Ethics in work, Guarantee of success in the organization

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬ ‫» پ ‪«94‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‬ ‫ﻣﺮﻳﻢ ﭘﻨﺠﻌﻠﻲ اﺻﻞ‬

‫سرشناسه‬ ‫عنوان و نام پديدآور‬ ‫مشخصات نشر‬ ‫مشخصات ظاھری‬ ‫شابک‬ ‫وضعيت فھرست نوﯾسی‬ ‫ﯾادداشت‬ ‫موضوع‬ ‫موضوع‬ ‫موضوع‬ ‫موضوع‬ ‫موضوع‬ ‫موضوع‬ ‫شناسه افزوده‬ ‫رده بندی کنگره‬ ‫رده بندی دﯾوﯾی‬ ‫شماره کتابشناسی ملی‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬

‫مھدی زاده‪ ،‬تورج‪- ١٣۵١ ،‬‬ ‫اخالق حرفهای ضامن موفقيت سازمانی‬ ‫اردبيل‪ :‬انتشارات اﯾلخانی‪.١٣٩۵ ،‬‬ ‫‪ ٢٠٨‬ص‪ :.‬جدول‪ ،‬نمودار؛ ‪ ٢١/۵×١۴/۵‬سم‪.‬‬ ‫‪ ١٧۵٠٠٠‬رﯾال‪: ٩٧٨-٦٠٠-٩٥٦٠٣-٦-٣‬‬ ‫فيپا‬ ‫کتابنامه‪.‬‬ ‫اخالق حرفهای‬ ‫‪Professional ethics‬‬ ‫اخالق‬ ‫‪Ethics‬‬ ‫اخالق کسب و کار‬ ‫‪Business ethics‬‬ ‫پنجعلیاصل‪ ،‬مرﯾم‪- ١٣۵۴ ،‬‬ ‫‪/١٧٢۵BJ‬م ‪٨٧‬الف‪١٣٩۵ ٣‬‬ ‫‪١٧۴‬‬ ‫‪۴۶٢٨١٧١‬‬

‫***ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻛﺘﺎب ***‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ ﭘﻨﺠﻌﻠﻲ اﺻﻞ‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﻃﺮاﺣﻲ ﺟﻠﺪ‪ :‬اﻣﻴﺮرﺿﺎ ﻣﻬﺪي زاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‬ ‫وﻳﺮاﺳﺘﺎر‪ :‬ﻓﺮاز ﻣﻬﺪي زاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻳﻠﺨﺎﻧﻲ‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ‪ :‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫ﭼﺎپ اول )‪(1396‬؛ ﭼﺎپ دوم )‪ (1396‬ﭼﺎپ ﺳﻮم )‪(1396‬‬ ‫ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم )‪(1397‬؛ ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ )‪(1398‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﮔﺎن )ﺗﻴﺮاژ ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ(‪ 3000 :‬ﺟﻠﺪ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ‪ 28500 :‬ﺗﻮﻣﺎن‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﺻﻔﺤﺎت‪ 208 :‬ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ‪978-600-95603-6-3 :‬‬ ‫ﺣﻖ ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻒ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ راﻳﮕﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫»ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ«‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ‪٨...............................................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ دﻻﻳﻞ اﻫﻤﻴﺖ اﺧﻼق و ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ آن ‪٩...................................‬‬ ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ‪١٥ ............................................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻣﻜﺜﻲ ﺑﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﻣﻔﻬﻮم اﺧﻼق ‪١٦ ..................................‬‬ ‫اﺧﻼق ﭼﻴﺴﺖ؟‪١٨ ......................................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺎﻣﻊ ارﺳﻄﻮ ‪٢٣ ................................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻻروس ‪٢٤ ..............................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﺮﻫﻨﮓ روﺑﺮت ‪٢٤ ..............................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ارﺳﻄﻮ در ﻧﻴﻜﻮﻣﺎﺧﻮس ‪٢٥ .....................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻔﺮدات ‪٢٦ ......................................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺑﻦ ﻣﺴﻜﻮﻳﻪ ‪٢٦ .................................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ ‪٢٧ .................................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻴﺾ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ‪٢٧ ................................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ژﻛﺲ ‪٢٨ ........................................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮﻟﻜﻴﻪ ‪٢٨ .......................................................................‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺣﻤﺪ ﻧﺮاﻗﻲ‪٣١ ..................................................................‬‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺧﻼق در ﻓﻠﺴﻔﻪ ‪٣٢ .............................................................‬‬ ‫ﻋﻠﻢ اﺧﻼق‪٣٢ ...........................................................................‬‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي اﺧﻼق ‪٣٣ ...................................................................‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﮔﺮوه اول‪ :‬ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق ‪٣٤ ......................................................‬‬

‫ب‪ -‬ﮔﺮوه دوم‪ :‬اﺧﻼق ﻧﻈﺮي ‪٣٤ .......................................................‬‬ ‫ج‪ -‬ﮔﺮوه ﺳﻮم‪ :‬اﺧﻼق ﻋﻤﻠﻲ ‪٣٤ ........................................................‬‬ ‫اﺻﻮل اﺧﻼق ‪٣٥ ........................................................................‬‬ ‫اﺻﻮل اﺧﻼق در اﺳﻼم ‪٣٦ ..............................................................‬‬ ‫ﻓﻮاﻳﺪ اﺧﻼق ‪٤٣ .........................................................................‬‬ ‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و دﻳﻦ ‪٤٤ ..................................................................‬‬ ‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و آزادي ‪٤٥ ...............................................................‬‬ ‫آزادي ﺑﻪﻋﻨﻮان واﻗﻌﻴﺖ ‪٤٥ ..............................................................‬‬ ‫آزادي ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪ ﺣﻖ ‪٤٥ ...................................................................‬‬ ‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و ﻓﻠﺴﻔﻪ ‪٤٨ ...............................................................‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻋﻠﻢ و اﺧﻼق ‪٤٩ ..................................................................‬‬ ‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و ﻋﺮﻓﺎن ‪٥١ ...............................................................‬‬ ‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و ﻗﺎﻧﻮن ‪٥١ ................................................................‬‬ ‫ﺗﻔﺎوت ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺣﻜﺎم و اﺧﻼق ‪٥٢ .....................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم – ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﺗﺌﻮريﻫﺎي اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ‪٥٣ ..............................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪٥٥ ................................................................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻌﺎدت ارﺳﻄﻮ‪٥٥ ................................................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻋﺘﺪال ارﺳﻄﻮ ‪٥٦ .................................................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻟﺬتﮔﺮاﻳﻲ آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس و اﭘﻴﻜﻮر ‪٦١ .............................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺧﻼﻗﻲ اﻓﻼﻃﻮن ‪٦٦ ......................................................‬‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه ﭘﺮﻫﻴﺰي ﺳﻘﺮاط ‪٦٩ ..............................................................‬‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه ﻛﻠﺒﻴﻮن ‪٧٠ .......................................................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ رواﻗﻴﻮن ‪٧٣ .......................................................................‬‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ دﻛﺎرت ‪٧٥ ........................................................‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﭙﻴﻨﻮزا ‪٧٨ ...............................................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﮔﺮاﻳﻲ ﻛﺎﻧﺖ ‪٧٨ ..........................................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻮدﮔﺮاﻳﻲ ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻨﺘﺎم و ﺟﺎن اﺳﺘﻮارتﻣﻴﻞ ‪٨٢ ..................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺤﺒﺖ ‪٨٥ .........................................................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﺪرت ﻫﺎﺑﺲ و ﻧﻴﭽﻪ‪٨٦ ..........................................................‬‬ ‫»ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻓﻮق در ﻣﻮرد اﺧﻼق« ‪٩٣ .......................‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻌﺎدت و اﻋﺘﺪال ‪٩٣ .........................................................‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻟﺬتﮔﺮاﻳﻲ ‪٩٤ ................................................................‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺧﻼﻗﻲ ‪٩٥ ...........................................................‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﻠﺒﻴﻮن ‪٩٧ ....................................................................‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ رواﻗﻴﻮن ‪٩٩ ...................................................................‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﭙﻴﻨﻮزا ‪٩٩ ...................................................................‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﺪرت ‪١٠٠ ..................................................................‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺤﺒﺖ ‪١٠١ ..................................................................‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮاﻳﺎن ‪١٠٣ ..............................................‬‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه اﺳﻼم‪١٠٣ .......................................................................‬‬ ‫ﻧﺴﺒﻴﺖ در اﺧﻼق ‪١٠٥ ..................................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم – اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ‪١٠٩ ...................................................‬‬ ‫‪ -7‬اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻳﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪١١٠ .........................................‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ‪١١٢ .............................................................‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ دراﻛﺮ در ﺧﺼﻮص اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ‪١١٤ ........................................‬‬ ‫ﺗﻔﺎوت اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎاﺧﻼق ﻓﺮدي ‪١١٦ ............................................‬‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻳﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪١١٧ .............................................‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد و اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ‪١٢٠ .......................................................‬‬

‫ﺑﻨﻴﺎن اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ‪١٢٦ ..............................................................‬‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ ‪١٢٨ ...........................................................‬‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ‪١٣٣ ....................................................‬‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ‪١٣٤ ...................................................‬‬ ‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ‪١٣٩ .....................................................................‬‬ ‫ﺗﻔﻜﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ و اﺑﻌﺎد اﺧﻼﻗﻲ ‪١٤١ ..................................................‬‬ ‫اﺧﻼق در ﺳﺎزﻣﺎن و اﺳﺘﺮاﺗﮋي‪١٤٢ .....................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم – ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ ‪١٤٥ .........................‬‬ ‫)‪ (1‬ﺧﺸﻢ و ﻛﻨﺘﺮل آن ‪١٤٧ .............................................................‬‬ ‫ﭼﻴﺴﺘﻲ ﺧﺸﻢ ‪١٤٧ ......................................................................‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮوز ﺧﺸﻢ ‪١٤٨ .................................................................‬‬ ‫ﻋﻮارض ﺧﺸﻢ ‪١٤٨ .....................................................................‬‬ ‫ﮔﺎمﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺸﻢ‪١٥٠ ...............................................................‬‬ ‫روش ﻻﻧﻴﺰ ‪١٥٣ .........................................................................‬‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻜﻤﻞ ﻣﻬﺎر ﻏﻀﺐ ‪١٥٧ .......................................................‬‬ ‫)‪ (2‬ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﻛﻨﺘﺮل آن ‪١٦١ ............................................................‬‬ ‫دﻻﻳﻞ ﺑﺮوز و درﻣﺎن ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ‪١٦٣ ......................................................‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن ‪١٦٦ .....................................................‬‬ ‫)‪ (3‬دروغﮔﻮﻳﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن ‪١٦٩ ........................................................‬‬ ‫دﻻﻳﻞ دروغﮔﻮﻳﻲ ‪١٧٢ .................................................................‬‬ ‫راهﻫﺎي درﻣﺎن دروغ در ﺳﺎزﻣﺎن ‪١٧٤ .................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ – ﻣﺼﺎدﻳﻖ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ‪١٧٦ ........................................‬‬ ‫)‪ (1‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪١٧٨ ............................................................‬‬ ‫)‪ (2‬اﻣﺎﻧﺖداري در ﺳﺎزﻣﺎن ‪١٨١ ........................................................‬‬

‫)‪ (3‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺷﺮاﻓﺖ ﺣﺮﻓﻪاي ‪١٨٣ ..................................................‬‬ ‫)‪ (4‬ﻋﺪم ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ‪١٨٣ ..............................................‬‬ ‫)‪ (5‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ‪١٨٤ ...................................‬‬ ‫)‪ (6‬ﺻﺪاﻗﺖ و درﺳﺘﻜﺎري ‪١٨٤ .........................................................‬‬ ‫)‪ (7‬ﻋﺰتﻧﻔﺲ در ﺳﺎزﻣﺎن ‪١٨٥ .........................................................‬‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻋﺰتﻧﻔﺲ ‪١٨٦ ......................................................‬‬ ‫‪-1‬اﻣﻨﻴﺖ ‪١٨٨ ...........................................................................‬‬ ‫‪-2‬ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮي ‪١٨٩ .....................................................................‬‬ ‫‪-3‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﻮﻳﻲ ‪١٩٠ ....................................................................‬‬ ‫‪-4‬ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ‪١٩٢ .......................................................................‬‬ ‫‪-5‬ﺗﻌﻬﺪ و رﺳﺎﻟﺖ ‪١٩٤ .................................................................‬‬ ‫اﺻﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ‪١٩٦ ......................................................‬‬ ‫اﺻﻞ اول‪ -‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﺧﻮد ‪١٩٧ .........................................................‬‬ ‫اﺻﻞ دوم‪ -‬ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻ ‪١٩٨ .....................................................‬‬ ‫اﺻﻞ ﺳﻮم‪ -‬ﻣﻬﺎر ﺗﻌﺼﺐ ‪١٩٩ ..........................................................‬‬ ‫اﺻﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬درك اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪٢٠١ ......................................................‬‬ ‫اﺻﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺟﺴﻢ‪٢٠١ ......................................................‬‬ ‫اﺻﻞ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﻧﺴﻴﺎن ‪٢٠٢ ................................................................‬‬ ‫اﺻﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ -‬ﻫﻮش ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎﻻ ‪٢٠٣ ...................................................‬‬ ‫اﺻﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ -‬ﺗﺮك ﻗﻀﺎوت ﭘﻴﺸﮕﻲ ‪٢٠٤ ...............................................‬‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ‪٢٠٦ ...................................................‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﻓﺎرﺳﻲ‪٢٠٧ .......................................................................‬‬ ‫ب‪ -‬ﻻﺗﻴﻦ ‪٢٠٩ ..........................................................................‬‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬ ‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎي ﻋﻤﻠﻲ و ﻛﺎرﺑﺮدي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎ ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ از‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮدي ﺳﺎزي اﺻﻮل و ارﻛﺎن آن در ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮﺷﺘﻪﺷﺪه اﺳﺖ ﺿﻤﻨﺎً ﻣﻄﺎﻟﺐ آن ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻨﻈﻴﻢﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺮﻓﺼﻞ درس اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي از دروس داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻄﺎﺑﻖ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ادﻋﺎﺷﺪه ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻪوﻳﮋه ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪﺑﺮ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه و ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫ﺑﻪ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺣﻤﻴﺪه‪ ،‬ﺳﻮد ﺧﻮد را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺮده‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻓﺮوش و اراﺋﻪ‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬رﺿﺎﻳﺖ را در ارﺑﺎبرﺟﻮع‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮي و ﻣﺨﺎﻃﺐ و ﺗﻤﺎﻣﻲ‬ ‫ذﻳﻨﻔﻌﺎن و ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻛﺮده و ﻣﻴﻮهﻫﺎي زﻳﺒﺎ و ﻏﺮورآﻓﺮﻳﻨﻲ ﭼﻮن اﻋﺘﻤﺎد‬ ‫و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ را ﺑﭽﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲ آﻓﺖ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪوﻳﮋه ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻟﺬا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪوﻳﮋه ﻓﺼﻮل ﻛﺎرﺑﺮدي آن ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﺪﻳﺮان ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮاي رواج رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاي در ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﻤﻴﻨﺎرﻫﺎي ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺧﻮد ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻲ ﺳﺎده و ﺑﻪدوراز ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢﺷﺪه ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﻓﺼﻮل اوﻟﻴﻪ ﭼﺎرهاي ﺟﺰ ﺑﻴﺎن ﺳﺎده ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻈﺮات ﻓﻠﺴﻔﻲ‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻟﺰاﻣﺎت ورود ﺑﻪ ﺑﺤﺚ اﺻﻠﻲ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺖ اﺳﺎﺗﻴﺪ ﮔﺮاﻣﻲ‪،‬‬ ‫اﻧﺘﻘﺎدات ﻛﺘﺒﻲ و ﻧﻈﺮات اﺻﻼﺣﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪1396‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪي زاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ..........................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪9‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ دﻻﻳﻞ اﻫﻤﻴﺖ اﺧﻼق و ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ آن‬ ‫ارﺳﻄﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬ ‫اﻧﺴﺎن را ﺷﻜﻮﻓﺎ و او را ﻋﻤﻴﻘﺎً »راﺿﻲ و ﺷﺎد« ﻛﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﺧﻼق اﺳﺖ ﭼﺮاﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق ﺑﻪ ﺧﻴﺮ و‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺘﻲ ﻛﻪ در ﻛﻨﻪ آن ﻧﻬﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق‬ ‫در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﺟﺎري ﻣﻲﺷﻮد دﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ وي‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻮد ﻏﻴﺮﻣﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺴﺎن دﻧﺒﺎل‬ ‫اﺧﻼق ﺑﺮود‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ وي ﺑﺎور دارد ﺑﺮاي ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻏﺎﻳﺘﻲ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ‬ ‫ﺑﺪون رﺳﻴﺪن ﺑﻪﻏﺎﻳﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﻛﺎﻣﻞ و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻣﺜﻼً ﺷﻤﺸﻴﺮ‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪﻏﺎﻳﺖ ﺧﻮد رﺳﻴﺪه ﻛﻪ ﺗﻴﺰ و ﺑﺮﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ و اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺰ ﻏﺎﻳﺘﻲ دارد و‬ ‫آن ﻏﺎﻳﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن و ﺗﻔﻜﺮ در رﻓﺘﺎر و رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻛﻨﻔﻮﺳﻴﻮس‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ و ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺷﻬﻴﺮ ﭼﻴﻨﻲ‪ ،1‬در‬ ‫ﺧﺼﻮص دﻻﻳﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ اﺧﻼق و ﺗﻔﻜﺮ‬ ‫در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدن را ﻫﻤﻪ‬ ‫دوﺳﺖ دارﻧﺪ؛ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎدات و اﺧﻼق اﻧﺴﺎنﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻔﺎوﺗﺸﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻟﺬا ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻳﻜﻲ‬ ‫از اﺑﺰارﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدن را ﺑﻪواﺳﻄﻪ آن‬ ‫‪1‬‬

‫ﻛﻨﻔﺴﻴﻮس ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺎﻧﺪوﻧﮓ ﭼﻴﻦ )‪ 551‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺗﺎ ‪ 479‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد( اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﻢ واﻗﻌﻲ اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﭼﻴﻨﻲ‪،‬‬

‫ﻛﻮﻧﮓ ‪ -‬ﭼﻴ‪‬ﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻨﻔﻮﺳﻴﻮس اﻟﻘﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از واژه ﻛﻮﻧﮓ ﻓﻮزِ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي »اﺳﺘﺎد ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻛﻮﻧﮓ« ﻣﺎﺧﻮذ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪10‬‬

‫ارﺿﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺻﻒ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ وي ﻓﻀﻴﻠﺖ اﺧﻼﻗﻲ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﺳﭙﺮدن زﻧﺪﮔﺎﻧﻲاش ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺮد و اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﺶ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي ﻋﻘﻞ‪.‬‬ ‫***‬ ‫اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ‪ 1‬ع ﺑﻪ اﻣﺮاي ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺧﻮد ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪ :‬زوال اﺧﻼق ﻛﺎرﮔﺰاراﻧﺖ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﻇﻬﻮر اﺣﺴﺎس ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي از ﺧﻮد و اﺣﺴﺎس‬ ‫ﺑﻄﺎﻟﺖ و ﺳﺴﺘﻲ در آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻳﻦ ﺳﺴﺘﻲ‬ ‫ﻣﻨﺸﺄ ﺗﺮﺷﺮوﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮآﺷﻔﺘﮕﻲ؛ ﺑﺪرﻓﺘﺎري؛ ﺑﻲﺣﻮﺻﻠﮕﻲ‬ ‫و ﻛﺎرﮔﺮﻳﺰي اﺳﺖ و ﻣﺮدم را از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﻘﻮﻗﺸﺎن ﺑﺎزﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻟﺬا‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎرﮔﺰاران ﺑﻪ اﺧﻼق ﺣﻤﻴﺪه و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﻣﺠﻬﺰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﻜﻪ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اداري ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻫﻢ دﭼﺎر آﺳﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﺑﻲاﻧﮕﻴﺰﮔﻲ و ﻛﺎرﮔﺮﻳﺰي‬ ‫اﺳﺖ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮﺷﺮوﻳﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻣﺪﻳﺮان ﻣﻲﺷﻮد و اﻣﻴﺮ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭼﻪ ﺧﻮب اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ اﻧﮕﺎر از ﺣﺎل اﻣﺮوز ﺑﺸﺮﻳﺖ‬ ‫و ﺑﻴﻤﺎري ﮔﺮﻳﺒﺎن ﮔﻴﺮ وي ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻧﺪ و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲﻫﺎي ﻻزم را ﺑﺮاي‬ ‫رﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ آﺳﻴﺐ اﺧﻼﻗﻲ اراﺋﻪ دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﻋﻠﻲ ﭘﺴﺮ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 13‬رﺟﺐ ‪ 30‬ﻋﺎماﻟﻔﻴﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺳﺎل ‪ 23‬ﻗﺒﻞ از ﻫﺠﺮت ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ص از ﻣﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﺸﺎن در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 21‬رﻣﻀﺎن ‪ 1340‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ع‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﻛﻠﻴﻪ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ و ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭼﻬﺎرم از ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﻳﻦ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﭘﺴﺮﻋﻤﻮ و داﻣﺎد ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ص‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺬﻫﺒﻲ در ﺗﺎرﻳﺦﻧﮕﺎري ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ع ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ‬ ‫ﻋﻤﻴﻘﺎً ﻣﺬﻫﺒﻲ و اﺳﺘﻮار و ﺷﺠﺎع ﺑﻮد و ﺣﻜﻮﻣﺖ وي‪ ،‬ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎده‬ ‫زﻳﺴﺘﻲ اﻳﺸﺎن و ﻋﺪاﻟﺖ و ﺷﺠﺎﻋﺘﺸﺎن را ﻫﻤﮕﺎن ﻣﺜﺎل زدﻧﻲ و ﺑﺎور ﻧﻜﺮدﻧﻲ ذﻛﺮ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪11‬‬

‫ﺑﺎروخ اﺳﭙﻴﻨﻮزا‪ ،1‬ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﻣﺘﻔﻜﺮ ﻣﻌﺮوف ﻗﺮن‬ ‫ﻫﻔﺪﻫﻢ ﻣﻴﻼدي‪ ،‬اﻫﻞ ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺑﺪي و ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﻓﺘﺎر و اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺒﺤﺜﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺧﻼق ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ اﺧﻼق‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮز ﺑﻴﻦ ﺑﺪي و ﺧﻮﺑﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫اﺷﻜﺎل ﻛﺎر در ﺑﻴﺎﻧﺎت اﺳﭙﻴﻨﻮزا‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ ﺑﻪﺗﻤﺎﻣﻲ اﻣﻮر اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫اﺳﺖ درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ اﺧﻼق در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺪﻫﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻓﺎزي دارد و‬ ‫ﺧﺎرج از ﺣﻮزه ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ و ﺳﻴﺎهوﺳﻔﻴﺪاﺳﺖ‪ ،‬اﺳﭙﻴﻨﻮزا در ﻗﻀﻴﻪ ‪ 34‬از‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم اﺧﻼق ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﺗﺼﻮري در ﻣﺎ ﻛﻪ ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺎم و‬ ‫ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻮاب و درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وي‪،‬‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺧﻼق ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫آن را ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎ از اﻣﺮي‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ واﺿﺢ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ و ﺑﺪﻳﻬﻲ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺳﺖ و ﺣﺎﻛﻲ از ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ و ﻧﺎدرﺳﺘﻲ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺼﻮرات ﻧﺎﺗﻤﺎم‪ ،‬ﻧﺎﻗﺺ و ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺎﻗﺺ ﺳﺒﺐ دوري‬ ‫از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫اﺳﭙﻴﻨﻮزا )‪ (1632-1677‬ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻋﻘﻞ ﮔﺮاي ﻫﻠﻨﺪي ﭘﻴﺮو دﻛﺎرت اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺘﺠﺪد ﺑﻮده ﻟﻜﻦ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬

‫ﻫﺎي ﻗﺮون وﺳﻄﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﻮﻫﺮ واﺣﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در ﻧﻈﺮ وي ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮدات واﺑﺴﺘﻪ و ﻧﺸﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺟﻮﻫﺮ واﺣﺪ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد اﺳﭙﻴﻨﻮزا‪ ،‬ﻋﻘﻞ از ﻣﻴﺎن ﺻﻔﺎت ﺑﻲ ﺷﻤﺎر ﺟﻮﻫﺮ واﺣﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﻓﻜﺮ و ﺑﻌﺪ را ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬راﺳﻞ در ﺗﺎرﻳﺦ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ اش او را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮده‪» :‬اﺳﭙﻴﻨﻮزا ﺷﺮﻳﻒ ﺗﺮﻳﻦ و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻼﺳﻔﻪ ي ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬از ﻟﺤﺎظ‬ ‫ﻗﺪرت ﻓﻜﺮي ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ از او ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﻲ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﭘﺎي او ﻧﻤﻲ رﺳﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ي ﻃﺒﻴﻌﻲ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬او را در ﻣﺪت ﻋﻤﺮش و ﺗﺎ ﻳﻚ ﻗﺮن ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن آﻳﺖ ﺧﺒﺚ و ﺷﺮارت ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﭙﻴﻨﻮزا ﻳﻬﻮدي ﺑﻪ دﻧﻴﺎ آﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن او را ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه از او ﻧﻔﺮت داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ آن ﻛﻪ‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ اش را اﻧﺪﻳﺸﻪ ي ﺧﺪا ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ ﻗﺸﺮي او را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺎﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺘﻬﻢ ﻛﺮدﻧﺪ‪«.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪12‬‬

‫دﻛﺘﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻓﻴﺎض‪ 1‬ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي و ﺗﻜﻮﻳﻦ‬ ‫رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺧﻼق ﻣﻲداﻧﺪ و‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻧﻴﻚروزي و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﻳﺎ ﺷﻜﺴﺖ و‬ ‫اﺿﻤﺤﻼل ﺟﻮاﻣﻊ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻧﺎﺷﻲ از رﻓﺘﺎر و رﻓﺘﺎر‬ ‫ﻫﻢ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﺖ ﻟﺬا ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف اﺳﺖ و درﺻﺪد اﻓﺰاﻳﺶ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﺑﻬﺮهوري‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺎرهاي ﺟﺰ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ اﺧﻼق و آﻣﻮزش اﺧﻼق ﺣﻤﻴﺪه ﻧﺪارد و‬ ‫ﺑﺮاي اﺻﻼح و ﺗﻌﺎﻟﻲ رﻓﺘﺎر ﺑﺎﻳﺪ روي اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﮕﻞ‪ 2‬ﻓﻴﻠﺴﻮف اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﺖ آﻟﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺪرن آﻧﭽﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺧﻼق ﻧﻴﻚ و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮاﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺧﻼق اﺳﺖ و در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺴﻴﺎري‬ ‫از ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺎدهﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦﺷﺪهاﻧﺪ و داﻳﺮهﻫﺎي‬ ‫اﺧﻼق و ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 1‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻓﻴﺎض ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺳﺎل ‪ 1342‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﻲ در ﻛﺎزرون اﻳﺮان اﺳﺖ وي اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﺣﻮزه‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ و اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ و اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺒﺪع اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪي در ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و اﺧﻼق اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ 2‬ﮔﺌﻮرگ وﻳﻠﻬﻠﻢ ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ ﻫﮕﻞ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1770‬ﻣﻴﻼدي در اﺷﺘﻮﺗﮕﺎرت در ﺟﻨﻮب آﻟﻤﺎن در ﻗﻠﺐ اروﭘﺎﺳﺖ وي در ﺳﺎل‬ ‫‪ 1831‬ﺑﻌﻠﺖ ﺑﻴﻤﺎري وﺑﺎ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻫﮕﻞ ﻣﺪرك دﻛﺘﺮاي ﺧﻮد را در رﺷﺘﻪ ﻧﺠﻮم درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻈﺮات‬ ‫ارزﺷﻤﻨﺪي اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ وي ﺳﻨﮓ ﺑﻨﺎي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻗﺎرهاي ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ او از ﻣﻨﺘﻘﺪان ﻗﻮي‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪13‬‬

‫اﻓﻼﻃﻮن‪ 1‬از ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﺑﺰرگ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎورش ﺑﺮ اﻳﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪي و ﭘﺴﺘﻲ داﻣﻦ اﻧﺴﺎن را ﺑﮕﻴﺮد‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮﺑﻲﻫﺎ ﺑﻪ وي آﻣﻮزش داده ﺷﻮد ﻟﺬا اﺧﻼق‬ ‫ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ آﻣﻮزش داده ﺷﻮد ﺳﭙﺲ اﻧﺘﻈﺎر‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ آن ﺑﺮود‪ .‬ﭼﺮاﻛﻪ ﻻزﻣﻪ اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﻴﻚ؛‬ ‫آﻣﻮزش درﺑﺎره آن ﻧﻴﻜﻲ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي ﺷﺎد زﻳﺴﺘﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ دل ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻧﻤﻲﭘﺎﻳﺪ ﺑﺒﻨﺪد و ﺗﺎ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻧﻴﺎﻣﻮزد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ آن ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﺮاط‪ ،2‬ﺣﻜﻴﻢ و ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺸﺮ در‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ را در ﻣﺴﻴﺮي رو ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﺗﺼﻮر‬ ‫ﻣﻲﻛﺮد و ﻏﺎﻳﺖ ﻣﺴﻴﺮ ﺣﻴﺎت را ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪي و ﻧﻴﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻴﻜﺒﺨﺘﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ وي در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﻋﻠﻤﻲ ﺧﻮد‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ دﻧﺒﺎل اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن‬ ‫ﺑﻪﻏﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﻛﻪ ﺳﻌﺎدت اﺳﺖ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﺗﺌﻮري را‬ ‫اراﺋﻪ داد‪ :‬ﺳﻌﺎدت اﻓﺮاد در اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ اﺧﻼﻗﻲ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان‬ ‫‪1‬‬

‫آرﻳﺴﺘﻮﻛﻠﺲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﻓﻼﻃﻮن ﻳﺎ ﭘﻼﺗﻮن‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻓﺒﻠﺴﻮف از ﺳﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﺰرگ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ آﺛﺎر ﻣﻜﺘﻮب‬

‫از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و ﺗﻔﻜﺮاﺗﺶ ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﻌﺮوف و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬار در روﻧﺪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﺸﺮي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ﺳﻘﺮاط‪ ،‬ارﺳﻄﻮ و اﻓﻼﻃﻮن‪.‬‬ ‫‪ 2‬ﺳﻘﺮاط اﻫﻞ آﺗﻦ ﺑﻮد و از ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻏﺮب ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود وي در ﺳﺎل ‪ 470‬ﻗﺒﺎ از ﻣﻴﻼد ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ و اوﻟﻴﻦ‬ ‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﺪاي از ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از وي‪ ،‬ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻓﻼﺳﻔﻪ روي ﻫﺴﺘﻲ و ﺟﻬﺎن و‬ ‫ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي آن ﺑﻮد ﻟﻜﻦ ﺳﻘﺮاط ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﻧﻘﻼﺑﻲ در ﺗﻔﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﻘﻼب‬ ‫ﺳﻘﺮاط‪ ،‬وارد ﻛﺮدن اﺧﻼق در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ او اﺧﻼق را در ﻛﺎﻧﻮن ﺗﻮﺟﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺳﻘﺮاط ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺗﻠﻮﻳﺤﺎ ذﻛﺮ‬ ‫ﮔﺮدﻳﺪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف دروﻧﮕﺮا در ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻮد و ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع و ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺑﻪ اﻋﺪام ﺑﻮاﺳﻄﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﻴﺪن ﺟﺎم زﻫﺮ ﻣﺤﻜﻮم ﺷﻮد اﻋﺪاﻣﻲ ﻛﻪ اﻓﻼﻃﻮن ﺷﺎﻫﺪ آن ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪14‬‬

‫اﺳﺖ و ﺑﺪﻳﻦﺳﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺸﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﻬﺎﻳﻲ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ‬ ‫دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ و دﻧﻴﺎﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﺎن وي ﮔﺸﻮده ﺷﻮد اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬ ‫دﻟﻴﻞ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺸﺮ روي اﺧﻼق اﺳﺖ ﭼﺮاﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎي زﻧﺪﮔﻲ وي را در ﻧﻈﺎم‬ ‫ﻫﺴﺘﻲ ﻣﺘﺤﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫و اﻣﺮوزه ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﺣﻮزه اﺧﻼق و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ رﻋﺎﻳﺖ‬ ‫اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺳﺒﺐ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻫﺮ ﻛﺎري و‬ ‫ﻫﺮ ﻧﻮع ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻮد و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺧﻼق ﺑﺎﻋﺚ اﺿﻤﺤﻼل و ﻧﺎﺑﻮدي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺑﺎاﺧﻼق ﻣﺜﻞ ﭼﺮخدﻧﺪهﻫﺎي روان ﻛﻪ در‬ ‫ﺟﺎي ﺧﻮد ﻫﻢ ﻳﺎور و ﻛﻤﻚﺣﺎل دﻳﮕﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻢ وﻇﻴﻔﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺤﻮي روان و آرام و ﺑﻲوﻗﻔﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺒﺐ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن در ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪﺳﻮي اﻫﺪاف ﻋﺎﻟﻴﻪ از ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦﺷﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ در ﺷﺮاﻳﻂ وﻗﻮع ﺣﻮادث و‬ ‫ﺳﻮاﻧﺢ رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق ﭘﺎﻳﻪايﺗﺮﻳﻦ ﻛﻠﻴﺪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺴﺎن داراي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬رﻓﺘﺎر و ﻛﻨﺶﻫﺎي ﭘﺎﻳﺪار و‬ ‫ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﻨﻄﻘﻲ دارد و از ﻫﺮ ﻧﻈﺮ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞﻫﺎي وي – ﺣﺘﻲ در‬ ‫ﺑﺤﺮاﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻻت‪ -‬ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪15‬‬

‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﻮد و ﺑﺮﺗﺮيﺟﻮﻳﻲ در ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻨﻮﻋﺎن ﻻﺟﺮم‬ ‫دﻧﺒﺎل اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ -2‬رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻮازﻳﻦ اﺧﻼﻗﻲ اﻣﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻔﺎوت اﻧﺴﺎن ﺑﺎ دﻳﮕﺮ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻻزﻣﻪ داﺷﺘﻦ اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه و ﺣﻤﻴﺪه‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ و آﻣﻮزش اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪-4‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ ﺳﻮد ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺷﻮروﻧﺸﺎط ﻛﺎري در ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳﺴﺘﻲ و ﺗﻨﺒﻠﻲ و ﻛﺎرﮔﺮﻳﺰي‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺟﻮ ﺻﻤﻴﻤﻲ و ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﻲ‪،‬‬ ‫رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و ارﺑﺎبرﺟﻮع و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ارﺗﻘﺎي ﺗﻌﻬﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ دﻧﺒﺎل آﻣﻮزش اﺧﻼﻗﻴﺎت و‬ ‫ﺳﭙﺲ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻮازﻳﻦ اﺧﻼﻗﻲ )ﻓﺮدي و ﺣﺮﻓﻪاي( در ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺧﻮد و‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻴﺶ از آن در ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -5‬اﻣﺎﻧﺖداري‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ‪ ،‬ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﻲ‪ ،‬آراﺳﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺧﻮشﺧﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫ﺑﺎﺣﻮﺻﻠﻪ‪ ،‬ادب و اﺣﺘﺮام و رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺰاﻛﺖ در ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي دوﻃﺮﻓﻪ و‬ ‫اﻣﺜﺎل آن ﺟﺰو اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻓﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺧﻼق ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻧﻤﻮد‬ ‫ﭘﻴﺪاﻛﺮده و ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود اﻣﺎ اﺧﻼق ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻋﻼوه ﺑﺮ آنﻫﺎ‬ ‫ﻣﻮاردي ﭼﻮن رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‬ ‫در ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ زﻣﺎن و ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ‪ ....‬را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪16‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول – ﻣﻜﺜﻲ ﺑﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﻣﻔﻬﻮم اﺧﻼق‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪17‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬ ‫ﻣﻜﺜﻲ ﺑﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﻣﻔﻬﻮم اﺧﻼق‬ ‫»اﻫﺪاف رﻓﺘﺎري«‬ ‫اﻧﺘﻈﺎرات ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬ ‫‪ -1‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ رﻳﺸﻪ واژه اﺧﻼق و ﻣﻌﻨﻲ ﻟﻐﻮي آن‬ ‫‪ -2‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺧﻼق از دﻳﺪﮔﺎه اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫‪-3‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪيﻫﺎي اﺧﻼق‬ ‫‪ -4‬ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺻﻮل اﺧﻼق‬ ‫‪ -5‬ﺗﻌﻤﻖ در ﻓﻮاﻳﺪ اﺧﻼق‬ ‫‪ -6‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ اﺧﻼق ﺑﺎ آزادي‪ ،‬دﻳﻦ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎن و ﻋﻠﻢ‬ ‫‪ -7‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﻔﺎوت و ﺗﺸﺎﺑﻪ اﺧﻼق ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫‪-8‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﻔﺎوت ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺣﻜﺎم و اﺧﻼق‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪18‬‬

‫ﻣﻜﺜﻲ ﺑﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﻣﻔﻬﻮم اﺧﻼق‬

‫اﺧﻼق ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده‪ ،‬اﺧﻼق ﻳﻌﻨﻲ داﺷﺘﻦ ﺻﻔﺎت ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه دروﻧﻲ و ﺑﻴﺮوﻧﻲ‪،‬‬ ‫رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﻣﻨﺶ‪ ،‬ﺗﻔﻜﺮ و ﻧﻴﺖ‬ ‫ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ و ﺣﻤﻴﺪه؛ اﻣﺎ اﺧﻼق ازﻧﻈﺮ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم رﻋﺎﻳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﻣﺴﺘﺪام و ﭘﺎﻳﺪار‬ ‫‪ -2‬ارادي و اﺧﺘﻴﺎري‬ ‫ﺣﻘﻮق و اﻧﺘﻈﺎرات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر و زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ؛ »ﻣﺴﺘﺪام و اﺧﺘﻴﺎري« ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﺻﻔﺖ و ﻳﺎ آن ﻛﺎر‪ ،‬در زﻣﺮه‬ ‫ﺻﻔﺖ و ﻛﺎر اﺧﻼﻗﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺜﺒﺖ آن ﻓﺮد‪ ،‬ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‬ ‫ﭼﺮاﻛﻪ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ و ﺑﺎ رﻓﻊ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺮد ﻋﻜﺲ آن را ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﻠْﻖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻠُﻖ و ُ‬ ‫ازﻧﻈﺮ واژهﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻛﻠﻤﻪ اﺧﻼق‪ ،‬ﺟﻤﻊ دو واژه ُ‬ ‫ﺧﻠُﻖ‪ :‬ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ و ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺳﺮدﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫
ُ‬ ‫ﺧﻠْﻖ‪ :‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺎﻃﻨﻲ‪ ،‬ﺻﻔﺎت و ﺳﺮﺷﺖ دروﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ دل‬ ‫
ُ‬ ‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪19‬‬

‫ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻣﻄﻬﺮي‪ 1‬اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬آﻣﻮزهﻫﺎي‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ را ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻴﺎﻧﺎﺗﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه و‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﻚ وﻳﮋه ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت‬ ‫آﺳﺎن و ﺑﺎ زﺑﺎن روز در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان‬ ‫ﻗﺮار ﻣﻲداد ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس‪ ،‬وي در ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺧﻼق‬ ‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫اﺧﻼق ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺤﻮه زﻧﺪﮔﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ زﻳﺴﺘﻦ؛‬

‫اﻣﺎ وي ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺳﺆال ﺑﻪﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎده اﺳﺖ ﻟﻜﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ آن دﺷﻮار‬ ‫و ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﻪﺳﺎدﮔﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻓﻌﻞ‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ و راز اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻮدن ﺑﺸﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ از ﻣﺸﻜﻞﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻜﺮي و از ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ راﺣﺘﻲ‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ ﻗﻄﻌﻲ داد‪.‬‬ ‫ژﻛﺲ‪ 2‬اﺳﺘﺎد ﺑﻨﺎم اﺧﻼق‪ ،‬اﺧﻼق ﺑﺸﺮ را ﻣﻌﺎدل رﻓﺘﺎر وي داﻧﺴﺘﻪ و آن را‬ ‫در ﻳﻚ ﻣﺤﻮر ﺗﺠﺴﻢ و ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﺤﻮري ﻛﻪ ﻳﻚﻃﺮف آن ﺧﻮب و‬ ‫ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺑﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻏﺮﺑﻲ ﻛﺘﺎب ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‬ ‫ﻋﻠﻢ اﺧﻼق ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬ ‫»ﺗﺤﻘﻴﻖ در رﻓﺘﺎر آدﻣﻲ ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻣﻄﻬﺮي در ‪ 13‬ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ‪ 1298‬در ﻓﺮﻳﻤﺎن‪ 75 ،‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1358‬در ﺗﻬﺮان ﺗﺮور ﺷﺪ‪.‬‬

‫وي اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان در رﺷﺘﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻛﻼم اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ 2‬ژﻛﺲ )‪ .(1357‬ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق‪) ،‬ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ(‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﻮرﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﻛﺘﺎب ﻫﺎي‬ ‫ﺟﻴﺒﻲ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.9‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪20‬‬

‫ﻣﻼﺻﺪرا‪ 1‬ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ﻣﻴﻼدي و ﻗﺮن‬ ‫ﻳﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮي‪ ،‬ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﺮ اﻋﺘﺒﺎري ﺑﻮدن ﻣﺎﻫﻴﺖ‬ ‫ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻧﻜﺘﻪ اﻧﺘﺨﺎب آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺧﻮي و‬ ‫ﺧﺼﻠﺖ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ و ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫آن اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد درواﻗﻊ وي ﺑﻪﻧﻮﻋﻲ ﺑﻪ ارادي و‬ ‫اﺧﺘﻴﺎري ﺑﻮدن ﻫﻤﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ اﻧﺴﺎن ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺧﺎص و وﻳﮋهاي ﻧﻤﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﺧﻼق آﻧﺘﻮﻟﻮژﻳﻚ از اﺑﺘﻜﺎرات ﺻﺪراﻟﻤﺘﺎﻟّﻬﻴﻦ در ﺣﻮزه اﺧﻼق‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻈﺮ ﺻﺪراﻟﻤﺘﺎﻟّﻬﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﻌﺎدت اﺧﻼﻗﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﻛﺖ ﺟﻮﻫﺮي و ﺗﺸﻜﻴﻚ وﺟﻮد‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وي‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪي را ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﻃﺮّاﺣﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ اﺧﻼﻗﻲ اﻧﺴﺎن در آن‬ ‫در ﻳﻚ ﺳﻴﺮ ﺻﻌﻮدي ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮاﻧﺪازه ﺳﻌﻪ‬ ‫وﺟﻮدي اﻧﺴﺎن ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻬﻮت‪ ،‬ﻏﻀﺐ و دﻳﮕﺮ ﻗﻮاي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮ‬ ‫‪1‬‬

‫ﺻﺪراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻗﻮام ﺷﻴﺮازي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣ‪‬ﻼﺻ‪‬ﺪرا و ﺻﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻴﻦ از ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺑﻨﺎم ﻗﺮن ﻳﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮي ﺑﻪ‬

‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺗﻜﺎن دﻫﻨﺪه و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬاري اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬وي ﻣﻮﺳﺲ ﺣﻜﻤﺖ ﻣﺘﻌﺎﻟﻴﻪ ﺑﻮده و در ﺳﺎل‬ ‫‪ 1050‬ﻗﻤﺮي )‪ 1640‬ﻣﻴﻼدي( درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻼﺻﺪرا ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻤﺖ ﻣﺘﻌﺎﻟﻴﻪ ﻧﺎم دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻜﻤﺖ‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮات ﺻﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺮ اﺻﻞ »وﺟﻮد« اﺳﺘﻮار اﺳﺖ وي ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ »وﺟﻮد« از »ﻣﺎﻫﻴﺖ« ﻣﺠﺰا و ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد دارد و ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﻨﻴﺎن ﺣﻜﻤﺖ ﻣﺘﻌﺎﻟﻴﻪ را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﻋﺘﻘﺎد وي‪ ،‬ﺑﺪﻳﻬﻲﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ »وﺟﻮد« اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺣﻀﻮري‪ ،‬آﻧﺮا درك ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻟﺬا ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺛﺒﺎت »وﺟﻮد«‬ ‫اﺣﺴﺎس ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺛﺒﺎت ﺷﻮد »ﻣﺎﻫﻴﺖ« اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺑﺎ وﺟﻮد اﺳﺖ‪» .‬ﻣﺎﻫﻴﺖ« ﺑﻪ ﻫﺮ وﺟﻮد ﻗﺎﻟﺒﻲ ﺟﺪا‬ ‫و ﻣﻨﻔﻚ از ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬در واﻗﻊ وي ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎﻳﺶ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻲ‬ ‫اﻧﮕﺎرد »وﺟﻮد« اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻫﻤﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﺟﻬﺎن »وﺟﻮد« دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺛﺒﺎت آن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫»وﺟﻮد« ﻳﻜﺘﺎ و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻔﺮد اﺳﺖ؛ زﻳﺮا از ﻫﺴﺘﻲﺑﺨﺶ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ ﻧﺸﺎن از‬ ‫ﻓﺮق ﺑﻴﻦ ذات و ﻣﺎﻫﻴﺖ دارد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮ ﻣﻼﺻﺪرا‪ ،‬اﺻﻞ ﺑﺮ »وﺟﻮد« اﺷﻴﺎء اﺳﺖ و »ﻣﺎﻫﻴﺖ«‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮل »وﺟﻮد« ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬ ‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻣﻼﺻﺪرا در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﺎدش ﻣﻴﺮداﻣﺎد ﻛﻪ ﺧﻮد ﭘﻴﺮو ﺳﻬﺮوردي ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ »وﺟﻮد« ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻋﺘﺒﺎري اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪21‬‬

‫ﻋﻘﻞ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ‬ ‫و ﻫﺮﭼﻪ ﺳﻌﻪ وﺟﻮدي اﻧﺴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺴﻠّﻂ ﻋﻘﻞ ﺑﺮ دﻳﮕﺮ ﻗﻮا ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﺮد از ﺷﺄﻧﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ را ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ اﺧﻼﻗﻲ اﻧﺴﺎن در آن ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫»اﺧﻼق آﻧﺘﻮﻟﻮژﻳﻚ« ﻧﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫اﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎري از اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺣﻮزه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ازﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮدرﻳﻚ‬ ‫ﻫﺮزﺑﺮگ‪ 2‬رواﻧﺸﻨﺎس ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫اﺑﺰار ﺧﻮدﻛﻨﺘﺮل در ﺣﻮزه اﺧﻼق اﺷﺎره ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪي دوﻋﺎﻣﻠﻲ »اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ ـ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ« ﻫﺮزﺑﺮگ‬

‫‪3‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ و ﻋﺠﻴﺐﺗﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫اﻧﮕﻴﺰش ﺑﻪ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻮد‬ ‫ﻫﺮزﺑﺮگ اﺳﻤﻲ از اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﺒﺮده اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪﺗﻤﺎﻣﻲ‬ ‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي آن اﺷﺎرهﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮزﺑﺮگ در اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ‬ ‫اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه را ﺑﻪ دودﺳﺘﻪي اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وي‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد رﺿﺎﻳﺖ در ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎً آنﻫﺎ را ﻣﻘﻴﺪ ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬

‫ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮕﺎه ﺣﻮزه‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻮم ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ ،1390‬ﺷﻤﺎره ‪ ،312‬ﺷﺮﺣﻲ ﺑﺮ ﻧﻈﺎم اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻼﺻﺪرا‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ﻓﺮدرﻳﻚ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﺎﺳﺎﭼﻮﺳﺖ ﺑﻮد و ﻳﻜﻲ از ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻬﺮت و‬ ‫ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ وي ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻏﻨﻲ ﺳﺎزي ﺷﻐﻞ )‪ (Job Enrichment‬و ﻧﻈﺮﻳﻪ ٔ◌ ﺑﻬﺪاﺷﺖ اﻧﮕﻴﺰش اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎب ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰاﻧﻴﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮزﺑﺮگ در ﺳﺎل ‪ 1967‬در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺘﺎب ﭘﺮﻓﺮوش و‬ ‫ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬاري در ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪HERZBERG THEORY‬‬

‫‪٣‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪22‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮده و‬ ‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺑﻮد و ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﮕﻴﺰه در ﻛﺎر ﻛﻪ ﺑﺎزوي اﻧﺠﺎم اﺳﺘﺎﻧﺪارد و‬ ‫ﺳﺮﻳﻊ و ﻛﻢﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺎر در ﺑﺤﺚ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﺧﻮاﻫﺪ آورد‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ روي ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ‪:‬‬ ‫اﺧﻼق ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬ ‫رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺿﻤﻨﺎً ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد ﻛﻪ اﺧﻼق ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﻚ و ﺑﺪ دارد‪،‬‬ ‫ﺻﻔﺎت ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه دارد و ﻧﻴﻚ و ﺑﺪ آن را ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎدات‪،‬‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎ‪ ،‬ارزشﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺟﻮاﻣﻊ و ﺗﻔﻜﺮات و ﻧﻈﺎم ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ اﺷﺨﺎص در‬ ‫ﺣﻮزه ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻟﺒﺘﻪ ﻛﺎر روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ و ﻗﺎﺑﻞﺗﺄﻣﻞ‬ ‫دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺧﻼﻗﻲ و اﺧﻼق ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺎم‪ ،‬اﻟﻤﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ‪،‬‬ ‫ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻌﺪد و ﮔﺎه ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎﻫﻢ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮﺧﻲ از‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و اﻟﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺧﻼق‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﺑﺮﺧﻲ ﻻﻳﺘﻐﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ‬ ‫از ﺑﺨﺶﻫﺎي آن ﻧﺴﺒﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺻﻔﺎت ﻳﻜﺴﺎن و‬ ‫واﺣﺪي ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي آن ﻧﺴﺒﺖ داد‪ .‬ﮔﺮوﻫﻲ از اﻟﻤﺎنﻫﺎ و ﻋﻨﺎﺻﺮ‬ ‫اﺧﻼق در ﻗﺎﻟﺐ ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ و ﺳﻴﺎه و ﺳﭙﻴﺪ ﻣﻲﮔﻨﺠﻨﺪ ﻟﻜﻦ ﮔﺮوﻫﻲ ﻓﺎزي‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪23‬‬

‫و ﻃﻴﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﺣﺪودوﺛﻐﻮر ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫در ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻮارد ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم و ﻣﺒﻬﻢ و ﺣﺘﻲ ﻣﻐﺸﻮش ﺑﻮده و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ و اﺷﺨﺎص ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻠﺬا ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻧﺴﺨﻪ واﺣﺪ و ﺗﻌﺮﻳﻒ واﺣﺪي‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎ و اﻟﻤﺎنﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺮﺷﻤﺮد‪.‬‬ ‫در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ اراﺋﻪﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺘﻔﻜﺮان ﺳﺮﺷﻨﺎس‬ ‫اﺷﺎرهاي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻫﺮﻛﺪام ﻧﻘﺼﻲ دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺎت‬ ‫آﺗﻲ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺎﻣﻊ ارﺳﻄﻮ‬ ‫ارﺳﻄﻮ ﺑﻪﺟﺰ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب اﺧﻼق ﻧﻴﻜﻮﻣﺎﺧﻮس‬ ‫اراﺋﻪ داده در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻘﺎﻻت و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺎﻣﻊ دﻳﮕﺮي از‬ ‫اﺧﻼق اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬وي در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻘﺎﻻت و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد اﺧﻼق را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻗﻮاي ﺷﻬﻮت و ﻏﻀﺐ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ آن ﺑﺎﻋﻘﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﻧﻤﻮده و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﻨﻈﻮر وي اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻛﻨﺘﺮل و ﻣﻬﺎر ﻋﻘﻼﻧﻲ‬ ‫دوﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮك ﺷﻬﻮت و ﻏﻀﺐ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻣﻨﺰل ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪24‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻻروس‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻻروس‪ (2017) 1‬ذﻳﻞ ﻛﻠﻤﻪ اﺧﻼق ﻧﻮﺷﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﺧﻼق ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺮدار‪ ،‬رﻓﺘﺎر و‬ ‫ارزشﻫﺎﻳﻲ اﻃﻼق ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺟﺰو‬ ‫ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻋﺪم‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل و اﺑﻌﺎد آن و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در آن ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﻧﻮﻋﻲ ﻫﻨﺠﺎرﺷﻜﻨﻲ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع را ﺑﻪ آﺷﻮب و آﺷﻔﺘﮕﻲ ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬ ‫ﺑﻪ اﺧﻼق و رﻋﺎﻳﺖ ارﻛﺎن و اﺻﻮل آن ﺑﻪﻋﻨﻮان آرامﻛﻨﻨﺪه رواﻧﻲ و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ارزش دادهﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﺮﻫﻨﮓ روﺑﺮت‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺮاﻧﺴﻮي روﺑﺮت‪ ،(2017) 2‬اﺧﻼق‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎﻧﻲ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮﺷﺘﻪﺷﺪه ﻫﺪف از‬ ‫اﺧﻼق و ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺸﺘﺮك و‬ ‫ﻋﺎﻟﻲ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪواﺳﻄﻪ آن ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ ﻣﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪le Petit Larousse‬‬ ‫‪Le Petit Robert‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪25‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ارﺳﻄﻮ در ﻧﻴﻜﻮﻣﺎﺧﻮس‬ ‫اﺧﻼق ﻧﻴﻜﻮﻣﺎﺧﻮس‪ 1‬ﻧﺎم ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮرد اﺧﻼق و ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﻲ ﻋﻠﻢ اﺧﻼق‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را‬ ‫ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن‪ ،‬ارﺳﻄﻮ‪ ،‬ﺳﺎلﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ارﺳﻄﻮ در ﻛﺘﺎب اﺧﻼق ﻧﻴﻜﻮﻣﺎﺧﻮس ﺿﻤﻦ ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻧﻈﺮات اﺧﻼﻗﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﺧﻼق را ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬ ‫ﻣﻤﺎﻟﻚ و دوﻟﺖﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ داده اﺳﺖ و ﻃﻲ آن‬ ‫اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪ ﻛﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻋﻠﻢ ﺣﻘﻮق و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻛﺸﻮرداري اﺳﺖ‪ .‬ارﺳﻄﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮده‬ ‫ﻣﻠﺘﻲ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت را ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ‬ ‫اﺧﻼق ﺣﻤﻴﺪه ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ اﻫﻤﻴﺖ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺷﺮط ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪي و ﻧﻴﻜﺒﺨﺘﻲ ﻧﻮع ﺑﺸﺮ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ‬ ‫ارﺳﻄﻮ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮط ﻛﺸﻮرداري ﻣﻮﻓﻖ و ﺣﻜﻮﻣﺖ‬ ‫ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻴﺰ رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق ﻣﻌﺮﻓﻲﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن در زﻣﺎن ارﺳﻄﻮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪه‬ ‫ﻧﺒﻮده و ﺗﻌﺮﻳﻒﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﺷﺎرهاي ﺑﻪ آن ﻧﺸﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ از اﻳﻦ دو ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ازﻧﻈﺮ ارﺳﻄﻮ ﻧﺴﺨﻪاي از اﻋﺘﻘﺎدات وي‬ ‫ﭘﻴﭽﻴﺪ‪.‬‬

‫‪Nicomachean Ethics‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪26‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻔﺮدات‬ ‫ﺧ ْﻠﻖْ« اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ »راﻏﺐ« در ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺧ ُﻠﻖْ« و » ُ‬ ‫»اﺧﻼق« ﺟﻤﻊ » ُ‬ ‫»ﻣﻔﺮدات« ذﻛﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ دو واژه ﻳﻚ‬ ‫ﺧ ُﻠﻖْ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﻜﻞ و ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫رﻳﺸﻪدارﻧﺪ‪ُ ،‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺣﻮاس ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬آن را ﺣﺲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪوﻳﮋه‬ ‫ﻇﻮاﻫﺮ آن را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و ﺑﺎ ﮔﻮش‪ ،‬ﻛﻠﻤﺎت و‬ ‫ﺧ ْﻠﻖْ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي‬ ‫ﻟﺤﻦ آن را ﻣﻲﺷﻨﻮد و ُ‬ ‫روﺣﻲ‪ ،‬ﺳﺠﺎﻳﺎ و ﺳﺮﺷﺖ و ﺻﻔﺎت دروﻧﻲ و ﺑﺎﻃﻨﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺣﺴﺎس ﺑﺎ ﻫﻴﭻﻳﻚ از ﺣﻮاس ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ را ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧ ْﻠﻖْ ﺷﻜﻞ دروﻧﻲ و‬ ‫ﺧ ُﻠﻖْ‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﺑﻴﺮوﻧﻲ و ﻇﺎﻫﺮي اﻧﺴﺎن و ُ‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ُ‬ ‫ﺑﺎﻃﻨﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺧﻠﻘﻴﺎت ﺟﻤﻊ واژهﻫﺎﺳﺖ و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺮدارﻫﺎ‬ ‫و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﻠﻘﻴﺎت‪ ،‬اﺧﻼق اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺑﻦ ﻣﺴﻜﻮﻳﻪ‬ ‫اﺑﻦ ﻣﺴﻜﻮﻳﻪ‪ 2‬در ﻛﺘﺎب »ﺗﻬﺬﻳﺐ اﻻﺧﻼق و ﺗﻄﻬﻴﺮ اﻻﻋﺮاق«‪ ،‬در ﻣﻮرد‬ ‫ﺧ ْﻠﻖْ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ُ‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺪون ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻔﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را‬ ‫وادار ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺧﻲ اﻣﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫اﺧﻼق ﺻﻔﺎﺗﻲ و اﺧﻼق رﻓﺘﺎري‬

‫‪2‬‬

‫اﺑﻦ ﻣﺴﻜﻮﻳﻪ در ﺣﺪود ‪ 320‬ﻫﺠﺮي در ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺸﻜﻮﻳﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎرش ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي »اﻟﻔﻮز اﻻﻛﺒﺮ«‪» ،‬ﺗﺠﺎرب‬

‫اﻻﻣﻢ«‪» ،‬اﻧﺲ اﻟﻔﺮﻳﺪ«‪» ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻟﺴﻌﺎدات«‪» ،‬ﺟﺎودان ﺧﺮد« و »اﻟﺠﺎﻣﻊ« را ﺑﻪ او ﻧﺴﺒﺖ دادهاﻧﺪ‪ .‬وي ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻃﺐ و‬ ‫ﻛﻴﻤﻴﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﻋﺮي ﻧﻴﺰ ﮔﺮاﻳﺶ داﺷﺖ ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي از ﺷﻌﺮﻫﺎيِ وي را ﺛﻌﺎﻟﺒﻲ ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪27‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ‬ ‫ﭘﺎﻳﮕﺎه‪ 1‬اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ‪ 2‬در ﺧﺼﻮص اﺧﻼق ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻔﺼﻠﻲ‬ ‫اراﺋﻪ داده اﺳﺖ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎه در ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺧﻼق ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﺧﻼق از ﻣﻠﻜﺎت و ﺻﻔﺎت ﺧﻮب و ﺑﺪ و رﻳﺸﻪﻫﺎ و آﺛﺎر آن ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻠﻢ اﺧﻼق در اﺳﻼم ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬ ‫ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ (1‬ﻗﺮآن؛‬ ‫‪ (2‬ﺳﻨّﺖ ﻣﻌﺼﻮﻣﺎن )ع(؛‬ ‫‪ (3‬ﻋﻘﻞ؛‬ ‫‪ (4‬ﻓﻄﺮت‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻴﺾ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ‬ ‫روﻳﻪ ﻓﻴﺾ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ در ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺧﻼق ﻣﺸﺎﺑﻪ روﻳﻪ اﺑﻦ ﻣﺴﻜﻮﻳﻪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﻓﻴﺾ در ﻛﺘﺎب »ﺣﻘﺎﻳﻖ« در ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺳﺎدهﺷﺪه ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫اﺧﻼق ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻫﻴﺌﺘﻲ اﺳﺘﻮار ﺑﺎ ﻧﻔﺲ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل و اﻓﻌﺎل اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ و‬ ‫ﺑﺪون ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻔﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ از آن ﺻﺎدر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪http://www.hawzah.net‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪١‬‬

‫ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻗﻢ ﻳﻜﻲ از ﺣﻮزهﻫﺎي ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻣﻬﻢ ﺷﻴﻌﻴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻬﺮ ﻗﻢ ﻗﺮار دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ در ﻗﺮن اﺧﻴﺮ ﺑﺎ‬

‫ﺣﻀﻮر ﺣﺎﺋﺮي ﻳﺰدي در ﺳﺎل ‪ 1301‬ﺷﻤﺴﻲ ﺗﺠﺪﻳﺪﺣﻴﺎت ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪28‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ژﻛﺲ‬ ‫ژﻛﺲ در ﻛﺘﺎب ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﻋﻠﻢ اﺧﻼق ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﭘﮋوﻫﺶ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن در‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ اﻳﺪهال ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ ژﻛﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ »ﻣﻮﺿﻮع« ﻋﻠﻢ اﺧﻼق ﺻﻔﺎت ﺧﻮب و‬ ‫ﺑﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺎرﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري و ارادي در اﻧﺴﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫»ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق« ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺒﺎدي ﺗﺼﻮري و ﺗﺼﺪﻳﻘﻲ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﺧﻼق ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق ﻫﻢ ﺗﺼﻮرات و ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ را ﻛﻪ در‬ ‫ﻋﻠﻢ اﺧﻼق و ﮔﺰارهﻫﺎي آن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود و ﻫﻢ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ را ﻛﻪ ﺗﺼﺪﻳﻘﺎت‬ ‫و ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺑﺮ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺣﻞ آنﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮردﺑﺤﺚ‬ ‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ژﻛﺲ ﺑﺎ اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه‪ ،‬اﺧﻼق را ﺻﺮﻓﺎً در اﻳﺪهآلﻫﺎ ﺟﺴﺘﺠﻮ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮﻟﻜﻴﻪ‬ ‫ﭘﻞ ﻓﻮﻟﻜﻴﻪ‪ ،1‬ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﻣﺘﻔﻜﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪:‬‬ ‫اﺧﻼق ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺪﻓﺸﺎن‪.‬‬

‫**ﻧﻜﺘﻪاي ﻛﻪ ﻫﺴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﻣﻨﺶﻫﺎي ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﺎﻳﺪ در‬ ‫وﺟﻮد و ﺑﺎﻃﻦ ﻓﺮد ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪﺷﺪه و ﺑﺮاي او ﺑﻪﺻﻮرت رﻓﺘﺎر و ﻋﺎدات‬ ‫‪Paul Foulquié‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪29‬‬

‫روزﻣﺮه و اﻟﺒﺘﻪ ارادي درﺑﻴﺎﻳﺪ وﮔﺮﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﻋﻤﻞ و ﻳﺎ ﺳﺮ زدن ﻳﻚ‬ ‫رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ در ﻣﻜﺎن و زﻣﺎن ﺧﺎص و ﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫دﻟﻴﻞ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮدن ﻓﺮد ﺑﻪ آن رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز رﻓﺘﺎر ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻧﻪ ﺳﺮﺷﺖ و ﻧﻬﺎد و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ اﺧﻼق ﺑﺎﻳﺪ از‬ ‫ﺳﺮﺷﺖ و آﻣﻴﺰه ذاﺗﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺄت ﮔﻴﺮد و ﻣﻬﻢﺗﺮ از آن ﺑﺎﻳﺪ ارادي و اﺧﺘﻴﺎري‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﺑﺮوز ﺻﻔﺎت و رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺗﺤﺖﻓﺸﺎر و زور دروﻧﻲ و‬ ‫ﺑﺮوﻧﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎﻧﻪ داﺷﺘﻦ اﺧﻼق ﺣﻤﻴﺪه را اﺛﺒﺎت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻠﻜﻪ ﺷﺪن‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ و ﺗﻔﻜﺮات اﺧﻼﻗﻲ در ذﻫﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮم دﻻﻟﺖ‬ ‫دارد و ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﻳﺪار رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﺻﻔﺎت اﺧﻼﻗﻲ را ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر دو ﺷﺮط ذﻛﺮ ﺷﺪ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ارادي و اﺧﺘﻴﺎري ﺑﻮدن رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫‪ -2‬ﭘﺎﻳﺪاري و اﺳﺘﻤﺮار آن‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻮرد ﺳﻮم ﻋﺪمﺗﻐﻴﻴﺮ رﻓﺘﺎر و ﺻﻔﺎت ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ اﮔﺮ ﻓﺮدي راﺳﺖﮔﻮﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﻤﻪ ﺣﺎل اﻳﻦ راﺳﺖﮔﻮﻳﻲ‬ ‫را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﺑﺮاﻳﺶ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﻜﻨﺪ ﻛﻪ راﺳﺖﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ زﻳﺎﻧﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬ ‫ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻌﺶ و ﻳﺎ راﺳﺖﮔﻮﻳﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﺮﺋﻮس ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ رﺋﻴﺲ‪ .‬ﺑﺮاي‬ ‫روﺷﻦﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻴﺮ و اﻧﻔﺎق ﻛﻨﻨﺪه و ﺑﺨﺸﻨﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﺣﺎل اﻳﻦ اﻧﺴﺎن ﭼﻪ در زﻣﺎن ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي و ﭼﻪ در ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻲ اﻳﻦ‬ ‫ﺻﻔﺖ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﭼﻮن‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪30‬‬

‫ﻛﺮاﻣﺖ و ﺟﻮد از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺳﺮﺷﺖ وي ﺑﻮده و ﻳﻚ ﺻﻔﺖ ﭘﺎﻳﺪار را در‬ ‫ﻧﻬﺎدش اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮانﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺮطﺑﻨﺪي و ﻳﺎ ﺗﺮس از ﻋﻘﻮﺑﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪزور‬ ‫اﺳﻠﺤﻪ و اﻣﺜﺎل آن‪ ،‬ﻓﺮدي ﻛﺎر ﺻﻮاﺑﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﻳﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ از ﺧﻮد‬ ‫ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻳﺎ از ﻣﺎل ﺧﻮد ﺑﺒﺨﺸﺪ ﻣﺎداﻣﻲﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ و اﻳﻦ رﻓﺘﺎر در‬ ‫وﺟﻮد وي ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻠﻜﻪ ذﻫﻦ وي ﻧﮕﺮدد و داﺋﻤﺎً ﺗﻜﺮار ﻧﺸﻮد‬ ‫و ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻜﺎن و زﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وي ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ در ﻣﻔﻬﻮم واژهﻫﺎي ﺗﻤﻠﻖ و ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ و‬ ‫ﻓﺮق آن ﺑﺎ اﺣﺘﺮام و ﺣﺮﻣﺖ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اوﻻً ﻫﺮ‬ ‫اﺣﺘﺮاﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﻨﺎﻳﻲ در »آن روي ﺧﻮد« داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻤﻠﻖ اﺳﺖ؛ از آن‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ اﺣﺘﺮام ﻣﻌﻄﻮف و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم و ﺛﺮوت و‬ ‫ﻗﺪرت ﻓﺮد ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ درﺟﺎت آن‪ ،‬ﻧﻮع و ﺷﺪت اﺣﺘﺮام‬ ‫ﻫﻢﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ اﻳﻦ اﺣﺘﺮام ﻧﻴﺰ ﺗﻤﻠﻖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺎداﻣﻲﻛﻪ ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ‬ ‫رﻓﺘﺎر ﻛﺮدن‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻮده و در ﻓﺮد ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺎدت روزﻣﺮهاش ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﺑﻪ وي ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﻠﺬا‪،‬‬ ‫اﺧﻼق‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﭘﺎﻳﺪار و اﻟﺒﺘﻪ ارادي و اﺧﺘﻴﺎري اﻓﺮاد اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻜﺎن و زﻣﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺳﺎﺳﻲ در ﻗﻮاﻋﺪ و اﺻﻮل آن‬ ‫ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ دوﮔﺎﻧﮕﻲ ﺑﺮﺧﻮرد در اﺧﻼق و در ﺣﻮزه ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪31‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺣﻤﺪ ﻧﺮاﻗﻲ‬ ‫ﻧﺮاﻗﻲ‪ 1‬در ﺗﻌﺮﻳﻒ »ﻋﻠﻢ اﺧﻼق« ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻋﻠﻢ اﺧﻼق داﻧﺶ ﺻﻔﺎت ﻣﻬﻠﻜﻪ و ﻣﻨﺠﻴﻪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ‬ ‫ﻣﻮﺻﻮف ﺷﺪن و ﻣﺘﺨﻠﻖ ﮔﺮدﻳﺪن ﺑﻪ ﺻﻔﺎت ﻧﺠﺎتﺑﺨﺶ و‬ ‫رﻫﺎ ﺷﺪن از ﺻﻔﺎت ﻫﻼكﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ در ﻛﺘﺎب ﻣﻌﺮاج اﻟﺴﻌﺎده‪ 2‬ﻛﻪ ﺧﻼﺻﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب ﻣﺸﻬﻮر در ﺣﻮزه اﺧﻼق ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎﻣﻊ‬ ‫اﻟﺴﻌﺎدات‪ 3‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ اﻳﺸﺎن دﻳﺪﮔﺎه ﺗﻘﻠﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﺧﻼق داﺷﺘﻪاﻧﺪ و اﺧﻼق را‬ ‫ﺟﺰﺋﻲ از ﺻﻔﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ او را ﻫﻼك ﻛﺮده‬ ‫و ﻳﺎ ﻧﺠﺎت دﻫﺪ و ﺷﻨﺎﺧﺖ و آﮔﺎﻫﻲ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ اﻧﻮاع اﻳﻦ ﺻﻔﺎت را از‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻠﻢ اﺧﻼق ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان دﻳﮕﺮ داﻳﺮه اﺧﻼق را ﺑﺴﻴﺎر رﻓﻴﻊﺗﺮ از ﺻﻔﺎت اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺮاﻗﻲ ﭘﺪر و ﻧﺮاﻗﻲ ﭘﺴﺮ ﻫﺮ دو دﻳﺪﮔﺎه ﺗﺮﻓﻴﻌﻲ ﺑﻪ اﺧﻼق را رد‬ ‫ﻛﺮده و در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺘﺐ و ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺧﻼﻗﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﺷﺎﻋﺮ ﺳﺪه ‪ 12‬ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻌﺮاج اﻟﺴﻌﺎده ﻛﺘﺎﺑﻲ در اﺧﻼق اﺳﻼﻣﻲ از ﻣﻼ اﺣﻤﺪ ﻓﺎﺿﻞ ﻧﺮاﻗﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺧﻼﺻﻪ و‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﺘﺎب ﻋﺮﺑﻲ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺴﻌﺎدات از ﻣﻼ ﻣﻬﺪي ﻧﺮاﻗﻲ ﭘﺪر ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺮاج اﻟﺴﻌﺎده ﺟﻬﺖ ﻓﻬﻢ ﻣﺮدم‬ ‫ﻋﺎدي ﺳﺎده ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺷﺪه و ﻣﻄﺎﻟﺐ زﻳﺎدي ﻧﻴﺰ ﺑﺮ آن اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪3‬‬

‫ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺴﻌﺎدات از ﻣﻌﺮوفﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎبﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﻋﻠﻢ اﺧﻼق اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻼ ﻣﻬﺪي ﻧﺮاﻗﻲ آن را در ﺳﻪ ﺟﻠﺪ و‬

‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪32‬‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺧﻼق در ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﺑﻪ دودﺳﺘﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻈﺮي‬ ‫دال ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ذات اﺳﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﻫﻤﺎن اﺧﻼق‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻈﺮي‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ اﺟﺒﺎر اﺳﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺮاﺳﺮ اﺧﺘﻴﺎر‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1‬ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺧﻼق در ﻓﻠﺴﻔﻪ‬

‫ﻋﻠﻢ اﺧﻼق‬ ‫اﮔﺮ اﺧﻼق‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﺻﻔﺎت و اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ارادي و ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ اﺧﻼق ﻧﺤﻮه ﭘﺎﻳﺪارﺳﺎزي و روش ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪﺳﺎزي‬ ‫ﺻﻔﺎت اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻴﻚ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ روشﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ‬ ‫از ﺻﻔﺎت و ﻣﻨﺶﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ را ﭘﻴﺶ روي ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪33‬‬

‫ﻫﺪف از اﻳﺠﺎد ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻠﻤﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻛﻤﺎﻻت ﻣﺠﻬﺰ ﺷﺪه و‬ ‫راه ﺧﻮد را از ﻣﻮﺟﻮدات دﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻧﻤﻮده و در ﻣﺴﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و ﺷﺮاﻓﺖ‬ ‫ﮔﺎمﻫﺎي ﻣﺤﻜﻢﺗﺮي ﺑﺮدارد‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ ﻋﻠﻢ اﺧﻼق را ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ اﻧﺴﺎن در اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﻋﻠﻢ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮ و ﻓﻀﻴﻠﺖﻫﺎ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ اﺟﻤﺎع ﺗﻌﺮﻳﻒ دو ﮔﺮوه ﺑﺎﻫﻢ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺎ ذات ﻋﻠﻢ اﺧﻼق آﺷﻨﺎ ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي اﺧﻼق‬ ‫در ﻳﻚ ﻧﮕﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬اﺧﻼق ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺧﻮب و ﺑﺪ )ﻓﻀﻴﻠﺖ و رذﻳﻠﺖ(‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ اﮔﺮ ﻓﺮاﺗﺮ از دﻳﺪﮔﺎه ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ ﺑﻪ آن ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ آنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺸﺄ ﻋﻠﻤﻲ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﺧﻼق را ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺎزي‪ 1‬ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﻃﺒﻘﺎت و درﺟﺎﺗﻲ ﺑﺮاي‬ ‫آن ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺧﻼق در ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻣﺠﺰا از ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﻌﺎﻣﻼﺗﻲ ﻫﻢ‬ ‫ﺑﺎﻫﻢ دارﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪:‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﻛﻠﻤﻪ ﻓﺎزي )‪ (fuzzy‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻏﻴﺮدﻗﻴﻖ‪ ،‬ﻧﺎواﺿﺢ و ﻣﺒﻬﻢ )ﺷﻨﺎور( اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ ﻗﺮار‬

‫دارد‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻞ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﺎدﻗﻴﻖ ﺑﺴﻴﺎري در ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت روزﻣﺮه در‬ ‫ﻗﺎﻟﺐ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪» :‬او اﻧﺴﺎن ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺖ« ﻫﻴﭻ ﻛﻤﻴﺘﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮب ﺑﻮدن ﻣﻄﺮح‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﻄﻮر دﻗﻴﻖ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﻳﻚ ﺣﺲ ﻛﻴﻔﻲ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﻐﺰ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻔﻜﺮ اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﻲ ﺟﻤﻼت را ﺗﻌﺮﻳﻒ و ارزش ﮔﺬاري ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﻟﮕﻮﺑﻨﺪي آنﻫﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن و ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي‬ ‫رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزي ﻣﻔﻬﻮم ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﺎدﻗﻴﻖ‪ ،‬ﻣﺒﻬﻢ و ﻧﺎواﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﻟﻄﻔﻲ زاده اردﺑﻴﻠﻲ اﺑﺪاع ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪34‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﮔﺮوه اول‪ :‬ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق‬ ‫ﻓﻼﺳﻔﻪ اﺧﻼق ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﺣﻮزه‬ ‫اﺧﻼق ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﺳﺆاﻻﺗﻲ ﻣﺜﻞاﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮب و ﺑﺪ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي آن ﻛﺪاماﻧﺪ؟‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ آن ﭼﻴﺴﺖ؟ اﺧﻼق و واﺑﺴﺘﻪﻫﺎي آن ﻧﺴﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻣﻄﻠﻖ؟‬ ‫اﺧﻼﻗﻴﺎت و دﺳﺘﻮرات و ارﻛﺎن اﺧﻼﻗﻲ در ﻃﻮل زﻣﺎن و ﻳﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫ﻣﻜﺎن‪ ،‬ﻻﻳﺘﻐﻴﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻞﺗﻐﻴﻴﺮ؟‬ ‫ب‪ -‬ﮔﺮوه دوم‪ :‬اﺧﻼق ﻧﻈﺮي‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان اﺧﻼق ﻧﻈﺮي ﺳﻌﻲ دارﻧﺪ ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺻﻔﺎت و ﻣﻨﺶﻫﺎ و‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ را اﺣﺼﺎ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬دﻻﻳﻞ ﺑﺮوز‬ ‫اﻧﻮاع رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ در اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و آﺛﺎر و ﺗﺒﻌﺎت ﻧﺎﺷﻲ از آن‬ ‫را ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺧﻼق را ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ج‪ -‬ﮔﺮوه ﺳﻮم‪ :‬اﺧﻼق ﻋﻤﻠﻲ‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻧﭽﻪ در ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺧﻼق در ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق و اﺧﻼق ﻧﻈﺮي‬ ‫زﻣﻴﻨﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻛﺎرﺑﺮگﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮاي رﻋﺎﻳﺖ‬ ‫اﺧﻼﻗﻴﺎت را در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ و روشﻫﺎي ﭘﺎﻳﺪارﺳﺎزي ﻣﻨﺶﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫در ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰاﻧﻨﺪهﻫﺎي ﻗﻮي در ﻛﻒ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻻزﻣﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺑﻬﺒﻮد رﻓﺘﺎر و ﭘﻨﺪار و‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻛﺮدار اوﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺧﻼق ﻋﻤﻠﻲ روشﻫﺎي اﻳﺠﺎد و ﺣﺬف‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺧﻮب و ﺑﺪ را ﻣﻲآﻣﻮزد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪35‬‬

‫اﺻﻮل اﺧﻼق‬ ‫ﻣﺘﻔﻜﺮان و ﻓﻼﺳﻔﻪ دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن و ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﭼﻮن‬ ‫ﺳﻘﺮاط‪ ،‬اﺻﻮل اﺧﻼق را در ﭼﻬﺎراﺻﻞ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﭼﻬﺎراﺻﻞ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫ ﺣﻜﻤﺖ‪،‬‬ ‫ ﻋﻔﺖ‪،‬‬ ‫ ﺷﺠﺎﻋﺖ‪،‬‬ ‫ ﻋﺪاﻟﺖ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ اﻳﺸﺎن ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺻﻔﺎت ﺧﻮب و ﻧﻴﻚ اﺧﻼﻗﻲ را ﻛﻪ ﻋﻘﻞ و اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﻃﻴﻨﺖ‪ ،‬ﺳﺮﺷﺖ و ﻓﻄﺮت ﭘﺎك ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ آن را ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ را در ﻗﺎﻟﺐ‬ ‫ﭼﻬﺎراﺻﻞ ﻣﺬﻛﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺻﻮل ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻓﻮق‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان دﻳﻦﻣﺪار ﺑﻪ ﭘﻨﺞ اﺻﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻜﻤﺖ‪ ،‬ﻋﻔﺖ‪،‬‬ ‫ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ؛ اﻳﺸﺎن ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ را ﻫﻢ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮده و اﺻﻮل‬ ‫ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ اﺧﻼق را ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﻣﻨﻈﻮر از اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻧﮕﺮشﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺧﻮد و ﻳﺎ ﻗﻀﺎوتﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺻﻮل را ﺷﻨﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﻲﻋﻔﺘﻲ ﻳﺎ ﻇﻠﻢ را در ﺳﺘﻮن اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺑﺪ ﻗﺮار دﻫﺪ ﭼﻮن ﺑﺎ اﺻﻞ ﻋﻔﺖ و‬ ‫اﺻﻞ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﻐﺎﻳﺮت دارد و ﻣﺎداﻣﻲﻛﻪ ﻓﺮد اﻳﻦ اﺻﻮل و ﻣﺼﺪاقﻫﺎي آن‬ ‫را ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﺮ آنﻫﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ دارا ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻧﮕﺮش ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻠﻢ اﺧﻼق ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪36‬‬

‫اﺻﻮل اﺧﻼق در اﺳﻼم‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻧﭽﻪ در اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ درجﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫و ﻳﺎ در ﻛﺘﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮي ﭼﻮن »اﺣﻴﺎءاﻟﻌﻠﻮم« و »ﻣﺤﺠﺔ اﻟﺒﻴﻀﺎء« آﻣﺪه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫اﺻﻮل ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ و ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ اﺧﻼق را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ از آن را‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮده و ﻣﻮاردي ﺑﻪ آنﻫﺎ اﻓﺰودهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﺬا ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻳﻦ اﺻﻮل ﻣﻮردﭘﺬﻳﺮش ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺒﺎﺣﺚ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎاﺧﻼق اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﻃﻦ اﻧﺴﺎن را داراي ﺳﻪ ﻣﺤﺮﻛﻪ‪:‬‬ ‫
ادراك‪،‬‬ ‫
ﺷﻬﻮت‪،‬‬ ‫
ﻏﻀﺐ‪،‬‬ ‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ اﻳﺸﺎن اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪاﻧﺪ ادراك ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ و‬ ‫ﺷﻬﻮت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺟﺬب ﺑﻪﻃﺮف ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ و ﻏﻀﺐ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫دﻓﻊ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﺳﺖ و در ﮔﺎم دوم ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺪ اﻋﺘﺪال‬ ‫در ادراك‪ ،‬ﺷﻬﻮت و ﻏﻀﺐ ﻫﻤﺎن ﻓﻀﺎﻳﻞ اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ و ﺗﻔﺮﻳﻂ و اﻓﺮاط‬ ‫در ادراك‪ ،‬ﺷﻬﻮت و ﻏﻀﺐ‪ ،‬رذاﻳﻞ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ .1‬ﺣﺪ اﻋﺘﺪال در ادراك را ﺣﻜﻤﺖ‪،‬‬ ‫‪ .2‬ﺣﺪ اﻋﺘﺪال در ﺷﻬﻮت را ﻋﻔﺖ‪،‬‬ ‫‪ .3‬ﺣﺪ اﻋﺘﺪال در ﻏﻀﺐ را ﺷﺠﺎﻋﺖ‪،‬‬ ‫ﻧﺎم ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪37‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﺪود اﻋﺘﺪال ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺳﻪ اﺻﻞ اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻴﺎنﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻘﺮاط اﺳﺖ‬ ‫اﻣﺎ اﺻﻞ ﭼﻬﺎرم ﻛﻪ ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ را ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺷﻬﻮت‬ ‫و ﻏﻀﺐ در داﺧﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ و داﻳﺮه ادراك اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ ﻳﻌﻨﻲ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻮده و‬ ‫ﭘﺲ از ﺗﻤﻴﻴﺰ و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺧﻮب و ﺑﺪ رخ دﻫﺪ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ ﭘﺪﻳﺪار ﻣﻲﺷﻮد ﻟﺬا‬ ‫ﺑﻪاﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ اﺻﻞ ﭼﻬﺎرم را ﻧﻴﺰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎب وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ اﺷﺎره ﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺜﻲ از‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدق )ع( اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم‪ ،1‬ﻫﻔﺘﺎدوﭘﻨﺞ وﻳﮋﮔﻲ ﺑﺮاي ﻋﻘﻞ ﻣﻲﺷﻤﺎرد و‬ ‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ اﺿﺪاد اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺟﻬﻞ اﺳﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫ﺑﻪﻃﻮر ﺿﻤﻨﻲ ﺑﻪ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ و ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي آن در اﺳﻼم اﺷﺎرهﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﻔﺘﺎدوﭘﻨﺞ ﮔﺎﻧﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺻﻮل ﻛﺎﻓﻲ در ﺟﺪول‬ ‫ﺷﻤﺎره ﻳﻚ درجﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق )ع( )‪ 83-148‬ق(‪ ،‬ﺷﺸﻤﻴﻦ اﻣﺎم ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻣﺎﻣﻲ‪ .‬ﭘﺪر وي اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ )ع( و‬

‫ﻣﺎدرش ام ﻓﺮوه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق در دوران ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﻨﺞ ﺧﻠﻴﻔﻪ آﺧﺮ اﻣﻮي و دو ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﻣﻲزﻳﺴﺖ‪ .‬او ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺿﻌﻒ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻣﻮي‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ اﻣﺎﻣﺎن ﺷﻴﻌﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎر ﺷﺎﮔﺮدان و راوﻳﺎن‬ ‫او را ‪ 4000‬ﻧﻔﺮ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ رواﻳﺎت اﻫﻞ ﺑﻴﺖ )ع(‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق اﺳﺖ؛ از اﻳﻦ رو ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ اﻣﺎﻣﻲ را ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﺟﻌﻔﺮي ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق در ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻤﺎي اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ و ﻣﺎﻟﻚ‬ ‫ﺑﻦ اﻧﺲ از او رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺿﻌﻒ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻣﻮي و درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻴﻌﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺿﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﻴﺎم‬ ‫ﻧﻜﺮد و ﺷﻴﻌﻴﺎن را ﻧﻴﺰ از ﻗﻴﺎم ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻣﻲداد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻴﺦ ﺻﺪوق‪ ،‬وي ﺑﺎ آﻧﻜﻪ از زﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻴﺎم او‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ اﺑﻦ اﺛﻴﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ در ﻗﻴﺎم زﻳﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ زﻫﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ‪(http://fa.wikishia.net) .‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪38‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -1‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﻔﺘﺎدوﭘﻨﺞ ﮔﺎﻧﻪ ﻋﻘﻞ ازﻧﻈﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم‬ ‫وﻳﮋﮔﻲ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ‬

‫ﻋﻘﻞ‬

‫ﺟﻬﻞ‬

‫‪1‬‬

‫ﻧﻴﻜﻲ‬

‫ﺑﺪي‬

‫‪19‬‬

‫‪2‬‬

‫اﻳﻤﺎن‬

‫ﻛﻔﺮ‬

‫‪20‬‬

‫ﺑﺮدﺑﺎري‬

‫‪3‬‬

‫ﺗﺼﺪﻳﻖ‬

‫اﻧﻜﺎر آﻳﺎت‬

‫‪21‬‬

‫ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ‬

‫ﺑﻴﻬﻮدهﮔﻮﻳﻲ‬

‫‪4‬‬

‫اﻣﻴﺪ‬

‫ﻧﺎاﻣﻴﺪي‬

‫‪22‬‬

‫ﺗﺴﻠﻴﻢ‬

‫اﺳﺘﻜﺒﺎر‬

‫‪5‬‬

‫ﻋﺪاﻟﺖ‬

‫ﺳﺘﻢ‬

‫‪23‬‬

‫ﺗﺴﻠﻴﻢ‬

‫ﺷﻚ‬

‫‪6‬‬

‫ﺧﺸﻨﻮدي‬

‫ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ‬

‫‪24‬‬

‫ﺻﺒﺮ‬

‫ﺑﻲﺗﺎﺑﻲ‬

‫‪7‬‬

‫ﺳﺨﺎوت‬

‫ﺑﺨﻞ‬

‫‪25‬‬

‫ﮔﺬﺷﺖ‬

‫اﻧﺘﻘﺎم‬

‫‪8‬‬

‫ﺷﻜﺮ‬

‫ﻛﻔﺮان‬

‫‪26‬‬

‫ﺑﻲﻧﻴﺎزي‬

‫ﻓﻘﺮ‬

‫‪9‬‬

‫ﺗﻮﻛﻞ‬

‫ﺣﺮص‬

‫‪27‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‬

‫ﻏﻔﻠﺖ‬

‫‪10‬‬

‫رأﻓﺖ‬

‫ﺳﻨﮕﺪﻟﻲ‬

‫‪28‬‬

‫ﺣﻔﻆ‬

‫ﻓﺮاﻣﻮشﻛﺎري‬

‫‪11‬‬

‫رﺣﻤﺖ‬

‫ﻏﻀﺐ‬

‫‪29‬‬

‫ﻣﺤﺒﺖ‬

‫ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ‬

‫‪12‬‬

‫ﻋﻠﻢ‬

‫ﺟﻬﻞ‬

‫‪30‬‬

‫ﻗﻨﺎﻋﺖ‬

‫ﺣﺮص‬

‫‪13‬‬

‫ﻓﻬﻢ‬

‫ﺣﻤﺎﻗﺖ‬

‫‪31‬‬

‫ﻣﻮاﺳﺎت‬

‫ﻣﻨﻊ‬

‫‪14‬‬

‫ﻋﻔﺖ‬

‫ﭘﺮدهدري‬

‫‪32‬‬

‫دوﺳﺘﻲ‬

‫ﻋﺪاوت‬

‫‪15‬‬

‫زﻫﺪ‬

‫دﻧﻴﺎﭘﺮﺳﺘﻲ‬

‫‪33‬‬

‫وﻓﺎ‬

‫ﭘﻴﻤﺎنﺷﻜﻨﻲ‬

‫‪16‬‬

‫ﻣﺪارا‬

‫ﺧﺸﻮﻧﺖ‬

‫‪34‬‬

‫اﻃﺎﻋﺖ‬

‫ﻣﻌﺼﻴﺖ‬

‫‪17‬‬

‫ﺧﺪاﺗﺮﺳﻲ‬

‫ﺟﺴﺎرت‬

‫‪35‬‬

‫ﺧﻀﻮع‬

‫ﺑﺮﺗﺮيﺟﻮﻳﻲ‬

‫‪18‬‬

‫ﺗﻮاﺿﻊ‬

‫ﺗﻜﺒﺮ‬

‫‪36‬‬

‫ﺳﻼﻣﺖ‬

‫ﺑﻼ‬

‫ردﻳﻒ‬

‫ردﻳﻒ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻋﻘﻞ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﺟﻬﻞ‬

‫ﻣﺘﺎﻧﺖ‬

‫ﺷﺘﺎبزدﮔﻲ‬ ‫ﺳﻔﺎﻫﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪39‬‬

‫اداﻣﻪ ﺟﺪول ‪ -1‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﻔﺘﺎدوﭘﻨﺞ ﮔﺎﻧﻪ ﻋﻘﻞ ازﻧﻈﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم‬ ‫ردﻳﻒ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻋﻘﻞ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﺟﻬﻞ‬

‫ردﻳﻒ‬

‫‪37‬‬

‫ﻣﺤﺒﺖ‬

‫ﻛﻴﻨﻪﺗﻮزي‬

‫‪57‬‬

‫‪38‬‬

‫راﺳﺘﻲ‬

‫دروغﮔﻮﻳﻲ‬

‫‪58‬‬

‫اﻧﺼﺎف‬

‫‪39‬‬

‫ﺣﻖ‬

‫ﺑﺎﻃﻞ‬

‫‪59‬‬

‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ‬

‫ﻛﺎرﺷﻜﻨﻲ‬

‫‪40‬‬

‫اﻣﺎﻧﺖ‬

‫ﺧﻴﺎﻧﺖ‬

‫‪60‬‬

‫ﻧﻈﺎﻓﺖ‬

‫ﻛﺜﺎﻓﺖ‬

‫‪41‬‬

‫ﺧﻠﻮص‬

‫آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﻴﺖ‬

‫‪61‬‬

‫ﺣﻴﺎ‬

‫ﺑﻲﺣﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪42‬‬

‫ﺷﻬﺎﻣﺖ‬

‫ﺧﻤﻮدي‬

‫‪62‬‬

‫ﺳﺨﺎ‬

‫ﺑﺨﻞ‬

‫‪43‬‬

‫ﺷﺎدي‬

‫ﻏﻢ‬

‫‪63‬‬

‫راﺣﺖ‬

‫رﻧﺞ‬

‫‪44‬‬

‫ﻣﻌﺮﻓﺖ‬

‫اﻧﻜﺎر‬

‫‪64‬‬

‫ﺳﻬﻮﻟﺖ‬

‫ﺳﺨﺘﮕﻴﺮي‬

‫‪45‬‬

‫ﻣﺪارا‬

‫ﻣﻜﺎﺷﻔﻪ‬

‫‪65‬‬

‫ﺑﺮﻛﺖ‬

‫ﻧﻘﺼﺎن‬

‫‪46‬‬

‫ﺣﻔﻆ اﻟﻐﻴﺐ‬

‫ﺗﻮﻃﺌﻪﮔﺮي‬

‫‪66‬‬

‫ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ‬

‫ﺑﻴﻤﺎري‬

‫‪47‬‬

‫ﻛﺘﻤﺎن‬

‫اﻓﺸﺎﮔﺮي‬

‫‪67‬‬

‫اﻋﺘﺪال‬

‫ﻓﺰونﻃﻠﺒﻲ‬

‫‪48‬‬

‫ﻧﻤﺎز‬

‫ﺑﻲﻧﻤﺎزي‬

‫‪68‬‬

‫ﺣﻜﻤﺖ‬

‫ﻫﻮاﭘﺮﺳﺘﻲ‬

‫‪49‬‬

‫روزه‬

‫اﻓﻄﺎر‬

‫‪69‬‬

‫وﻗﺎر‬

‫ﺟﻠﻔﻲ‬

‫‪50‬‬

‫ﺟﻬﺎد‬

‫ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺟﻬﺎد‬

‫‪70‬‬

‫ﺳﻌﺎدت‬

‫ﺷﻘﺎوت‬

‫‪51‬‬

‫ﺣﺞ‬

‫ﭘﻴﻤﺎنﺷﻜﻨﻲ ﺧﺪا‬

‫‪71‬‬

‫ﺗﻮﺑﻪ‬

‫اﺻﺮار ﮔﻨﺎه‬

‫‪52‬‬

‫رازداري‬

‫ﺳﺨﻦﭼﻴﻨﻲ‬

‫‪72‬‬

‫اﺳﺘﻐﻔﺎر‬

‫ﻏﺮور‬

‫‪53‬‬

‫ﻧﻴﻜﻲ واﻟﺪﻳﻦ‬

‫آزار واﻟﺪﻳﻦ‬

‫‪73‬‬

‫ﺟﺪﻳﺖ‬

‫ﺳﺴﺘﻲ‬

‫‪54‬‬

‫ﺣﻖﺟﻮﻳﻲ‬

‫رﻳﺎﻛﺎري‬

‫‪74‬‬

‫دﻋﺎ‬

‫ﺗﺮك دﻋﺎ‬

‫‪55‬‬

‫ﻣﻌﺮوف‬

‫ﻣﻨﻜﺮ‬

‫‪75‬‬

‫ﻧﺸﺎط‬

‫ﻛﺴﺎﻟﺖ‬

‫‪56‬‬

‫ﭘﻮﺷﻴﺪﮔﻲ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻳﻨﺖ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻋﻘﻞ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﺟﻬﻞ‬

‫ﺗﻘﻴﻪ‬

‫اﻓﺸﺎي اﺳﺮار‬ ‫ﺗﻌﺼﺐ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪40‬‬

‫ﺣﻀﺮت اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ ع ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح ﻧﻤﻮدار ذﻳﻞ‪ ،‬ارﻛﺎن ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪاي‬ ‫ﺑﺮ اﻳﻤﺎن ﻋﻤﻠﻲ و ﻳﺎ اﻳﻤﺎن ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﻘﻞ ﺷﻤﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -2‬ارﻛﺎن اﻳﻤﺎن ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺧﻼق ازﻧﻈﺮ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم‬ ‫)ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪(1392 ،‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪41‬‬

‫ارﻛﺎن اﻳﻤﺎن ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺧﻼق در ﻧﻈﺮ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ‬ ‫از‪:‬‬ ‫
ﺻﺒﺮ‪،‬‬ ‫
ﻳﻘﻴﻦ‪،‬‬ ‫
ﻋﺪاﻟﺖ‪،‬‬ ‫
ﺟﻬﺎد‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻏﺮراﻟﺤﻜﻢ‪ ،‬اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم در ﺧﺼﻮص اﺻﻮل‬ ‫اﺧﻼق ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﭼﻴﺰ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ داده ﺷﻮد ﺧﻴﺮ دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﺑﻪ او دادهﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺎﻳﻪاي ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ (1‬راﺳﺘﻲ در ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‬ ‫‪ (2‬اداي اﻣﺎﻧﺖ‬ ‫‪ (3‬ﻋﻔﺖ‬ ‫‪ (4‬ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ‬ ‫در ﺑﺮﺧﻲ اﺣﺎدﻳﺚ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻨﻘﻮل ﻛﻪ ﮔﺎه ﺟﺰو رواﻳﺎت ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫اﺻﺮار ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬ ‫اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ اﺻﻮل اﺧﻼق ﺑﺮ ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺖﮔﻮﻳﻲ ﺑﻨﺎﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ و دروغﮔﻮﻳﻲ‬ ‫ﻣﺎﻧﻊ ﻇﻬﻮر اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه و ﻓﺎﺳﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺧﻠﻖوﺧﻮي ﺑﺸﺮ و ﻣﻨﺸﺄ ﻧﺎﺑﻮدي اﻋﺘﻤﺎد و‬ ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﺳﺎﻳﺮ اﺻﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺻﺪاﻗﺖ‪ ،‬اﻧﻮاع و اﺑﻌﺎد وﺳﻴﻌﻲ دارد ﻛﻪ در ﻧﻤﻮدار ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ از آنﻫﺎ اﺷﺎرهﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪42‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -3‬اﻧﻮاع و ﻣﺮاﺗﺐ ﺻﺪاﻗﺖ )ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪(1392 ،‬‬

‫در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي از اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم اﺻﻮل اﺧﻼق ﺑﺪ در ﺳﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺑﻴﺎنﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻣﺘﻀﺎد اﻳﻦ اﺻﻮل ﻫﻤﺎن اﺻﻮل اﺧﻼق‬ ‫ﻧﻴﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﻳﺸﺎن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ اﺻﻮل اﺧﻼق ﺑﺪ در ﺳﻪ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ‬ ‫ب‪ -‬ﻛﺒﺮ و ﻏﺮور‬ ‫ج‪ -‬ﺣﺴﺪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪43‬‬

‫در ﺟﻠﺪ ‪ 69‬ﺑﺤﺎر ﻧﻴﺰ ﺣﺪﻳﺜﻲ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻛﺮم ﺻﻠﻲاﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ ذﻛﺮﺷﺪه ﻛﻪ‬ ‫اﻳﺸﺎن ﺷﺶ اﺻﻞ را از اﺻﻮل اﺧﻼق ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه و ﻣﺴﺒﺐ ﻋﺼﻴﺎن و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ و آن ﺷﺶ اﺻﻞ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲ و ﻣﻘﺎمﭘﺮﺳﺘﻲ‬ ‫ب‪ -‬دﻧﻴﺎدوﺳﺘﻲ‬

‫ﻛﺒﺮ و ﺣﺴﺪ‬

‫ج‪ -‬ﺷﻜﻢﺑﺎرﮔﻲ‬ ‫د‪-‬زﻳﺎدي ﺧﻮاب‬

‫ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ‬

‫ﻫـ‪-‬راﺣﺖ ﻃﻠﺒﻲ‬ ‫و‪ -‬ﺷﻬﻮتراﻧﻲ‬

‫ﻓﻮاﻳﺪ اﺧﻼق‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺳﺆاﻟﻲ ﻛﻪ ذﻫﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان اﺧﻼق ﺑﺎ آن درﮔﻴﺮ ﺑﻮده اﻳﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ‪ :‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪ اﺧﻼق ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ؟ اﺧﻼق ﭼﻪ ﻓﺎﻳﺪهاي ﺑﺮاي‬ ‫آنﻫﺎ و زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺷﺎن دارد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺮژي ﺑﮕﺬارﻧﺪ و‬ ‫اﺧﻼق ﻣﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ اﺷﺘﻴﺎق ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺳﺆاﻻت ﻫﺮﻛﺴﻲ‬ ‫را وادار ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻓﻮاﻳﺪ اﺧﻼق را اﺳﺘﺨﺮاج و ﺗﺒﻌﺎت و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲ‬ ‫را ﻣﻮردﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻮاﻳﺪي ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺧﻼق ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح ذﻳﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻏﺮاﻳﺰ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪44‬‬

‫ب‪ -‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ و دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺷﺪن‬ ‫ج‪ -‬زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪﺷﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺮاﻓﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫د‪ -‬ﺗﻄﺎﺑﻖ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت و درﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﺠﺎد آراﻣﺶ‬ ‫ﻫـ‪-‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻫﺮجوﻣﺮج در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫و‪ -‬ﺑﻬﺒﻮد رواﺑﻂ ﻓﺮد ﺑﺎ ﻓﺮد و ﻓﺮد ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ز‪ -‬اﻳﺠﺎد اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ح‪ -‬ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ ﭘﺎﻳﺪار در ﺑﺤﺚﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و دﻳﻦ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﻌﻨﻮي اﻧﺴﺎن و رﻫﻨﻤﻮن ﺳﺎﺧﺘﻦ وي ﺑﻪ ﻛﻤﺎل‪ ،‬ﻫﺪف‬ ‫اﺻﻠﻲ ﻫﻤﻪ ادﻳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﺳﺘﻮرات دﻳﻨﻲ در ﺗﻤﺎم ادﻳﺎن ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻣﺮدم و دﻳﻦداران ﺧﻮد را ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ‬ ‫اﺧﻼق ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻛﺮم ﺻﻠﻲاﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ ﻛﻪ‬ ‫آورﻧﺪه ﭘﻴﺎم اﺳﻼم اﺳﺖ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﺟﺰ ﺑﺮاي اﺗﻤﺎم ﻣﻜﺎرم اﺧﻼﻗﻲ و ﻣﺤﺎﺳﻦ آن ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪهام‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﻏﻴﺮدﻳﻨﻲ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ و ﻫﺮ ﭼﻪ دﻳﻦ ﺗﺄﻛﻴﺪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰﺋﻲ از اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺑﺎﺷﺪ در ﺗﻘﺎﺑﻞ اﺧﻼق ﺑﺎ ﻓﻘﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬ ‫ﺑﺨﺸﻲ از دﻳﻦ‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻛﺮم ﺻﻠﻲاﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ اﺧﻼق را در اوﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮار‬ ‫دادهاﻧﺪ داﺳﺘﺎن ﺳﻤﺮه و درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﻳﻦ ارﺟﺤﻴﺖ اﺧﻼق ﺑﺮ‬ ‫ﻓﻘﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﺿﺮر رﺳﺎﻧﺪن در دﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻧﺪارد‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪45‬‬

‫ﻟﺬا ﺣﻜﻢ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺣﻜﻢ ﻓﻘﻬﻲ »اﻟﻨﺎس ﻣﺴﻠﻄﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻣﻮاﻟﻬﻢ«‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و آزادي‬ ‫در ﺑﻴﺎن ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻠﻤﻪ آزادي ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ آزادي از دو دﻳﺪﮔﺎه ﻗﺎﺑﻞﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬آزادي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬آزادي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺣﻖ‪.‬‬

‫آزادي ﺑﻪﻋﻨﻮان واﻗﻌﻴﺖ‬

‫آزادي ﺑﻪﻋﻨﻮان واﻗﻌﻴﺖ ﻓﻲﻧﻔﺴﻪ‪ ،‬وﺟﻮد دارد و اﺑﻨﺎي ﺑﺸﺮ ﺑﻪﺻﺮف اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺑﻮدن داراي اﻳﻦ ﻧﻮع از آزادي ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻮد ﻛﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ آزادي و اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﻠﺴﻔﻲ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦ‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه‪ ،‬اﻧﺴﺎن »ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر« اﺳﺖ و دوﻟﺖﻫﺎ و ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎ در دادن‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻮع آزادي ﻫﻴﭻ ﻧﻘﺶ و ﺳﻬﻤﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫آزادي ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪ ﺣﻖ‬

‫اﻣﺎ آزادي ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪ ﺣﻖ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻄﺎء و ﺳﻠﺐ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻖ‬ ‫در ﺣﻮزه ﺑﻴﺮون از اﻧﺴﺎن و در ﺧﺎرج از ذﻫﻦ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﮔﺮدد و در داﻳﺮه‬

‫‪1‬‬

‫ﺗﺴﻠﻴﻂ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭼﻴﺮه ﮔﺮداﻧﻴﺪن ﻛﺴﻲ ﺑﺮ دﻳﮕﺮي و ﻣﺴﻠﻂ ﻛﺮدن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻗﻬﺮ و ﻏﻠﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﺻﻄﻼح ﻓﻘﻬﻲ‬

‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺴﻠﻂ و اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎﻟﻚ ﺑﺮاي ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺼﺮف در اﻣﻮال ﺧﻮﻳﺶ‪ .‬در دوره اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺗﺴﻠﻴﻂ‬ ‫را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﺒﻮي »انّ اﻟﻨﺎس‪ ‬ﻣﺴﻠﱠﻄﻮن ﻋﻠﻲ اﻣﻮا ‪‬ﻟﻬِﻢ« ﻧﺎمﮔﺬاري و ﻣﻄﺮح ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ در آﺛﺎر ﻓﻘﻬﺎي‬ ‫ﻣﺘﻘﺪم ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ و ﻣﻔﺎد ﻗﺎﻋﺪه ﺗﺴﻠﻴﻂ اﺳﺘﻨﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﺎپ اﺣﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﻮر ﻋﻄﺎر‪ ،‬ﺑﻴﺮوت )ﺑﻲ ﺗﺎ(‪ ،‬ﭼﺎپ اﻓﺴﺖ ﺗﻬﺮان ‪ 1368‬ش‪(.‬‬

‫)اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﻤﺎد ﺟﻮﻫﺮي‪ ،‬اﻟﺼﺤﺎح‪ :‬ﺗﺎج اﻟﻠﻐﻪ و ﺻﺤﺎح اﻟﻌﺮﺑﻴﻪ‪،‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪46‬‬

‫ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﻌﻞواﻧﻔﻌﺎل و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺟﻤﻌﻲ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻧﺠﺎم‬ ‫‪1‬‬

‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫داﺷﺘﻦ اﺧﺘﻴﺎر و اﻧﺠﺎم ارادي اﻣﻮر‪ ،‬ﻻزﻣﻪ و ﭘﻴﺶﺷﺮط ﻣﻠﺒﺲ ﺑﻮدن ﺑﻪ‬ ‫اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﺖ؛ اﻣﺎ در اﻳﻦ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﺑﺤﺚ‬ ‫اﺧﺘﻴﺎر و اراده و راﺑﻄﻪ آن‬ ‫ﺑﺎاﺧﻼق اﺳﺖ در اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ‪،‬‬ ‫آزادي ﻋﻤﻞ ﻣﻮردﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آزادي ﻧﻴﺰ ﺟﺰو ﻣﻘﻮﻻﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻞﺷﺪه‬

‫آن‬

‫اﺧﻼﻗﻲ‬

‫و‬

‫اﻓﺮاطوﺗﻔﺮﻳﻂ در آن ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ آزادي ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲ ﺷﻮد و ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻮدن ﺳﺒﺐ اﺧﻼﻗﻲ ﺷﺪن اﻣﻮر ﮔﺮدد ﭼﺮاﻛﻪ‬ ‫اﺻﻞ اﺧﺘﻴﺎر و اراده زﻳﺮ ﺳﺆال ﻣﻲرود و رﻓﺘﺎر ﭘﺎﻳﺪار اﺧﻼﻗﻲ اﻳﺠﺎد‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﺑﻪﻣﺤﺾ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲ رﺷﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛‬ ‫اﻣﺎ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ آزادي اﻓﺮاﻃﻲ‪ ،‬ﺳﺒﺐ رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق ارادي ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد‬ ‫ﭼﺮاﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﻤﻌﻲ و در ﺟﺎﻣﻌﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﻟﺬا داﻳﺮه آزادي ﻫﺮ ﻛﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ داﻳﺮه آزادي دﻳﮕﺮان ﺗﺪاﺧﻞ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‬ ‫آزادي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻛﻴﻚ ﺑﺰرﮔﻲ را ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺗﻜﻪ ﻛﻮﭼﻜﻲ از آن را‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﻮد ﺗﻜﻪاي ﻛﻪ ﺣﻘﺶ اﺳﺖ و آزادي دﻳﮕﺮان را ﻣﺨﺪوش‬ ‫‪1‬‬

‫آﻳﺎزي‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ‪ ،‬آزادي در ﻗﺮآن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ذﻛﺮ‪ ،1379 ،‬ص ‪.23‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪47‬‬

‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن در داﺧﻞ داﻳﺮه آزادي ﺧﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻋﻤﺎل و‬ ‫رﻓﺘﺎر ارادي و اﺧﻼق ﻣﺤﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در داﺧﻞ ﻫﻤﻴﻦ آزادي اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺎزﻫﺎﻳﺶ را ﺑﺮﻃﺮف ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺧﻮد ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻣﻲرﺳﺪ‪،‬‬ ‫اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎﻳﺶ را ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ آنﻫﺎ را ﺷﻜﻮﻓﺎ ﻣﻲﺳﺎزد ﻫﺮ‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﻴﻠﻲ در ﻻﻳﻦ و ﺧﻂ ﺧﻮد آزاد اﺳﺖ ﺑﺮاﻧﺪ اﻣﺎ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻻﻳﻦ و ﺧﻂ‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﻴﻞﻫﺎي دﻳﮕﺮ را ﻧﻴﺰ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ‬ ‫اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ در داﺧﻞ ﻻﻳﻦ ﺧﻮد ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺠﺎز و آﺋﻴﻦﻧﺎﻣﻪ را ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻫﻴﭻﻛﺲ وﺿﻊﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﻮاﻧﻴﻦ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ راﻧﻨﺪﮔﻲ و ﻳﺎ ﭘﻠﻴﺲ‬ ‫را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻂﻛﺸﻲ و ﻻﻳﻦ ﺑﻨﺪي ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و اﻋﺘﺮاض‬ ‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪ :‬ﭼﺮا و ﺑﻪ ﭼﻪ ﺣﻘﻲ‪ ،‬آزادي اﺗﻮﻣﺒﻴﻞﻫﺎ را ﻣﺤﺪود ﻛﺮدﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻬﺮ‬ ‫ﻛﺠﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﺮاﻧﻨﺪ؟ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺷﻜﺎﻳﺘﻲ ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ از اﻳﻨﻜﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﻋﻼﺋﻢ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ ﺑﻪ او ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در اﻣﻨﻴﺖ‬ ‫راﻧﻨﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ و ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪ اﻫﺪاﻓﺶ ﺑﺮﺳﺪ ﻣﻤﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ .‬درواﻗﻊ اﻧﺴﺎن‬ ‫آزاد اﺳﺖ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎ و داﺷﺘﻪﻫﺎﻳﺶ را در راه ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‬ ‫اﻣﺎ ﺣﻖ ﺿﺎﻳﻊ ﻛﺮدن و ﻫﺪر دادن اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎﻳﺶ را ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺣﺮﻛﺎت‬ ‫اﻧﺤﺮاﻓﻲ و در ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻏﻠﻂ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﻤﻪ آزادﻧﺪ از ورودي ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺮوﻧﺪ اﻣﺎ‬ ‫آزاد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از درودﻳﻮار ﻣﺮدم ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻋﺒﻮر‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ آزادي در رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻈﻢ ﺑﻮده و در ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي‬ ‫ﺧﺎﺻﻲ اﻧﺠﺎمﺷﺪه و آزادي دﻳﮕﺮان را ﺧﺪﺷﻪدار ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪48‬‬

‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎور ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻳﻌﻨﻲ آﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ و‬ ‫ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻛﺴﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ در رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻋﻠﻤﻲ آﮔﺎﻫﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺎس ﻳﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اراﺋﻪﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -4‬ﺑﺨﺶﺑﻨﺪي ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺧﻼق )ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪(1392 ،‬‬

‫در اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﺧﻼق ﻓﺮدي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮردﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و آنﻫﻢ زﻳﺮ‬ ‫ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪49‬‬

‫راﺑﻄﻪ ﻋﻠﻢ و اﺧﻼق‬ ‫ﺟﻬﻞ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻗﺖ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ دارد اﻧﺴﺎن در اﺑﺘﺪاي ﺗﻮﻟﺪ و دوران‬ ‫ﻛﻮدﻛﻲ در درﻳﺎﻳﻲ از ﺟﻬﻞ ﻏﻮﻃﻪوراﺳﺖ ﻟﻜﻦ ﺑﺎ آﻣﻮزشﻫﺎي درﺳﺖ‪ ،‬وي‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از درﻳﺎي ﺟﻬﻞ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ داﻧﺎﻳﻲ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ آﻣﻮزشﻫﺎي وي‬ ‫ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻏﻠﻂ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ داﻧﺎﻳﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ در ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ و ژرفﺗﺮ از درﻳﺎي ﺟﻬﻞ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﻼب‬ ‫ﺣﻤﺎﻗﺖ اﺳﺖ ﻓﺮو ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬داﻧﺎﻳﻲ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ اﻧﺴﺎن را از ﺟﻬﻞ ﺧﺎرج‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺴﺎن را ﺣﻜﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﺧﻼق ﺑﺨﺸﻲ از ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ‬ ‫اﺧﻼق اﻧﺴﺎن را از ﺟﻬﻞ و ﺣﻤﺎﻗﺖ ﻣﻲرﻫﺎﻧﺪ و داﻧﺎﻳﻲ ﻧﺼﻒ آﻧﭽﻪ را‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﺧﻼق اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺰﻛﻴﻪ ﻧﻔﺲ و ﺑﺪون ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻬﻮات‬ ‫و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ و ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان در وادي ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻋﻠﻢ ﮔﺎم‬ ‫ﻧﻬﺎد‪ .‬ﻟﺬا اﺧﻼق ﭘﻴﺶزﻣﻴﻨﻪ و ﭘﻴﺶﻧﻴﺎز ﺗﻌﻠﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻓﻌﺎل ﻧﻴﻚ‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﻧﺎﺷﻲ از آﮔﺎﻫﻲﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮد از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ آن دارد و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﺑﺴﻴﺎري از اﻓﻌﺎل ﺑﺪاﺧﻼﻗﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻬﻞ ﻓﺮد و ﻳﺎ ﺣﻤﺎﻗﺖ وي‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ را ﻧﻤﻲداﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎورﻫﺎي‬ ‫ﻏﻠﻂ وي ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲﻫﺎ و ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ و ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻘﺮاط ﻳﻜﻲ از ﭘﺎي ﺑﻨﺪان ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ اﺧﻼق ﻧﻴﻚ‬ ‫و ﺟﻬﻞ و ﺣﻤﺎﻗﺖ ﻣﻨﺸﺄ اﺧﻼق ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﻧﻴﺰ‬ ‫ﻋﻠﻢ و اﺧﻼق ﻧﻴﻚ را ﺟﺰء وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻋﻘﻠﻲ ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻳﻜﻲ از‬ ‫راهﻫﺎي ﻣﻬﻢ و ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ اﺧﻼق ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه و ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﺧﻼق‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪50‬‬

‫ﺣﻤﻴﺪه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻢ و آﮔﺎﻫﻲ و ﺟﺮﻳﺎن آزاد اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻄﺮت ﭘﺎك‬ ‫اﻧﺴﺎن دﻧﺒﺎل ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺖ و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ آن ﻧﺪارد و ﻳﺎ ﻗﺪرت‬ ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ آن را ﻧﺪارد و ﻳﺎ ﺑﻪواﺳﻄﻪ ﻛﺞﻓﻬﻤﻲ و آﻣﻮزش ﻏﻠﻂ‪ ،‬آن را‬ ‫ﮔﻢﻛﺮده اﺳﺖ دﻧﺒﺎل ﺑﺪي و ﺷﺮ ﻣﻲرود و اﮔﺮ آﮔﺎه ﺷﻮد دﻧﺒﺎﻟﻪرو ﻓﻄﺮت و‬ ‫ﺳﺮﺷﺖ ﭘﺎك ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ؛ اﻣﺎ ﻛﺪام ﻋﻠﻢ و ﻛﺪام آﮔﺎﻫﻲ؟ آﻳﺎ داﻧﺴﺘﻦ‬ ‫زﺑﺎن دوم و ﺳﻮم و ﻳﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﺮق ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮﺑﻲ و ﺑﺪي را ﺑﻪ ﻓﺮد ﻧﺸﺎن‬ ‫دﻫﺪ؟ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻣﻨﻈﻮر ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻋﻠﻮم ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻲ و ﻧﻪ ﻋﻠﻮم ﻣﺤﺾ ﻣﺜﻞ رﻳﺎﺿﻴﺎت و ﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﻴﺎت‪ .‬اﺻﻮل ﺗﻮﺑﻪ در‬ ‫اﺳﻼم ﻫﻢ ﺑﺮ آﮔﺎﻫﻲ از ﺧﻄﺎ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ 1‬ﺑﻨﺎﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎ‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد اﻣﺎ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻲﻋﻤﻞ ﻛﻪ ﺑﺎوﺟﻮد آﮔﺎﻫﻲ ﻇﺎﻫﺮي‪ ،‬دﻧﺒﺎل‬ ‫اﺧﻼق ﺑﺪ ﻣﻲروﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ اﻳﻨﺎن ﺟﺰو ﻛﺞﻓﻬﻤﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫آﻣﻮزشدﻳﺪهاﻧﺪ اﻣﺎ اﻳﻦ آﻣﻮزش ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﻧﺸﺪه و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﻴﺮي و ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫رﻓﺘﺎر ﻧﮕﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻻت اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﺎﻟﻤﺎن اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي‬ ‫دﻳﮕﺮي دارﻧﺪ و ﺑﻪﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎ ﻋﻠﻢ و آﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺗﺒﻌﺎت اﺧﻼق ﺑﺪ را ﺑﻪ ﺟﺎن‬ ‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺒﺤﺚ ﺟﻬﻞ و ﻋﻠﻢ و ﺣﻤﻖ ﻫﻢ درﺟﺎت و ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻣﺘﺼﻮر ﺷﺪ ﺑﻨﻴﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﺮﻣﺪار ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﺎزي اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻧﻮع ﻧﮕﺎه ﺻﻔﺮ‬ ‫و ﻳﻜﻲ در آن ﻣﺤﻜﻮم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪» 1‬اﻧﻪ ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﻜﻢ ﺳﻮء ﺑﺠﻬﺎﻟﺔ ﺛﻢ ﺗﺎب ﻣﻦ ﺑﻌﺪه واﺻﻠﺢ ﻓﺎﻧﻪ ﻏﻔﻮر رﺣﻴﻢ؛ ﻫﺮ ﻛﺲ از ﺷﻤﺎ ﻛﺎر‬ ‫ﺑﺪي از روي ﻧﺎداﻧﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺑﻪ و اﺻﻼح و ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺮزﻧﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪) «.‬ﺳﻮره اﻧﻌﺎم‪ ،‬آﻳﻪ ‪(54‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪51‬‬

‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫ﻋﺮﻓﺎن‪ 1‬ﺿﺪ دﻳﻦ و ﻣﺨﺎﻟﻒ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺸﺮي ﺑﻮده و اﻧﺴﺎن را وادار‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ از ﻧﻌﻤﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﻴﺮد و در ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و اﻧﺰوا و در ﻋﻮاﻟﻢ‬ ‫ﺧﻴﺎﻟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﺮﻓﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻬﻮد ﺑﺎﻃﻨﻲ و اﻣﺜﺎل آن درواﻗﻊ‬ ‫ﺑﻴﺮاﻫﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آن ﺳﺮ ﺳﺎزﮔﺎري ﻧﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺎ ﻧﮕﺎه‬ ‫ﺗﻘﻠﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از آن ﺳﻴﺮ و ﺳﻠﻮك در دلزﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﺸﻜﻴﻞ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ در اﺳﻼم ﺗﻮﺻﻴﻪﺷﺪه اﻣﺎ اﺳﻼم ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ورا ﻧﺼﻒ‬ ‫دﻳﻦ و ﻛﺴﺐ روزي ﺣﻼل را ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪ ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻠﻪرﺣﻢ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ارزش ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬ ‫اﻋﻈﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻣﻦ از دﻧﻴﺎي زن و ﻋﻄﺮ را ﭘﺴﻨﺪﻳﺪم‪ .‬ﻟﺬا ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﻛﻲ‬ ‫و ﻧﻔﺲ را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد و ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻌﺎدﻟﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺒﺐ ﺑﻬﺘﺮ زﻳﺴﺘﻦ‬ ‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﺷﺪه و اﺧﻼق رذﻳﻠﻪ را ﻛﻨﺘﺮل و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻔﺮﻳﻂ و اﻓﺮاط در وادي ﻋﺮﻓﺎن اﻧﺤﺮاف اﺳﺖ‪.‬‬ ‫راﺑﻄﻪ اﺧﻼق و ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫اﺧﻼق‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮن‪ 2‬ﻧﺎﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻗﺎﻧﻮن اﺧﻼق ﻣﺪون اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ و اﻣﻮري را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺜﺎل زد ﻛﻪ اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫اﺳﺖ اﻣﺎ ﻗﺎﻧﻮن اﺷﺎرهاي ﺑﻪ آن ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ ﺑﺸﺮ در ﻃﻲ ﺣﺮﻛﺖ‬

‫‪Mysticism‬‬ ‫‪Law‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪52‬‬

‫روي ﺳﻄﺢ ﻳﺎ ﺣﺠﻢ ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﺑﺮﺧﻲ اﻣﻮر اﺧﻼﻗﻲ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺪﻫﺎ‬ ‫و ردﻳﻒﻫﺎ و اﺻﻮل ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺧﻼق اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻔﺎوت ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺣﻜﺎم و اﺧﻼق‬ ‫ﺑﺨﺶ زﻳﺎدي از اﺣﻜﺎم دﻳﻨﻲ‪ 1‬درواﻗﻊ ﻫﻤﺎن دﺳﺘﻮرات و ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و از آنﻫﺎ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‪:‬‬ ‫ﻋﻴﺎدت‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﺟﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖداري‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑﻪ‬ ‫وﻋﺪه‪ ،‬ﺧﻮشﻗﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻋﺪم ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﺿﺮر ﻧﺮﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺧﻮد و دﻳﮕﺮان‪،‬‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ و‪...‬‬ ‫ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ 2‬ﻧﻴﺰ ﭘﺎﻳﻪ اﺣﻜﺎم و اﺧﻼﻗﻴﺎت و ﺑﺪﻧﻪ و ﺷﺎﻳﺪ رﻳﺸﻪ آن را ﺗﺸﻜﻴﻞ‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻟﺬا اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻻت ﺟﺪا از ﻫﻢ ﻧﺒﻮده و ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺎﺑﻌﻲ از‬ ‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ – در ﻛﻨﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت را زﻳﺮ ﭘﺎ ﺑﮕﺬارد و ﺑﻪراﺣﺘﻲ از ﻓﻄﺮﻳﺎت ﺧﻮد‬‫ﻋﺒﻮر ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻋﻜﺲ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ اﻋﺘﻘﺎدات‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﻲاﺧﻼق ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ از اﻧﺴﺎن ﺧﻮشاﺧﻼق و داراي اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪Religious orders‬‬ ‫‪believes‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪53‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم – ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﺗﺌﻮريﻫﺎي اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪54‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬ ‫ﻣﺮور ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﺗﺌﻮريﻫﺎي اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‬ ‫»اﻫﺪاف رﻓﺘﺎري«‬ ‫اﻧﺘﻈﺎرات ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬ ‫‪ -1‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻌﺎدت و اﻋﺘﺪال و ﻧﻘﺪ آنﻫﺎ‬ ‫‪ -2‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻟﺬتﮔﺮاﻳﻲ و ﻧﻘﺪ آن‬ ‫‪ -3‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮاﻳﺎن و ﻓﺮدﮔﺮاﻳﺎن و ﻧﻘﺪ آنﻫﺎ‬ ‫‪ -4‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﮔﺮاﻳﻲ و ﻧﻘﺪ آن‬ ‫‪ -5‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ رواﻗﻴﻮن و ﻛﻠﺒﻴﻮن و ﻧﻘﺪ آنﻫﺎ‬ ‫‪ -6‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺧﻼﻗﻲ و ﻧﻘﺪ آن‬ ‫‪ -7‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ و ﻧﻘﺪ آن‬ ‫‪ -8‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﻼم در اﺧﻼق‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪55‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ازﻧﻈﺮﻳﺎت و ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻣﻬﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‬ ‫اﺷﺎره و ﻧﻘﺪ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﻧﻈﺮ اﺳﻼم در ﺧﺼﻮص اﺧﻼق ﺑﻪﻃﻮر‬ ‫روﺷﻦ و واﺿﺢ ﺑﻴﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻌﺎدت ارﺳﻄﻮ‬ ‫ارﺳﻄﺎﻃﺎﻟﻴﺲ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ارﺳﻄﻮ‪ ،1‬اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ آﺗﻨﻲ ﺣﺪود ‪ 400‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺧﻮد را اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‪ .‬او در ﺧﺼﻮص‬ ‫اﺧﻼق ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن ذاﺗﺎً دﻧﺒﺎل ﺳﻌﺎدت اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻀﻴﻠﺖ را ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﺑﺮﺳﺪ‬ ‫وي در ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻨﻲ ﺳﻌﺎدت را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‬ ‫اﻣﺎ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان از ﻻﺑﻪﻻي ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي وي‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت را ﻛﻪ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮي از ﻧﻴﻜﻲﻫﺎ و ﺧﻮﺷﻲﻫﺎي ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬وي ﺳﻌﺎدت را ﻫﺪف و ﻓﻀﺎﺋﻞ اﺧﻼﻗﻲ را وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ و دﻧﺒﺎل ﻓﻀﻴﻠﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﻌﺪ از ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ ذات‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ازاﻳﻦرو ارﺳﻄﻮ ﺿﻤﻦ ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻓﻼﻃﻮن آن را‬ ‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻓﻼﻃﻮن‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ اﺳﺖ و اﻓﻼﻃﻮن ﻣﻌﺘﻘﺪ‬

‫‪Aristotle‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪56‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﺑﺎﻳﺪ از ﺟﻬﻞ ﺑﻴﺮون آﻳﺪ‪ ،‬در‬ ‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻌﺪي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ذﻛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻋﺘﺪال ارﺳﻄﻮ‬ ‫ارﺳﻄﻮ‪ 1‬ﺑﻌﺪ از ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎدن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺧﻮد و ﺑﻴﺎن ﺗﺌﻮري ﺳﻌﺎدت‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮدي دﻳﮕﺮي ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻛﺮد و آن ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻋﺘﺪال و‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﻪروي ﺑﻮد‪.‬‬ ‫او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﺧﻼق ﻳﻌﻨﻲ رﻋﺎﻳﺖ اﻋﺘﺪال ﻣﻴﺎن ﻏﺮاﻳﺰ و اﺣﺴﺎﺳﺎت و‬ ‫ﻋﻮاﻃﻒ‪ .‬وي ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ﻋﻮاﻃﻒ و ﻏﺮاﻳﺰ ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ در اﻧﺴﺎنﻫﺎ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‬ ‫اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﺘﻮاﻧﺪ آنﻫﺎ را ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ و ﺑﺎﻗﺪرت ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺮده و ﺑﻪﺻﻮرت‬ ‫ارادي و اﺧﺘﻴﺎري در ﺣﺪ وﺳﻂ ﻧﮕﻪ دارد ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﺧﻼق ﻣﺪار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻋﻤﻞ و رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ در ﻧﻤﻮدار ﺷﺪت آن ﻗﺎﺋﻞ‬ ‫ﺷﻮﻳﻢ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد از‪:‬‬ ‫‪ -1‬اﻓﺮاط‬ ‫‪١‬‬

‫ارﺳﻄﻮ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن آﺗﻨﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﺪ او در ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﻪ آﻛﺎدﻣﻲ اﻓﻼﻃﻮن راه‬

‫ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﺪت ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل در ﻣﻜﺘﺐ اﻓﻼﻃﻮن و زﻳﺮ ﻧﻈﺮ وي ﺗﻠﻤﺬ ﻧﻤﻮد ﭘﺲ از آن ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﺴﻴﺎري‬ ‫ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﺮد ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ اﻟﻜﺴﺎﻧﺪر ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺳﻜﻨﺪر ﻣﻘﺪوﻧﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺘﺐ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري‬ ‫از وي ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ اﻳﻦ آﺛﺎر اﻟﻬﺎم ﺑﺨﺶ ﺑﺴﻴﺎري از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﭘﺲ از وي ﺑﻮده و در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻧﮕﺎرش ﺷﺪه اﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻴﺰﻳﻚ‪ ،‬ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ‪ ،‬زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ‪،‬‬ ‫دوﻟﺖ و اﺧﻼق ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ارﺳﻄﻮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻘﺮاط و اﻓﻼﻃﻮن از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬارﺗﺮﻳﻦ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‬ ‫ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪57‬‬

‫‪ -2‬ﻣﻴﺎﻧﻪروي‬ ‫‪ -3‬ﺗﻔﺮﻳﻂ‬ ‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻬﺎﻳﻲ ارﺳﻄﻮ در رﻫﻨﻤﻮن ﺳﺎزي اﺑﻨﺎي ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﺳﻌﺎدت و‬ ‫ﻧﻴﻚروزي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﺴﻴﺎري از اﻣﻮر‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﻪروي ﭘﻴﺸﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﻢﻛﻢ ﺑﻪ ﻛﻤﺎﻻت و ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي درك ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻋﺘﺪال ارﺳﻄﻮ‪ ،‬در ﺟﺪول ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬در ﺑﺎب اﺧﻼق‬ ‫و آﻧﭽﻪ وي آن را اﻋﺘﺪال و ﻣﻴﺎﻧﻪروي ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ ﺻﻔﺎت و‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ آورده ﺷﺪه و ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻓﺮاط‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﻂ و ﻣﻴﺎﻧﻪ آن ذﻛﺮ‬ ‫ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻤﻲ اﺑﺘﺪاي اﻣﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ارﺳﻄﻮ ﻫﻢﺻﺪا‬ ‫ﮔﺸﺘﻪ و آن را ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﭼﺎرﭼﻮب ﻋﻘﻞ و ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻲﭘﻨﺪارد اﻣﺎ ﺑﺎ ﻏﻮر در‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد ارﺳﻄﻮ ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻻزﻣﻪ ﺳﻌﺎدت ﺑﻮده ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻧﻜﺮده و ﻧﻈﺮﻳﻪ وي ﺷﺎﻳﺪ در ﻧﻴﻤﻲ از ﺣﺎﻻت ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻬﻢ و‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري اﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺷﺮوع ﺑﺤﺚﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‪،‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ارﺳﻄﻮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻤﻲ از ﻣﺴﻴﺮ را ﭼﺮاغ راه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ارﺳﻄﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد روح اﻧﺴﺎن دو ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻘﻼﻧﻲ و ﻏﻴﺮﻋﻘﻼﻧﻲ دارد‪ .‬ﺑﺨﺶ‬ ‫ﻏﻴﺮﻋﻘﻼﻧﻲ روح اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺰ ﺧﻮد از دو ﺑﺨﺶ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬ﻧﻔﺲ ﻧﺒﺎﺗﻲ و ﻧﻔﺲ ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﻧﻔﺲ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻫﻢ از دو ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺷﻬﻮت و ﻏﻀﺐ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪58‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -2‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻋﺘﺪال ارﺳﻄﻮ‬ ‫اﻓﺮاط‬

‫اﻋﺘﺪال‬

‫ﺗﻔﺮﻳﻂ‬

‫ﺣﺮاف ﺑﻮدن‬

‫ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ‬

‫ﻛﻢﺣﺮﻓﻲ‬

‫ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲ‬

‫ﺷﺮاﻓﺖ ﺧﻮاﻫﻲ‬

‫ﭘﺴﺖﻫﻤﺘﻲ‬

‫ﺑﻲﺑﺎﻛﻲ‬

‫ﺷﺠﺎﻋﺖ‬

‫ﺗﺮس‬

‫ﺑﺨﻴﻞ ﺑﻮدن‬

‫ﻣﻘﺘﺼﺪ ﺑﻮدن و ﻛﺮاﻣﺖ‬

‫اﺳﺮاف و ﺗﺒﺬﻳﺮ‬

‫آﺗﺶﻣﺰاﺟﻲ‬

‫ﺧﻮشﺧﻠﻘﻲ‬

‫ﺑﻲﻏﻴﺮﺗﻲ‬

‫ﻏﺮور ورزﻳﺪن‬

‫ﻣﻨﻌﺖ ﻃﺒﻊ و ﻓﺮوﺗﻨﻲ‬

‫ذﻟﻴﻞ ﺑﻮدن‬

‫ﻣﺴﺨﺮﮔﻲ‬

‫ﮔﺸﺎدهروﻳﻲ‬

‫ﺗﺮشروﺋﻲ‬

‫ﻃﻤﻊ در ﺷﻬﻮت‬

‫ﻋﻔﺖ‬

‫ﺑﻲﺣﺴﻲ و رﻳﺎﺿﺖ‬

‫ﺳﺘﻢ ﮔﺮي‬

‫ﻃﺎﻟﺐ ﻋﺪاﻟﺖ‬

‫ﺳﺘﻢ ﭘﺬﻳﺮي‬

‫ﻣﺰاح‬

‫ﻫﻤﺪﻣﻲ‬

‫ﻧﺰاع‬

‫ﺣﻴﻠﻪ و ﻣﻜﺮ‬

‫ﺣﻜﻤﺖ‬

‫ﺧﺮﻓﺘﻲ‬

‫•‬

‫اﻳﻦ ﺟﺪول ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻣﺜﺎل اﻛﺘﻔﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪59‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ارﺳﻄﺎﻃﺎﻟﻴﺲ‪ ،‬آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن را از درون وادار ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻲ ﺧﺎص‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺳﺒﺐ ﺗﺠﻤﻴﻊ اﻧﺮژي و ﺑﺮوز رﻓﺘﺎر ﺧﺎﺻﻲ در وي ﻣﻲﮔﺮدد‬ ‫دوﻧﻴﺮوي ﭘﻴﺶران ﻧﻔﺲ ﺣﻴﻮاﻧﻲ در ﺑﺨﺶ ﻏﻴﺮﻋﻘﻼﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي‪:‬‬ ‫
ﺷﻬﻮت‬ ‫
ﻏﻀﺐ‬ ‫وي ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ‪ 1‬دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ و آﺳﻮده‬ ‫و ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﮔﻢﺷﺪه ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ اﻓﺴﺎر اﻳﻦ‬ ‫دوﻧﻴﺮو‪ 2‬در دﺳﺖ وي ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻗﺪرت ﺗﻤﺎم‪ ،‬آنﻫﺎ را ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﻳﺪ‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﭼﻴﺮﮔﻲ ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺣﺪ اﻋﺘﺪال از ﻧﻴﺮوي‬ ‫ﺷﻬﻮت و ﻏﻀﺐ در ﺟﻬﺖ ﻣﺜﺒﺖ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻋﻠﻴﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ و‬ ‫ﺣﺮﻛﺖ ﭘﺮﺷﺘﺎب در ﻣﺴﻴﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻬﻮت و ﻏﻀﺐ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎﻋﻘﻞ و ﻗﻮاي ﻋﻘﻼﻧﻲ وي و ﺑﺮﻣﺪار اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻓﺮد داراي رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻮده و ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻜﺎرم اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫اﺳﺖ درﻧﺘﻴﺠﻪ راه ﺳﻌﺎدت و ﻧﻴﻚروزي را در ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﻣﺎداﻣﻲﻛﻪ ﻓﺮد‪ ،‬ﻋﻘﻞ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و راه اﻓﺮاطوﺗﻔﺮﻳﻂ را در‬ ‫ﭘﻴﺶ ﺑﮕﻴﺮد و ﻋﻨﺎن و ﺷﻬﻮت و ﻏﻀﺐ در اﺧﺘﻴﺎر وي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻀﺎﺋﻞ دﺳﺖ ﭘﻴﺪاﻛﺮده و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪Virtue‬‬ ‫‪Lust and wrath‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪60‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -5‬ﭼﺎرﭼﻮب و ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي ارﺳﻄﻮ در ﺑﻨﻴﺎن ﺗﺌﻮري اﻋﺘﺪال‬ ‫)ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪(1392 ،‬‬

‫ﺿﻤﻨﺎً ارﺳﻄﻮ ﺑﺎﺑﻴﺎن اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺪ اﻋﺘﺪال ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﺮ ﻓﺮد ﻣﺘﻔﺎوت‬ ‫اﺳﺖ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺣﺪي ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻧﻔﺮ در ﺣﺪ اﻋﺘﺪال ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي ﻧﻔﺮ‬ ‫دﻳﮕﺮي ﻫﻤﺎن ﺣﺪود ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻳﺎ اﻓﺮاط ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درواﻗﻊ ﻧﺴﺒﻴﺖ در‬ ‫اﺧﻼق را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و اﺧﻼق را ﻧﺴﺒﻲ ﻣﻲداﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻮدن ﺣﺪود آن‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﻌﺪ از ارﺳﻄﻮ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت وي‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﺎت‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ازﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬ ‫ ﻣﻼ ﻧﺮاﻗﻲ در ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺴﻌﺎدات‪،‬‬ ‫ ﺧﻮاﺟﻪﻧﺼﻴﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻃﻮﺳﻲ در ﻛﺘﺎب اﺧﻼق ﻧﺎﺻﺮي و‪...‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪61‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻟﺬتﮔﺮاﻳﻲ آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس و اﭘﻴﻜﻮر‬ ‫آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس‪ 1‬ﺷﺎﮔﺮد ﺳﻘﺮاط و ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬار ﻣﻜﺘﺐ ﻛﻮرﻧﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﻴﺮﻧﺎﻳﺴﻴﺴﻢ‬ ‫در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﻜﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﺶ را در ﺧﺼﻮص اﺧﻼق‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎً در ﺟﻬﺖ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺳﺘﺎدش ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮد‪ .‬وي ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻈﺮﻳﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮوف و ﺟﻨﺠﺎﻟﻲ ﻟﺬتﮔﺮاﻳﻲ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد ﺑﻌﺪ از آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس‪ ،‬اﭘﻴﻜﻮر آن را‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ داد ﻟﺬا در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺘﻮن اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﻈﺮﻳﻪ اﭘﻴﻜﻮر‬

‫‪2‬‬

‫)اﭘﻴﻜﻮرﻳﺴﻢ( ﻫﻢ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دو ﻧﻔﺮ ﻫﺮ دو ﺣﺪود ‪ 400‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣﻴﻼد ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻧﺪك ﺗﻔﺎوت زﻣﺎﻧﻲ اﺑﺮاز داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ ﻟﺬات آﻓﺮﻳﺪهﺷﺪه و ﺳﻌﺎدت وي‬ ‫در ﻛﺴﺐ ﻟﺬات ﺑﻲﻗﻴﺪوﺷﺮط و ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻳﻨﺪه اﺳﺖ ﭼﺮاﻛﻪ آﻳﻨﺪه‬

‫‪Aristippus‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪١‬‬

‫اﭘﻴﻜﻮر ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ‪ 341‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد در ﺳﺎﻣﻮس ﻧﺰدﻳﻚ درﻳﺎي اژه ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮد او‬

‫اﺑﺘﺪا در ﺷﻬﺮ ﺗﺌﻮس ﻧﺰد ﻧﻮزﻳﻔﺎﻧﺲ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﺰد اﺳﺎﺗﻴﺪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﻬﺮ ﭘﺮداﺧﺖ و در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺤﺜﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﺣﻜﻤﺖ دﻣﻮﻛﺮﻳﺖ آﺷﻨﺎ ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬار ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي اﭘﻴﻜﻮري اﺳﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﻜﺮي در دوران‬ ‫ﻫﻠﻨﻴﺴﻢ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻟﺬت‪ ،‬ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﭘﺮﻳﺸﺎنﺧﺎﻃﺮي دﻧﻴﻮي‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮي آراﻣﺶ ﻧﻔﺲ )آﺗﺎراﻛﺴﻴﺎ( و رﻫﺎﻳﻲ از‬ ‫ﺗﺸﻮﻳﺶ و رﻧﺞ )آﭘﻮﻧﻴﺎ( ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪ‪ .‬اﭘﻴﻜﻮر ﺷﺎﮔﺮد اﻓﻼﻃﻮن ﺑﻮد ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ او را در آﺗﻦ ﻃﺮﻓﺪار زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻟﺬت و از‬ ‫ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻣﺎدي ﮔﺮا ﻣﻲ داﻧﻨﺪ در ﺑﺎب ﺗﻔﻜﺮات ﺧﻮد ﺣﺪود ‪ 300‬ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎب و رﺳﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺖ اﻣﺎ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺎدي‬ ‫ﮔﺮا ﺑﻮدن ﺗﻔﻜﺮاﺗﺶ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻟﺬت ﭘﺮور اﭘﻴﻜﻮر ﺑﻪ ﺣﺪي ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﺎﻳﻌﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ ﺳﺮ در ﺑﺎغ‬ ‫ﺗﺪرﻳﺲ وي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮده‪» :‬اي ﻣﻴﻬﻤﺎن! در اﻳﻦ ﺑﺎغ ﺷﺎد و ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻮد زﻳﺮا در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻌﺎدت و ﺷﺎدي ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﻴﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود‪«.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪62‬‬

‫ﺳﺮﺑﻪﻣﻬﺮ و ﺗﺎرﻳﻚ اﺳﺖ و ﻫﻨﻮز ﺑﺮاي ﻫﻴﭻﻛﺲ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﻟﺬا ﺗﻔﻜﺮ‬ ‫در ﺑﺎب آﻳﻨﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮﺷﻲ را اﻧﺴﺎن ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ دﻧﺒﺎل ﻟﺬات آﻧﻲ و زﻣﺎن ﺣﺎل ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻛﻪ ﻟﺬﺗﻲ ﺑﻪ وي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و‬ ‫از آن ﺳﻮد ﺑﺒﺮد ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫وي ﻣﻲﮔﻔﺖ ارزش اﻣﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻟﺬات‬ ‫ﺳﻨﺠﻴﺪه ﺷﻮد‪ .‬درواﻗﻊ‪ ،‬آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس »ﻟﺬت«‬ ‫را ﻏﺎﻳﺖ ﺧﻴﺮ ﻣﻲداﻧﺴﺖ و ﺑﺮ آن ﺑﻮد ﻛﻪ‬ ‫ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﻟﺬت ﻳﺎ ﺗﺮس از رﻧﺞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -6‬ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي اﻧﻮاع ﻟﺬات‬ ‫)ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪(1392 ،‬‬

‫اپيکور‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪63‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ اﻏﻠﺐ ﻟﺬت ﻣﺪﻧﻈﺮ آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس ﻟﺬتﻫﺎي ﺣﺴﻲ ﺑﻮدﻧﺪ؛‬ ‫ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻟﺬت ﺣﻲ و ﺣﺎﺿﺮ را ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﻟﺬت ﻧﺎﻣﻌﻠﻮﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫اﺳﺖ در آﺗﻴﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﻢ ﻓﺮوﺑﮕﺬارﻳﻢ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻫﺪف و ﻏﺎﻳﺖ اﻧﺴﺎن را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ارﺳﻄﻮ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﺑﺪاﻧﻴﻢ و‬ ‫ﺳﻌﺎدت ﻣﺪﻧﻈﺮ ارﺳﻄﻮ را ﻣﺜﻞ اﭘﻴﻜﻮر‪ ،‬رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻟﺬات در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﺎﻻت واﻻ و ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺳﻌﺎدت ﻃﻠﺒﻲ ﻣﻌﻨﻮي ﻛﻪ در‬ ‫ذﻫﻦ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﻠﻪﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻟﺬتﺟﻮﻳﻲ ﻣﺎدي ﻓﺮوﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﺗﻘﻠﻴﻞ‬ ‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻗﺐ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎورﻫﺎي‬ ‫ﻛﻢارزﺷﻲ – ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﺎص اﻧﺴﺎن زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‬ ‫و از آن ﻫﺮاس داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻧﻈﺮات و ﻋﻘﺎﻳﺪ اﭘﻴﻜﻮر ﻣﻌﺘﺪلﺗﺮ از ﺑﺎورﻫﺎي آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس ﺑﻮد‬ ‫وي ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد دﻧﺒﺎل ﻟﺬاﻳﺬي ﻛﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎﻧﻲ اﻧﺪك‪ ،‬ﭘﻴﺮو آن‬ ‫ﺳﺴﺘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و ﺳﺴﺘﻲ ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﭼﻴﺮه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ رﻓﺖ‪،‬‬ ‫ﻟﺬاﻳﺬي ﻣﺜﻞ ﺷﻬﻮت از اﻳﻦ دﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﻳﺎ دﻧﺒﺎل ﻟﺬاﻳﺬ ﻏﻴﺮﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺸﺮ ﺳﺎزﮔﺎري ﻧﺪارد و ﺿﺮوري ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ رﻓﺖ ﻣﺜﻞ‬ ‫رﻳﺎﺳﺖﻃﻠﺒﻲ‪ .‬اﭘﻴﻜﻮر ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﻧﺴﺎن ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺠﺎي اﻳﻨﻜﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫رﻳﺎﺳﺖﻃﻠﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ دﻧﺒﺎل ﻟﺬاﻳﺬي ﻣﻲرود ﻛﻪ ﺿﺮوري ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺑﺎ‬ ‫ﺟﺴﻢ و روح و روان وي ﺳﺎزﮔﺎرﻧﺪ؛ ﻣﺜﻞ ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﻴﺪن و‪ ...‬ﻳﺎ در‬ ‫ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﺿﺮري ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﻲ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪64‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -7‬اﻧﻮاع ﻟﺬات از دﻳﺪﮔﺎه اﭘﻴﻜﻮر )ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪(1392 ،‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪65‬‬

‫ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ اﭘﻴﻜﻮر ﻟﺬاﻳﺬ را ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده و‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي وي ﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد ﻛﻪ‪:‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ دﻧﺒﺎل ﻛﺴﺐ ﻟﺬت ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻧﺮﻓﺘﻦ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﻟﺬت‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﭘﻲ ﻟﺬاﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺸﻘﺖ و ﻣﺼﻴﺒﺖ‪ ،‬درد و رﻧﺞ‪ ،‬ﺳﺨﺘﻲ‪ ،‬ﺳﺴﺘﻲ و ﻳﺎ‬ ‫ﺗﺒﻌﺎت و آﻻم دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻣﻨﻈﻮر اﭘﻴﻜﻮر‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ اﻧﺴﺎن دﻧﺒﺎل‬ ‫ﻟﺬاﻳﺬ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺮود و اﻟﺒﺘﻪ ﻟﺬاﻳﺬي ﻛﻪ ﺿﺮورت ﺣﻴﺎت ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ وي ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا وي را ﻣﺮﺗﺎض ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻛﻪ آﺛﺎر و زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ اﭘﻴﻜﻮر را ﺗﻔﺤﺺ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻣﻨﻈﻮر‬ ‫اﭘﻴﻜﻮر اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﺑﺰار ﻟﺬت‪ ،‬ﺧﻮر و ﺧﻮاب ﺧﻮد را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪ‬ ‫و دﻧﺒﺎل آن ﺑﺮود و در اداﻣﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪزﺣﻤﺖ ﻧﻴﻨﺪاﺧﺘﻪ و دﻧﺒﺎل ﻛﺎرﻫﺎي‬ ‫ﭘﺮزﺣﻤﺖ و ﭘﺮﻣﺸﻘﺘﻲ ﻛﻪ اﻧﺘﻬﺎﻳﺶ ﻫﻢ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻧﺮود ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل دﻧﺒﺎل‬ ‫ﺷﻬﻮت و رﻳﺎﺳﺖ ﻧﺮود ﭼﻪﺑﺴﺎ آزار اﻳﻦ دو ﺑﻴﺶ از ﻣﻨﺎﻓﻌﺶ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﮔﺮ‬ ‫درﺻﺪد اﺳﺖ دﻧﺒﺎل ﻏﺬاﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻦ و ﻟﻮازم و اﺑﺰار ﮔﺮانﻗﻴﻤﺖ ﺑﺮود اﺑﺘﺪا‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺴﻨﺠﺪ ﺑﺒﻴﻨﺪ آﻳﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺮوي از ﻟﺬاﻳﺬ او را آزار ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﺎﻧﺪ و‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪66‬‬

‫ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻌﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ دﻧﺒﺎل ﻟﺬاﻳﺬي و اﻣﻮري ﺑﺮود ﻛﻪ ﻟﺬت‬ ‫آنﻫﺎ ﺣﺘﻤﻲ و ﺑﺪون درد و رﻧﺞ و ﺳﺴﺘﻲ و ﺗﺒﻌﺎت ﺛﺎﻧﻮي ﻣﺜﻞ آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﺮﻓﺪاران آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس ﺑﻪ دودﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺪه ﻣﺜﻞ ﺗﺌﻮدرس‬ ‫ﻣﻠﺤﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪ داوري و اﻋﺘﺪال و ﺧﺮدﻣﻨﺪي ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺖ و ﺧﺮﺳﻨﺪي‬ ‫روح را ﺳﻌﺎدت ﻳﺎ ﻟﺬت ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮد ﻋﺎﻗﻞ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮدش را ﺑﺮاي دﻳﮕﺮان ﻳﺎ ﻛﺸﻮر ﻓﺪا ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ؛ و اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺎزه‬ ‫دﻫﺪ ﻣﺮﺗﻜﺐ دزدي و ﺑﻲﻋﻔﺘﻲ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺸﻮد‪ .‬وﺟﻮد ﻫﺮ ﺧﺪاﺋﻲ را‬ ‫ﻣﻨﻜﺮ ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺘﻪي دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﻫﮕﺰﻳﺎس ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﻳﻲ و ﺑﻲﺗﻔﺎوﺗﻲ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ارﺿﺎي ﺷﻬﻮات ﺑﻮد و ﺑﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﻔﻲ ﻏﺎﻳﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻘﺪان‬ ‫درد و رﻧﺞ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ درسﻫﺎي ﻫﮕﺰﻳﺎس در اﺳﻜﻨﺪرﻳﻪ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮدﻛﺸﻲﻫﺎي زﻳﺎدي ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ درس او را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺧﻼﻗﻲ اﻓﻼﻃﻮن‬ ‫ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺧﻼﻗﻲ اﻓﻼﻃﻮن‪ 2‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﻄﺮﺗﺎً‬ ‫دﻧﺒﺎل ﺧﻴﺮ و ﺧﻮشﺧﻠﻘﻲ و رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﮔﻤﺮاﻫﻲ وي ﻣﻲﺷﻮد اﻧﺠﺎم ارادي ﻛﺎرﻫﺎي ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺟﻬﻞ و‬ ‫ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ و ﻋﺪم ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻪ اﺧﻼق و اﻫﻤﻴﺖ آن در ﺳﻌﺎدت ﺑﺸﺮ و‬

‫‪ ١‬عبدالعلی عنيتی‪١٣٨٦ ،‬‬ ‫‪Plato‬‬

‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪67‬‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ راه ﺧﻴﺮ از ﺷﺮ و ﺗﻔﻜﻴﻚ آن از ﻫﻢ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻓﻼﻃﻮن ﻗﻮﻳﺎً‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ذاﺗﺎً در ﭘﻲﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ ﻟﺬا ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﺳﺒﺐ رواج اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﻼﻃﻮن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫اﻧﺠﺎموﻇﻴﻔﻪاش ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا وي ﺑﻪ اﻧﺠﺎموﻇﻴﻔﻪ ﺧﺎص ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪﻋﻨﻮان‬ ‫ﻏﺎﻳﺖ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ارﺳﻄﻮ ﺟﺰو اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺤﻮر اﺧﻼق ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد در ﻧﻈﺮﻳﺎت وي‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪاي‬ ‫ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ آﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮاﻳﻲ دﻳﺪه و اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ‬ ‫اﻓﻼﻃﻮن اﻋﻤﺎﻟﻲ را اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ از روي ﻋﺎدت اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻤﺪاً اﻗﺪام ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻻﺑﻪﻻي ﺳﺨﻨﺎن وي ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ اﻓﻼﻃﻮن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺪهاي ﺑﺪون ﻣﻌﺮﻓﺖ‬ ‫ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ و اﺗﻔﺎﻗﻲ راه ﻧﻴﻚ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻢ اﺧﻼق در ﻧﻈﺮ اﻓﻼﻃﻮن ﺷﺎﺧﻪاي از ﻋﻠﻢ ﻛﺸﻮرداري و ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﺖ‬ ‫و ﺗﺪﺑﻴﺮ اﺳﺖ و در ﻧﻈﺮ وي ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎارزش در ﺟﻬﺎن وﺟﻮد دارد‬ ‫ﻛﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫
زﻳﺒﺎﻳﻲ‬ ‫
ﻋﺪاﻟﺖ‬ ‫
ﺣﻘﻴﻘﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪68‬‬

‫و ﻫﺮﮔﺎه اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﺧﻴﺮ و ﻧﻴﻜﻲ ﭘﺪﻳﺪار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻓﻼﻃﻮن‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﺧﻼق ﻳﻌﻨﻲ زﻳﺒﺎﻳﻲ و او ﻧﻮﻋﻲ زﻳﺒﺎﻳﻲ روح را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫اﻳﻦ زﻳﺒﺎﻳﻲ در اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﺧﻼق ﻧﻴﻚ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫در دﻳﺪﮔﺎه اﻓﻼﻃﻮن »ﺷﺮ« و ﺑﺪﻛﺎري ﻣﺎﺣﺼﻞ ﻧﺎداﻧﻲ و ﺟﻬﺎﻟﺖ ﺑﻲﺣﺪ ﺑﺸﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت و ﻧﻴﻚروزي و‬ ‫ﻧﻴﻚ ﺑﺨﺘﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺪ آﻣﻮزش ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ اﻳﻦ آﻣﻮزش در دوﺷﺎﺧﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﭘﺮﻓﻀﻴﻠﺖ و ﻓﻀﻴﻠﺖ اﻣﻮر ﺑﻪ اﻳﺸﺎن‬ ‫آﻣﻮزش داده ﺷﻮد اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻨﺪ از ﻋﺎدات ﻛﻨﺎرهﮔﻴﺮﻧﺪ وي‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﺎري ﻛﻪ ‪-‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻮب ‪ -‬از روي ﻋﺎدت ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﻛﺎر‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﻲآﻳﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﺎن را ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ‬ ‫دوم ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﺮدم ﺳﻌﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻗﻮاي ذﻫﻨﻲ و ﻋﻘﻠﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻓﺮاﮔﻴﺮي‬ ‫رﻳﺎﺿﻴﺎت و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﺮورش دﻫﻨﺪ و ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻌﺪاد ذاﺗﻲ و ﻋﻘﻠﻲ ﻛﺎﻓﻲ‬ ‫ﺑﺮاي درك ﻣﻌﺎرف ﻣﻄﻠﻮب را ﻧﺪارﻧﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮب و ﺧﻴﺮ را‬ ‫ﻣﺘﺼﻮر ﺷﺪه و اﺑﻌﺎد آن را درك ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ از اﻫﻞ ﺣﻜﻤﺖ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ‬ ‫درواﻗﻊ وي ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﻣﻘﻠﺪ و ﺗﻘﻠﻴﺪ را‪ ،‬ﺑﻨﺎﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻧﻈﺮﻳﺔ اﻓﻼﻃﻮن ﻧﻔﺲ ﻳﺎ روح آدﻣﻲ داراي ﺳﻪ ﻗﻮه اﺳﺖ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ‬ ‫ﻫﺮﻳﻚ ﻓﻀﻴﻠﺘﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮا ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﻗﻮه ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺨﺘﺺ آن اﻋﺘﺪال اﺳﺖ؛‬ ‫‪ -2‬ﻗﻮه روﺣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺨﺘﺺ آن ﺷﺠﺎﻋﺖ اﺳﺖ؛‬ ‫‪ -3‬ﻗﻮه ﻋﻘﻼﻧﻲ روح ﻛﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺨﺘﺺ آن ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪69‬‬

‫دﻳﺪﮔﺎه ﭘﺮﻫﻴﺰي ﺳﻘﺮاط‬ ‫ﺳﻘﺮاط‪ 1‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻟﺬات اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻌﺎدت ﺑﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد و‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﺎً دﻧﺒﺎل ﻟﺬاﻳﺬ رﻓﺘﻦ وي را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وي ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد وﻇﻴﻔﻪ اﻧﺴﺎن‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ و ﺧﻮش ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺧﻮﺷﻲ و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪي در ﭘﺮﻫﻴﺰ‬ ‫و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻟﺬاﻳﺬ‪ ،‬ﺷﻬﻮات و ﺧﻮاﻫﺶﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫وي ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻳﻜﺠﺎ ﻣﻲدﻳﺪ و ﺑﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻓﺮدا ﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮدي اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺟﺘﻤﺎع و ﻣﻴﺎن دﻳﮕﺮان زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬ ‫ﺧﻮﺷﻲ و ﺳﻌﺎدت وي درﮔﺮو ﺧﻮﺷﻲ و ﺳﻌﺎدت اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‬ ‫اﮔﺮ ﻓﺮدي ﻳﻚ ﭘﺮس ﻏﺬا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و دوﺳﺘﺶ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ از‬ ‫ﻏﺬاي ﺧﻮد ﺧﻮﺷﻲ و ﺳﻌﺎدت را ﺑﻬﺮه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ دوﺳﺘﺶ ﺷﺮﻳﻚ‬ ‫ﺷﻮد و ﻟﺬت ﺑﺮدن از ﺧﻮردن ﻳﻚ ﭘﺮس ﻛﺎﻣﻞ از ﻏﺬا درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ دوﺳﺖ و‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﻳﻪاش ﮔﺮﺳﻨﻪ اﺳﺖ ﭼﻨﺪان ﺧﻮﺷﻲ و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪي را ﻧﺼﻴﺐ وي‬ ‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﺮاط‪ ،‬ﻏﺮق در ﻟﺬات ﻓﺮدي را ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎﻫﻲ و ﺳﻘﻮط ﻣﻲداﻧﺴﺖ و‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺸﺮ ﺗﻤﺎم داﻧﺶ و ﺳﻌﻲ ﺧﻮد را ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺿﻤﻦ اﻧﺠﺎم‬ ‫وﻇﺎﻳﻒ در ﻗﺒﺎل ﺟﺎﻣﻌﻪ و دﻳﮕﺮان‪ ،‬او را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ واﻗﻌﻲ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﻧﻤﻮده و‬ ‫ﻓﺴﺎد را از داﻣﻦ وي دور ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درواﻗﻊ وي ﻟﺬاﻳﺬ را ﺟﻤﻌﻲ و ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ و‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و وﺟﻪ ﻣﻌﻨﻮي آن را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﭘﺴﻨﺪﻳﺪ و‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬ ‫‪Socrates‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪70‬‬

‫دﻳﺪﮔﺎه ﻛﻠﺒﻴﻮن‬ ‫ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻛَﻠﺒﻲﻫﺎ‪ ،1‬ﻓﺮﻗﻪاي از ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﺳ‪‬ﻂ‬ ‫»آﻧﺘﻴﺴﺘﻴﻨﺲ« ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﮔﺮدان ﺳﻘﺮاط ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري و ﺳﭙﺲ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ‬ ‫دﻳﻮژن‪ 2‬ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺷﻬﺮت آﻧﺎن ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺎم‪ ،‬رد و ﺣﺘّﻲ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺗﻤﺎم‬ ‫آﻧﭽﻪ راﺣﺘﻲ و آﺳﺎﻳﺶ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺎﻣﻲ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و در‬

‫ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪوي و ﻋﺎدت ﺑﻪ ﺳﺮزﻧﺶ و ﺧﺮدهﮔﻴﺮي‬ ‫از ﻣﺮدم ﻛﻮي و ﺑﺮزن ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺟﻬﺖ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ روﺷﻲ در‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﮕﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﻠﺒﻴﻮن و اﻋﺘﻘﺎدات آنﻫﺎ از ﻳﺎس از‬ ‫اﺻﻼح ﺷﺪن و اﺧﻼﻗﻲ ﺷﺪن ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي و ذات اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻧﺸﺄت‬ ‫‪ ١‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻛَﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﮓ‬ ‫‪ 2‬دﻳﻮﺟﺎﻧﺲ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪71‬‬

‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻛﻠﺒﻴﻮن از اﺻﻼح ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫را ﻣﺎﻫﻴﺘﺎً ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ و ﻣﻨﺸﺄ رذاﻳﻞ ﻣﻜﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘﻴﺎت اﻳﻨﺎن از رواج‬ ‫ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬آزرده ﺷﺪه و ﺳﻌﺎدت و ﺻﻼح را در ﻓﺮار از ﺟﺎﻣﻌﻪ و زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫زاﻫﺪاﻧﻪ و ﺳﮓوار در ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺑﻪدوراز ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻛﻠﺒﻴﻮن ﻳﻜﻲ از ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻧﻈﺮات ﭘﻴﺮوان‬ ‫ﺑﻲواﺳﻄﻪ ﺳﻘﺮاط ﻛﻪ آنﻫﺎ را ﺳﻘﺮاطﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺆﺳ‪‬ﺲ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬آﻧﺘﻴﺴﺘﻨﺲ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﺧﺼﺎﻳﻞ ﺳﻘﺮاط ﺑﻪ ﻗﻨﺎﻋﺖ ورزي او ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري ﻧﺸﺎن داد و اﺣﻮال و ﻣﻨﺶ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ اﺳﺘﺎد را ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ و‬ ‫اﻟﺒﺘّﻪ آن را ﺑﻪ ﺣﺪ‪ ‬ﻧﻬﺎﻳﺖ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وي ﻧﻬﺎﻳﺖ و اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺎر ﺧﻮد و ﻫﺪف‬ ‫وﺟﻮد ﺧﻮد را ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﻲداﻧﺴﺖ و راه رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ را در ﺗﺮك‬ ‫رﻓﻊ ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و روﺣﺎﻧﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﻛﻠﺒﻴﻮن‪ 1‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﻃﺒﻴﻌﺖ را ﻣﺼﻴﺒﺖ زا ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ‬ ‫واﻗﻌﻲ از آن را در ﺧﻮد از ﺑﻴﻦ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓﻫﺎي دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن و‬ ‫ﻛﺸﺘﺎرﻫﺎي وﺳﻴﻊ و ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ و ﻇﻠﻢﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮﻳﻪ آنﻫﺎ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮد‬ ‫و اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪﺟﺰ اﻧﺴﺎن ﻫﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮد دﻳﮕﺮي در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﻮن ﻫﻢ ﻧﻮع ﺧﻮد را‬ ‫ﻧﻤﻲرﻳﺰد ﻟﺬا ﻛﻠﺒﻴﻮن ﺿﺪ اﺟﺘﻤﺎع اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه و ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﺷﻮرﺷﻲ ﻓﻜﺮي و‬ ‫ﻧﻈﺮي ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﻠﺒﻴﻮن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ اﻟﺰام وﺟﻮد ﺗﻘﻮا و ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ درواﻗﻊ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﺎﻧﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻘﺮاط ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪه‬ ‫‪Cynics‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪72‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ و اوﻟﻴﻦ ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻘﻮا‪ –1‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎر‪ -‬را ﻣﻌﺮﻓﻲ‬ ‫ﻛﺮده و راه ﻧﺠﺎت ﺑﺸﺮ را در آن ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻛﻠﺒﻴﻮن در زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﮕﺮان ﻣﺮگ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ ﺧﻮد و ﺑﻘﻴ‪‬ﻪ ﺑﻮد‬ ‫و از ﺑﺎﺑﺖ اﻳﻦ اﻣﻮر ﻧﺒﺎﻳﺪ دﻟﻮاﭘﺲ و ﻧﮕﺮان ﺷﺪ‪ .‬آنﻫﺎ در ﮔﻔﺘﺎر ﺧﻮد ﻧﻴﺰ‬ ‫زﺑﺎﻧﻲ ﻧﻴﺶدار و ﮔﺰﻧﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﻴﻦ رو اﻣﺮوزه در ﺑﻌﻀﻲ از زﺑﺎﻧﻪاي‬ ‫اروﭘﺎﻳﻲ از واژه ‪ cynic‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺘﺮادف ﺑﺮاي ﻃﻌﻨﻪ ﮔﻮ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺎخ و‬ ‫ﺑﻲﺗﻔﺎوت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫آﻧﺘﻴﺴﺘﻨﺲ ﻟﺒﺎس ﺧﺸﻦ و ﺳﺎده ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﺪ و ﺑﺎ ﻓﻘﺮا ﻧﺸﺴﺖوﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‬ ‫ﻣﻲﻛﺮد و در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ رداي ﺧﺸﻦ و ﻣﻨﺪرس ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ وي در ﻧﻈﺮ اﻓﺮاد ﻓﻘﻴﺮ ﺷﺪ و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آﻧﺘﻴﺴﺘﻨﺲ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ‬ ‫ﺳﻘﺮاط‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪاي ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻤﻮد ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ او‬ ‫رﻓﺖوآﻣﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﻓﻘﺮا ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﺮاط ﺑﺎاﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮد ﻓﺮدي ﺳﺎدهزﻳﺴﺖ و ﻗﻨﺎﻋﺖﭘﻴﺸﻪ ﺑﻮد و ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻴﻮه زﻧﺪﮔﻲ او را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ اﻣﺎ رﻓﺘﺎر و ﻛﺮدار‬ ‫آﻧﺘﻴﺴﺘﻨﺲ را ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و داﺋﻤﺎً روش او را ﻧﻘﺪ ﻣﻲﻛﺮد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﻳﻚﺑﺎر ﻛﻪ آﻧﺘﻴﺴﺘﻨﺲ ﻟﺒﺎس ﻣﻨﺪرس و ﭘﺎرهاي ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻘﺮاط ﺑﻪ وي‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ ﭼﺮا اﻳﻦﻗﺪر ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻣﻲﻛﻨﻲ؟ ﻣﻦ ﻏﺮورت را از ﻻﺑﻪﻻي‬ ‫ﺳﻮراخﻫﺎي ﻟﺒﺎﺳﺖ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪.‬‬

‫‪Piety‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪73‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ رواﻗﻴﻮن‬ ‫ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ اﭘﻴﻜﻮرﻳﺴﻢ‪ ،‬ﻣﻜﺘﺒﻲ دﻳﮕﺮ در ﺣﻮزه ﺗﻔﻜﺮات اﺧﻼﻗﻲ ﺗﺄﺳﻴﺲ‬ ‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻜﺘﺐ رواﻗﻲ‪ 1‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه و ﻣﺒﺪع اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻜﺘﺐ زﻧﻮن ﺑﻮد‪ .‬زﻧﻮن ﻛﻪ در ﻛﺘﺐ ﺑﻪ زﻧﻮن رواﻗﻲ‬ ‫ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻓﺮد دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم زﻧﻮن‬ ‫اﻟﻴﺎﺋﻲ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻧﻮن اﻟﻴﺎﺋﻲ در ﺣﺪود‬ ‫دوﻳﺴﺖ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از زﻧﻮن رواﻗﻲ ﻣﻲزﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫رواﻗﻴﺎن ازآنﺟﻬﺖ رواﻗﻲ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ زﻧﻮن‬ ‫در ﻳﻚ رواق ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮدان و ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬ ‫رواﻗﻴﺎن‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬رواﻗﻴﺎن ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻮري و رواﻗﻴﺎن ﻣﺘﺄﺧﺮ‬ ‫روﻣﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮد زﻧﻮن اﻫﻞ ﻗﺒﺮس اﺳﺖ‪ .‬رواﻗﻴﺎن در ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎت‬ ‫ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻛﻠﺒﻴﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻨﻴﺎن اﻋﺘﻘﺎدات رواﻗﻴﻮن‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه در ﺣﻮزه ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬رواﻗﻴﻮن اﺧﺘﻴﺎر را ﺗﻨﻬﺎ در‬ ‫داﺧﻞ داﻳﺮه ﺟﺒﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺟﺒﺮ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﻫﺎي از ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻟﺬا اﻧﺴﺎن را ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻣﻮر را اﺻﻼح ﻛﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ در داﺧﻞ داﻳﺮه ﺟﺒﺮ ﺑﺮ آن ﺗﺼﻮر‬ ‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺣﻔﻆ ﺑﻘﺎ و ﺗﻨﺎﺳﻞ ﺑﻮد‪ ،‬رواﻗﻴﻮن ﻧﻈﺮﻳﺎت‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻴﺮ و‬ ‫ﺷﺮ‪ ،‬اﺧﻼق و ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲ را‪ ،‬ودﻳﻌﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪﺷﺪه در درون اﻧﺴﺎنﻫﺎ‬ ‫‪Stoicism‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪74‬‬

‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ اﻳﻨﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ از ﻗﺒﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪﺷﺪه اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻜﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺷﻬﻮاﻧﻲ و‬ ‫ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮد ﺑﺮود‪ .‬روح ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺧﻼﻗﻲ رواﻗﻴﻮن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻓﻀﻴﻠﺖ«‬ ‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اراده ﺧﻮب‪ ،‬ﻓﻘﻂ اراده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮب ﻳﺎ ﺑﺪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ و رذﻳﻠﺖ ﻫﺮ دو ذﻳﻞ اراده ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻜﺘﺐ رواﻗﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ دوره‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬ ‫ دوره اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر زﻧﻮن ﻛﻴﺘﺴﻴﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺆﺳﺲ ﺑﻮد و ﻛﻠﻨﺘﺲ‪.‬‬ ‫ دوره ﻣﻴﺎﻧﻲ و اﺷﺨﺎﺻﻲ ﭼﻮن ﭘﺎﻧﺎﻳﻦ‪.‬‬ ‫ وس و ﻳﻮزﻳﺪوﻧﻴﻮس‪.‬‬ ‫ دوره ﺟﺪﻳﺪ و اﻓﺮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻨﻜﺎ‪ ،‬اﭘﻴﻜﺘﺖ و آرول‪.‬‬

‫رواﻗﻴﻮن اﮔﺮﭼﻪ ﺧﺪا را ﻓﺎﻋﻞ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﻋﻞ و ﻣﻨﻔﻌﻞ را از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬ ‫ﺟﺪا ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻮن ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ اﻧﺴﺎن را ﻋﺎﻟﻢ ﺻﻐﻴﺮ و ﺟﻬﺎن‬ ‫را ﻋﺎﻟﻢ ﻛﺒﻴﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬رواﻗﻴﻮن ﺟﻬﺎن را ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در آن ﺑﺎ اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪،‬‬ ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻌﺮﻓﻲﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﻜﺘﺐ ﻛﻠﺒﻲ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﺮار‬ ‫از زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻜﺘﺐ رواﻗﻲ ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺎ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي دروﻧﻲ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ دروﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻜﺘﺐ‬ ‫اﭘﻴﻜﻮرﻳﺴﻢ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﺮار از رﻧﺞﻫﺎ و ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﻪ ﻟﺬات و ﺧﻮﺷﻲﻫﺎي ﻋﺎﻟﻢ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪75‬‬

‫اﺳﺖ و ﻣﻜﺘﺐ ﺷﻚ‪ ،‬ﻣﻜﺘﺐ ﺗﺰﻟﺰل ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ اﺳﺖ‪ 1‬ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ دﻛﺎرت‬ ‫دﻛﺎرت‪ 2‬از ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻳﻘﻴﻦ ﮔﺮا ﺑﻮد و درﺻﺪد ﺑﻮد ﻣﺜﻞ رﻳﺎﺿﻴﺎت‬ ‫ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي ﻳﻘﻴﻦ را ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ وارد ﻛﻨﺪ‪ .‬در اﺛﺒﺎت‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج وﺟﻮد دارد و ﺧﻮابوﺧﻴﺎل‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬از ﺗﺼﻮر ﻣﻮﺟﻮد ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﺪا‪ 3‬ﻛﻤﻚ‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻛﻪ‪ :‬وﻗﺘﻲ ﻋﻘﻞ ﭼﻴﺰي را‬ ‫ﺑﻪﻃﻮر واﺿﺢ و ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮورﺗﺎً درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮاﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻪ ﻣﺮا ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻧﻴﺰ روا‬ ‫ﻧﻤﻲدارد ﻛﻪ ﻣﻦ درﺑﺎره ﺟﻬﺎن و ﭼﻴﺴﺘﻲ آن ﻓﺮﻳﺐ ﺑﺨﻮرم‪ .‬ﻓﺮﻳﺐﻛﺎري از‬ ‫ﻋﺠﺰ و ﻧﻘﺺ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮﭼﻪ را ﺑﺎﻋﻘﻞ ﺧﻮد درك‬ ‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ و ﻳﻜﻲ از اﻣﻮري را ﻛﻪ ﺑﺎﻋﻘﻞ ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪ ،‬وﺟﻮد‬ ‫واﻗﻌﻲ ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺼﻮرات در اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮل ﭼﻴﺰي در ﺧﺎرج ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺲ ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﻠﺖ ﺗﺼﻮرات‪،‬‬ ‫اﺛﺒﺎت ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪http://www.hawzah.net‬‬ ‫‪Descartes‬‬ ‫‪ 3‬اﻟﺒﺘﻪ دﻛﺎرت در ﮔﻔﺘﺎر ﺧﻮد ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎر ﺑﻮد و ﺑﺎورﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮوز ﻧﻤﻲ داد‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪76‬‬

‫دﻛﺎرت اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪي ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮا ﺑﻮد و ﺑﺎاﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﻓﺮد را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ‬ ‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ اﻣﺎ ﺑﺮاي رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻛﻞ و‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﻓﺮاد ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲداد‪.‬‬ ‫دﻛﺎرت ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﻧﺴﺎن اﺧﻼق ﻣﺤﻮر‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﻼح ﻛﻞ را ﺑﺮ‬ ‫ﺻﻼح ﻓﺮدي ﺧﻮﻳﺶ و ﻳﺎ ﺻﻼح ﻓﺮدي دﻳﮕﺮان ارﺟﺢ ﺑﺸﻤﺎرد وي‬ ‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻓﺮد ﺑﺎ ﻫﺮ ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم و ﻫﺮ ارزش دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻓﺮد اﺳﺖ‬ ‫و ﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮ ﺻﻼح وي ﻣﻘﺪم اﺳﺖ ﭼﺮاﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻗﺎدر ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﺑﺪون دﻳﮕﺮان و ﺑﺪون ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﻤﻊ و ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﺪارد‪ ،‬وي اﻓﺮاد را‬ ‫ﻣﺠﺎز ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺗﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺪا ﻛﻨﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ اﺧﻼﻗﻴﺎت را در ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻗﺎﺑﻞﻇﻬﻮر ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ را‬ ‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ و از ﻋﻤﻖ وﺟﻮد ﺑﻪ آن ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﻛﺎرت در ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻋﻘﻼﻧﻲ اﻣﻮر اﻧﺴﺎن را ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎس‬ ‫ﻗﺮار ﻣﻲداد و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﻋﻤﺎل اﺧﻼﻗﻲ اﻋﻤﺎﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ و ﻣﺤﻮر‬ ‫ﻋﻘﻞ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺸﺮ اﺳﺘﻮارﻧﺪ و ﻋﻘﻞ ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪﺗﻨﻬﺎﻳﻲ زﻳﺴﺖ ﻛﻨﺪ ﻟﺬا زﻧﺪﮔﻲ او درﮔﺮو ﺳﻼﻣﺖ و زﻧﺪﮔﻲ و وﺟﻮد‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﭘﻴﮕﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪ و ﻳﺎ آن را ﺣﻔﻆ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﺎ اﻳﻦ اﺧﻼق‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻧﺠﺎت ﻧﻮع ﺑﺸﺮ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪77‬‬

‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد وي‪ ،‬اﺳﺎس ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺟﻮدات و آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ در ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫ﺑﻪ دو اﻣﺮ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ دﻛﺎرت‪ ،‬ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ از اﻳﻦ دو ﺟﻮﻫﺮ‬ ‫ﻗﺎﺋﻢﺑﻪذات ﺗﺸﻜﻴﻞﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ‪ ،‬دو ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺴﺘﻲ ﻛﺎﻣﻼً‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺪام از اﻳﻦ دو ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺻﻔﺎت ﻣﺨﺼﻮص‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮد رادارﻧﺪ‪:‬‬ ‫
ﺟﻮﻫﺮ ﺑﻌﺪ و اﻣﺘﺪاد ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺎده اﺳﺖ‪) .‬ﻫﺴﺘﻲ ﺧﺎرﺟﻲ(‬ ‫
ﺟﻮﻫﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻓﻜﺮ‪) .‬ﻫﺴﺘﻲ دروﻧﻲ(‬ ‫ﻧﻔﺲ و اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺤﺾ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ در ﻓﻀﺎ اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ اﺟﺰاي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد؛ وﻟﻲ ﻣﺎده ﺑ‪‬ﻌﺪ ﻳﺎ اﻣﺘﺪاد‬ ‫ﻣﺤﺾ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻜﺎن ﺟﺎي ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ‬ ‫اﺟﺰاي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﺎده آﮔﺎﻫﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻧﻈﺮ وي ﻫﺴﺘﻲ و آﻓﺮﻳﻨﺶ ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت و‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬دﻛﺎرت را دوﮔﺎﻧﻪاﻧﮕﺎر‬ ‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺷﻜﺎف ﻋﻤﻴﻖ ﺑﻴﻦ ﻫﺴﺘﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻫﺴﺘﻲ‬ ‫ﻣﺎده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد او ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺟﻮﻫﺮ در ﺑﺪن‬ ‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬از راه ﻋﻀﻮ ﺧﺎﺻﻲ در ﺳﺮ ﻛﻪ آن را ﻏﺪه ﺻﻨﻮﺑﺮي ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ اﻋﺘﻘﺎدات ﺑﻨﻴﺎن اﺻﻠﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺧﻼق ﻣﺤﻮراﻧﻪ‬ ‫وي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪78‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﭙﻴﻨﻮزا‬ ‫ﺑﺎروخ اﺳﭙﻴﻨﻮزا ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ و ﺷﺨﺼﻲﺳﺎزي ﻧﻈﺮﻳﺎت رواﻗﻴﻮن و دﻛﺎرت‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﺪﻳﺪي اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد و ﻃﻲ آن ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪ رﻓﺘﺎر و اﻋﻤﺎل اﻛﻨﻮن‬ ‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎﺑﻖ ﺳﺎﻳﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺗﺠﺮﺑﻪ‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﮔﺮاﻳﻲ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ‪ 1‬ﻓﻴﻠﺴﻮف آﻟﻤﺎﻧﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺻﻮﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‬ ‫ﺗﻌﻤﻴﻢ در ﺑﻴﻦ ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻠﻲ دارﻧﺪ‪ .‬وي ﻗﻮﻳﺎً ﺑﺮ اﻳﻦ‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻴﺖ ﺧﻮب ﺑﺎﻳﺪ وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را‬ ‫‪1‬‬

‫اﻳﻤﺎﻧﻮﺋﻞ ﻛﺎﻧﺖ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺷﻬﻴﺮ آﻟﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﺑﺴﻴﺎري از اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬ﻛﺎﻧﺖ ﭘﺲ از ارﺳﻄﻮ ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﻳﻦ و‬

‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 1724‬ﻣﻴﻼدي در ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﻮﻧﻴﮕﺴﺒﺮگ واﻗﻊ در‬ ‫ﻛﺸﻮر آﻟﻤﺎن در ﻗﻠﺐ ﺻﻨﻌﺘﻲ اروﭘﺎ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﺎد ﻓﻠﺴﻔﻪ در داﻧﺸﮕﺎه ﻛﻮﻧﻴﮕﺴﺒﺮگ در زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻈﻤﻲ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ داﺷﺖ‪ .‬او‬ ‫ﻫﺮ ﻛﺎرش را در ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﻲ داد و ذره اي از آن ﺗﺨﻠﻒ ﻧﻤﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮش اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫راﻳﺞ ﺑﻮد ﻛﻪ‪ :‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺳﺎﻋﺘﺘﺎن را ﺑﺎ ﻛﺎرﻫﺎي ﻛﺎﻧﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬او ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ازدواج ﻧﻜﺮد و ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﻲ ﻫﻢ ﻧﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ اﺛﺮ ﻓﻠﺴﻔﻲ او ـ ﻧﻘﺪ ﻋﻘﻞ ﻣﺤﺾ ـ در ﺳﺎل ‪ ،1781‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﭼﻨﺎن ﺷﻬﺮﺗﻲ‬ ‫ﭘﻴﺪا ﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻘﺎداﻧﻪ )‪ (critical philosophy‬ﻣﻮرد دﻓﺎع ﻫﺎ و اﻧﺘﻔﺎد ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻛﺎﻧﺖ در ﺳﺎل‬ ‫ﻫﺎي ‪ 1788‬و ‪ 1790‬دو اﺛﺮ ﺑﺰرگ دﻳﮕﺮش را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻘﺪ ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﻲ و ﻧﻘﺪ ﻗﻮه ﺣﻜﻢ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ دو اﺛﺮ درﺑﺎره اﺧﻼق و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ او آﺛﺎر دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ در ﻋﻤﺮش ﺗﺎﻟﻴﻒ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ‪27‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻛﺎﻧﺖ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻋﺎدات ﺧﺸﻚ و ﺟﺪﻳﺘﻲ ﻛﻪ داﺷﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺧﻮش ﺑﻴﺎن و ﻋﻀﻮ ﻣﺤﺒﻮب و‬ ‫ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ادﺑﻲ ﺑﻮد‪ .‬او آﺧﺮﻳﻦ درس رﺳﻤﻲ ﺧﻮد را در ﺳﺎل ‪ 1796‬ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم‬ ‫ﻗﻮاي ذﻫﻨﻲ او رو ﺑﻪ ﻛﺎﺳﺘﻲ ﮔﺬارده و اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻧﺸﺎط ﺳﺎﺑﻖ او ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ زودي ﺣﻀﻮر ذﻫﻦ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻤﻲ و ﺣﺘﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺗﻤﺎم ﺟﻤﻼت ﺳﺎده را از دﺳﺖ داد و ﺑﻪ ﺑﻲ ﺣﺴﻲ ﻛﺎﻣﻞ دﭼﺎر ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم وي‬ ‫در ‪ 12‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ 1804‬ﻣﻴﻼدي درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬در ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺸﻴﻴﻊ ﺟﻨﺎزه او‪ ،‬ﻣﺮدم از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻟﻤﺎن ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺘﺎدي ﺑﺰرگ اداي دﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪79‬‬

‫ﺑﺪون ﻣﻨﺖ و ﺑﺪون ﭼﺸﻤﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ و اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﻧﺒﺎﻳﺪ دﻟﻴﻠﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ وﻇﻴﻔﻪاي ﻛﻪ در‬ ‫ﺗﺮس از دوزخ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﻨﺎي ﺑﻬﺸﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد درواﻗﻊ »اﻧﺠﺎمﻧﺸﺪه«‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد؛ و ﻓﺮد ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ رﻓﺘﺎر و ﺑﺎور ﺧﻮد را اﺻﻼح و‬ ‫وﻇﺎﻳﻔﺶ را ﺑﻲدﻟﻴﻞ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﭼﻮن ﺗﻴﻢ ﻓﻮﺗﺒﺎﻟﻲ ﻣﻲدﻳﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﻫﺮ ﺑﺎزﻳﻜﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون ﺗﻤﻨﺎ و ﺑﺪون اﺗﻼف وﻗﺖ وﻇﻴﻔﻪاش را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ‬ ‫اﺣﺴﻦ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و دﻟﻴﻞ آنﻫﻢ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻀﻮ ﺗﻴﻢ ﻓﻮﺗﺒﺎل‬ ‫ﻣﺬﻛﻮر اﺳﺖ و وﻇﻴﻔﻪ ﺧﺎﺻﻲ در اﻳﻦ ﺗﻴﻢ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه وي ﮔﺬاﺷﺘﻪﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وي ﻛﻞ زﻧﺪﮔﻲ را اﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ و وﻇﻴﻔﻪ‬ ‫ﻣﻲداﻧﺪ و اﻓﺮادي را اﺧﻼق ﻣﺤﻮر ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و وﻇﺎﻳﻒ و ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ‬ ‫ﺧﻮد را ﻓﻬﻤﻴﺪه و ﺑﻪ آن ﺑﺎ ﻋﻤﻖ وﺟﻮد ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎﻧﻮﺋﻞ از اﻧﺴﺎن اﻧﺘﻈﺎر دارد ﺗﻤﺎﻣﻲ‬ ‫اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ و وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را ﺟﺰﺋﻲ و‬ ‫ﺑﻨﺪي از ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺟﺒﺎري ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮس از ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ زﻧﺪﮔﻲ زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ آن‬ ‫ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وي در ﺟﻤﻼت و ﻧﻈﺮات دﻳﮕﺮي اﻧﺴﺎن را ﻓﻲﻧﻔﺴﻪ ﻏﺎﻳﺖ‬ ‫ﻣﻲداﻧﺪ و ﺑﻪ وي ﺑﻪﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﻤﻲﻧﮕﺮد وي ﻣﻌﺘﻘﺪ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ ،‬ﺣﻔﻆ دﻳﻦ و ﻏﻴﺮه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻫﻤﻪ اﻳﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺴﺎن اﻳﺠﺎدﺷﺪه و اﺳﺘﻮار ﮔﺸﺘﻪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪80‬‬

‫اﺳﺖ و دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ اداي دﻳﻦ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اراده ﺧﻴﺮ و ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ذاﺗﺎً ﺧﻮب اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﻲ ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎموﻇﻴﻔﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫دﻟﻴﻞ ﻣﻮﺟﻪ ﺑﺮاي اداي وﻇﻴﻔﻪ ﻫﻤﺎن وﻇﻴﻔﻪ ﺑﻮدن آن اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻞ‬ ‫دﻳﮕﺮي ﻧﺒﺎﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ از ﺗﺮس ﻣﺠﺎزات ﻳﺎ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﭘﺎداش‬ ‫اداي وﻇﻴﻔﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻧﺖ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﺧﻮاب ﻣﻲدﻳﺪم و ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻢ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﻟﺬات و‬ ‫ﻧﻌﻤﺎت اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﻴﺪار ﺷﺪم دﻳﺪم ﺻﺮﻓﺎً ﺗﻜﻠﻴﻒ و وﻇﻴﻔﻪ اﺳﺖ«‬

‫ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺮاي ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ از ﻳﻚ ﻗﺎﻋﺪه ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻛﻠﻲ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲدﻳﮕﺮ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ ﻧﻪ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮات ﺷﺨﺺ ﻳﺎ اﺷﺨﺎص ﺧﺎص‪ .‬وي ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﭼﻴﺰي وﺣﺸﺘﻨﺎكﺗﺮ از اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻛﻪ‬ ‫ﻏﺎﻳﺖ ﻓﻲﻧﻔﺴﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ اراده و ﺧﻮاﺳﺖ اﻧﺴﺎن و ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي‬ ‫ﺷﻜﻞ ﺑﮕﻴﺮد و اﻧﺠﺎم ﺷﻮد«‬ ‫»اﮔﺮ ﺧﻮدت را ﻣﺜﻞ ﻛﺮم ﻛﺮدي ﻧﺒﺎﻳﺪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺗﻮ را‬ ‫زﻳﺮ ﭘﺎﻳﺸﺎن ﻟﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﻋﺘﺮاﺿﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ‪«.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪81‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪه اﺧﻼﻗﻲ اﺻﻠﻲ ﻛﺎﻧﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻮاره ﭼﻨﺎن ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﺷﻴﻮه ﻋﻤﻞ او ﻗﺎﻧﻮن ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻫﻤﻮاره و‬ ‫ﻫﻤﻪوﻗﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻠﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫»در زﻧﺪﮔﻲ و اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ و ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺧﻮد ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎش ﻛﻪ در‬ ‫ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻲ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﮕﻮﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ ﺑﺎش‪«.‬‬

‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻧﺘﻘﺎداﺗﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي زﻳﺮ ﺳﺆال ﺑﺮﻧﺪه ﻛﺎﻧﺖ وﺟﻮد دارد‬ ‫وي ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪ ﺑﻮد و ﺗﻮﺻﻴﻪاي ﻛﻪ درزﻣﻴﻨﻪ اﺧﻼق داﺷﺘﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ‬ ‫اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ او اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎ ﺷﺎدي زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻢ وﻟﻲ‬ ‫ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ زﻧﺪهام و در ﺣﺎل زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن ﻫﺴﺘﻢ‪،‬‬ ‫ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻢ‪«.‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪه اﺳﺎﺳﻲ دﻳﮕﺮ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻛﺎﻧﺖ ﻛﻪ ﻛﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﻴﺶ از ﺧﻮد را ﺑﺎ‬ ‫اﻧﻘﻼب ﻛﻮﭘﺮﻧﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﻜﻤﻞ ﺗﻜﻠﻴﻒ‬ ‫ﮔﺮاﻳﻲ و دﻟﻴﻞ آن اﺳﺖ و آن‪ ،‬اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎن ﻏﺎﻳﺖ ﻓﻲﻧﻔﺴﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬ ‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف‪ .‬ﻛﺎﻧﺖ در ﻛﺘﺎب ﻧﻘﺪ ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ در ‪ 1788‬ﻣﻴﻼدي‬ ‫ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﺧﺼﻮص ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ و ﻣﺎﺑﻌﺪاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﭼﻮن وﺟﻮد و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎوداﻧﻪ ﺑﻮدن روح ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﺟﺒﺮ و اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻟﺰوم وﺟﻮد آزادي و اﻣﺜﺎل آنﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪82‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻮدﮔﺮاﻳﻲ ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻨﺘﺎم و ﺟﺎن اﺳﺘﻮارتﻣﻴﻞ‬ ‫ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻨﺘﺎم‪ 1‬و ﺟﺎن اﺳﺘﻮارتﻣﻴﻞ‪ 2‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺳﻮدﮔﺮاﻳﻲ ﻫﺪف ﻏﺎﻳﻲ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ ﻟﺬا اﻧﺴﺎن اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ روﻳﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﻛﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪاي‪ ،‬ﻃﻲ ﻳﻚ ﺗﺌﻮري ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺒﺎﻧﻲ‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ را ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ درواﻗﻊ ﺑﻴﺎن ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻳﻚ رﻓﺘﺎر‬ ‫و ﻋﻤﻞ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻮد و ﻓﺎﻳﺪه ﺷﻮد ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺧﻮﺷﻲ و‬ ‫ﺳﻌﺎدت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻮدن آن ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻮد ﺳﺒﺐ ﺧﻮﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﭘﺲ ﻫﺮ ﻛﺎري ﻛﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺳﻮد ﺷﻮد ﺳﺒﺐ ﺧﻮﺷﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻨﻜﻪ‬ ‫ﺧﻮﺷﻲ ﻫﻢ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﻌﺎدت اﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﺴﺐ ﺳﻮد و اﻧﺠﺎم ﻫﺮ‬ ‫ﻛﺎري ﻛﻪ داﻣﻨﻪ ﺳﻮد را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ ﻛﺎري اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻨﺘﺎم ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1748‬ﻣﻴﻼدي در ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ وي ﻛﺘﺎب »درآﻣﺪي ﺑﺮ اﺻﻮل اﺧﻼق و‬

‫ﺣﻘﻮق« را ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1780‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺟﺎن اﺳﺘﻮارت ﻣﻴﻞ در ﺳﺎل ‪ 1806‬ﻣﻴﻼدي در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ واز اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻗﺮن ‪ 19‬ﻣﻴﻼدي ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻣﺤﺴﻮب‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد وي از ﺳﺎل ‪ 1823‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري را آﻏﺎز ﻛﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1824‬ﻫﻢ ﺟﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻘﺎﻟﻪ در وﺳﺖ ﻣﻴﻨﺴﺘﺮ رﻳﻮﻳﻮ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ؛ ﻧﺸﺮﻳﻪاي ﻛﻪ ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻨﺘﺎم ﻳﻚ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ راهاﻧﺪازي ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي آﻏﺎزﻳﻦ او در ﻣﻮرﻧﻴﻨﮓ ﻛﺮوﻧﻴﻜﻞ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎن از ﺳﺎل ‪ 1825‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲاش را آﻏﺎز ﻛﺮد‪ .‬او آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪاش را در وﺳﺖ ﻣﻴﻨﺴﺘﺮ‪ ،‬در ﺑﻬﺎر ﺳﺎل‬ ‫‪ 1828‬ﻧﻮﺷﺖ؛ ﻣﻘﺎﻟﻪاي درﺑﺎره اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ اﻳﺎم ﻣﻴﻞ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﮕﺎرش ﭘﻨﺞ رﺳﺎﻟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻋﻨﻮان »رﺳﺎﻟﻪﻫﺎﻳﻲ در ﺑﺎب ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻧﺸﺪه اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ« ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬آﺷﻨﺎﻳﻲ او ﺑﺎ ﻫﺮﻳﺖ ﺗﻴﻠﻮر در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1830‬ﻫﻢ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺮﺧﻲ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲاش ﺑﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﺒﻮد؛ ﺗﻴﻠﻮر ﻫﻤﺎن زﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬ ‫ﻫﻤﺴﺮش ﺑﻪ ﻋﻘﺪﺟﺎن اﺳﺘﻮارت ﻣﻴﻞ درآﻣﺪ و ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ او ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬او در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »روح زﻣﺎﻧﻪ« در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1831‬ﻧﮕﺎﺷﺖ‪ ،‬ﻛﻮﺷﻴﺪ ﺗﺎ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺗﺎزهاش در ﺑﺎب ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﻣﺪون ﻛﻨﺪ‪ .‬وي ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺘﺎب »ﻧﻈﺎم ﻣﻨﻄﻖ« را در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1840‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﭘﺲ از ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺳﺎل ‪ 1873‬درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪83‬‬

‫ﺑﻨﺘﺎم در ﺳﺎل ‪ 1776‬ﻣﻴﻼدي در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم »درﺑﺎره ﺣﻜﻮﻣﺖ« اﻳﻦ اﺻﻞ‬ ‫را ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺻﻞ ﻋﻤﺪه ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬ ‫»ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺟﻪ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪي و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺑﺮاي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﻓﺮاد اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻌﻴﺎر درﺳﺘﻲ و ﻧﺎدرﺳﺘﻲ اﺳﺖ«‬

‫در اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺳﻌﺎدت ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻗﺪرت ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮ ﻏﻢ و درد در ﻧﻈﺮ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪﺷﺪه و ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﺎﻳﺪهﻣﻨﺪي را ﺷﻜﻞ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ‬ ‫ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻨﺘﺎم اﺑﺪاعﻛﻨﻨﺪه و ﻣﺆﺳﺲ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮاﻛﻪ ﭘﻴﺶ از‬ ‫وي در ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن‪ ،‬اﭘﻴﻜﻮر و در ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ‬ ‫ﻫﻠﻮﺳﻴﺒﻮس در ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻫﺎرﺗﻞ و ﺗﺎﻛﺮ در‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از آن دﻓﺎع ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻋﻤﺪه ﺑﻨﺘﺎم ﻧﻪ در اﺑﺪاع ﺳﻮدﮔﺮوي ﺑﻮد و ﻧﻪ در‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻟﺬتﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺳﺎﻣﺎن دادن اﺻﻞ‬ ‫ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺑﻪوﻳﮋه در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاري و‬ ‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻣﺪﻧﻲ و ﺟﻨﺎﻳﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﺻﻞ ﻛﻠﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻨﺘﺎم ﺑﺮ‬ ‫ﻣﻨﻔﻌﺖﮔﺮاﻳﻲ و ﺳﻮدﺟﻮﻳﻲ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﻴﺎد اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان و ﻣﻌﻴﺎر ﻛﺮدار‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻤﻞ ﻧﻴﻚ و ﺑﺪ و ﻣﻮﺟﺒﺎت آﻧﭽﻪ در‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ اﺧﻼق و ﭼﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬رﻧﺞ‪ ،‬ﺧﻮﺷﻲ و ﻟﺬت اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻋﻤﻠﻲ را اﺧﺘﻴﺎر و اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺧﻮﺷﻲ و ﻟﺬت ﺣﺎﺻﻞ از آن‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺎدوامﺗﺮ و ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ و ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺷﺮ و‬ ‫ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ از آن دوري ﺟﺴﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ رﻧﺠﻲ از آن ﺑﺮآﻳﺪ و ﻓﺎﻳﺪه‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪84‬‬

‫و ﻟﺬﺗﻲ را ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن در ﭘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان اﻳﻦ اﺻﻞ را‬ ‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﭼﺮاﻛﻪ ﺳﻮد و ﺧﻮﺷﻲ اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻓﺎت و‬ ‫ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ازاﻳﻦرو ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ ﻛﺎﻣﻼً‬ ‫ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻠﻜﻪ ﻻزم و ﻣﻠﺰوم ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.1‬‬ ‫ﺟﺎن اﺳﺘﻮارت ﻣﻴﻞ‪ 2‬ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ از ﻃﺮﻓﺪاران و ﺗﻮﺳﻌﻪدﻫﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻮدﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻮد اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻮرد ذات اﺣﺪﻳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﻼش‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري ﻛﺮد آﺛﺎري ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮوف را در ﻣﻮرد‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ‪«.‬‬

‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ اﺻﻞ ﺳﻮدﮔﺮاﻳﻲ ﺑﺎدﻳﺪ ﻣﺜﺒﺖﺗﺮ و از زاوﻳﻪ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﻧﻈﺮ اﺳﻼم را در ﺧﺼﻮص ﻣﻘﺪس داﻧﺴﺘﻦ ﻛﺎر و ﺟﻬﺎد ﺑﻮدن‬ ‫ﻛﺴﺐ روزي ﺣﻼل و ﻳﺎ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﻤﺮدن ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﭘﻲ روزي ﺣﻼل رﻓﺘﻪ‬ ‫و از دﻧﻴﺎ ﻣﻲرود در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮد اﻣﺎ در اﺳﻼم و ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﻋﻈﻢ )ص(‪ ،‬روزي و ﻛﺴﺐوﻛﺎر ﺑﻪﺷﺮط ﺣﻼل ﺑﻮدن ﻣﻘﺪس ﺷﻤﺮدهﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ و در ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻧﺎﻗﺺ ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻨﺘﺎم و ﺟﺎن اﺳﺘﻮارتﻣﻴﻞ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮشﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ آﺷﻔﺘﮕﻲ ﺑﺎزار ﻛﺴﺐوﻛﺎر و‬ ‫ﻣﺨﺪوش ﺷﺪن ﻣﺒﺎﻧﻲ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻮدﮔﺮاﻳﻲ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ‬

‫‪www resalat news com‬‬ ‫‪John Stuart Mill‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪85‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺣﻼل ﺑﻮدن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻳﻦ دﻗﻴﻘﺎً ﻫﻤﺎن اﻧﺤﺮاﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﺗﻞﻫﺎي ﺑﺰرگ اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدﻣﺤﻮران و ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺑﺎ اﻗﺘﺼﺎد آزاد رخداده اﺳﺖ و ﺳﺒﺐ ﭘﺎﻳﻤﺎل ﺷﺪن‬ ‫اﺧﻼﻗﻴﺎت و ﻓﺪا ﺷﺪن آن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﺴﺐ ﺳﻮدﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪه و اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻤﺎﻟﻚ را واداﺷﺘﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اﺧﻼﻗﻴﺎت را ﺑﻪﺻﻮرت ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎي اﺟﺒﺎري‬ ‫درآورﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﭙﻲراﻳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻖ ﺛﺒﺖ و ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي اﻧﺤﺼﺎري‬ ‫ﻣﺨﺘﺮع از اﺧﺘﺮاع‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﻮلﺷﻮﻳﻲ و‪...‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫در ﻣﻴﺎن ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺘﻔﻜﺮان ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از‬ ‫اﺧﻼق و رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ و ﻧﺤﻮه ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻮب و ﺑﺪ آن اراﺋﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق و رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺧﻼق ﻋﺒﺎرت از ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﺠﺎد و‬ ‫رواج ﻣﺤﺒﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم و اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺧﻮد را از اﻧﺠﻴﻞ درآوردهاﻧﺪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫ﻣﺤﻮر ﺑﻮدن رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ‪ 2016‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در اﻧﺠﻴﻞ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﺷﺎرات ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ در ﺳﺎﻳﺮ ادﻳﺎن آﺳﻤﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫اﻣﺎ ﺳﺎﻳﺮ ادﻳﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻﮔﺎه ﻣﺤﺒﺖ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﻮر‬ ‫اﻧﺤﺼﺎري اﺧﻼق ﺑﻴﺎن ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪86‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﺪرت ﻫﺎﺑﺲ و ﻧﻴﭽﻪ‬ ‫ﻫﺎﺑﺲ‪ 1‬و ﻧﻴﭽﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮﻓﺪار و ﭘﻴﺮو و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪﻧﻮﻋﻲ ﻣﺒﺪع »ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﺪرت«‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻫﺎﺑﺲ ﻧﻈﺮﻳﻪاي را ﻋﻨﻮان ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺑﻮد وي ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮد اﺧﻼق ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﻗﺪرت ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ ﻫﺎﺑﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻫﺮ ﻛﺎر و ﻫﺮ رﻓﺘﺎري ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي‬ ‫ﺷﻮد اﺧﻼﻗﻲ و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه اﺳﺖ و ﺟﺰو ﻣﻜﺎرم اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود و‬ ‫ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻫﺮ ﻛﺎري ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺿﻌﻴﻒ ﺟﻠﻮه ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﺳﺒﺐ ﺿﻌﻒ و‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﻢ وي ﺷﻮد ﻛﺎري ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬ﺗﻨﺪروﺗﺮ از‬ ‫ﻫﺎﺑﺲ ﻃﺮﻓﺪار اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺷﺪ و ﺗﺌﻮري ﻗﺪرت را اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺑﺨﺸﻴﺪ و در‬ ‫ﻛﺘﺎب اﺑﺮﻣﺮد ﺑﺮﺧﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪاي و ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺧﻮد را‬ ‫‪1‬‬

‫ﺗﻮﻣﺎس ﻫﺎﺑﺲ ﻳﺎ ﻫﺎﺑﺰ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺳﺎل ‪ 1588‬ﻣﻴﻼدي و ﻳﻜﻲ از ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻛﺸﻮر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬

‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﺎرﻫﺎﻳﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻛﺘﺎب ﻟﻮوﻳﺎﺗﺎن )‪ (Leviathan‬ﻳﺎ دوﻟﺖ ﻫﺎﺑﺴﻲ ﺷﻬﺮت دارد‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﻛﺘﺎب در ﺳﺎل ‪ 1651‬ﻣﻴﻼدي ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ و اﺳﺎس و ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻗﺮارداد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را در‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻫﺎﺑﺲ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ »ﺟﻨﮓ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ اﺳﺖ« و دوﻟﺖ وﺳﻴﻠﻪ‬ ‫ﺿﺮوري ﭘﺎﻳﺎنﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖ زﻧﺪﮔﻲ و اﻣﻮال اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺑﻬﺎي اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻄﻠﻘﻲ ﻛﻪ از آنﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎر‬ ‫دارد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬دﺳﺘﻮرات اﻣﺮ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺧﻴﺮ اﺳﺖ و ﻧﻬﻲ دوﻟﺖ ﺷﺮ؛ اراده‬ ‫دوﻟﺖ ﻋﺎﻟﻲﺗﺮﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﺑﺲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻳﺎ ﺟﻤﻬﻮري را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد ‪ -‬ﻳﻌﻨﻲ آدﻣﻜﻲ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻛﻪ داراي زﻧﺪﮔﻲ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ اﺳﺖ و ﻧﺒﻮغ اﻧﺴﺎﻧﻲ آن را ﻃﺮح ﻛﺮده و ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ‪» -‬ﻟﻮوﻳﺎﺗﺎن« ﻧﺎم ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‬ ‫از ﻧﺎم ﻣﻮﺟﻮد اﻓﺴﺎﻧﻪاي و اﺳﺮارآﻣﻴﺰ ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس و ﺑﻪ وﻳﮋه ﻛﺘﺎب اﻳﻮب اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﺑﺲ »ﻟﻮوﻳﺎﺗﺎن« را در‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻌﺮوف ﭼﺎپ اول اﺛﺮ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪ :‬ﻏﻮﻟﻲ ﺗﺎجدار ﻛﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮي در ﻳﻚ دﺳﺖ و ﻳﻚ ﻋﺼﺎ‪ -‬از آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭘﺎپ در‬ ‫دﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ -‬در دﺳﺖ دﻳﮕﺮ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪» ،‬ﻟﻮوﻳﺎﺗﺎن« ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ و روﺣﺎﻧﻲ را در اﺧﺘﻴﺎر دارد ﻛﻪ ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ‬ ‫اﺷﻴﺎ و زﻣﻴﻦ و وﺟﺪانﻫﺎ را ﺑﻪ او داده اﺳﺖ‪ .‬روح ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ »ﻟﻮوﻳﺎﺗﺎن« از ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ؛ ﻣﻔﺎﺻﻞ او از ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﻨﺎﺻﺐ؛‬ ‫اﻋﻀﺎي او ﻗﻮاي ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ و ﻣﺠﺮﻳﻪ؛ اﻋﺼﺎب او ﭘﺎداش و ﻣﺠﺎزات؛ ﻧﻴﺮوي او رﻓﺎه و ﺛﺮوت ﻫﻤﻪ اﻋﻀﺎء ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص؛‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ او از رﺳﺘﮕﺎري ﻣﺮدم؛ ﺣﺎﻓﻈﻪ او از ﻣﺸﺎوران؛ ﻋﻘﻞ و اراده او از ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﺼﻮﺑﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ او از اﺟﻤﺎع‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎري‬ ‫او از ﺷﻮرش‪ ،‬ﻣﺮگ او از ﺟﻨﮓ داﺧﻠﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺟﻮاد ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪» ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺎﻣﺲ ﻫﺎﺑﺰ« )ﻓﺎرﺳﻲ(‪ .‬داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ آﺛﺎر‬ ‫ﺳﺮوش(‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪87‬‬

‫ﻛﻪ ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ازﻧﻈﺮ وي ﺑﺎﻳﺪ آن را اﻟﮕﻮ ﻗﺮار دﻫﺪ را ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ .‬ﻫﺎﺑﺲ‬ ‫ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺟﺒﻦ را ﻣﺜﺎل زد ﻛﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﭼﻮن ﻗﺪرت را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‬ ‫ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه اﺳﺖ و ﺗﺮﺳﻮ ﺑﻮدن ﻛﻪ ﺿﻌﻒ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ ﻳﺎ‬ ‫ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻲ و ﺟﻮد و ﻛﺮم ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻗﺪرت ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ وي‬ ‫اﺟﺎزه اﺳﺘﻴﻼ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻧﻴﺰ از رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود و‬ ‫ﺑ‪‬ﺨﻞ و ﺧﺴﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﻌﻒ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي و ﻓﻘﺮ ﻛﻪ اوﻟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﺪرت ﺑﻮده و ﻳﺎ آن را اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬ ‫دوﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺿﻌﻒ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺎﺑﺲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ازآﻧﺠﺎﻛﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ‬ ‫ذاﺗﺎً و ﻣﺎﻫﻴﺘﺎً در ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫ﻫﺮ ﻛﺲ ﺣﻖ دارد ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ‬ ‫ﻛﻨﺪ و ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاﻓﺶ ﻫﺮ‬ ‫اﻗﺪاﻣﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻔﻜﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬ ‫ﻧﮕﺎه ﺳﻄﺤﻲ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺟﺎﻣﻌﻪ رﻗﺎﺑﺖﺟﻮ را اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺼﻮر ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻓﺮاﺗﺮ از اﻳﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺟﺎزه ﺟﻨﮓ ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻫﻤﻪ را ﺻﺎدر‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﻣﺨﻞ اﻣﻨﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻮده و ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﻫﺮجوﻣﺮج‬ ‫ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ اﻓﺮاد ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺎن و ﻣﺎل دﻳﮕﺮان ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﻴﭻ ﭘﻴﺎﻣﺪ و دﺳﺘﺎورد‬ ‫ﻣﺘﻤﺪﻧﺎﻧﻪ و اﺧﻼق ﻣﺤﻮري در ﭘﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫رﺳﻴﺪ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﺗﺮس ﻣﺪاوم و ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﺑﻴﻢ ﭘﺎﻳﺪار و ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪88‬‬

‫زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن را ﻣﻬﺠﻮر‪ ،‬ﻓﻼﻛﺖﺑﺎر‪ ،‬ﭼﻨﺪشآور‪ ،‬ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺪ دﻳﮕﺮ »ﺟﻨﮓ ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻫﻤﻪ« اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪاي‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺪاق ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬زﻳﺮا درﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺪرﺗﻲ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻴﺴﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻗﺮار‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ و ﻇﻠﻢ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ .‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫از زﻧﺪﮔﻲﺷﺎن ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻧﻴﺮﻧﮓ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻫﺎﺑﺲ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً در وﺿﻌﻴﺖ ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻧﻴﺮﻧﮓ »دو‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ اﺻﻠﻲ« ﻫﺴﺘﻨﺪ و ازآﻧﺠﺎﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﻲ ﻫﺮ ﻛﺲ از اﻳﻦ ﺣﻖ‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﻮردﻋﻼﻗﻪي ﺧﻮد ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدد‪،‬‬ ‫ﻫﻴﭻﻛﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ واﻗﻌﺎً ﺻﺎﺣﺐ ﭼﻴﺰي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫آن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ زور ﻳﺎ ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آورده و ﻓﻘﻂ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ آن را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺼﺮف دﻳﮕﺮان ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﻧﻴﭽﻪ‪ 2‬ﭘﺎ را ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪ اﻧﺴﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻃﺮﻓﺪار‬ ‫ﺿﻌﻔﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮاﻛﻪ وي را ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻟﺬا از اﻋﻤﺎل ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﺣﻤﺎﻳﺖ و‬ ‫ﻃﺮﻓﺪاري از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان و ﻧﻔﺮات اول و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن اﺳﺖ و از‬

‫‪1‬‬

‫)ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از دوﻳﭽﻪ وﻟﻪ‪ -‬ﺑﻬﺮام ﻣﺤﻴﻲ(‬

‫‪2‬‬

‫ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ وﻳﻠﻬِﻠﻢ ﻧﻴﭽﻪ )‪ (Friedrich Wilhelm Nietzsche‬در ﺳﺎل ‪ 1844‬ﻣﻴﻼدي ﻣﺘﻮﻟﺪ و در ﺳﺎل ‪1900‬‬

‫ﻣﻴﻼدي وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ ،1869‬ﺑﻪ ﻛُﺮﺳﻲ اﺳﺘﺎدي ﻓﻴﻠﻮﻟﻮژي ﻛﻼﺳﻴﻚ در داﻧﺸﮕﺎه ﺑﺎزل دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻴﭽﻪ‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ اﺳﺘﺎد ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻮد ﻳﻚ ﺷﺎﻋﺮو آﻫﻨﮕﺴﺎزﻫﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﺪ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﻫﺎي ﻻﺗﻴﻦ و ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮد‪ ،‬آﺛﺎر‬ ‫وي ﺗﺄﺛﻴﺮي ژرف ﺑﺮ ﻫﻤﻪ اﺑﻌﺎد ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻏﺮب ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﺛﺎرش ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﺧﻼق‪ ،‬زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺳﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﺮاژدي‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺧﺪاﻧﺎﺑﺎوري و ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﭽﻪ اﺳﺎس و ﺑﻨﻴﺎن اﺧﻼق را زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﺮده اﺳﺖ و ﺑﺎ دﻳﺪ‬ ‫ﺷﻜﺎك ﺑﻪ ارزش ﻫﺎ و ﺑﺎورﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري آن ﻫﺎ را ﻻﻳﺘﻐﻴﺮ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪89‬‬

‫ﺻﻔﺎت ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﻧﻴﭽﻪ ﻃﺮﻓﺪاري از ﺳﺘﻢ دﻳﺪه‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮ و‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﭘﻮﻟﻮﻧﻲ و دﻳﻮﻧﻴﺴﻲ‪ 1‬ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم دو‪-‬وﺟﻬﻲ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻤﺎري از ﭼﻬﺮهﻫﺎي‬ ‫اﺳﻄﻮرهاي ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻳﻌﻨﻲ آﭘﻮﻟﻮ و‬ ‫دﻳﻮﻧﻴﺴﻮس ﺷﻜﻞﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﭽﻪ در ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »زاﻳﺶ ﺗﺮاژدي« ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫اﺷﺎرهﻛﺮده اﺳﺖ ﻧﻴﭽﻪ در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬ ‫ﻛﺘﺎب زاﻳﺶ ﺗﺮاژدي داﺳﺘﺎﻧﻲ اﺳﻄﻮرهاي را از ﻳﻮﻧﺎن آورده ﻛﻪ در آن‬ ‫ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺗﻼشﻫﺎي ﺷﺎه ﻣﻴﺪاس در ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺮاي ﺷﻜﺎر ﺳﻴﻠﻨﻮس‪ ،‬ﻫﻤﺰاد‬ ‫دﻳﻮﻧﻴﺴﻮس‪ ،‬رواﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﺎلﻫﺎ ﺗﻼش‪ ،‬ﺷﺎه ﻣﻴﺪاس ﺳﻴﻠﻨﻮس‬ ‫را در ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻣﻲآورد و از او اﻳﻦ ﺳﺆال را ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﻲﺗﺮﻳﻦ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺳﻴﻠﻨﻮس‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬آه‪ ،‬اي ﻧﮋاد‪ ‬ﻣﺼﻴﺒﺖزده ﻓﺎﻧﻲ… ﭼﺮا ﻣﺮا وادار ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﭼﻴﺰي‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻼح ﺷﻤﺎﺳﺖ آن را ﻧﺸﻨﻮﻳﺪ؟ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺸﻨﻮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﻲﺗﺮﻳﻦ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﻣﻄﻠﻘﺎً از دﺳﺘﺮسِ ﺷﻤﺎ ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻪ دﻧﻴﺎ‬ ‫ﻧﻴﺎﻣﺪن‪ ،‬ﻧﺒﻮدن‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺑﻮدن‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻨﻲﺗﺮﻳﻦ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ در دﻧﻴﺎ؛‬ ‫اﻣﺎ در درﺟﻪ دوم ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و ﺧﻮاﺳﺘﻨﻲﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﺎ… ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ‬ ‫ﻣ‪‬ﺮدن اﺳﺖ‪ «...‬ﻧﻴﭽﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ‬ ‫‪Appollonian- Dionysian‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪90‬‬

‫»وﺣﺸﺖ ﻫﺴﺘﻲ و وﺟﻮد« را درك ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ؛ از ﻫﻤﻴﻦ رو ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن‬ ‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻠﺦ )ﺣﻘﻴﻘﺖ دﻳﻮﻧﻴﺴﻲ ﻫﺴﺘﻲ(‪ ،‬ﻫﻨﺮﻫﺎي زﻳﺒﺎ و ﺧﺪاﻳﺎن اﻟﻤﭙﻲ‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ را ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﻟﻔّﺎﻓﻪ و اﺳﺘﺘﺎرِ روﻳﺎﮔﻮﻧﻪ )وﺟﻪ آﭘﻮﻟﻮﻧﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ( آﻓﺮﻳﺪﻧﺪ‪ 1.‬ﻃﺮف‪ ‬آﭘﻮﻟﻮﻧﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ روﻳﺎﮔﻮﻧﻪ و ﻣﻤﻠﻮ از ﺗﻮﻫﻤﺎت‬ ‫اﺳﺖ؛ و ﻃﺮف‪ ‬دﻳﻮﻧﻴﺴﻲ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﺳﺮﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﻛﻪ آزادي ﻏﺮاﻳﺰ و ﻛﻨﺎر‬ ‫زدن ﻣﺮزﻫﺎ و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ را ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻘﺎﺑﻼت‬ ‫آﭘﻮﻟﻮﻧﻲ‬

‫و‬

‫دﻳﻮﻧﻴﺴﻲ‬

‫در‬

‫ﺑﻄﻦ‬

‫ﻛﺸﻤﻜﺶﻫﺎ و ﺗﻌﺎﻣﻼت ﺗﺮاژدي ﻣﺒﺮﻫﻦ‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺗﺮاژﻳﻚ‪ ‬درام ﻳﺎ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻧﺨﺴﺖ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ‬

‫دﻳﻮﻧﻴﺴﻮس‬

‫دﻧﺒﺎل اﻳﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬ ‫ﭘﺮآﺷﻮب و ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل )وﺟﻪ دﻳﻮﻧﻴﺴﻲ ﻫﺴﺘﻲ او( ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﻌﺎدل و ﻧﻈﻢ‬ ‫)وﺟﻪ آﭘﻮﻟﻮﻧﻲِ ﻫﺴﺘﻲ او( اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ؛ اﻣﺎ درﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﺗﻼش ﻣﺴﺘﻤﺮ وي‬ ‫ﺑﻲﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻫﻢآﻏﻮش ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻴﭽﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ‬ ‫ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد ﻛﻪ ﺑﺨﺶ دﻳﻮﻧﻴﺴﻲ‪ 2‬ﺑﺪون ﭼﺎﺷﻨﻲِ آﭘﻮﻟﻮﻧﻲ‪ 3‬ﻓﺎﻗﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎري‬ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻫﻨﺮي ﻣﻨﺴﺠﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺨﺶ‬ ‫‪1‬‬

‫ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬ﺳﭙﻴﺪهدم‪ ،‬ﻛﺘﺎب اول‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ‪14‬‬

‫‪2‬‬

‫دﻳﻮﻧﻴﺴﻮس اﻳﺰد ﺷﺮاب و ﻛﺸﺎورزي در ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ اﺻﻠﻴﺖ ﺗﺮاﻛﻴﻪاي )اﻫﻞ ﺗﺮاس( ﺑﻮد‪ .‬دﻳﻮﻧﻴﺴﻮس ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﺰد‬

‫ﺷﺮاب ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﺴﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲاش‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻤﺎد ﺗﻤﺎم آﻳﻴﻦﻫﺎ و آﺛﺎر ﺷﺮاب در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮد‪ .‬در اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي ﻳﻮﻧﺎن‪ ،‬دﻳﻮﻧﻴﺴﻮس‬ ‫ﻳﻚ ﺟﺎم ﺧﺮﮔﻮﺷﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ از آن ﻣﻲﻧﻮﺷﻴﺪ ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪3‬‬

‫اﺻﻮل آﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺧﺮدورزي و ﻓﺮدﻣﺪاري در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪91‬‬

‫آﭘﻮﻟﻮﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺪون ﭼﺎﺷﻨﻲِ دﻳﻮﻧﻴﺴﻲ از ﺷﻮر و وﺟﺪي ﺿﺮوري در ﺑﻄﻦِ‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻲﻧﺼﻴﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪنِ ﺗﻌﺎدﻟﻲ زﻳﺒﺎ و ﻇﺮﻳﻒ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪ‪ ‬ﻇﻬﻮرِ ﻫﻨﺮي اﺻﻴﻞ ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻴﭽﻪ در ﻛﺘﺐ و رﺳﺎﻻت‬ ‫ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﺳﺎده ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ وﻳﻠﻬِﻠﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ‬ ‫ﻧﺎﺗﻮان و ﺿﻌﻴﻒ از درد و رﻧﺞ رﻫﺎ ﺷﻮد و ﺑﻪ آﺳﻮدﮔﻲ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺎﻳﺪ او را‬ ‫رﻫﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﻴﭽﻪ در ﻣﻔﻬﻮم »اﺑﺮﻣﺮد‪ «2‬ﻳﺎ »اﺑﺮ اﻧﺴﺎن‪ «3‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ در رگﻫﺎي‬ ‫ﻳﻚ ﻣﺮد ﻗﻮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺠﺎي ﺧﻮن‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوﮔﻠﻴﺴﻴﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮد ﻗﻮي ﻧﺒﺎﻳﺪ درراه‬ ‫ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﻟﺬات ﻃﺒﻴﻌﻲ از ﭼﻴﺰي ﻫﺮاس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ و ﻗﻬﻘﻬﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ ﭼﺮاﻛﻪ ﻧﺎراﺣﺘﻲ و ﻏﻢ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺿﻌﻒ اﺳﺖ و‬ ‫ﻛﺎري ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه اﺳﺖ از ﻣﺒﺎرزه ﻧﺘﺮﺳﺪ ﭼﺮاﻛﻪ ﺗﺮس ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺿﻌﻒ‬ ‫ﺑﻮده و ﻛﺎري ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ و ﻏﺮاﻳﺰ ﺧﻮد را از ﺗﺮس و ﻳﺎ از‬ ‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻛﻮب ﻧﻜﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻟﻘﺐ ﻣﺮد ﻗﻮي و اﺧﻼﻗﻲ را ﺑﻪ‬ ‫وي داد‪.‬‬

‫‪١‬‬

‫‪2‬‬

‫‪The Birth of Tragedy Summary‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﺮدرﻳﺶ ﻧﻴﭽﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺳﻮي وي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪﻓﻲ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‪ ،‬در ﻛﺘﺎب ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ زرﺗﺸﺖ‬

‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪهاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Übermensch‬‬

‫‪٣‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪92‬‬

‫ﻧﻴﭽﻪ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺧﻮد ﺳﻪ ﻣﻔﻬﻮم‪:‬‬

‫)واﭘﺴﻴﻦ‬ ‫را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮاد ﻧﻴﭽﻪ از‬

‫)اﻧﺴﺎن(‪Mensch،‬‬

‫‬

‫)اﺑﺮاﻧﺴﺎن(‪Ubermensch‬‬

‫‬

‫اﻧﺴﺎن(‪der letzte Mensch‬‬

‫‬

‫‪Ubermensch‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺴﺘﺘﺮ در‬

‫»اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ« اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻌﻨﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪراﺳﺘﻲ از ﺗﺮس و‬ ‫ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺸﺮ رﻫﺎﺷﺪه اﺳﺖ از ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ ﻫﺮاﺳﻲ ﺑﻪ دل راه ﻧﻤﻲدﻫﺪ و‬ ‫آزادي راﺳﺘﻴﻦ را درﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺴﺎن ازﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﻮي ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ و‬ ‫ﻫﺴﺘﻲ را ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻮﺟﻮدات اﻓﺴﺎﻧﻪاي‪،‬‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎي ﺧﺮاﻓﻲ و ﺟﻬﺎنﻫﺎي ﺧﻴﺎﻟﻲ را ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻛﻨﻮن اﻳﻦ اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ در ﻏﻴﺒﺖ ﺧﺪا »ﻣﻌﻨﺎي ﻫﺴﺘﻲ« را ﺑﺮ ﮔﺮدن ﻣﻲﮔﻴﺮد‬ ‫و اراده ﺧﻮد را ﺑﺎ اراده ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ ﻳﻜﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﺮ اﻧﺴﺎن ِ ﻧﻴﭽﻪ دو اﺻﻞ ﺑﻨﻴﺎدي ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬ ‫
»ﺧﻮاﺳﺖ‪ ‬ﻗﺪرت«‬ ‫
»ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺟﺎوداﻧﻪ‪ ‬ﻫﻤﺎن«‬ ‫را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.1‬‬

‫‪١‬‬

‫ﻓﺮدرﻳﺶ ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺷﻴﻪﻫﺎي ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ زرﺗﺸﺖ ‪.‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دارﻳﻮش آﺷﻮري ‪.‬ﭼﺎپ ‪ .15‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ آﮔﻪ‪،‬‬

‫‪ .1379‬ص‪.350-351 .‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪93‬‬

‫»ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻓﻮق در ﻣﻮرد اﺧﻼق«‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻌﺎدت و اﻋﺘﺪال‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎن دﻧﺒﺎل ﺳﻌﺎدت و‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺮﻗﻲ در ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ازﺟﻤﻠﻪ‬ ‫در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر و در داﺧﻞ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻟﺬا ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﺴﻲ را در ﺟﻬﺎن ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺠﺎي‬ ‫ﺳﻌﺎدت‪ ،‬دﻧﺒﺎل ﺷﻘﺎوت و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﺑﺮود‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ اذﻋﺎن ﻛﺮد ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻋﺘﺪال‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻨﻜﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از اﻣﻮر ﺻﺎدق و ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻟﺬا در ﻧﮕﺎه ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻋﻘﻞ ﭘﻨﺪاﺷﺖ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان و‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﺪاﻧﻲ ﻫﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ را ﻧﻘﺪ ﻛﺮده و آن را ﻧﺎﻗﺺ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫و ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻧﻘﺺ آن‪ ،‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻧﻘﺾ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ آوردهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻛﺴﺐ داﻧﺶ و ﺻﺪاﻗﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬وﻓﺎي ﺑﻪ ﻋﻬﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮب و اﻣﺜﺎل‬ ‫آن را ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ اﻓﺮاط در آنﻫﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎً ﺟﺎﻳﺰ و ﺧﻮب اﺳﺖ و‬ ‫ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑﻪاﻋﺘﺪال ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻧﺼﻒ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ دروغ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺗﺎ ﻧﺼﻔﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﻠﻢ ﺑﺮود ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ‬ ‫اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎي ارﺳﻄﻮ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﻲﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬ ‫ﺣﺮف از ﻧﺴﺒﻴﺖ ﻣﻲزﻧﺪ و اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻧﻘﻄﻪ اﻋﺘﺪال ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻔﺎوت‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪94‬‬

‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﺗﻮان دارد‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ اﻋﺘﺪال وي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫اﻓﺮاط ﺳﺎﻳﺮ اﺷﺨﺎص ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻟﺬا ﺑﺤﺚ ﺗﻮان واﻗﻌﻲ ﺷﺨﺺ را در ﻧﻈﺮ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ارﺳﻄﻮ دﻧﺒﺎل ﻧﺸﺎن دادن راه ﺳﻌﺎدت ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ‬ ‫اﺳﺖ و ﻧﻪ راه ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮدن و ﺻﺎدق ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮم ﺑﻮدن و‪ ...‬رﺷﺪ ﺑﻴﺶ‬ ‫اﻧﺪازه در ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺻﻔﺎت ﺳﺒﺐ ﻧﻘﺼﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻮرات‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪﻋﻨﻮانﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻓﺮدي ﻛﻞ زﻧﺪﮔﻲ را ﻓﻘﻂ دﻧﺒﺎل ﻋﻠﻢ‬ ‫ﺑﺮود و اﻓﺮاط ﻛﻨﺪ از رواﺑﻂ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬اﺣﺴﺎن ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻋﺒﺎدات‪،‬‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده و‪ ...‬ﺑﺎزﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻟﺬتﮔﺮاﻳﻲ‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻟﺬتﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪي را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ‬ ‫از ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻋﺎﻃﻔﻪ واﻟﺪﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ واﻟﺪﻳﻦ‬ ‫از ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﮕﺬرﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن را ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺎدران و‬ ‫ﭘﺪراﻧﻲ ﻛﻪ از ﻏﺬاي ﺧﻮد و ﻟﺬات ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻟﺬات ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎه ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه از ﺟﺎن ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺬرد ﺗﺎ ارﺗﺶ وي ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﺎه ﺳﺮﺑﺎز از ﺗﻤﺎم ﻟﺬاﻳﺬ ﻣﺎدي دﺳﺖ ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻮادهاش‪ ،‬وﻃﻦ و ﻣﻴﻬﻦ‬ ‫و ﺣﺘﻲ دﻳﻨﺶ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪95‬‬

‫در ﻧﻈﺮﻳﺎت اﭘﻴﻜﻮر ﻫﻢ ﺗﻨﺎﻗﺾ وﺟﻮد دارد ﮔﻮﻳﻲ وي ﻫﻤﻪ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫و ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ واﺣﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻲ اﻓﺮاد‬ ‫ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﻟﺬت ﻣﺤﺒﺖ و ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﻴﺪن را ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و دﻧﺒﺎل ﻟﺬات‬ ‫ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲ ﻛﻪ آن را ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ ﺑﺮوﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺿﺮر و‬ ‫ﺗﺒﻌﺎت ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺻﻞ ﻗﻀﻴﻪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺪش‬ ‫ﻧﻤﻲآﻳﺪ دﻧﺒﺎل ﻟﺬات ﻫﻢ ﺑﺮود ﺻﺤﺖ‬ ‫دارد ﻟﻜﻦ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺳﺆاﻻت و‬ ‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺒﻬﻢ زﻳﺎدي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬ ‫ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﻪﺗﻨﺎﺳﺐ داﺷﺘﻪﻫﺎﻳﺶ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫اﺑﺘﺪاي اﻣﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻴﺎﺑﺪ ﺑﺪون ﻳﺎﻓﺖ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬دﭼﺎر اﻧﺤﺮاف ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻣﺜﻼً ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ‬ ‫ﻟﺬات و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻌﻨﻮي و ﻣﺎدي آن و ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺎم ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ آن در ﻫﺮ ﻓﺮد و‬ ‫ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ در ﻧﻈﺮﻳﺎت اﭘﻴﻜﻮر و‬ ‫آرﻳﺴﺘﻴﭙﻮس ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻣﺒﻬﻢ و اﻳﻦ ﺳﺆاﻻت‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﻟﺬتﮔﺮاﻳﻲ دﭼﺎر اﻧﺤﺮاف اﺳﺎﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﺪان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﮔﺮ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺳﺒﺐ رواج اﺧﻼق ﻣﻲﺷﺪ ﭘﺲ‬ ‫ﭼﺮا ﺳﺎرﻗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺿﺮر و ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲ دزدي و ﺳﺮﻗﺖ ﻣﻌﺘﺮف اﺳﺖ دﺳﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪96‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺷﺮ و ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﻲزﻧﺪ؟ ﻳﺎ ﻓﺮد ﻛﺬاب و دروغﮔﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺻﺪاﻗﺖ‬ ‫را ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺻﻔﺖ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲداﻧﺪ ﭼﺮا اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﺪان ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪:‬‬ ‫اوﻻً اﻓﻼﻃﻮن رﻓﺘﺎر و اﻋﻤﺎل ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از اراده و اﺧﺘﻴﺎر را ﻛﺮدار اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﺎدات ﺷﻜﻞﮔﺮﻓﺘﻪ از دوران ﻛﻮدﻛﻲ‪ ،‬ﻓﺮدي‬ ‫دﺳﺖﻛﺞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ دروغﮔﻮﻳﻲ و اﻣﺜﺎل آن را ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪ‪،‬‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺜﺎل و ﻣﻼﻛﻲ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻓﻼﻃﻮن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر رود‪ ،‬ﭼﺮاﻛﻪ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل‬ ‫از ﺣﺎﻟﺖ ارادي ﺧﺎرجﺷﺪه اﺳﺖ و ازﻧﻈﺮ اﻓﻼﻃﻮن آن ﺧﺎﺻﻴﺖ را ﻧﻤﻲﺗﻮان‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر اﺧﻼﻗﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎً اﻓﻼﻃﻮن در ﺧﺼﻮص رواج آﻧﻲ اﺧﻼق ﺳﺨﻨﻲ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ و آن را‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮاﻳﻂ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن راه ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ را در اﺧﻼق ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺳﻌﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ در‬ ‫آن ﮔﺎم ﺑﮕﺬارد اﻳﻦ ﮔﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻦ در ﺑﺮﺧﻲ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﻮدن‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ آرزو ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻤﺎن ﺳﺎرق را ﻣﺜﺎل ﻣﻲزﻧﻴﻢ اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮد آن ﺳﺎرق ﺑﻪﻫﻴﭻﻋﻨﻮان ﺑﺎﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ ﺷﺮ ﺑﻮدن ﺳﺮﻗﺖ‪،‬‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻗﺖ ﻧﻤﻲزد‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺗﻚﺗﻚ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎري‬ ‫و ﺟﺎريﺷﺪه و رواج ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻓﻼﻃﻮن ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮي ﻧﺪاده ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن در ﺧﺼﻮص ﺷﺮارت ﺳﺮﻗﺖ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻣﺎه‬ ‫ﻳﺎ ﺳﺎل ﺑﺨﺼﻮص‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﺮ ﺑﻮدن ﺳﺮﻗﺖ ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﻗﺖ ﺑﻪﻳﻚﺑﺎره‬ ‫ﺣﺬف ﺷﻮد و در ﻣﺎه و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ دروغﮔﻮﻳﻲ و ﺷﺮ ﺑﻮدن آن ﻣﻌﺮﻓﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪97‬‬

‫ﻳﺎﺑﻨﺪ و آن ﺣﺬف ﺷﻮد و ‪ ...‬ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺑﺎﻫﻢ رخ دﻫﻨﺪ و ﺗﻘﻮﻳﺖﻛﻨﻨﺪه ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﮔﺮ ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺎر و‬ ‫ﺛﺮوت و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮان اﻣﻴﺪوار ﺑﻮدن ﺳﺮﻗﺖ ﻫﻢ از ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ رود و رﻳﺎ ﺣﺬفﺷﺪه و ﺻﺪاﻗﺖ رواج ﭘﻴﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‬ ‫ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ ﺑﺪون رواج ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﺣﺬف ﺳﺮﻗﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬ ‫ﺑﺮ آن و ﺗﺒﻌﺎت آن‪ ،‬ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻓﻼﻃﻮن وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﻴﺪا‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرش ﻳﻚ ﻓﺮد ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬ ‫اﻧﺴﺎنﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺗﻤﺎﻣﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼﻗﻲ و آﺛﺎر و ﺗﺒﻌﺎت آن‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﮔﺮ ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻻزم را ﻳﺎﺑﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﺷﺮاﻓﺖ و ﺻﺪاﻗﺖ و‪ ...‬در ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮي‪ ،‬رواج ﭘﻴﺪاﻛﺮده و‬ ‫ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻗﺖ و‪ ...‬رﻳﺸﻪﻛﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﻠﺒﻴﻮن‬ ‫در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﻧﮕﺮش ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻲ و ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه واﻗﻊﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﺎﺋﻨﺎت ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ و اﻧﺴﺎن ﻣﺼﻴﺒﺖ زا ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺷﻜﻲ در آن ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮاﻛﻪ‬ ‫ﻫﻴﭻوﻗﺖ از آﺳﻤﺎن ﻃﻼ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎرﻳﺪ و ﻫﻴﭻ زﻟﺰﻟﻪاي ﺳﺒﺐ آﺑﺎدي‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﺧﺎﻧﻪاي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﺪان ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎواﺳﻄﻪ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮي اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻠﻪ زﻟﺰﻟﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪98‬‬

‫ﻣﺼﺎﻟﺢﻓﺮوﺷﺎن را ﻏﻨﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎران ﺧﻮد ﻃﻼﺳﺖ اﮔﺮ زراﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ و‪...‬؛‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﺧﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون واﺳﻄﻪ ﺧﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻲﻧﻔﺴﻪ ﺧﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ وﮔﺮﻧﻪ‬ ‫ﻫﺮ ﺷﺮي در ﮔﺎمﻫﺎ و ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي ﺧﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺳﺮﻗﺖ و دﺳﺘﮕﻴﺮي و زﻧﺪان ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺒﺐ ﺗﺄدﻳﺐ ﻓﺮد ﺷﻮد و ﻣﺜﻞ آن‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﻧﻮع اﺳﺘﺪﻻل ﺷﺒﻴﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻓﻼﻧﻲ ﻣﻌﺘﺎد ﺷﺪ و اﻋﺘﻴﺎد ﺳﺒﺐ‬ ‫ﻧﺸﺌﻪ وي ﺷﺪ و از ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻋﺒﻮر ﻧﻜﺮد و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ او ﻧﺰد ﭘﺲ اﻋﺘﻴﺎد‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮب ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ! و اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ؛ اﻣﺎ ﻛﻠﺒﻴﻮن در‬ ‫ﻧﺎاﻣﻴﺪي از اﺻﻼح و ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻣﺎم اﻣﻮر و اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ و اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻴﺮ از اﻧﺴﺎن و ﻃﺒﻴﻌﺖ راه را ﺑﻪاﺷﺘﺒﺎه رﻓﺘﻪاﻧﺪ ﭼﺮاﻛﻪ‬ ‫ﺗﻤﺪن و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان اﻣﻴﺪوار ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺨﺮب ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻮد و اﻣﻴﺪوار ﺑﻪ آﻣﻮزش و ﻳﺎدﮔﻴﺮي اﺧﻼﻗﻴﺎت‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺨﺸﻲ از اﺧﻼق را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫اﻟﺰاﻣﻲ ﻛﺮد و ﺟﻮاﻣﻊ اﻣﻦ و اﺧﻼﻗﻲ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻟﺬا اﺷﻜﺎل اﺻﻠﻲ ﻛﻠﺒﻴﻮن و ﻧﻈﺮﻳﺎت آنﻫﺎ در اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻈﺮﻳﻪ‬ ‫ﻛﻠﺒﻴﻮن وﺿﻊ ﮔﺬﺷﺘﻪ و وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺟﻮاﻣﻊ آن زﻣﺎن ﺑﻮد و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻌﻤﻴﻢ‬ ‫در ﻣﺴﻴﺮ زﻣﺎن را ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻛﻪ در آﺗﻴﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ رخ‬ ‫دﻫﺪ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻛﺮده و ﻳﺎ ﺑﻪ آن ﺑﻲﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪99‬‬

‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ رواﻗﻴﻮن‬ ‫رواﻗﻴﻮن ﺑﺤﺚ اﺧﺘﻴﺎر و اراده و ﺟﺒﺮ و اﺧﺘﻴﺎر و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ را درﻫﻢآﻣﻴﺨﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ از ﻃﺮﻓﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺟﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ اراده ﺑﺮاي ﭘﻲ ﮔﻴﺮي‬ ‫ﺷﻬﻮات را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﻧﺎاﻣﻴﺪي اﻳﻦ ﮔﺮوه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎاﻣﻴﺪي از ﻣﻤﻜﻦ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن اﺻﻼح اﻣﻮر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺮدم ﻛﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ دﻳﺪه ﺗﻘﻠﻴﻠﻲ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ دﻳﺪ ﺗﺮﻓﻴﻌﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت اﺧﻼﻗﻲ ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ .‬ﻟﺬا ﭼﺎرهاي ﺟﺰ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ از ﭘﻴﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﻫﺎ ﻧﻤﻲدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﭙﻴﻨﻮزا‬ ‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﭙﻴﻨﻮزا ﺟﻤﻊ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻄﺮحﺷﺪه‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان رواﻗﻴﻮن و ﻧﻈﺮﻳﺎت دﻛﺎرت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﺟﺒﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺟﺒﺮ رﻓﺘﺎر اﺷﺎرهاي ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﻤﻲآﻳﺪ و اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و‬ ‫ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺘﻔﺎوت وﺟﻮد ﺟﺒﺮ رﻓﺘﺎر را ﻣﺮدود ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ وﺟﻮد و‬ ‫ﺣﺪوث ﺑﺮﺧﻲ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﺟﺒﺮي را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮاﻛﻪ اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر در‬ ‫ذات ﺧﻮد ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎر و اراده ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺟﺒﺮ رﻓﺘﺎر ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ‬ ‫ذات اﻧﺴﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺷﺮف ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﺳﺖ ﭼﺮاﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲاﻧﮕﺎرد ﻛﻪ در داﺧﻞ ﺟﺒﺮ اﻳﺠﺎدي و ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺎز ﺑﻪ‬ ‫اﻋﻤﺎل اراده و اﺧﺘﻴﺎر اﺳﺖ درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﺘﻌﺪدي ﻣﻲﺗﻮان‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪100‬‬

‫آورد‪ ،‬ﮔﺎه ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺪهﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ را وﻳﺮان ﻧﻤﻮده و ﺑﻨﺎﻳﻲ ﺟﺪﻳﺪ‬ ‫و ﺳﻠﺴﻠﻪاي ﻧﻮﻳﻦ ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮده ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ وي را‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اداﻣﻪ دادن ﻫﻤﺎن راه از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦﺷﺪه ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﭼﻨﺎن‬ ‫ﺷﮕﻔﺘﻲآوريﻫﺎﻳﻲ رخداده ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را ﻧﻴﺰ ﺟﺰو ﻧﻮﺷﺘﻪﺷﺪه ﻫﺎ‬ ‫اﻧﮕﺎرد‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﺪرت‬ ‫در اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮب اﺳﺖ ﺟﺎي ﻫﻴﭻ ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪاي ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ اﻳﻦ‬ ‫ﻗﺪرتﻃﻠﺒﻲ و ﻗﺪرت ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ‬ ‫ﻗﺪرت ﻫﺎﺑﺲ و ﺑﻪوﻳﮋه ﻧﻴﭽﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در آن ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺎﺗﻲ ﺑﺘﻮان از آنﻳﻚ‬ ‫ﺗﺌﻮري ﺧﻮب و ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ اﺻﻮل اﻧﺴﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎﺧﺖ اﻣﺎ در ﺣﺎل‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎاﻳﻨﻜﻪ ﻗﺪرت ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﺪﻧﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﺨﺸﺶ‪،‬‬ ‫ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺗﻬﻮر و‪ ...‬ﺻﻔﺎت ﺧﻮب و ﻧﻜﻮﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ اﺳﺎس‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻧﺤﺮاﻓﺎﺗﻲ دارد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ از زورﮔﻮﻳﺎن و ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮده و روﻧﻖ و رواج آن‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ آﺷﻔﺘﮕﻲ ﺟﻮاﻣﻊ ﺷﺪه و ﻣﻔﻬﻮم ذاﺗﻲ اﻧﺴﺎن و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را زﻳﺮ ﺳﺆال‬ ‫ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬وﻟﻲ آﻧﭽﻪ در ﻣﻮرد ﻗﺪرت ﻣﻌﻴﺎر اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﻋﺒﺎرت از ﺣﻖ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻖ ﺑﺎ ﻗﻮي ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺣﻖ ﺑﺎ ﺿﻌﻴﻒ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫اﺣﺘﺮام دارد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪101‬‬

‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ و ﻣﺤﺒﺖ‪ 1‬از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮردﺑﺤﺚ در ادوار ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻲﻣﺎﺑﻴﻦ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﺣﻮزه دﻳﻦ و اﺧﻼق ﺑﻮده و ﻫﻤﻮاره ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز اﺧﺘﻼﻓﺎت و‬ ‫ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪوﻳﮋه زﻣﺎﻧﻲ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺤﺚﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﺷﺪه ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ‪ 2‬و ﻳﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻨﻔﻮر ﻣﻄﺮحﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ دﻳﻦ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪ 3‬و‬ ‫ﺣﻮارﻳﻮن ﺣﻀﺮت ﻋﻴﺴﻲ ﻣﺴﻴﺢ ع ﻣﻄﺮح ﺷﺪ ﻟﻜﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‬ ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻘﺼﻮد واﻗﻌﻲ ﺧﻮد را از آن ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻳﺎ ﻳﻚ ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ و ﺗﺒﻌﺎت اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ در‬ ‫ﺣﺎﻻت ﺧﺎص دارﻧﺪ و داﻣﻨﻪ اﺑﺮاز ﻣﺤﺒﺖ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﻛﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﺠﺎز‬ ‫ﺑﻪ اﺑﺮاز ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺸﻮد ﺗﻠﻘﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺮ ﻫﻤﮕﺎن‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺸﺄ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻨﺸﺄ اﻧﺤﺮاف ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬

‫‪Charity and Love‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫آﮔﻮﺳﺘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ دروﻧﻲ را ﺗﺎ ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺻﻠﺢ و آراﻣﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد‪ .‬ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﺒﺘﻲ ﻓﻘﻂ روﺣﺎﻧﻲ اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ داﺷﺘﻦ روح ﻣﺤﺒﺖ آﻣﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﻧﻲ آﮔﻮﺳﺘﻴﻦ‪ ،‬در اﺑﺮاز‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﻀﺮت ﻣﺴﻴﺢ ﻣﺜﻠﻲ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ‪‬ﻣﺜَﻞ در ﻣﻮرد ﻛﺸﺎورزي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺨﻤﻲ را ﻣﻲ‬ ‫ﻛﺎرد و ﻫﻨﮕﺎم درو در ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮد ﻫﻢ ﮔﻨﺪم و ﻫﻢ ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻴﺮون آوردن ﻋﻠﻒ ﻫﺎي ﻫﺮز‪ ،‬ﭘﻴﺶ از درو ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻨﺪم ﻫﺎ آﺳﻴﺐ ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺪاﺳﺎزي آﻧﻬﺎ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ )ﻣﺘﻲ ‪ 24 :13‬ـ ‪.(30‬‬ ‫‪٣‬‬

‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ و ﻧﻈﺮات ﭘﻮﻟﺲ‪ ،‬آﮔﻮﺳﺘﻴﻦ و آﻛﻮﺋﻴﻨﺎس را ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اﺳﺎﺳﻲ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‬

‫و ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﺒﺖ رااﻣﺘﻴﺎز ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ دﻳﻦ ﻣﺴﻴﺤﻲ را دﻳﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺿﻤﻨﺎ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي اﻟﻬﻴﺎت‬ ‫ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ‪ ،‬ﺑﺪون درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﺳﻪ‪ ،‬ﺑﻲ رﻳﺸﻪ و ﺑﻲ اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ اﺳﺖ )رودرﻳﮕﻴﺲ و ﻫﺎردﻳﻨﮓ‪ ،1390 ،‬ص ‪94-92‬؛‬ ‫ﻛﻮﻧﮓ‪ ،1384 ،‬ص ‪94‬؛ دوراﻧﺖ‪ ،1371 ،‬ص ‪ 1109‬ـ ‪.(1110‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪102‬‬

‫دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺳﺘﺪﻻل‪ 1‬ﻋﻘﻼﻳﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،2‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻇﺎﻟﻢ و ﻫﻢ ﺑﺮ ﻣﻈﻠﻮم و ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه ﺟﺎري ﺷﻮد‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻘﻄﻪاي ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺧﻮد را ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﺪ و درﻳﻜﻲ از اﻳﻦ‬ ‫دو ﮔﺮوه ﺟﺎي ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﺎﻧﺖ و اﻓﻼﻃﻮن را اﮔﺮ‬ ‫ﺑﺎﻣﺤﺒﺖ ﮔﺮاﻳﻲ در ﻫﻢ آﻣﻴﺰﻳﻢ ﻧﻮاﻗﺺ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدي‬ ‫ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﻛﺮدن و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺑﺪ و رﻓﺘﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫دﻳﮕﺮان ﺑﻪوﻳﮋه در ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ را ﻛﻪ در‬ ‫اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻟﻮي ﻫﻢ ﺑﻪ آن ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺟﺰو‬ ‫ﻧﻘﺎط ﻗﻮت اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﺎاﻳﻦﺣﺎل ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺎﺗﻞ ﻛﻮدك‪ ،‬ﺧﻔﺎش‬ ‫ﺷﺐ‪ ،‬ﻗﺎﺗﻞ زﻧﺠﻴﺮهاي دﺧﺘﺮان ﺟﻮان و اﻣﺜﺎل آن ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻼوه ﺑﺎﻳﺪ ذﻛﺮ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﻓﺮاﺗﺮ از اﺣﺘﺮام و ﻓﺮاﺗﺮ از ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎري ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻋﻠﻲرﻏﻢ اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎي‬ ‫ﻣﻨﻔﻮري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﻛﺮد اﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﻧﺴﺎن و ﻋﻘﻞ و ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫اﺳﺘﺪﻻل‪ ،‬دﻟﻴﻞ آوردن و دﻟﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻦ اﺳﺖ و دو ﻧﻮع رﺳﻤﻲ و ﻏﻴﺮ رﺳﻤﻲ دارد‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻل رﺳﻤﻲ ﺳﻪ ﻧﻮع اﺳﺖ‪ :‬ﺗﻤﺜﻴﻞ‪،‬‬

‫اﺳﺘﻘﺮا و ﻗﻴﺎس‪ .‬ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺳﺮاﻳﺖ دادن ﺣﻜﻢ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع دﻳﮕﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ آن دو ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻘﺮا‬ ‫ﻧﻮﻋﻲ اﺳﺘﺪﻻل اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ذﻫﻦ از ﺟﺰء ﺑﻪ ﻛﻞ ﺳﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﺟﺰﺋﻲ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻳﻚ‬ ‫ﺣﻜﻢ ﻛﻠﻲ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻗﻴﺎس ﻳﺎ اﺳﺘﻨﺘﺎج‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﺟﺰﺋﻲ از ﻗﻀﻴﻪ ﻫﺎي ﻛﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬در اﺳﺘﺪﻻل ﻗﻴﺎﺳﻲ از ﺣﺪاﻗﻞ دو‬ ‫ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ‪ ،‬ﺿﺮورﺗﺎ و ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪي ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫داﻧﺶ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و اراﺋﻪ روش درﺳﺖ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن )ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدن و اﺳﺘﺪﻻل ﻛﺮدن( اﺳﺖ‪ .‬از ﻓﻮاﻳﺪ آن ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬

‫درﺳﺖ از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؛ و از ﻟﻮازم آن اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ زﺑﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ از آنﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻨﻄﻖ ﻫﻢ‬ ‫ﺑﻬﺮه ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪103‬‬

‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮاﻳﺎن‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮاﻳﺎن و ﻓﺮدﮔﺮاﻳﺎن ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻓﺮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﻘﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺗﻜﺎﻣﻞ‬ ‫اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻓﺮدي و ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺑﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻓﺮدي و‬ ‫اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻣﻮﺿﻮع را ﻳﻚﺑﻌﺪي دﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺤﺚ‬ ‫ﻧﻴﺖ ﻧﻴﺰ از ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت ازﻗﻠﻢاﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮاد ﻧﻪ‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﺪاﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﻮر و اﻟﻘﺎ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪.‬‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه اﺳﻼم‬ ‫در ﻧﻈﺎم اﺧﻼﻗﻲ اﺳﻼم‪ ،‬ارزشﮔﺬاري اﻣﻮر و اﺧﻼق‪ ،‬ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪا و‬ ‫ﻛﺴﺐ رﺿﺎﻳﺖ او ﺑﺎﺗﻘﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻛﺴﺐ ﻟﺬات و دﻧﺒﺎل ﻟﺬت رﻓﺘﻦ در اﺳﻼم‬ ‫ﺟﺎﻳﺰ و واﺟﺐ اﺳﺖ اﻣﺎ اﺳﻼم ﻟﺬات ﻣﻌﻨﻮي و اﺧﺮوي را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده و‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻟﺬات ﻣﺎدي ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﻟﺬات ﻣﻌﻨﻮي و اﺧﺮوي ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮد را از ﺷﺮ ﻟﺬات ﻣﺎدي ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ‬ ‫ﻟﺬات ﻣﺎدي و اﺳﺘﻔﺎده از روزي ﺣﻼل و ﻃﺒﻴﻌﺖ و آﻧﭽﻪ در آن ﻧﻬﺎده و‬ ‫آﻓﺮﻳﺪهﺷﺪه اﺳﺖ را ﻫﻢ ﻣﺒﺎح ﻣﻲداﻧﺪ ﺑﻪﺷﺮط ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻋﺪاﻟﺖ رخ‬ ‫دﻫﺪ‪ .‬رواﻳﺎت ﻓﺮاواﻧﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ )ص( وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺑﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ اﺧﻼق ﺣﻤﻴﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﺒﻮي‬ ‫ﻣﻨﺪرج در ﺟﻠﺪ دﻫﻢ ﺑﺤﺎر‪:‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪104‬‬

‫ﻟﻮ ﻳﻌﻠﻢ اﻟﻌﺒﺪ ﻣﺎ ﻓﻲ ﺣﺴﻦ اﻟﺨﻠﻖ ﻟﻌﻠﻢ اﻧﻪ ﻳﺤﺘﺎج آنﻳﻜﻮن ﻟﻪ ﺧﻠﻖ ﺣﺴﻦ‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﻢ آن را داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ ﭼﻪ ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ دارد‪ ،‬ﻳﻘﻴﻦ ﭘﻴﺪا‬ ‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ اﺧﻼق ﺣﻤﻴﺪه و ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺳﻼم ﻣﺒﺤﺚ اﺧﻼق را از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي و از‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮردﻋﻼﻗﻪ ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺪ و ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮدن ﻫﺮ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻜﺎرم اﺧﻼﻗﻲ را‪ ،‬از اﺻﻮل و ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﺑﻨﻴﺎدي اﻳﻤﺎن داﻧﺴﺘﻪ و اﻓﺮاد را‬ ‫ﺑﻪﻧﻮﻋﻲ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ دﻳﻦ‪ ،‬ﻛﺎرﻫﺎ و اﻋﻤﺎل و ﻛﻨﺶﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ را ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ﻋﺪاﻟﺖ و‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﺮده و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻜﺎرم اﺧﻼﻗﻲ را ﺣﻮل ﻣﺤﻮر‬ ‫ﺣﻖ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺳﻨﺠﺶ ﺧﺼﻠﺖ ﻧﻴﻚ و ﺑﺪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ازﻧﻈﺮ اﺳﻼم ﺣﻖ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺳﺘﻤﮕﺮ و زورﮔﻮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎز ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻗﻮي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﺣﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﺮ دو ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎاﺧﻼق رﻓﺘﺎر ﻧﻤﻮد اﻣﺎ‬ ‫ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﻧﺎﺣﻖ اﺳﺖ اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﻮره ﺷﻤﺲ ﻗﺮآن آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻗﺪ اﻓﻠﺢ ﻣﻦ زﻛﻴﻬﺎ و ﻗﺪ ﺧﺎب ﻣﻦ دﺳﻬﺎ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺰﻛﻴﻪ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮد را از ﭘﻨﺪار ﺑﺪ و اﺧﻼق ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه ﭘﺎك‬ ‫ﻛﻨﺪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪105‬‬

‫ﻧﺴﺒﻴﺖ در اﺧﻼق‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﭼﺎﻟﺶﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﺑﺤﺚﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ اﺧﻼق و‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺴﺒﻲ؟ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ آﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮدي اﺧﻼﻗﻴﺎت را زﻳﺮ ﭘﺎ ﺑﮕﺬارد و ﻳﺎ در دو ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬دو ﻧﻮع ﻣﺘﻔﺎوت از ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ و رذﻳﻠﻪاي در‬ ‫ﻳﻚ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺧﺎص ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺷﻮد و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ؟ ﺑﻪ ﻛﻼم ﻛﺎﻣﻞﺗﺮ‬ ‫آﻳﺎ اﺧﻼق ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﺻﻔﺎت ﺧﻮب اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺜﻞ ﺻﺪاﻗﺖ و‬ ‫راﺳﺖﮔﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻜﺎرم اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻣﺎن و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻜﺎن‪ ،‬دﮔﺮﮔﻮن ﺷﻮد و ارزش و ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ؟ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻪ‪ .‬اﺧﻼق ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﻣﻜﺎرم اﺧﻼﻗﻲ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎي دﻧﻴﺎ و در ﺗﻤﺎﻣﻲ زﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﻜﺎنﻫﺎ و ﺷﺮاﻳﻂ‪،‬‬ ‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ذاﺗﻲ ﻣﻜﺮم ﺑﻮدن ﺧﻮدﺷﺎن را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪106‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان اﺧﻼق را ﻧﺴﺒﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﺳﺎﺗﻴﺪ‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﻛﻪ آن را ﻧﺴﺒﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻜﺎرم اﺧﻼﻗﻲ را ﺑﺸﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ اﻳﻨﺎن ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﮔﺮ ﻛﺎري در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪاي‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺎر اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد آن ﻛﺎر ﻓﻀﻴﻠﺖ اﺳﺖ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي دﻳﮕﺮ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﺸﺪه و ﭼﻪﺑﺴﺎ ﻛﺎر ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎر آﻳﺪ ﻟﺬا در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺧﻴﺮ آن ﻛﺎر ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫در ﺑﻌﺪ زﻣﺎن ﻫﻢ ﻣﻄﺮح ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل زﻣﺎﻧﻲ در ﺟﻮاﻣﻊِ ﺑﺸﺮي‪،‬‬ ‫ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﻮدن ﺧﻮب ﺑﻮده و ﻛﺸﻮرﮔﺸﺎﻳﻲ ﻛﺎري اﺧﻼﻗﻲ و از وﻇﺎﻳﻒ‬ ‫اﺻﻠﻲ ﭘﺎدﺷﺎن و ﻣﻠﻮك ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﺮ ﭘﺎدﺷﺎه و ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﻛﺸﻮرﮔﺸﺎﻳﻲ و ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻲﻛﺮد ﻣﺮدم وي را ﭘﺴﺖ ﺷﻤﺮده و او را ﻓﺮدي‬ ‫ﺗﺮﺳﻮ و ﻏﺮق در ﺷﻬﻮات ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ اﻣﺮوزه ﺳﻼﻃﻴﻦ و ﻣﻤﺎﻟﻚ‬ ‫ﺟﻨﮓﻃﻠﺐ اﻓﺮادي ﻓﺎﻗﺪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ در ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻜﺎر ﺑﻮدن و ‪‬ﺳ ‪‬ﻴﺎس ﺑﻮدن رذﻳﻠﺖ ﺑﻮده و اﻣﺮوزه‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ اﮔﺮ ﻫﺪف ﻓﺮد ﻧﺠﺎت ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد؛ اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺣﺴﻦ و ﻗﺒﺢ اﻓﻌﺎل‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻮﭼﻚ واﮔﺬار ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺰﻟﺰل ﻓﻀﺎﺋﻞ اﺧﻼﻗﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي دﻳﮕﺮ و از زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﺷﺪه و ﻧﺴﺒﻴﺖ در اﺧﻼق را‬ ‫ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآورد ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﺧﻄﺎﻳﻲ در ﺳﻨﺠﺶ و ﻗﻀﺎوت ﺟﻮاﻣﻊ وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﺧﻼق را‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪107‬‬

‫ﻫﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داده و اﻧﮓ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻮدن ﺑﻪ آن ﺑﭽﺴﺒﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﻲرﺳﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺳﻢ ﺧﻄﺎ در ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻓﻌﺎل اﺧﻼﻗﻲ را ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻮدن ﺑﻨﺎﻣﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺣﺴﻦ و ﻗﺒﺢ اﻓﻌﺎل اﺧﻼﻗﻲ ذاﺗﻲ اﺳﺖ و اﮔﺮ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد ﻓﺮدي ﭘﻴﺪا‬ ‫ﻣﻲﺷﺪ و ﺷﺠﺎﻋﺖ را و ﺧﻮﺑﻲ دﻓﺎع از ﺣﻖ و ﺻﺪاﻗﺖ را زﻳﺮ ﺳﺆال ﻣﻲﺑﺮد‬ ‫ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻓﻌﺎل اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻻﻳﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﺗﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺗﺎﺑﻴﺪه و راه درﺳﺖ را ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ اﺧﻼق ﺗﺎﺑﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺷﺮاﻳﻂ و ﻗﻀﺎوت اﻓﺮاد آن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻧﺤﺮاف و ﻓﺴﺎد را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و اﻳﻦ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق ﻣﻐﺎﻳﺮاﺳﺖ ﻛﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﻳﺪ داراي وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي‬ ‫ذاﺗﻲ ﺗﺒﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﺧﻮﺑﻲ و ﺑﺪي ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻨﻔﻚ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻘﺶ ﻫﺪاﻳﺘﮕﺮ و‬ ‫روﺷﻦﻛﻨﻨﺪه راه را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در دﻳﻦ اﺳﻼم ﻣﻌﻴﺎر اﺧﻼﻗﻴﺎت از ﺳﻮي‬ ‫ﺧﺪا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد و ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ از آن ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻛﺮده و آن را ﭼﺮاغ‬ ‫راه ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ذات اﻓﻌﺎل اﺧﻼﻗﻲ را ﺑﺎ ﻗﻀﺎوت و رأيﮔﻴﺮي‬ ‫و اﻣﺜﺎل آن ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎم اول ﺷﻴﻌﻴﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻲ ع در ﺧﻄﺒﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻮل و ﻳﺎ رد ﻓﻌﻠﻲ از ﻃﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺣﺘﻲ اﻛﺜﺮﻳﺖ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ذات آن ﻓﻌﻞ و ﺧﻮﺑﻲ و ﺑﺪي آن ﺑﻲﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﺳﻼم‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎء وﺟﻮد دارد ﻣﺜﻼً دروغ اﺳﻴﺮ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎن ﺑﺴﻴﺎري از ﻫﻢوﻃﻨﺎﻧﺶ را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در اﻳﻦ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ و ﻳﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ دروغ ﺳﺒﺐ آﺷﺘﻲ دو ﻧﻔﺮ و اﺻﻼح اﻣﻮر ﻣﻴﺎن آن دو‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪108‬‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺎري اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد اﻣﺎ اﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد و در اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺧﻠﻠﻲ وارد ﻧﻤﻲآورد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻗﺘﻀﺎﺋﺎت زﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻲ اﻣﻮر ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻟﺬا‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻮدن اﺧﻼق ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ در ﺧﺼﻮص آن ﺑﺤﺚ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﺻﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﺸﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻮدن و ﻳﺎ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻮد اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ‬ ‫ﻗﻄﻌﻲ ﻛﺮد‪ .‬اﺧﻼق ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ‪،‬‬ ‫اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد اﻳﻦ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎت ﻫﻢ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﻄﻌﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻛﻪ‪:‬‬ ‫»دروغ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و اﺻﻼح ﻣﻴﺎن دو ﻛﺲ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد ﻣﺒﺎح اﺳﺖ«‬

‫ﺧﻮد ﻳﻚ اﻣﺮ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و ﺑﺎرأي ﮔﻴﺮي از ﻣﺮدم اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﺮ ﻗﺎﻋﺪه اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫وارد ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه در ذات ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و دارد و از ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻃﻮل زﻣﺎن‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ َﺗ َﻘ ‪‬ﻴﺪ ﺑﺮ ﻋﺪم ورود ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق‪ ،‬ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ وارد ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﺮي در‬ ‫اﺧﻼق ﻧﺸﺪه و ﻛﻔﺎﻳﺖ ﺑﺤﺚ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬اﻋﻼم‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد اﻣﺎ رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﻈﺮات ﻫﺮ دو ﮔﺮوه و دﻗﺖ در ﺗﺒﻌﺎت ﻛﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫راﻫﮕﺸﺎي ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪109‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم – اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪110‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫»اﻫﺪاف رﻓﺘﺎري«‬ ‫اﻧﺘﻈﺎرات ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬ ‫‪ -1‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم و ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ -2‬ﺗﻔﺎوت اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎاﺧﻼق ﻓﺮدي‬ ‫‪ -3‬ﺷﻨﺎﺧﺖ رﻳﺸﻪﻫﺎ و ﺑﻨﻴﺎن اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ -4‬ﻧﻈﺮﻳﻪ دراﻛﺮ در ﺧﺼﻮص اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ -5‬ﮔﺎمﻫﺎي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ‬ ‫‪ -6‬اﺟﺮاي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ -7‬اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻳﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪111‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫اﻣﺮوزه ﻣﺪﻳﺮان و اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰ و‬ ‫ﻗﻮي اﺧﻼق در ارﺗﻘﺎي ﺑﻬﺮهوري‬ ‫و ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ واﻗﻒ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻛﺎر‬ ‫ﭼﻪ در ﺣﻮزه ﻓﻨﻲ و ﭼﻪ در ﺣﻮزه‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ و ﻗﻠﺒﻲ و ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﻓﺰوﻧﻲ‬ ‫ﻛﺎراﻳﻲ ﺷﺪه و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ را اراﺋﻪ دﻫﺪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﻨﺎﺑﻊ در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات‪،‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﭘﻮل‪ ،‬زﻣﺎن‪ ،‬اﻧﺮژي‪ ،‬ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ و‪ ...‬اﺳﺖ ﻛﻪ در‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ 1‬ﻓﺮد ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده درﺳﺖ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ ﻓﻠﺬا ﺳﺒﺐ‬ ‫ارﺗﻘﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺧﺪﻣﺎت و ﺣﺘﻲ ارﺗﻘﺎي ﻛﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬ ‫ازاﻳﻦرو ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺟﻨﺒﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﭘﻴﺪا‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺑﻪ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ و ﻛﻢﻛﺎري‬

‫‪professional ethics‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪112‬‬

‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺧﻮﺑﻲ دارد‪،‬‬ ‫ﺷﺎﻳﻌﻪﭘﺮاﻛﻨﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻲﻛﻴﻔﻴﺖ را رواﻧﻪ ﺑﺎزار ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻘﻮق‬ ‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻛﺎر درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﻪ ﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮام و ﺣﻼل را‬ ‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ارزش اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻔﻜﺮ را ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻫﻤﻪ اﺣﺘﺮام‬ ‫ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺳﺎﻻري اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻜﺮﻳﻢ و اﺣﺘﺮام ﺷﻴﻮه ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫وي اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻤﻚﺣﺎل رﻗﺒﺎ و ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺎور ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮا‬ ‫دﺳﺘﺎن و ﻓﺮودﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮب و روزآﻣﺪي دارد‪ ،‬دﻧﺒﺎل‬ ‫ﻛﺘﺎبﺧﻮاﻧﻲ و ارﺗﻘﺎي ﻋﻠﻢ و ﻣﻬﺎرت ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺶازﺣﺪ ﻣﻘﺮر و ﻳﺎ‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ از آن ﻛﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺣﺪ اﻋﺘﺪال را رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و‪ ...‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم واﻗﻌﻲ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺳﻌﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي‬ ‫ﺑﺮوز و ﻣﻨﺎﻓﻊ آن و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻛﺎرﺑﺮدي ﻧﻴﺰ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫اﺧﻼق ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ آﻣﺎﺗﻮر و ﺣﺮﻓﻪاي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر از‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي اﺧﻼﻗﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻪ و ﻣﺸﺎﻏﻞ اﺳﺖ و ﺗﺎ‬ ‫ﺣﺪود زﻳﺎدي ﺑﺎ ﺧﻠﻘﻴﺎت ﻓﺮدي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺧﻼق ﻧﻴﻚ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‬ ‫ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬ﻋﻤﺪه ﻫﺪف در ﺟﺎريﺳﺎزي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ارﺗﻘﺎي ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻛﻴﻔﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺧﺪﻣﺎت و ﺗﺠﺎرت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺷﺎﻳﺪ ﻓﺮد ﻋﺒﻮﺳﻲ در‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﺧﻮدروﺳﺎزي ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ وي ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﭼﺮاﻛﻪ از ﻗﻄﻌﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﻋﻴﺒﻲ را در‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪113‬‬

‫ﺳﺎﺧﺖ ﻗﻄﻌﺎت و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮدرو ﺑﺮﻧﻤﻲﺗﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ‬ ‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن و ﻣﻘﺮرات و اﺻﻮل اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺸﺘﺮي ﺧﻮدرو ﺳﺎﺧﺘﻪﺷﺪه ﻣﻬﻢ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﺎزﻧﺪه و ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺰﻧﺪ آﻧﭽﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪازاﻳﻦ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﺮوش‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ادب و اﺣﺘﺮام و ﺧﻮشﺧﻠﻘﻲ ﻣﺮﺳﻮم‬ ‫ﻫﻢ اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻧﻴﺎز ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﺎرﮔﺮ ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺒﺨﻨﺪ‬ ‫ﺑﺰﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ وي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻌﻬﺪاﻧﻪ و ﻣﺴﺌﻮﻻﻧﻪ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاي اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﮔﺮ ﻣﺬﻛﻮر ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺻﺎﺣﺐﻛﺎر و ﻫﻢ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﺻﻮل اﻧﺴﺎﻧﻲ را در ﻛﺎرﻫﺎﻳﺶ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده‬ ‫و ﺑﻪ آن ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻳﻌﻨﻲ دﻗﺖ‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑﻪ آن و رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق دﻳﮕﺮان ]اﻋﻢ از‬ ‫ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬ذﻳﻨﻔﻊ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮي‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬رﻗﻴﺐ‪ ،‬ﻃﺮف ﻗﺮارداد‪ ،‬ﻫﻤﻜﺎر‪،‬‬ ‫زﻳﺮدﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﺘﻴﺎز‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬آﻳﻨﺪﮔﺎن و‪ ،[...‬ﺷﻨﺎﺧﺖ و‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪ ﻣﻮردﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ و دﻗﺖ در ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي‬ ‫ﻛﻠﻤﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ ارﺗﺒﺎﻃﻲ در ﻛﺎر و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻛﺎري‪.‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﻲ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻓﻘﻂ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺟﺒﺎري ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﮔﻮش‬ ‫دادن ﺑﻪ ﻧﺪاي وﺟﺪان و ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮق دﻳﮕﺮان و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ دﻳﮕﺮان‬ ‫درزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺣﻀﻮر ﻧﺪارﻧﺪ و ﻫﻴﭻ اﺟﺒﺎر و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫و ﺗﻮﺑﻴﺦ ﻛﻨﻨﺪه دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ و ﻓﺮد ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪﺑﺮ ﻓﻄﺮت و ﻃﻴﻨﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪114‬‬

‫ﭘﺎك ﺧﻮد اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ارادي و اﺧﺘﻴﺎري ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ دراﻛﺮ در ﺧﺼﻮص اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﭘﻴﺘﺮ دراﻛﺮ‪ 1‬را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﺪر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻮﻳﻦ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬دراﻛﺮ در ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬داﻣﻨﻪ آن را از رﻫﺒﺮي ﺟﺪا‬ ‫ﻛﺮده و اﺑﺮاز ﻣﻲدارد ﺧﻮد ﻣﺪﻳﺮ ﻫﻢ‬ ‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﻘﻂ ادارهﻛﻨﻨﺪه ﺻﺮف ﺑﺎزار و‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن و اﻣﻮر ﻣﺎﻟﻲ و ﻓﺮوش و اﻣﺜﺎل‬ ‫آن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺪﻳﺮي داﺷﺘﻦ‬ ‫ﻳﻚ دﻳﺪﮔﺎه اﻧﺴﺎنﻣﺤﻮر اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﻘﻂ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻛﻴﻔﻴﺖ و‬ ‫ﺑﺎزار ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬ ‫اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻋﻨﺎﻳﺖ وﻳﮋهاي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﭘﻴﺘﺮ دراﻛﺮ ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1909‬ﻣﻴﻼدي آﻟﻤﺎن در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 2005‬ﻣﻴﻼدي از دﻧﻴﺎ رﻓﺖ‪ ،‬وي از ﺷﻬﻴﺮﺗﺮﻳﻦ و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ در دﻧﻴﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮ او ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ« ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و در آن‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻬﻢ ﺧﻮد درﺑﺎره ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺎزﻣﺎن را ﺷﺮح داده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺘﺮ دراﻛﺮ ﺑﻴﺶ از ‪ 70‬ﺳﺎل از ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﻴﻨﺶ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﺻﺮف ﻧﮕﺎه ﺳﻴﺴﺘﻤﻴﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪر ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر ﻧﻮﻳﻦ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫‪ management by objectives‬از ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دراﻛﺮ وارد ادﺑﻴﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪) .‬ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﻲ‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ‪(1396 :‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪115‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺧﻼق ﻣﺤﻮر‪ ،‬ﺑﻲﺷﻚ دﻧﺒﺎل ﻛﺴﺐ‬ ‫رﺿﺎﻳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و ﻫﻤﻪ ذﻳﻨﻔﻌﺎن و ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻫﻤﻜﺎران ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده‪،‬‬ ‫اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي ﺧﻴﺮﻳﻪ را ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺳﺒﺐ رﺷﺪ و ارﺗﻘﺎي‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺎزار‪ ،‬رﻗﺒﺎ و ﻣﺸﺘﺮﻳﺎﻧﺶ ﺷﻮد ﺑﺎ دﻳﺪه ﺑﺮد‪ -‬ﺑﺮد ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ‬ ‫و ﭘﻲ ﮔﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫دراﻛﺮ ﻗﻮﻳﺎً ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﺪﻳﺮ واﻗﻌﻲ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﻫﻤﻪ اﺑﺰارﻫﺎ‪،‬‬ ‫اﻣﻜﺎﻧﺎت و زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در داﺧﻞ و ﻳﺎ ﺧﺎرج ﺳﺎزﻣﺎن اﻋﻢ از‬ ‫زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺣﺘﻲ اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺮاي‬ ‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ وﻇﺎﻳﻒ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و وﻇﺎﻳﻒ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ و ﺷﺮط ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ازﻧﻈﺮ دراﻛﺮ ﻋﻮاﻣﻞ اﺧﻼق ﻣﺤﻮر در‬ ‫ﺣﻮزه اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ ﭘﻴﺘﺮ دراﻛﺮ ﺗﺌﻮري وﻇﻴﻔﻪ‬ ‫ﻣﺪاري در اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺷﺮط اﺧﻼق ﻣﺤﻮري را اﻧﺠﺎم‬ ‫وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺤﻮﻟﻪ ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻼﻛﻲ ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﻴﺰ و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﺎرﻫﺎي‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ و ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ داﺧﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪116‬‬

‫ﺗﻔﺎوت اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎاﺧﻼق ﻓﺮدي‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺘﻔﻜﺮان ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ و ﻣﺎﻗﺒﻞ آن‪ ،‬داﻣﻨﻪ اﺧﻼق را در ﺣﺪ‬ ‫ﺧﻠﻖوﺧﻮ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻓﺮدي ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ اﻣﺎ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻓﺮدي وﻗﺘﻲﻛﻪ‬ ‫در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺴﺮي ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫و ﺷﻴﻮع ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﺑﻪﻧﻮﻋﻲ ﺑﻪ اﺧﻼق ﺟﻤﻌﻲ و اﺧﻼق ﮔﺮوﻫﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﻛﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺎري‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺧﻼق ﻓﺮدي ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻓﺮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫و ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﺤﻞ ﻛﺎر وي‬ ‫ﻧﺪارد و ﻓﺮد ﭼﻪ در ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ آنﻫﺎ‬ ‫را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ اﺧﻼق ﻓﺮدي‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻓﺮد در ﻣﻴﺎن‬

‫ﺷﺮط داﺷﺘﻦ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪ اي ﺣﻤﻴﺪه‬ ‫در ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﺤﻞ ﻛﺎر‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺳﺮﻳﻊ‪،‬‬ ‫دﻗﻴﻖ و دﻟﺴﻮزاﻧﻪ و ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ وﻇﺎﻳﻒ‬ ‫ﻣﺤﻮﻟﻪ در ﻗﺎﻟﺐ اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫و اراﺋﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ و‬ ‫دﻟﺴﻮزاﻧﻪ ﺑﺮاي ﺑﻘﻴﻪ اﻣﻮر اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻳﮕﺮ آنﻫﻢ ﻧﺪارد ﻓﻠﺬا ﻛﺪﻫﺎي‬ ‫اﺧﻼق ﻓﺮدي درزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺮد ﺗﻨﻬﺎﺳﺖ و در ﺧﻠﻮت ﺧﻮد زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻻزماﻻﺟﺮا و ﻻزم اﻟﺮﻋﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد و‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛﻪ در آن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻓﺮدي‬ ‫را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﻣﻮراﺗﻲ ﻣﺜﻞ ﺧﻮر و ﺧﻮاب و ﺷﻬﻮت و آز‪ ،‬ﻣﻮاﻇﺐ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻮده و ﻋﻨﺎن اﺧﺘﻴﺎر از ﻛﻒ ﻧﻨﻬﺪ اﻓﺮاطوﺗﻔﺮﻳﻂ ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﺻﺎدق‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪ روزﮔﺎر ﺑﮕﺬراﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮدش را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪117‬‬

‫آﻓﺮﻳﺪﮔﺎر و ﺧﺎﻟﻖ ﺧﻮد را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﭘﻴﺮاﻣﻮن را ﺑﻬﺘﺮ از آنﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﻛﻪ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ادب را در ﺧﻠﻮت رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﻨﺪار ﺑﺪ و ﻇﻦ و ﮔﻤﺎن و ﻗﻀﺎوت را از ﺧﻮد و اﻓﻜﺎرش دور ﻛﻨﺪ و‪...‬‬ ‫اﻳﻦﻫﺎ ﻣﻮارد و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﺧﻼق ﻓﺮدي اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﺴﻠﻴﺢ ﻓﺮد‬ ‫ﺑﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻓﺮدي ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ در رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﺎم و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﻓﺮد در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﺪا‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ و ﻣﻘﻴﺪ ﺑﻪ اﺻﻮل اﺧﻼق ﺣﻤﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫اﺧﻼق ﻓﺮدي ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺨﺸﻲ از ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﻴﺮوﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺣﻮزهﻫﺎي‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت دروﻧﻲ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت و اﻣﺜﺎل‬ ‫آن در اﻳﻦ ﺣﻮزه واﻗﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺮ ﻗﻴﻮد اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر‪ ،‬ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬رﻗﺒﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن‪ ،‬ذﻳﻨﻔﻌﺎن‪ ،‬ﺳﻬﺎﻣﺪاران و‬ ‫ارﺑﺎبرﺟﻮع و ‪ ...‬دﻻﻟﺖ دارد‪.‬‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻳﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي و رﻋﺎﻳﺖ اﻧﺼﺎف و اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﻧﻴﻚﺧﻮﻳﻲ در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ وﻇﻴﻔﻪ ﻓﺮدي ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺳﺎزﻣﺎن و دوﻟﺖﻫﺎ ﻫﻢ‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﻳﺎن ﺑﺰرگ ﻣﺴﺌﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎناﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻣﻄﺎﻟﻌﻪ رﻓﺘﺎر‪،‬‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ و ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ را وﺿﻊ و ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي را ﺑﻪ ﻣﻮاد‬ ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده و ﺑﺮاي ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ آنﻫﺎ ﻋﻘﻮﺑﺖ در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻓﺮاﺗﺮ از ﻛﺎرﻫﺎي ﻓﺮدي ﺑﻮده‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪118‬‬

‫و ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺷﻮد ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﻣﻨﺪ اداره »اﻟﻒ« ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻗﺎﻟﺐ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق را از ﺳﺎزﻣﺎن »ب« ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در داﺧﻞ ﺳﺎزﻣﺎن )ﭼﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﺗﺠﺎري و ﭼﻪ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﻮﺳﺴﻪ‬ ‫ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ و ﺧﻴﺮﻳﻪ و‪ (...‬رﻋﺎﻳﺖ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در رﻋﺎﻳﺖ ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف‬ ‫و اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه و ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه و ﻧﻴﺰ ﮔﺎم ﮔﺬاري در‬ ‫ﻣﺴﻴﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﺮاﮔﻴﺮ و ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺴﺘﻤﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺘﻪ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ‬ ‫ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن ﺣﺮﻛﺎت و‬ ‫واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ اﻋﺘﻤﺎد و‬ ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن در ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﺷﻮد و درﻧﻬﺎﻳﺖ آﺳﺎﻳﺶ را در ﻛﻨﺎر‬ ‫آراﻣﺶ را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﻲآورد ﭼﻮن ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن در ﻗﺒﺎل‬ ‫اﻓﺮاد و اﺗﻔﺎﻗﺎت و ﺣﻮادث ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻛﻨﺶ و واﻛﻨﺶﻫﺎ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺳﺖ اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﺸﺘﺮي و ارﺑﺎبرﺟﻮع و ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺳﻬﺎﻣﺪار و ذﻳﻨﻔﻊ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺴﻴﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺛﺮوت و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و رﺿﺎﻳﺖ دروﻧﻲ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺪﻳﺮ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي روزﻣﺮه ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و‪...‬‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ »ﺗﻌﻬﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« ﺧﻮد را ﺑﻪﺟﺎ آورده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪119‬‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮد را در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ دﺧﻴﻞ‬ ‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ درواﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﺳﺎزﻣﺎن در ﺣﺎل ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ 1‬ﺧﻮد‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻣﺪﻳﺮ در ﮔﺎم دوم ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﭘﺎ را ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻓﺮاﺗﺮ از ﻗﺎﻧﻮن و ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫اﻫﺪاف ﺑﻠﻨﺪﻣﺪﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وي‪ ،‬رﺳﻴﺪن ﺑﻪ آن اﻫﺪاف ﺑﺮاي ﻛﻞ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي‬ ‫ادراﻛﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻧﻴﺰ دارد ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮان ارﺷﺪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ واﺟﺪ آن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮد و اﺟﺘﻨﺎب از ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ وﺿﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫را ﺑﺪﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﻴﻄﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻛﻨﺎر اﻳﻦ دو ﻣﻔﻬﻮم‪،‬‬ ‫اﻧﻄﺒﺎقﭘﺬﻳﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ 2‬ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و آن ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي اﻧﻄﺒﺎق و‬ ‫ﭘﺬﻳﺮش ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺷﺎره دارد‪ .‬اﻧﻄﺒﺎقﭘﺬﻳﺮي‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻞﮔﺮا اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺮ اﺑﺰارﻫﺎ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ و ﺑﺮ‬ ‫واﻛﻨﺶﻫﺎ و رﺧﺪادﻫﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻧﻄﺒﺎقﭘﺬﻳﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎي‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت و‬ ‫ﻣﻴﺎنﻣﺪت ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻣﻔﻴﺪ و ﻻزم ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ وﻗﺘﻲ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎن او در اﻧﺠﺎم‬ ‫وﻇﺎﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﻮددﻫﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در‬ ‫‪Social obligation‬‬

‫‪١‬‬

‫‪Social adaptability‬‬

‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪120‬‬

‫ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺪﻳﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان اذﻋﺎن ﻛﺮد ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ در ﺣﻮزه ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﭼﺎرﭼﻮب اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻴﺰ ﺿﻤﻴﻤﻪ آن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر‪ ،‬رﻓﺘﺎري‪ ،‬ﺑﻪروز ﻛﺮدن‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺧﻂﻣﺸﻲﻫﺎ و روﻳﻪﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ و اﻣﺜﺎل آن را‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﻛﺎرﻛﺮد ﺑﺎاﻧﮕﻴﺰه‪ 1‬ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﭼﺮاﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهوري‪ 2‬و ﻛﺎراﻳﻲ‪ 3‬و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‪ 4‬دارد ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻼﻗﻪ‬ ‫ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺣﺮﻓﻪاي را ﺑﺮاي ﻛﺎر در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻮﺻﻮف و ﺣﺘﻲ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﻮﺟﻮد را ارﺗﻘﺎ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد و اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ 5‬ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪه و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ و ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺗﺪوﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻻزم در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫)ﻛﺎﻻ( و ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﺧﺪﻣﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬

‫‪Motivation‬‬ ‫‪Efficiency‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪proficiency‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪Effectiveness‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪Standard‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪121‬‬

‫ﻣﺜﻼً اﺳﺘﺎﻧﺪارد زﻣﺎن اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﺴﺘﻲ و ارﺳﺎل ﻣﺮاﺳﻼت در دﻧﻴﺎ‬ ‫ﺣﺪود ‪ 18‬دﻗﻴﻘﻪ اﺳﺖ و ﻳﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد وزن ﻫﺮ ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﻓﻮﻻد ‪ST37‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 7850‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم اﺳﺖ و ﻳﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺑﻞﻗﺒﻮل ﻫﺮ ﻣﻴﻠﻪ داﺧﻞ‬ ‫ﻳﻚ اﺳﺒﺎبﺑﺎزي ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺜﻼً ‪ 14‬ﻛﻴﻠﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل ﺑﺮ ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ ﻳﺎ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻛﺎر ﻫﺮ ﻛﺎرﮔﺮ در ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 44‬ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ و اﻣﺜﺎل آن‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻣﺤﺼﻮل و ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﻴﺎن دارد و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻧﺠﺎم ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬ ‫ﺟﻠﺐ و ﺟﺬب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬار و اﻧﺠﺎم ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در دﻧﻴﺎ ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ ﺣﺪ ﻳﺎ ﺣﺪود ﻗﺎﺑﻞﻗﺒﻮل از ﺷﺎﺧﺺ و ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﻂ ﻗﺮﻣﺰ ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﺧﺺ‪ 1‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ازﻧﻈﺮ رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﭼﻪ درﺟﻪاي ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﻫﻤﻪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬در رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﻣﻨﺶ‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ اﻫﺪاف‪ ،‬ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ‪،‬‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ‪ ...‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ و‬ ‫ﺣﺮﻛﺖ روﺑﻪﺟﻠﻮي آن ﺳﺮﻋﺖ و اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺎﻓﻲ دارد؟ ﺑﻪ ﺟﺮأت ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان اﻣﻴﺪوار ﺑﻮد اﻫﺪاف و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻌﻴﺎر‪ ،2‬ﻧﻜﺎت‬ ‫ﻗﺎﺑﻞاﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ درﺟﻪ ﻣﺠﺎورت ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ارزش‪ 3‬ﻓﺮق دارد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞاﻧﺪازهﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬ ‫‪١‬‬

‫‪Index‬‬ ‫‪Metric‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪value‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪122‬‬

‫ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه ﻃﻲ ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻋﺪاد و ارﻗﺎم‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ و درﺻﺪﻫﺎي‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‪ ،‬رﻛﻮردﻫﺎ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ‬ ‫ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻪ آنﻫﺎ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرداﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺎﺧﺺ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﻣﻌﻴﺎر ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ ﻟﻜﻦ‬ ‫ﺳﻨﺠﺶ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺳﻨﺠﺶ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻛﺎرﻫﺎ ﺿﺮوري‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻫﺮ ﺗﺨﺼﺼﻲ‪،‬‬ ‫در ﻫﻤﻪي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻛﺎري آن ﺑﺎﻳﺪ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮ را ﻣﻲﺗﻮان در ﺳﻪﻃﺒﻘﻪ ﻛﻠﻲ ﺟﺎي داد‪:‬‬ ‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن را‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان در ﺳﻪﻃﺒﻘﻪ ﻛﻠﻲ ﺟﺎي داد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ( ﺳﻄﺢ ﻛﻼن‪ :‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرﺟﻲ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و از ﺳﻮي‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻓﺮادﺳﺖ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ب( ﺳﻄﺢ ﻣﻴﺎﻧﻲ‪ :‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ دارد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻮر ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮ روي اﻳﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎ دارﻧﺪ و اﻛﺜﺮ آنﻫﺎ از‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻗﺎﺑﻞﻛﻨﺘﺮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪123‬‬

‫ج( ﺳﻄﺢ ﺧﺮد‪ :‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﻓﺮدي دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎ در‬ ‫درون ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﺎي دارﻧﺪ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻐﻴﻴﺮ دادن‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﻣﻴﺎﻧﻲ‪ ،‬روي ﺑﻌﻀﻲ از ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي اﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﺑﮕﺬارد‪.‬‬ ‫در اداﻣﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﻛﻼن اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﺮﻫﻨﮓ در ﺳﻄﺢ ﻛﻼن‪ ،‬ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﻴﺖ اﻓﺮاد‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺰدﻳﻜﻲ دارد‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن و‬ ‫ﻧﺎﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد‪ :‬ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﺎزﻣﺎن )ﻣﺜﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﻲ( ﻣﻮﺟﺐ رﻓﺘﺎر‬ ‫ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺑﺎ‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﺧﻼﻗﻲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻲﺛﺒﺎت و‬ ‫ﻓﺸﺎرﻫﺎي رﻗﺎﺑﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن داﻣﻦ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻴﻂ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ :‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻲﺛﺒﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﺑﮕﺬارد‪.‬‬ ‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي‪ :‬ﻓﻨّﺎوري ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﻓﺰاﻳﺶ رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺷﻨﻮد ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت‪ ،‬ﺿﺒﻂ ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ و‪...‬‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ‪ :‬ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻳﻜﻲ از ﺗﻨﻈﻴﻢﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻬﻢ ﻣﺮدﻣﻲ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪124‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن‪ :‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺒﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﻓﺮاد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت روزﻣﺮه ﺑﺎ آنﻫﺎ درﮔﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ وﻗﺖﻫﺎ ﻣﺮدم ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﻛﺎرﺷﺎن ﻣﺸﻜﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﺪارد‪،‬‬ ‫ﭘﺲ اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻮدن و اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻮدن ﺿﺮورﺗﺎً ﺑﺎﻫﻢ ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪(Ingrid Naude, 2004) .‬‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﻣﻴﺎﻧﻲ اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ اﺻﻮل رﻓﺘﺎري‪:‬‬ ‫ﺧﻂﻣﺸﻲﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪﺻﻮرت ﻗﺎﺑﻞﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت‬ ‫ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎن‪ :‬وﻗﺘﻲ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﻧﺮخ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﻋﻤﻞ ﻛﺮدن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻫﺪف ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫رﻓﺘﺎر ﻣﺪﻳﺮ‪ :‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ارﺷﺪ ﺧﻮدش ﻳﻚ ﻣﺪل ﻧﻘﺶ اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭘﻴﺎمﻫﺎي‬ ‫ﻣﺒﻬﻢ ارﺳﺎل ﻛﻨﺪ و درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ارﺷﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ را ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺷﺮﻛﺖ و‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺎﻳﺪ ارﺗﻘﺎء دادهﺷﺪه و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد‪ :‬اﻫﺪاف ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪﻧﻲ و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻮده و ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎل داده ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎزﮔﻮﻛﻨﻨﺪه اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر و‬ ‫اﻧﺘﻈﺎرات ﺑﻲدﻟﻴﻞ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪125‬‬

‫اﻓﺮاد ﻣﺮﺟﻊ‪ :‬آﮔﺎﻫﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي ﺑﺮ‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ اﻓﺮاد دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﺪﻳﺪي ﺑﺮ‬ ‫رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ و اﺧﻼﻗﻴﺎت زﻳﺮدﺳﺘﺎﻧﺶ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ دوﺳﺖ دارﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ اﻋﻀﺎﻳﺸﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﻓﺮاد ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﻮﻧﺪ و آن رﻓﺘﺎر ﺧﺎص را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ﻳﻜﻲ از‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ رﻓﺘﺎر اﻧﺤﺮاﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪(Ingrid Naude, 2004‬‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﺧﺮد اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫ﻧﮕﺮش‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ اﻓﺮاد ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه درﮔﻴﺮ ﺷﺪن در ﻳﻚ رﻓﺘﺎر ﺧﺎص را ﺧﻮب‬ ‫ﻳﺎ ﺑﺪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺮد رﻓﺘﺎر را ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﺟﺮاي آن رﻓﺘﺎر از ﺧﻮد ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺼﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ رﻓﺘﺎر ﻛﺮدن ﺑﻪ ﺷﻴﻮه اﺧﻼﻗﻲ را داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺗﻀﻤﻴﻨﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ آنﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦﻛﻪ آنﻫﺎ‬ ‫ﻗﺼﺪ اﺧﻼﻗﻲ ﻋﻤﻞ ﻛﺮدن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺪرت ﻧﻔﺲ‪ :‬اﻓﺮادي ﻛﻪ از درﺟﻪ ﺑﺎﻻي ﻗﺪرت ﻧﻔﺲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻗﺪرت ﻧﻔﺲ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻋﻘﻴﺪه ﺧﻮد ﭘﻴﺮوي ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻗﺪرت ﻧﻔﺲ‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺧﻼﻗﻲ و ادراﻛﻲ از ﺧﻮدﺳﺎزﮔﺎري‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ درﺳﺖ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪126‬‬

‫ﻣﺮﻛﺰ ﻛﻨﺘﺮل‪ :‬اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻛﺎرﻫﺎي‬ ‫ﺧﻮد را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺮ ﻛﻨﺘﺮلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي دروﻧﻲ رﻓﺘﺎر ﺧﻮب و ﺑﺪ‬ ‫ﺗﻜﻴﻪدارﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﻛﻨﺘﺮل دروﻧﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎن اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫ﭘﺎﻳﺒﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ارزشﻫﺎ‪ :‬ارزشﻫﺎي ﻓﺮدي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻧﺪه ﺑﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي وي ﺗﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬در زﻧﺪﮔﻲ ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ارزشﻫﺎي ﻓﺮدي ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﻫﺎي دﻳﮕﺮي‬ ‫ﻛﻪ در درون ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﻓﺸﺎرﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻘﺶ ارزشﻫﺎي ﻓﺮدي در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎ‪ :‬ﺑﺎورﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺑﺮ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﺧﻼﻗﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﻴﺎن اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮ روي ﺑﻨﻴﺎﻧﻲ ﻫﺸﺖﮔﺎﻧﻪ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ‬ ‫ﻳﻚ از اﻳﻦ رﻳﺸﻪﻫﺎ ‪ -‬ﻧﻪ ﺑﻪﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻫﻢ ‪ -‬ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪ اﺳﺎس و ﺳﻨﮓ‬ ‫زﻳﺮﺑﻨﺎي ﻣﺴﺘﺤﻜﻤﻲ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ را اﺳﺘﻮار ﻧﮕﻪداﺷﺘﻪ و‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ آن را ﺑﻪواﺳﻄﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﻫﺸﺖ ﻣﻮرد ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪127‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫دﭼﺎر ﺳﺴﺘﻲ و ﺗﺰﻟﺰل ﺷﻮد ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺑﻮدي ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻛﻞ زﻳﺮﺑﻨﺎي اﺧﻼق‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاي ﺷﺪه و آن را ﺑﻪ اﺿﻤﺤﻼل و ﻧﺎﺑﻮدي ﻛﺸﺎﻧﺪه و در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺗﺼﻮر ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺪﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از رﻳﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺷﻮد و‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺗﻮﺟﻪ ﺟﺪي ﺷﺪه و ﺣﻔﻆ آنﻫﺎ‬ ‫ﺟﺰو ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎري ﺷﺮﻛﺖ و ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎن اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﺑﺮرﻳﺸﻪﻫﺎي ذﻳﻞ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -8‬ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي )ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪(1392 ،‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪128‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ در ﺑﺎب اﺧﻼق ﮔﻔﺘﻪﺷﺪه و ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان و‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻳﻚ ﻫﺪف را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آن ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ اﺳﺖ اﺧﻼﻗﻴﺎت را‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺮد و ﺑﺪون ﻛﺎرﺑﺮدي ﺳﺎزي ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﻧﺘﺰاﻋﻲ و‬ ‫ﺗﺌﻮري‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺜﺒﺘﻲ از اﻳﻦﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازي و ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ اﺧﻼق در ذﻫﻨﻴﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺎور و ارزش و اﻋﺘﻘﺎد‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﻓﺮاد ﺑﺎﻳﺪ در ﻋﻤﻞ آن را ﭘﻴﺎده ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﮔﺎمﺑﻪﮔﺎم ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن اﺳﺖ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻧﺤﻮه ارﺗﺒﺎط در ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺎزﻣﺎن را‬ ‫ﺑﻴﺎﻣﻮزد و ارﺗﺒﺎط را ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﻨﺪ‪ .‬روﻳﻜﺮد ﻋﻤﻞﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ‬ ‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ دوﺳﺖ دارﻧﺪ روي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎ‬ ‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰﺷﺪه و آنﻫﺎ را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻟﻜﻦ در اﻣﻮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺧﻼق‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪﺑﺮ دﻳﺪﮔﺎه اﻗﺪام و ﻋﻤﻞﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮ اﻣﻮرات‬ ‫روزﻣﺮه و ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي روزﻣﺮه ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻧﻤﻮد و اﻳﻦ اﻣﻮرات را ﻣﺒﻨﺎي‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮارداد‪ .‬ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪﺗﻨﺎﺳﺐ اﻓﺮاد ﺷﺎﻏﻞ در آن ﺑﻪﺗﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻣﺸﺘﺮﻳﺎﻧﺶ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ روال روزﻣﺮه اﻣﻮرات ﺣﺎﻛﻢ را ﻣﻮرد‬ ‫ﺗﻔﺤﺺ و رﻳﺰﺑﻴﻨﻲ ﻗﺮار داده و رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ را ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﻲ ﻛﺮده و‬ ‫ﺑﻨﻴﺎن و رﻳﺸﻪﻫﺎي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻛﻪ ذﻛﺮش ﮔﺬﺷﺖ را آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺿﻤﻦ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮع و وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺎمﻫﺎي‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪129‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮد اﻣﻮر را ﺟﺰﺋﻲ از اﻣﻮر روﺗﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن درآورده و ﺑﻬﺒﻮدي ﺣﺎﺻﻞ از‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي را در ﻋﻤﻞ ﻧﻈﺎرهﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬ ‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬دﻗﺖ در رﻓﺘﺎر‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻮﻓﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ دوﺳﺖ‬

‫داﺷﺘﻦ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺷﻬﺮت‬

‫دارﻧﺪ روي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎ‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دﻧﺒﺎﻟﻪرو ﺑﺎﻳﺪ از‬

‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰﺷﺪه و آنﻫﺎ را‬

‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮو درس ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬

‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻟﻜﻦ در‬

‫ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ رﻫﺒﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي‬

‫اﻣﻮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺧﻼق‬

‫ﻣﻮﻓﻖ ﭼﻪﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‬

‫ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ‬

‫آنﻫﺎ‬

‫اﻗﺪام و ﻋﻤﻞ در ﻛﺎر‬

‫ﭼﻴﺴﺖ؟ ارﺗﺒﺎﻃﺎت را ﭼﮕﻮﻧﻪ‬

‫روزاﻧﻪ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬

‫روﻳﻪﻫﺎي‬

‫ﻛﺎري‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺒﻮد‬ ‫ﺑﺨﺸﻴﺪهاﻧﺪ؟ ﺳﭙﺲ ﺑﻪﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ‬ ‫ﮔﺎم‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻮﻣﻲﺳﺎزي رﻓﺘﺎرﻫﺎ و‬ ‫ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي رﻫﺒﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را ﺷﺮوع و ﺑﺎزﺧﻮرد ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺻﻼح اﻧﺠﺎم داده و‬ ‫ﮔﺎمﻫﺎي ﺗﺼﺤﻴﺢﺷﺪه را ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي و ﺑﻮﻣﻲﺳﺎزي رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬ ‫ذﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻮرداﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪130‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -9‬اﺟﺮاي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ‬ ‫)ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪(1392 ،‬‬

‫داﻧﺴﺘﻦ ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ و ﺑﻨﻴﺎن و ارﻛﺎن اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻀﻤﻦ‬ ‫ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺑﻮدن اﻓﺮاد و ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻮدن‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺪﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر در ﻋﻤﻞ ﭘﻴﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬روشﻫﺎي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي اﺧﻼق‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ در ﺣﻮزه ﺳﺎزﻣﺎن ذﻛﺮ ﮔﺮدﻳﺪ ﻟﻜﻦ در ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫ﮔﺎمﻫﺎي ذﻳﻞ را ﺑﺮﺷﻤﺮد‪:‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪131‬‬

‫ﮔﺎم اول – ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﺒﻚ ﺧﺎص و وﻳﮋهاي از ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ‬ ‫ﮔﺎم دوم‪ -‬اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و‬ ‫ذﻳﻨﻔﻌﺎن‬ ‫ﮔﺎم ﺳﻮم‪ -‬ﺑﺮﮔﺰاري دورهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ و ﻛﺎرﮔﺎهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺗﻘﺮﻳﺐ‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎ‬ ‫ﮔﺎم ﭼﻬﺎرم – ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺳﺒﻚ وﻳﮋهاي از زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺎري‬ ‫ﮔﺎم ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬اﺳﺘﺨﺮاج اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر )ارﮔﻮﻧﻮﻣﻲ( و رﻋﺎﻳﺖ‬ ‫آنﻫﺎ‬ ‫ﮔﺎم ﺷﺸﻢ‪ -‬رﻋﺎﻳﺖ ﻋﺪاﻟﺖ در ﻫﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن و ﻧﻴﺰ رﻋﺎﻳﺖ‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ در ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺰاﻳﺎ‬ ‫ﮔﺎم ﺷﺸﻢ – ﻛﺎﻫﺶ زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ‬ ‫ﮔﺎم ﻫﻔﺘﻢ‪ -‬ﺳﻌﻲ در ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻴﻦ و ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن‬ ‫ﮔﺎم ﻫﺸﺘﻢ‪ -‬ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ‬ ‫ﮔﺎم ﻧﻬﻢ‪ -‬رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ﻛﺎر )ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﺎوره و‪(...‬‬ ‫ﮔﺎم دﻫﻢ‪ -‬ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪات و ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫ﮔﺎم ﻳﺎزدﻫﻢ‪ -‬رﻧﮓ‪ ،‬ﻧﻮر‪ ،‬ﻋﻄﺮ‪ ،‬آراﻳﻪﮔﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر‬ ‫ﮔﺎم دوازدﻫﻢ‪ -‬اﺧﺬ ﺑﺎزﺧﻮرد ﺳﺮﻳﻊ از ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و ارﺑﺎبرﺟﻮع‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪132‬‬

‫ﮔﺎم ﺳﻴﺰدﻫﻢ‪ -‬رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎت و اﻋﺘﺮاﺿﺎت اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ از‬ ‫ﻃﺮف ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﻳﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‪.‬‬ ‫ﮔﺎم ﭼﻬﺎردﻫﻢ‪ -‬ﺗﻨﻮع در اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي‬ ‫ﮔﺎم ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ – ﺑﺮﮔﺰاري دورهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﺪن‬ ‫ﮔﺎم ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ – اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه و ﻣﻮج ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﻲ دروﻧﻲ در ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻣﺪﻳﺮان‬ ‫ﮔﺎم ﻫﻔﺪﻫﻢ – اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻠﻴﻪ اﺷﺨﺎص و ﻣﺮاﺟﻌﻴﻦ اﻋﻢ از‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران‪ ،‬ﻣﺸﺎوران‪ ،‬ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ارﺑﺎبرﺟﻮع‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن و ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﺧﺮد و ﻛﻼن‪.‬‬ ‫ﮔﺎم ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ – ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺗﺒﻌﻴﺾ در ﻫﺮ زﻣﻴﻨﻪاي از ﺣﻘﻮق و ﻣﺰاﻳﺎي‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و ﻳﺎ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﻣﻴﺰان درآﻣﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻴﻦ و ﭘﺴﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آنﻫﺎ‪.‬‬ ‫ﮔﺎم ﻧﻮزدﻫﻢ –رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم و ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ و آﻳﻨﺪﮔﺎن‬ ‫در ﻛﺴﺐ ﺳﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﺎم ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ -‬ﺳﻌﻲ در اﻓﺰاﻳﺶ رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ذﻳﻨﻔﻌﺎن و‬ ‫ﺷﮕﻔﺖزده ﻛﺮدن ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و ارﺑﺎبرﺟﻮع و اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﮕﻴﺰش‬ ‫ﻫﻤﻜﺎري و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ارﺗﺒﺎط‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪133‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎﺳﺖ ﻟﻜﻦ ﺗﺎ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ اواﺧﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي را زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﻋﻠﻮم ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ اﻣﺮوزه اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ روﺷﻦ و واﺿﺢ‬ ‫ﺷﺪه و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﻮردﺗﻮاﻓﻖ ﻫﻤﻪ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي‬ ‫ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي دﻳﺪﮔﺎه روﺷﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﮔﺎه‬ ‫ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮي ﺑﺮﻋﻜﺴﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ آن در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن در ﻣﺴﻴﺮ‬ ‫درﺳﺖ ﮔﺎم ﺑﺮدارد و ﻫﻤﻴﻦ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ در ﻫﻤﻪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﺜﻞ ﻳﻚ‬ ‫ﭼﺮاغ راه‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ را روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزد و ﻫﻢزﻣﺎن اﺑﺰارﻫﺎ و اﻳﺪهﻫﺎﻳﻲ‬ ‫در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﻴﺮ‬ ‫روﺷﻦ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﺪه را ﺑﻪﺳﺎدﮔﻲ و ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻃﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻﻳﻚ از‬ ‫ﺗﺌﻮريﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﭘﺮوﺳﻪﻫﺎي ﻣﺴﻴﺮﻳﺎﺑﻲ در راﺳﺘﺎي‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن اراﺋﻪ ﻧﺪادهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻮده و ﻧﻴﺖ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺟﻮﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﻢﻫﺰﻳﻨﻪ و‬ ‫ﻟﺬتﺑﺨﺶ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﺣﺎﻻت را ﻓﻘﻂ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﻮي و ﻓﻮق ﺗﺼﻮر ﺑﺸﺮي اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ درواﻗﻊ اﺧﻼق‬ ‫از آن دﺳﺘﻪ ﺻﻔﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ زوديﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﻛﭙﻲﺑﺮداري ﻧﻴﺴﺖ و ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺳﺎلﻫﺎي ﺳﺎل ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪134‬‬

‫وﺟﻪ ﺗﻤﺎﻳﺰ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﺟﻮدات و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﺎت و رﺑﺎتﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي و رﻋﺎﻳﺖ آن ﺑﻪﺷﺪت ﺑﺮ آن ﺗﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﻣﻲﮔﺬارد اﺧﻼق ﻛﺎرﻛﻨﺎن در ﺧﺎرج از ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻢ‬ ‫ﺟﺰو ﻣﻌﺪود ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﻛﺮدار‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر و ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬دﺳﺘﻮرات اﺧﻼﻗﻲ در‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻴﻮهﻫﺎي درﺧﺘﺎن ﺳﺘﺮﮔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ درﺧﺘﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﻧﻈﺎم ارزشﻫﺎ و‬ ‫ﺑﺎﻳﺪﻫﺎ و ﻧﺒﺎﻳﺪﻫﺎ و ﻫﻤﻴﻦ درﺧﺘﺎن و رﻳﺸﻪﻫﺎي اﻋﺘﻘﺎدي آنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﺧﻮب و ﺑﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن را ﻣﺸﺨﺺ و اﻗﺪام ﺳﺮه از ﻧﺎﺳﺮه ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻫﺮ ﻳﻚ داراي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺧﺎص اﺧﻼﻗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر و ﻛﺮدار آنﻫﺎ را ﭼﺎرﭼﻮبﺑﻨﺪي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺮاد وﻗﺘﻲ در‬ ‫ﻳﻚ ﭘﺴﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻳﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻠﻲ‪،‬‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻳﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﻌﻀﺎً ﻣﺘﻔﺎوت‪ .‬اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل‬ ‫ﺑﺮ روي ﻣﻴﺰان ﻛﺎراﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺳﺎزﻣﺎن در ﻫﺮ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫در ﺑﺤﺚ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺤﺚﻫﺎي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﭘﺮداﺧﺘﻪ و آن را ﺟﺰو ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻛﺎر‬ ‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﺑﻴﺎن ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺪون اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺤﺚ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻄﺮح ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺪون آن اﻣﻜﺎن ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪135‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪل ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺎﻟﻜﻮم ﺑﺎﻟﺪرﻳﺞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح ذﻳﻞ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 1987‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﻄﺎي ﺟﺎﻳﺰه ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﺗﺪاﺑﻴﺮي ﻛﻪ در اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮي اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﻨﮕﺮه اﻳﺎﻻتﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ رﺳﻴﺪ و ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﺧﺎﻃﺮه‬ ‫ﺗﻼﺷﮕﺮ ﻣﻌﺮوف »ﻣﺎﻟﻜﻢ ﺑﺎﻟﺪرﻳﺞ«‪ ،‬وزﻳﺮ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻣﺘﻮﻓﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻪ اﺣﻴﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺑﺮاز ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻳﺰه‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰه »ﺑﺎﻟﺪرﻳﺞ«‬ ‫ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﻣﺪل ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﺣﻮزه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ و‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺳﻌﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﻮزه‬ ‫ﺑﻪﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺪل ﻣﺎﻟﻜﻮم ﺑﺎﻟﺪرﻳﺞ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ذﻛﺮ ﺟﺰﺋﻴﺎت و‬ ‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

136 ‫ ﺻﻔﺤﻪ‬................‫ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‬.......................................‫ ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬،‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬

Customer and Market Focused Strategy and Action Plans ٢ Strategic Planning

٥ Human Resource Focus

٧ Business Results

١ Leadership ٣ Customer and Market Focus

٦ Process Management

٤ Measurement, Analysis&knowledge Management

‫ ﻣﺪل ﻣﺎﻟﻜﻮم ﺑﺎﻟﺪرﻳﺞ‬-10 ‫ﺷﻜﻞ‬

‫ ﻣﻌﻴﺎر‬19 ‫ ﻣﻌﻴﺎر اﺻﻠﻲ و‬7 ‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻣﺪل ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺟﺎﻳﺰه از‬ ‫ﻓﺮﻋﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺮح آنﻫﺎ در ﺟﺪول ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪﺗﻔﺼﻴﻞ‬ .‫آﻣﺪه اﺳﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪137‬‬

‫ﺟﺪول ‪ - 9‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺟﺎﻳﺰه ﻣﻠﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺎﻟﻜﻮم ﺑﺎﻟﺪرﻳﺞ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ‬

‫ردﻳﻒ‬

‫اﻣﺘﻴﺎز‬

‫رﻫﺒﺮي‬

‫‪1‬‬

‫‪-1-1‬‬

‫رﻫﺒﺮي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬

‫‪-2-1‬‬

‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫‪120‬‬

‫ﻃﺮحرﻳﺰي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ‬

‫‪2‬‬

‫‪-3-1‬‬

‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي‬

‫‪-4-1‬‬

‫ﮔﺴﺘﺮش اﺳﺘﺮاﺗﮋي‬

‫‪85‬‬

‫ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﻣﺸﺘﺮي و ﺑﺎزار‬

‫‪3‬‬

‫‪-1-2‬‬

‫داﻧﺶ و آﮔﺎﻫﻲ در ﻣﻮرد ﻣﺸﺘﺮي و ﺑﺎزار‬

‫‪-2-2‬‬

‫رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺸﺘﺮي و رواﺑﻂ ﺑﺎ وي‬

‫‪85‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺠﺰﻳﻪوﺗﺤﻠﻴﻞ آن‬

‫‪4‬‬

‫‪5‬‬

‫‪-1-3‬‬

‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫‪-2-3‬‬

‫ﺗﺠﺰﻳﻪوﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫‪-3-3‬‬

‫ﻛﺎري‬

‫‪90‬‬

‫‪85‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪138‬‬

‫‪-4-3‬‬

‫آﻣﻮزش‪ ،‬ﭘﺮورش و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫‪-5-3‬‬

‫رﺿﺎﻳﺖ و رﻓﺎه ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬

‫‪6‬‬

‫‪-1-4‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺤﺼﻮل و ﺧﺪﻣﺖ‬

‫‪-2-4‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ‬

‫‪85‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﻛﺴﺐوﻛﺎر‬

‫‪7‬‬

‫‪-1-5‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺸﺘﺮيﮔﺮاﻳﻲ‬

‫‪-2-5‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت‬

‫‪-3-5‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺎﻟﻲ و ﺑﺎزار‬

‫‪-4-5‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬

‫‪-5-5‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫‪-6-5‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﭘﺬﻳﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﺟﻤﻊ اﻣﺘﻴﺎزات‬

‫‪450‬‬

‫‪1000‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪139‬‬

‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ‬ ‫ﻣﺪل ﻣﺎﻟﻜﻮم ﺑﺎﻟﺪرﻳﺞ ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻳﺰه ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﻟﺪرﻳﺞ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﺻﻮل‬ ‫و ﻣﺒﺎﻧﻲاي ﺗﺪوﻳﻦﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ارزشﻫﺎي ﻣﺤﻮري ﺟﺎﻳﺰه ﻧﺎﻣﻴﺪه‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اﺻﻮل ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -1‬رﻫﺒﺮي دوراﻧﺪﻳﺶ‬ ‫‪ -2‬ﻣﺸﺘﺮي ﻣﺪاري‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫‪ -3‬ﺳﺎزﻣﺎن و ﭘﺮﺳﻨﻞ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻧﺪه‬

‫‪3‬‬

‫‪ -4‬ارزش داده ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﺷﺮﻛﺎ‬ ‫‪ -5‬ﺗﺤﺮك و ﭼﺎﻻﻛﻲ‬ ‫‪ -6‬ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ آﻳﻨﺪه‬

‫‪4‬‬

‫‪5‬‬

‫‪6‬‬

‫‪ -7‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻮآوري‬

‫‪7‬‬

‫‪ - 8‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي واﻗﻌﻴﺎت‬

‫‪8‬‬

‫‪ - 9‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺷﻬﺮوﻧﺪي‬ ‫‪ -10‬ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ و اﻳﺠﺎد ارزش‬

‫‪9‬‬

‫‪1‬‬

‫‪١‬‬

‫‪- Visionary Leadership‬‬ ‫‪- Customer Driven excellence‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪- Organizational and Personal Learning‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪- Valuing Employees and Partners‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪- Agility‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪- Focus on the Future‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪- Managing for Innovation‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪- Management by Fact‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪- Public(social) Responsibility and Citizenship‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪140‬‬

‫‪ - 11‬ﻧﮕﺮش ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ‬

‫‪2‬‬

‫****‬

‫ﺣﻮزه ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﻣﺪل و ﺟﺎﻳﺰه ﻣـﺎﻟﻜﻮم ﺑﺎﻟـﺪرﻳﺞ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺪل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺣﻮزه‪ ،‬اﻋﻄﺎﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺟﺎﻳﺰه ﺑﺎﻟﺪرﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬ ‫ﻧﻈــﺎمﻫــﺎي ﻛــﺎري‪ ،‬ﻳــﺎدﮔﻴﺮي و اﻧﮕﻴــﺰش‪ ،‬ﻛﺎرﻛﻨــﺎن را ﺑــﺮاي ﺗﻮﺳــﻌﻪ و‬ ‫ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﺷـﺎه ﻫﻤﺴـﻮ ﺑـﺎ اﻫـﺪاف ﻛﻠـﻲ ﺳـﺎزﻣﺎن و‬ ‫ﻃﺮحﻫﺎي ﻛﺴﺐوﻛﺎر آن‪ ،‬ﻗﺎدر ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آﻳﺎ ﺗﻼشﻫـﺎي ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﺮاي‬ ‫اﻳﺠﺎد‪ ،‬ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻳـﻚ ﻣﺤـﻴﻂ ﻛـﺎري ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﺟـﻮ ﺣﻤﺎﻳـﺖ از‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد و رﺷﺪ ﺷﺨﺼﻲ و ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ را ﻓـﺮاﻫﻢ‬ ‫ﻣﻲﺳﺎزد‪) .‬ﭘﻮر ﺻﺎدق و دﻳﮕﺮان‪(1389 ،‬‬

‫‪- Focus on Results and Creating Value‬‬ ‫‪- Systems Perspective‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪141‬‬

‫ﺗﻔﻜﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ و اﺑﻌﺎد اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫اﺧﻼق ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻧﻘﺶ آن در ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي‪ ،1‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﻬﺪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‬ ‫و ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﻘﺶ ﻛﺎرﻛﻨﺎن زن و اﻗﻠﻴﺖﻫﺎ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ دو ﻣﺤﻮر‬ ‫اﺳﺎﺳﻲ در ﺗﻔﻜﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ اﻧﺴـﺎن ﻏﺮﺑـﻲ در دﻧﻴـﺎي ﻣﺎﺷـﻴﻨﻲ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎرﺷﺪه و ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ ﭼﺎرهاي ﺟﺰ روي آوردن ﺑﻪ اﺧﻼق و ﻣﻌﻨﻮﻳـﺖ‬ ‫ﻧﺪارد ژاﭘﻨﻲﻫﺎ در ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮي اﺑﻌـﺎد اﻧﺴـﺎﻧﻲ در ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮﻓـﻖﺗـﺮ ﻋﻤـﻞ‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ اﻳﺠﺎد ﭼﻨﻴﻦ اﺣﺴﺎﺳﻲ در ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﻛﺴـﺐ ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ و‬ ‫اﺟﺮاي اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻻزم اﺳﺖ اﺣﺴﺎﺳﺎت اﻧﺴﺎن داراي اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮده و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬ ‫اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻨﺶ وﺳﻴﻊ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و رﻫﺒﺮي ﺑﻬﺘﺮ اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ ﺗﻔﻜـﺮ‬ ‫اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﺑﻪﻋﻨﻮان روش اﻧﺪﻳﺸﻪ درﺑﺎره ﻣﺎﻫﻴـﺖ رﻫﺒـﺮي ﺑﻜـﺎر ﻣـﻲآﻳـﺪ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮان ﻣﻮﻇﻒاﻧﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻞ و ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ در اﺧﻼق و ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫ﻛﺴﺐوﻛﺎر ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ﻗﻀـﺎوت اﺧﻼﻗـﻲ در ﻗﺒـﺎل آﻧﭽـﻪ اﻓـﺮاد اﻧﺠـﺎم‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ از ﺗﻔﻜﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﺟﺪاﺷﺪﻧﻲ ﻧﻴﺴـﺖ ﺗﺒﻌـﻴﺾ ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ ﻣﻬـﻢ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻪوﺿﻮح وﺟـﻮد دارد ﻻزم اﺳـﺖ ﺟﻬـﺖ ﻧﻬﺎدﻳﻨـﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮدن ﺗﺒﻌﻴﺾ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﭘﻲ آﻣﺪهاي آن از ﻃﺮﻳـﻖ ﻗـﺎﻧﻮنﮔـﺬاري و‬ ‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺪﻳﺮان و ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزي و رﻳﺸﻪﻛـﻦ ﻧﻤـﻮدن آن در ﻣﺤـﻴﻂ ﻛـﺎر‬ ‫اﻗﺪام ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻳﺎ راﻫﺒﺮد‪ ،‬راه رﺳﻴﺪن ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎن را ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي از ﺟﻨﺲ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ روﻳﻜﺮدي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﺮا ﻧﺪارد و آﻳﻨﺪه ﮔﺮاﺳﺖ و ﻧﻴﺰ اﺳﺘﺮاﺗﮋي را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ راﻫﺒﺮدي‬ ‫داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪142‬‬

‫اﺧﻼق در ﺳﺎزﻣﺎن و اﺳﺘﺮاﺗﮋي‬ ‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺮدار و رﻓﺘﺎر ﻣﺪﻳﺮان رده ﺑﺎﻻي ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗـﻲ‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﺷﺮاﻳﻂ اﺧﻼﻗﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳـﺖ اﻣـﺎ ﻧﻜﺘـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻮﻳـﺖ ﻫـﺎي اﻫـﺪاف اﺳـﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن ﻓﺮوش‪ ،‬ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺳـﺎزي‬ ‫ﺳﻮد‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﺿﺎﻳﻌﺎت‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎزار‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ و ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ در اﻫﺪاف‬ ‫اوﻟﻴﻪ و ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﺳـﺎزﻣﺎن‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ زﻳـﺎدي در اﺧـﻼق و رﻓﺘـﺎر‬ ‫ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨـﺎن دارد و ﺑـﺪون ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺷﮕﺮف و ﻋﻤﻴﻖ آن ﻫﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺳﺎزﻣﺎن را ﻳـﻚ ﺳـﺎزﻣﺎن اﺧـﻼق‬ ‫ﻣﺤــﻮر ﺳــﺎﺧﺖ‪ .‬اﺳــﺘﺮاﺗﮋيﻫــﺎي ﻛــﻼن و اﺳــﺘﺮاﺗﮋيﻫــﺎي ﺧــﺮد و ﻧﻴــﺰ‬ ‫اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎن و ﻫﻤﻪ اﻧـﻮاع اﺳـﺘﺮاﺗﮋيﻫـﺎ و راﻫﺒﺮدﻫـﺎي ﺟـﺎري در‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺄﺛﺮ از اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻛﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗـﻲ‬ ‫در آنﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞردﻳﺎﺑﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ روي ﻫﻤﻪ راﻫﺒﺮدﻫـﺎ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺧﺎﺻﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﻛﻪ در ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن را ﻧﻴـﺰ‬ ‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﻜﺮ و ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪﺳﻮي اﻫﺪاف ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت و‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺑﺎﻳﺪ در ﭼﺎرﭼﻮب اﺧﻼﻗﻴﺎت رخ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪﺳﻮي ﻫﺪف از ﻧﻴﺖ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻂﻣﺸﻲ ﺗﺎ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي رﻓﺘـﺎر ﻛـﻪ‬ ‫در ﻛﺴــﺐوﻛــﺎر ﺑــﻪ ﻳﻜﭙــﺎرﭼﮕﻲ ﺳــﺨﺖ و ﻧــﺮم ﻣﻌــﺮوف اﺳــﺖ ﭘﺮوﺳــﻪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪143‬‬

‫ﻫﻤﮕﻦﺳﺎزي ﺑﺎﻫﻢ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻋﺎﻟﻲ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﻛﺴﺐوﻛـﺎر ﻓـﺮاﻫﻢ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ آورد ﺑﻠﻜـﻪ‬ ‫ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﺳﺒﺐ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺗﻔﻜﺮات اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻜﻲ ﻣﺪﻳﺮان ﻋﺎﻟﻲرﺗﺒﻪ ﺑﺮاي ﺣﺮﻛـﺖ‬ ‫در ﻣﺴﻴﺮ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺗـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎﻳﻲ ﺧـﺎص از ﻧﺤـﻮه ورود ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﺑﻴـﺎن ﻛـﺮد‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮانﻣﺜﺎل‪ ،‬ﭘﺮوﺳﻪ ﮔﺎمﺑﻪﮔﺎم ذﻳﻞ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺆﻟﻔﻴﻦ ﺗـﺪوﻳﻦﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪ (1‬ﺧﻂﻣﺸﻲ اوﻟﻴﻪ و وﻳﮋن و ﻣﻴﮋن )ﭼﺸﻢاﻧﺪاز و ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ( ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺎ‬ ‫داراي اﻫﺪاف اﺧﻼﻗﻲ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (2‬ﻣﺪﻳﺮان ارﺷﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﻗﺒﻞ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺧﻼﻗﻴﺎت‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴـﺖ‬ ‫در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻛﻤﻴﺘﻪاي ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي زﻣﻴﻨﻪ را اﻧﺠـﺎم‬ ‫داده و ﺑﺎ آﻣﺎدﮔﻲ و اﻃﻼﻋـﺎت ﻛﺎﻣـﻞ در ﺗـﻴﻢ ﺗـﺪوﻳﻦ اﺳـﺘﺮاﺗﮋي‬ ‫ﺣﻀﻮر ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻋﻀﺎي ﻧﺎﻇﺮ ﻫﺮﻛﺠﺎ ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎن از ﺧـﻂ‬ ‫اﺧﻼﻗــﻲ ﺧــﺎرج ﻣــﻲﺷــﻮد ﮔﻮﺷــﺰد ﻧﻤﺎﻳﻨــﺪ ﺗــﺎ اﺳــﺘﺮاﺗﮋيﻫــﺎي‬ ‫ﺗﺪوﻳﻦﺷﺪه ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﺧﻼﻗﻲ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ (4‬ﺗﻴﻢ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي از اﻓﺮاد ﺷﺎﻳﺴﺘﻪاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (5‬ﺳــﺎزﻣﺎن ﺷﺎﻳﺴــﺘﻪﺳــﺎﻻري را ﺑــﻪﻋﻨــﻮان اوﻟــﻴﻦ ﮔــﺎم اﺧﻼﻗﻴــﺎت‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻗﻮم و ﻗﺒﻴﻠﻪاي و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪144‬‬

‫‪ (6‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (7‬ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣـﺪﻳﺮان ﻫﻤـﻪ ردهﻫـﺎي ﺳـﺎزﻣﺎن اﺑـﻼغ‬ ‫ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ (8‬در اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎ ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺑـﻪ‬ ‫آنﻫﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (9‬ﻣﻤﻴﺰي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﺑﻨﺪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻫﺎي ﺗﺪوﻳﻦ ﺷـﺪه ﺻـﻮرت‬ ‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫‪ (10‬ﺳﻴﺎﺳﺖ اﺧﻼﻗﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي و ﺑـﺎ ﻣﺸـﻮرت و دﺧﺎﻟـﺖ‬ ‫داده ﻫﻤﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‬ ‫‪ (11‬ﻫﻤﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎﻳـﺪ در ﺟﺮﻳـﺎن اﺧﻼﻗـﻲ ﺳـﺎزي اﺳـﺘﺮاﺗﮋيﻫـﺎي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻲﺗﻮان ﻫﻢاﻧﺪﻳﺸﻲاي ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬ ‫داد و ﺑﺪون ﺑﻴﺎن ﺟﺰﺋﻴﺎت اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎ از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫـﺎي اﺧﻼﻗـﻲ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺗﻮﺿﻴﺢ اراﺋﻪ داد‪.‬‬ ‫‪ (12‬اﺟﺮاي اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎي ﺗﺪوﻳﻦﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ داراي ﭘﺎداش ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫـﺮ‬ ‫ﻛﺎرﻣﻨﺪي ﻛﻪ در راﺳﺘﺎي وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫـﺎي اﺧﻼﻗـﻲ را‬ ‫ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮارداد‪ ‬و اﺟﺮا ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﺴـﺘﺤﻖ درﻳﺎﻓـﺖ ﭘـﺎداش‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد اﻳﻦ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﭘﻮﺷﺶ رﺳﺎﻧﻪاي داده ﺷﻮد ﺗـﺎ‬ ‫ارﺑﺎبرﺟﻮع ﻧﻴﺰ از ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت و ﺧﻂﻣﺸﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑـﻮده و‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪145‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم – ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪146‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬ ‫ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ‬ ‫»اﻫﺪاف رﻓﺘﺎري«‬ ‫اﻧﺘﻈﺎرات ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬ ‫‪ -1‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺸﻢ و ﭼﻴﺴﺘﻲ آن‬ ‫‪ -2‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮوز ﺧﺸﻢ و ﻋﻮارض ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬ ‫‪ -3‬ﺷﻤﺮدن ﮔﺎم ﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺸﻢ‬ ‫‪ -4‬ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻜﻤﻞ ﻣﻬﺎر ﻏﻀﺐ‬ ‫‪ -5‬ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﻛﻨﺘﺮل آن‬ ‫‪ -6‬دﻻﻳﻞ ﺑﺮوز و درﻣﺎن ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ‬ ‫‪ -7‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫‪ -8‬دروﻏﮕﻮﻳﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫‪ -9‬دﻻﻳﻞ دروﻏﮕﻮﻳﻲ‬ ‫‪ -10‬راﻫﻬﺎي درﻣﺎن دروغ در ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪147‬‬

‫ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﻋﻤﻞ‬ ‫)‪ (1‬ﺧﺸﻢ و ﻛﻨﺘﺮل آن‬ ‫ﭼﻴﺴﺘﻲ ﺧﺸﻢ‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺧﺎص و ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ و ﻳﺎ در زﻣﺎن ﺑﺮوز ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ و‬ ‫ﻣﻮاﻧﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﻧﺎﺣﻖ و ﺧﺎرج از ﻛﻨﺘﺮل وي اﻳﺠﺎدﺷﺪه و زﻧﺪﮔﻲ و ﺷﺨﺼﻴﺖ‬ ‫او را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺮﺧﻲ از اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان درﺟﺎت ﺧﺸﻢ را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻪ درﺟﻪ ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﻏﻀﺐ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺧﺸﻢ ﺑﻜﺎر ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﻓﺮد در ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ و‬ ‫ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲ ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺮوز ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻣﻮاﻧﻊ‬ ‫را رﻓﻊ و ﻳﺎ ﺑﺎ رﻓﺘﺎر و ﮔﻔﺘﺎر ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪﺑﻪﻣﺜﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬درﻫﺮﺣﺎل ﺧﺸﻢ‬ ‫ﺳﺒﺐ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻟﺬت از رﻧﺪﮔﻲ و ﻓﺮﺻﺖ ﻛﺎر ﻟﺬتﺑﺨﺶ در‬ ‫ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ از آن ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻧﻤﻮد و ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫آن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﻮان ﺑﺨﺸﺶ را ﺑﻪﻋﻨﻮان اوﻟﻮﻳﺖ‬ ‫اول ﺑﻜﺎر ﺑﺮد ﺑﺎﻳﺪ راهﻫﺎي دﻳﮕﺮي را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﺣﻘﺎق ﺣﻖ و ﻳﺎ ﺗﻼﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ دﻳﮕﺮان ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪148‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮوز ﺧﺸﻢ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮوز ﺧﺸﻢ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺎرﻫﺎ اﺛﺒﺎتﺷﺪه‬ ‫وﺟﻮد ﻏﺪهاي در ﺳﺮ ﺳﺒﺐ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖﻫﺎي روزﻣﺮه ﻓﺮدي ﺑﻮده ﻛﻪ ﭘﺲ از‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﻲ ﺑﻬﺒﻮدﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻮردن ﻏﺬاﻳﻲ ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ و ‪ ...‬ﻧﻴﺰ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﻓﺮد را ﻋﺼﺒﻲ و ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ اﻣﺎ ﺟﺪا از اﻳﻦ ﺣﺎﻻت‬ ‫ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﻨﺸﺄ ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ذﻛﺮ ﻛﺮد‪:‬‬ ‫ وﺟﻮد اﻧﺘﻈﺎرات ﻧﺎﺑﺠﺎ‬ ‫ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻫﺪاف ﺑﺰرگ و ﺳﺨﺖ و دﺳﺖﻧﻴﺎﻓﺘﻨﻲ‬ ‫ ﺣﻖ ﻛﺸﻲ‪ ،‬ﺗﺒﻌﻴﺾ و ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ‬ ‫ ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﮕﻲ و ﻋﺪم ﺗﺎﺋﻴﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از دﻳﮕﺮان‬ ‫ ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲ و ﺑﻲﺣﺮﻣﺘﻲ‬ ‫ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎدن داراﻳﻲ‬ ‫ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎدن ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﻋﺰتﻧﻔﺲ‬ ‫ ﻣﺸﻜﻼت روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﻣﺜﻞ ﺣﺮص ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺗﻮﻫﻢ‬ ‫ﺷﻜﺴﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬داﺷﺘﻦ آرزوﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮس از اﺷﺘﺒﺎه و ﺧﻄﺎ‬ ‫در ﻛﺎر‪ ،‬اﺣﺘﻴﺎج ﻣﺒﺮم ﺑﻪ ﺗﺎﺋﻴﺪ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺗﺮس از ﺷﻬﺮت‪ ،‬ﺗﺮس از‬ ‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺮس از ﺗﺤﻘﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺮس از ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ و ﺧﻨﺪه ﻣﺮدم ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬داﺷﺘﻦ اﻋﺘﻤﺎدﺑﻪﻧﻔﺲ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮس از اﻧﺘﻘﺎد‪.‬‬ ‫ﻋﻮارض ﺧﺸﻢ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪149‬‬

‫ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺟﺪا از اﻳﻨﻜﻪ داراي ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻨﺸﺄ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺑﺮوز ﺗﺒﻌﺎت ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﺣﻖ ﺑﺎ ﻓﺮد ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ او اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮده و ﺣﻖ ﺑﺎ او ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ‬ ‫دو ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﻋﻮارض ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﻋﻮارض در ﺣﻮزهﻫﺎي ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ و رﻓﺘﺎر ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ در اﻓﺮاد‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫****‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ از آﺛﺎر و ﺗﺒﻌﺎت ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻏﻀﺐ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫ ﺗﺮﺷﺢ آدرﻧﺎﻟﻴﻦ و ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﭼﻬﺮه و ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ آن‪،‬‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎرﺧﻮن و ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ‪.‬‬ ‫ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺪرت ﻋﻀﻼت ﺷﺨﺺ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ و ﺳﻔﺖ ﺷﺪن‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﭽﻪﻫﺎي دﺳﺖوﭘﺎ و اﻓﺰاﻳﺶ دﻗﺖ در ﺣﺲﻫﺎي ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ و‬ ‫ﺷﻨﻮاﻳﻲ‪.‬‬ ‫ دوري از ادب و اﺣﺘﺮام و ﭘﺮدهدري ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر و ﺑﻜﺎر ﺑﺮدن‬ ‫ﻛﻠﻤﺎت ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﺣﺮﻛﺎت ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ‪.‬‬ ‫ ﺧﻮاري و رﺳﻮاﻳﻲ ﺑﻌﺪ از ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪.‬‬ ‫ ﺳﺮدرد ﺑﻌﺪ از ﺧﺸﻢ و ﺻﺪﻣﺎت ﻗﻠﺒﻲ و ﻋﺮوﻗﻲ‪.‬‬ ‫ ﻏﻠﺒﻪ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت روﺣﻲ‪ ،‬ﭘﻤﭙﺎژ ﺧﻮن ﺑﻪ ﻣﻐﺰ و ﻳﺎدآوري ﺑﺮﺧﻲ‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت و ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺎص‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪150‬‬

‫ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻬﺎﻣﺖ و ﺟﺮأت و ارﺗﻜﺎب ﺑﻪ رﻓﺘﺎر و اﻗﺪامﻫﺎي‬ ‫ﺑﻲاﻧﺪﻳﺸﻪ و ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ آور‪.‬‬ ‫ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺳﺨﻨﺎن و اﻗﺪاﻣﺎت‪.‬‬ ‫ ﺗﺴﺮﻳﻊ و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺣﺮﻛﺎت و ﮔﻔﺘﺎر و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ و ﺗﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ و ﻧﺪاﻣﺖ آزاردﻫﻨﺪه ﺑﻌﺪ از ﺧﺸﻢ‪.‬‬ ‫ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻏﻴﺮﻣﻌﻘﻮل‪.‬‬ ‫ﮔﺎمﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺸﻢ‬ ‫زﻳﮕﻤﻮﻧﺪ ﻓﺮوﻳﺪ‪ 1‬رواﻧﻜﺎو و اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه وﻳﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻓﺮوﺑﺮدن‬ ‫ﺧﺸﻢ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ و داراي ﻋﻮارض اﺳﺖ و اذﻋﺎن داﺷﺘﻪ‬ ‫ﻓﺮوﺑﺮدن ﻏﻀﺐ و ﺧﺸﻢ‪ ،‬آﺛﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و‬ ‫‪1‬‬

‫زﻳﮕﻤﻮﻧﺪ ﺷﻠﻮﻣﻮ ﻓﺮوﻳﺪ )‪ (Sigmund Schlomo Freud‬اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه در رﺷﺘﻪ ﻧﻮروﭘﺎﺗﻮﻟﻮژي داﻧﺸﮕﺎه وﻳﻦ و‬

‫ﻋﺼﺐ ﺷﻨﺎس ﺷﻬﻴﺮ اﺗﺮﻳﺸﻲ در ﺳﺎل ‪ 1856‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1939‬از دﻧﻴﺎ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري او را ﭘﺪر ﻋﻠﻢ رواﻧﻜﺎوي‬ ‫ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮوﻳﺪ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺪاﻋﻲ آزاد )ﺑﻪ روﺷﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﺑﻴﻤﺎر ﻫﺮآن ﭼﻪ را ﺑﻪ ذﻫﻨﺶ‬ ‫ﺧﻄﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ( و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺸﻒ اﻧﺘﻘﺎل )ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻪ در آن ﺑﻴﻤﺎر و رواﻧﺸﻨﺎس ﺧﺎﻃﺮات ﻛﻮدﻛﻲ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺎ ﻫﻢ درﻣﻴﺎن ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ( و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ را اراﺋﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﺮوﻳﺪ از ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﻨﺴﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ اﺷﻜﺎل ﻧﻮزادي ﻫﻢ ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻪ او اﺟﺎزه داد ﻛﻪ ﻋﻘﺪه ادﻳﭗ )اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺟﻨﺴﻲ ﺑﭽﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﺧﻮد( را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻞ ﻣﺮﻛﺰي ﻧﻈﺮﻳ‪‬ﻪ رواﻧﻜﺎوي درآورد‪ .‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ او از ﺧﻮد و روﻳﺎﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎراﻧﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬ ‫آرزوي ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ او را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺪل ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ و ﺳﺎزﻛﺎر ﺳﺮﻛﻮب رﺳﺎﻧﻴﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي‬ ‫ﺑﺴﻂ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺧﻮد ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد اﺧﺘﻼل در ﺧﻮدآﮔﺎه اﺳﺖ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﻓﺮوﻳﺪ‬ ‫وﺟﻮد زﻳﺴﺖ ﻣﺎﻳﻪ )ﻟﻴﺒﻴﺪو( را ﻗﻄﻌﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ )ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او ﻟﻴﺒﻴﺪو اﻧﺮژي رواﻧﻲ ‪-‬ﺟﻨﺴﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺒﻊ آن اروس ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﻏﺮاﻳﺰ زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻴﺒﻴﺪو ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻣﻴﺠﻨﮕﺪ و ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ اﻧﺴﺎن را در ﻫﺮ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮو را‬ ‫ﺷﻬﻮت ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬زﻳﺴﺖﻣﺎﻳﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﻌﻨﺎي ﺟﻨﺴﻲ دارد( ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﺴﻴﺎري در ﻣﻮرد اﻏﻠﺐ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‬ ‫ﻓﺮوﻳﺪي وﺟﻮد دارد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻔﻬﻮم »ﻟﻴﺒﻴﺪو« ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻬﻮت ﻳﻜﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ و اﻳﻦﻃﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ او‬ ‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻜﺲ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻪاﺳﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻢ واﻗﻊ ﺷﺪهاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ :‬ﻛﺪﻳﻮر‪ ،‬ﻣﻴﺘﺮا‪ ،‬ﻣﻜﺘﺐ ﻟﻜﺎن‪ ،‬رواﻧﻜﺎوي در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻜﻢ‪ ،‬رواﻧﻜﺎوي در ﻣﻜﺘﺐ ﻟﻜﺎن‪ :‬ﻳﻚ ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻃﻼﻋﺎت‪(1381 ،‬‬

‫)ﺑﺮاي‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪151‬‬

‫ﺗﺒﻌﺎت ﺑﻌﺪي ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻨﻈﻮر از ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺮوﺑﺮدن و ﺳﺮﻛﻮب ﻛﺮدن آن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‬ ‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻳﻚ ﻟﻴﻮان ﻗﻬﻮه داغ در دﺳﺘﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻟﻴﻮان آن ﺷﻜﺴﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻣﻬﺎرت ﺧﺎﺻﻲ آن را درﺟﺎﻳﻲ ﺑﻲﺧﻄﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﻣﻮرد‬ ‫ﻋﻠﻞ ﺷﻜﺴﺖ ﻟﻴﻮان و داغ ﺷﺪن ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه‬ ‫ﻗﻬﻮه ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻻزم را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪ .‬ﻓﺮوﻳﺪ‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻟﻴﻮان ﻗﻬﻮه داغ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬ ‫دﻫﺎن ﺧﻮد ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ و ﺑﺮﺧﻲ از ﺳﻄﺤﻲ ﻧﮕﺮان‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ زﻳﮕﻤﻮﻧﺪ ﻓﺮوﻳﺪ را ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻈﻢ ﻏﻴﻆ‪ 1‬ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮدهاﻧﺪ‬ ‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻔﻜﺮ درﺳﺖ و ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮده و ﻳﻚ ﻧﮕﺎه ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ دو‬ ‫ﻗﻀﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﺳﻼم ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻬﺎر و ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺸﻢ ﺗﻮﺻﻴﻪﺷﺪه اﺳﺖ ﺣﻀﺮت‬ ‫اﻣﻴﺮ )ع( ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻛﺴﻲ ﻧﺸﻨﻴﺪ در ﭼﺎه ﻣﻲﮔﻔﺖ‬ ‫‪1‬‬

‫»اﻟﻜﺎﻇﻤﻴﻦ اﻟﻐﻴﻆ و اﻟﻌﺎﻓﻴﻦ ﻋﻦ اﻟﻨﺎس واﷲ ﻳﺤﺐ اﻟﻤﺤﺴﻨﻴﻦ؛ )آل ﻋﻤﺮان‪ (134.‬ﻣﻮﻣﻨﺎن در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺧﺸﻢ ﺧﻮد‬

‫را ﻓﺮو ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ و ازﺧﻄﺎي ﻣﺮدم در ﻣﻲ ﮔﺬرﻧﺪ وﺧﺪا ﻧﻴﻜﻮﻛﺎران را دوﺳﺖ دارد‪» «.‬ﻛﻈﻢ« در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺴﺘﻦ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﺸﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از آب ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻨﺎﻳﻪ در ﻣﻮرد ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ ﭘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﻲ از اﻋﻤﺎل‬ ‫آن ﺧﻮدداري ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪» .‬ﻏﻴﻆ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﺪت ﻏﻀﺐ وﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﮕﻲ و ﻫﻴﺠﺎن ﻓﻮق اﻟﻌﺎده روﺣﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺎﻣﻼﻳﻤﺎت ﺑﻪ اﻧﺴﺎن دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ از ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻻت اﻧﺴﺎن‬ ‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺟﻠﻮي آن رﻫﺎ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺷﻜﻞ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺟﻨﻮن و دﻳﻮاﻧﮕﻲ و ازدﺳﺖ دادن ﻫﺮ ﻧﻮع ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺼﺎب ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري ازﺟﻨﺎﻳﺎت و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك از اﻧﺴﺎن ﺻﺎدر ﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻳﻚ ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻛﻔﺎره و ﺗﺎوان آن را ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪152‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮد وي درد دل ﺑﻮد ﻛﻪ او اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﺎﺷﻖ‬ ‫ﺧﺪاﻳﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺪف وي درد دل ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻲرود اﻳﺸﺎن‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮔﻔﺘﺎر درون ﭼﺎه‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻣﻬﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻬﺎر ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ و ﺣﻔﻆ ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻗﻮي و‬ ‫ﻣﺴﺘﺤﻜﻤﻲ از اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﮕﺬارد ﻫﺮﭼﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻣﻮردي ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺸﻢ ﺑﺮاي آﻗﺎﻳﺎن ﺳﺨﺖﺗﺮ از ﺧﺎﻧﻢﻫﺎﺳﺖ )ﻣﻬﺪيزاده‪،‬‬ ‫‪ ،(1395‬ﺑﺎاﻳﻦﺣﺎل روﺷﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻚ‬ ‫روش ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ دو ﻗﺸﺮ ﻣﻮرداﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﻣﺜﻞ »روش ﻣﺎﻧﺘﺮا«‪ 1‬ﻧﻴﺰ ﻣﻔﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﺻﻮرت آﺷﻨﺎﻳﻲ‬ ‫و آﻣﻮزش ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮرداﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪ‬ ‫ﻛﻪ آﻣﻮزش ﻛﺎرﺑﺮدي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎﻳﺪ رودررو اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﺑﺎزدﻫﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺻﺮف ﻧﻮﺷﺘﻦ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ و ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻣﻮزش رودررو و‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺮﻳﻦ و ﻣﻤﺎرﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺴﻬﻴﻞﻛﻨﻨﺪه ﻣﺪﻧﻈﺮ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫»ﻣﺎن« ﻳﻌﻨﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺗﻔﻜﺮ و »ﺗﺮا« ﻳﻌﻨﻲ رﻫﺎﺳﺎزي‪ .‬ﻣﺎﻧﺘﺮا ﻳﻌﻨﻲ رﻫﺎﺳﺎزي اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﺎ آوازﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻜﺮار ﻳﻚ‬

‫ﻛﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺗﻜﺮار ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ در ﺧﺼﻮص آراﻣﺶ و ﺑﻲ ارزﺷﻲ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﭽﻪ ﺑﻮدن دﻧﻴﺎ و ﻳﺎ ﺗﻜﺮار اﺻﻮات ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم ﻣﻲ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺪ رخ داده و ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ را ﻓﺮوﻛﺶ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪153‬‬

‫روش ﻻﻧﻴﺰ‬ ‫روش ﻻﻧﻴﺰ‪ 1‬داراي ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﺶﮔﺎﻧﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺸﻢ در ﻣﺤﻴﻂ‬ ‫ﻛﺎراﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ آن در ذﻳﻞ اﺷﺎرهﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺎم ‪ -1‬ﺗﺮك ﻣﺤﻞ و ﻗﺪم زدن در ﻓﻀﺎي آزاد‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ روي ﺧﺸﻢ ﺧﻮد ﻧﺪارﻳﺪ و ﻫﻴﭻ آﻣﻮزش ﺣﻀﻮري‬ ‫ﻣﺆﺛﺮي ﻫﻢ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﺪﻳﺪهاﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺮك ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻪ در آن ﺧﺸﻢ رويداده‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و ﺳﺮﻳﻊﺗﺮﻳﻦ ﻛﻤﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد و اﻋﺼﺎﺑﺘﺎن ﺑﻜﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ در ﺳﺎزﻣﺎن و ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰ ﻛﺎرﺗﺎن ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪهاﻳﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و‬ ‫آﻧﺠﺎ را ﺗﺮك ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺮﺟﻴﺤﺎً ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﻀﺎي آزاد ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻜﻦ ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ و ﻛﻤﻲ‬ ‫ﺗﺤﺮك داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻏﻀﺐ ﻓﺮوﻛﺶ ﻧﻜﺮده ﺑﺮﻧﮕﺮدﻳﺪ اﻳﻦ‬ ‫ﻣﺪت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﭘﺎﻧﺰده دﻗﻴﻘﻪ ﻃﻮل ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻫﺮ‬ ‫واﻛﻨﺸﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ و ﻫﺮ ﺣﺮﻓﻲ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﺿﺮرﺗﺎن ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻠﻲ از ﺧﻮد ﺑﺮوز داده و ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ و‬ ‫ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﺣﺮﻓﻲ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﻣﺤﻞ را ﺗﺮك ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ اﻓﺮاد‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪ اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎرﺷﺎن زودﺗﺮ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻋﻤﺪاً ﭼﻬﺮه ﺧﺸﻢآﻟﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫و ﻃﻮري واﻧﻤﻮد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺸﻢ ﺗﺒﺤﺮي ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮك‬ ‫ﻣﺤﻞ و ﻗﺪم زدن ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺴﺎب ﻛﺎر دﺳﺖ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﺎﻳﺪ! ﺟﺪا‬ ‫‪) 1‬ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﻬﺪي زاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪LANIEZ ،(1395:55 ،‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪154‬‬

‫از اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﻛﺮدﻳﺪ ﻃﻌﻨﻪ و ﻳﺎ ﺗﻬﻤﺖ و‬ ‫ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲ و ﻳﺎ ﺣﻖ ﻛﺸﻲ ﺷﻤﺎرا ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ ﺳﺮﻳﻌﺎً ﻣﺤﻞ را ﺗﺮك‬ ‫ﻛﺮده و ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ ﭘﻴﺎدهروي ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻗﺪم زدن‪ ،‬ورزش‪ ،‬دوﻳﺪن و ﻫﺮ‬ ‫ﻧﻮع ﺣﺮﻛﺎت ﺑﺪﻧﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮﺷﺢ ﻫﻮرﻣﻮنﻫﺎي ﺷﺎديﺑﺨﺶ ﺷﺪه و‬ ‫ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺘﺘﺎن را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺲازآن ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ ﺧﻴﺎل راﺣﺖ دادهﻫﺎ را‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻛﺮده ﻋﻠﺖ را ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﺪ آﺛﺎر ﻫﺮ‬ ‫ﻧﻮع ﺧﺸﻢ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚ روز در ﻓﺮد و ﺗﻔﻜﺮات و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي او‬ ‫ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻧﺎﭼﺎر ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ روز‬ ‫زﻣﺎن ﺑﮕﺬرد و ﺑﻌﺪ آن ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت را ﺑﻲﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﻧﻘﺪ ﻛﻨﻴﺪ و اﮔﺮ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺮاﻳﺶ ﻛﻨﻴﺪ ﻳﻌﻨﻲ از ﻗﺎﻋﺪه‬ ‫‪ 24‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺎم ‪ -2‬ﻗﺎﻋﺪه ‪24‬‬ ‫اﮔﺮ اﻣﺮوز ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺷﺪﻳﺪ دﻳﮕﺮ ﺣﻖ ﻧﺪارﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮوز ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‬ ‫ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺷﻤﺎ ﻓﺮوﻛﺶ ﻛﺮده ﺑﺎز ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻓﺮدا ﺻﺒﺮ‬ ‫ﻛﺮده و ﺳﭙﺲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ اﮔﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻲﺗﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺗﺎ ﻓﺮدا‬ ‫ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ اﻣﺎ اﺟﺮاﻳﺶ را ﺑﺮاي ﻓﺮدا ﻣﻮﻛﻮل ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻮرﻣﻮنﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ‪ 8‬ﺳﺎﻋﺖ وﻗﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﺗﻌﺎدل ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ و ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚﺷﺐ ﺧﻮاب آﺳﻮده ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪155‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ و ﺑﺎ ﻛﺎرﻛﺮد ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻐﺰ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﺗﺎ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺘﺎن ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻗﺎﻋﺪه ‪ 24‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ‬ ‫ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﺑﺮاي درد و ﻏﻢ و ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻛﺎرﺑﺮدي ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﮔﺎم ‪-3‬ﻧﻮﺷﻴﺪن ﭼﻨﺪ ﻟﻴﻮان ﻣﺎﻳﻌﺎت‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﺪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ ﺧﻮﻧﺘﺎن ﺳﻤﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮاي‬ ‫ﭘﺎكﺳﺎزي ﺧﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪ ﻟﻴﻮان ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﺪون اﻟﻜﻞ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﺑﺨﻮرﻳﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﻛﻠﻴﻪﻫﺎ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﺧﻮن را ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ و ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ‬ ‫ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬ﺧﻮردن ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش ﻧﻤﺎﻳﺪ‬ ‫و ﺣﻮاﺳﺘﺎن ﭘﺮت ﺷﺪه و ﺧﺸﻤﺘﺎن ﻓﺮوﻛﺶ ﻧﻤﺎﻳﺪ اﮔﺮ آبﺧﻨﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﮕﻲﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺎم ‪-4‬ﻗﺎﻋﺪه ‪ 4‬و ‪8‬‬ ‫ﺗﻨﻔﺲ ﻋﻤﻴﻖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ رﺳﻴﺪن اﻛﺴﻴﮋن ﺑﻪ ﺷﺶﻫﺎ و ﺧﻮن ﺷﺪه و آن‬ ‫را ﺷﻔﺎفﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺧﺸﻤﺘﺎن را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻔﺲ ﻋﻤﻴﻖ‬ ‫ﺑﻜﺸﻴﺪ و در ﺣﻴﻦ آن ﺗﺎ ﺷﻤﺎره ‪ 4‬ﺑﺸﻤﺎرﻳﺪ و در ﺑﺎزدم ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺑﻪﻃﻮر‬ ‫ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻴﺮون داده و ﺗﺎ ﺷﻤﺎره ‪ 8‬ﺑﺸﻤﺎرﻳﺪ ﺗﺎ ﻫﻴﭻ ﻫﻮاﻳﻲ در ﺷﺶﻫﺎ ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﻫﺸﺖ ﺑﺎر ﺗﻨﻔﺲ و دم و ﺑﺎزدم اﺣﺴﺎس ﺳﺒﻜﻲ و راﺣﺘﻲ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪156‬‬

‫ﮔﺎم ‪ -5‬ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدن‬ ‫در ﻣﻮرد ﺧﺸﻢ و ﺣﺎﻟﺖ و دﻟﻴﻞ آن ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ ﺧﻮدﺗﺎن‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻮدش راﺑﻄﻪ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ و‬ ‫ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﺧﻮدش را ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﻳﻚ ﻓﻨﺠﺎن ﻗﻬﻮه ﺑﻪ ﻛﺎﻓﻲﺷﺎپ دﻋﻮت‬ ‫ﻧﻜﻨﺪ ﭼﻄﻮر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان را ﭘﺎﻳﺪار ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻣﻮرد ﺧﺸﻤﺘﺎن دﻻﻳﻞ آن و ﻋﻠﻞ ﺑﺮوز آن ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻴﺪ‬ ‫ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﺪ ادب را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده و اﻧﮕﺸﺖ اﺗﻬﺎم را ﺑﻪﺳﻮي ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‬ ‫)ﻓﻘﻂ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻛﻪ زود ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ( ﺗﺎ از ﺷﺪت آن ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﺎم ‪ -6‬ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬ ‫ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻫﻤﻮاره ﺳﺒﺐ آراﻣﺶ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻟﻴﻮانﻫﺎ در‬ ‫ﺷﻬﺮﺑﺎزي و ﻳﺎ ﺗﻴﺮاﻧﺪازي ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺷﻴﺸﻪاي را‬ ‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻘﺪر ﻟﺬتﺑﺨﺶ اﺳﺖ دﻟﻴﻞ‬ ‫آن‬ ‫ﻳﻚ‬

‫ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ‬

‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫»ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺳﺒﺐ‬ ‫آراﻣﺶ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ« ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻧﺠﺎم و‬ ‫ﭘﻴﮕﻴﺮي اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﻨﺶﻫﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺧﺸﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ در‬ ‫ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺎرغ از دﻟﻴﻞ ﺑﺮوز و ﻇﻬﻮر آن‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻣﺮاﺣﻞ روش‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪157‬‬

‫ﻻﻧﻴﺰ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﮔﺎم اول ﺗﺎ ﭘﻨﺠﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﺞ ﮔﺎم ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﮔﺎم رﺟﻮع ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﭼﻪ ‪ 5‬ﮔﺎم ﻗﺒﻠﻲ در ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺸﻢ و ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﺎﻛﺎرﻫﺎي ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ ﻓﻮق‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻴﺪ ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻴﺪ اﻳﻦﻳﻚ راه را اﻣﺘﺤﺎن ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﻪ‬ ‫ورزﺷﮕﺎه و ﺑﺎﺷﮕﺎه رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻛﻴﺴﻪﺑﻮﻛﺲ‬ ‫ﻣﺸﺖ ﺑﻜﻮﺑﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﺮف ﺳﻴﺒﻞ ﺗﻴﺮاﻧﺪازي‬ ‫ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻇﺮف ﺑﺸﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬داد ﺑﺰﻧﻴﺪ و ﻓﺮﻳﺎد‬ ‫ﺑﻜﺸﻴﺪ و اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﺸﻢ‬ ‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﻮد اداﻣﻪ دﻫﻴﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺷﺪﻳﺪ را‬ ‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ روي ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ ﺑﺪﻧﺘﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و‬ ‫ﺳﻼﻣﺘﻲﺗﺎن را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازد‪.‬‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻜﻤﻞ ﻣﻬﺎر ﻏﻀﺐ‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺎرﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﺸﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و‬ ‫ﺧﺸﻢ را ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدي‬ ‫ﺳﻄﺤﻲ ﺟﻠﻮه داده و از ﺷﺪت‬ ‫آن ﻣﻲﻛﺎﻫﻨﺪ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬

‫ﺑﻪﻃﻮر‬

‫اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﺪ ﺑﺮوز داده ﺷﻮد ﺗﺎ آﺳﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﺧﻮدﺗﺎن و دﻳﮕﺮان وارد ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻣﺜﻼً در‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪158‬‬

‫زﻣﺎنﻫﺎي ﻋﺎدي ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻠﻤﺎت اﻋﺘﺮاضآﻣﻴﺰي را ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎر‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻓﺤﺶ و ﻧﺎﺳﺰا و ﺗﻮﻫﻴﻦآﻣﻴﺰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﻄﻌﺎً در زﻣﺎن ﺧﺸﻢ اﻳﻦ‬ ‫ﻛﻠﻤﺎت و ﺟﻤﻼت ﺑﻪ دردﺗﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد ﻳﺎ ﺳﻌﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺑﺎ دوﺳﺘﺘﺎن‬ ‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ از‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﻧﻴﺎز دارﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻣﺤﻞ ﻛﺎرﺗﺎن را ﺗﺮك ﻛﺮده و ﻗﺪم ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮدﺗﺎن آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﻗﺒﻞ از ﺧﺮاب ﻛﺮدن ﻛﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و ﻳﺎ ارﺑﺎبرﺟﻮع ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺣﺎل ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺪارﻳﺪ و ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﺪ و ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺣﺘﻲاﻟﻤﻘﺪور از ﻛﺎر ﺑﺎ‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻗﺪر ﻫﻢ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺑﺰﻧﻴﺪ‬ ‫در ﺻﺪم ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺣﺎﻟﺘﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد و اﺣﺴﺎس ﻧﻴﺎز‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻨﻔﺲ ﻋﻤﻴﻖ و ﻳﺎ ﺧﻤﻴﺎزه ﻧﺸﺎن از ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫ﺧﺸﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻓﺮﺻﺘﻲ دﺳﺖ دﻫﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﺑﺮوز ﺧﺸﻢ ﺗﻔﻜﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﻪ‪ ،1‬ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ذﻫﻨﻲ‪ ،2‬ﺑﻪ ﻳﺎدآوردن‬ ‫اﻓﺮادي ﻛﻪ دوﺳﺘﺸﺎن دارﻳﺪ و ‪ ...‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در‬

‫‪Meditation‬‬ ‫‪Phantasm‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪159‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺸﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎي آرام و دﻧﺠﻲ را ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻫﺎﻳﺘﺎن‬ ‫را ﻫﻢﺳﻄﺢ ﺑﺪﻧﺘﺎن ﻗﺮار داده و ﭼﺸﻢﻫﺎ ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ و روي ﺻﺪاي ﺗﻨﻔﺲ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از اﺻﻮل ﻛﻠﻴﺪي ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺪﻳﺮ و ﻛﺎرﻣﻨﺪي ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺧﻮد‬ ‫ﭘﺮورش دﻫﺪ اﻳﻦ اﺻﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻣﺸﺖ و ﺿﺮﺑﻪ دﺳﺖوﭘﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ‬ ‫اﻳﺠﺎد درد و آﺳﻴﺐ ﺷﻮد اﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﺣﺮف و ﺻﺤﺒﺖ و ﻧﻘﻞﻗﻮﻟﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻦ آﺳﻴﺐ ﺑﺰﻧﺪ« ﺑﺎ اﻳﻦ آﻣﻮزه ﺑﺎﻳﺪ درﺟﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ‪ 1‬ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮفﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ زده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻢ ﻛﺮد ﺗﺎ از آﺳﻴﺐ اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮ‬ ‫در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﻛﻪ دﻧﺒﺎل اﻳﺠﺎد ﺧﺸﻢ در اﻧﺴﺎن ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﺗﺒﻌﺎت‬ ‫آن ﻫﺴﺘﻨﺪ در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﻛﺲ را ﻳﺎراي آن ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎ را ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺳﺎزد اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‪ 2‬اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ در ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ و ﺗﺤﺖ ﻫﺮ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻛﻨﺘﺮل اﻓﺴﺎر‬ ‫ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ و ﺧﺸﻮﻧﺖ در دﺳﺖ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ‬ ‫ارﺳﻄﻮي ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫»ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺷﺪن آﺳﺎن اﺳﺖ؛ ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ‬ ‫ﺷﺪن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺨﺺِ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬در زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﻪ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ – آﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ!«‬

‫‪Degree of sensitivity‬‬ ‫‪Emotional Intelligence‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪160‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﻫﻮش ﻋﺎﻃﻔﻲ و اﺣﺴﺎﺳﻲ ﻫﻢ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻮاﻃﻒ و ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت دروﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﺧﺸﻢ و‬ ‫ﻋﺸﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﺑﻴﺎندﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺮدي ﻛﻪ ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ‬ ‫ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰي ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ادﻏﺎم ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ازاﻳﻦﺟﻬﺖ ﻛﻪ ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺴﺎن در‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻻ ﻣﻲرود ﻟﺬا آن را اﻛﺘﺴﺎﺑﻲ ﺗﺎم ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﻪ‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫
ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪،‬‬ ‫
ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪،‬‬ ‫
ﻣﺆﻟﻔﻪ رﻓﺘﺎري‪.‬‬

‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ‬ ‫ﺧﻮد و دﻳﮕﺮان را ﻣﻬﺎر ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﻴﻦِ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه‬ ‫و از ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد و ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻮردﻋﻼﻗﻪ ﺧﻮد ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪161‬‬

‫)‪ (2‬ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﻛﻨﺘﺮل آن‬ ‫ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ‪ 1‬در ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮشﺑﻴﻨﻲ‪ 2‬واﻗﻊﺷﺪه اﺳﺖ ﻓﺮد ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬

‫‪3‬‬

‫ﺧﻮد را ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﭘﻨﺪارد و ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد و ﻫﻤﻪ اﻣﻮر رو‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺒﺎﻫﻲ در ﺣﺎل ﺣﺮﻛﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻴﭻ اﻣﻴﺪ ﻧﺠﺎت و روﺷﻨﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‬ ‫و اﻧﺴﺎنﻫﺎ ازﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﻲ‬ ‫ﻓﺎﺳﺪ و ﺧﺎﺋﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ و‬ ‫ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻜﺮ و‬ ‫ﺣﻴﻠﻪاي را ﺑﻜﺎر ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن‬ ‫اﮔﺮ دﻳﺪﮔﺎه ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‬ ‫دﻧﻴﺎ را ﭘﻮچ و ﺑﺪون ﻣﺪﻳﺮ و‬ ‫ﻣﺪﺑﺮ‬

‫ﻣﻌﺮﻓﻲ‬

‫و‬

‫ﺗﺼﻮر‬

‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺻﻔﺖ در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر‬ ‫و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت دﻳﮕﺮ ﻫﻤﻜﺎران و ﻳﺎ ارﺑﺎبرﺟﻮع ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬ ‫ﻛﺎر‪ .‬درواﻗﻊ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ و ﺳﻮءﻇﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬ ‫ﺑﻲاﻋﺘﻤﺎدي ﻧﺸﺄت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻻت ﺧﺎص و ﺣﺎد‪ ،‬ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻫﻢ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‬ ‫اﺳﺖ ﺳﺮﻳﻌﺎً اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﺪي رواندرﻣﺎﻧﻲ آﻏﺎز ﺷﻮد اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫‪١‬‬

‫‪Pessimistic‬‬ ‫‪Optimism‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪Success‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪162‬‬

‫ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﮕﻲ و ﻧﺎرﺳﻴﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﻮءﻇﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد اﻧﺴﺎن ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ دﺷﻤﻦ و ﺣﺮﻛﺎت وي را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد و ﻳﻚ آن‬ ‫از ﻣﻜﺮ و ﺣﻴﻠﻪ وي ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﻮده و ﺑﻪ اﻇﻬﺎر دوﺳﺘﻲﻫﺎي وي ﻧﻴﺰ ﺑﺪﮔﻤﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ )ع( در ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻚ اﺷﺘﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫»ﻣﻮاﻇﺐ و ﻣﺮاﻗﺐ دﺷﻤﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎش! ﺑﻪﺧﺼﻮص ﭘﺲ‬ ‫از آﺷﺘﻲ ﻛﺮدن؛ زﻳﺮا ﮔﺎﻫﻲ دﺷﻤﻦ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﻛﻨﺪ ﭘﺲ دوراﻧﺪﻳﺶ ﺑﺎش و ﺣﺴﻦ ﻇﻦ ﺧﻮد را‬ ‫ﻣﺘﻬﻢ ﻛﻦ«‬

‫‪1‬‬

‫اﮔﺮ ﻓﺴﺎد ﻫﻤﻪﮔﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻫﻢ ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪاي‬ ‫ﻋﻘﻼﻳﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل وﻗﺘﻲ زورﮔﻴﺮي و دزدي و ﻏﺎرت ﺑﻪ ﺣﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ‬ ‫رﺳﻴﺪه و ﻫﻤﻪﮔﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺴﺎن ﺧﻮشﺑﻴﻦ ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺎل‬ ‫و اﻣﻮال ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺳﺒﺐ ﺳﻼﻣﺖ وي از‬ ‫دﺳﺖ ﻓﺎﺳﺪان و دزدان و ﻏﺎرﺗﮕﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰ )ع( ‪-‬‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻈﺮ اﺳﻼم در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص‪ -‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫»ﻫﺮﮔﺎه ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﻬﻜﺎرى ﺑﺮ روزﮔﺎر و اﻫﻠﺶ ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮد و‬ ‫ﻫﻤﻪﮔﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ در آن زﻣﺎن ﻓﺮدي ﺑﻪ ﻓﺮد دﻳﮕﺮى‬ ‫ﺧﻮشﺑﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐﺧﻮرده و ﻧﺎداﻧﻰ ﻛﺮده اﺳﺖ«‪.2‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪.53‬‬

‫‪2‬‬

‫ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،72‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.196‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪163‬‬

‫دﻻﻳﻞ ﺑﺮوز و درﻣﺎن ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ‬ ‫ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺮﺗﺒﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ واﺟﺪ آن ﻧﮕﺮش‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ و‬ ‫ﺑﻪﺗﺒﻊ آن زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺎري و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﻴﻨﻜﻲ ﺑﻪﺷﺪت ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺧﻮشﺑﻴﻨﺎﻧﻪ و ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﻣﻲﻧﮕﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص در ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﺑﺎﻫﻮش‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻛﺴﺎﻧﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻬﺮه ﻫﻮﺷﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ دارﻧﺪ‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ اﻓﺮاد ﺗﻴﺰﻫﻮش و ﺑﺎﺳﻮاد ﺑﺎوﻗﻮف ﺑﺮ اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮشﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﺑﺪﺑﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘﻮچاﻧﮕﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﺻﺎﻟﺖ‬ ‫وﺟﻮد ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور آنﻫﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻴﭻ ارزش ﻳﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻫﻴﭻﻳﻚ از رﻓﺘﺎرﻫﺎي رواﻧﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﻧﻤﻲﺗﻮان دﻻﻳﻞ ﻗﻄﻌﻲ را‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد ﭼﺮاﻛﻪ اﻳﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻣﺮﻛﺐ از ﻧﮋاد‪ ،‬ژن‪ ،‬ﻏﺬاﻫﺎي‬ ‫ﻣﺼﺮفﺷﺪه‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻮردﺑﺤﺚ در آنﻫﺎ ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺪارس‪،‬‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ واﻟﺪﻳﻦ و ﻣﺮﺑﻴﺎن و آﻣﻮزﮔﺎران‪ ،‬ﻧﻮع و ﺗﻴﭗ ﺷﺨﺼﻴﺖ دوﺳﺘﺎن‪،‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﺤﺘﻮاﻫﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪهﺷﺪه‪ ،‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺧﻮاﻧﺪهﺷﺪه‪ ،‬آﺛﺎر‬ ‫ادﺑﻲ و ﻫﻨﺮي و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻛﻪ ﻓﺮد ﮔﻮش ﻛﺮده‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺗﻮﻟﺪ‬ ‫و زﻧﺪﮔﻲ و ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ در ﺑﺮوز رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻴﭗ‬ ‫ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ﻧﻮع ﻛﺎر و رﻓﺘﺎر ﻣﺪﻳﺮان ﻫﻢ در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺧﻮد را‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز اﺧﻼق ﻇﺎﻫﺮي ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻮارد‬ ‫ﻛﻠﻲ را ﺑﻪﻋﻨﻮان دﻻﻳﻞ ﺑﺮوز ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ذﻛﺮ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪164‬‬

‫‪ -1‬اﻓﻜﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪:‬‬ ‫ﺗﻔﻜﺮات و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي دروﻧﻲ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ و ﺑﺪﺧﻮاﻫﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻓﺮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺧﻴﺮﺧﻮاه ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪،‬‬ ‫ﺧﻮد ﺣﻼل و ﺣﺮام ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ و ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻮل ﻛﺜﻴﻒ اﺳﺖ داﺋﻢ در اﻳﻦ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان در ﺣﺎل ﻛﺴﺐ ﭘﻮل ﺣﺮام و ﻛﺜﻴﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺛﺮوت و ﻛﺴﺐ و درآﻣﺪﺷﺎن ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ‬ ‫درﺳﺖ و اﻫﻤﻴﺖ دادن ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺷﺮاﻓﺖ و زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ و اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﻗﻨﺎﻋﺖ و ﺳﺎدهزﻳﺴﺘﻲ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮوز‬ ‫ﺳﻮءﻇﻦ را ﺧﻨﺜﻲ ﻧﻤﻮده و اﻓﺮاد ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ را درﻣﺎن ﻧﻤﺎﻳﺪ در اﻳﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ا اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪﻫﺎي‬ ‫ﻛﻼن درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺛﺮوت ﺧﻮد را ﺑﺠﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺠﻤﻼت‪ ،‬در ﻛﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫و اﺣﺪاث ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻖ و‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ و ﻳﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در ﻣﻘﻮﻻت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻓﻴﻠﻢﺳﺎزي و اﻣﻮر رﺳﺎﻧﻪاي‬ ‫ﺑﻜﺎر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪-2‬ﻫﻢﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺧﺎﺋﻦ و ﻓﺎﺳﺪ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﻋﺎدات ﻧﻴﺰ ﺳﺒﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻧﺴﺎن ﺗﺼﻮر ﻛﻨﺪ ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﭘﻴﺮاﻣﻮن وي‬ ‫ﻓﺎﺳﺪ و ﺧﺎﺋﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ اﻧﺘﺨﺎب دوﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺴﻴﺎري از‬ ‫ﻣﻮارد ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ را درﻣﺎن ﻛﻨﺪ دوﺳﺘﻲﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻫﺪف ارﺗﻘﺎي‬ ‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ ﻧﺸﺖ‬ ‫و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻛﻨﺪ ﭼﺸﻤﺶ اﻓﺮاد ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﻗﺎﺑﻞاﻋﺘﻤﺎد را ﻧﺨﻮاﻫﺪ دﻳﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪165‬‬

‫‪-3‬زﻧﺪﮔﻲ در ﻓﻘﺮ و ﺣﻘﺎرت‪:‬‬ ‫ﻓﻘﺮ و ﺣﻘﺎرت و ﺣﺘﻲ ﺗﻮﻟﺪ در ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺜﻞ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ‪،‬‬ ‫ﺣﻠﺒﻲآﺑﺎدﻫﺎ و ﺣﺘﻲ روﺳﺘﺎ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﻧﻮﻋﻲ ﻋﻘﺪه رواﻧﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪ‬ ‫ذﻟﺖ ﻛﺸﺎﻧﺪن دﻳﮕﺮان ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﺮد ﺗﺤﻘﻴﺮﺷﺪه ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺧﻮد آراﻣﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر دﻳﺪهﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎزﻧﺪهﻫﺎ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺪه ﺑﻪ‬ ‫ذﻫﻦ دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﮔﺴﺘﺮش داده و ﻓﺮوغ ‪‬ﺑﺮد وي را ﻛﻢﻧﻮر ﺳﺎزﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺪﻳﻦﺳﺎن آنﻫﺎ را ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻲﺳﻮادان ﺑﻪ ﺑﺎﺳﻮادان ﺑﻪ دﻳﺪه ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ‬ ‫ﻣﻲﻧﮕﺮد و ﻓﻘﺮا ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﺑﻪ دﻳﺪهاي ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻳﻚ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻫﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﻣﻨﺪان‬ ‫دونﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮان اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑﻪ دﻳﮕﺮان‬ ‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻧﻜﺎت ﻣﺜﺒﺖ زﻧﺪﮔﻲ آﻧﺎن را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻮده و اﻓﻜﺎر ﺧﻮد‬ ‫را اﺻﻼح ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﻣﺸﻜﻼت دروﻧﻲ و اﻧﺪﻳﺸﻪاي‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻣﺸﻜﻼت‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ و زﻣﺎن ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻌﻤﻖ در ﻓﻠﺴﻔﻪ زﻧﺪﮔﻲ راه درﺳﺖ را ﺗﺸﺨﻴﺺ داده و ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ و ﺗﻔﻜﺮ ﺧﻮد رﺟﻮع ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦﭼﻴﻨﺎن را از ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺧﻮد‬ ‫دور ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬از ﺗﻜﺒﺮ و ﻏﺮور دوري ﮔﺰﻳﻨﺪ و اﺻﻞ را ﺑﺮ ﻛﺮاﻣﺖ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﻪوﻳﮋه اﻧﺴﺎنﻫﺎ و در رأس آنﻫﺎ ﻫﻤﻜﺎران و ارﺑﺎبرﺟﻮع ﻗﺮار‬ ‫دﻫﺪ و اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﺴﺘﻠﺰم آﻣﻮزشﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪166‬‬

‫ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻃﻲ ﺳﻠﺴﻠﻪ درس ﮔﺮوﻫﻲﻫﺎ و ﻫﻢاﻧﺪﻳﺸﻲﻫﺎي‬ ‫درونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ آنﻫﺎ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ﻣﻮاﺟﻬﻪ و ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮان ﻧﺎﻻﻳﻖ‪:‬‬ ‫وﺟﻮد ﻣﺪﻳﺮ ﺑﻲﻟﻴﺎﻗﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮگ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺳﺎﻻري‪ ،‬ﻋﺪم‬ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺳﺎﻻري در ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ اﺧﺒﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ از اﺧﺘﻼس ﻣﺪﻳﺮان‪،‬‬ ‫ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﺪﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺣﺮﻛﺎت ﻗﺒﻴﻠﻪاي‬ ‫و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﻧﻴﺰ رﻳﺎﻛﺎراﻧﻪ در ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺑﺮوز ﻋﺎرﺿﻪ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﺷﻴﻮع آن در ﻣﻴﺎن ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ دارد ﻛﻪ اﮔﺮ در ﻻﺑﻪﻻي ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن دﻳﺪه ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﻳﻌﺎً ﻣﻮردﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و رﻳﺸﻪﻛﻦ ﺷﻮد‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺗﻬﻤﺖ و ﻏﻴﺒﺖ‪:‬‬ ‫اﮔﺮ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻏﻴﺒﺖ و ﺗﻬﻤﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻜﺎران ﺑﺎﻻﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫و ﻣﻴﺰان آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت ﻋﺎدي ﮔﺴﺘﺮشﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن از ﺷﻴﻮع‬ ‫ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن را زﻳﺮ ﺳﺆال‬ ‫ﺑﺒﺮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪167‬‬

‫‪-2‬ﺧﺪﺷﻪدار ﺷﺪن اﺣﺘﺮاﻣﺎت‪:‬‬ ‫اﮔﺮ ﺣﺮﻣﺖﻫﺎ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﮔﺮ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻋﺎدي ﺑﻪ اﻓﺮاد‬ ‫ﺑﺎﺳﻮاد و ﺑﺎاﻧﮕﻴﺰه و ﭘﻴﺶﻛﺴﻮﺗﺎن و ﻣﺪﻳﺮان اﺣﺘﺮام وﻳﮋهاي ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺳﺎزﻣﺎن دﭼﺎر ﺑﻴﻤﺎري ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪-3‬اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎن‪:‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬زوال اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎن در ﺷﺨﺺ ﺑﺪﺑﻴﻦ‬ ‫و ﻛﺎﻫﺶ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد‪ ،‬ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ و‬ ‫رﻓﺘﺎر و ﮔﻔﺘﺎرﺷﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﺗﺠﺴﺲ دﻳﮕﺮان‪:‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ و ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ دﻳﮕﺮان و ﺳﺮك‬ ‫ﻛﺸﻴﺪن ﻣﺴﺘﻤﺮ در ﺣﺮﻳﻢ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﻘﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ دﻳﮕﺮان‪،‬‬ ‫ﺗﺠﺴﺲ در زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﻫﻤﻜﺎران و ارﺑﺎبرﺟﻮع و ﺳﻠﺐ آزادي ﻋﻤﻞ‬ ‫آﻧﺎن در اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻟﺒﺎس و ‪ ...‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي‬ ‫ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺧﻮشﺑﻴﻦ در ﻛﺎر و زﻧﺪﮔﻲ دﻳﮕﺮان ﺳﺮك‬ ‫ﻧﻤﻲﻛﺸﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻼﻗﻪاي ﻧﺪارد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪168‬‬

‫‪-5‬ﻛﻤﺮﻧﮓ ﺷﺪن ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ و دوﺳﺘﻲ‪:‬‬ ‫ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﭼﺸﻢ و ﻫﻢﭼﺸﻤﻲ‪ ،‬ﺣﺴﺎدت‪،‬‬ ‫ﺑﺨﻞ‪ ،‬ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ و ‪ ...‬ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﻤﻪ اﻳﻦﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﻮرﻳﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺗﻨﻪ درﺧﺖ دوﺳﺘﻲ و ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ را از درون ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -6‬وﻓﻮر ﺷﺎﻳﻌﻪ‪ 1‬در ﺳﺎزﻣﺎن‪:‬‬ ‫وﺟﻮد و رواج ﺷﺎﻳﻌﻪ در ﺳﺎزﻣﺎن از‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ در ﺧﺼﻮص دﻳﮕﺮان اﺑﺘﺪا‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﻏﻴﺒﺖ و ﺗﻬﻤﺖزده و ﺳﭙﺲ‬ ‫اﺧﺒﺎري را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺷﺎﻳﻌﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و‬ ‫در ﺳﻄﻮح ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺎه ﺧﻮد ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺷﺎﻳﻌﻪ را‬ ‫درﺳﺖ ﻛﺮده ﺧﻮد آن را ﺑﺎور ﻣﻲﻛﻨﺪ و رواﺑﻂ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﻳﻌﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ازﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي رواﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺘﺎوﻳﺰ ﺑﺮﺧﻲ از اﻓﺮاد ﺣﻴﻠﻪﮔﺮ و ﻣﻜﺎر و‬ ‫ﻳﺎ ﮔﺮوهﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﺎمﻳﺎﻓﺘﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻳﺸﺎن در ﺟﻬﺖ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد و ﻳﺎ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﺧﺎص و دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﭘﺴﺖﻫﺎي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺣﺴﺎس‪ ،‬از اﻳﻦ روشﻫﺎ و ﺷﮕﺮدﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪Rumor‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪169‬‬

‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ وﺟﻮد زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ در ﺟﻮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن و‬ ‫ﻳﺎ رواج ﺗﺒﻌﻴﺾ‪ ،‬ﻇﻠﻢ و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ ﻣﺪﻳﺮان و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺳﺎﻻري ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﺘﺮ ﻻزم ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻮع از ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎ را‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﻈﺎمﻳﺎﻓﺘﻪ را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫)‪ (3‬دروغﮔﻮﻳﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫آﺳﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن و اﻫﺪاف آن ﻣﻲزﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻜﻨﻨﺪهﺗﺮ از‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬

‫ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫دروغﮔﻮﻳﻲ‬

‫‪1‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎن ﻫﻤﻪ ﺑﻲاﺧﻼﻗﻲﻫﺎ از‬ ‫ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺒﺖ و ﺗﻬﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﻌﻪ‬ ‫و ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ و ﺑﺪدﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دروغﮔﻮﻳﻲ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬

‫ﮔﺴﻞﻫﺎي‬

‫ﺑﻲاﻋﺘﻤﺎدي‬

‫و‬

‫ﺑﺪاﺧﻼﻗﻲ و اﻟﺒﺘﻪ رﻳﺎ را در ﻛﻞ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻓﻌﺎل ﻧﻤﻮده و ﺳﺎزﻣﺎن را ﺑﺎ ﺑﻲاﻋﺘﻤﺎدي و ﻧﻔﺎق ﭘﺮﻛﺮده و رﻳﺸﻪاش را‬ ‫ﺑﺴﻮزاﻧﺪ‪.‬‬ ‫دروغﮔﻮﻳﻲ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ دارد ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان در ﻳﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي‬ ‫ﺳﺎده دروغﮔﻮﻳﻲ را ﺷﻔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺒﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮي و ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ و‪ ...‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬ ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻓﺮدي ﻛﻪ در ﺳﺎزﻣﺎن از ﺟﻨﺲ ﻏﻴﺮاﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و آرم‬

‫‪Lying‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪170‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﻧﺼﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ دروغﮔﻮﺳﺖ و ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﺎﻧﺎمﻫﺎي‬ ‫ﺧﺎص )ﺑﺮﻧﺪ( ﺑﺪون ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺐاﻣﺘﻴﺎز ﺑﺮﻧﺪ ﻧﻮﻋﻲ دروغﮔﻮﻳﻲ و‬ ‫ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ در اﻣﺮ ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺮوش اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮي ﻛﻪ در ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮد ﻏﻠﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺜﻼً آب ﺗﻮﻟﻴﺪي را ﻋﺎﻟﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺧﻼف واﻗﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دروغﮔﻮﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺼﺎدﻳﻖ رواج دروغ در ﺑﺪﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻳﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دادن‬ ‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻫﻤﻮاره رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ و ﺗﻜﺬﻳﺐﻫﺎي ﭘﻲدرﭘﻲ اﺳﺖ وﻗﺘﻲ ﺗﻜﺬﻳﺐ‬ ‫رخ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻫﺮ ﻛﺲ دﻳﮕﺮي را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ دروغﮔﻮﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﺟﻮ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎزﻣﺎن آﺷﻔﺘﻪ و ﻣﺴﻤﻮم اﺳﺖ و ﻣﺪﻳﺮ ﻻﻳﻖ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺳﺮﻳﻌﺎً از ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮاي درﻣﺎن اﻳﻦ ﻣﺮض ﻳﺎري ﺑﺠﻮﻳﺪ‪ ،‬ﭼﺮاﻛﻪ‬ ‫ﺗﻜﺬﻳﺐ‪ 1‬آن اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ دروغ ﻧﺴﺒﺖدﻫﻲ و ﺑﮕﻮﻳﻲ دروغ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﺗﻜﺬﻳﺐ راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ دروغ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺗﻜﺬﻳﺐ‬ ‫ﺑﻴﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎز ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ‬ ‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻘﻠﺐ از اﻋﻤﺎل اﺟﺮاﻳﻲ دروغ اﺳﺖ ﻛﻪ داﻣﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي‬ ‫اﻳﺮاﻧﻲ را در ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺘﻘﻠﺐ آﺳﻴﺎﻳﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺸﺘﺮي را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮان‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺪ و ﻣﺤﻞ ﺳﺎﺧﺖ و اﻣﺜﺎل آن‬ ‫ﺳﻠﺐ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﮔﺮانﻗﺪر ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺳﺎدﮔﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻛﻠﻴﺪ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آن ﺻﺪاﻗﺖ اﺳﺖ‬ ‫‪1‬‬

‫ﻣﻌﻨﻲ واژه ﻛﺬب در ﻟﻐﺖ ﻓﻘﺪان ﺗﻄﺎﺑﻖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪171‬‬

‫و روش ﺧﺮاب ﻛﺮدن و از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ‪،‬‬ ‫دروغ ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺮي و ﻣﺨﺎﻃﺐ و ﺗﻘﻠﺐ در ﻛﺎر اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﺮدي‪ ،‬دروغ‬ ‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻓﺮد را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬دروغ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺼﻲ در‬ ‫آن ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﻔﻊ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﺿﺮري ﻫﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻛﺴﻲ ﻧﻜﻨﺪ‬ ‫ﻣﺜﻞ ﻧﻘﻞﻗﻮل ﺧﻮﺑﻲ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ دﻳﮕﺮي ﺑﺎﻫﺪف اﺻﻼح رواﺑﻂ آنﻫﺎ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ زﻣﺎﻧﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻗﻄﻌﺎً ﭘﻲ ﻣﻲﺑﺮد اﮔﺮ راﺳﺖ‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﺻﺪاﻗﺖ را ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮد ﺳﺎزد‪ ،‬ﻓﺘﻨﻪاي ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻟﺬا ﺑﺠﺎي‬ ‫راﺳﺖ ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰ‪ ،‬دروغ ﻣﺼﻠﺤﺖآﻣﻴﺰ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻨﺸﻲ ﻻزم‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺪوﺑﻴﺮاه ارﺑﺎبرﺟﻮع را ﻋﻴﻨﺎً ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮ اﻧﺘﻘﺎل دﻫﺪ ﭼﺮاﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر وي‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺪﻳﺮ ﻧﺎﻻﻳﻖ را ﻋﺼﺒﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﻐﺮﺿﺎﻧﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮد و ﺣﻖ‬ ‫ارﺑﺎبرﺟﻮع ﺿﺎﻳﻊ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ و ﻣﻮردﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺴﻴﺎري از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دروغ در ﺳﺎزﻣﺎن و دروغﮔﻮﻳﻲ ﻣﺪﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن را ﻧﺎﺑﻮد‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻟﺬا ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺎدق ﺑﻮده و دروغﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ را ﻫﻢ ﺗﺮك‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎﻧﻊ از رﺳﻴﺪن ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺮوش و ﺳﻮد را در ﭘﻲ داﺷﺘﻪ و ﺻﺪﻣﺎت و آﺳﻴﺐﻫﺎي‬ ‫زﻳﺎنﺑﺎر ﻣﺘﻌﺪدي در ﺣﻮزه ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺷﺨﺼﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ اﻓﺮاد و ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﺘﻴﺎز ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻢ وارد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮت‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن را ﺧﺪﺷﻪدار ﻛﺮده از ارزش ﺑﺮﻧﺪ ﻛﺎﺳﺘﻪ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪172‬‬

‫ﺑﺎر ﻣﻲآورد ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دوﻣﻴﻨﻮ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺻﺪاﻗﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﺸﻮد اﻳﻦ‬ ‫ﺑﺎزﻧﺪﮔﻲﻫﺎ اداﻣﻪدار و ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎﻫﻮش و زرﻧﮓ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ را ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﻮه‬ ‫ﮔﺮانﺑﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻗﻠﺒﻲ را ﺑﭽﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﻻﻳﻞ دروغﮔﻮﻳﻲ‬ ‫ﻣﻨﺸﺄ و دﻟﻴﻞ زاﻳﺶ دروغ در ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﺣﺘﻲ ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﻛﻪ‬ ‫ﺧﺎرج از ﺑﺪﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ‬ ‫ﻣﻮردﺑﺤﺚ اﺳﺖ ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﻮردﺑﺤﺚ‬ ‫اﺳﺖ و اﻳﻨﻜﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺬب و دروغ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﺬب‬ ‫و دروغ و ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ ﻛﻼﻣﻲ و ﻳﺎ ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ ﻏﻴﺮﻛﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از دﻻﻳﻞ‬ ‫زﻳﺮ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺑﮕﻴﺮد‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺗﺮس از ﻛﺎﻫﺶ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ‪:‬‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪﻫﺎي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻲ و اﺿﺎﻓﻪﻛﺎري در ﺳﺎزﻣﺎن و‬ ‫ﺗﺮس از ﻛﺎﻫﺶ درآﻣﺪ‪ ،‬در ﺧﺼﻮص‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮد دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ و ﺳﻌﻲ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻫﻴﭻ اﺷﺎره ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪاي ﺑﻪ‬ ‫ﻛﻢﻛﺎريﻫﺎ و اﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺗﺸﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﺻﻠﻲ ﺑﺮوز‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪173‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬ﻧﺎﻻﻳﻖ ﺑﻮدن ﻣﺪﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﺪاﻗﺖ اﻫﻤﻴﺖ ﻛﻤﺘﺮي‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻃﺎﻟﺐ و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺷﻨﻴﺪن دروغﻫﺎي ﺷﻴﺮﻳﻦ از زﺑﺎن ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺗﻠﺦ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺟﻠﺐ ﺗﺎﺋﻴﺪ‪:‬‬ ‫اﻓﺮاد ﺑﺮاي ﺟﺬب دﻳﮕﺮ ﻫﻤﻜﺎران ﺑﻪ ﺧﻮد و اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه در آﻧﺎن ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر‬ ‫ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺤﺒﺖﻫﺎﻳﺸﺎن ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﺷﻲ از ﻳﻚ ﻧﻮع ﺗﺮس از اﻧﺰوا و ﺗﺮس‬ ‫از ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖﺑﻪﺳﺮ ﻫﻢ ﻛﺮدن دروغﻫﺎ و اﺧﺒﺎر ﻧﺎدرﺳﺖ ﺟﺬاب‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪-3‬اﻏﺮاق در ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎ‪:‬‬ ‫ﺗﺮس از دﺳﺖ دادن ﻣﻘﺎم‪ ،‬ﭘﺴﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و اﻋﺘﻤﺎد دﻳﮕﺮان‪،‬‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻧﺎﺷﻲ را ﺗﺮﻏﻴﺐ ﺑﻪ دروغﮔﻮﻳﻲ در ﺧﺼﻮص ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎ و‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت و رواﺑﻂ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﺜﻼً ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺪﻳﺮان ﺧﻮد را در ارﺗﺒﺎط ﺻﻤﻴﻤﻲ‬ ‫ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ و ﻳﺎ وزﻳﺮان ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻣﺎﻟﻲ‪:‬‬ ‫ﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺪدل‪ ،‬ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از ارﺑﺎبرﺟﻮع و‬ ‫ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن‪ ،‬در ﺧﺼﻮص ﻗﺪرت اﻣﻀﺎﻳﺸﺎن دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ و ﮔﺎه در ﻣﻮرد‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﺑﺪﻫﻨﺪ دروغﮔﻮﻳﻲ‬ ‫و اﻏﺮاق را ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪174‬‬

‫‪ -5‬ﻓﺮار ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ‪:‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮاي ﻓﺮار از ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﻳﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻋﻮارض‬ ‫دوﻟﺘﻲ و ﻳﺎ ﺳﻬﻢ ﺑﻴﻤﻪ و اﻣﺜﺎل آن‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮد را و ﻳﺎ اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد و ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن را دﺳﺖﻛﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‬ ‫ﺳﻮد را ﻛﻢ ﻧﺸﺎن داده و ﺑﺠﺎي آن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎري را زﻳﺎد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‬ ‫ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ ﻓﺎﻛﺘﻮرﺳﺎزي و ﺣﺴﺎبﺳﺎزي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ از ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﻳﺎ ﻋﻮارض ﺑﻴﻤﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮار ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﻧﻴﺰ از دروغﻫﺎي‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاي ﺷﻴﻮع ﻳﺎﻓﺘﻪ در ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ و ﻛﺴﺒﻪ ﺑﺎزار ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ را داﻣﻦ ﻣﻲزﻧﺪ ﻗﻄﻌﺎً ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺴﺎنﻫﺎﻳﻲ آﺳﻴﺐﻫﺎي‬ ‫ﺟﺪي ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن وارد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﭼﻪﺑﺴﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﻛﺴﺐ و‬ ‫ﺣﺼﻮل ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲﻫﺎ ﻛﻪ داراي آﺛﺎر زﻳﺎنﺑﺎر‬ ‫و ﺗﺒﻌﺎت ﻗﻄﻌﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫راهﻫﺎي درﻣﺎن دروغ در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻞﺗﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺻﻼح اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫در ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﺻﺪاﻗﺖ و ﺣﺬف دروغ در ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﺪﻳﺮان اﺳﺖ اﻣﺎ راهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي درﻣﺎن اﻳﻦ ﻣﻌﻀﻞ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‬ ‫ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻛﺎﻣﻼً دروغ را از ﺟﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺬف ﻛﻨﺪ ﻟﻜﻦ ﻗﻄﻌﺎً ﺷﻴﻮع‬ ‫ﺑﻴﺶازﭘﻴﺶ آن را ﻛﺎﺳﺘﻪ و ﻣﻮﺿﻮع را ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدي ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪175‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از روشﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل و ﻛﺎﻫﺶ دروغ و ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ در ﺳﻄﺢ ﺳﺎزﻣﺎن‪،‬‬ ‫ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫
ﭘﺮورش ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻣﺪﻳﺮان‬ ‫
ﺗﻘﻮﻳﺖ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﺗﻔﻜﺮ و اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬ ‫
اﻳﺠﺎد رﻏﺒﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ در ﻣﺪﻳﺮان‬ ‫
اﺻﻼح ﻓﻀﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫
ارﺗﺒﺎط ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺻﺎﻟﺢ و ﺻﺎدق‬ ‫
ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺮاي ارزش دادن ﺑﻪ ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﻴﺶ از ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫دروغ و ﮔﺰارشﻫﺎي دروغ‬ ‫
ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ و ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه از ﻋﻮارض و ﺗﺒﻌﺎت‬ ‫دروغﮔﻮﻳﻲ و ذﻛﺮ داﺳﺘﺎنﻫﺎي واﻗﻌﻲ از ﺷﻜﺴﺖ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ در‬ ‫اﺛﺮ رواج ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ در آنﻫﺎ و ﺳﻠﺐ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪176‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ – ﻣﺼﺎدﻳﻖ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪177‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫ﻣﺼﺎدﻳﻖ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫»اﻫﺪاف رﻓﺘﺎري«‬ ‫اﻧﺘﻈﺎرات ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬ ‫‪ -1‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭼﻴﺴﺘﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫‪ -2‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻘﻮﻟﻪ اﻣﺎﻧﺖداري و اﻟﺰاﻣﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬ ‫‪ -3‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺷﺮاﻓﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫‪ -4‬ﻋﺪم ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -5‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻣﺮدم و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ‬ ‫‪ -6‬ﺻﺪاﻗﺖ و درﺳﺘﻜﺎري‬ ‫‪ -7‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﺰتﻧﻔﺲ و اﺑﻌﺎد آن‬ ‫‪ -8‬اﺻﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪ اي ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪178‬‬

‫ﻣﺼﺎدﻳﻖ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫)‪ (1‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وﻇﻴﻔﻪ ﺧﻄﻴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ آن را اﺣﺴﺎس ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ ﻫﺮ ﺷﺎﻏﻞ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺣﺴﺎس ﺑﻮده و واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و رﻓﺘﺎر‬ ‫ﺷﻐﻠﻲ وي ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﺟﺘﻤﺎع و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻄﺮ اﻧﺪازد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺎزيﻫﺎي راﻳﺎﻧﻪاي اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﻨﺪ از ﺗﺮوﻳﺞ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي و ﺧﺸﻮﻧﺖ‬ ‫درﺑﺎزيﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص ﻛﻮدﻛﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد ﻳﺎ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاد ﺷﻮﻳﻨﺪه ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺻﺤﻴﺢ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي‬ ‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ آﺳﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ وارد ﻧﺸﻮد ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻛﺎﻻﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬اﺳﻄﻮرهﻫﺎي ورزﺷﻲ‬ ‫و‪...‬؛ ﻛﻪ در ﺻﻮرت اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻧﻮع رﻓﺘﺎر و ﭘﻮﺷﺶ و‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺘﺎﻧﺪارد را ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻋﺮﺿﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﻟﺒﺎس و ﭘﻮﺷﺎك ﻛﻮدﻛﺎن و اﺳﺒﺎبﺑﺎزي‪ ،‬ﺑﺎاﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از‬ ‫ﻣﻮاد و رﻧﮓﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﻮد را ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي‬ ‫ﻃﺮاﺣﻲ و ﻋﺮﺿﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻛﻮدﻛﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن را دﭼﺎر‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪179‬‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲ رواﻧﻲ ﻧﻜﻨﺪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺮﺧﻲ از اﺧﺒﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ را در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي‬ ‫ﺟﻤﻌﻲ ذﻛﺮ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد ﺗﺎ آﺳﻴﺒﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺸﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﺧﻮدرو ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ واﺑﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ارزان‬ ‫ﺑﻮدن ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي و‪ ...‬اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ در ﻛﻨﺎر اﻳﻨﻜﻪ‬ ‫ﺗﻼش ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﻛﺴﺐ ﺳﻮد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻀﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮده و ﮔﺮﻫﻲ از‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮدم را ﺑﺎز ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﻣﺎن ﻣﻠﻮﻳﻞ‪ 1‬درﻳﻜﻲ از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺿﺮورت آن‬ ‫اﺷﺎرهﻛﺮده آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دﻳﮕﺮان ﺑﻲﺗﻔﺎوت‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺰاران رﺷﺘﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﺘﺼﻞ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و‬ ‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ‪ 2‬ﻳﺎ ‪CSR‬ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻮﻳﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻚﺻﺪ ﺳﺎل ﻋﻤﺮ‬ ‫دارد‪ .‬ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲﻫﺎ ﺗﻌﻬﺪ ﭘﺎﻳﺪاري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮان‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺮﻛﺖ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺎ ﺗﺮوﻳﺞ و‬ ‫ﺗﺨﻠﻖ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺎرﻛﺖ در ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي در ﻣﻨﺶ و ﺧﻂﻣﺸﻲ‬ ‫‪1‬‬

‫ﻫﺮﻣﺎن ﻣﻠﻮﻳﻞ )‪ ،(Herman Melville‬اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ در ﺳﺎل ‪ 1819‬در ﻣﺤﻠﻪ ﻣﻨﻬﺘﻦ ﻧﻴﻮﻳﻮرك ﺑﻪ دﻧﻴﺎ آﻣﺪ و در‬

‫ﺳﺎل ‪ 1891‬دار ﻓﺎﻧﻲ را وداع ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ و ﻛﺘﺐ ﻫﺮﻣﺎن ﻣﻠﻮﻳﻞ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺟﺪي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ‪ 29‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از وﻓﺎﺗﺶ‪،‬‬ ‫رﻣﺎن ﻣﻮﺑﻲدﻳﻚ او ﻳﻜﻲ از ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﻫﻜﺎرﻫﺎي ادﺑﻴﺎت آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪Corporate Social Responsibility‬‬

‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪180‬‬

‫ﺧﻮد و در ﺗﻮﻟﻴﺪات و ﺧﺪﻣﺎﺗﺶ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر و‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻋﻢ از ﺣﻔﻆ اﻳﻤﻨﻲ‬ ‫داﺧﻞ ﺳﺎزﻣﺎن و ﺧﺎرج از ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻲﺿﺮر و ﺑﻲﺧﻄﺮ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬دﻓﻊ ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫زﺑﺎﻟﻪ و ﺷﻴﺮاﺑﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ و ﻋﺪم آﻟﻮدﮔﻲ آبوﺧﺎك و‬ ‫ﻫﻮا و ﻧﻴﺰ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را درﺑﺮ‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻻزﻣﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺳﺎﻻري و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي راﻳﺞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻬﺎرت و ﺗﺒﺤﺮ ﻛﺎﻓﻲ‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﻮارد ﻣﻄﺮوﺣﻪ در آن را ﻧﻴﺰ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻻزم اﺳﺖ در راﺳﺘﺎﻳﻲ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻮازﻳﻦ اﺧﻼق‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻓﻌﺎل در ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫روﻳﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻮادث و ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺤﺘﻤﻞ رويداده در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮل داﻧﺴﺘﻪ و ﻫﺮﻳﻚ وﻇﻴﻔﻪاي را ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و‬ ‫ﺑﺨﺶﻫﺎ ﻋﻬﺪهدار ﺷﺪه و درزﻣﻴﻨﻪ ﺣﻞ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﻼش ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺎزﺳﺎزيﻫﺎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺣﺎﻟﺖ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدي ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺑﺤﺮان‬ ‫ﻣﺠﺪداً ﺣﺎﻛﻢ و ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ 1‬ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬در ﭘﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻬﺎﻧﻲﺷﺪن‪،‬‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻲﺧﺮﻳﻢ ﻫﻮﺷﻴﺎرﺗﺮ ﺷﺪهاﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻧﻴﺰ آﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي‬ ‫‪ISO‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪181‬‬

‫ﭘﻴﺪاﻛﺮدهاﻳﻢ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ ﻛﻪ ازﻧﻈﺮ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻀﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎر ﻛﻮدﻛﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻛﺎري و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ‬ ‫و ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل ﺳﻮد و اﻋﺘﺒﺎر ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻢﻛﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي درﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪1‬‬

‫)‪ (2‬اﻣﺎﻧﺖداري در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻫﺮ ﻛﺎرﻣﻨﺪ و ﻫﺮ ﻣﺪﻳﺮي ﭼﻪ در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﻲ و ﭼﻪ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را از ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺖ اﻣﺎﻧﺖدار ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﺪاﻧﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎﻧﺖداران ﺻﺪﻳﻖ‪ ،‬اﻣﻮري ﻛﻪ ﻣﻘﺮر اﺳﺖ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ‬ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﻣﺎﻧﺖداري اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﺧﻴﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻛﺘﻤﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ‪،‬‬ ‫ﺻﺤﺒﺖﻫﺎي ﻧﺎروا و ‪ ...‬ﻫﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖدراﻣﺎﻧﺖ اﺳﺖ ﭼﺮاﻛﻪ زﺑﺎن و‬ ‫اﻋﻀﺎ و ﺟﻮارح در ﺣﻜﻢ اﻣﺎﻧﺖﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ در راه‬ ‫درﺳﺖ از آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻖ‬ ‫ﻛﺸﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻇﻠﻤﻲ را ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﻮد اﺑﺘﺪاي اﻣﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺮده‬ ‫واﻣﺎﻧﺖ دار ﺧﻮﺑﻲ از ﺟﺴﻢ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻮد ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد داﻳﺮه اﻣﺎﻧﺖداري ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ ازآﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻮم‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎﻧﺖداري در ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑﺎﻻ و‬ ‫ﺑﻬﺮهوري ﺣﺪاﻛﺜﺮي در ﻫﺮ زﻣﻴﻨﻪاي‪ .‬ﺑﻪﺑﻴﺎندﻳﮕﺮ اﻣﺎﻧﺖداري ﻳﻌﻨﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫‪http://www.mardoman.net‬‬

‫‪١‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪182‬‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻨﻄﻘﻲ از ﺗﻤﺎم داﺷﺘﻪﻫﺎ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎ اﻋﻢ از ﺑﺪن‪ ،‬زﻣﺎن‪،‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻮاد‪ ،‬ﻋﻠﻢ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ و ‪ ...‬اﻣﻴﻦ ﺑﻮدن از ﺻﻔﺎت‬ ‫ﺑﺎرز و از ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي اوﻟﻴﻪ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي و رﻓﺘﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎس اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‬ ‫و ﺑﺮ ﺗﻌﻬﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دارد‪ .‬اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺻﻔﺖ اﻣﺎﻧﺖداري‬ ‫را در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺪي ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ در داﺧﻞ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺳﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞاﻋﺘﻤﺎدي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ در ردهﻫﺎي ﺑﺎﻻي ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮ‬ ‫ﻳﺎ ﻣﻌﺎون ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﻔﺖ در ﺣﻮزهﻫﺎي اداري و ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم‬ ‫و ﺣﺘﻲ در رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎ و داﺷﺘﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮردﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺼﺪاق دﻳﮕﺮ اﻣﺎﻧﺖداري در ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬رازداري و ﺣﻔﻆ اﺳﺮار‬ ‫ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ارﺑﺎبرﺟﻮع‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و ﻣﺪﻳﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﺮدن ﺳﺮ و راز‬ ‫دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧﺖدراﻣﺎﻧﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻬﺮه ﻓﺮد ﺧﺎﺋﻦ را‬ ‫ﻣﺨﺪوش ﻛﺮده و از ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ وي ﺑﻜﺎﻫﺪ و ﺑﺎ ﺗﻜﺮار اﻳﻦ ﻛﺎر در اﻓﺮاد‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازد‪ .‬وﻓﺎي ﺑﻪ ﻋﻬﺪ و‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺗﻤﺎم ﻣﻔﺎد ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻣﺸﺎوره و ﻗﺮاردادﻫﺎي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري‪ ،‬ﻧﻈﺎرت‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻔﺎد ﻗﺮارداد از ﻣﺼﺎدﻳﻖ دﻳﮕﺮ اﻣﺎﻧﺖداري در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﺣﺘﻲ ﭘﺴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﻣﺎﻧﺖﻫﺎﻳﻲ در‬ ‫دﺳﺖ ﻣﺪﻳﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد آن ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪183‬‬

‫)‪ (3‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺷﺮاﻓﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﻣﺪﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺠﺎع و ﻧﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ و از ﻫﻴﭻﻛﺲ ﺟﺰ ﭘﺮوردﮔﺎر واﻫﻤﻪاي در‬ ‫دل ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺪرت رﻳﺴﻚﭘﺬﻳﺮي ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻣﻨﺪان را‬ ‫ﺑﺎﻻﺑﺮده و راهﻫﺎي ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻃﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و درﻧﻬﺎﻳﺖ ﺿﻤﻦ ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫ﺷﺪن ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﺧﻮد ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﺑﻪ اوج ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫رﺳﻴﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﺷﺮاﻓﺖ ﺣﺮﻓﻪاي اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻫﺮ ﺷﺎﻏﻞ در ﺷﻐﻞ ﺧﻮد‬ ‫ﺷﺠﺎﻋﺖ داﺷﺘﻪ و آﻧﭽﻪ درﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻋﻤﻮم ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ را ﺑﺪون ﺗﺮس‬ ‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬ ‫)‪ (4‬ﻋﺪم ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬ ‫دﺳﺖﻛﺎري و ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ اﺧﻼﻗﻲ اﺳﻼم ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ اﺧﺒﺎر و‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪﺻﻮرت دﻗﻴﻖ و ﺑﺪون‬ ‫دﺳﺖﻛﺎري ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﺰارش‬ ‫دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻤﻜﻦ‬

‫اﺳﺖ‬

‫ﺑﺮﺧﻲ‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﺮدن ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﺮدن آن ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺘﻲ‬ ‫در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻳﺮ ﻳﺎ ﻛﺎرﻣﻨﺪ ﺣﻖ ﻧﺪارد اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎدرﺳﺖ اراﺋﻪ دﻫﺪ‬ ‫ﺻﺮﻓﺎً ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﺮدن اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮدداري ﻛﻨﺪ او ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺜﻞ ﺟﺎن ﺧﻮد از آن ﻧﮕﻬﺪاري ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪184‬‬

‫)‪ (5‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ و ﻣﺮدم ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻮاﻣﻊ در ﻫﺮﻛﺠﺎي دﻧﻴﺎ و ﻳﺎ در ﻫﺮﻛﺠﺎي‬ ‫ﻛﺸﻮر ﻛﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎن از ارزش ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺑﺎ دﻳﺪه اﺣﺘﺮام ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻴﻦ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻮرداﺣﺘﺮام ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮ ﺑﻪﻫﻴﭻروي‬ ‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ و ﻣﺮدم دﻳﮕﺮ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﻮﻫﻴﻦآﻣﻴﺰ و زﻧﻨﺪه‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﺮه ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻛﺎري ﻏﻴﺮﺣﺮﻓﻪاي و‬ ‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻫﻤﻪ ﺷﺎﻏﻼن در آن اﻋﻢ از ﻛﺎرﻣﻨﺪان و‬ ‫ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎﻳﺪ از آن ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ را ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫)‪ (6‬ﺻﺪاﻗﺖ و درﺳﺘﻜﺎري‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺻﺪاﻗﺖ و درﺳﺘﻜﺎري ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع‬ ‫اﻋﺘﻤﺎد دوﻃﺮﻓﻪ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻗﻠﺒﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺻﺪاﻗﺖ و ﺑﺪون‬ ‫ﺟﺎريﺳﺎزي درﺳﺘﻜﺎري ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر اﻋﺘﻤﺎد از دﻳﮕﺮان داﺷﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫از ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن داراي اﻓﺮاد و اﻋﻀﺎﻳﻲ ﺑﺪون اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞﺗﺤﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪185‬‬

‫)‪ (7‬ﻋﺰتﻧﻔﺲ در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﻳﻚ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻲ در ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻓﺮاد اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار‬ ‫ارزﺷﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﻴﻢ و ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ دﻳﮕﺮان ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻗﺎﺋﻞ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺪﻣﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻤﺎ و‬ ‫ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ درﮔﺬﺷﺘﻪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻃﻮل ﺻﺪﺳﺎل‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎري از روان ﺷﻨﺎﺳﺎن اﻳﻦ ﻧﻈﺮ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن داراي‬ ‫ﻳﻚ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻋﺰتﻧﻔﺲ اﺳﺖ )آدﻟﺮ‪.(1390،1‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ ارزشﮔﺬاري ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﻧﺎﻣﻴﺪ )آﻟﭙﻮرت‪ ،1937 2‬راﺟﺮز‪،1959 3‬‬ ‫ﺳﺎﻟﻴﻮان‪ ،1953 4‬ﻃﺎرن ﻫﻮرن‪ ،1937 5‬ﺟﻴﻤﺰ‪ ،1890 6‬ﻣﺎزﻟﻮ‪.(1970 7‬‬ ‫اﺳﻤﻴﺖ ﻫﺎرﺗﺮ و روزﻧﺒﺮگ ﻋﺰتﻧﻔﺲ را ﻋﻨﺼﺮي از ﺧﻮد ﭘﻨﺪاره ﻣﻲداﻧﻨﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه و ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ دﻻﻟﺖ دارد‪ .‬ﻓﺮدي‬ ‫ﻛﻪ ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮا و ﺧﻮد ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﺰتﻧﻔﺲ را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ از ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ‬ ‫ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑﺎﺛﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺰتﻧﻔﺲ‬ ‫‪١‬‬

‫‪Adler‬‬ ‫‪Allport‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪Rogers‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪Sullivan‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪Horn‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪James‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪Maslow‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪186‬‬

‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺣﺴﺎس ﻛﻠﻲ از ﺧﻮد ارزش و ﻛﻔﺎﻳﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﻳﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬ ‫اﺣﺴﺎس ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮش ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻮﺑﻲ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫)ﻛﻮﭘﺮ اﺳﻤﺖ‪ ،1967 1‬واﻳﻠﻲ‪ ،1990 2‬ﺷﻬﺮآراي‪ .(1387 ،‬ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﻳﺎ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﺰرﮔﻮاري ﻳﻜﻲ ا ز ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺮ‬ ‫ﻓﺮدي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪﻃﻮر ﺣﺘﻢ روي ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ‬ ‫اﻧﺴﺎن اﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬارد و ﻛﻤﺒﻮد ﻳﺎ ﻓﻘﺪان آن ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم رﺷﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻮزوﻧﻲ آنﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺣﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬار‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي رواﻧﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻓﺴﺮدﮔﻲ‪ ،‬ﻛﻤﺮوﻳﻲ و ﺗﺮس و‪ ...‬ﺷﻮد‬ ‫)ﺑﻴﺎﺑﺎنﮔﺮد ‪ .(1373‬ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ارزﺷﻤﻨﺪي ﺧﻮﻳﺶ‬ ‫دارد درواﻗﻊ ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﻗﻀﺎوت ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ارزﺷﻤﻨﺪي وﺟﻮد و ﻳﻚ‬ ‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ و در ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ وﺟﻮد دارد و ﻧﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﻣﺤﺪود ﮔﺬرا ﺑﻠﻜﻪ ﺛﺎﺑﺖ و داﺋﻤﻲ اﺳﺖ )ﺷﺎﻣﻠﻮ ‪.(1372‬‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻋﺰتﻧﻔﺲ‬ ‫ﻋﺰتﻧﻔﺲ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﭼﺮاﻛﻪ ﺳﻼﻣﺖ روان و ﺳﻼﻣﺖ ﻧﻔﺲ را ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﺧﻮاﻫﺪ آورد ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺰتﻧﻔﺲ را در ﺧﻮد‬ ‫و در ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻜﺎران و ﻣﺪﻳﺮان ﭘﺮورش داﺷﺖ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي آن اﺳﺖ‬

‫‪Asmet‬‬ ‫‪Veilly‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪187‬‬

‫ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒﻫﺎي ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﻣﻲﺗﻮان اﻣﻴﺪوار‬ ‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺎري ارﺗﻘﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻓﺮد و ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎﻫﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ دﺳﺖ ﭘﻴﺪا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﻮد اﻳﻨﻜﻪ ﺻﻔﺖ ﻋﺰتﻧﻔﺲ داراي ﻧﻤﺮهاي ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﺗﺎ ﺻﺪ اﺳﺖ و‬ ‫ﻓﺮد در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﻤﺮات ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد اﻣﺎ‬ ‫درﻫﺮﺣﺎل ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﻤﺮهاش از ﭘﻨﺠﺎه ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در‬ ‫زﻣﺎن ﺷﻜﺴﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮي‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎري و ﺑﻲﭘﻮﻟﻲ و‪ ،...‬ﻧﻤﺮه ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﻓﺮد ﺑﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‪ ،‬روﻧﻖ ﻛﺴﺐوﻛﺎر و ﺳﻼﻣﺖ و ﺟﻮاﻧﻲ و ‪ ...‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ‬ ‫دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﺰتﻧﻔﺲ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﮕﻲ و ﻳﺎ ﺗﻜﺒﺮ و ﻏﺮور اﺷﺘﺒﺎه‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﻳﻜﻲ از ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻛﺎر در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎ اﻳﻨﺮوﻧﺮ )‪ (1982‬ﻃﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ روي اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﭘﻨﺞ ﻣﺆﻟﻔﻪ اﺳﺎﺳﻲ ﻋﺰتﻧﻔﺲ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫اﻳﻨﺮوﻧﺮ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ‪ 5‬ﮔﺎﻧﻪ و اﻟﺒﺘﻪ اﺣﺴﺎﺳﻲ ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ (1‬اﻣﻨﻴﺖ‪،‬‬ ‫‪ (2‬ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮي‪،‬‬ ‫‪ (3‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﻮﻳﻲ‪،‬‬ ‫‪ (4‬ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ‪،‬‬ ‫‪ (5‬ﺗﻌﻬﺪ و رﺳﺎﻟﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪188‬‬

‫ﻫﻔﺖ ﺳﺎل ﺑﻌﺪازاﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺑﺎ )‪ (1989‬ﺿﻤﻦ ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ روي اﻳﻦ‬ ‫ﭘﻨﺞ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺑﻴﺎنﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻨﺮوﻧﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﺮﻛﺪام‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺮات وي ﺿﻤﻦ ﺳﺎدهﺳﺎزي‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ درج‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬ ‫‪-1‬اﻣﻨﻴﺖ‬ ‫اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺣﺴﺎس اﻣﻦ ﺑﻮدن و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻲﻫﺎ را‬ ‫داﺷﺘﻦ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﻢ ﻳﻚ ﻧﻮع‬ ‫اﺣﺴﺎس دروﻧﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ اﺣﺴﺎس ﺗﻮأم ﺑﺎ‬ ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬ ‫
اﺣﺴﺎس راﺣﺘﻲ و آراﻣﺶ دروﻧﻲ و ﺑﻴﺮوﻧﻲ‪،‬‬ ‫
ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻓﺮاد و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎ‪،‬‬ ‫
درك ﻗﻮاﻋﺪ و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ‪،‬‬ ‫
اﺣﺴﺎس ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن داﺷﺘﻦ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺑﺎ )‪ (1989‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻋﺰتﻧﻔﺲ ﻛﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس و ﺑﺮ ﺑﻨﻴﺎن »ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻣﻨﻴﺖ« ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬ ‫اﺣﺴﺎس ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻛﻞ ﺻﻔﺖ ﻋﺰتﻧﻔﺲ اﻳﺸﺎن دﭼﺎر ﺷﻜﺴﺖ و ﻧﻘﺼﺎن‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺎرﻛﺮد و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﺎزﻣﺎن و‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي آن را ﺗﺤﺖاﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪189‬‬

‫‪-2‬ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮي ﻳﻌﻨﻲ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺧﻮد و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮد ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﻫﺴﺖ‬ ‫و ﺑﻲﻛﻢوﻛﺎﺳﺖ‪ .‬ﻻزﻣﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻋﺰتﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﺑﻴﺎندﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮي ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ اﺑﺘﺪا ﻛﺎرﻣﻨﺪان و ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮد و ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد وﺟﻮدي ﺧﻮد‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻻزم را ﭘﻴﺪاﻛﺮده و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺿﻤﻦ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻣﻬﺎرت ﺗﻮﺻﻴﻒ دﻗﻴﻖ و واﻗﻊﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺎس ﻧﻘﺶﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺻﻔﺖ و ﺳﺠﺎﻳﺎ‪ ،‬اﺳﻨﺎد و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺑﺪﻧﻲ و‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻏﻴﺮه‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﺣﺴﺎس ﺧﺎﺻﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﭘﺬﻳﺮش آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻛﻨﺎر آﻣﺪن ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﺪﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ واﺟﺪ‬ ‫ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮي ﻗﻮي ﺑﺎﺷﻨﺪ داراي اﺣﺴﺎس ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﻛﻔﺎﻳﺖ و‬ ‫ﺗﺤﺴﻴﻦ از ﺧﻮددارﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ ﻛﺮد ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎ ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﮕﻲ و‬ ‫ﻧﺎرﺳﻴﺴﻢ‪ 1‬ﺗﻔﺎوت دارد ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮي ﻻزﻣﻪ ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻋﺰتﻧﻔﺲ‬ ‫اﺳﺖ و ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﮕﻲ ﻳﻚ اﺧﺘﻼل رواﻧﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً داﻣﻦ‬ ‫‪1‬‬

‫واژه ﻧﺎرﺳﻴﺴﻴﺴﻢ از ﻧﺎم ﻧﺎرﺳﻴﺴﻮس‪ ،‬ﻳﻜﻲ از اﺳﻄﻮره ﻫﺎي ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن اﺧﺬ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎم ﮔﻞ ﻧﺮﮔﺲ از اﻳﻦ واژه‬

‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎرﺳﻴﺴﻮس ﻣﺮد زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﻴﺎري از زﻧﺎن ﺑﻮد اﻣﺎ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻲ ﺗﻔﺎوت‬ ‫ﺑﻮد و ﺳﺒﺐ اﻧﺪوه آﻧﺎن ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات او ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻴﺮﺣﻤﻲ ﻫﺎﻳﺶ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺘﻲ ﺑﻪ وي ﻧﺪاﻧﺪ و او را ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮدن‬ ‫ﻣﺪام ﺑﻪ ﭼﻬﺮه ﺧﻮد ﺑﻨﮕﺮد و ﻧﺎرﺳﻴﺴﻮس ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪ و در ﻣﻴﺎن ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺘﺶ ﻳﻚ روز اﺣﺴﺎس ﻛﺮد ﻋﺎﺷﻖ ﺧﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ درﻳﺎﻓﺖ دﻳﮕﺮان ﭼﻪ اﺣﺴﺎﺳﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺷﺪ‪ .‬او ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻧﮕﺎه از ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺧﻮد‬ ‫در آب ﺑﺮﮔﻴﺮد‪ ،‬دﭼﺎر ﻏﻢ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺷﺪ و در ﻛﻨﺎر ﺑﺮﻛﻪ از اﻳﻦ اﻧﺪوه ﺟﺎن داد‪ .‬آﻧﭽﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺧﺘﻼل‬ ‫رواﻧﭙﺰﺷﻜﻲ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼل ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺧﺘﻼل از ﺟﻤﻠﻪ اﻧﻮاع اﺧﺘﻼل ﺷﺨﺼﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬ ‫ﺳﻨﻴﻦ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﻳﺎ اواﻳﻞ ﺟﻮاﻧﻲ آﻏﺎز ﻣﻴﺸﻮد و اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎﻳﺪار در ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﻤﺮ اﻧﺴﺎن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺪﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺪام از ﺧﻮد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده و ﻧﻤﻮدارﻫﺎي رو ﺑﻪ رﺷﺪ را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد ﻣﻲ داﻧﻨﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺪون آن ﻫﺎ ﺳﺎزﻣﺎن وﻳﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ در واﻗﻊ دﭼﺎر اﻳﻦ اﺧﺘﻼل رواﻧﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮان ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﻪ ﻛﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪190‬‬

‫ﻣﺪﻳﺮان را ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺪﻳﺮان ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﻪ و ﻧﺎرﺳﻴﺴﺖ ﺑﻪﺷﺪت دﻧﺒﺎل ﺗﺎﺋﻴﺪ‬ ‫دﻳﮕﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ دﻳﮕﺮان آنﻫﺎ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻧﻜﻨﺪ دﭼﺎر‬ ‫اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ اﻓﺮاد ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺎﺋﻴﺪ دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺘﻲ ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮان ﺑﻪﻫﻴﭻروي ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه و ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ آنﻫﺎ‬ ‫ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد ﺧﻮدﺷﺎن ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺧﻮدﺷﺎن را ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺑﺎ اﺗﻤﺎم ﺿﻌﻒﻫﺎ و ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮدﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎ درﺟﺎت ﭘﺎﻳﻴﻦ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺿﻌﻒ اراده ﻓﺮد در‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺷﺪه و ﻗﻄﻌﺎً ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﻛﺎري و ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻠﻜﺮدش ﺗﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻛﻞ ﺳﺎزﻣﺎن را دﭼﺎر‬ ‫ﻧﻮع ﺧﺎﺻﻲ از ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫‪-3‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﻮﻳﻲ‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﻮﻳﻲ ﻳﻌﻨﻲ اﺣﺴﺎس دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺷﺪن و اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺑﻼﺷﻚ اﻳﻦ اﺣﺴﺎس در ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ ﻣﺘﻔﺎوت وﺟﻮد‬ ‫دارد‪ ،‬از ﻃﺮﻓﻲ اﻳﺠﺎد رواﺑﻂ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻻزﻣﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻮﻓﻖ و آرام ﻫﺮ ﺷﺨﺼﻲ‬ ‫اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺎرﻣﻨﺪان و ﻣﺪﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺗﺴﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﻮﻳﻲ اﺣﺴﺎس ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪي را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ در آن ﺣﺲ ﻏﺮق ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﻼﺋﻢ و‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪191‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻌﺸﻮق ﺑﻮدن‪ ،‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺷﺪن و ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫دﻳﮕﺮان و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮان را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر‬ ‫ﻣﻬﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﻳﺎ ﻓﺮد ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ از ﻃﺮف ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺠﺴﻢ و ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﻮد اﺣﺴﺎس‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ و داغﺗﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻮأم‬ ‫ﺑﺎﻋﺰت ﻧﻔﺲ آن ﻓﺮد ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» .‬اﺣﺴﺎس ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن« و »ﺣﺲ‬ ‫ﻣﻮرداﺣﺘﺮام ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺳﻮي دﻳﮕﺮان«‪ ،‬ﻫﻢ ﻧﻮع ﺿﻌﻴﻔﻲ از »اﺣﺴﺎس‬ ‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺷﺪن« اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر و ﻳﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم‬ ‫ﻧﻪﭼﻨﺪان ﺻﻤﻴﻤﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ و اﺣﺴﺎس ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬ ‫ﺷﻐﻠﻲ ﻓﺮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺤﻞ ﻛﺎر اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻛﻞ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‬ ‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺷﺪن و ﻣﻌﺸﻮق ﺑﻮدن ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻗﺪرت ﻣﻲدﻫﺪ و دوﺳﺖ‬ ‫داﺷﺘﻦ ﺑﻪ وي ﺟﺮأت و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ؛ و ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻴﺰان اﻳﻦ‬ ‫ﻗﺪرت و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺧﻮاﺳﺘﻦﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﺑﻪ ﻣﻴﺰان دوﺳﺖ‬ ‫داﺷﺘﻦﻫﺎ و ﺗﻌﻠﻖﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦﻫﺎ‪.1‬‬ ‫ﻣﻨﺸﺄ ﻗﺪرت ﺣﺘﻲ در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﺎزﻣﺎن و در ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫»دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺷﺪن و ﻣﻮرداﺣﺘﺮام ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻛﺎرﻛﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ داراي اﺣﺴﺎﺳﺎت ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﻮﻳﻲ ﻗﻮي‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد راﺑﻄﻪ ﺳﻬﻞ و ﺳﺮﻳﻊ و ﺻﻤﻴﻤﻲ ﺑﺎ‬ ‫دﻳﮕﺮان ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎلآﻧﻜﻪ اﺣﺴﺎس ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﻮﻳﻲ ﺿﻌﻴﻒ ﻳﻚ ﺣﺲ‬ ‫‪1‬‬

‫ﻫﺮ او ﭼﻪ او ﻋﺎﺷﻘﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺴﺖ ﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺗﺮ‪ ......‬ﻫﺮ ﭼﻪ او دل ﻧﺎزك ﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻲ رﺣﻢ ﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻲ وﻓﺎﺗﺮ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪192‬‬

‫ﻋﺠﻴﺒﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﻜﻪ »ﻛﺴﻲ ﻣﺮا دوﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺘﻢ و‬ ‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ« در ﻓﺮد اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻧﺰواﻃﻠﺒﻲ و‬ ‫اﺣﺴﺎس ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ وي و آﺳﻴﺐ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻋﺰتﻧﻔﺴﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺪي ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎن در ﻣﺴﻴﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدن و‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﮔﺎم در راه اﻫﺪاﻓﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪-4‬ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ‬ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺻﻔﺖ ﻳﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺻﻔﺎت ﻓﺮدي اﺳﺖ‪ ،‬وﻳﮋﮔﻲ‬ ‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺷﺨﺺ اﺳﺖ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد و ارزش‬ ‫ﻓﺮد در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﺷﻐﻠﻲ و ﻛﺎري ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺮﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺷﻐﻠﻲ دودﺳﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ‪ :‬ﻣﻬﺎرتﻫﺎ و ﻟﻴﺎﻗﺖﻫﺎي ﻣﻮردﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﺼﺪي ﺷﻐﻞ‬ ‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر داﺷﺘﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ در اﻧﺠﺎم ﻳﻚ وﻇﻴﻔﻪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲﻫﺎي ﻋﺎﻟﻲ‪ :‬ﺑﺎاﻳﻦﺣﺎل ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻋﻤﻠﻜﺮد از ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺧﻮب‬ ‫ﺑﻪ درﺟﻪ ﻋﺎﻟﻲ و ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮب ﻣﻲرﺳﺪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ و ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻣﻮردﺑﺤﺚ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ‬ ‫ﻋﺰتﻧﻔﺲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺪﻳﺮ و ﻛﺎرﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻓﺮد ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و‬ ‫ﻻﻳﻖ و داراي ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺧﺎص و وﻳﮋهاي اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎورش ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪193‬‬

‫وي ﻛﺎراﻳﻲ ﻻزم را ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎري ﻛﻪ در دﺳﺖ دارد و ﺑﻪ وي‬ ‫ﺳﭙﺮدهﺷﺪه اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮد را داراﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﻜﺮ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻗﺒﻠﻲ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻬﺎرتآﻣﻮزيﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﺷﻜﻞ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬وﻗﺘﻲ اﻧﺴﺎن‬ ‫اﺣﺴﺎس ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻻزم را در ﻛﺎرش دارد‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎدﺑﻪﻧﻔﺲ ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر و ﺧﺪﻣﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﭘﻴﺮو آن ﻣﻮﺟﺒﺎت‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ را ﻧﻴﺰ ﻓﺮاﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ آورد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ‬ ‫ﻣﻮردﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻃﻲ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪن ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر‬ ‫ﻛﺎﻣﻞ در وي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﻘﻴﻦ دارد ﻛﻪ در ﻋﺮض ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺿﻌﻒﻫﺎﻳﺶ را ﭘﻮﺷﺶ داده و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻻزم را در ﺧﻮد اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‬ ‫و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ردﻳﻒ داﺷﺘﻦ اﺣﺴﺎس ﻟﻴﺎﻗﺖ و ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫»ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ« ﺑﺎ اﻳﺠﺎد اﺣﺴﺎس ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﻛﺎراﻳﻲ‪ ،‬ﺳﺒﺐ آﮔﺎﻫﻲ و‬ ‫وﻗﻮف ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻣﻬﺎرت‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪيﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي ﺧﻮد ﺷﺪه و ﻫﻢزﻣﺎن ﺳﺒﺐ آﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮ ﻧﻮع و ﻣﻴﺰان ﺿﻌﻒﻫﺎ‬ ‫و ﻧﻘﺼﺎنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارﻧﺪ رﻳﺴﻚﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ ﭼﺮاﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﻳﺸﺎن ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻌﺎرﺿﺎت اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺣﺘﻲ ﺧﻄﺮات ﭘﻴﺶ رو را دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺧﻮد‬ ‫واﻗﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﻲ از ﺿﻌﻒﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺧﺒﺮﻧﺪ و ﻣﻲداﻧﻨﺪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪194‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ آنﻫﺎ را ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﺳﺘﻪﺷﺎن دﭼﺎر آﺳﻴﺐ‬ ‫ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻟﺬا اذﻋﺎن ﻣﻲدارﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮات ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮده و ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ را در آﻏﻮش ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و از ﻋﻬﺪه ﻛﺎر ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺤﻮ‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮآﻳﻨﺪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻓﺮاد ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪاي و ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪن آنﻫﺎ را ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ارﺗﻘﺎي ﻋﺰتﻧﻔﺲ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪-5‬ﺗﻌﻬﺪ و رﺳﺎﻟﺖ‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﻌﻬﺪ و رﺳﺎﻟﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ در زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﻛﺎري و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ داراي ﻫﺪف ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎ‬ ‫ﭼﺸﻢاﻧﺪازي ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰاﻧﻨﺪه و اﻏﻮاﻛﻨﻨﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﻫﺮ زﻣﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﻳﺎد ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰهاي ﻗﻮي در وي ﺑﺮاي ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﮔﺎمﻫﺎي‬ ‫ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﺑﻪﺳﻮي اﻫﺪاﻓﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد اﻫﺪاف ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫ﭼﻴﺪه ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎﺑﻞدﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻮده و ﻧﻪ آنﻗﺪر ﻛﻮﭼﻚ و ﻛﻢاﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﻛﻪ ارزش ﭘﻴﮕﻴﺮي ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﻪ آنﻗﺪر ﺑﺰرگ و دﺳﺖﻧﻴﺎﻓﺘﻨﻲ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮد را ﺧﺴﺘﻪ و ﺑﻲاﻧﮕﻴﺰه ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه ﺑﺮ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد‪،‬‬ ‫اﻫﺪاف ﺑﺎﻳﺪ واﻗﻊﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﻓﺮد ﺗﻨﻈﻴﻢﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮد ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ در ﻗﺒﺎل ﻫﺪفﮔﺰﻳﻨﻲ ﺧﻮد و ﻫﺮ‬ ‫اﻗﺪام ﺧﻮد ﻛﻪ در راﺳﺘﻲ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ آن اﻫﺪاف ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪195‬‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﭘﺬﻳﺮ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻤﺎم ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ و ﺗﺒﻌﺎت آن را‬ ‫ﺑﭙﺬﻳﺮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪196‬‬

‫اﺻﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺤﺚ ﻧﻬﺎﻳﻲ در ﻣﻘﻮﻟﻪ »اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ«‪ ،‬اﺻﻮﻟﻲ ﺗﺪوﻳﻦﺷﺪه و اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ اﺻﻮل‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﻮﺷﺖ؛ از ﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﺑﺤﺚ‪،‬‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮان از ذﻛﺮ آنﻫﺎ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺿﻤﻦ ﺑﻴﺎن ﻧﺎم‬ ‫اﺻﻮل‪ ،‬ﺟﻤﻼت ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪاي ﻫﻢ در ﺑﻴﺎن آنﻫﺎ ذﻛﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺎرﻣﻨﺪ و ﻫﺮ ﻣﺪﻳﺮي در ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎر‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ در درﺟﻪ اول ﻳﻚ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺑﻨﮕﺮد و ﺳﻌﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪ ﺟﺪاي از اﺑﻌﺎد ﻣﺬﻫﺒﻲ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺎري ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮد‪.‬‬ ‫از زﻣﺎن ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن ﻛﻪ ﺷﺘﺎب ﻓﻨّﺎوري ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ را در ﺧﻮد ﻏﺮق‬ ‫ﻛﺮده‪ ،‬اﻳﻦ ﻏﺮق ﺷﺪنﻫﺎي ﭘﻲدرﭘﻲ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ و ﭘﺲ از ﻏﺮق اﻧﺴﺎن در‬ ‫اﻗﻴﺎﻧﻮس اﻃﻼﻋﺎت اﻛﻨﻮن در دﻧﻴﺎﻫﺎي ﻣﺠﺎزي او را ﺑﻪ ﺑﺎﺗﻼق اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﻏﺮق ﺷﺪنﻫﺎي ﻣﺴﺘﻤﺮ‪ ،‬ﻫﻨﺮ و ادﺑﻴﺎت و اﺧﻼق و ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬ ‫اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺛﺒﻮت ﻣﻲرﺳﺎﻧﻴﺪ ﻟﮕﺪﻣﺎل ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻮرﺳﻮﻳﻲ از اﺧﻼق را‬ ‫ﺑﻬﻨﺎم اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﻧﺎﻣﻴﺪهاﻳﻢ ﺗﺎ اﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪن اﻳﻦ ﺧﺼﻴﺼﻪ‬ ‫اﻧﺤﺼﺎري اﻧﺴﺎن در آﺗﻴﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد در آﻳﻨﺪهاي ﻛﻪ دﻧﻴﺎ از ﺗﺐوﺗﺎب‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪197‬‬

‫ﻓﻨّﺎوري ﺑﻴﻔﺘﺪ و ﺗﺮﻣﺰدﺳﺘﻲ را ﻛﺸﻴﺪه و ﻳﻚﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد آﻳﺪ و ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮد ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ ﺑﻲﮔﻤﺎن درﻳﺎ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎ و ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﻗﺎﻳﻘﺮاﻧﻲ ﺧﻮب‬ ‫اﺳﺖ و ﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ »ﻏﺮق ﺷﺪن«‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﻫﻮﻟﻨﺎك اﺳﺖ و ﺑﻪﺧﺼﻮص در‬ ‫درﻳﺎي ﻓﻨّﺎوريﻫﺎي دمدﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﺮﺷﺎن ﻫﻢ ﻛﻮﺗﺎه اﺳﺖ اﻣﺎ در ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻤﺮ‬ ‫ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬داﺷﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎارزﺷﻤﺎن را از ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺗﻤﺪن‬ ‫ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ دﻧﺒﺎل ﭘﻴﻮﻧﺪ دادن اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺑﺎ ﻓﻨﺎوري ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از ﻫﺮ دو ﺑﻬﺮه‬ ‫ﺟﻮﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان اﻳﻦ دو را ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه زد؛ اﻣﺎ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ‬ ‫ﺑﻪ اﺻﻮل ﺗﺪوﻳﻦﺷﺪه اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎﻫﺪف ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪:‬‬ ‫اﺻﻞ اول‪ -‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﻓﺘﺪ و داﻧﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ و‬ ‫ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻀﺎﺋﻞ اﺧﻼﻗﻲ ﭘﺸﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬درﺟﻪ اﻳﻦ ﭘﺸﺖ ﻛﺮدنﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ژرﻓﺎي ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺰتﻧﻔﺲ‬ ‫ﺷﺨﺺ‪ ،‬اﻓﻮل ﻛﺮده و وي اﻋﺘﻤﺎدﺑﻪﻧﻔﺲ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫اﻣﺮ اﮔﺮ ﺳﺮﻳﻊ و ﺑﻪدرﺳﺘﻲ درﻣﺎن ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ او را در ﻟﺒﻪ ﭘﺮﺗﮕﺎه ﺳﻘﻮط‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮد را آزار داده و ﻣﻲرﻧﺠﺎﻧﺪ‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ اﻃﺮاﻓﻴﺎن را ﻫﻢ ﺑﻪﺷﺪت اذﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي‬ ‫ﺧﻮد اﻳﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮد را ﺑﺎور ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﺧﻮد‬ ‫اﻋﺘﻤﺎد ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دوﺑﺎره از ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ آﻏﺎز ﻛﺮده‪ ،‬دوﺑﺎره ﺗﻼش ﻧﻤﻮده‬ ‫و زﺧﻢ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد اﻋﺘﻤﺎد دارد ﺑﻪ‬ ‫آﻳﻨﺪه اﻣﻴﺪوار ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺎ دﻳﮕﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در دور و ﺑﺮش ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻬﺮﺑﺎنﺗﺮ رﻓﺘﺎر‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪198‬‬

‫ﻛﺮده و اﺧﻼق ﺣﺴﻨﻪ را ﺑﻪوﻳﮋه در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺪﺧﻠﻘﻲﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ‬ ‫از ﺷﻜﺴﺖ و ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺪﻳﺮان آﮔﺎه و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺗﻀﻤﻴﻦﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪﻣﻮﻗﻊ‪،‬‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺎﻻت را در ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺗﺸﺨﻴﺺ داده و ﻗﺪرت ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ را در آنﻫﺎ‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ دﻳﺎﭘﺎزوﻧﻲ از ﺑﺪاﺧﻼﻗﻲ و ﻛﺞﺧﻠﻘﻲ داﻣﻦ ﺳﺎزﻣﺎن را ﻧﮕﻴﺮد‪.‬‬ ‫اﺻﻞ دوم‪ -‬ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻ‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﺑﻪ‬ ‫زﺑﺎن ﺳﺎده ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎن ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻨﺘﺮل ﻫﻴﺠﺎﻧﺎﺗﻲ ﭼﻮن ﺧﺸﻢ‪،‬‬ ‫ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻣﺴﺮت‪ ،‬ﻏﻢ‪ ،‬ﻧﺎراﺣﺘﻲ و اﻣﺜﺎل آن را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در راﺳﺘﺎي‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد از آنﻫﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻ ﻳﻌﻨﻲ ﺻﺒﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮدﻫﻨﺪهﻫﺎي ﻫﻮرﻣﻮﻧﻲ‪ .‬ﺑﻲدﻟﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦﻫﻤﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺻﺒﺮ و ﺻﺒﻮر ﺑﻮدن‪ .‬ﺻﺒﺮي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﻣﻼﻳﻤﺎت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ داراي ﻫﻮش ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺸﻢ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻫﻴﻦﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي‬ ‫ﺗﺒﻌﻴﺾآﻣﻴﺰ و ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ و ﻏﻴﺮه ﺻﺒﺮ را ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮد ﺳﺎزد‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ وي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﭼﺮاﻛﻪ اﺗﺨﺎذ ﻫﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ در ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﺑﺎﻻ‪ ،‬اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻫﺮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﺮوز ﻫﺮ ﻛﻨﺶ و واﻛﻨﺸﻲ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫آﺳﻴﺐ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﺻﺒﺮ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻜﻮت اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺮده ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در آراﻣﺶ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪199‬‬

‫و ﺑﻌﺪ از ﻓﺮوﻛﺶ ﻛﺮدن اﻣﻮاج ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت درﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬ ‫ﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﻌﻘﻮل اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﺻﻞ ﺳﻮم‪ -‬ﻣﻬﺎر ﺗﻌﺼﺐ‬ ‫ﺗﻌﺼﺐ از ﺟﻬﺎﻟﺖ ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰد‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺟﺮج ﺳﺎﻧﺘﺎﻳﺎﻧﺎ‪ 1‬ﺗﻌﺼﺐ‬ ‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬ ‫دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺮدن ﺗﻼش ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﻫﺪف ﻓﺮاﻣﻮشﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه وﻳﻨﺴﺘﻮن ﭼﺮﭼﻴﻞ‪:2‬‬ ‫ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ را ﻋﻮض ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻫﺮ دو ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ ﻣﺬﻣﻮم اﺳﺖ و ﻓﺮد‬ ‫ﻣﺘﻌﺼﺐ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ از رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬ ‫ﻫﻮش ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ دارد‪ .‬آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﺤﻤﻞ وي ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‬ ‫و ﻫﺪف اﺻﻠﻲ را در ﻣﺴﻴﺮ راهﮔﻢﻛﺮده و دﻧﺒﺎل‬ ‫اﻫﺪاف دﻳﮕﺮان رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﺧﻮرﺧﻪ اﮔﻮﺳﺘﻴﻦ ﻧﻴﻮﻛﻼس روﺋﻴﺰ د ﺳﺎﻧﺘﺎﻳﺎ اي ﺑﻮراس ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺟﺮج ﺳﺎﻧﺘﺎﻳﺎﻧﺎ )‪ (George Santayana‬ﻓﻴﻠﺴﻮف‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ در ‪ 1863‬ﻣﻴﻼدي در اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﻣﺘﻮﻟﺪ و در آﻣﺮﻳﻜﺎ زﻧﺪﮔﻲ و در ‪ 1952‬در اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎﻧﺘﺎﻳﺎﻧﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي‬ ‫ﺟﻤﻼت ﻗﺼﺎرش ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺟﻤﻠﻪ »آﻧﺎن ﻛﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻳﺎد ﻧﺴﭙﺎرﻧﺪ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﺗﻜﺮار آن‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) «.‬ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﻲآﻣﺪﻫﺎي ﺗﻜﺮارﺷﻮﻧﺪه ﺳﺎﻧﺘﺎﻳﺎﻧﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد(‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺤﻮ ﺟﻤﻠﻪاي از ﺳﺎﻧﺘﺎﻳﺎﻧﺎ‪» :‬ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﻣﺮدﮔﺎن ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ را دﻳﺪهاﻧﺪ‪ «.‬ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻪ اﻓﻼﻃﻮن ﻧﺴﺒﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺳ‪‬ﺮ وﻳﻨﺴﺘﻮن ﻟﺌﻮﻧﺎرد اﺳﭙﻨﺴﺮ ﭼﺮﭼﻴﻞ )‪ (Sir Winston Leonard Spencer-Churchill‬در ‪ 1874‬ﻣﺘﻮﻟﺪ و در‬

‫‪ 19656‬درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬وي ﺳﻴﺎﺳﺖﻣﺪار و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﺑﺎر‪ ،‬ﻳﻜﺒﺎر در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم‬ ‫ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮد‪ .‬او ﺟﺎﻳﺰه ﻧﻮﺑﻞ ادﺑﻴﺎت در ﺳﺎل ‪ 1953‬را ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﺶ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪200‬‬

‫ﻧﻴﻞ ﭘﺴﺘﻤﻦ‪ 1‬در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﺻﺤﺒﺖ دﻳﻮاﻧﻪ‪،‬‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻛﻠﻴﺪ ﺗﻤﺎم ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﺧﻮد را‬ ‫در ﻣﻘﺎم ﻳﻚ ﺗﺄﻳﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺑﺎورﻫﺎي ﺣﺘﻲ درﺳﺖ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎﻛﺴﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺧﺪﺷﻪاي ﺑﺮ آن وارد ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻤﻴﺪ رﺟﺎﻳﻲ )‪ (1389‬در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ را ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺄ ﺑﺮوز‬ ‫آن ﻧﻴﺰ اﺷﺎراﺗﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﻌﺼﺐ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﭘﺎراداﻳﻢ ﺧﻮدآﮔﺎه ﻳﺎ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻔﻜﺮ ﺧﻄﻲ‬ ‫اﻓﺮاﻃﻲ‪ ،‬رﻛﻮد ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﺖﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺧﻮد را از ﺗﻌﺎﻣﻼت ﻋﻠﻢ ﺳﺎﺧﺘﻲ در اﻣﺎن ﻣﻲدارد‬ ‫و در ﺑﺴﺘﺮ ﻋﻠﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻨﻄﻖ اﻛﺘﺸﺎف و اﻗﺘﻀﺎﺋﺎت زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫***‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺿﻤﻦ ﺣﻔﻆ ﺗﻌﻠﻖﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ و ﺑﻪوﻳﮋه از ﻧﻮع ﻛﻮر آن‬ ‫را ﻣﻬﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺳﺒﺐ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮي ﺷﺪه و ﺗﻤﺎﻣﻲ‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت و اﻗﺪاﻣﺎت وي را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﻧﻴﻞ ﭘﺴﺘﻤﻦ )‪ (Neil postman‬در ﺳﺎل ‪ 1931‬ﻣﻴﻼدي ﻣﺘﻮﻟﺪ و در ﺳﺎل ‪ 2003‬ﻣﻴﻼدي درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬وي ﺑﻬﻤﺪت ‪ 40‬ﺳﺎل‬

‫اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﻧﻴﻮﻳﻮرك در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺴﺘﻤﻦ از ﻣﻨﺘﻘﺪان و ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣﺸﻬﻮر در زﻣﻴﻨﻪ رﺳﺎﻧﻪ و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي‬ ‫اﺳﺖ و ﺟﻮاﻳﺰ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺴﻴﺎري درﻳﺎﻓﺖ داﺷﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺎﻳﺰه ‪ ،Christian Lindback‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻋﺎﻟﻲ در‬ ‫ﺗﺪرﻳﺲ و آﻣﻮزش و ﻧﻴﺰ ﺟﺎﻳﺰه ﺟﻮرج اورول )‪ ،(1987‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻴﺎن و ﻗﻠﻢ ﺷﻔﺎف و روﺷﻦ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪201‬‬

‫اﺻﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬درك اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫درك ﻓﺮاﺗﺮ از ﺣﻮاس ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﻮاس ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ درﻳﺎﻓﺖ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺑﻪدرﺳﺘﻲ ﭘﺮدازش ﺷﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﻣﻲﺷﻮد و‬ ‫درك در ﺣﻮزه ﻧﺎﻣﺤﺴﻮﺳﺎت اﺳﺖ و ﻓﺮاﺗﺮ از ﺣﻮزه ﻣﺤﺴﻮﺳﺎت‪ .‬ﻟﺬا درك‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻮﻋﻲ درﻳﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋﺎت و ﭘﺮدازش درﺳﺖ آنﻫﺎ از اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت‬ ‫ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺧﻮب اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ ﺳﺒﺐ اﻳﺠﺎد ﺟﻮ ﺻﻤﻴﻤﻲ ﺷﺪه و‬ ‫ﻣﻘﺼﺮان اﺻﻠﻲ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ و ﺗﺒﻌﻴﺾﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و اﻓﺮاد‬ ‫در ﺳﺎزﻣﺎن داﻣﻦ ﻫﻢ را ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬درك اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺨﺶ ﻛﻮﭼﻜﻲ از ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮان داﺷﺘﻦ ﻗﻮه ادراك اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﺘﺰ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻟﺰاﻣﺎً ﻣﻬﺎرت‬ ‫ادراﻛﻲ ﻣﺪﻳﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺻﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺟﺴﻢ‬ ‫اﻧﺴﺎن اﮔﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ وﻗﻮف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ و دوﺳﺖ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺷﺪن‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﻧﻴﺖ ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﺶ‪ ،‬وﻗﻒ و اﻣﺜﺎل‬ ‫آن ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺪن و ﺟﺴﻢ وي را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ –‬ ‫ﺟﺪاي از ﺑﺤﺚﻫﺎي ﺛﻮاب و ﻋﻘﻮﺑﺖ‪ -‬ﻗﻄﻌﺎً ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ درﺑﻪدر دﻧﺒﺎل‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ارﮔﺎﻧﻴﻚ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد دﻧﺒﺎل اﻳﻦ اﻣﻮر ﻫﻢ رﻓﺘﻪ‬ ‫و از ﺗﺒﻌﺎت اﺻﻠﻲ آنﻛﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻓﺮدي و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﻬﺮه ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪202‬‬

‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻟﺒﺨﻨﺪ زدن ﻛﻤﺘﺮ از روﻏﻦزﻳﺘﻮن ﺑﺮاي‬ ‫ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺪن ﺗﺄﺛﻴﺮ دارد؟ ﺑﺮﻋﻜﺲ اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﺑﺪﺧﻠﻘﻲ‪ ،‬ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻛﻴﻨﻪ‪،‬‬ ‫ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﺳﻮءﻇﻦ‪ ،‬ﻏﻴﺒﺖ و ﺗﻬﻤﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦﭼﻴﻨﻲ ﭘﺸﺖ ﻫﻤﻜﺎران ﻣﻮﻓﻖ‪،‬‬ ‫ﺣﺴﺎدت ﻣﺪﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﻣﻮﻓﻖ و ‪ ...‬ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز اﻧﻮاع‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮي اﻃﻤﻴﻨﺎن داده ﺷﻮد ﻛﻪ‬ ‫ﺗﺒﻌﻴﺾ و ﻟﻪ ﻛﺮدن ﻫﻤﻜﺎران ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺮﻃﺎنزا ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮاﻛﻪ ﻧﻔﺮت‬ ‫ﻣﻮﺟﺪ ﺳﺮﻃﺎن اﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻌﺎً اﮔﺮ ﻛﺴﻲ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﭙﺬﻳﺮد و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل آن را ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﺴﺪ ﻣﺜﻼً ﻣﻮﺟﺪ ﺳﺮﻃﺎن ﻣﻌﺪه اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﺗﻨﻔﺮ و ﺣﺴﺪ را ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮد ﺳﺎزد؟ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﺮد ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي و ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺷﺪن ﺑﻪ اﺧﻼق‬ ‫ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻢ و ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺻﻞ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﻧﺴﻴﺎن‬ ‫ﺑﺪون ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻧﺴﻴﺎن و ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﺳﺒﺐ ﻣﺜﺒﺖ ﻧﮕﺮي و اﻗﺪام ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻔﺮت و ﻛﻴﻨﻪﺗﻮزي ﺳﻴﺎهﭼﺎﻟﻲ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن را‬ ‫ﺷﺎﻳﻌﻪﺳﺎز و ﺳﺎزﻣﺎن را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ وﻗﺖ و اﻧﺮژي ﻛﻪ از ﻣﺪﻳﺮان‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد آنﻫﺎ را در ﮔﺮداب ﺗﺒﺎﻫﻲ ﻏﺮق ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ ﺳﻌﻲ‬ ‫ﻛﻨﺪ رﻓﺘﺎر و ﻛﺮدار و ﺣﺘﻲ ﮔﻔﺘﺎر دﻳﮕﺮان را در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﺳﺮﻳﻌﺎً ﻓﺮاﻣﻮش‬ ‫ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲﻫﺎ و ﺑﻲﺣﺮﻣﺘﻲﻫﺎ را از ﻳﺎد ﺑﺮد‪ ،‬دﻳﮕﺮان را ﺑﺒﺨﺸﺪ و‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮ از آن‪ ،‬اﻳﻨﻜﻪ دﻳﮕﺮان را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮور ﻣﺪاوم ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ و‬ ‫ﺳﺨﻨﺎن ﭼﻨﺪشآور و ﺣﺴﺪآﻟﻮد و ﻣﻐﺮﺿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪203‬‬

‫ﻫﻢﺳﺨﻦ و ﻫﻢ ﮔﻮﻳﻨﺪه را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد‪» ،‬ﻧﺴﻴﺎن ارادي« ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺰرگ و‬ ‫ﺑﻲﻣﺜﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي وﻗﻮف ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻛﺮد و آﻣﻮزش دﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع در رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي دﻳﮕﺮ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ در‬ ‫رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ روي وﺿﻌﻴﺖﻫﺎ و ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ و در ﺑﺤﺚ ﻧﺴﻴﺎن‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻳﻢ اﻳﻦ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻣﻮﺟﺒﺎت‬ ‫آﺳﻴﺐ را ﻓﺮاﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ آورد ﺳﺮﻳﻌﺎً درونﮔﺮا ﺷﺪه و ﻫﺮ وﺿﻌﻴﺖ و‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺎﺗﻲ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮده و از ﺣﻮزه رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺎرج و‬ ‫داﺧﻞ داﻳﺮه رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﻓﺮدي زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﻮﻓﻖ ﺧﻮد را رﻗﻢ‬ ‫ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺘﺮادف ﺑﺨﺶ از ﻣﻔﻬﻮم ﻋﻤﻴﻖ »ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ«‬ ‫اﺳﺖ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﺗﻌﺎﻣﻼت ﻣﻔﻴﺪ از ﻃﺮفﻫﺎي‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫اﺻﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ -‬ﻫﻮش ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎﻻ‬ ‫ﻫﻮش ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪيﻫﺎ و اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ‪ 1‬دارد‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده‪ ،‬ﻫﻮش ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﭘﺬﻳﺮش و زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ اﻓﺮادي از ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬ ‫‪١‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ واژه »ﻫﻮش« ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺎ ﻣﻲﺧﻮرد ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻔﻬﻮم ﺿﺮﻳﺐﻫﻮﺷﻲ‬

‫)‪(IQ‬‬

‫را ﺗﺼﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻫﻮش ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﺗﻮاﻧﺎﺋﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻋﻘﻼﻧﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ آن زاده ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي اﺳﺖ و‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ دادن آن دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻮش ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ‬ ‫از اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﻮش ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺎوارد ﮔﺎردﻧﺮ‪ ،‬روانﺷﻨﺎس داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎوارد‪ ،‬اراﺋﻪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي روانﺳﻨﺠﻲ ﺳﻨﺘﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻮش‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود و ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎردﻧﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪاش را‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در ﻛﺘﺎب »ﻗﺎبﻫﺎي ذﻫﻨﻲ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﻮش ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ«‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1983‬اراﺋﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه او ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ داراي‬ ‫اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻫﻮش ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬او در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻮش را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮده و اﺣﺘﻤﺎل داده اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪204‬‬

‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ آداب و آﺋﻴﻦﻫﺎ و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻫﻤﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻗﺪرﺗﻲ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ داﻳﺮه ارﺗﺒﺎﻃﺎت و‬ ‫ﺗﻌﺎﻣﻼت ﺧﻮد را روزﺑﻪروز ﮔﺴﺘﺮش داده از دام ﺗﻌﺼﺐ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﻮد را‬ ‫رﻫﺎﻧﻴﺪه و زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺎد و آراﻣﻲ را ﭼﻪ در ﺣﺮﻳﻢ ﺷﺨﺼﻲ و ﭼﻪ در ﻣﺤﻴﻂ‬ ‫ﻛﺎر ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﺣﺘﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و اﺣﺘﺮام در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲﻫﺎ و‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺑﺮ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ داﺷﺘﻦ ﻫﻮش ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫»ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻣﻴﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻣﻴﺎن‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻬﺎرت اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﻣﺆﺛﺮ در ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت‪.‬‬ ‫اﺻﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ -‬ﺗﺮك ﻗﻀﺎوت ﭘﻴﺸﮕﻲ‬ ‫ذﻫﻦ ﻓﻌﺎل اﻧﺴﺎن داﺋﻢ دﻧﺒﺎل ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺑﺨﺶﺑﻨﺪي اﺳﺖ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬ ‫اوﻟﻴﻦ و ﺳﺮﻳﻊﺗﺮﻳﻦ راه ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺖ ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ از‬ ‫ﻫﻤﺎن دوران ﻣﺪرﺳﻪ ﻛﻪ ﺟﺪوﻟﻲ ﭘﺎي ﺗﺨﺘﻪ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪ و ﺧﻮب و ﺑﺪﻫﺎ از‬ ‫ﻫﻢ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﺮدﻳﺪ ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن دﭼﺎر ﻳﻚ اﻧﺤﺮاف در ﺗﻔﻜﺮ ﺷﺪ اﻧﺤﺮاف‬ ‫ﺗﻔﻜﺮ ﺻﻔﺮ و ﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺗﻔﻜﺮ ﺟﺒﺮ ﺑﻮﻟﻲ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺨﺮب‬

‫ﻧﻮع ﻧﻬﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻫﻮش ﻫﺴﺘﻲﮔﺮا« وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮔﺎردﻧﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺗﻤﺎم ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎ و‬ ‫اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﻳﻚ ﻓﺮد‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺿﺮﻳﺐ ﻫﻮﺷﻲ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﻧﻮاع ﻫﻮشﻫﺎي دﻳﮕﺮ او ﻣﺜﻞ ﻫﻮش‬ ‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻫﻮش درون ﻓﺮدي‪ ،‬ﻫﻮش ﺗﺼﻮﻳﺮي‪-‬ﻓﻀﺎﻳﻲ و ﻫﻮش ﻛﻼﻣﻲ‪ -‬زﺑﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪) .‬ﻧﻘﻞ ﻗﻮل‬ ‫از اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺮزﻛﺎر‪ (1388 ،‬ﺑﺠﺰ ﻫﻮش‬

‫)‪(IQ‬‬

‫ﺑﻘﻴﻪ اﻧﻮاع ﻫﻮش اﻛﺘﺴﺎﺑﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﻓﺮاد در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ از زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﻣﻲ‬

‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ آﻣﻮزش ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺷﺪه ﻫﻮش ﺧﻮد را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪205‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪام درﺑﺎره دﻳﮕﺮان ﻗﻀﺎوت‬ ‫ﻛﺮده و ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ آنﻫﺎ را در دوﻃﺒﻘﻪ ﺟﺎي دﻫﺪ‪ :‬ﺧﻮب‪ /‬ﺑﺪ و ﻳﺎ در‬ ‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻣﺜﻞ دﺷﻤﻦ‪/‬دوﺳﺖ؛ درﺳﺘﻜﺎر‪ /‬ﺑﺪﻛﺎر؛ ﺧﻮشاﺧﻼق‪ /‬ﺑﺪاﺧﻼق؛‬ ‫ﻣﺎﻫﺮ‪ /‬ﻧﺎﺷﻲ و اﻣﺜﺎل آن‪ .‬ﺗﻔﻜﺮ واﻗﻌﻲ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻔﻜﺮ ﻓﺎزي‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮي ﺑﺮ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﻜﺮ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﻗﻀﺎوت ﭘﻴﺸﮕﻲ را از ﺧﻮد دور ﻣﻲﻛﻨﺪ و آرام و ﻣﺘﻴﻦ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪206‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪207‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﻓﺎرﺳﻲ‬ ‫‪-1‬‬

‫اﺑﻦ اﺑﻲﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﻳﻦاﻟﺪﻳﻦ )‪ .(1405‬ﻋﻮاﻟﻲ اﻟﻠﺌﺎﻟﻲ اﻟﻌﺰﻳﺰﻳﺔ ﻓﻲ اﻷﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺪﻳﻨﻴﺔ‪ ،‬ﻗﻢ‪،‬‬ ‫دار ﺳﻴﺪاﻟﺸﻬﺪاء ﻟﻠﻨﺸﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬

‫‪-2‬‬

‫اﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﺣﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ )‪ .(1363/1404‬ﺗﺤﻒ اﻟﻌﻘﻮل ﻋﻦ آل اﻟﺮﺳﻮل ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و‬ ‫آﻟﻪ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺪرﺳﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،1‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬

‫‪-3‬‬

‫اﺑﻦ ﻣﺴﻜﻮﻳﻪ )‪ .(1381‬ﺗﻬﺬﻳﺐاﻻﺧﻼق و ﺗﻄﻬﻴﺮاﻻﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﺣﻠﺒﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻜﺘﺒﻪ اﻟﺜﻘﺎﻓﻪ‪ ،‬اﺳﺎﻃﻴﺮ‪.‬‬

‫‪-4‬‬

‫ارﺳﻄﻮ )‪ .(1385‬اﺧﻼق ﻧﻴﻜﻮﻣﺎﺧﻮس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻟﻄﻔﻲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻃﺮح‬ ‫ﻧﻮ‪.‬‬

‫‪-5‬‬

‫اﺳﺘﺮاﺗﺮن‪ ،‬ﭘﻞ )‪ .(1389‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﭙﻮﻧﻮزا‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻬﺮام ﺣﻤﺰهاي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭼﺎپ ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻠﻲ‪.‬‬

‫‪-6‬‬

‫ﺑﺪوي‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن )‪ .(1376‬اﻻﺧﻼقاﻟﻨﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،1‬ﺑﻲﭼﺎ‪ ،‬ﻛﻮﻳﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات وﻛﺎﻟﺔ‬ ‫اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت‪.‬‬

‫‪-7‬‬

‫اﻟﺠﺎﺑﺮي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﺎﺑﺪ )‪ .(2001‬اﻟﻌﻘﻞ اﻻﺧﻼﻗﻲ اﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺮوت‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ دراﺳﺎت اﻟﻮﺣﺪه اﻟﻌﺮﺑﻴﻪ‪.‬‬

‫‪-8‬‬

‫ﺟﻮادي آﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ )‪ .(1380‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺗﻤﻬﻴﺪاﻟﻘﻮاﻋﺪ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﺳﺮاء‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬

‫‪-9‬‬

‫ﺟﻮادي آﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ )‪ .(1388‬ﺗﺴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺔ اﺳﺮاء‪ ،‬ﭼﺎپ ﻫﺸﺘﻢ‪.‬‬

‫‪ -10‬دﻳﻠﻤﻰ‪ ،‬ﺣﺴﻦﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )‪ .(1412‬إرﺷﺎد اﻟﻘﻠﻮب إﻟﻰ اﻟﺼﻮاب )ﻟﻠﺪﻳﻠﻤﻲ(‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬اﻟﺸﺮﻳﻒ اﻟﺮﺿﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ‪ ،2‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬ ‫‪ -11‬راﺳﻞ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ )‪ .(1373‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﻏﺮب‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻧﺠﻒ درﻳﺎﺑﻨﺪري‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﺘﺎب‬ ‫ﭘﺮواز‪.‬‬ ‫‪ -12‬راﻏﺐ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )‪ .(1412‬ﻣﻔﺮدات اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،1‬ﺑﻴﺮوت‪ ،‬داراﻟﻘﻠﻢ‬ ‫اﻟﺪاراﻟﺸﺎﻣﻴﺔ‪.‬‬ ‫‪ -13‬رﺟﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ )‪ .(1389‬آﻓﺮﻳﻨﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺗﻔﻜﺮ ﺟﺎﻧﺒﻲ و ﺑﺎور دﻳﻨﻲ )درآﻣﺪي ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ(‪ .‬ﭼﺎپ اول‪ .‬اﺻﻔﻬﺎن‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺷﻬﺮ ﻣﻦ‪.‬‬ ‫‪ -14‬ژان ﺑﺮن )‪ .(1373‬ارﺳﻄﻮ و ﺣﻜﻤﺖ ﻣﺸﺎء‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺳﻴﺪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﻮرﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات‬ ‫اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪.‬‬

‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪.......................................‬ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‪ ................‬ﺻﻔﺤﻪ ‪208‬‬

‫‪ -15‬ژﻛﺲ )‪ .(1355‬ﻓﻠﺴﻔﺔ اﺧﻼق )ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ(‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﻮرﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات‬ ‫اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬ ‫‪ -16‬ژﻛﺲ )‪ .(1362‬ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق‪ :‬ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﻮرﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪:‬‬ ‫اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪.‬‬ ‫‪ -17‬ﺻﺎﻧﻊ ﭘﻮر‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ )‪ .(1382‬ﻓﻠﺴﻔﺔ اﺧﻼق و دﻳﻦ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬آﻓﺘﺎب ﺗﻮﺳﻌﻪ‪.‬‬ ‫‪ -18‬ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ )‪ .(1417‬اﻟﻤﻴﺰان ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮاﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬دﻓﺘﺮ اﻧﺘﺸﺎرات اﺳﻼﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌﺔ‬ ‫ﻣﺪرﺳﻴﻨﺤﻮزةﻋﻠﻤﻴﻪ‪ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪.‬‬ ‫‪ -19‬ﻃﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪﻧﺼﻴﺮاﻟﺪﻳﻦ )‪ .(1364‬اﺧـﻼق ﻧﺎﺻﺮي‪ .‬ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺗﻌﻠﻴﻖ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮي‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ‬ ‫ﺣﻴﺪري‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮارزﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪ -20‬ﻓﺮاﻧﻜﻨﺎ وﻳﻠﻴﺎم ﻛﻲ )‪ .(1376‬ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﺎدي ﺻﺎدﻗﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ :‬ﻃﻪ‪.‬‬ ‫‪ -21‬ﻓﺮوﻏﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ )‪ .(1372‬ﺳﻴﺮ ﺣﻤﺖ در اروﭘﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات زوار‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم‪.‬‬ ‫‪ -22‬ﻓﻴﻮﻣﻲ‪ ،‬اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )‪ .(1414‬اﻟﻤﺼﺒﺎحاﻟﻤﻨﻴﺮ ﻓﻲ ﻏﺮﻳﺐ اﻟﺸﺮحاﻟﻜﺒﻴﺮ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺔ داراﻟﻬﺠﺮة‪،‬‬ ‫ﭼﺎپ دوم‪.‬‬ ‫‪ -23‬ﻓﻮﻟﻜﻴﻪ‪ ،‬ﭘﻞ )‪ .(1378‬ﻫﺴﺘﻲﺷﻨﺎﺳﻲ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻳﺤﻴﻲ ﻣﻬﺪوي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﻛﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‪.‬‬ ‫‪ -24‬ﻓﻮﻟﻜﻴﻪ‪ ،‬ﭘﻞ )‪ .(1362‬دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺼﻄﻔﻲ رﺣﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ آﮔﺎه‪.‬‬ ‫‪ -25‬ﻓﻮﻟﻜﻴﻪ‪ ،‬ﭘﻞ )‪ .(1362‬اراده‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺳﺤﻖ ﻻﻟﻪ زاري‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺴﺎﻧﻲ )ﺑﻴﺘﺎ(‪.‬‬ ‫‪ -26‬ﻋﺎﺑﺪي‪ ،‬اﺣﻤﺪ )‪ .(1386‬آﻻداب اﻟﺪﻳﻨﻴﻪ ﻟﻠﺨﺰاﻧﺔ اﻟﻤﻌﻴﻨﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات زاﺋﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬ ‫‪ -27‬ﻋﺎﻣﺮي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ )‪ .(1336‬اﻟﺴﻌﺎدة و اﻻﺳﻌﺎد‪ ،‬ﺑﻴﺮوت‪ ،‬داراﺣﻴﺎء اﻟﺘﺮاث‪.‬‬ ‫‪ -28‬ﻛﻠﻴﻨﻰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻳﻌﻘﻮبﺑﻦ اﺳﺤﺎق )‪ .(1407‬اﻟﻜﺎﻓﻲ )ط ‪ -‬اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬داراﻟﻜﺘﺐ‬ ‫اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‪ ،‬ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم‪.‬‬ ‫‪ -29‬ﻛﻮﻳﻦ‪ ،‬واﻳﺖ )‪ .(1391‬درآﻣﺪي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻴﻤﺎري‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﺴﻦ ﻧﺎﺻﺮي راد‪،‬‬ ‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺳﻴﻨﺎ‪.‬‬ ‫‪ -30‬ﻣﺠﻠﺴﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ )‪ .(1403‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ج ‪ ،67‬ﺑﻴﺮوت‪ ،‬داراﻹﺣﻴﺎء اﻟﺘﺮاث اﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪.110‬‬ ‫‪ -31‬ﻣﺼﺒﺎح ﻳﺰدي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ )‪ .(1387‬ﻧﻘﺪ ﻣﻜﺎﺗﺐ اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات آﻣﻮزﺷﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ‪.‬‬ ‫‪ -32‬ﻣﺼﻄﻔﻮى‪ ،‬ﺣﺴﻦ )‪ .(1360‬اﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ﻓﻲ ﻛﻠﻤﺎت اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ‪ ،‬ج ‪ ،9‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎه ﺗﺮﺟﻤﻪ و‬ ‫ﻧﺸﺮﻛﺘﺎب‪.‬‬

209 ‫ ﺻﻔﺤﻪ‬................‫ﺗﻮرج ﻣﻬﺪيزاده ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ‬.......................................‫ ﺿﺎﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬،‫اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪاي‬

‫ ﻣﺆﺳﺴﺔ‬،‫ اﺻﻔﻬﺎن‬،1 ‫ ج‬،‫ﺔ‬‫ دراﺳﺎت ﻓﻲ اﻻﺧﻼق و ﺷﺌﻮناﻟﺤﻜﻤﺔ اﻟﻌﻤﻠﻴ‬.(1387) ‫ ﺣﺴﻴﻦ‬،‫ ﻣﻈﺎﻫﺮي‬-33 .‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻰ اﻟﺰﻫﺮا‬ .‫ ﻗﻢ‬،‫ ﺑﺨﺶ اول‬.‫ ﻧﻘﺶ اﺧﻼق در ﻓﻘﻪ و ﺣﻘﻮق آﻳﺖاﷲ‬.(1393) ‫ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ‬،‫ ﻣﻮﺳﻮي ﺑﺠﻨﻮردي‬-34 .‫ اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه‬24 .‫ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬،cgie.org.ir .‫ ﻣﺆﺳﺴﺔ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎن‬،‫ ﺗﻬﺮان‬،1 ‫ ج‬،‫ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺴﻌﺎدات‬.(1383) ‫ ﻣﻬﺪي‬،‫ ﻧﺮاﻗﻲ‬-35

‫ ﻻﺗﻴﻦ‬-‫ب‬ ٣٦- Augustine (٢٠٠٣). City of God, ed. G. R. Evans, trans. Henry Scowcroft Bettenson, London: Penguin Books. ٣٧- Bertrand Russell (١٩٧٢). A History of Western Philosophy. Simon & Schuster. ٣٨- Descartes, René. (٢٠٠٩). Encyclopedia Britannica. Encyclopedia Britannica ٢٠٠٩ Deluxe Edition, Chicago: Encyclopedia Britannica. ٣٩- James E. White (٢٠٠٦). (Ed) Contemporary Moral Problems, Thomason Wadsworth. ٤٠- Johnson, James Turner (٢٠٠٣). Theoretical Context of Studies on Peace and Just War, In Mehdi Faridzadeh (Ed). ٤١- Weithman, Paul (٢٠٠٢). Augustan's Political philosophy. In: The Cambridge Companion to Augustine, Edited by Eleonore Stump and Norman Kretzmann. Cambridge university press.