq w swoim zachowaniu. Kiedy ostatnio przepuScilem latwe wprowadzenie pilki do dolka, przylapalem siq na tym,ze mowiq: "Po jak4 cholere biorq sie w ogole za cokolwiek?". Szalenie uogolniona wypowiedZ na ternat chybionego strzalu, o ktorlnn w dwie godziny poZnieJjui nie pamiqtalem. Reagujg nieutspotmiernie do przgczgny. Przesadne reakcJe s4 spontanicznym, emocJonalnym cofnigciem siQ do dziecinstwa. Wiem, 2e moJewewngtrzne dziecko odzywa sig rve mnie wtedy, gdy mowig eoraz gloSniej, aprry tym przybieram coraz bardziej obronn4 postawg. Czuie sig zlekceusor\ong lub odrzucong. Dziecko wylapuje na.jdrobniejszy sygnal Swiadczqcy o odrzuceniu lub braku zrrinteresowania moj4 osoba. Muszg na to zwracac szczegol' rril lrwag(:,bo czasemwytapuje nieist.niejacesygnaly. Ttslttir.' zrrskoczr>nt1. Nir: zdarzir sig to czc:sto,poniewaZ rrauczylemsig osol rlr, kit'r'owlrlo lilor';1 lirko lrolzrr<'icwsty
lnr CHnorurCSwoE Dzrscxo WSwNETRZNE
.'l'i I
K()MUNTKOWAIIIE SE ZE SWOrM DZIECKIEM WE\[INq,I RZNYM I'ozrr:rliScieJuzpierwsz4 technikQ - pisanie listow. Mel rrrlq' t r; moizna stosowai do codzlertrrcgo komunikowania slr; zt: swoim wewngtrznym dzie<.kit.rrr.l)amiqtaj, aby piszqc llst od doroslego. Ja". uzywir<1rlornlnuJaceJ rqki, ir kiedy piszeszJakowewnetrznt'
CzeSi, malyt lle masz iat w tej chwili? Szesi. Maly, jak siq teraz czujesz? Zmgczylem sig pisaniem. Chciall;yrrr sie pobawii. CzuJe,2e zdrgtwialo mi ranrlq. I)uz1rJohn: Przepraszam.Nie wiedzialem, ze lirk ru(x.llo naciskam dlonia. Co chcialbyS tcrrrz zrolrli"/ MzrlyJohn: Chcialbym zjeSi lody, ktore przyrrlosl;rKrrllr.. I)rtZyJohn: Calkiem o nich zapomnialt'rn. tllrorlfuuy i zjedzmy je zaraz.
l\r teJ krotkiej, pisemneJ konwersac.flzszr.rllt.rrrna dol do krr<'hni i wydobylem pucharek z lodarrrl rkrrrroweJroboty, klore moja siostrzenica Katie dzisiirf przyrriosla. Frawde rrrowiilc,zapomnialemo nich, ale Maty.ftrlrrrpamigtal.Kiedy zlr'rlllsrnylody i odpoczqliSmytroclrq..wrr)<:ilemdo pisania. Nk' z,awszespedzam z Matym .Jolrncrn cale dwadzieScia rfrlnul , itle przeznaczam dla rriego t(.n czas. Nie umle skuIrlrr(1$le dlu2eJ na JedneJ sprawle. Odkrylem, 2e odkad t",h$'l(('arn mu coraz wiqcej uwagi, potrzebuje mniej czasu.
1282
DOMU Pown6r Do SWEGOWEWNETRZNEGO
Wie, 2eJestemprry nim, i ma do mnie zaufanie. JuZ od ldlku lat prowadze ten pisany dialog. Jest to prosta forma komunikacJi, ale nlektorzy skarZa sig, 2eJest zbyt czasochlonna. Oc4gwiScie, wymaga ona z pocz4tku poSwiqcenia czasu i wysilku. Ale twoJe wewngtrzne dziecko zasluguJe na tol Drugim sposobem komunikowania siQJest wyobraianie soble. Wielu ludzi korzystalo z teJ metody w pracy z wewngtrznym dzieckiem. PrzedstawlQ wam teraz m6J ulubiony sposob. Ancnij oczg iugobra2 sobie pokoi, to klorymnqidttiq sie dusa utggdne Jotele ttstawione naprzt'c il okosEbie. Jedenjest wi4kszg d- drugAgo. Mniejszlt -folr'f lr'.sl rllo dziecka. bcz tak tusarzg dorosle' urqsoki, Zebg htarz dziecka lxltt rru lxtz.irtrrlrte rl, rruylr r1, tlobry cznrdziej (czgli sk'clzi sltu ryt. W.iednL.tm-fotelu trrr'tlzfu:ckotuJotefunaprrerrrofu'tkmsh' ,,irl'),rt rrtofr'ttt'rt,ru.'lr s[r.'i rrrlrr/rrrr'1x*hulul rczmou)A mi4dzgtuncrrlkrr.I\z.r1irzt1i h t t t l t n t r , h 1 rt t . tl ( t " l I r l \ , r r I t t u ' r l t t t , ' lt ' / . t t t 1 tt t d z k l c k i e r n -
ile ma lat. Potem 7;twst.cr,rr rrrll orl z.rpl,tirttllr
SwolsDzrecxoWswr{E-rRzr.Is JAKCHRoNTC
?l-i
rrrrrwlqc, czegopotrzebuJe,heby wyrwai siq z rut5my corfzlr.nneJpracy.'IYzy dnl po spotkantrr naszeJgrupy prryjat'l<:lzaprosil mnie na wspolny wyllrrl
284
Pown6roo
SwEGo WUwNETRZNECODOMU
w terapii, leczzawsze mogg zgadn4i, kiedy matka zadzuto' nila do nieJ. Po kaZdym takim telefonie, jest pr4lgngbiona przez kilka dni. Umowilem sie z ni4, zeby przyst4pila do grupy Code (an€. co-dependenfl, czyll Anonimowych Wspoluzale2nionych. Zrobila to niezbyt ctrq:tnie. Bylem dla niej opiekunem i nie chciala nikomu itttttrmu powierzai swoich sekretow. Wiedzialem, 2enie jest to ztlrowa sytuacJa, nalegalem wigc, 2eby przyl4czyla sig rlo At'rrpyi poszla na 3O spotkan w ci4gu 3O dnl. Miiilerrt rrrrrlzit'iq,2e taka czQstotliwoSi spotkan pomo2ejej zintt'gt'or"'rtt'sig z grup4. Strategia zadzialala. Sibonetta z.irt'tql;rsk; czui w grupie swoJsko,a po 30 dniach clrrtrlzil:rlrrZ tut <'zteryspotkania energiczna, 2<'strrLtslr.'lrlrr
OCHRANIA
I DA.IE SILE
Twoje wewnetrzne dziecko powinno zobaczyrc, 2e twoje dorosle ,ja" ma jeszcze inne Zrodlo wsparcia poza twoim ograniczon5rm, ludzkim,Ja". Nawet jeSli dla twojego dziecka wewngtrznego jesteS magiem i c4ymS na podobienstwo bostwa, waZne jest, aby wiedzialo, irc masz dostgp do Sily Wy;zszej. Nawet jeSli jako dorosly nie wierzysz w Boga, twoje rlzlt'r:ko wewngtrzne wierzy w coS wigkszegd'niZ ono samo. l)zlcr'l z natury wierz4w Silg Wylsz4. Morllitwa bqdzie potgZnym Zrodlem wsparcia dla twojego s k r zv w<| zonego dziecka wewnqtrznego. Polubi j 4, gdy bgdzie rrrrrrlllr slt.' r'llzem ztoba. Lubie, zamkn4wszy oczy, widziei rrrrrjr r lztlt'ho wt:wngtrzne w takim wieku, w jakim sig w dancj t lrrvtll pol;rwiir. Biorg je na kolana albo klEkamy obok
Jex CHnorurCSwole DzEcro WEWNETRZNE slt,lrlt:i modlimy sie. Odmawiam mocllitwq doroslego, a mu lv .lohn - swoJ dzieciqcy paciorek. l,rrbig wieczorem przed zirsnigciem odmawiac pacierz, czzlsirrnlodmawiamy go ra_ zc:rn.W katolickieJ szkole podstawowc j nirrrczylemsig mod_ litwy Memorare. Jest to modlitwa
tloMu PowR6TDo SwEGoWswr.IETRzNrEGo Poniewa2 dztect nte mog4 iryibez pleszczot, usllnie o nie zabtegaJa.JeSlt nie mog4 uzyskai dobrych pieszczot, bqd4 poszulrriwai tnnych, ztych. Gdy nte ma czysteJwody, musisz plt, zanleczyszczon4. TWoJe skr4;wdzone dztecko wewnqtrzne pr4lwyklo prawdopodobnie do duZeJ tloSci ska2oneJ wody. Dlatego tak wahne s4 aflrmacje dla ka2dego etapu rozwoJu. PowinieneS Je stale stosowai. Sa to emocJonalne pleszczoty' ktorych twoJe dziecko potrzebuJe takJak pokarmu. Ponownie przypatrz sig afirmacjom dla ka2dego wieku. Prrypomnij sobie, ktore dzialaty na ciebie najsilnieJ. StosuJJe Jako specJalne pieszczoty. TWoje dziecko wewnetrzne powinno Je styszei co<1z,iennie,kiedy zaczynasz sig uc4ri byi Jego obronca I oplckrrnem. MoJebrzml4 nastqpttlqco: Wlek nlemowlgcy chlopcem-..Po.. ('k'sz.q'slq',).t'./t'.slcS Wtlrrl rrtr su,i,'('t,'. ( abg zaspokoii -(rrri(r'(' <'i ttlk' t(tsu. ik' l4tlz.ir'ltt ktnrk'<'zrr<:, truo-j<: lxth zt'Ix1. Wczesne dzleclfistwo Masz prawo m6uit ,nie"... Masz prauo stg gnteuac... Mo2esz sip gnieusat, ajazatusz-e bgdq przg tobie... To wspantale, 2e okazujesz zaciekawiente, masz ochotg ogtqdat, dotgkat tbrqt da brnir62rrc rreczA... hdbamo twoje bez' pieczefistuso, ktedg bedziesz poznawat Swiat. Wiek przedszkolny To normalne, 2e tnteresuje sz si.4spra usamtplct. ., Dobrze, 2e starasz si4 mg{let samodztelnie... Dobrze, 2e jestei inrn1.. . Mohesz pgtat, o cokolusiekzechces2... Mo2:esz mt zadatrcr( choCbAnajbardziej ktopotlilte pgtania. Wlck ezkolny Irlttsz pratuo popelniat bteda... Mohesz niekt6re rzeczA rtilil<' rr,.s;ros6bprzecigtng... Nte musisz bgt zausze nqile' p szt1 i t k s It u pat samgch ptqtek... Kocham cig takiego, j akim jest
SwoF DzrscxoWrwruErnzrur IAKCHRoNTC
.) l,i
Ir. ;rllrrnacJe opracowurne sA specJalnie dla mnie i dl:r rrrrrlr'lrlxrtrzeb. MoLeszJe takZe stosowai. Radzg teL, LebyS rr.rlrlsirlswoJewlasne aflrmacJe.pr:r<'rr.l nadJedn4 rraraz, lrrzr';rfsuJ4cJ4 l$-2O razy dzlennt<.. NoS J4 zawsze przy solrk:.Spo$adal na ni4 czgsto i powl:rr-zrrlna glos. Nirplsz wszystkie alirmacJe na krrrtkirr.lr I porozwieszaj w widocznych mieJscachw ca\zrn rrrk.szkrrrrlrr. Ntech przy_ N;rgr.rrllr. rrir rnagnelofon l;r<:lcleodcrytuj4 ci te aflrnur<.1r.. I rxltwarzaj te nagrania. Wprowadzanie koJqcych plesz*zot w bolesne wspomnlenia Gdy twoi rodzice calkowicie tracili rownowage (wrzeszczell, wsciekali sig, grozili, oceniali surowo), twoje skrq,rwdzone tlziecko wewnqtrzne w dramatyczny sposob rejestrowalo l<'h slowa. W takich momentach twoJe przetrwanie bylo rrrr.fbardziejzagrohone. Dlatego wchlon4leS w siebie I zaparrrlgtaleSte slowa. I)owinieneSwrocii do tych scen, aby twoj dorosty opickun rrr
DOMU PowR6T Do SwEGo WEWNETRZNEGO
znowu na ekran I zobacz tytul fllmu. Odczytal slowa: Dc;untcr, bolesna *en(L lllyobraZ soble tersz, 2e odrywasz slg od awego clala t sladasz dzleslgd rzgd6w daleJ, za sobq. Wldzlsz tyl wlasneJ glowy, vldzlsz eleble patrzqcego na ekran. Zr6b kotwlce gtzy u2yciu lewego kciuka I kt6regoS palca. Krok drugt TrzymaJqc kotwicg, patrz na gleble, oSlqdaJqcego czarno-bialy film, kt6ry przedstawla dawnq, bolesnq scene. Patrz, Jak oglqdaszJ4 od poczqtku do koica. Kledy sig skofrczy, uJrzyj sieble, Jak patrzyaz na zattzyrman4, ostatniq klatkg, na kt6reJ wldad twoJe skrzywdzone dziecko wewngtrzne wyglqdaJ4ce dokladnie tak, Jak w bolesneJ scenle. Jest zupelnle osamotnione. Krok trzecl Zwoln[ Lotwlca I znaJd? slg z povnotem w swoim wclelenlu, Lt6re oglqdalo fllm. Jeste6 teraz w swoim ciele. Wyobra4 eoble. le wchodzlsz w obraz na ekranle. Jeste6 tam teraz ze swolm sktzywdzonym dziecZapytal, czy moLesz wzi46 Je kiem wewngtrznym. w obJgcla. Je5lt elg zgodzl, podnleS Je I glaszcz delikatnie, m6wlqc koJqce slowa, kt6rych tak potrzebowalo wtedy, gldy zostalo skrzywdza\e.,Ie6ll nie chce byd trzymane w obJgclach, to tylko przemawial do niego koJ4cyml slowaml. Pr4pominam sobie nastgpujace bolesne zdarzenie z l:-:^olcgo dziecinstwa; moja babcia zawstydzila mnie, poniewaZ lrlstt'rycznie szlochalem, kiedy tato wyszedl z domu, mowl;1r':..Muszgsobie goln4c". Chwile przedtem gloSno klocili sk,' z. rnirnl4. Pamigtam, jak strasznie siq balem. h'acujac rrirrl t;1 s('('nA,delikatnie wzialem w ramiona moje dziesigt:ftrk't rrIr', sk rzywdzone wewngtrzne dziecko i powiedzialem: ,J r rz.
Swoyr Dzrncr
28tt
lrrrrfzl przera2enle.To absolutnie normalne, Le sig bolsz, 2e f .rto JrrZ nigdy nie wrocl albo Le trs
2e0
DOMU Pown6TOO SWSCOWEWNETRZNEGO
kobieta, proS o lnny rodzal pieszczot. Gdy mgilczyzna mowi ct, Jak pigknie lub seksownie wygl4dasz, odpowiedz: "Wiem o tym, a co poza tym Jeszcze lubisz we mnie?'. Jestem zasypywany komplementaml dotycz4cyml mojeJ inteligencji. Mowia ml wci42: "Pan Jest geniuszem. Jak pan to wszystko robi?'. A Ja mam wlaSnie ochotq na pieszczoty fl4rczne Uczg wiec swoJewewngtrzne dziecko, Zeby mowilo: .Wiem, 2e Jestem lnteligentny; ale powiedz, cry podoba ci siq moJecialo?". NieJest to latwe. WiekszoSi naszych rodzicowbyla dorostymt dzieimt, ktore same zostaly pozbawlone pieszczot, byli wiEc bardzo sk4pi w ich udzielaniu' Poza czgstym pieszczeniem swojego dziecka, naucz je nastqpuj4c.ych rzeczy: . . . .
Nfech obdarza pieszczot4 innych, JeZelitylko moZ,e. Wzirl<:rnnepieszczoty s4 spraw4 normaln4.
w i l r t ( ) trt t : r l t t ; 1 . 'IVolt: wcwr rr;lr zt rc r lzk't ko prlt rzt'lrttlc teJ nieustanneJ stym u l a c J i i o < ' lt r o t t y . , l , r l t o o p k ' k r t t t s w t l l t ' { < t< l z i c c k a , m o L e s z d a i m u t r z y t t : t ' : t l l t ' t t t y c z . t t,t,' 1 ' " ,o k t t i r y t ' l r p i s a l E r i c B e r n e . Te trzy ,,P", czyll yrotrrrr'ltrl, lxrzwtllcltic i poparcie (czyli ochrona), skladaJ4 sk; r'
Rozdzlal
12
cwrczENrA KoRYGUJACE W PRAKTYCE 7!b razg untkamg ryzgka, ile razgje podejm4jemg. HnnRY Devro Tuonenu To zadztata, jeititg
bedziesz dziatat. ri PowtBozeruInTERAPET-lr.vctzw
Dobre jest to, 2e natuet bgdqc dorostgmi, mo2lvm1 rtauczgt si4 za.spokqjat potrzebg dztecka, por tit'rrtrt2 rt o.t'rr|t' dziecko z-ostalo skrzgwdzone pruEz l-ekc<'r t niedpotuie dni4 naukg. Mo2emg roztu ij ct( rrrI tilil' I' noict we tu szekich dziedzinach stosunkrir r' rrrig I z.t1hdzkich. Nre jest to kuestirr oduczerrirt sit'. k:cz rtauczenia sle po raz pi.enuszgpeunly'lr t ztrztJ. Krp FtocK I'orrlewa2 uporale6 siq Ju2 sig z tyrrr, 2.r:twoJe potrzeby f f rrw(rf()wenie zostaty zaspokojone, rrro2cszteraz nauczyt rtq r (rlnych iwiczen, ktore dostarczil <'lrklSwiadczen.Mo2liwoar' I xrprawiania jest najbardzicl obiecuJ4cym aspektem l,r rrry nild dzieckiem wewngtrznynr. Naszerany sa po czgSci .rvnlhlcrn niedouczenia, a to mo2cmy nadrobic sami, uzugr'lnlrrlrlt:nasze lukt. CzqSi tych brakuj4cych wiadomoScl
292
i
Pownor Do SwEGoWrwNErnzNEco DoMU
przyswoI l Ismy sobie prz5rpadkowo, odpowiadajac na spoleczn(' wyrnilganta stawlane osobom dorostym. Jednak ci z. nrs. ktorych dzleci wewngtrzne doznaly kr4,rwd, maJa I x' w rI(' n ledobory rozwoJowe, powoduJ4ce wiellde cierpienia I przykroSci. Wiele dorostych dzleci nie wie, 2e ich nieudane 1r
Cwrc'zrr.rrl KoRycuJAcEw PRAKTycE ('lilkln,rr Wttht; Joyce Mllls I Richarda Crowleya. Wick' r'wl<'zcri,kt6re za chwile przedstawiq, pochodzi z tych wlaSrrk: ksli12ek. Cwlczenla te odnlos4 naJlepsry skutek, JeSllJezastosuJesz w dzledzlnach, w kt6rych byleS najbardzleJ lekcewa2ony. Na pewno wiesz JuZ stosunkowo dobrze, w Jakich fazach rozwoJu twoJe dziecko wewngtrzne zostalo skrzlrwdzone. Radze ci, 2ebySwlaSnie tym etaporn poSwlgcil szczegolnie duZo uwagi.
Cwrczpnre sLUz^{cE zAspoKoJENIU oI(RESU NIEMOWLqCEGO
porRzEB
W niemowlEctwie potrzebowaliSmy bezpieczenstwa - 2eby po prostu byi. WqkszoSci naszych skrzywdzonych dzieci wewngtrznych wpoJono przekonanie, 2e nie wystarczy, JeSli siq po prostu jest - 2e bgdzlemy cof znaczyi tylko wtedy, JeSli bqdziemy coS robii. Spowodowalo to utrate poczucia naszeJauten$rczneJto2samoSci,naszego JN.Teraz musimy_nauc4/i siq, Jak nic nie robii i po prostu byi. Cwiczenia, ktore przedstawiam poniZeJ, pomoga ci po prostu byi tym, kim w daneJ chwili JesteS. Wybierz z nlch te, ktore ci najbardzieJ odpowiadaJa. l . 7-arturz sig w cieplej kapieli I przezJakiS czas skttplaJ
siq na doznaniach fTzycznych. Po prostu bqtlZ.
2 . Poddawal siq regularnym masaZom. 3 . Niech ktoS zrobt ci manicure albo uczeszr:t'l wl
Powndr po Sweco WswNETRzNEco DoMU
CwrczrrunKonyculAcsw pnaxrycs
lO. W r'tcply, letnt dzleri weJdL do basenu t poptywal co rr;rfrrrrrleJpnezp6l godztny. I l. I'olc2 soblew hamaku. l'2. llrsluchal kolysanek (na przyklad Stevena Halperna I ;rllabg Suite albo Ittllnbles and. Sueet Dreams). l:1. l)racuJ4c,mleJ kolo slebleJakts napoJ I czgsto go poplJAJ. 14, Gdy podeJmuJesznow4prace albo zacrynasz robii coS po raz pierwsry, ssf culderlci mlqtowe. 15. Zmien swoJe nawykl Jedzenlowe. Zamtast trzech obfltych postlk6w Jedz czgsto w ci4giu dnta niewielkte, poirywne przek4skt. 16. ZnaJd2 wspieraJ4ce osoby (naJlepleJoboJga plci), ktore beda cie trzymae w obJqctach przez SciSle okreSlony czas. 17. Gdy masz duZo czasu, zaLywal drzemkl tak czgsto,Jak to tylko moZltwe. 18. Dobrze wypoczniJ przed podjqciemJakieJS noweJ czynnoSci. 19. ChodZ z przyJactelem na ,spacery zaufania". Niech zavrtqze cl oczy I prowadzi clg przez JakiSczas. 20. ZaryzykuJ I zaufal prfiacielowi, ktory budzt w toble dobre uczucla. Nlech ulo{ cl plan przedstqwzigi I wspolnie sprawdzaJcle,Jak Je realizuJesz. 21. Razem z partnerem patrzcle na siebie przu, dzleslgt. minut. Mo2ecleSmtai stq, chtchotai I robli, co sig wam podoba. Nie rozmawlaJcie, tylko po prostu patrzcle na siebie. 22. MedytuJ o nlcoSci. MedytacJa o nicoSci to medytacJa o samyrn bycte. NlemowlEctwo Jest okresem Lycla, w kt6rym zostalismy zakorzenleni w sile bytu. IstnieJe wlele medytacJl o czystym bycie, c4rll o nicojcl Ich celem Jest doprowadzenie do stanu wygaszenla mySli. (lzirsem okreSla siq to mianem wgciszenaa Kiedyjako rlrrrosly na:ucrysz sig wygaszai mySll, bgdzie to naJlelrxzy sposob ost4gniqcia kontaktu doroslego -Ja- zwe_ wr r(:lrznym dzieckiem.
rEDyTAqtA SLUzACA NAWTAZANTU KONTAKTU Z SrL4 BYTU Jest to bardzo prosta forma medytacJt wygaszaJ4ceJmySli. Wlelcy mlstrzowie duchowi doskonallll J4 przez cale lata. WartoJa stosowai. Radze ci nagraiJa na magnetofon. Jako tla u2fl swojeJ ulubioneJ muzykt nredytacyJneJ. Zacznll od stuplenla elg na oddechu... po prostu tt*uiad.om sobie, 2c oddychagz... Zwt6C uwage, co slg dzieJe w twolm clelc podczae wdechu t wydcchu... Zcrr66 uwa8e na powletrze wchodzqce I wychodzqpe przez lnozdrza... CzuJesz r62nlca?... Nlcch wdychane powletrze na1*5rnic do twoJego czola, a wydech utunle atamtqd wszystkle naplgcla... Tetaz nlech wdech wchodzl w okolice oczu... Wydech nlech usuwa stamtqd naplgcla... Teraz wdech wchodzl w okolice ust... potem do azyl I bark6w... Sptywa w d6l rarnlon I vychodzl przez rgcc... Wdech wchodzl w tlatkg plerslowq, a yydech uruwa naplgcle... Wdech naptywa do brzucha... Naptywa do po6ladk6w, a ur5rdech usuwa naplgcle... Wdech wchodzl do lydek, vrydech usuwa naplgcle... Teraz nlech cale twoJc clalo slg odprg2y...Itryobra2 goble, 2eJecterl pusty w 6rodku... WyobraZ sobie, te przechodzl przez cleble cleple, zlote Swlatlo gloneczne... Zaczynaez czud clgtar albo lekko36... Sam decyduJesz, co odczuwl.z... TWoJc powleki sq bardzo cie2kie... TWoJeramlone r1 ctgllle... T\roJe nogi t stopy eq clg2kle... Albo moterz czud elg bardzo lekko... Cale twoJe claloJakby unorl rt9 w powletrzu... \tryobra2 soble, 2e horyzont twoJego umyalu staJe slg coraz clemnieJszy, aL w lotlcu wpetrqfetz elg w samq clemno36... \F Srodku teJ clemnolcl zacz5rnasz doetrzegad P'nlrclk 3wlatla... Powoll eteJe slg on coraz wlgkszy... AL caty horyzont rozJarlnla elg... Teraz pattz w 6wlatlo... Nlc, tylko 6wlatlo... Bedt 6wladom nlco6cl, kt6reJ do3wladczasz.,. Nie ma nlc... Tylko czystyr byt... Teraz zobacz, Jak powoll, w 6rodku twoJego horyzontu, poJawia sig cyfra trzy... Zn6w oddychal 6wladomie... Nlech twoja 6wiadomo$6 zacznle elg skupiad na poszcze-
296
g6lnych czg6clach twoJego clala, zaczyrn'alqc od palc6w u n6g. r potem coraz wytelz nogl, blodra, brzuch, klatka plerelowa, ramlona, rgce, ezyJa I barkl, twarz I m6zg... U6wladom goble, 2e jestei... Jeste6 w 2ywym kontalcle z samym eobq... Z twolm .Ja"... Tetaz zobacz cyfrg dwa... Porusz palcaml u n69... Porugz rgtoma... PoczuJ, 2e twoJe clalo dotyka trzesla, a etopy oplcnJq slg o podlogg... Uslysz wszystko, co dzleJe slg doolola cleble... Tcraz zobacz cyfrg Jeden I bardzo powoll otw6rz oczy,.. Po z,akonczeniu medyLacJi siedZ Jeszczeprzez parg chwil w spokoJnym zamySleniu. Po prostu b4d2. Te iwiczenia zaspokajaj4 potrzeby twojego wieku niemowlgcego.Moga siq okazai szczegolnieskuteczne, gdy: . . r o
JesteSna poczqtku nowego cyklu rozwoJu; musisz zacz4(, robii coS nowego; poniosleSJaka6 stratq; wlaSnie zostaleSrodzicem.
ewiczenia powinny byc wykonywane powoli i nale2y je wielokrotnie powtarzai. DoSwiadczanie lstnienia Jest Jak zdrowy sposob Jcdzenl:r - nale2y dokladnie przeLuwai, a nie lapczywle zJ:rdai. .Icsli chciwie pochloniesz Jedzenie, nie zostanie dobrze strarvione i nie dostarczy potrzebneJ ci energii. To samo dotyczy doSwiadczania istnienia.
Cwrczpure sLUz.AcE zAspoKoJENru porRzEB wczEsNEGoDzIECn{Snrra Strdlum
CwrczgNle KoRYGUIACEw PRAKTYCE
I X) SWEGOWEWNETRZNEGo POwHI,I'I' DoMU
raczkowania I poznawania zmyslowego lrrllz Perls zurykl mawiai, 2e powinni{my wgzbAe ste trrr,,trlt'ltumgsl6u: ipowr6ci6 do zmgsbtu. Naszemu dziecku u'r'rvrrr;lr rr)cmu wczeSniezablokowano zmysty. Musimy odz'y':'k.rtzrrryslowykontakt ze Swiatem,ktory nas otacza.Oto ('o ln()r('\r z.r'oltli, Zeby ponownie pobudzii odkrywcze potrzt'lr.y,rrr,rlr';go rlzlccka,ktore tkwl w tobie:
l
Metoda opracowana przez wlosk4 lekark(' M,rt t( Montessorl polega rta wspieraniu spontanicznego rozw(Ulr rlzl(.(l tlzlQlii odpowiednio prrygotowanemu otoczeniu. Dzlecko s:rnxr ttst:tla czas, mleJsce oraz npos6b korzystania ze specJalnychpomrxy rly
298
I,OwR()'f I)o SwEGo WEWNETRZNEGo DoMU
runll () g;rrnkach, patelniach i srebrneJzastawle stolow('l l : r lrlz rkr wesolego miasteczka, poobserwuj, co sig tam rfzlr'ft:, I zabaw sie tak, Jak tylko masz ochotg. I . l Wyblerz sie na spacer do piqknego parku lub ogrodu I wdychal rolne zapachy. Staral sigJe odroZnii i zaparrrlgtai. l:l ldL do muzeum t przygladal sig Jaskrawym kolorom rozmaitych obrazow. l { i . WeL zaprzyJaZnlon4 lub ukoch:rnil osobe na dlug4 przechadzkg. Trzymajcie siQ z?r r(:ce i niech zmysty prowadz4 was zgodnie zwaszyrn i rr<'zuciami. t 7 . ldZ, z przylacielem do parku I prirktykuJcie patrzenie Zen. Niech twoj przyjaciel zrrrnkrrl<: oc'ry,atyweLgoza rgkE i podprowadZ do liS<'i:r,prrlir drzewa lub polnego kwiatu. Kiedy uSciSnicsz rq'k(' przyJaciela,niech otworzy oczy w taki spos
' ) ' ) I r..t,rrfz naprzeciw kwiatu, drzewa lub Jablka 1 pogr4Z, .'tr rv rrrr.rlytacji.Spr6buj zespolii sig z danym przedrfrlrrtlrrr /ttly.rcz przedmiot w caleJJego cudownoSci.
CwrczsNrreKoRYGUIAcEw PRAKTYcE
')-t
l' t
Nft:ch twoJa rgka pod4zy zatym, co widz4 oczy,Lniech to narysuJe. 2i|. Przeprowad?zprzyJacielem rozmowq za pomoc4 nieartykulowanych dZwiekow. Zobaczcle, czy potraficie zgadn4i, co ka2dy zwas m6wi. 24. Tabaw slg z przyJaclelem w zgadywanle. Odwr6i siq plecami albo zaslorl acry, a partner ntt:ch wywotuje rolne dZwteld, leJac wode, biJac w bgbenck, stukajac olowkiem, drapl4c slg po glowie ltp. Poterrrzamlef,cie sig rolaml. 25. Zblerz grupe znaJomych I Splt:wa.lcleploscnkl. Spr6buJcieSpiewai talde, do ktoryr:lr rno2rra
300
Pownoroo SwEGoWewNErRzNEGo DoMU
Potcrrr dokonal porownanla, zadaJ4c sobie pytanie: czego rrrrprawdgpotrzebuJqalbo chce, kiedy zachowuJgsie w taki s1ros
- lrr2 rrlr. p,rlr-, ,rl. klr.rly to robilem, doskwieral mi bol t o w l r r z . y s z , 11r,r r r o l r . lc l r r r l r r l < ' z n edJe p r e s j i ; - p o t r z c l r r r l r ;, r' r r t r r r l l ' r ' / n . . A r( r, z r r i r r t i a ; - c h c q z w r o r ' l c t z 1 ' 1 , 1u. ,\ \ ' , l l 1 r . ' : - p o t r z e b u J q :l l z . y l z rr l r ' l r lrlcszlzot. IstnieJe wielc lrrrryclr z.:rr.lrowlrrizirsl<;pczych, stosowarlych przez osoby rrk'swl;r
CwrczeNn KoRYGUIACEw PRAKTyCE
JUI
(' wrczplIA DLt\ wczEsNoDzIEcIDcE I FAzlt oDcHoI'Z8NIA Klccfy dzieci rraucz4 sie stad na uslasnlych nogach, zacryrrirlil odchodzii od swoich rodzicow. Jt'Zr'll dojdziesz do wrrlosku, 2e w teJ fazle romroJu nie zost;rly zaspokojone lrotrzeby rozwojowe twoJegodziecka wewr tr;trrn(:go, moLesz zastosowai odpowiednie iwlczenlrr. Przecwiczmowlenle .nie" | -nk' lx.'rk.''.,llzr'll krrrano cie (lub) l byleSpsychlcznle oclrzrr<'irny. 11rlvrrrnrr'lh's..rrle",wywolalo to u ciebie okreslonc,n('glrty\\'rrrrr,r',lr'1r.,lrvlr. Jon I l-aurie Weissowie zalecaj4 trzyst<11lrrkrrr',1 rrrllorlr;, kt6r'4 przedstawiam poni2ej. l. Pierwszy krok polega na tym, 2t'lr.yrrrorvk ,.rrlr'"na osobnoSci.PowinieneSczgsto (2Orazy dzit:rrrrlt') rrrorvIr' 4loSr'zr'{oS no .nie". Mow .nie" zawsze,ilekroc nie masz o<:lrol1, robii. PomoZeci to odczui naturalny, buntowniczl, .,t:rn, ktory przeirywaleSjako dwulatek. 2. Nastgpny krok to powiedziei,nie" w miejs<'rrl,rrlrll<'znym. Weissowie, pracujac nad tym problemr:nr, ur./;t l)rrcjentow mowii .nie" i .nie chce" gloSno i slrorrl.rrrlrznlt:, niekoniecznie w odpowiedzi na co6, co dzic.lcsft' rr' 11r'rryrlt'. rrrlr rrllrr r OczywiScie,w ka2deJinneJ sytuacji takie zil<'lrorr'. dziloby za co najmnieJ dziwne. Radzg,ZebySciesiq umowili na przecwl<'zcrrk' t('l1or l)rlrtnerem lub grup4. MoLeszsie na przykla
302
Irrl>sirrlzr.'rra temat tego, o co mnie prosi, nawetJeSli mam przt'r'lwrrt:zdanle. Na przyklad m6J prz5flacielMike poprosil rrrrrlr.rrlt:dawno,2ebySmyposzll z,agracw krggle. Powiedzlalcrrr rrnr, 2e krqgle to faJna rzecz. I dodalem: Jednak nie lrof
CwIczsln
DOMU Pt)wnor Do SwEGoWEWNETRZNEGO
l\rlrktrrr r r1'tclrrlkom polecam ksia2ke Marti lkol-FtJewsldeJ Trening o.s('rft/u,n(,'i.l. ll"Zf. Warszawa l99l (prryp. tlum.).
Konycqacs w PRAKTYCE
Urtanawlanle wlasnego obezaru Porozmawial z osobami, z kt6rymi mieszkasz, na temat ntaczeria, Jalde dla ka2deJ z nich ma posiadanle wlasnych rzeczlt, czasu I przestrzeni. Umowcie siq, 2e opracuJecie z.blor zasad dotycz4cych waszych wlasnych, odrgbnych obszarow. Mo2e to ury$adai w sposob nastqpuJqcy: . . . .
o
CzeSi moJegoczasu naleLrydo mnie. JeSli circq. moge go z toba,dzlelti, ale nk: rnllsz(:. Nikt nle mo2e bez nr
Innym dobrym sposobem rozuri4rJwania konfllktow w stosunkach wzajemneJ zaleLnoSciJestzrobienie llsty rzr:czy, ktore naleit4 do ciebie. Kup samopr4rlepne biakr rurklejki i wypisz na nich swoje imig. Przejd:Zsiq po lc rozklad swoich zajec i u44wiesii na zewn4trz na rlr-zwlach swojego pokoju. Zaznacz, kiedy chcesz korzystarr '1.prawa do prywatnoSci i byi sam, a kiedy masz ochotq rlzkrlli czas z innymi. Pr ze6wlcz vr5rra2anle gniewu Nasz gniew jest czqSci4 naszeJ sily. .k'st cnergiA, ktorej ulywamy, by chronii nasze podstawowt: potrzeby. Bez niego stajemy siq podobni do lizusa, ktirry stara sig wszystkim pr4rpodobai. W dziecinstwie prawdopodobnie szydzorut z ciebie lub karano ciq, kiedy wyra2aleSgniew. Twoje dzir'<'
Pown6r oo Swnco WEwNETRZNTco Dorvru
CwrczerureKoRycujAcs w PRAKTycE
ko wr:wrrritrzne nauczylo slg powstrz5rmywai uczucle gnlewrt. T lrk:glem lat tak sle znieczulllo, 2e w og6le nie wle, klt:
I'omagajac dziecku wewngtrznemu osi4gn4i kontakt z jc t{o gniewent I ucz4c Je, Jak ten gniew w1'razic, zredukujesz Ir'go lqk przecl gniewem. Dziecko wewnqtrzne mo2e sig rrauczyi, 2emoLe kontrolowac swoj gniew. Mo2esig nauczyc postrzegai gniew innych osob Jako cos przlrnnle2negotym ludziom i nie zgadzai sig na branie odpowicrlzialnoSci za lch samopocztrcie. Je.4lirv t.ivitilr;1rr'.er'llrirlkrr tr',:ninga:;crtyr',.rt.:,r.i nie z,daje eg?arninu,zale'c'ztItt, 2r'lry:;r'wit:2.\,1 grrit.rvtr u,Vr:r21pic' w nastgpuj4cy sposrib;
304
'i.it<' .
'l'wolr.
dziecko wewnqtrzne wterzy, 2e gniew Jest czl4mS nlt:olrlk'zirlnym, i obawia sig go. WgkszoSi dorostych dzieci nrarrflrrrlowirna Jest przez gnlew. Wyrzekn4 sig swoJeJwlasneJ rzt'<'2.-ywlstoScl, aby powstrzymai gniew inneJ osoby.
]. Kiedy po raz pienvs:z.t'\{'yr'.r7.1 r:../,t,1i('!\'.,,rr', lltrl :;lr.r, Jesli
p o c z u j e s z z l o S c .L l s i 4 d i i ; l . i l s t i l r r o r v: , i r ,n. , r r l r . . r l , t: , r . t r r 1 c j a " Z d a J s o b i e j a s n o s p r a w e z t c g o , r ' o l t . : , { l ) t . / \ ' rr / \ ' n . tt w o j e j wsciekloSci. Jezeli ci to porno2e. nirlrisz o lyrn. tlswiadom sobie jasno, czego chcesz orraL swoj gniew vlobec osoby. Ii.tor.r ,'it.' rrrazila. Ja lubig poprzedzac wyra2enie mojcllo 1lrli('wu takim oto w'stgpem: .Moj gniew najprav.'do1;r'r lolrr rirJjcst wynikiern jakichS moich wcz:eSniejsz.ychcl,rsii,ir
306
PowR6T DO SWEGOWSWNNTRZI{EGODOMU
Czrrsirrrrl uSwiadamiam sobie rolne przeszle sytuacje z rn
Zirlrrrvrrll swole dziecko wewnQtrzne, 2e ma prawo do odr:zrru',rrrl.r I wyraZania gniewu. ZapewniJ Je,2e bedziesz
CwrczeNn Konyculacs w PRAKTycE
trI
z rrlrrr zawsze, aby Je chronli. ZapewntJ, 2e mohe sig na ciebic gnlewai, a ty I tak go nie opuscisz. Jest te2 wiele lnnych sposobow uporania slq z gniewem I nawykami z &iecinstwa. W tym celu naJlepieJzastosowac odpowlednle iwiczenia terapeutyczne. JeSli masz Jaliilekolwiek w4tpliwoScl, porozmawial z wykwalifikowanym terapeut4. Ostroinie z wScleklo6clql Nie pr6buJ samodzlelnle pracowai nad wSciekloScl4,lecz poproS o pomoc specJallstg. WSciekloSi to gniew, ktory zespolil sig ze wstydem. Z biegiern lat Jej intensywnosi narasta. Jest jak wyglodnialy wilk zamkniqty w klatce. Kiedy zacrynasz uwalniai w sobie wSciekloSi, Jcst ona prymitywna i nie ukierunkowana. TAarza sig, 2e krryczrymy, wrzeszczyrrly, walimy piqSci4 w Scianq i bezladnie lvymachujemy rgkami. WsciekloSi zawlera elementy paniki. Dlatego wpadaJ4c we wSciekloSi, czgsto krzycrymy. ZnamienneJest, 2e wSclekloSi najczqSciej ogarnia nas wtedy, kiedy czuJerny sig przytloczeni i niezdolni do kontrolowania sytuac.ll. Dr24 nam usta, glos sig zalamuJe, mowimy odrzeczy, wyolbr4rmiamy. Chcemy zranlc drug4 osobe. WSciekloSc.lcstrrczuclem o cechach absolutnych. Je2eli stale czuJcszrrtr:zaclowolenie i przesadnie reagujesz na drobiazgi, nro2r'to oznaczai, 2e gdzieS glgbieJ tkwi w tobie wScieklosrl, rr;rrl kt
cJg
Jesli ktos narusza twoje granict', powllrlcneS pomoc olrronii twoje dziecko wewngtrzn<'. Owlt:z4c konfrontacjg, krrrzystam z .modelu SwiadomoS<'t". OpartyJest on naczterc<'lt sllach, ktore kaldy z nirs llosiada i wykorzystuje w korttaktach ze Swiatem. Te slty to nasze zmysly, umysl,
I K)wR().I.Do SwEGo WEWNETRZNEGo DoMU
CwrczeNra KonvcuJacs w PRAKTYCE
(.rn(x'l('()t,rr wola I pragniente. StosujQ komunikaty Ja", l<'lr1'prz,'syliri prawde do moJeJSwiadomoSci.Komunikat .,j;r" lo ..twlcrdzeniew pierwszeJosobie. Caty model wygl4da
Prze0vlcz my6lenie uwzgledntaJqce przeclwleistwa MySlenie uwzglednlaj4ce przeciwienstwa to mySlenie syntetyczne. Jest przeciwienstwem mySlenia wyl4cznie skraJnymi kategoriami, o ktorym wspominalcm wczesniej. Powinienes pomoc swoJemu dziecku wewrretrznemu nauczye siq takiego mySlenla. Nikt i nic nie jt'st calkowicie le zle. MySlenieuwzglt.'rl dobre ani Jeclnoznlrr:zn rrl:rJ4ceprzeciwienstwa pozwirlir r'l rlostrz<'<' w 2yclu ,.jedrrol drugie". W Nowej Regule I'iilttJ prosllt'rrrr'lr;, llyS wystrzt:Salsig absolutyzowania,do Jakk'4o rrr;rsltlorrrrosritu,olc rlzlecko wewngtrzne. MySlenie kategoriami skre{rryrrri rr'pl1'rr'.rrrlszcz:1cona ()czestosunki migdzydoroslymiludZnri.I )zlclko rrr,Ipr.r\\'() kiwai od rodzic6w bezwarunkowej rrrikrstl. klort'l 2rrden dorosly partner nie zdola nam zapewnir:.Nirrvctn;rjzrlrowsza, najdojrzalsza miloSc Jest warunkowa. Jarko
308
r l . r . , l( ' l ) rt l i l c o :
. . . .
;.r wltlze, styszg itp. (zmysly); l,r lrrterpretuJe (umysl, intelekt); l;r czujg (uczucia); l;r chca (pragnienia).
A oto przyklacl. .Joe i Suste byli na za.lq:ctach kolka tane('znego.Wewnqtrzne dziecko Susie,icst przygnqbione,ponlewaL Joe wybral sobie bardzo laclnil partnerkg, aby iwir:zryiJedn4 z figur tanecznych, ktor{ Strsie jeszczesiq nie nauczyla. Tego samego wieczora Susie mowi do Joe'ego: -Widzialam, 2e poprosileS do tanca Sarah [,ow. S\rszalam, Jak chichotaliScie. PomySlalam sobie, 2e ona ci siq spodobala. Poczulam sig wystraszona i opuszczona. Chcq, 2ebyS zemr^4 o t5rm porczmawial". Joe powiedzlal,2e Sarah wydala mu siq mila i 2e podobalo mu siq, Jak tanczy. Powiedzial teZ Susie, 2. Ja,(tJ. Susie) kocha i chce z niq byi. Chcialby nauczyi Susie nowego kroku, Zeby mogli czgScieJtaficzyc razem. Wewngtrznemu dzlt'c'krr Srrsic nie spodobalo sig, 2e Joe uznal Sarah I.aw za nrilil osobq. Alc poczula sig o wiele bezpieczniej. Wewngtrznc dziecko Susie musi siq nauczyc, 2e normalnoSi zawiera .i Jedno, i drugie". Joe mo2e Ja tochai, a przy tym uwa2ai, 2e Susie jest mila. Joe jest raczej zrownowa2ony i okazuje Susie miloSi. W 'at;iqzkach, jakie stworzysz, nie zawsze tak bedzie. Mo.icsz sig spotkai zroLnymi reakcjami - od typowo obronnej, rlu wSciekloSci.Wa2ne jest - o ile nie masz do czynienia ,/ .rllr'('sorernsklonnyrn do przemocy - aby konfrontacje l,r /r'lrrowirdzii natychmiast, gdy osoba, na ktorej ci zale\, \r \'\\'(,hrlr.w tobie pr4rgngbienie.Konfrontacjajest uczciwa I r orlzt z,rrrlirnie, stanowi wiec dowod miloSci. Kiedy podejnrrrll hr'trlrr)lltilcjq,doceniam siebie i okreSlam granice. tll;rrrrrorvrrlr.ltoltie i ceniq ciq na tyle, Zebyci powiedziei, c o r l z . l r ' l.r.'l cr v r .r r r n l t : .
Przetwlcz zasady uczciweJ gry Oto zasady, ktoreja akceptujq: l. Badl tutteraz. Kloi sie o to, <'ostrrlo sig wlaSnie teraz, ir nie z powodu czegoS,co sie tdiv'z.ylo 25 lat temu.
310
I'own6r Do SwEco WswNETRzNecoDotvtu
2. t.lrrlk;rf nallczania punktow. Nasze dziecko wewngtrzne lrrlrl gnrrnadzlt. roine sprawy, aby p6ZnieJmoc wymawl;tc Je lnnym. :t. ( )1,(.ruJkonkretami w sprawach c4[egoS zachowanla. l)zfccko wewngtrzne lepieJ sobie radzi z crymS, co mo2e r.
CwrczsNn KonvculAcr w PRAKTYCE
ill
sob mog4 to robti. Mogg sig wycofac z flzycznego kontaktu, kiedy tylko poczuJg, 2e nle Jest dla mnie bezpleczny. Moge to zrobii bez @aSnlenia. Nigdy nie pozwolg nikomu naruszyi moJego ciala, chyba 2e moJe irycle zmr.ldzlesie w niebezpieczenshvle'. hze0wlcz, Jat byG upartym Rob to szczeg
ewrcznnre DLI\ wIEKU pRzEDszKoLNEco W wieku przedszkolnym twoJedziecko wewnqtrznc rnlalo do wykonania kilka powaZnych zadan. Powinno ustanowii zakres swojeJ wladzy, okreSlaJac siebie. W miarE rozwr{u umyslu i wyobraZnl, zacrynalo mySlei o swoich doSwladczeniach, zadawai mn6stwo pytai i wyciagai wnioskl doty cz4cewlasneJ to2samoScl seksualneJ . U2ywalo wyo| rri tZn I do tworzenia sobie okreSlonych obraz6w doroslc:go zycla. Wyobra2alo sobie, Jak to jest byc mam4lub tata, lrrk toJcst pracowai albo miei stosunek seksualny. Potrzel>owlrkrwigzlzrodzicem tej samej plci,2eby pokochai sieblt' l;rko lstotg plci mqskiej lub 2enskiej. Przedszkolaki mySl4 o wielu sprawach i zirczyrr:rtiqslq: u nich ksztaltowai pocz4tki sumienia. Kszt;rltowirrrlt: sig sumienia prowadzi do rozpoznawania, 2e n It' k I orr' t"tt' cz,ys4 dobre, a inne zle. To z kolei prowadzl rlo polzrrr'la winy. Wina jest uczuciem, ktore stoi na stra2y llirsir('A()sumlenia. Prze0wlcz zadawanie mn6stwa pytafi Skrzywdzone dziecko wewnqtrzne dzlrlir w transie, w kt6ry wprowadzila go chora rodzina. f'rzylrnrrJeto, co mowia Itrdzie, nie pytaJ4c o wyjaSnienia. I>r'tt'2,cale Zycie zgaduje, domySla sig, analizuJe i snuje fantazJr:.Czasami dziala tak, firkby wszystko wiedzialo, poniewaZ zawsLydzanoJe przy rrirf
l'
Cwrczrrure KoRYGUJAcE w PRAKTYCE
'rr'. Nagrlrwanie polega na tym, 2e dokladnie odtwarzasz p:rrtnerowi to, co od niego uslyszaleS.StosrrJeprosta formulr;; .Slyszalem, ite powiedztaleSto i to, i to. I'rawda?". Sluchanie aktywne to sluchanie oczami. Wsluchujesz siq w slowa, ale patrzysz, co partner wyra2:r sollq (gest5rlub uczucia). Uczucie przeJawia slq w spo.jrzt'nlrr,wyrazie twarzy, napiqclu rniqSnl, ruchach w:rrg. (xl(lvclr:rrrhrI innych slq'tt;r po'.t:rrr,'t.'. sygnalach clala, sklaclaJa<'yt'lr Przy aktywnyrn shrclrirrrlrrwvclrrv\,1rrIr'sz I)l(x ('s,.lakizachodziw dant:losolrlc,llrk r rlrvrrlt'2 tlcsri ttgo, <'oprzr.kazuJe. lVoje dziecko wcrwrrqtrzrrcJcst riclScbieglc w wyclrwytywaniu tych procesow. Czynl toJednak nieSwiirrlonrk'. StosuJacaktywne sluchanie, stajesz sig btrrrlzlt'l swlirrlomy procesow zachcda4cych w drugiej osobie. Shrt:lri rrrlt' I X)rna€la nam tak2e ustalii, co druga osoba mowi. Nicwlt:hr r nas widzialo w swojej rodzinie ten rodzaj precyfinego porozrrrnlewania sig. Mialem czqstodo czrynieniaz ludZmi, ktortry lxrk'girli na domyslach i nie sprawdzonych pr4;puszczenian'lt. Kk.cly tego rodzaju fantazje traktuje siE Jako fakty, w zwirlzkir<:h migdryludzkich poj awiaj 4 siA powaZne problemy.
31?.
t'zt tlr''.lt' z.tttieSZane:
. ' . . .
lr' :,:rrn€ rzeczy v/)'wolujq we rnnie uczucia smutku I sz<'zqScia; rrryslg o dwoch calkiem przeciwstawnych zachowaniach I w obu clopatruje sig wielu zalet; rrle mam pewnoSci, czego ktos odc rrrrrir.chcel nieJestem pewien, co czuJe drtrga osolllt; p y t a n y o t o , c z c g r rc i t c t ; , i ' t i r :l i r r r i l r r r r r r l ; : i t ' l i io d p o w i e d z i .
Kiedy twoJe dziecko wcwl rr.'tt /.1r'('/.1rIr'zrnieszanie,napisz, z arym siq to viAze. Nir lrrzl'kl.rrl lr.stt.rrr zadclwolony, 2e p e w n a z n a j o n t o S c s i g s k r t r r tz \ 1 . r , , r l r , t l n o c z e S n i ej e s i . m i z tego powodu smutrro. /;xl:rlr' .,ulrit' pytanie: co jest Zrodlem mojego zaclowok'rri.r'r' ( )(lpo'"vicdZbrzmi: jestem w o l n y i m o g e w c i S t l w n ( ) w v t r t ' l , 1 r rL I ) o l r r z cj e s t z n a l e Z i s i g p o z a u s t a l o n l l k o l t ' l r r :t . , l c s l rr rl . , rrrr rl rr o , l l o r r i r . : w z p r za m i g t a m d o b r e < : l t w i l r 'p r z t ' z 1 l r .; 1 , 1o , o l r , 1 . M o { q : t e Z p r z y p o m n i e i sobie clrwik' lr;rrrlzo z.h',klor r. l;rkZr t rti4przeirylem. Nie ma nic zlcgo w t1,rrr, zt. r'zrr.j<:rrrysiq jednoczeSnie szczqsliwi i srnrrtni ltrll czr,.stowollr'(: tcJ santel osoby4/wimy sprzeczne uczucia. Wyllls;rrrlt. pytirri pomaga nam w$aSnie, z czego sie bierze naszo z.rrricsz;rrrie. Jesli nie masz lx.wrrosli co do uczuc lub potrzeb jakiejS osoby, zadawaj jej pytrrrrla, i{z poczujesz siQ mniej zagubiony. Tamta osoba te?rrlolc lryti niepewna tego, co sie w niej dzieje. Naucz siE zadawai barr.lzo duZo pytan. Naucz swoje dziecko wewngtrz,ne, Ze niclat.wo jest zrozumiei innych. Nikt z nas nie rozumie jednakowo teqo samego zdania. Jest Ir:rrdzo wa2ne, abys pozwolil swojemu dziecku wewngtrznennr n;r zadawanie pyhn. I'rzef wlcz precyzyjne
komunikowanie
sig
llrrrorv slr.. z partnereffl, z ktorym jestes w wa2nym dla t ' i l l r r , ' z r r ' l ; q , , k r r2,e p o s w i q : c i c i ep e w i e n c z a s n a w y j a S n i a n i e w'irsr('r1(,s 1ro sol ru komunikowania siq. Wzecw ic z dwa rodzaj e s l u t ' l r ; r r r r , r l . r l t r w a n e n a g r l ' w a n i e o r a z s h l ( : l l i r r r i ea k t y w -
Cwicz uSwiadamianle sobie swolch uczud Pamigtaj, ze uczucia to nasze podstawowe, lr!rlogl<'znc motywatory. To, co w danej chwili czujesz,Jcsl rr' tvrrr rnomencie sednem twojej autent5rczneirzeclrywi\ lo"r I llczrr<'l:r twojego dziecka wewnqtrznego tak ntriazalv sll z loksycz nym wstydem, Le odczuwanie czegokolurf<'k lr"'l I o\\'lr()rrrirczne z odczuwaniem tego wstydu. Oto pirrr; 1rr'}lxrzyr'llnralacych na celu zachgcenietwoJegodzier:krrrvlrvrrr.'lrz.rrt'Sodo rrrlczuwania i bezpiecznegowyra2.anlall( /l t{' Przez 2L dni po5wigcaj pol godziny
374
Pownor oo Swrco WEWNETRZNEGo DoMU
Od
ewicz ustalanle granlc emocJonalnych Lubie ucryc swojr. wt:wngtrzne dziecko, Le ma prawo do ustalania swoich gritrri(: ernocjonalnych. Formula, Jak4 siE przy tym posluglje, lrrzrni nastgpuJ4co:,Uczucia nie s4 ani dobre, anl zle. Po prostu q. To, co czujesz w stosunku do mnie, ztui4zanejest z twoJEbiografi4 uczuciowq; to, co ja czuJe w stosunku do ciebie, teL wla&e sig z moj4 emocjonalna biografl4. Bgdg szanowal i cenil twoje uczucia i proszg, ZebyStak s:rrrr
Cwt(.ZI.]NIA KORYGUIACE w
PRAKTYCE
rl
)vclir lo cnergia seksualna; pod JeJwptywem dziecko znaJ rlr rft: granlce swojej wladzy przez samookreSlenie - ustalenie wlirsneJ toZsamoScl. To2samoSi plclowa stanowi sedno naszcJprawdziweJ to2samoScl. Plec nie Jest czymS, co mamy, lccz tym, lclmJesteSmy. Poglady twojego dziecka wewnqtrznego na seksualnoSi ksztaltuJ4 sie na podstawie nastepuJacyctr wzorcow: stoplen funkcJonalneJ zaLryloSclw malZenstwie twoich rodzicow, vdeL z rodzicem tej sameJ plci oraz przekonania rodzicow na ternat seksu. Je|ell nle odkryleS dotychczas swojej seksualnoS<'|,rrrrrslsz to zroblc. TwoJe dziecko wewngtrzne naladowant: l<'st ro
Jlo
CwrczrrureKonvcujAcr w PRAKTYCE
POWROT DO SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU
Oto przyklad pisemnego stwierdzenia na temat twoich {r'rrnk' scksualnych: .OkreSle, z kinr b9d9 utrrymywal kontrrkty st'ksualne.Mam prawo do trslrrlt'nla,Jak,kiedy t g&ie lrq'rlg one mialy mieJsce. Jedynyrn olrowklzuJ4cym kryter-irrlrr.lcstdla mnie poszanowaniego
wyobra 2nl Czasami dziecko wewngtrznr' lt':.l zr t,/.plrczorre.Jest to wynikiem tlamszenia jego wyolrr';rzrrlrvr.w(:zesnyrnwieku, Mo:zenarywano je marzycit'k'rrr:rllr,r rvvsrniewanozafantazjowanie? Wyznacz sobie r r'11r rl,rr rrr' I t.r'rnlny,kiedy na pol ..lr;..rrrrr'ltrwlzJinowych moZligodziny usi4dzieszi ot:zwzglgdu na to, jak dziwaczne mogtobysiq:to u'1'rl,rrvtrr:". Stawial czolo swolnr maglcznym oczeklwanlom Magia roini si(, o
solrle nastgpujqcy sposob mySlenia: .JeSli bgdzlesz usilnie lrrobowal coS zrobii, nie bedzlesz musial naprawdg lvykorrai tej czynnoSci". W terapii mowimy.probowanle to umieranie". Kiedy podczas sesJi terapeutyczneJ zadaJg komuS praca do domu i slyszg, Jak potulne dziecko wewnqtrzne odpowiacla: .sprobuje', wiem, 2e oznacza to, 2c pacJent nie zrobi nic. Cz:rscm rrSwiadamiam mu to. mowill<': "Sprobuj wstai z krzcslir". Kltrly ;xr<'lcnt wstafe, mowki: .Nle o to c h o d z i , n r i a l c S s i t ' r l z l t ' r 'I t r ' l k o s l t r i l x u r t c t ( w s t u r i " . P o p a r r razach zacrynaJ4 rozrrrrrlcr', o lo clrorlzt. Alllo wstaJesz z l < r z e s l a , a l b o s i e d z i s z . A l t ' r r i r ' 1 t t t i l t r t 1' ' ,. , rt r ' 1 1 oz . r o l l i i : . no rilgiczn)rm Slub jest czqsto dla dziccka w('\\'rrt-lr,rrrr'11 wydarzeniem. Mala dziewczynka trr.ysli solrk': .,,lcSll wyjdg zam42, skonczq sigwszystkie moje prolrk'rrry", ,,1(k'rlywyjde za m42, bqde szczeSliwa". Uzyskanie stoprtiir nirtrko!v('go, kupienie domu, narodziny dziecka, posiadanie wllli z lxrsenem, zakochanie sig, osi4gniqcie rocznego dochoclrt rvyrainJacego siq szeSciocyfrow4 liczba dolarow - s4 to zclirrzcrrla, ktorym najczgSciej pr44pisuJe sie magiczn4 moc. Roztaczaj4c opieke nad swoim wewnetrznym clzicckk'trt, musisz stawii czolo wszelkim magicznym przekot t:t t t loItt. Z.yciejest cieZkie, Swigtego Mikotaja nie ma, nikt rrlr' yro(lasz,cze skrrywdzonego maluszka. Zgcie przeu:e)llit' ([a lt[c -fair. Naucz sig kochad
slebie Jako mg2czyzne DlamgLcryzny jest walne,2eby czul sir,' j:rk n\'/t',t.v/.trir. I to bez wzglgdu na orientacJq seksualna. ,Jtstltrt pt zckoltarry.2e nasz wewrlqtrzny chlopczyk, Zeby ptx'tr rl slr.'tttq2czry'l'irk wielu zrr4, powinien byi kochany przez rr,gt,t'/.\'/.tt:. z nas utracilo ojcow. OpuScili nas - lizl'1 ,zrr1,'hrb emocJorrirlnie. WczeSnie zgingli na wojnie, w rr'1'p:rrlktr,zmarli na lakqS chorobe. Umarli psychiczni(), l)r zvtkrt'z,cni brzemier ri t:nr odczlowieczaj qcej harowki. N: r s z s k r zywdzony wewnqtrzrry chlopczyk nie mial ojca, z ktirrvrrr nr6glby sig mrlqzac, ,t pr7.ezto nigdy nie zerwal wiezi z. rrrrrlkil. Pozbawiony wigzi r ol<'em twoj wewnetrzny chlop<'zyk rrlsdy nie odczul, jak rrrt;).t'zyznakocha mgLczyzng. Juk wi<,rcmoZe kochai siel-lit'
318
I
PownorDoSwEGo WswNerRzNrcoDovru
W rezultacie, albo ucieka do matkuJacych Jnko rrr<.'z.r'zyzn9? kolrk'l I lxrpada w klopoty, kiedy zadaJeim bol, albo nadal Jrrzyt'l;q{irdo siebie kobiety spragnlorx: partnera, albo c4fni ;ro lr.osze I tak, i tak. Utrata oJca to rrrqrskakrz5rwda. Nie rrro2r.z
i
C]wIt'zuruI,q, KORYCU]ACEw PRAKTYCE
.,\\'()f(.AoMalego MgLczyzng, a tym samyrn odrzucii corkg. Mrttt' tez zwrocii sie ku c6rce i wykorzystywai JA w celu zrrpelnienia wlasneJ pustki. W tak powiklaneJ sytuacJi corka rrie mo2e byc kochana po prostu dlatego, 2e Jest. Nie ma zwierciadla, ktore pomogtobyJeJuzyskai kontakt ze sob4. PrzejmuJewtedy osamotnion4, przesycon4 wstydem osobowoSi swojej matki, tgskni4ceJza miloSci4 mgar. Kiedy mala dziew<:zynk:rnkr lt'st darzona zdrowil miloScia swoJejmatkl, dorastalilr', .l<'stpozllrrwlorur n:riwrri.rrtrJszych aspektow swojeJto2sanr
l'ow Rr'rrr)o SwEGoWewNErrzruEcof)oMU
('\\,t( ,/.riNrAKORyCUIACE W PRAKTYCE
t t It'zrI t o\\'r'tr(), t okSyCznegopoczuCiawiny. TokSycznepo.zu
tv' pt'7.1't poszczeg6lne zdatzenla. Sporz4d? listq wydarzerr z rlzic<'lristwa, ldedy wpaJano ci poczucie winy. Porownaj swojc zachowanie z normalnym zachowanlem dzieci na poszczegolnych etapach rozwoju, ktore oplsalem w Roz
32()
322
l'( )wRarlDo SwEGoWswNErRzuEGo DoMU
W .l rrr przypadkach bardzo wa2ne Jest uporanie siq z lrlcr rvrrfrr.yrn b6lem, co szczeg6lowo omowilem w CzgScl II lr'l k..l.rlkl. PowinieneS nleustannie dawac do zrozumienia .,rv,1r.11111 dztecku wewngtrznemu, 2e nie ponosi odpowierlzl.rlrroSclza chore zachowanla twolch rodzicow.
(:wrczENIA szKoLlmu
DLt\ DzIEcIq
wEITNETRzNEco
w WIEKU
Kledy twoJedziecko wewngtrzne poszlo do szkoty, opuScilo ograniczony teren rodzlny I wkroczylo do wiqkszeJ rodzlny - spoleczenstwa. ireAy ta adaptacJa byla zdrowa, muslalo wykonai dwa wa2ne zadania. Pierws4rm z nich bylo rozwinigcle umieJetnoSci spolecznych, takich jak kontakty i wspoldzialanle z rowieSnikaml oraz zdrowa rywalizacja. Umo2liwialy one dziecku radoSi ze zwyciqstw i godzenie sig z pora2kami. Drugie zadanie polegalo na przyswojeniu sobie zasobu wiedzy niezbgdneJdo wst4pienia na drogg zawodow4, 2eby zapewnii sobie ekonomiczne przetrwanie w przyszloScl. TWoJedziecko wewngtrzne musialo siq rownie2 nauczye, 2e ludzle spoza rorlziny s4 inni. Nale24 do ro2nych grup etnicznych, religiJny<'lr,polity<'znychi spoleczno-ekonomicznych. TWoJedziccko wt:wngtrznc powinno odnalele swoja wlasn4, wyj4tkowa to2s:rrnoSiw odniesieniu do wszystkich ro2nic, zJakimi mialo do czlmienia w spoleczenstwie. JeSli uSwiadomileS sobie, 2e twoje dziecko wewngtrzne zostalo skr4rwdzone w wieku szkolnym, zalecam nastgpuJacecwiczenia. Zr6b vykaz swoich umleJgtno5cl 2yciou4ych Wypisz umieJgtnoSci, ktore Ju2 posiadasz, a nastqpnie t.rklr', ktorych nie masz, a kt6re mogtyby ci ulatwii icycle. .l,r rr,r lwryklad chcialbym lepieJ poznai gramatykg angiell).rwalem sobie z ni4 radg, bo mam dobra pamiqi "k,r I rr'\ lrrrlr.rrrslg do egzaminu. Jesli przeczlrtaclemoja pierwsz,q lr'.l.1zkt;,z
CwrcznruleKonvculAcsw PRAKTYCE Wyblerz sobte dzledzlne, ktora bylaby dla ciebie naJbardtleJ przydatna, I skoricz odpowiednl kurs albo znaJdZ kogoS, kto nauczylby ciq tych umlejQtnoScl. Wa2neJest takLe,2ebyS wct42 powtarzal swoJemu dzlecku wewngtrznemu, 2e 2ycle optera stq gl6wnle na wlruczonych rrmleJetnoSclach. Dzlecko wewnqtrzne czqsto mySlt, Le ludzle odnosz4 sukcesy dztekl JakleJSmagicznej potgdze' PoMnni6my uzmyslowii naszemu skrrywdzonemu dzlecku wewnetrznemu, 2e luclzlt' <'z.qstowyprzedzaJ4nas dlatego' 2e mteli lepsze modele do tritsl:r
324
l'( )w'l(('It)o swEco wEwruErRzNrcoDouu
(]WI( ZI1NIA KORYGUJACEW PRAKTYCE
Jrrrlt'.trzl'nr;rli1ckoturicq, uJrryj siebie postqpuJacegotak :\,rltrn t tkrrsl nastqpne zaChowa.it: i powtOrz caly prOCes. lirrlr l,rk lnz.ezt'irdzlen. Potem zoban'zslebie,Jakodtwarzasz .,r'kwencjgzachowan.CVicz tak przez parg dni. potem r',r1.1 rrllrrnlrrrJ. MoLesz stosowai tg metodr; do nauczenia sie h,rzrlr'lumieJetnoScispoleczneJ. Jest to odmiana programo',r',rrrlit neurollngwlstycznego, ktore iwiczyleS wczeSnieJ.
l' r zetwlcz okre6lanle Ewolch granlc lntelektualnych Wi*rre Jest, ZebyS navczyl swoje dziecko wewnQtrzne rri rstgpuJ4cej formuty: .Mam prawo do swolch przekonan. Ponoszq konsekwencJe swoich przekonan. Wszystkie pogl4dy s4 cz4stkowe. \{aLdy z nas postrzega rzeczy ze swoiego ograniczonego punktu widzenia".
l>r zetwicz ustaln n I e twoJego systemu wart oScl 'l'Woje wartosci to twoJe lntelektrralne graniee. TWoje
Ocena twoJego ducha rywallzacJl :tlt' 'ut';t2ttt' Zwyciqstwa i sukcesy <'l<'sz;1, lcst r
l. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Musi pochorlzii z wyboru. Musi miei altcrrrtrtywy. Musisz znai jt'i korrst'kwt'rtrJc. Raz wybierajac
Zrob wykaz swoich najbardzieJ pielggnowanych przekorran - swoich pr zykazan. Potem porownal j e z p owyLsz4 list4 I tobacz, ktore z nich spelniaJ4 kryteria wartoSci. Kiedy rvvk
J26
I'owR(rr Do SwEco WrwruErnzl.tEcoDoMU
Z:rs,rrl.r ..t wr{a uygrana Jest molm sukcesem" Jest Jedyna rr'11rr1,1. krory prz5mostkorzySi ka2demu. Ooprowadzaj do l:rkfr lr .rytrracJlw swoim iryclu. TWoJedziecko wewngtlne rr.r1rr.rrr.rlq to polubi. l, r ze Cwlcz negocJowanle I'wr{e dzlecko wewnqtrzne chce od razu dostai to, na ( o rna-ochote. MySli, 2e droga, Jaka obralo, Jest Jedyn4 pr rrwldlow4.Jako dorosty muslszJe naucryi, Ze komirorrrlsI wspolpraca to klucze do wspolZyclaz ludZm | 1siczg_ sllwych zwt4zkow migd4g dorostymt. Dzieci beda wspoi_ llracowai, JeSli da lm stg szanse zakosztowania owocow kompromlsu. WlqkszoSc nasrych skrzywdzonych dzieci wewngtrz_nychnigdy nle wldzlala zdroweJ metody rozurl4_ zywanla konfltktow. W dysfunkcyJnych rodzinach, opa_ nowanych uczuciem wstydu, dominuje zasada nted.opet_ nienia. Niedopelnienie oznacza, Le te same klotnie trwaJ4 catymi latami. MoLesz sig nauczyi wykorzystywania ro2nic zdan bodlca do nowych, Smiatych iAei. Oy"t rrsJe t spory toJako tn_ strumenty slu2ilce ustaleniu, drogq ob..i kahda Jak4 ze stron konfliktrr. I)obrze Jest wczeSnieJ "h""ustalii reguly dyskusji, a sprawE zasitclnl<'zl1 posladanie arbitra. Jcst ZastosuJ regulg slrr<:hirnlaI Lrzrynalsiq odpowiedzial_ nych komunikatow swoJego Ja-. Zmlerzal do bsiqgntecia kompromisu. Zawsze zawteril w swoJeJumowie klauzule dopuszczaJqcA renegocJacJe. OznacLa to, Le kaLda ze stron moZe na nowo podJ4i dyskusJg po uplywie pewnego czasu, JeSli nte odpowiada JeJ to, co zostalo ustaloni. I zawsze dAL do rozwlqzanla zgodnego z zasad4 :ulsz1scg rrrlgrguajq. ll
Cwrcz.r'nteKoRYculAcEw PRAKTYCE r r.alnclstoty, nle krry2nwaty ste. NaleZysig tego spodziewat'. I{rrzwi 4:zywanie konfl lkt6w crynl Ly cle fascyn uJ4c4 przy go rl i l .
W teJ czqsci kstaZkt t5rtulowy potur6t do sutego ueunetrznego domuzdeflntowallsmyJako cztery dynamlczne elementy pomySlneJ terapit. Otaczamy nasze cudowne dziecko wewnEtrzne opiekq ofiarowuJ4c mu naszil tlorosl4 silq' I'ozwaLa mu ona zerwac ze sta4rml, choryrttt regulami zachowan i opan
ttwoLNIEND DZINNTTCH
SE OD ['WIKLAI\rYc'f,
?'ALEaNOSCI RO-
ewiczenie to stosuJe, aby pozbyi sig uwiklarrvt lr rol dysfunkcyJnej rodziny, kt6re omowllem w Rozrlzlrrlt'7. Role te wynikaja z wlezl miqdzypokolenioweJ.('zr;sto s4 one wynikiem niefizycznych nadu2yi seksualrrl'' lr. Owlczenle to pochodzl z kslqlki Connirae i Stcvt",r Arrrlrt'asow Heart oJ the Mtnd. Tutaj odpowiednio lI z'r.rrLtlrlo walem. Radze nagrai Je na taSme albo wykony\v'r( .'l.pttlowtt, z pomoca terapeut5r,zaufanego prz$aciela t t v rr"'pl(.trrlllt:cJ osoby. PoSwieina nie pol godziny.Znajcli's1r.k.lt rt' rttltJsce, gdzie nikt nie bedzie cl przeszkadzal' 1tt'\'h"tttrl t'wlczenie na stojqco.W mieJscach oznaczonych kr rrpk.ttttl rob trrydziestosekundowe przerwy. Iftok pierwszy: uwiklanY rodzic ZamkntJ oczy I skoncentruJ sig na wupomnleniach o rodzicu, z kt6rym miale6 naJbardzleJ zawlklane stosunkl. Zobacz, poczuJ lub uslysz te oeobQ, do6wiadczaJqc JeJ
328
Powndr po Swlco WEwNErnzNrco Dotvtu
wewnqtrz eleble. Niech bgdzle obecna w swolrn naJlepszym zachowaniu. TwoJa nle6wiadomo66 dobrze wie, co to za zachowanle... Zaufal plerwszeJ rzeczy, Jaka ci przylilzle na my6l. JeSll nte potraflsz uJrzeG swoJego rodzica, poczqi go albo niech ci sig wydaJe, ie on * lub ona -Jest przy tobie. Krok drugi: poczuJ uwiklanie Zobacz teraz swoJe skrz5mdzone dzlecko w wieku szkolnym, Jak stoi obnk twoJego roclzica... Zauwa;L,Jak Jest ubrane... Uslysz, Jak m6wi do rodzica... Teraz weld2 w clalo swojego dziecka wewngtrznego i Jego oczaml popatrz na ror{zica... Patrz na niego z r6Lnych stron... Zwt66.uwagg,Jakbrzmi jego glos... poezuJJegozapach... Teraz podejdZ do rodzica i obejmiJ go... Co czuJesz, dotykaj4c go?... W Jaki spos6b czujesz sig z nim nadmiernle zwlq,zany? Jak do5wiadczasztego zwiqzku? Jak czuJesz to, L,erodzic Jest zwi4zany z tobq? Czy Jest to przywlq,zanle flzyczne? Czy d,otyezy okre6loneJ czg$ci twoJego claln'l {Wir'lrrlrr
w PRAKTYCE CwrczEun KoRYGUJACE
3-i,)
Krok czwarty: odkryclc pozytywneJ funkcJl uwiklania taklego, co z.aspokaJamoje Postaw soble pytaaie: "Co potrzeby, podstawowe rzcczyqrlscle uzyskalem od tego rodzica?"... -Czego naprawdg chcg od tego rodzica?"... PoczekaJ, a2 uzyskasz odpowledi, kt6ra dotrze do gl9bl - na przyklad takq, *e chodzl o twoJe bezpleczeistwo, penmo56, ochrong przed Smlerclq, poczuele, Le co$ znaczpz, 2e Jeste6 warto6clowy I mo2na cig pokocha6... Teraz zn6w polqcz elg z rodzlcem. Iftok pi4ty: wykorzyetanie potencJalu twoJego dorosle8o,Ja" Sp6jrz teraz w lewo lub w Prawo I zobacz sleble Jako dobrego, mqdrego czarodzieJa (albo lnne, reallstycznie przedstawione ,,Ja", kt6re posiada naJwlgkszq sllg). U5wiadom soble, 2e ten starszy ,,ty" potrali daC cl to, czego pragnlesz, a o czym my6lisz, 2e dotychczaa otrzymujesz, trwaJqc w swolm uwiklanym zwiqzku z rodzlcem. Sp6Jrz realnle na swoJe bogate, dorosle ,,Ja"... Zwreft,uwagg,Jak ta czg6d cleble pattzy,Jak porusza sig, Jaki ma glos. PodeJdf I obejm{ ewoJe doroele ,Ja"... PoczuJ moc i potencjal twoJego doroslego ,,Ja"... ZdaJ sobie sprawg, Le to, co naJgorsze I czego sig obawlaleS, Jest ju2 przeszlo6clq... Padle6 oflarg przemocy, a dotychczasowe uwiklanie przestalo istnie6... TwoJe dorosle ,Ja" poradzilo soble z nim... Twoje dorosle ,Ju" ptze' trwalo i rozwlqzalo tw6J problem. Krok sz6sty: przeksztalcenie w powiqzanie ze sobq
polqczenla z rodzlcem
Zwr6t, si9 znowu do swoJego uwiklanego rodzlca... Zo' bacz I poczuJ polqczenie... Przetn{ Jc I pol4cz sig ze swoim dorostym ,ja" w taki sam spoe6b, Jak byle6 polqczo[y ztodzlcem... Doznal radosncgo uczucia mo2liwo6ci potegania na kim3, kto cle nlgdy nle zawiedzie: na
330
l\ r6tpil'1Do SwEGoWEwruErnzruEGo DoMU
Cwlczgrun Konycujlcs w pRAKTycE
eoblc. PodzlglqJ twoJcmu doroelemu .!a" za to, ie Jest przy toblc. OdczuJ radodG z tcgo, L,e ohzymuJesz od rwoJego doroelego ,Ja, to, czego chclale6 od ewoJego rodzlcr. TVoJc dorosle Ja" Jeet osobq, kt6reJ nlgdy nle utrrclrz. Krol el6dmy: oka2 gzacunek swoJemu uwltlnnemu dzlcowl
I
ro_
Sp6Jrz tetaz na swoJego uwlklanego rodzlca I zwr66 uwagg n& to, 2e ma yryb6r. Moie ptzylqczy0 slg do ewoJego doroslego ,Ja". pamlgtaJ, L,etw6J rodzic ma te aame moiliwoScl odzyskanla sleble I otoczenla oplekq, Jatle posladasz ty. Zwt6G uwage, L,e tw6! rodzlc nte ma Bzansy na prawdziwe spelnlenle, dop6ti pozostaJe z tobq w uwlklaneJ zaletno6cl... OkazuJeiz mu milo66, daJqc szans€ na spelnienle. Zauwat takhe, Le masz teraz po raz pierwszy okazlg utworzenla z nlm prawdzlwelo zwlqzku. I(rok 6smy: zwlqzek ze swolm ,Ja"
I
WeJdf teraz w twoJe dorosle ,,Ja.... OdczuJ polqczenle ze gwolm dzlecklem, Lt6re zostalo strzywdzone w wleku szkoln5rm... U5wladom soble, Leteraz tochaezJe, ople_ tuJesz slg nlm I daJesz mu to, czego potrzebo-walo od ewoJego rodzlca. DOKOTtCZ SWOJA BA.rK4 Na sam konlec iwiczen dokoncz bajkg fiub mit), ktora turpisaleS,pracujac nad odzyskaniem swoJegodziecka we_ wnqtrznego z lat szkolnych (str. 2Ogl2IO\. 7.;t<'znlJ od slow: "Apotem..." Molrr hlstoria skonczyla sig tak: tl 1x rlt.111 Farqttltar usfuszat gbs Joniego. Takie wguarlo to t.t, I trrt t t't tt2r'trie,ze przyrzekt sobie znabic codziennieczas, ktut I r1 | x.'rl,rt.', I t&JI posfuctnt J oniego, piertuszq rzeczq oj a_
.'t,1I
hh,l lxttuledztat muJonL bgta sr.rgestlaprzgtqczcnta siq do tfitplJ htdzl ktorzy mstall slerzyudzeni, a teraz zemgq sig ttilemntcatnt elf6tu. Poiwtgcilt s@ tedg dgscgpllnte mtloCct ( tr.naczalo to, 2e draczatt gratyftkacJ q, bgli dpowiedzialni zu slebte, mbwtlt zau)sze prawdg t prowadzili harmonljne hpte. Farquhar zostat pr4jgtg z otwortAmi ramionamL Bardzo szgbko dosfizegt dbicie swoJego elfiego ja' w mthlqcgch xznch koleg6u z grLtpA. ?4t anbm dzisEJszgm t pofiwlqcil sI4 dyscgplinte mibdct. Odzgskat t otoczgl optekq swoje skrzgwdzone dzlecko wewngtrzne. Wkr6tce sam zaczql trczgi inngch lttdzi taJemntc e!f6w. Z bieglem Let stat sig shusngm nauczgcielem i lekarzcm drsz eiz-dutskich. pokochal swoje 2gcie i zyl dln. tqo dnia, w kt6rymWdzie mryt pourxii do swojego prawdztwego domu. tworzp bez koftca t g neJ qc si4 w promieniach wlzj i W ielkiego A" . "J
Cze36IV ODRODZENIE NaldA ao rmlef,,b ptzzfu. dnolenfa dziaka JesteAScI4Wadound fudzldd teslolro$.tua nnsz4 Indgwl'CilnbqpzszWcta@Lleru,sQnaszaprza szj}oSe fuIhlrpl.ua" w mltaclt-WIdztmAw nlclt 2e dz@ko bgwa "nnrtn eeto outrern tu)Wkr ebwlels, z fufroelrl- Mdko, ldsqe WaIaW, to zat&,t 70 dde&o mlfuene, Jak i dzlda z rnsz4o focta RecHeuV. A lr;resem naszgch w szclktchposzt tklworl Wzle dojScledo ptutkttt z ktbregoimg rlysrtl I lnnunie tego mieJscatrnraz plentszg. T. S. Eucrr, Cztery latrutcfu' Tan" gdzle bgta tytkoprzcra2,Sqcapus tlcrl rwcl4ga ste teraz cate bogachto 2gwotnoCct Nla.fcst b pwrbt do domq bo ten domnigdg dot4dntc lsfrttoL ToJestdl
T. S. Ellot, WQe wgbrune, przelotyl Wladyelaw Dulqba, Inst5rtut WydavrnfczyPAX Warszawa 1960, s. 267.
Wprowadzenle
I
Gdy pozwolisz wewnqtrznemu dzlecku stai sie lntegraln4 czeScla swoJego 24rcla- rozmawlaJac z rrlm, sluchaJ4c go, ustanawtaJac dlan granlce, daJ4c mu do zrozumlenla, Le ntgdy go nie opuScisz - z.acznle stq wylaniai nowa slla i zdolnoScl tw6rcze. Uzyskasz wlel z nowa wizJ4 swoJego dziecka, wzbogacon4 t poglgbtona dztekl doSwiadczenlom, ktore zdobyleS w dorostym iyctu. UJawniaJ4ce siq obecnle dziecko Jest twoim cudownym dzleckiem. Gdy r.acznlesz dzlalad,Jak optekun, bedzle ono rozlcwitai I przechodzii do ekspansywno6ci i samoreahzacji. NaturalnSrm stanem cudownego dzteckaJest twonenle. Uzyskanie kontaktu z wlasn4 tw6rcz4 energiA.lest erym3 zrrraczttle wieks4fm ni2 t5rtulowy powr6t do sute'go we.onetrznego domu. Jest to odkrycie swoJeJlstoty; najglebszego, Jedynego w swolm rodzaJu Ja". Odzyskanie I otoczenie opleka slazyudznnrTro dzlecka wewngtrznegoJest procesem dloywanin- Poizarrrzw{anlem twoJej wlasneJ sily, optekowanie slq suroim skrrywdzonym dzieckiemwewngtrznym prowadzi do odkryctaJego duchowej moqr. Wraz z uJawnieniem teJ mocy rozpocryna stg twoJa samorealilzacJa. To jest tw6J prawdztwy pa,afitdo uewnettznego domu To, co bylo ukryte, moLe sl g teraz uJawnl i. MoLesz ustyszei sygxafy, kt6re plyn4 z twoJeJnaJ$gbszeJ Jainl. W teJ czgSci ksia2ld skuptq sig na unlwersalneJ, ludzkieJ potrzebie odnalezienia swojego cudownego dziecka. Wska2c
l.l()
I'or.yp61Do SwEGoWewNgrnzruEcoDoMU
r I,.,.rl rl r o11t , na ktorych Slad natraffamy w mitologtach Swiat , r, h I nr r. rk rtyczzlodrodzenia I transformujAcej mocy cudown' t'() rlrl(.('ka. Plerwsqy ztych mttycznychwzorc6w to puer ,r../f.rrilr.s,czSrllwleczne &iecko, kt6re inicJuJezloty wiek. l tr urll rnltyczny wz.orzec to bohaterskie hoskie) dziecko, htorr. zostslo wygnane I wraca, by odnaleZc swoje boskie l)r:rwo, kt6re naleZy mu slq od dnta narodzln. 54 to symbole zywotnego I nieuchronnego ludzlitego d4zenia do nleustanrrr'trtorealizowania siq I przelamywania wlasnych ograni-
Rozdztal 13
c'len.
Tachecg was, 2ebyScie skorizystall z przewodnlctwa waszegocudownego dziecka w drodze do autentycznego siebie i do nadania nowego sensu was4/rn 2yciowym celom. Chclalbym na koniec przekonai was, 2e wasze cudowne dzieckoJest sednem waszeJduchowoSci i pozostaje w najglqbszeJwlgzl ze Zrodlem t tworcqfm gruntem waszego lstnienia. TWoJecudowne dziecko Jest twoim lmago Det - tq czqSci4ciebie, kt6raJest podobna do twoJegoStw6rcy.
DZIDC'KO JAKO T'NTSTERSALNY SYMBOL ODRODZENIA I PRZEMIAIYY jest tgmuszAsklm, co zostqto opttszc?n' "Dziecko' ne i.porzucone, aJednxzeSnie posiado boskq moc; mrrb znacz-qcg, wqtpltwg pocz4tek ttrtur4falne za' koftczcnie. .Wlecnte dztecko' w czbwlekujest cloSwiadczzniem, kt6rego nle da sie opisai: nbslo.sottrno5ciq, upoSLedzcnlem, a png tAm boskq prcr(rgrr' tAuq: czgrn6, c"ego nie mohta zwa2g t, a co ok r c ( la os tate cznq w ar to 3t lub bezw arto Sciow o66 ost il xn tn' 5cl ( 1 .( ; . . r r r N c
.d F t
tI
I d
Wtelkt psycholog Carl Gustav Jung wyrirz.ttle clostrzegl paradoksalnA wla5clwoSd dztecka wewnq t rz I Ieg(). Dla Junga dziecko bylo 2r6dlem boskrxr'|, odrodzenla i nowych poczatkow, a JednoczeSnle pot ettrjnlnym Zr6dlem ska2enia t destrukcJl. Jung wyraZnle wt
[ri
33n
l'owRtlT po Swnco WuwruErnznEcoDovtu
A r c I rr.I y I r reprezentuJeskumulowane, wspolne doSwiadczcrrlr.rorlz.aJuludzldego; unlwersalny potencjal kazdeJlurIzk Ir'| | st oty. Jung doszedl do wniosku, Le wraz z vryrainym rrsl. u rowlenlem okreslonego wzorca ludzkich doSwiadczen, w/or /.(.(.takl stawal ste czesci4 naszego zbiorowego, psychi('rr l(.Aodzledzlctwa. W przekonantu Junga, archetypy por6wnai mo2na do ()r't{anownaszeJ dusqy, do szkteletowych struktur naszego clirla. 54 wrodzonymi predysporycJamt psychicznyml, wylrrowadzonyml z odzledzlczonych wzorcow, stworzonych przez minione pokolenia. Wzorce te powstaja wtedy, gdy osi4ga siq pewne progi ludzkiego doSwladczenia. Archetypy ucieleSniaja zarowno po2,lftyw-ne,Jak i negatywne aspekty wzorcow, ktore reprezentuJa. W archetypie matkl aspekt pozytywny to daJ4ca 2ycle matka-2ywicielka; aspekt negatyumy to matka, ktora przytlacza, po2era I niszc4r swoje dzieci. W archetypie oJca aspekt porytywny to oJciec, ktory ochrania swoJedzieci, ustanawia dla ntch granice, wyda;L prawa i ksztaltrr.lc traclycJekultury. OJciec negatywny to tyran, ktory w obarwlt:przcd trtrat4 wladry utrzymuJe dzieci w niewolniczeJ zalcaxrst:l I <>dlrrawlaprzekazania im tradycji. Archetypowe dziecko pozytywne Jest wra2liwe, dziecinne, spontaniczne i tworcze. Dziecko negatywneJest samolubne, tnfantylne, stawia opor emocJonalnemu i intelektualnemu rozwojowi. Jednym z wielkich osi4gntei naszego pokolenta bylo t tJawnien ie nad uZyi p opeI n ianyc h wobec dzi eci. Za,czgliSmy rf
I )lilicKo Jaro UtgtwgRsALNYSvrusoL OoRoozrNh...
33tt
r'fclsklcJ. Ponadto przez cale pokolenla sprz5nala I nadal sprzyJa ona wykorrystywantu dziecl. Spod pi6ra G. B. Shawa wyszedl wspanlaty opis tego, czymJest dzlecko: Czgmjest dziecko? Eksperymentem- Notl;o podJetq pr6bq usgprcdukotuania prauego czlouiekq to znoczg nadania ludzko 5ci cech bo skichShaw dobrze rozumial, il,e z taklm eksperymentem nie wolno lgrai anl nie wolno nlm manipulowai: A je(;li bedziesz pr6bowal przgkroii tg nouq Istote do uslasnej idei.boskiego m4?rzgzng lub boskiej kobietg, zniweczAsz jej nqjSwt4tsze oczckhaario i bgt mo2e stworzgsz ponDora. Od niedawna zaczqliSmy rozumiei, na czym polega ten scenariusz. Kiedy skonfrontowalismy go ze star4, domlnuJ4c4 tradycJ4 nadu2yi wobec dzieci, nadaliSmy nowe imiona demonom kazlrodztwa, bicta I emocJonalnego gwaltu. Jasno dostrzegamy mord popelniany na duszy, stanowi4cy duchow4 rane, ktora powstaJe w wyniku pogwalcenia dzlecigcego.JA". Potqga ruchu dorostych dzieci Swiadczy o nowlml z.rozumieniu archetypu skrzywdzonego dzlecka' W naszych czasach mialy mieJsce katastrofo I tttroczne niszczycielstwo w skali nie znaneJprzedtem w lrlstorll ltttlz.koSci. W walce o wolnoSi I demokracJQzginqlv rttlllotty lttdzl. lJwaLam, 2e korzenle nazlzmu tlcwity w slt r tklttrzt' Illt:mteckiej rodziny z JeJzawstydzaJacymiI ;tttlotyl;ttltytttl rolami rodzicow. Mittlo 2.e role te przylrr;rlY w Nlctltt'zech wylr.rl.rzklrttt.W rLeczttskrajn4 postai, nie s4 trlctttlt'<'kltrt wistoSciwystEpuJana citlyttt swk't'Ir',kr zvwrIz.lctltlcclprzez cale pokolenia, aL do drtlir tlzlrlr'lrzr'11ol'ottlcwa2 takie zachowania uwaZane byly za ttot ttt;tlltr. ttle wledzlano,jak bardzo destrukcyjny wywieraly wplyw Writz z o$loszeniem praw czlowieka w czasach rewolrtr'll lrirttt:uskieJ i amerykariskiej, zacz4l z',volna, Jak mltyczrry F'eniks z popiolow, powstawai nowy wiek zloty. Nasz.irswladomoSi wystqpowania archetypu skrzlnvdzonego dzlct'ka doprowadzila nas do podjgcia prob jego odzyskania i uzdrowienia.
I'owRdr Do Swsco WEwNErRzr{ecoDoptu
I
I
PUER AETERNUS We wrirystktch wlelktch mltologtach Swtata, tworzenie rrrir clrnrakter wleczny I cykllczny. S4 okresy, w kt6rych $wlnf crn zaczyma rzqdzli chaos. G6ry pgkaJA, powlerzchrrfq Z,leml pustosry ogtetr lub ulewne d,eszcze,zlemla slg trzqrfe. a zmarll powracaJa. ZJawtska te s4 apokaltptycznynrl zwlastunaml noweJ I zloteJ ery. Wszystko musl obr6cf C sle w proch, zanlm bqdzte m6gl slg rozpocz4i proces tworzenla. Wwlelu mttologtach z ruln I chaosu wyrasta drzewo. Jego wlerzcholek stgga nteba. Potem poJawlastg cudowne dzlecko, ktore wspina sig w gorq po pnlu drzewa. Przybycie dztecka - puer aeternus - zwlastuJe pocz4tek zlotego wieku. W ntekt6rych wersJach dziecko zmlenla porzadek Kosmosu. W tnnych prz5mosi pelnlq, kt6ra cechuJe ten wiek. Z prrybyciem dzlecka zntkaJa wszystkie przectwnoSct. Starry staj4 slq mlodyml, e}:orzy zdrowteJ4,zlemniakt w5rrastaJ4na drzewach, a kokosy I ananasy - w ztemt. Wokol panuje obllto6i wszelakich d6br, nlkt nie musl pracowai ani placlc podatk6w. We ws4rstklch tych mitach dziecko Jest symbolem odrodzenla I pelnt. Jung plsze: W procesle indgulduallzacJl dztecko antgcgpu{e postni pochodzqcq z sgntezg Suladomgch inieiwtadomych sktadnk6w osoborooSci.Jest wtgc sgmbolemJednezenla, doprowadz4jqcgm do potqczenla prz.eciwieftstu: mediatorem i uzArawtaczcm, tAm, kt6ry przgno si pelnl4. Temu tw6rczemu I odradzaJacemu aspektowl dzlecka chctalbym poSwigctc teraz nieco wigceJ uwagt. C['DOWNE DZIECKO - TWOIE AUTENTYCZIIE .JA" W ;nwleSci Gaila Godwina ?he Ftntshing Sr;hrrll Jeden z I x rlrrrI cr6w studerdza: & dwa rdznje ludzt. (...) pojedngch tx I n nt t 1xrznesz, do Jaklego stopnta z.akrzeplt w ostateczneJ ;xr.slrrr'ltttrtlql.lahnL Wiesz, te n|e motesz spd.ziewai siqpo nblt 2uilrtrlrlr nlespodzionek. Innt urciqi sq w ruchu, zmienlqlq sl+, ttu'k12na nowo umau;t4Jqsig na randktz 2gclerru
SYlvlBoLODRoDZENIA" ' I)zil-:cKo JAKo UNIWERSALT.TY
34 I
- to ten rtrch sprawla, ?.e clqgle sq mtdzL Ten drugl typ TwoJe dztecklem' osoby bedace w kontakcle z cudownSrm cudowne dzlecko to naJpraw&lwszy ty' Pamtqtam, Jakby to bylo wczoral : mlalem I 2 lat, czekalem na prrystanku na autobus, t wtedy doSwladcrylem pote2n"go po"",tcla moJego JA". W jakts spos6b zdalem soble spra*e, Le Ja to Ja 1 i:e ntkogo taktego dmglego nle ma' Plmletam, 2e odczulem strach, uSwiadomiwszy soble sv/oja samotnoSi. PomySlalem, Le moJe oczy s4 oknaml, przez kt6re tytkoJa mo$Qwygl4dai. TAalem sobie sprawe, 2e nikt tnny nG mo2e spolrzei na Swlat z moJegopunktu wl4zenla poe"okna molch oczu. Zrozumlalem r6wnie2, 2e ntkt lnny irie moze slQ znaleLi tak naprawdq weurn4tlz mnle I 2e soba t ntkt nte m6gl Jestem od ka2dego oddztelony' Bylem by mi zroblono cokolwiek to, iego zmienii bez wzglgdu na klm Bylemtym' zmusz.af' al6o do czegoprobowinobymnie -Jedynym t wYJ4tkowYm. bylem -W tamteJ- chwlll, na prrystanku autobusowym na Falrview Street, lntutcldnie poczulem tstotq slebie samego' W koleJnych latach ta cudowna lntutcJa wlelokrotnle mnle Doprowa&tla mnle Jednak do studiow I naopn"r"r.t". uczanta ltlozofti, a na drodze osoblsteJ do spelnlenla' Do Szacunklem napafllozofla. teJ poryJestem zafascynowany Marltaln okre-. coJacques tego, *" -tti. p"czucie istnrenia; nad' trlurnfilemg kt6remu dztgkt Slll Jako zwgcigski atak, pytaslg fascynrrJc niezmiennle nicoSciq.Cudowne dztecko nlem, kt6re postawil Spinoza: Dlaczego raczt'l Lslrtlq/e co$ ni2 nlc? cale wiekt przed nlm to samo zitgitrlttlettle nurtowalo Talesa z Miletu, oJca staroZytneJ flkrzolll. Arystoteles piJ poZnieJ,2e ludzte, rodzac slg, lrrl z'r'ryttnJq fllozofowai. MoJeodkrycie siebie bylo sktrtklcttt tlzlttltrnla cudownego dziecka. W 43 lata poZnteJ dzlecko to pnemawla przeze mnie, kiedy pisze te ksiaZks' Sedno rnt{eJ dwladomoScl nle zmienilo sie. ChociaZ przez wlele lat moJe dziecko w€wnetrzne nie pozwalalo mi doS*iadczat: Swlqtosct chwili obecne1, powbll powracam do uczuc ptenvotnego zachwytu t cudownoS ct. Znow czasem czuJq clarlci blegn4ce wzdluL
342
Powndr Do SwEGoWrw IerRzNEGoDoMU
k rq.grrsh rprr, gdy doSwiadczam tstnlenia oceanu, zachodu skrrtcirlrrtt gwla2dztsteJ nocy. Molr.sz stale rozbudowywai swojA SwladomoSi I poszerr;v' lvtryznnty, ale sedno twoJeJautent5rczneJ Jailnl nigdy slq rrfr: zmlenla. Franciszek z AsyLu pisal: ?en, ktdrego szt * umg,Jest tVnUktory patrzg. Psychologla transpersonalrrir okre5la toJako twoJeJa" dqlqce Stuiadecttoo;Jestto Ja", ktrire patrry na mnie. W swoim cudownym dzlecku odnaJdziesz autent5rczne rrczucla, potrzeby t pragnienta. WqkszoSi dorostych dzteci rJzlnqi kulture. @o jest zdefiniowane przez potrzelry przr.trwania. Jest twoim Ja', ograniczon5rmw izasie, zakorzr.rrtonymw rodzinie i krggu kulturowym, do ktorego nal<:')tysz. Wszqystlcie systemy kulturowe i rodzlnne ia
Dzecro
343 fnxo UNIWERSALNYSYMBOLODRoDZENIA...
wz$gdne I reprezentuJ4 tylko Jeden z' nro2llwych sposobow rozumienta I tnterpretowanla rzeczywlstoscl. Nawet Jesli twoJa adaptacJa w rodzlnle i spoleczenstwle przebiegla po^g-Stni", byta nadal ograniczona i fragmerrtaryczna w odnlesieniu do twoJego prawdztwego Ja". W tcorll transpersonalneJegozawszeJestnieautentAen'ewpor6wnantuzttaojqdrtszq Dlatego uto2samlam duszq z cudowttym, a ego -ze skrrywdzonym dzlecklem wewnqtrznym' TWoJcego musi ulec tniegraclt,le6li masz przetrwai t dai sobie raclQz trudnoSclaml irycla codzlennego. Silne, zlntegrowane egodaJect poczucie ufnoScl I kontrolowanla sytuacJl. Odnalezienle I otoczenie opiek4 twojego dziecka wewnqtrznego staJe siE 2r6dlem sily, pozwalaJaceJ na poznawanle twoJeglocudownego dzlecka, twojego zasad' nlczego ia". MoLe siQ to wydawai paradoksem, ale ego powinno byi na tyle silne, by wydostai siq spod wlasnej' ograniczonel sklonnoSci uciekania sie do zachowan obronnlch i kontrblowanla. Poslu2q sie tu tts51gpuJ4cYmprzykladlm: egodzlalaJakpierwszy czlon rakiety, kt6ra wynosi cie r,a otbite okolo2temska. Tutal dochodzi do glosu dusza' zdolna do dzialania w nieograniczoneJ przestrzeni kosmosu. Stosunek zachodz4cy mlqdzy twoim cudowrtyttt dziecklem (dusza) a dzieckiem skrrywdzonym (ego) nrrrsl zost:ri uzdrowiony i dopiero wtedy bqdziesz mogl ttstrrttowli-wlqZ z twoim zasadnizgm Ja". Po zakoiczenitr ptitt'y ttatl cg;o t:ler(uporaniu siQ z bolem pierwotnym czy rtzitsirrlttkrttyltr (ltI t'tt1lz,itcJt. sitttt't bedziesz rzeczywisclegotowy ptiniem) ' To twoje cudowne dztccko nrotywrrlr' r'lc rkr 1lt'acynad twoim ego. Skr4lwdzotre dzlc<'ko ttlt' ttto2c jcj przeprowadzft, gdyl za bardzo Jest zirirlrstlllxtwittle atchowaniami oUroniymt i walka o przetrwittrlt'. Klrrty tyt'lc doskwieraJak chory raU, .,i" mo2emywykrot:zytr lxtzit lt'tl bol' by dostrzec plgkno otaczaJacegonas Swlata. (lttrkrwrte dzlecko' twoje zosadniczc S{, z'awszebEdzie klt'rowrtlo cle ku samorealizacJt,nawet iAedy twoJe ego pozostitJt: zamkniQte i nieczule' "zaJete uJal to Carl bo Jest kwesti4 przetrwiutla. Pteknle Gustav Jung:
PowRdrDoSwEGo WrwNmnzuEcoDoMU Ar<.1 u,t 111t dzlecka to uosobtente stt witalngch poza qra ntc?.otnutr zakresem rurs?.qo Swtadomego umgstu. Reprez-ent trIr' rtt qI s llnleJsz.e, nqlbardzieJ n|e wttJouone dqi-e nte ka?Aej {stolr1,a mlanowlcle dqtcnte do samorealizacji. (idy tylko poczuJesz l4czno6d ze swolm cudownym dzlec_ klcm. zacznlesz wtdzlec swoJe tycle w szerszeJ perspekty_ wle. TWoJecudowne dztecko nle must }uL dluLeJ ukrywie sle ?Aobronnyml mechantzmaml ego,.Uy przet iua6..'MoZe wldzlei rzeczy z lnnego pozlomu SrvladomoSci. Cudowne rlzlecko nie Jest lepsz5;m Ja- - Jest Innym Ja., kt6re wtdzi glebleJ. MEDyTAqtA NADATACA NOWE RAMr TWOIEMU 2y_ Cru Z I'DZIAI,E.M CUDOWIIIEGO DZIECKA BuddySct 7*nmaJ4 tradycyJny kcr.ln(zagadke): Jak ruy_ gl4dato twoje nqJwczcsnieJsza obliczc - io, kt6re mhhes, zanlm przg szedte S na Sw tat? Pomy6l o tym, gdy bgdztesz stosowal podan4 nt2eJmedy_ tacje. -prosllbynr tak2e, 2ebyS na JaktS czas przyJ4f pe*"e pogl4dy, kt6re mog4 ct slg wydai ntezwykle.-wti zagub stq w rozuraZand.ach, czy wierqysz w takle rzecry. po prostu -twoJe pomt6l soble mySled t odczuwai tak, crrdo*_ Jak gdyby ne dzlecko znalo twoJe przeznaczenle, zanlm slg urodztleS. Pr4yJmtJprzekonante rozpowszechntone w wtelu religiach, 2e JesteS duszq w koleJnym wctelenlu. DopuSi mo2liwoSi, 2e Jeste6 czym5 wtgceJ nD prryptsan4 do swoJego czasu osobowoSct4, okreSlon4 przu, dane spoleczefistwJ t kultu_ rq. Dopu Si zalohenle. 2e posladas z wleczne, boskte dzledzlc _ two. Uwlerz, takJak Tomasz z Akwlnu I wielcy mlstrzowle r,-,PT", 2e JesteS Jedynym w5rra2entem Boga - Wtell,rtm .ff'. Uwlerz nastgpnte. i,e cat5r kosmos bylby zuboitony, ldytry6 sle nie urodzll, 2e Jest coS bosliiego, co moze bye wyrulone tylko przez cleble i tylko za po6rednictwem ctebie nxr;1{ lcf,o doSwiadcryi tnni ludzle. Uwterz, 2e twoJe cudow_ ne rlelct.ko zawsze o tym wledzialo. podczas teJ medytacJi weJdzlerz w kontakt ze swolm cudownym dztecktem'i do_ Swtadr.zysz lxreklego dztedzictwa - celu twoJego wclelenia.
SyMBoLODRoDZENIA... 345 Dzrrcro fnro UNTWERSALNY Kledy tego doSwtadczysz, weJdzlesz w kontakt ze swolm zasafuiczym.Ja' luJrrysz lrnaczeJcale swoJeZycle. Radze cl, aby6 nagral tekst medytacJi na magnetofon albo ntech ct odczytuJe Ja twoj prz5flaclel. PamiqtaJ, 2e kropki oznaczaJ4 dwudzlestosekundowe przerwy. SLup sle na oddychanlu. Obeerwql powoll ten proces... Stai el9 Swladom ewoJego oddychanla... USwladom soble, JaL to Jest, Lledy powlctrze wcho&l I urychodzl... WydychaJec, zacznll dostrzcgaG cyfre ple6... T,obacz czarnq plqtkg na tle blaleJ zaslony albo blalq na tlc czarneJ zaslony... Je6ll masz trudno6cl z uJrzenlem JeJ, uryobrai soble, 2c maluJesz cy'ftg pl96 palcem atbo icJq slgszysz. Je6ll to mo2llwe, zt6bwszyrstko naraz: zobacz tg cyfrg, nakre6l pdcem I uelyez... Tetaz koleJ na czv6tkg - zobacz Jq, natre6l, uelyez albo urykonal wszyetkle tllzy czynao6cl... Potem zr6b to samo z tr6Jkq, dw6Jkq t Jedynka... (dluga przerwa)... Ktedy zobaczyez Jedynkg, uryobraZ eoble, Lc eq, to drzwl. Zantm ptzez nle przeJswoJe klopoty dzlesz, ur5robra2 eoble, tc wszyettlc ekladaez do LrysztaloweJ kull. Zatrzeb I znartwlenla BQdzlesz w zleml kule urypelnlonq zmartwlenlaml... m64 wzlq6 Jq eoble z powrotem, tledy medytacJa elg sLoiczy... Teraz ptzeldf ptzez drzwl I uJrzyJ trzy stopnlc prowailzqce do nastgpnych drzrt. Itryobrtl loble, rccptyle wszystkle twoJe wqtpllwo6cl, nledowlarttso, cyzm, unleszcza ez w LrynztaloweJ kull. Zetop J1. Zutan6w ele tetaz nad swoJq wlarq. Oto twoJe hlrtorh: prrcJercm Jestei Jedynym I nlcpowtarzelnym boskoScl. Masz przezaaczenle, Lt6re tylko ty molcez rr5rtazl& przez swoJe lgtnlenle. anl To ptzeznaczenle nle Jest dremrtyczne melodramatyczne. Jeet to po prostu r62nlca, Lt6rr rryntka z tvoJegobycla tutaJ. Jest to r6lnlca, Lt6ra czytrl 162nlcA.
Powndr oo SwEGoWEWNETRZNEGo t)oMU TtoJo cudownc dzlcclo
"r,wui
& wlcdzlalo,
SyMBoLOoRoozsr.IIe... 3.1; Dzrcro fnxo UNTWERSALNY co to
Jcrt. TloJo cudocrnc dzleclo doprowadzl clg do odtrycla cclu w 2yclu. Torer velll2 na schody I otw6rz drzwl... ZnaJdzlesz tam jracl ze echodanl prowadzqcynnl prosto do nlcba. (MoLe przyldzle cl ochota, lzr,byw tym mleJscuposluchai nagranta Ancient fuhres lub Starbom Suite Stevena Halpernal, Zacznll dostrzega6 zstgpqlqcq zc echod6w poetaG rpowlt4 w blgkttnoblale 6wlatlo... Kledy poeta6 podeJdzlc blt2cJ, do6wladczyez, Le Jeet to lstota clepla I przyJezaa. Moic przybra6 dowolnq formg, bylebyS Jq odczuwal Jato cleplq I ptzylazaq,. Je.6'li postai cie ptzerazi, ke.lei odej36 i pczekqj, ot, nadejdzie inno- Ta lstota to tw6J weymgtrzny przewodnlh. ZapyJa! Jak slg ^azywa. Powlellz, 2e chcesz porozmawlaG z twolm cudownym dzlecklem... Nlech posta6 we:Zmle clg za rgkg I p6Jdfcte w g6re po echodach... DoJdzlesz do wleltleJ Swlqtynt. TV6J przcwodnlt przyprowadzl cl9 do drzwt... ItrcJd2. T,obaczr62nc przeplgknc przednloty. lil2w stron9 rr5rsoklcgo oharza. gdzlc tobaczyez porttg plgkncgo, czaruJqcegodzlccta - to twoJe cudoqmc dziecko. Zagytal Je o cel swoJego tyclaz dlaczego Jestem tutaJ?... (dfuga przerura)... PrzyJmiJ odpowled2, nlezaleinlc od formy, wJakleJ zoetanlc w5zra2ona.Moie to by6 s5rmbol, slowa, uczucle. Opowledz o tym swoJemu cudoumemu dzlccku... (dfuga przerwa)... Nawet JeSltnte rozumlesz, rablerz ze sobq to, co otrz5rrrale6. PodztgkuJ swoJemu cudotrmemu dzlectu I yr66 do drzurl. CzeLa tl'n tw6J lcrngtrzny przewodnlk. Nlech sprowadzl clg w d6l po mbodach... Ktedy zeldlzleez na ganet, zatr4rnal slg. Trrrr moLesz dokonad przcglqdu calcgo swoJego Lycla, od aelodzln do chwllt obecneJ, w fwletlc nowego rozumlonlr. NawetJeSltprzeslanle twoJegocudowneso dzleclr alo bloJasne, dokonal przeglqdu, poelugfuJqcelg t4 Jelo orgloh, Lt6rq zrozumlale6, a kt6ra ilotyczy twoJego colu lyolorcgo... Teraz crr66 do momentu narodzln.
.tel gdybyf, m6gf zobaczy0 sleble. gdy el9 rodzlsz. Od tcgo momentu przeJrzylpo kolel, w lwlctlc nowo nabytcJ wtcdzy, wsz5rettlc Lamlcnle mllowe twoJcgo 2ycla Zobacz ludzl, kt6tzy czy zllancnla, Jatlc penlgtaez. tem bylt. Czy wl&lsz lch tcraz lnaczeJ?... (dfqga ptzersa)... Moic Logol3, kogo uwa*ale6 za malo zmczqccgo, tctaz bardzleJ doccnllc6?... (dfqga przerra)... NlcLt6re wydarzenla nogty nabraG nowego scnau. Czy potrallsz odnaleiG nowc znaczenle tAarzefr,, kt6rc przyapotzyly cl clerplefi?... (dfuga przcrwa)... Dolll1 do obecnego morncntu twoJego Lyclc. ZaalceptuJ cale swoJe lyclc Jato doskonde z punttu wldzenla swoJeJ duszy. Teraz, po uporaniu slg z plerwotn5rm b6lem I po dotonanlu pracy nad, ego, moLeez patrzeG z tego wyr*.azego, dogodncgo punttu. Zaakceptql grzeez)o$GJako dostonalq. Zaangatt6rych tuJ ste w sw6J ccl... Prze6l$ 'nlloSG urzysttlm, znnsz... U6wladom soblc, 2e wezyecyr Jeste6my dzledml walczqcyml o Swlatlo$G. ?.obacz, 2e twol rodzlcc sq aktzyvdzonyml dzle6ml. Zobacz, lahwezyetklch otacza cleple, zloclste Swlatlo sloneczne. Itryobrai goble, ie dotykasz I obeJmuJeez ludzl, kt6rych poznale6 w cwolm 2yclu... (dluga przema)... Pomy6l o kaidymJat o dzlecku, kt6re potrzebuJe przyla0nl I mllo6cl. Teraz crr6G na ganek, z kt6rego prowadzq rchody do 6wletynl. Otw6rz drzwl I zelil? po trzech rtopnhch rltpllw d6l. Zabletz z porrrotem te swoJe przclootah, wo6cl, eceptycyzm I zaloficnla, Lt6ro tyllo ohccrr... r porrotcm te Ptrcld? ptzez nastgpno drzwl I ablon zmartwienla I lekl, Lt6rc chccu... 9rl trry $gbokte oddechy. PoczuJ, Jat o2ywrrfl troJe prlor u n6j I ttopy, gfdy dostrzegaez cyfr9Jcden... Ody robeoryrr cyfrg dwa, poczql mleJsce, na kt6rym sledzlu. I ubnnle na swolm clele... PoczuJ energie w ewolch dlonhch. Nlech Ptzez ramlona naplynle do szyl I barl6w... Tcraz zobacz cyfrg ttzy. PoczuJ, Jak caty tw6J m6zj budzl sle. Gleboko odctch.iJ. Powledz soble, 2c zapemlQtasz to do6wladoronlc. Powledz soblc, Le zatrzymaez grz7 soble te
348
I\)wR6TDo SwEGoWswNETRzNEGo DoMU
obrnzy. nrwet Je6ll tch w pclnl nlc rozumlcez. Tetaz zobrcz cyfre czter.gr I obudi el9, gdy zobaczysz cy&g PtsG. l'o rnedytacJi posiedZ przez chwilq w spokoJu i zastan6w slr; nad swoimi odczuclaml. Czasaml obrazy nabieraJa lrrrinteJ wigkszego znaczenla. Dla ntektorych ta medytacJa stanowila pocz4tek noweJ SwiadomoSci sleble samego oraz swoJegoficla. Cudowne dziecko pewnegomghczyzny podalo mu klucz z napisem anfuk. Bedac dzieckiem, lubil przebywai u swoJeJbabci. Miala wielka kolekcJe starych zegar6w. Lubtl sluchac historil, Jakte babcta opowiadala o ka2dym z tych zegarow. Mowila wspantale, pobudzaJ4c Jego wyobra:Znig. 7-aczql sam zbierai stare zegary. Nie mogl Jednak poSwigcii swoJeJkolekcJt zbyt wlele czasu, bo zajety byt prowadzenlem agencJi ub ezpieczenioweJ. Znb ac4rlem go poltora roku po medytacji. Bylem na wystawie antykwarycznej. Sprzedal swoJa agencjq i zostal antylnvarluszem. Jego specjalnoScl4 staty sig stare zegary i niezwykle, stare klucze. Byl bardzo zafascSmowany swoim now5[n Zyctem. Inni ludzie w wynlku medytacJi doznawali rownle donloslych przemian. Wewnqtrzny przewodnlk i cudowne dzlecko reprezentuJa nr4droSc tw
SvvRor.oDRoDzENrA... 349 DzrEcKoJAKoUNIwERSALNv c?Acedla godnoSci doJrzaleJludzkieJ egzystencJi. Byi tylko cudown5rm dzleckiem, oznaczaloby 2yclc na wygnaniu z teraZnieJszoScl.Moge cl opowledziei, Jaklr'.lest to przykre. MoJ dziadek w ostatnich latach iycia korrrpletnie utracil pamtqd. Kiedy go odwiedzalem, wclqZ zadawal ml te same pytania. Byl to wspanta\r czlowiek, ktory zbuclowal swoJe 2,ycledztqki clq2kieJ pracy, wiernoSci i miloSct. tlardzo bolesne bylo widztei go pozbawtonego przeszloScl I przyszloSci. PowinniSmy 2ryi u chwllt obecnej, ale nie dla chwtli ofucneJ. PowlnniSmy, Jak ptsal Kiplin g, wg pelniat |rc zlitos nq minutq szeStdztesi4cioma sekundami godngmt btegu. Nowa wizJa cudownego dziecka wymaga mqdroscl I doSwiadczenia dorosleJ osoby, kt6ra siE staleS. Twoje cudowne dziecko bedzie obecne tylko wtedy, gdy twoJ dorosly znal dzie stq przy nim, by wspierai Je t chronii. Dziecko, choiby cudowne, nie Jest modelem dla autent5rcznego, doroslego irycla, tak Jak dorosty nie Jest wlaSclwym modelem dla dziecka. Sam Keen pisze: Stqjemg si4 Lu&2mtdopiero utedg, gdg opuszczamll Eden: dojrz-ewamg dopiero wtedg, gdg zdamg sobi.e sprarug, 2e dziecbishlso jest za nami. Wracamg do siebie - do p<*rtt naszego cztouieczeristu.ra - dopiero utedg, gdtl ltk'rzerr41 odpouiedziabrc9t za terainieJszq SusindomoSt, u luk2t: za wszgstkie nas?E wspomniem,a i sny. fuzgsterrclrt tlr trtscr: tqczuprzeszloSt,terainiejsznSCiprzgsztoSt. Nadanie nowych ram moJemu 2yclu z udzlirk'ttt t'tttlownego dziecka pomoglo mi dostrzec, 2e wszystko w rlzleclnstwie przygoto\ /alo mnie do tego, co robie terirz. Mol cel, ktory odnalazlem dzield medytacJl,Jesttaki, 2r' lrrlrttt tutal po to, 2ebybyi sob4, glosii swoJawolnoSiJako czkrwlck l pomagai lnnym czynle to samo. Aby to zadanie wykonai, potrzebowrk'ttt wsrystkich molch lat zdobywania wiedzy, caleJ moltJ l)racy nad odrodzenlem sle, calego doSwiadczeniaJako tcrapeut5ri caleJ m4rlroScl, Jak4 nabylem dzieki cierplt'rrltr t bledom. Pod przewrxfnlctwem moJego cudownego dzlecka moge teraz
I\ Iwndr oo SwEGoWEWNETRZNEGo DoMU rl
Rozdzlal 14
CUDOWNEDZIE,CKO JAKO ITIIAC'# DEI B@ nie umtera u dnlu, kiedg przestqlemg ulerzgt w osobouseb6stttn, Ieczmg umieramg, kledg na-sze 2gcie przestqje bgt rozSwietlone przez nieustqlqcq' codziennie cd:nautanq promienno$C cttdu, kt6reJ 2r6dlo znajduje sig pozawszclkq racjq. Dec Heuuensnl0uo Zmgsl cudujest noszgm sz6stgm i nahtrab4y | | zmAstemreltglinam"' D. H. L^w*ENcE hpraudg powiadamwam, jeiti sig nu' ttrttlrdchle t nie staniecie jako dztecL nie uejdzit't'k' do K$Iestrra Niebucs. Mar. 18,3 Bezwzglgdu na twoJe przekonania rcllglne, nle moZesz byi w kontakcie ze swolm cudownynt tlzlecklem, JeZelinie masz poczucla,2e tstnieJeco6 wiqksz.t'gonl2 ty sam. Immanuel Kant, bez w4tpienia Jeden z naJwlgkszych fllozof6w wszechczasow, patrz4c na bezmlar gwtaZdzistego nieba, rt wf erdzll, irc Bog istnleJe.
i
lLl
i
I\)WROTDO SWEGOWEWNETRZNEGO DOMU
IMACODEt cuDowNE DzIEcKoJAKO
Wfrlu.lrny,Lenoc nastgpuJe po dnlu, a pory roku nadcho
spokojnej desperacji - ptsal Thort:trtt. Kledy odzyskamy t-otocrymy opteka nasze wewnqtrztrt'
Cudoume dzlecko a tw6rczc odrodzcnle Cudowne dziecko posiada wsrystkte naturalne skladntki potrzebne do tworzenia. Carl Rogers z grup4 psycholog6w t artystow prowadzil badania nad d5mamtk4 tw6rczoScl. Poszukiwah uwarunkowan psychologlcznych ntezbgdnych do tego, Zeby dana osoba byla tworcza. Odkryli, 2e dla rozwoJu tworczoScl nlezbqdne s4 nastgpuJ4ce element5r: wesole usposoblenie, spontanlcznoSi, zdolnoSi przeLywanla chwill obecneJ,zdolnoSi doSwtadczania cudu, zdolnoSd koncentracJl oraz zdolno6i do tego, ?.eby byt dla steble wlasnSrm punktem odnlesienia przy dokonywanlu wszelkich ocen. Ta ostatnla cecha oznacza,2e czlowiek czuJe zadowolenle z slebie. Jest zadowolony z tego, co tworzy. Rowna ste to poczuclu .JA'. Wszystko to s4 cechy cudownego dzlecka. To pruecteL,dzieciqasipolega na spontantcznoSci, umieJgtnoScI iry cla dan4 chwll4 i koncentracJt. Dziecko posiada zywa wyobraZniq, umie sle bawti, radowai, dodwladczai cudu, ufai, smuclc sle, kochai, ctesryi sig z nlespodzianek i miei nadzieJq. Cudowne dziecko ma naturg poety, o czym plsal Chrirf rrlrher Morley w wierszu zamlesz*zonym w Cze6ct I. Bedac w korrtakcle z A czesct4 naszeJ tstoty, mamy dostqp do rrnrzr'l tw6rczeJ mocy. WtqkszoSi ludzi nie uSwladamla JeJ soblc. lxrrrlewa2 skostnieli w smutku odczuwan5rm przez sk rzywr Iz.rrrrc d zlecko. Wilksza czg36 tudzko SctZgJew s tanie
I I
.'t:).r
l. Dziecko, ktore ma zostai wygnanc. prx lrrxlzl r' wysoklego rodu. Jest synem krolewsklnt :tllrrrpt'rwowltym nastgpc4 tronu. Czasami ma bosklt' por lrrxlr'ettle' 2. J egonarodzinom tow arzy sza,t t i tt lzwvr'/'.t II tc okollcznoSci ftelplodnoSc, wstrzemiqZliwosr'), rrlczwykty przebieg ci42y (narodzlny z dzlewlcy, z tltirl('rytlego boku itp')' 3. Czasami. przed cia2a lub poclt'zirsrtkJ' ma mleJsceproroctwo w postaci snu lub wyrrx'znl. Przepowiednia ostrzega zazvtyrcz'ajprzed tyIrr, kto ma siQ narodzii' sugerujac, 2e Jest w jaklms scttslc zagro|eniem (czqsto
354
4.
5.
6.
7.
8.
9.
I\)wRdrDo SwEGoWEWNETRZNEGo DoMU
Mlty s4 zbiorowymi historiami ludzkoSci. Skladniki mit6w rtur|rqcharakter archetyp6w. Oznaczato, Le historie mllyczrrr r11 rfsr{4 wzorce, ktore ws4yscy z nas wcl1z przeLywaJ4na rf.rw.rwe wlasnym Lyclu. ( 'rrt wlgr. oznacza dla nas archetypowe dziecko na wygna_ rrlrri' tlrzrr wspomnieniem o bolu doznanym w dzieciflstwie rrrr2r. lsl rrlr.("wspomnienie bardzo szczeg6lnych zdolnoSci
CupowNs DzIEcKoIAK} lMAco DEt
35s
tw6rcrych, ktore sa naszyrn Jedynym I nlepowtarzalnym darem. lhi:dy z nasJest boskim dziecklem. herosem' przyw6dca lub uzdrawiaczem na wygnaniu. Nasza krzywda duchowa tak nas absorbowala' 2e nie potraflllSmy dostrzec wszystkich gestow t znakow, Jalrrieprzez cal4 dro$g dawalo nam cudowne dziecko. Wielu z nas znalazlo sle w dzieclnshvie w nlepewnej sytuacJt. Czulismy stq prrytloczenlptzez otaczajace nas sity. Tllko nasze podstawowe lnstynkty pozwoltty nam przetrwai. Aby istniei, muslell5my stworzyi falszywa toZsamoSi. Bylismy zagublenl - nie wiedzielismy, ktmJesteSmy. Gdy odzyskasz 1zaoplekuJesz sig cudownym dziecklem, moLesz sprawti, Le zablySnie twoJe bosl'de Swiatlo' Jung powtedzial: Dziecko urnosi u)raz z sobq Suintlo ttt mrok. OPOWIADANIE SWOICH HISTORII 54 ro2ne sposoby odzysklwania kontaktu 2 naszym archetypowym, cudown5rm dzieckiem. WzaJemne wysluchi*"ni" t"s"ych osoblstych historiiJestjednym ze sposobow, dzieki ktorym odnaJduJemy gleboka silQ cudownego dziecka. Kiedy na moich warsztatach slucham ludzi opowladajacych swoJe historte , zawsze mnie to do glgbi ponrsT'a' Czasami wrQcz przytlacza mnie wewn gtrzna si lit l zdoln rlSci tworcze, Jakich ludzle uZywall, ircby przetrwirti naJstraszniejsze i najbardzieJ ponure pierwsze lata swofcgo Zyt'la' watki przewa2nTesiq powtarzaJa.wysluchak'rrr sclck lttclzl opowiadaiacych historie swojego dziecitistwir' Wyzwala mnie to z osamotnienia, ktore odczuwalertt lirko rlzlct'ktl' Na tym tle moJa wlasna historia zaczyn^ wv4l;lrlitr\ calklem zutycz.ajnle.Edith Sullwold shvlerdzllr r: ( |1x x ttkr lzanle nahtttorti to poczqtek dotknieclct c1lqlilk'tvr. klmJeste'Smg ".bi napoziomie archetgPu. .liana z rzeczy, ktore najbardzlt'l z.;rlt t tly ttittn dzieciristwo l mlodo6i bylo poczucie straszliw('g()o$irtllotnlenia' MySleIt6my bowiem, 2e tylko my tak bolt'sItlt: clerplmy' W wiekszoS-cidysfunkcyj nych rodzin obow Ii lzywal a zasada .prania rodztnnych brudow we wlasnych <'z,terechScianach"' Nie rfrogllsmy zatem nikomu opowiedztci o swoim 2yciu' Ucze-
356
I \ rr.yp6'1 Do SwEGoWewrutrrnzNEcoDoMU
strrk'y rrrol<:hwarsztatow siedzq w &_g osobourychgrupach I opowtrrdaJ4soble wzaJemnte swoJehistorle, Lo p6*oau1e rtrt lr tn plenle pr?nz dkrycie unttueisabtego charaiteru p;E_ Ir1<'z dzleclristwa- Takczg inaczeJ, wszgscg jesteSmy aA"e rrrl rttt wggnantu I\rznanie tego faktu Jest dla nas spraw4 zasadnlcz4. .Kir2dedorosle dzleckoJest przekonan e, ie tgtko or,o lo w dztectnshvte. Wyzbywalac slg poczucta "i".piJ_ naszej krzywdy, bolu t osamotnienla, zaczlrrta:myd'ostrzegai konirety. Czqsto konkretyzuJ.-y rr""ri skrzywdlone dzteclio, tra_ c4cJednoczeSnie z pola widzenla n^r, dziecko cudowne. GrzE2niemy w doslownoSci i gubtmy wymtar sSrmboliczny. PrzestaJemy dostrzegac to, colucnowe. Wytwaiza sie stai, ktory Marion Woodman navlwa materiat{zacJq Suiadonro_ .6cl Nie widzimy innego Swdta poza Swlatem naszego rze_ czywistego, skrzywdzonego dzielk a. lJ gr:zghntg"t. * i_ra"r..; bolesneJ biografii oznacza, Le ntgd,g stq nte wgdhusigntemg ponad. _s,soje rang. A to znac,ry z"kolei, Ze zlo, kt6re nas spotkalo, tlumac:rynry Jako ska2enle spowodowarrt- p*) skrz5rwdzonedztec-ko.Si""t Ulogi.ni rr,.ry"t tirrzti"qrl skuJemy lqcznoSi z czym6 ":a" Iaczqnas one z Ele"r.r"ryri. biami archetypow. Archetyp cudownego dziecka :vrrya nas do duchowego odrodzenia. Reprezentuje potrzebg naszel duszy, ktOra pr?_ gnie transformacJl. Cudowne dzlecko ohviera .r"" .ra *ity_ czne, boskle dziecko, w u::ahaJ4ceslg motywem dzieclqtka na wygnaniu. Wyprowadza nas poza konkretne aziecf
CuoowNr Darcrofnxo lueco Dr,t
357
wych gtgbt. Innym sposobem, wJakl twoJe cudowne dzlecko moZe clg wryxa0 do odrodzenla sie I tworczeJ zmiany, Jest pewien rodzal przgptgwu energiL Sllnc uczucla Prcyptyw energtl moZe mtei postai nlezwykle stlnego lub wszechogarnlajacego uczucla. Mo2e slg przeJawld silna, emocJonabnawtqzla zcrymS lub klm6 albo obJawamlflzycznymt, kt6re maskuJa sthrmlone uczucia. Podam teraz kilka n le takich sta n6w. przykladow, ulahvlal acy ch rozp
.-r5t1
il i
il li
I
I\ r6'p61DoSwEGoWEwrvErRzNEGo DoMU
Nrrrrrr,rn lryl z.anoLny. pomoglem mu usluchai sygnalow crrrLrq.111.gs dzlecka, skonczyi weterynariq t otworzy- klmi_ kr- rf l.r rwlerz4t. Sen nawledzll go, klcdy Norman miil 86lat. 'lr.r,rz. lO lat p6ZnteJ,znalazl radoSi samorealizacJi, zaJmu_ slq mtlerzgtaml. Sen wyzwolll prrytlaczaJqce uczucle f,1r srrrrrI k u. Ten pr4rptyw energii pozwolil Normanowl u slyszei gkrs cudownego dzlecka 'l'aka zmiana wymagala sporeJ odwagi. OJciec Normana lryl przera2ony. Koledzy mySlelt, Le zwarlowal. Cudowne dzlecko muslalo zmoblllzowai wszystkte sity, aby pokonac oWry Normana ijego otoczenicu OJctec nazural mnie szarla_ tanem i z uporem twierdzil, 2e Norman Jestpo prostu w de_ presJi I powinien leczyc slq w szpitahr. Wyslgpowaty tu wszystkie w4tki archetypowe: dztccko, ktOri prigneto Uye uzdrowicielem, Jego autent5rczne Ja-, wzryrvalacedo pod;!_ cla dzielajego Lycta,uparty sprzeciw starego porzaatu, tita cierpien, ukrywania sig wJasklni smutku I lata walki o od_ nalezienie swoJego ,Ja". W koncu dziecko wyrwalo sig na wolnoSi. Norman pozwolil swoJeJenergii doktnai tworczeJ zmiany sieble. W moim 2ycltr czgsto zdarzaly siq pr4fptywy energii w po_ stacl silnych, ernocJonalnych fascynacji laiaS o"6Ua i rU rzecz4. Przeizywalcm zauroczente okreSlonymi fllozofami. Opiszg to dokladntcJ, kiedy bede mowii o moich doSwiad_ czeniach z okresu pobytu w seminarium. Niektorzy z tych Iilozofow byli doSi nlezwykli, JeSli wzi4i poa uwagq mO1 intelektualny Zyciorys w owym czasie. W roZnych sytuacJach doznawalem niezw5rklesilnego za_ uroczenia nieznanSrmi ksi42kaml. Aarzalo siq, 2e t ieay lluszowalem po ksiqgarnlach, m6J wzrok przykuwalalakaS kslazka - swoim grtulem lub oklidk4. Nie uSwiadamialem rolrle przewt2nle, dlaczego dana ksi42ka mnie przycl4ga, czt rlcrnJednakjaki5 przymus, ZebyJakupii, I prawie zawize t.rk rolrtlem. W domu przegladaledJU t oatt"-Aatem na p6l_ k,.',rrt,.;xrlrnuJ4c,dlaczegowtaSciwilJq kupilem. .J.rklr r rirs poZnieJ,co zdarzalo sig prawie zawsze wtedy, Atlv ,rrrA,rzowirlem swoJ4 energie w no*y proJekt, ktOraS z ksl.1.rr.k. l.rktr.ktrpllem, poJawialasig w moJcJSwiadomo_
CuDowNEDzlrcroJexo lMAco DEt
35tt
Sci. Stawala ste kataltzatorem wyzwalal acym tw6rcze rezultaty. Dwa najdobttnieJsze przyklady odnosz4 sle do mojego serialu z 1985 roku opartego na ksia2ce Brarlshatu On:The Familg'i moJej ksla2ki Brodshow On: Healing the Shame ThatBinds Yott W lrtlka lat po moim pierwsrym serialu dla stacJi telewiTyjrreJ PBS poproszono mnie o prrygotowanlc koleJnego prbgia*rr, na inny temat. Nie moglemJednak znale1ctemaiu, ttO.y by mnie naprawdg zafasc5mowat.Pewncgo dnia' przegladajac swoJabibllotckq' zwrocilem uwage na ksiaZke The FamiLACrucible Carla Whltakera t Augustusa Naplera' Spoczywala na ptilce od szere$u l:rt. Przedstawiala teoriQ systemow obowl4zuJacych w rodzitrach. Czytakr sig J4 Jak powieSi,choiopisywalaterapigrotlzlnzzitstoslt'rrr u'rlytltt' Nikt wyrainie nie odr62nial wstydu zdrowt'11"rrrl ttlt'z'drowego' eiwnego dnia, myszkujac po swoint g:tlrltt.t lt" natkn4lem siQna cieniutk4, czerwonAksi42eczkr;;tt trtttltttt)wegoautora zatSrtulowan4 Shame twstyd), wycl;rrr;1 1rrz'czwydawnictwo Hazelden. Kupilem Ja kilka lat wt'z.r'sttk'JI calkiem o n-ieJ zapomniale*. t^ktrrra tej ksi4Zkl por rrszyla mnie do glgbi' '
p^Irzprzypls str.9.
360
11|wp61*
Swsco WEWNETRZNEGo DoMU
Arrfrrr rrwir2al zdrowy wstyd za stra2nika naszego czlowie_ <'zr.rrslwit.TWlerdzil, 2e wstyd Jest t5rm uczuciem, kt6re sygrrirllzrrJenasz4 ludzk4 skonczonoSc czy ograniczenia. Nlr.z
CUDOWNE DZIECKO JAKO IMAGO DEI
. l f, I
nowego irycla. Wtelokrotnie obserwowalem to, kledy mot pacJenct decydowalt stq zakonczyi nieudane zwi4zki mal2eriskie. Maltretowane koblety, zdobywszy slg na odwage, by porzucii swoich krzywdztcteli, czQsto odkrywaty' 2e w ciagu kilku lat ich irycte ulegalo zmianie, o JakieJ nigdy nie Snity. O tle wiem, nie ma 2,adnej reguty, dziekt ktoreJ moglibySmy przewidziei, czy dana osoba zalamie sig z powodu bolesnego wydarzenia, cry teL uryskany prrvptyw energii wywola przemiang. Wszyscy powinnismy miei SwladomoSi, zeuraz ma potencJal, ktory mo2e spowodowai efekty dwoJakiego rodzaju: mo2e byi katalizatorem tworczeJ zmianyalbo powodem samouniceshrrienla. Ktory z nich wyst4pi zale\ od twoJeJ odwagi, by przeLry( bol' ktory stlumile6 w momencie doznawania urazu, oraz od tego,Jakie znaczenie ma dla ciebie doznany uraz. WaZne jest, 2ebySspojrzal wstecznaswoJe 2ycle i odnalazl sity, ktore zostaly wyzwolone w wyniku twoich bolesnych do6wiadczen. W trakcie medytacji, kt6ra przeddtawig na str. 373-374, wielu moich pacJentow odnaJdowalo ogromne sity w dawnych wydarzeniach, kt6re spowodowaly uraz. Rozumieli slowa kona Bloya: Sq ur sercu mieisca, kt6re jeszcz,e sig nie qiatuntlg; gdg zaful4, utedg zaistrtlc.Jq. Nie wiem, dlaczego dobrych ludzt spotykaJa rz'tczy z.le, czemu jedni doznaj4 straszliwych krrywd' Jr<xlt'zasgcly innych one nie spotykaJa. Nie przekonala trtrrk' lc2 w tym wzglQdzieitadna z odpowiedzi, ktorych starrrl:rtrl0w0 tttlzlclaJa religie. Ptzeksztalcanie urazu : moJa hlet orl e NaJ$orszarzecz,jaka rrtntt' slxrlkitl;r, okitzitltl slg w ostatecznym rozrachunku naj lcllszir. Slcrtrt t ttt,tsr'lc lat alkoholowego nalogu skoncqylo sig tyrlr' )r' wttlcslotlo mnie na noszach do panstwowe$o szpltalit w Artslltt, Mtalem 3O lat' Alkohol ogolocil mnie z mocy twrit'r'zvt'lt. Sam alkoholizm byl energetycznym przejawem rnolt'l tqskttoty za duchem' Marlon Woodman nazntala nalog y'nuersJq ducha, stwiert lz,a.f 4c doslownie: nasza dtrctrcutu I rul LEaobruila sig prze'
362
I'owp6r1Do SwEco WEwt{ErRzNIEco t}oMU
r'{rrrsrurrr'/ soble, Alkohol byl lekarstwem, ktore zaLywalem, 'irlry le<'zyt, swoJe skr4lwdzone dziecko, ale to lekarstwo rnrrle z.ab{alo. Nal6g stal slq metafor4 mojeJ glqbokieJ duclroweJpotrzeby. Grly opuScil nas oJciec, moJa rodzina czgsto przenoslla slq z mleJsca na mieJsce, mteszkaJac przewaZnie u krewrrych. MoJa adaptacJa polegala na tym, 2e stalem stQ bardzo posluszn5rm dzieckiem. Aby ukryi sw6J wstyd I dai moJeJchoreJ rodzlnle poczucie godnoSci, zostalem prymusem. Zdobywalem same plqtkl, co roku pelnilem w szkole podstawoweJ funkcJg gospodarza klasy. Probowalem byi ldmS ponad ludzka miarg, identyfikuJ4c sie przesadnie ze swojA rol4 grzecznego chlopca; prymusa, ktory uszczgSliwia kolegow. MoJa naturalna, wlaSciwa dziecku, nie uksztaltowana inst5rnktowna energia zostala zamknlgta w piwnicy I usilnie starala siE stamt4d wyrwai. W wieku kilkunastu lat dzika strona moJeJnatury znalazla kilku chlopak6w z rozblLych rodzin. Przystalem do nich, wloczyliSmy siq razem I folgowalismy swojeJ dzikieJ naturze. Wkrotce nazbyt slg z nt4 utoZsamilem, maskuJ4c swoJ btil dzlklrn, orgtastycznym trybem irycla. Zacz4lem topli swoJe krzywdy I smutki w alkoholu. [.ata szkoty SrednteJ staly pod znaklem piJaristwa, rozpusty i hulanek. Zatracalem moJe czlowieczenstwo. W wieku 2l lat poczulem,2e Jestem calkowicie samotny, i wpadlem w pulapkg. Pewnego dnta dostrzeglem drogq wyJScia. Moge rozu/i4zai wszystkle swoje problemy, wstgpuj4c do seminarium i zostaJ4c ksledzem. CzyL zakonnice I ksigZa nieJednokrotnie nie m6wili mI, 2e mam powolanie do stanu duchownego - do pracy duszpasterskieJ? Wst4pilem do zakonu bazylianow. PodJecienauki w seminarium bylo wyraZn4 pr6b4 uleczenia moJeJrany duchoweJ. Bylo frr rnleJsce, gdzle moglem odnaleZi zdrowie duchowe. Nie ;rrrrcrrwalem nad swoim ego. Podczas gdy moJa dusza pr irr{ncla Boga, moja stlumiona energia emocJonalna ('ligncll mnle w inn4 strong. W seminarium ulegalem rltrt'lrowyrrrnatrgctwom: czesto calyml godzlnaml klEczalcrrr, rrrorllllcrnslq t poScilem aL do wycienczenia.
CuDowNE DzIEcKo IAKO IMAGj DEI
Nietzsche mowtl o trzech transformacJach zachodz4cyclr w nas4/rn Jednostkowym rozwoJu: Duch stqJe sle tuielblqdem, wielfud.Iwem. aleu st$e si4 w korrcudzieckiern- Jak wtelblad bralem na sleble clqZarwiedzy. Studlowalem wielkich mistrz6w ducha, medytowalem, modlilem slQ. Jakwielu mlodych lu&t, odbywalem pielgrrymke duchow4, ale nie bylem na tyle wolny, 2eby postawii wlaSclwe pytania. Nie potrafllem ustyszei sygnalow, Jakte wysylalo do mnie archet5powe cudowne dziecko. Nie odnalazlem wewnqtrznego spokoJu, bo nle odnalazlem samego slebie. Nosilem sutanng i koloratke, ludzle mowlli do mnie -oJcze", ale nie mialem pojAcia, kimJestem. Moje archetypowe dziecko zwrocilo moja uwage ku filozofli egzystencjalneJ, ktora z-acz4lemstudiowai. NaJpierw Jedrryrnz moich oJcowstal siQJacques Marltain, wielki katolicki fllozof-tomista. Potem przyciagnaty mnle dziela DostoJewskiego, Kierkegaarda, Nietzschego t Kafki. Wszyscy ci tworcy byli skrrywdzonyml dzieimi, ktorych archetypowa energia znalazla uJSciewbrew nim sam5rm. 54 wspanlalymi przykladami tego, co mo2e zdzlalae archetS4powe,cudowne dziecko. Ich 2,ycie bylo wypelnione. bolem i cierplenlem. Nigdy nie odzyskali i nie otoczyli opiek4 swoich skrzywdzonych dzieci, ale ich energia archetypowa byla tak potg2na' 2e wyniosla ich na same szczlrt5ltworczoSci' Ich 2yr'lentlalo tragiczny wymiar. Nigdy nie osi4gneli wewnqtrzrrcgospokoju i a2 do konca cterpieli niewymowne mgkl. A lnlttitk <:udowne dziecko doprowadzilo ka2dego z ni<'lt rlo stworzt:ttla wielkich dziet. WydaJe siq, 2e naJwybitnieJsi artyScl powlittzrrltl tcn archetypowy wzotzec. Wielu nlgdy nie oslilg;r oplstllttJ prLeze mnie radoSci odzyskania I oto<'zt'ttl;r oplckil swojego skrzlnvdzonego dziecka. Jest w tyrtr wszvstklttt JakaS taJemnica, ktorej nie mogQw pelni poJ:1t',ir klot'it u)rdLnilaLrycie ludzi genialnych i Swiqtych od 2y<'l;rlrrrryt'lt. MySle' Le ma to coSwspolnego z cudownym dzlt't'kk'rtt. W kaZdym razie ci ludzie, a zwlitsT.<'zaFryderyk Nietzsche, prryci4gali mnie. C62 za lrorrlitl Elylemw rzymskokirtollckim seminarium duchownyrll, gdzie kahdy zaJmo-
3il
II r1,r7p61 DoSwEGo WEwNETRzNEco DoMU
w;rl sl(.'Irnlcaml Tomasza z Alrwlnu, aJa studiowalem dzlela l,'ryrlr.ryku Nletzschego,fflozofa, ktory oglosil "Smieri Boga". I'; rrrrIr;t rrm, Jak mnte pomsryty przeczytane po raz pierwszy skrw:r zJednego z llst6w Nietzschego: .I e2clt clvz-e $cljanle chcq bgm wuierzgt w ich Bq o nle ch rrrl ( plew qJq tadnieJ sze pte (nt: nlcch sq bardziej podobni do htdzt" kt6rzg dostqpilt zbawieniou niech pokazt+Jq t-e cteszg tchpQlcno. Mqe uwietzge tgtko u Bqq kt6ry tantczg. 869, ktory tanczyl 869, ktory Jest radosny I cteszy slg z Lyclal Jakle2 to odlegle od ponurych, czarnych habtt6w w seminarium, od SwiqteJ clsry I zakazu nawi4z5nvania przSrJa2nimiqdzy nowicjuszami. Radosne Swiqtowanie I taniec byty ostatni4 rzecz4, Jaka mogla stg koJarzyi z moim religijnym wychowaniem. Uczono mnie umartwiania clala, powSci4gliwoSci w patrzeniu, tlumienla emocJi. PowSci4gllwo6i w patrzeniu oznaczala,2e powinniSmy miei spuszczone oczy, Zeby nie dostrzec nlczego, co mogloby pobudzii nasze ilqdze. W istocie bylem wiqZniem starego porz4dku. Swietnie wyrazll to DostoJewskl w Legendzle o Wielkim Inkuizgtorze. Gdyby .Jczrrs powrocll, zostalby uwiqzlony. Prz1rbylnas uwolnli. To zbyt wlele, Jak dla starego porz4dku. Jezus wzywa nas do tworczego iryclal bycia nlepowtarzaln5rm soba. Dal nam wzor, m6wi4c: Przed Abratnmem Jestem ja. 7-a to Go ukrzy2owall. Stary porzqdek krzy|uJe nas wszystkTch za wyra2anie siebie 1za t:.it6rczepodeJScie do 2ycia. W seminarlum posluszefistwo wobec autorytet6w bylo z.asad4, kt6ra wkuwaliSmy na pamigi i odcrytywaliSmy cztery razy do roku. Mialem now4 matkg (Swigty KoSci6t) I nowego oJca (ojca przelohonego), lecz pozostalem zagubiony -- sam na sam ze swoj4 duchow4 ran4. Nte bylem Jednak zagubiony calkowlcie. MoJe cudowne rlzlccko clawalo oznaki irycla. Sklonilo mnie do naplsania I )r i rr v rr Nfetzschem. ZatSrtulowalemJ4 FilozofiaJako uiedza tlknrltrfl:ktr. Nletzsche byl z-afasc5mowanyDlonlzosem lroglt'rrr rozkoszy, wlna I spontanlczneJ tworczo5ct. Walczyl
Cupowr.IEDzecrofero
IMAGI DEt
36f'
z Apolltnem - boglem formy i uporzadkowaneJ dyscypliny' Wfedziat, ?.eobal sa niezbednl i w sztuce, t w 2yciu, ale mial problem z.e zr6wnowa2enlem lch wptywow we wlasnym zyclu. W swoJeJrozprawle uwypuklilem, Jak nleadekwatna Dla Nietzschego Jist fllozolla bez pierwiastka dionizflslidego. to przesadna Byla poezJa. z hlozofla r6wnala stq nleomal epold. racJonallzmJego reakcJa na zastygty, apolltrlski Dlonizowptyw wyraZnle czulem W dzielach Ntetzschego Srodka zlotego znalezienie wa2ne sa. Dostrzeglem, Jak Jest (ten ostatsldm i diontzyJ ln skim apoll miqdzy pterwtastkiem dziecka, cudownego energla tworcza ni to nieokielznana apollinskt zaS stanowl formq I strukturq' ktora nadaje ksztalt tej glQboktej poetyckteJ energii). Dostrzeglem to na plaszcryZnie intelektualneJ, ale nie wledzlalem' Jak tq rownowage urzeczywlstnii we wlasnym 2yciu. Wybralem Dionlzosa. MoJ wielbl4d stal ste z ta chwil4 rycz4cyrr. lwem' Zbuntowalem siq przeclwko wrogim 2yciu silom starego porz4dku' Bunt moJ byl z pocz4tku rewolt4 intelektualn4, ale alkohoItzm pomogl mi go wytazle. Stary porz4dek upomnlal sig o mnte. Zostalem ostrze2ony lzlaJany za nleposluszctistwo' M6J bunt trwal Jednak t pewnego ra7u, w przyptywle dlonipo piJanctttrl' przefiskiego szalenstwa, o trzecleJw nocy, Uflgf"- klasztorne korytarze' miotajac obelgi na przelo?'9,ry"-tr i stra2nik6w starego porz4dku. MoJe cudowrrc dzlecko ( rozpgtalo burzQ. Zostalem na rok wydalony' )tlrtrzono ttastqpmoje Swigcenia. Koledzy z roku zostali wySwlq'r'rrtl 'lir 5yltt zalanelo dnia po wyrzuceniu mnie z seminarirrrtt' twienie sprawyt Stary porz4dek nieomal zwvr'lc2yl' W poct4gu z Toronto do Teksasu pilerlr pt zcz t'itl4 dro$a' Piwo koilo moJaumQczona duszq. Nie nllrrh'rrrlxrlr;cla,co-sig dzieJe.MoJe slr4lwdzone dziecko palll wsty
I'I IWRdT DO SWEGOWEWNETRZNEGODOMU
CuoowrurDzrcxo |nxo IMAGj DEI
rrrl;rft'rrrilrmochodu, ubrania anl dachu nad glow4. Kiedy
sklonny do fascynacJl i naprawdq tworczy' co mnie samego nielrriedy zadzlwla. NaJwtqksza nauka, Jaka wynioslem ze swojego irycla, brzmt, 2e moc tworcza przezuryclgin akt gfwaltu i Jest odpowiedzia na pruemoc. Dopiero znacznie p6ZnieJ dostrzeglem, ize prz'ez caly czas prowadzllo mnle moJe cudowne dzlecko. Energla, kt6ra sklonila mnie ku Nietzschemu, Kafce, Kierkegaardowt i DostoJewslrdemu,byla energiA moJegocudownego dziecka. Teraz wlem, dlaczego sie z niml tak uto2samtalem. Jestem im wdzigczny. To mol ojcowie w naJprawdzlwsz5rm tego slowa znaczenlu. Pomogli mi odnaleZc siebie.
366
ko,
l)ztrt.rl lr.stem w pelni Swiadomy tego, Le istnieJe, 2ejeslcttt srtlxl -- kirni zdumietuqiqcAnl Jestem sklonny do grrlt'wrr, olrr;rlirlskl I samolubny, ale tak2e pelen miloSci,
Jt) /
srrrY Pr4lpomnijcie sobie sen Normana. Nle sen strm u sobie pozwoil mu odkryi przeslanie Jego cudownego dztecka, kt6re domagalo sig zmiany. Dla Normana c4lnnikiem tym byl dlugi okres nlezwSrkle glqbokiego przygnqbienla' Jego ser^z,apocz4tkowal proces. Czasami sam sen mo2e byi energia pochodz4c4 od archetypowego cudownego dziecka. W swej autobiograflczneJ pracy Wspomnienia, sng, refleksje Carl Gustav Jung nazywa te sny, ktore wywieraJa wPVw na nasze p62nieJsz'ntycle' -wielkimi snami-. On sam w wieku 3-4 lat mial -wle lkl' sen' kt6ry absorbowal go potem przez cale irycle. Byl z
I'( )IVROT DOSWEGOWEWruETNZNEGO DOMU
lrlrt.l l (.rulem coraz sllniejszq obsesje zaroblenia duZvch zy. Jako czlonek zarz4du, mialem pierwszens-two 1rtr.rrlr;rf w rurlrywqniu akcJi. Byty to wtelkle dni przemyslu naftowe_ go. Wsirystko, czegostg dotykallsmy, zamienialo sig w zloto. Itrtt'rn przyszedl kryzys. Zwalnlano ludzl. Stracilem wszvstkk: swoJepr4awileJe oraz szeSclocyfrowe dochody konsul_ tanta. Czulem ste Jak bankrut. Wychowalem sig w btedzie I prlez cale Lycle ptent4dze byly moJa obsesJa.Strach przed nedz4 przybieral u mnie postac chionicznego poczucla za_ grolenla. Nigdy nle mtalem v4rstarczaJ4co duZo pienigdqy. KtoregoS dnia z pewnoSclq poka2<: iiq d.ro. fym razem rzeczJrwiSciesig pokazalo. Wkrotce po tym mialern trty wyrailnie powi4z ane ze sob4 sny. PoJawily siq w ci4gtr kliku dni. W pierwszym Snie probowalem poleciei do .lirronto, ale nie moglem oderwai sie od ziemi. W drrrglrrr oderwalem sig wreJzcie wf-t-aagwalemw pobli2rr worlospadu Niagara w Buffa_ I lo. Na lotnisku zobaczylcrn opita zakoiu trapistow, ktorego spotkalem.i.y<'zylem w Buffalo samochod i poJecha_ lem do Toronto. Ktedy tam dotarlem, bylem zuielnie sam. PoJechalern rra ulicg St. Joseph 9b, gdzte t i.ayS studiowalem ter_rloglq.pokrqcilem sig trochg dokoia i w koricu wszedlcm do wielkieJ kaplicy. Sildzialem tam, jak mt sig zdawalo, przez cale go-ziny. Rozmawia_ lem z ludZml, ktorych uwaZalem za-bardz-opoboZnych. Z Jakiego5 powodu zobaezylem wlasnie ich. t
CupowNs DzIEcKoIAKo luaco Dtt
lf,'i
przekonanle, 2e bede zabezplecznny pod wzglgdem flnansowym. Zdecydowalem, 2e powlnienem poSwlgcii swA energie sprawom duchowym. TW6rczoSiJest dla mnle rownornaczna z duchowo$clA. T-aexalemwlqc mySlei o nowym serialu dla telewlzJf. Serlal ten stal slq poczatkiem moJegoobecnego irycla. Taczelo sle to wszystko dziat, w momencle, kiedy Jasno zdalem soble sprawq, 2e praca w korporacJi t sprawy flnansowe nle s4 dzledzlna, w ktora powinienem zaangilLowad moJ4 energle tw6rczq. Cudowne dziecko przez len .wlellrt sen" nadalo moJemu 2yclu nowy sens.
I I
I
WSPOMNIENIA Z DZIECTqSTWA Innym sposobem dotarcla do archetypoweJ nie5wladomoSci Jest odnalez l en le znaet4cych wspo mnieri z dzieciistwa. Czasaml bardzo wyraZnie widai w nlch zwiastuny naszeJ p 62nleJszeJtwo rczo Sci. Znarra malarka Georgia O'Keeffe pisze w swoJeJautoblogralit, 2e pamigta, Jak majac ptei miesiqcy,lei.a;lana dywanle, zafascSmowanaJegowzorem i koloraml. Wzor ten przewiJal slg potem Jako $owny motyw w wielu JeJ obraz.ach. Opowiedziala matce o tym wspomnteniu. Matka stwterdzila,2eto nlemo2liwe, aby pamigi siqgala tak daleko. (ieorgla optsala jeJ wtedy szczeg
370
I'or,ys61 Do SwEGo WEWNETRZNEGo f)oMU
I lrtr t I tt r nrrrtemudziecku mqq sQ objatutc doiuiadcz-enia 1xnrtuIt,zttsoweJ rzeczAuistoScl (...) Kiedg dorasta, przgtlaczttlt 1| t' problemg. bbg sprostai wgmaganiom rozszerzonej *ularlomoSci, musi sQ rozwlnqi ego, kt6re,Jak mqlobg sig zr lanpat, z-apomniab o tqj emniczgm do 3w iadczc niu, ale J a" o tgrn pamigta...
i
We Wspomnieniach,, snach lreleksjach Jung wspomina nlespodzlewane spotkanle ze swoim cudown5rm dzleckiem. Stalo slq to w momencie, ktedy mial wra2enle, 2e JegoLycle zatrzirmalo sie w miejscu. Czrrl sig tirk z.l>Ityz tropu I zdezorlentowany, 2e obawial sl(., 12r.k'r'pl na zaburzenia psychiczne. UsiluJ4c odnaleZi pr:rprzyr.zyrrq: tego problemu, siqgn4l do wspomnien z dzier:lristrv:r: Pienuszq rzeczq, jaka .si(.' lxtlruulla. bgb wspomnienie z czas6tu, ktedg minlem clzil'sit't
I )''\wlildczenie to odegralo decyduJ4c4role w uwolnieniu rr.r,Izrr'1,r'r;1lneJ tworczeJ energii Junga, ktoreJ kulmlnacf n\ nr I'rrrrklr.tnbyla teoria archetypow i zbiorowej nleSwia( l0tnil'.r
I
Cuoowl.rEDzrEcKoJAKolMAco DEr
J/
|
Przrd laty, czytaJ4cpraz ktoryS ten fragmentautobiografii Junga, prrypomnlalem soble podobne zdarzenle ze swoJego irycla. Kiedy mialem JakieS dziesiec lat, zainteresowalem sie budowaniem modeli samolotow. Pamietam, ire. nad Jednym takim modelem spqdzilem cale tygodnie. Pierwsry raz, wkladaJac w to caty ogrom pracy, zloLrylerncaly samolot. Model z balsy byl bardzo delikatny I skomplikowany. Pozostalo oklelc go z zewnqtn papierem I pomalowai. Pewnego dnia po powrocie do domu znaJazlerntylko szcz4tki moJegosamolotu. Mlodszy brat chcial wyprobowac, Jak lata, t znlszuyl go. Bylem zalamany. Ni e nroglem sig pozblerai. CzasemmySlalem o tym, izebyzacz4c od nowa, ale ntgdy sig nie zdecydowalem. Trzydzlekl lat pxiZnieJmialem Jeszczeenergie, 2eby skonstmowai modcl samolotu. WJakiS dziwny sposob mialo to dla mnie ogromne znaczenie.Wwieku 39 lat kupilem taki model i pracowicie go F)skladalem. Czasami pracowalem nad tym prz.ezpctlnocy.Tlolylem go w koncu, okleilem i pomalowalem. Bylem szaleniedrrrrrny ztego osiagniecia,chocia2nie poJmowalem, dlaczego <xlt:zuwalem potrzebq skonstmowania modelu samolotu. Teraz spogladam wstecz, na caty ten czas, ktory rnln4l od chwili, gdy ukonczylcrn 39 lat, i widze, 2ejest to n:rllrirrclzicj tworczy okres w moim zyc.lu.PoniewaZw swoittt t'z:tslt:nic ukonczylem modelu sanrolotu,pozostalawe nlttlc trlt'z,vr'yta energia. Musialem dokoncryi model, abyrtt trr,r'.1 ltrz<'is<: do inneJ, tworczej pracy. DOBRE WTPSCT lr r,rlzltt, sllqCi z nas, ktorz5rpochodz4z dysfunkr'\'lrrr', dzill znaczn4 czgSi irycia na odnawiirrtlu '.lt.turtt, kt
372
l'or'1rp61DO SWE6OWEWNETRZNEGO DOMU
I rl('I x,wl ;rrzalna i tworcza w swolm macierzynstwie. Dotyczy t
Arrlrrtrrr' ,lr ',rrlrrt-Exup6ry, Malg Kslq2q, przeloiryl .Ian Szwykowski, I r r r t v t n i \ \ ' 1 , r l n w r r k . i r yp A X , W a r s z a w a 1 9 5 g . s . 1 0 .
cuoowNr DZIECKO IAKOIMAGODEt MedytacJa o wsp6lnych wepomnlenlach z dzleclietwa Nagral Ja na magnetofon. Swtetnym podkladem murycz' nym bedzie kaseta Danlela Kobialki WhenYouWishUpon a Star. SkoncentmJ slg na oddychanlu... Bqdi 6wladomy tego' co slg dztejc w twolm clele' tledy roblsz wdech I wydech... Powoll zacznllurydychaG blalq parg, kt6ra na tle czarnej zaslony uformuJe cyfrg pt96..' Je6ll nle mo2esz dostrzic piqtki, narysuJ Jq palcem... Potem ,,wytchn[" albo narysuJ palcem czw6rk9... PoczuJ, 2e trochQ sig rozlulniasz... R6wnocze6nle u6wladom sobie, 2e panuTeraz ,,wytchn$" Jesz nad sobq na tyle, na lle trzeba"' -"lbo slg troche moheszrozlrufinl0 o.ty"uJ tr6Jk9... Teraz napielrezy po taz ktedy bardzieJ... PrzypomniJ sobie, Nauczyle€ rozlu2nla6"' I uczyle6 sl9 panowa6 nad sobq ste panowad nad sobq podczas naukl chodzenla"' Ktedy sig Je56... Nauczyle6 slg rozlu2nta6, kiedy hu3o"ril.3 talei sle na hu6tawce, a wlatr rozwlewal cl wlosy"' Ktedy po raz plerwszy marzyleS albo kiedy poszedleg p62io lpaC... wlest wlgc dobrze, na ile potrallez paloPotrallsz iaC naa sobq, a na lle mohesz slg rozlufnl6"' ubranla glosu' muzykl' ewoJego by6 calkiem 6wiadomy na twapowletrzr krzeslo, o n-a clele... Plec6w opartych w rpotojny weJdt I 6wlatlo uJrzyJ tzy... R6wnocze6ntt trans... MoLesz poczu6, Jat cale twoJe zewngtrlnc clalo staJe sig nleczJe... MoLeez te2 poczu6. lc twoJe clalo staje sig clg2kle... albo lekkle Jak pt6rlo"' Cololwlet cietar czy lekko66, pozwalrrz tomu uczuclu "ri1""", przlnte66 cl? w sen... Bgdzle to sen o odlryclu"' Odnljizlesz w nim dawno zapomnlanc srpomnlenle z dzleMolo by0 calklem clistwa, to naJbardzieJ nlezwylle"' Z lrcYn.oskomplllowlne"' bardzo ocz;miste albo te2 gcti teazie to Jednak senne wspomnlenle o tw6rczyrn ziarnle... Mote Ju2 le ptzeLywasz, a mole wlaSnle teraz go potrzebuJesz... po*i""t sig..' A to, czcgo slg dowiesz' f,edzie dla c-iebie dobre I wla6clwe "' PrzygotuJ sig' 2eby da6 sobie dwie mlnuty, co dla nleSwiadomo6cl Jest
374
l\ rry361 Do SwEGo WgwNTETRZI.JEGo DoMU
catym crr.Gm tego 6wlata... I[ t5rm czasle odnaJdzlesz lnny cret.,. Mol'eez wlgc zroblG to wla6nle teraz... (pauza - dwlo mtnuty)... Czegololwlek teraz do6wladczaez, Jeet to dla cleble dobrc... f)6f,lsdnt6 tutal powlntene6 by6... Motesz teraz przemytllc0 leszczc lnne swoJe doznanla... Mo2eJulwlesz... Moie powlnlene6 wzl46 to, co otrzymale6, I ptzeLyG z tym parg dnt... MoLe parg tygodnl... Tylto ty bgdzlesz xdedzlal... Mo2esz b yG zaskoczony... Mo2esz nngle uzysLaG 6wladomo66... patrzqc na cod, cz5rtaJ4c kslq2k9, przechadzal4c elg... To ptzyldzle do cleble... Teraz powoll zobacz cyfrg trzy, poczuJ swoJe rgce, lx)ruaz palcaml u n6g... Tcraz zobacz cyfrg ptg6 I odczuJ, 2e cale twoJe clalo el9 budzl... Niech teraz tw6J umysl zbuilzl slg, I powr6cl do normnlnego stanu 6wladomo6cl... Teraz otw6rz oczy. Moitesz uzyskai kontakt z lwircz.Jrr, wspomnieniem lub teZ go nie uryskac. Mozesz.
CuoowNs DzIEcKoJAKoIMACo DEt z niedominuJaceJ polkuli m6zgoweJ. DominuJ4ca polkula poznaJeloglcznle tJest stedzlb4 mySlenia linearnego. Polkuia niedominujaca poznaJe w spos6b lntuicSny lJest siedzib4 mySlenia holistlrcznego, obeJmuJqcego'wszystko naraz" . T$ko niellczne, skr4lwdzone, klemJ4ce siq wstydem dzieci wewnetrzne ufaJa swoJeJlntulcJi. Nasze 2ycle Jest pod tak4 strah4, Le dztalamy w stanle nadmryczaineJ czuJnoScl, skuptaJac stg glownie na nlebezpleczeristwach gro24cych nam L iewnat,r.z' Ntgdy nie JesteSmy na tyle odprgZeni, 2eby pozwolii sobte na sluchanle swoJeJlntuicJt. OdzyskuJac i otaczaJac opiek4 nasze cudowne dziecko, mo2emy poczui te czeSi siebie. Pracowalem kiedyS z kobieta, ktora pomimo lz pozosta' wala w pozornie stabllnym zuy'.qzkumal2ensldm, uparcie twierdzila, 2e powlnna siq rozwiese. Mqz byl dobrze sytuowany, kochal Ja t chclal rorurl4zimai problemy wspolnie' Mieli szeSciorokilkunastoletnich dzieci. MoJa klientka wypowiadala siq w sgrsob Swiadcz4cy o silneJ, nurtuJaceJ J4 potrzebie: ",JeSlt pozostanq w tym zvrl4zkts mal2ensklm' nigay nie stang sig tym, do czego Bog mnie stworzyl' Chodzi o moJe irycle. Nie umlem cl powiedziei dlaczego' ptt prostu czule to i wiem, 2e mam racJe".Wyst4pila o rozwtitl' Stary porz4dek zacz4l sie chwtai. JeJ pastor-baptysta lrvl przeraLony, a parafi anie zaczell odprawiai modlitew' r' r'zt twa t t Iit. JeJ mag,obarczat cal4 winA mnte. Fo pigciu latach dostalem list od teJ kobk'tv' I'tsalit' i'c z,aloLylawlasne przedsiqbiorstwo handlu t t It' t t t('I trtIlltts<'l:t ()slrq(rtlit-domt, o cz,ymmarz,ylajako mala dzlewczynkir' rtt t 1rowtt
il
fi
376
I'()ryp6'y* SwEGoWrwruErnzruEco DoMU
i sltr';rwrlz.w wyobraZnl to, co mowl wewnqtrzny glos. prze_ wirzrrtr.wlemy, czegochcemy lub chctelismy od dlu2szego ('zirsr. lrrtulcJa zas to przewthnle cos nleznanego cos Swlt-'2r.g
s;illt('lr( I .rlr.lrll.
CupowNsDzrcro Jero IMAcoDEr
t,"'
5pok6j Czar I urolt N o t t r rd l n y I wolnyBordzo doleko Dtrj n o, ztelon o i o S l l n n o Se
Proste lyele N o g o SC O t w o r t o SC
TW6rcze odrodzcnle Jest podstawow4 zasad4 samego z5rcta. OdnaJdowanie starych wspomnieri, zaufanie swolm przeczuciom I intulcJi t pod42anie za now4 energlil, mo2e dad ci impuls konieczny do nowego rozkwitu twor<'z.oscl.
rwonczoSC ZdolnoSi tworzenia Jest chwal4 rodzaJu ltr
378
I t rwndr po SwEGoWEWNETRZNEGo Douu
trzcl rn. 2rby tego dokonai, potrzebuJemy spontanicznoSci, dzlchroicl I clekawoScl cudownego dziecka. Kiedy mamy odwngg tycryC sobte gwtazdkl z nieba, daJemywszechSwiatu c
.
't'
!r tlltot, Ibe4le wgbrane, prz.f,.lozylWladyslaw Duleba, Insbrtut Wy(ltrpntr.ry I'A)(. Warszawa 1960. str. 45.
Epllog
DO DOMU, ELLIOTT, DO DOMU! Miliony ludzi zachwycaty sig fllmem Stevena Spielberga pod t5rtulem E.T. Kledy ludzie masowo przeJawiaJ4wobec czegoStak4 energlq, bywa ona czgsto wywolana przez jakiS glgboki wzorzec archetypowy. Jedna ze scen szczegolnie poruszyla nasza zblorow4 nieSwiadomoSi. Kiedy opuszczony E.T. szepcze:-l)o domu, Elliott, do domu", Jego slowa dotykaJa dokladnie tcgo symbolu, kt6ry budzi w nas glqbokie, archetypowe tqsknoty. Miliony ludzi, niezale2nle od wieku i krggu kulturowego, plakaty, kiedy E.T. szeptal te slowa. PlakaliSmy, poniewa2 wcteyZ JesteSmybosktrrI t lzk'(ml na wygnanttt Bez wzglgdu na to, Jak cig2ki wysl k' k w Iolyl ISmy w odzyskanie i otoczenie oplek4 dziecka wcwrrqlt zttc{o, pozostajew nas wszystkich pewne poczuck' prrxtkl t rrlcobccnoSci. Nazywam j e metajzg cznAm pr ^ I(1rn;I th' t rh'rrt, Z pewnoSci4cieszymy slg, gdy odzysk:rrrryI z.ropk'kuJcmy sig nas4;m wewnetrznym dzlecklt'nr. I )l;r rvlrlrr z ttas odnalezienie dziecka rowna siq ze znalczlt:rrk'rn lxr rirz.plerwsqy domu. l-eczbez wzglqdu na to, Jak b:rr'
DOMU POWRdTDO SWEGOWEWNETRZNEGO
za:ws?E doznaJemy pewnego ro?szarowanla. I nawet gdy prz.evytamy wszystlde dztela Dantego, Szeksplra I wysluchamy calego Mozarta, zadaJemy pytante: .I to Ju2 wszystko?'. J estem przekonany, t e to poczucte ro?n?a;rowartla uryplywa st4d, 2e mamy Jesz*ze tnny dom, do kt6rego wszyscy nale2ymy. Werzg, 2e wylontltSmy slg z $gbtn bytu t byt wrryanas z powrotem. Werze, 2e pochodzlmy od Boga I do Nlego nale2ymy. [email protected] to, Jak bedzie nam dobrze, mlmo wszystko nadal nle znaJdztemy domu. SkrzJnrdznne dzlecko, Augustyn, trafnle to sformulowalot Stworzglei nas dln Cteble, oPanie, inasze sercanle zaznQqspokoJu dopkt nie spolcznq w Tobte. I to bedzle wreszcle nasz prawdzlwy powr6t - powr6t do naszego wewnqtrznego domu.
i
l I
t
