Curtiss P-40 vol.2

"Hawk" H81A-2 (p-4OC) z 1. Dywizjoou Amerykanskiej Grupy Ochotniczej (AVO), Binna i Chiny, 1942 rok. Charles R. Bond na tym samolncie zestrzelil w marcu 1942 roku dwa japonskie sarnoloty. "//awk" //SlA-2 (P--iOC) of 1. Squadron of the American Volunreer Group. Bunna and China. aircraft.

J9~2.

In March 19.J2 Ch ..,rJes R. Bond flymg this airplane destroyed t\Vo Japanese

P-4OC, samolot or 300,18. Grupa PnScigowa U.S.A.A.F.,lntnisko Bellows Field, Hawaje, grudzien 1941 roku. P-4OC. a,c #300. IS. Pursuit Group of U.S.A.A.F.. Bellows Field. Han'aii. December Jg·lJ.

P-40N (43-86???) lotnietwa Kuomintangu, lotnisko Kangwan, Chiny, pocZlltek 1946 roku. P-40N (43-S6???) of the Kuomintang Air Force, Kangwan airfield, China, early J946.

P-40E, 42-45914, dow6dcy i asa 23. Grupy Mysliwskiej U.S.A.A.F. pulkownika Robert L. Scotta, Chiny, listnpad 1942 roku. P-40E. 42-45914, of the commander and ace of the 23. Fighter Group U.S.A.A.F.. Col. Roben L. SCOII. China. No,'ember 1942.

Jacek Nowicki Andre R. Zbiegniewski

Curtiss P-40 "Kittyhawk"/"Warhawk" vol. II

Warszawa 2000

XP-46 byl elegancki, lepiej uzbrojony i mniejszy nii P-40, kt6rego ostatecznie nie udalo mu silt zast
W drugiej CZeSC monografii s/ynnego samolotu Curt/55 P-40 zostanie om6wiony dalszy rozw6j techniczny tej konstrukcji, historia zastosowania bojowego w Azji / na Pacyfiku, {J0CZqwszy od Pearl Harbor, poprzez walki na Filipinach, w Indonezji i Australii. Opisano walki w Chinach, na Cuadalcanalu, Aleutach i owej Cwinei. Ksiqzka zawiera tez opis techniczny i in formacje 0 malowaniu i oznakowaniu samolow. XP-46 - BOCZNA GAL'\Z Jesieni'l 1939 roku, gdy wojna w Europie stata sif; jui faktem, konstruktorzy Curtissa doskonale zdawali sobie sprawe, ie przygotowywany w~asnie do produkeji seryjnej P-40 nie dor6wna nowoezesnym mysliweom europejskich poteg lotniezyeh. US Army Air Corps, dysponuj'ley lieznymi informaejami 0 niemieekich i brytyjskieh samolotaeh zdobytymi przez amerykanski wywiad, opracowat i rozesta' do przedsiebiorstw przemys'u lotniczego nowy zestaw wymagan Circular Proposal 39-13 okreslajqcy wymagania dla ewentualnego nastepcy P-40. Odpowiedzi'l iniynier6w Cunissa by' projekt samolotu nazwanego przez wytw6rnie Model 86 (uiywano r6wniei oznaezenia CP-39-13 - od numeru dokumentu - speeyfikaeji USAAQ. Projekt spotkal sie z akceptacjq USMC dzieki ktorej 29 wrzesnia 1939 roku podpisany zostat kontrakt na budowe dw6eh prototyp6w, kt6rym nadano wojskowe oznaezenie Curtiss XP-46. Przy opraeowywaniu mysliwca XP-46 cennC\ pomocC\ o azaty sie pierwsze doswiadezenia Franeuz6w z eksploataeji Curtiss6w 75 przekazane do USA za posrednictwem amerykanskich attache lotniczych. Samolot mial bye nieco mniejszy od P-40: rozpietosc skrzydel byla mniejsza 0 ok. 3 Slopy = 0,9 m (34 stopy i 3,75 cala w XP-46 wobec 37 stop i 3.5 eala w P-40), zas ich powierzehnia miata bye zmniejszona 028 stop kwadratowych (2,6 m'l.

XP-46 zesp6t iniynier6w kierowany przcz Donovana Berlina zaprojektowat z myslC\ 0 zastosowaniu nowego silnika Allison V-1710-39 0 mocy 1150 hp - wiekszej 0 ok. 5 procent od moey dotyehczasowych silnik6w Allison stosowanych we wczesnych P-40 i sprawujC\ey sie lepiej w loeie na duiej wysokoSci. Nowy samolot mia' otrzymae poteine uzbrojenie ztoione f'leznie z ai 10 karabin6w maszynowych: dw6ch kal. 0,5 cala (12,7 mm) zainstalowanych w dolnej czesci nosa kad'uba plus osmiu kal. 0,3 cala (7,62 mm) zainstalowanych po eztery w kaidym ze skrzydeL Zastosowano niezbedne z europejskiego punktu widzenia "nowinki", jak samouszczelniajqce zbiorniki paliwa, opancerzenie fotela pilota i wiatrochron z szybami ze szkla ku loodpornego. XP-46, dzieki wprowadzonemu wyposaieniu i uzbrojeniu, miat mase startowq wynoszqcq 7665 funt6w (3476 kg), a wiec o ponad p61 tony wiekszC\ nii P-40. Wieksza masa i mniejsza powierzchnia skrzyde' spowodowaty, ie XP-46 miat 0 ponad 30 procent wieksze obciqienie powierzchni nosnej nii P·40. Musiato to wplyn'le w spos6b znacz'lcy na zwrotnose samolotu i zwiekszye predkosc Iqdowania. Aby choc czesciowo poradzie sobie z tymi problemami konstruktorzy zastosowali automatyczne sloty zainstalowane na noskach skrzydet

Pelnowymiarowa makieta mysliwca XP-46 zaprezentowana przez Curtissa w sierpniu 1939 roku. Thefuil-scale mockup of XP-46 fighter displayed by Curtiss ill August /939. (Curtiss] 5

wsp6ldzialaj
Prototyp XP-46 (40-3053) w szkole mechanikow USMF, Chanute Field, paidziernik, 1942 rok. The XP-46 prolDOpe (40-3053) ill Ihe USAAF mechanic's school, Chanute Field, October. 1942. IUSM.F)

budowie samolot6w mysliwskich, kupila ad Cunissa dane dotyczace aerodynamiki platowca XP-46 za niebagatelna sume 56 tysieey dolar6w. Jednakze podobienstwo XP-46 do NA-73X prototypu "Mustanga", wydaje sie bye dose powierzchowne. W obu samolotach podobnie rozwi
P-40D (I/KITTYHAWKII MK I) Podczas, gdy na przelomie fat 1940-41 trwaly prace nad XP46, jako ewentualnym nastepe& dla P-40, trwala produkeja seryjna tych mysliwc6w zar6wno na potrzeby Wsp6lnoty Brytyjskiej, toczacej b6j z przewai:ajaca potegq europejskich

Platowiec XP-46 zostat zaprojektowany w celu zastosowania "owego silnika Allison V-1710-39. pOfniej wykorzystanego w P-40D. The XP-46 ai/jrame was desiglled around the new Allison V-1710-39 engine. later used to power the P-40D. (Curtiss)

6

Fabr:cznie nowy P-40D w standardo\\'ym kamuflaiu USAAF: oliwkowym na powierzchniach g6rnych i szarym na powierzchniach dolnych. FactolY fresh P-40D in Olive Drab and Neutral Gray standard USAAF camouflage. [Curtiss) p.aristw os;, jak i dla szybko rozbudowujqccj swe si~y lotnicze,

z wciqi: neutralnej Ameryki. }eszcze w maju 1940 roku a wiec tui: przed upadkiem Francji i maj<\c<\ nastqpic p6znym latem i jesieniq Bitw<\ 0 \ lelk<\ Brytanie, Brytyjczycy ztoiyli w Curtiss Aircraft Division zam6wienie na 560 egzemplarzy nowej wersji mysliwca P·40. \~iala ona otrzymac ten sam silnik Allison V-1710-39, w jaki rownolegle wyposai:ono XP-46. Wiadomo byto, i:e zmiana jednostki napedowej spowoduje daleko idqce zmiany w konrukcji ptalowca prowadzqc w zasadzie do powslania nowego pu samolotu. Dlatego tei: Curtiss nada! wojektowanej maszynie nowe oznaczenie typu: Model H87-A2, zas brytyjski RAF nOWq nazwe: "Kittyhawk". Samolotem tym byli r6wniei: zainteresowani Francuzi ~ przydzielono nawel oznaczenie ',\odel H87-Al dla ewentualnych dostaw do Francji, do 6rych jednak ostatecznie nie doszto - kilka tygodni p6zniej \ehrmachtdefilowat jui: pod paryskim lukiem Triumfalnym. Dopiero piec miesiecy po brytyjskim zam6wieniu - 13 't\rzesnia 1940 roku zam6wienie na nowe samoloty ztoi:yl rOwniei: amerykanski Air Corps nadajqc im oznaczenie P-40D. 22 zam6wionym egzemplarzom przydzielono numery seryjne od 40-359 do 40-381. owy silnik V-7770-39 by! 018 cali (45,7 cm) kr6tszy zas "al napedzajqcy smiglo po!ozony by! az 0 8 cali (20,3 cm) v.yi:ej nii: w stosowanych dotqd w P-40 wersjach silnika V1710, ze wzgledu na inn<\ konstrukcje przektadni. Te, z pozoru nieznaczne, r6i:nice zadecydowaty 0 przekonstruowaniu catego platowca - ini:ynierowie Curtissa wprowadzili najpowai:niejsze zmiany od momentu, w ktorym ptatowiec "Hawk" 75, zbudowany przedei: dla silnika gwiazdowego, dostosowano do instalacji silnika rzedowego. Teraz moi:na byto zoptymalizowac ksztalt kadluba zmniejszajqc powierzchni~ wszystkich jego przekroj6w poprzecznych lepiej doslOsowujqC go do wei:szego silnika rzedowego. Dfugosc kadtuba zostala zmniejszona 0 6 cali (15,24 cm).

Przekonstruowano ostone kabiny pi Iota. Zmienit sie ksztalt wiatrochronu - przednia szyba zostafa bardziej pochylona. Wprowadzono przedni q szybe ze szkta kuloodpornego. Powiekszono rowniei: oszklenie za pokrywq kabiny, co poprawifo widocznosc do tytu. Kolejnq modyfikacjq zwiqzan<\ bezposrednio z jednostkq napedowq byfo powiekszenie wlotu powietrza do radiatorow ch~odnicy cieczy ch!odzqcej i chlodnicy oleju i przesuniecie ich do przodu. Poniewai: os smigfa zostata przesuni~ta do gory mo.i:na byto skr6cic golenie gt6wnych zespot6w podwozia. Zrezygnowano z dwoch karabi now maszynowych zai nstalowanych w gornej czeSci nosa kadluba, tak charakterystycznych dla wczesnych wersji P-40. W P-40D cate uzbrojenie strzeleckie znalazfo sie w skrzydlach. Byfy to cztery karabiny maszynowe Browning M-2 kalibru 0,5 cala (12,7 mm) zainstalowane po dwa w ka.i:dym ze skrzydet, kai:dy z zapasem 615 sztuk amunicji. Zaopatrzono je w nowy hydrauliczny system

Jeden z serii 22 P-40D zam6wionej przez US Army. \Vidoczne zmiany konstrukcji przedniej cz~sci kadluba po zamontowaniu silnika Allison V-1710-39. One v/the 22 P-40D ordered by the US Army. IUSAAfl

7

przeladowywania. Dotychczasowy system przeladowywania kaem6w, bazujClcy na recznej dzwigni w ksztakie Jitery T, pot
"Kittyhawki" Mk I dostarczono do Royal Canadian Air Force. 17 egzemplarzy ex-brytyjskich "Kittyhawk6w" Mk I zostato sprzedane do neutralnej Turcji. Byly to samoloty 0 numerach seryjnych: AK601, AK636, AK680, AK726,AK778, AK882, AK93 I, AK939, AK960, AK971, AK992, AK995, ALI 02, ALI 78, ALI 86, ALl88 i AL203. 23 egzemplarze

"Kittyhawk6w" Mk I dostarczono Zwii'\zkowi Sowieckiemu. U.S. Army Air Force otrzymaly tylko 22 egzemplarze samolot6w w wersji P-40D. P-40D i wszystkie kolejne wersje byly w wiekszym stopniu samolotami mysliwsko-bombowymi nii mysliwcami przechwytujClcymi i w tej roli zapisafy SWCl karte zastosowania bojowego na frontach II wojny swiatowej. Sukces wersji P-40D z silnikiem V-1710-30, wprowadzonej do produkcji seryjnej r6wnolegle z prowadzonymi wlasnie niezbyt zachecajClcymi pr6bami w locie prototyp6w XP-46 ostatecznie zadecydowal 0 zaniechaniu plan6w zast
P-40E ("KITTYHAWK" MK IA) Zam6wienie zloione przez u.s. Army w dniu 18 lutego 1941 roku precyzowalo modyfikacje uzbrojenia samolotu, ktory odt~d oznaczany byl jako P-40E. Zamowiono 820 egzemplarzy samolot6w w tej wersji. Chodzilo 0 zwiekszenie liczby skrzydlowych karabinow maszynowych 0,5 cala (12,7 mm) do szesciu: po trzy w kaidym zc skrzydd. Jednoczesnic odstClpiono od instalowania element6w umoiliwiajqcych zabudowe dziatek kalibru 20 mm. Pozostate elementy wyposazenia pozostaty niezmienione W slosunku do wersji P-40D. Cena pustego platowca wynosila 28 482 dolar6w, zas kompletnego samolotu P-40E 59 618 dolarow. Samalot otrzymal oznaczenie fabryczne Model H87-B2. Pierwszy egzemplarz seryjny P·40E zostat dostarczony 20 sierpnia 1941 roku. Okoto jednej czwartej wszystkich P-40E zostalo dostarczonych przed przystqpieniem Stanow

Wczesny P-40E W brytyjskim kamuflazll Earth Brown i Dark Green, ale z amerykanskimi znakami rOZI)OZnawczymi. All ill rile British Cflmo/!flage (Earth Bl'Ow1/ and Dark Green) and American markings. ICurtissl

8

ear~}'

P-40E

Curtiss P-40E podczas rozgrzewania silnika Allison przed startem. A Curtiss P-40£ warming lip its Allison engine before take-off.

Zlednoczonych do wojny. Samoloty przeznaczone na eksport, ~ Izni
10 EV699. W latach 1941-42 powstat projekt wyposaienia samolotu p. 40E w silnik z turbospr~iarkq. Nadano mu oznaczenic P-40J. - atecznie projekl ten zarzucono juz w maju 1942 roku. \V ZSRS samoloty Curtiss P-40E-1 wyposaiano w silnik rze\\v typu Klimow 105 i zmieniano uzbrojenie na karabiny szynowe kalibru 12,7 mm produkcji sowieckiej.

,-roF nap'tdzany silnikiem Packard V-1650-1 "Merlin". Uwag~ zlikwidowanie wlotu powietrLa do gafnika w g6rnej cZltsa kadluba. A P-40F powered by Packard V-/650-1 "Merlin" engine. It eliminated carburet/or ai,. scoop 011 top ofthe nose. I USAAFj ~ raea

P-40F ("KITIVHAWK" MK II) Dzieki rozwijaj
9

YP-40F - trzeci seryjny P-40F posluzyl do testowania modyfikacji samolotu, takich jak np. widoczny lIa zdj~ciu przesuni~­ ty do tyln wlot powictrza do chlodnicy. AI/ YP-40F prototype (/ third production P-40F [Curtissl

P-40F (41-13747), 148. wyprodukowany samalot tej \\'ersji, podczas pr6b nowcj ksztaltu usterzenia pionowego. The P-40F (4/-/3747), /48th (/ircr(~{t 0/ this version, during testing a/new verlicalfill alld rudder co/!jigllration. (Curtiss(

(S - numer blokll produkcyjnego, CU - kod zak!ad6w Curtiss

14599. Z kolei przydzielono im blok numer6w brytyjskich od

Aircraft Division w Buffalo w stanie Nowy Jork). Odmiana ta wyr6iniata sie ona kadtubem wydtuionym z 31 st6p i 2 cali

FL219 do FL44B. Niestety z tego samego bloku przydzielano numery samolotom z p6zniejszej wersji P-40L, co czyni trudniejszq ewentualnq identyfikacje wersji samolotu na podstawie samego brytyjskiego numeru. Sposrod tych samololOw lylko nieliczne faktycznie trafity do dywizjonow Royal Air Force. "Kittyhawki" Mk II FL273 oraz od FU69 do FL448 zostaly ostatecznie przekazane jednostkom U.S. Army Air Force w

(9,49 m) do 33 st6p i 4 cali (10,16 m). Modyfikacja ta s!uzyla polepszeniu statecznosci kierunkowej samolotu. Dtuisze kacHuby otrzymywaty odt£ld wszystkie wersje P-40 ai do zakorkzcnia produkcji.

W bloku prodllkcyjnym P-40F-1 O-CU reczny uklad sterowania krat£l reguluj£lc£l doptyw powietrza do chtodzenia silnika zastapiono automatycznym uktadem elektrycznym. Blok P40F-15-CU zaznaczyt sie wprowadzeniem wyposaienia umoiliwiaj£lcego eksploatacje samolotu w ostrych warunkach zimowych (przede wszystkim na Alasce); zas P-40F-20-CU zmienion£l instalacj£l tlenow£l. W ostatnich egzemplarzach seryjnych P-40F zaczeto montowac maszty antenowe; nie wystepujqce we wczesniejszych wersjach. Samolotom P-40F przeznaczonym dla Army Air Force przydzielono nash;pu;C\ce numery seryjne: P-40F: od 41-13600 do 41-13695 do 41-13696 (zam6wie-

u.s.

nie amulowane) i od 41-13697do 41-14299; P-40F-S-CU: od 41-14300do 41-14422; P-40F-1 O-CU: od 41-14423 do 41-14599; P-40F-1S-CU: od 41-19733 do 41-19932; P-40F-20-CU: od 41-19933 do 41-20044. IIKittyhawkom" Mk II przeznaczonym dla Wielkiej Brytanii przydzielono amerykanskie numery seryjne 41-13697 do 41-

Afryce P61nocnej w latach 1942-1943. 100 egzemplarzy trafilo do Zwi£lZku Sowieckiego. "Kittyhawki" Mk II FL263, FL 270, FL 276, FL 280, FU83, FU05 i FU07 dostarczono do jednostek Wolnych Francuzow w Afryce P6tnocnej. SamololY 0 nllmerach FL230, FL231, FL232, FL235, FL236, FL239 i FL240 zatonety wraz ze storpedowanymi alianckimi statkami gdzies

na Atlantykll. Wedlug niekt6rych zr6de! sposr6d 330 P-40F przeznaczonych dla Wielkiej Brytanii ostatnie 230 olrzymato nOWq nazwe "Kittyhawk" Mk IIA. Samoloty P-40F przeznaczone dla szkolenia miaty wymienjane silniki - w miejsce oryginalnego I/Mer!ina" instalowano stabszego Allisona V-1610·81. Po wymianie jednostki napedowej otrzymywaty one oznaczenia P-40R-1. Oznaczenie YP-40F nosH samolot 0 numerze seryjnym 4113602 (trzeci wyprodukowany egzemplarz tej wersji) wykorzystywany do prob inslalacji chtodzenia silnika oraz prob nowego steru kierunku.

P-40F (41-14137), picrwszy samolot z przcdluzonym kadlubem. Modyfikacj~ t~ wprowadzono w bloku produkcyjnym P-40F-5-CU. The P-40F (4/- /4137) was the first .. Warhawk " modified 10 obtain IOllgjilselage il/troduced ill P-40F·j·CU producriol/ block. (Curtiss]

10

Obsluga naziemna P-40K z 23. Grupy MysJiwskiej, Chiny, 1943 rok. Ground mailllellance of a P-40K from 23. Fig/Her Group, China, /943.

P-40K ("KITTYHAWK" MK III)

umozliwiaj~ce eksploatacje w ciezkich warunkach zimowych.

Samololom z poszczeg61nych blok6w produkcyjnych przyZe wzgledu na ograniczon~

liczbe silnik6w "Merlin"

zaklady Curtiss w dalszym ciqgu kontynuowaly produkcj~ samolot6w P-40 wyposazonych w silniki Allison V-1710. 28 paidziernika 1941 roku Curtiss otrzymal zam6wienie na 600 mysliwc6w oznaczonych P-40K (z niewiadomych przyezyn wersji lej nie przydzielono oznaczenia fabrycznego) z silnikami Allison V-1710-73 przeznaczonych dla Chin w ramach dostaw Lend-Lease. Nowa wersja Allisona, wyposazona w dutomalyczny regulator cisnienia tadowania w zaleznosci od ",ysokosci IOlu (urz~dzenie standardowo jui instalowane w

m okresie w mysliwcach produkcji brytyjskiejJ, charakteryzQwata sie moc~ slartow~ 1325 hp i moc~ 1150 hp w lode na • , sokosci 11 800 st6p (3 600 m). Oczekiwano, ze P-40K bedzie oSlatni~ wersj~ seryjn~ P-40, :JO kl6rej na linii montazowej zaklad6w w Buffalo pojawi sie opracowywany wlasnie przez biuro konstrukcyjne Curtissa s-amolol P-60. Jednakze op6znienia w programie P-60 "PQwodowaly, ze w dniu 15 czerwca 1942 roku wptynelo lam6wienie zwiekszaj~ce Iiczebnosc serii P-40K do 1300 ~emplarzy. Cena jednoslkowa samolotu wynosila 70 566 .lar6w. Pierwszy P-40K zostal dostarczony 5 sierpnia 1942 roku. ~ukcje wersji P-40K prowadzono r6wnolegle z produkcj~ P-

dzielono nastepujilce numery seryjne: P-40K-l-CU: ad 42-45722 do 42-46321; P-40K-5-CU: ad 42-9730 do 42-9929; P-40K-l O-CU: ad 42-9930 do 42-10264; P-40K-15-CU: od 42-10265 do 42-10429. 192 samolot6w P-40K-l-CU dostarczono Brytyjczykom, kt6rzy nadali mu oznaczenie "Kittyhawk" Mk III. Ich dostawy

Ibezposrednio do jednostek na Bliskim Wschodziel

rozpocz~ly

sie w koncu , 942 roku. Samoloty tc otrzymafy brytyjskie numery seryjne od FL875 do FL905, od FR171 do FRIIS, od FR210do FR361 oraz od FU10do FUI3. 42 egzemplarze P-40K-l O-CU i P-40K -15-CU byly uiywane przez lotnictwo Australii. 9 egz. P-40K·l-CU trafilo do Kanady. 22 samoloty do lotnictwa Nowej Zelandii, zas 25 do Brazylii.

F. Samoloty z dw6ch pierwszych blok6w produkcyjnych P_ K-l-CU 1600 egz.) i P-40K-5-CU (200 egz.) byly zblizone do '-40E, oczywiScie z wyj<\lkiem nowej jednostki napedowej. aly one wciqi "kr6tkie" kadluby (31 st6p i 2 cale). Ze wzgl~­ na wieksz~ moc silnika, dla zachowania statecznosci mieczne stalo sie powiekszenie stalecznika pionowego >przez dodanie specjalnego oprofilowania u jego nasady. Od ku P-40K-l0-CU problem statecznosci kierunkowej

'zwiqzano wprowadzajqc dluiszy kadlub 133 SlOpy i 4 cale). P-40K-15-CU wprowadzono modyfikacje bloku

P-40K-10-CU (42-10219) wykorzystany do prob nowej instalacji chlodzenia silnika z chlodnicami umieszczonymi pod skrzydlami The P-40K-IO-CU (42-102/9) - ajlyillg test bedjor /IeII' coolil/g radiators system moullted ill IllIdelll'ingjairillgs. [Curtiss]

11

P-40L ("KITTYHAWK" MK II/MK III) Wersja P-40L (oznaczenie fabryczne Model H87-B3) zyskata

sobie dose: dowcipne przezwisko "Gipsy Rose LeeI' - ad nazwiska stynnej w tym okresie amerykanskiej tancerki j striptizerki. Po raz pierwszy bowiem ad poczqtku rozwoju P-40

zamiast zwiekszac mase samolotu i dodawac kolejne elementy wyposazenia zaczeto mysliwiec "rozbierac", aby poprawic jego osiqgi w wykonywaniu zadan kr6tkiego zasiegu, typowych dla lotnictwa frontowego. Podstawq dla wersji P-40l stat sie p40F napedzany silnikiem I,Merlin!'. W odmianie P-40l-1-CU (50 egz.) jeszcze nieznacznie r6inil sie ad "kr6tkokadlubowego" P-40F. Poczawszy ad maszyn bloku produkcyjnego P-40l-5-CU (220 egz.) fabrycznie instalowany zestaw uzbrojenia ograniczono do

czterech skrzydtowych karabin6w maszynowych kalibru 0,5 cala z zapasem amunicji po 210 pocisk6w na karabin (dotqd

Treningowy P-40R-2-CU 42-11075 to nap~dzany silnikiem Allison P-40L-20-CU. widoczny odpowictrzenie gainika z przodu silnika typowy dla P-40M/N. A P-40R-2-CU 42-//075 trainet; Allison powered P-40L-20-CU. Note the carburetor bypass grill on fhe !lose. This./eature was ifllroduced as a standard in P-40M alld

280 pocisk6w). W tym samym bloku produkcyjnym zr~zyg­

P-40N.

nowano z instalowania przednich zbiornik6w skrzyd~owych. W kolejnych blokach produkcyjnych wprowadzono nastepujqce zmiany konstrukcyjne:

Produkcja wersji P-40L zostata zakonczona wiosn q 1943 roku po wyprodukowaniu 700 egzemplarzy. Poszczeg61ne bloki produkcyjne P-40L otrzymaty nastepujqce numery scryjne U5AAF:

P-40l-10-CU (148 egz.) - sterowanie elektryczne klapek

wywazajitcych lotek; zmiany w uktadzie sterowania silnika; P-40l-15-CU (112 egz.) - zmodyfikowano filtr powietrza

do gaznika i wewnetrzny uktad swiate~ kontrolnych; P-40l-20-CU (170 egz.) - zmiany w instalacji elektrycznej i instalacji radiowej, wprowadzenie urzitdzenia do identyfikacji sw6j-obcy (IFF - ang. Identification Friend or Foe) ; mozliwosc zainstalowania tadunku wybuchowego (granatu) do samozniszczenia urzqdzenia IFF po awaryjnym Iqdowaniu na terytorium nieprzyjaciela. Oszczednosci na masie samolotu przyniosty efekty mniejsze od oczekiwanych: przyrost predkosci maksymalnej wyni6s~ w P-40L zaledwie ok. 6 km/h w por6wnaniu do P-40F. Co wiecej - w jednostkach frontowych czesto z powrotem instalowano petny zestaw 6 skrzyd~owych karabin6w maszynowych dla uzyskania odpowiednicj, zdaniem pilot6w, sity ognia.

P-40l-1-CU: ad 42-10430 do 42-10479; P-40l-5-CU: ad 42-10480 do 42-10699; P-40l-10-CU: ad 42-10700 do 42-10847; P-40l-15-CU: ad 42-10848 do 42-10959; P·40l-20-CU: ad 42-10960 do 42-1/129; P-40l-25-CU: ad 42-11130 do 42-11676 (zam6wienie

zostato anulowane); P-40l-30-CU: ad 42-14237 do 42-14296 (zam6wienie

zostato anulowane). W s~uzbie brytyjskiej pierwszc 100 samolot6w P-40L otrzyma~o nazwe "Kittyhawk" Mk II (identycznq ze stosowanq dla P40F). Przydzielono im numery seryjne ad F5400 do F5499. Kolejne 160 egz. P-40l otrzyma~o w RAF-ie nazwe "Kittyhawk" Mk III. Nadano im numery seryjne: ad FU14 do FU30, ad FR 116 do FR 140, ad FR385 do FR392 oraz ad FR413 do FR521.

P-40L-20-CU (42-11125). P-40L byl drugll wersjll samolotu jaka otrzymywala silniki Packard "Merlin". The P-40L was the second version o/the aircraft powered by Packard "Merlin" engines. IUSAAFj 12

P~40L-20-CU

(42-///25).

\\ ielkoseryjna produkcja mysliwcC:n\ P-40l': w zakladach Curtiss Aircraft Division W Buffalo w stanie In ol P-40Njigluers in Curtiss Aircraft Di\'ision plant ill Buffalo. Nell' York. ICurtissl (zese sposr6d wyprodukowanych P-40l zmodyfikowano do andardu jednomiejscowego samolotu szkolno-treningowego znaczonego P-40R-2, przeznaczonego do zaawansowanego Ql...olenia pilotow mysliwskich. W miejsce silnika Packard \1erlin"instalowano w nich silniki Allison V-1710-81.

P-40M ("KITIVHAWK" MK III) Wciqi: zbyt mate dostawy silnik6w "Merlin" spowodowaty, ze dla utrzymania odpowiedniej liczebnosci dostaw firma Curtiss postanowita r6wnolegle w dalszym cictgu kontynuowae rodukcje samolotow z silnikami Allison pod oznaczeniem P40\01 (oznaczenie wytworni Model H87-B3 - identyczne z P.40F i L), przeznaczonych wy.qcznie dla odbiorc6w sportowych w ramach dostaw Lend-Lease. Odpowiednie zamowienie zostato zhione dnia 24 sierpnia 1942 roku.

Samololy P-40M byly zasadniezo zblizonc do P-40K-20-CU, Iednaki:e zmianie ulegta jednostka napedowa, kt6rq stanowit Inik Allison V-I710-18, rozwijaj~ey moe slartow~ 1200 hp i -no<:

~owy Jork. Lar~e-scaleproduc-

Wiekszosc P-40M pod naZWq "Kittyhawk" Mk III trafila do sit powietrznych Wsp61noty Brytyjskiej walczqcych na Dalekim Wschodzic. 264 szt. doslarczone do brytyjskicgo RAF-u otrzymato numery seryjne od FR779 do FR872 oraz od FS100 do FS269. 169 egzemplarzy dostarczono lotnictwu australijskiemu, zas 34 nowozelandzkiemu. a samololach tych latat r6wnicz 5. Dywizjon Poludniowoafrykanski (SAM) we Wtoszech. 19 egzemplarzy dostarczono do Brazylii.

P-40N ("KITTVHAWK" MK IV) P-40N (Model H-87V, H-87W) byl oSlatni~ z podstawowyeh wersji seryjnych "Warhawka", kt6ra na linii montai:owej zaklad6w w Buffalo pojawila si~ w ehwili, gdy US Army Air Force otrzymywaty ju:i. znaczqco liczebnie dostawy nowoczesniejszych mysliwcow P 38, P-47 i P·Sl. Nie dor6wnujqcy im P-40 nie nadawat sie co prawda do najbardziej wymagajqcych warunk6w walki, takich jak np. 4

1125 hp na wysokoSci 17 300 st6p (ok. 5270 m).

Elementem, kt6ry utatwia zewnetrzne odroinienie P-40M od

P-40K jest

wyst~puj~ea

w tym pierwszym eharaktcrystyezna

. ratka wentylacyjna umieszczona przed rurami wydechowymi Inika. Pierwszy P-40M zostal ukonczony w listopadzie 1942 roku i dostarczony w styczniu 1943 roku. Poszczeg61ne bloki produkcyjne nieznacznie r6i:nity sie pomiedzy sobq. W P-40M-lCU wprowadzono lotki 0 wzmocnionej konstrukcji, w P-40M5-CU udoskonalony fihr powietrza do gainika i dalsze mody-

aejc lotek, w P-40M-l O-CU zmodyfikowany uklad sygnalizawciqgniecia-wycictgniecia podwozia oral zmiany w insta'acji paliwowej. Samolotom tym przydzielono nastepujqce numery seryjne USAAF: P-40M-l-CU: ad 43-5403 do 43-5462; P·40M·5·CU: od 43-5463 do 43-5722; P-40M·l O-CU: od 43-5123 do 43-6002.

Curtiss P-40M nap~d7.any silnikiem Allison V-1710-18 widoczne odpowietrzenie gainika z przodu silnika typowe dhl P-40M/N. A Curtiss P-40M pOIl·ered hy Allisoll 1'-/710-18 engine. Note the carburetor bypas:s grill 011 the nose. a.

13

P--t0:'\-1-CU (42-10-t6-t8) - P_-tO" pono"nie petnie mial rimniei. rOlf mysliwca przechwytuj~cego. A P-40N·I-CU (42-104648). Redllction ofempTy \I eight was aimed 10 impro\'e P-40N performance as an interceptor jiglltel: I USAAFI

konfrontacja z Luftwaffe nad Europel Zachodni q. Jednak potrzcby byly olbrzymic - na amerykanskim przemysle lotniczym spoczywat ogromny ciE;!:i:ar sojuszniczych dostaw Lend-Lease dla kraj6w Wsp61noty Brytyjskiej, Zwiqzku Sowieckiego i Chin. Niezbyt nowoczesny amcrykanski mysliwiec by' dla nich niczym przystowiowy "lepszy rydz nii: nic". Utrzymanie produkcji P-40 pozwalato na utrzymanie linii produkcyjnych Curtissa w ruchu, zanim m6gt sie na nich pojawic nowy typ mysliwca - na przyktad P-60. Wai:nym argumentem za ulrzymaniem dalszej produkcji P-40 byla jego cena. Produkowany masowo P-40N byt najlanszym z amerykanskich samolotow.

Jego jednostkowa cena wynosila zaledwie 52 869 dolarow. Dla por6wnania, w tym samym okresie srednia cena samolotu P-51 "Mustang" wynosila 64,9 tys. dolar6w, P-47 "Thunderbolot" 114,4 tys. dolar6w zas P-38 "Ligntning" ai: 126,2 tys. dolar6w. Nic wiec dziwnego, i:e P-40N stal siE;!: r6wniei: najliczniejszq wersjq "Warhawka" wyprodukowanq w liczbie 5 220 sztuk. PielWolnie planowano, i:e pielWsze 1500 egzemplarzy P40N napE;!:dzane bedzie silnikami "Merlin". Ostatecznie ich niewystarczajelca ilosc zmusila producenta do instalowania silnikow Allison V-1710·81 - takich samych jakie otrzymala wersja P-40M.

P-40l\-25-CU (43-23194) w naturalnej barwie blachy aluminiowej, 7. FS, 49. FG, ;\1iddlebUl'g Island. The P-40N-25-CU (43-23194) ill narured meta/finish. trh F5. 49th FG, Middlebllrg Islolld. IUSAAFI

14

W d<\zeniu do poprawy osi<\g6w konstruktorzy wprowadzili serie modyfikacji zmniejszaj<\cych mase pfatowca. dw6ch skrzydlowych karabin6w Zrezygnowano z maszynowych 0,5 cala, ograniczaj<\c ich liczbe z szesciu do czterech. Wprowadzono mniejsze i liejsze kola gl6wnych zespol6w podwozia z felgami z lekkiego stopu magnczu. Dotychczasowe mosieine elementy chtodnic ptynu chlodniczego i oleju zast<\piono liejszymi ze stopu aluminium. Wprowadzono dodatkowe opancerzenie zagl6wka fotela pilota. Produkcje pierwszego bloku P·40N-l-CU uruchomiono w marcu 1943 roku. W odmianie tej samolot, wykonany w serii 400 egzemplarzy, mial mase wlasna zmniejszona do 6000 funtow (2722 kg) - oszczednosci na masie wyniosty zatem ok. 200 kg. W zatoieniu samoloty te, najszybsze w calej dotychczasowej rodzinie P-40, byly przeznaczone do walki mysliwskiej prowadzonej na duzej wysokosci - stanowito to powr6t do zadan mysliwca przechwytujetcego, kt6re ustepowaty wczesniej zadaniom mysliwsko-bombowym. Predkose maksymalna rozwijana przez samolot wynosila 378 mil na godzine 1608 km/h} na wysokoSci 10 500 m (3 200 m) zas jego pulap praktyczny 38 000 stop (11 580 m). P-40N-l-CU magi wznie'': sie na pulap ok. 4500 m w czasie nieco ponad 6,5 minuty. W bloku produkcyjnym P-40N-5-CU (1100 egz.) wprowadzono zmodyfikowan<\, przesuwan<\ oslone kabiny pilota z jednoczesciowym oszkleniem, bez wystepuj<\cego dot<\d uiebrowania ograniczaj<\cego widocznose. Powiekszeniu ulegta rowniei czese oszklenia za kabinet pilota, kt6ra otrzymala charakterystyczny prostokatny ksztah. Te modyfikacje oszklenia kabiny stosowane byly do konca produkcji wersji P40N. Ograniczony do czterech kaem6w zestaw uzbrojenia strzeleckiego uznano za niewystarczaj<\cy pod wptywem opinii pilotow z jednostek bojowych. Wobec tego przywrocono Instalowanie 6 skrzydfowych karabin6w maszynowych. Wprowadzono nowe zaczepy podskrzydlowe do podwieszania bomb lub dodatkowych zbiornik6w paliwa. L<\czna masa "szystkich podwieszer'i mogla teraz wynosie 1 500 funtaw (680

kg). Zmiany te spowodowaty wzrost masy startowej z 7 400 funow (3 357 kg) w bloku produkcyjnym P·40N-l·CU do 8 350 funtow (3 787 kg) w bloku P-40N-5-CU. Odbilo sie to negatywnie na predkoSci maksymalnej, ktora spadta do 350 mil na godzine (563 km/h) na wysoko,ci 16400 stop (5 000 mi. Pulap praktyczny obnizyl sie do 31 000 stop (9450 m). Z trzema zbiornikami dodatkowymi P-40N-5-CU samolot m6g1 bye przebazowany na odleglo'': 3100 mil (5000 km). Egzemplarze P-40N-5-CU, ktore podczas eksploatacji wyposaiono w zestaw kamer do rozpoznania fotograficznego otrzymywaty oznaczenie P-40N-6-CU. W kolejnych odmianach wersji P-40N wprowadzono nastepujace modyfikacje: P-40N·l0·CU (100 egz.1 - dostosowanie do eksploatacji w warunkach zimowych, moi:liwose demontowania dw6ch skrzydtowych kaem6w dla odcietienia samolotu w lychie warunkach; P-40N-15-CU (377 egz.) - przeniesienie akumulatora przed przegrode ogniow<\ silnika, nowe reflektory do l<\dowania, uzbrojenie strzeleckie zloione z 6 kaem6w, powiekszone skrzydlowe zbiorniki paliwa. Samoloty zmodyfikowane do zadari rozpoznania fOlograficznego otrzymywaty oznaczenie P-40N-16-CU. P-40N-20-CU (1523 egz.) - wprowadzenie nowej wersji silnika Allison V-171O-99, identycznej jak V-l110-B! ale z ukladem sterowania automatycznego; P-40N-25-CU (500 egz.) - zmieniona tablica przyrzadow, wprowadzenie samouszczelniajC4cych zbiornik6w paliwa z tworzywa sztucznego zamiast metalowych. Samoloty zmodyfikowane do zadan rozpoznania fotograficznego otrzymywafy oznaczenie P-40N-26-CU. Trzy egzemplarze z lego bloku produkcyjnego przebudowano na dwumiejscowe samololy szkolnO-lreningowe pod oznaczeniem RP-40N-26-CU; 14 lutego 1944 roku Cun;ss otrzymal zam6wicnie na kolejne 1000 egzemplarzy P-40N. Dostawe ta podzielono na dwa bloki produkcyjne po 500 sztuk samolotow kazdy, w nastepujacych odmianach:

P-40N-31-CU (44-7156) - jeden z 22 mysliwc6w z bloku produkcyjnego P-40N·30-CU zmodyfikowanych do wersji dn'umiejscowego amolotu treningowego (cz~sto spotykane jest oznaczenie TP-40N). P-40N-3/-CU (44-7/56) - one oj22 P-40N-30-CUfighters mocNfied 10 two-seat advanced trainer configuration (designation TP-40N is also used).

15

P-40N-30-CU - odmiana zbliiona do P-40N-25-CU poza zmianami w instalacji hydraulicznej i elektrycznej. 22 egzemplarze tego bloku produkcyjnego przerobiono na dwumiejscowe samoloty 5zkolno-treningowe pod oznaczeniem P-40N31-CU. W 1944 roku 70 sztuk P-40N-30-CU zmodyfikowano do konfiguracji jednomiejscDwych samolot6w 5zkolnotreningowych pod oznaczeniem P-40R-1; P-40N-35-CU - zmiany w gazniku i systemie smarowania silnika, modyfikacja przyrzad6w poktadowych ulepslona instalacja elektryczna i oswietlenie. Nowa radiostacja i radionamiernik.

Kolejne, i jui: ostatnie, zam6wienie na samoloty P-40N,

ztoiono 30 czerwca 1944 roku. Pierwotnie obejmowato ana ponownie ai: 1 000 egzemplarzy, jednak w trakcie produkcji

ograniclono je do 220 5ztuk. Samoloty te otrzymafy oznaczenie bloku produkcyjnego P-40N-40-CU. Modyfikacje obje1y wprowadzenie nowej wersji silnika Allison V-171 0-115 a macy 1360 hp, wprowadzenie lotck krytych blach. (zamiast jak dotychczas pf6tnem), udaskonalonych samouszczelniaj'lcych zbiornik6w paliwa z twarzywa sztucznego, automatycznego uUadu sterowania k'ltem nastawienia ~opat smigla, nowym wyposazeniem radiowym i rurami wydechowymi z dumikami ptomieni. Paczqwszy od egzemplarza 0 numerze seryjnym 4447860 samoloty te nie otrzymywafy juz fabryeznego malowania kamuflazowego - dostarczano je w naturalnej barwie blachy. Ostatni P-40N-40-CU zjechat z linii montaiowcj w Buffalo 30 listopada 1944 roku zamykajqc dostawy "Warhawk6w". lqeznie Curtiss wyprodukowat 13 739 samolot6w typu P-40 wszystkich wersji. Paszczeg61nym blokom produkeyjnym P-40N przydzielono nastepujqCe numery seryjne US Army Air Force: P-40N-l-CU: od 42-104429 do 42-104828; P-40N-5-CU: od 42-104829 do 42-105928; P-40N-l0-CU: od 42-105929 do 42-106028; P-40N-15-CU: od 42-106029 do 42-106405; P-40N-20-CU: od 42-106406 do 42-106428; P-40N-20-CU: od 43-22752 do 43-24251; P-40N-25-CU: od 43-24252 do 43-24751;

P-40N-30-CU: P-40N-35-CU: P-40N-40-CU: P-40N-40-CU:

od od od od

44-7001 do 44-7500; 44-7501 do 44-8000;

44-47749 do 44-47968; 44-47969 do 44-48748 (zam6wienie anu-

lowane). Jeden P~40N zostat wyposazony w kroplowq osfane kabiny pilota. Samolot ten otrzymaf oznaezenie XP~40N. Sposr6d 5220 sztuk wyprodukowanych mysliwc6w w wersji P-40N 1097, a wiec ponad 20 procent, przekazane zostala w dostawaeh Lend-Lease Zwiqzkowi Sowieckiemu. P-40N w sfuzbie amerykanskiej wykorzystywano gf6wnie do cel6w szkoleniowych - US Army Air Force dysponowaty juz w6wczas wystarezaj'lc'l liczb q nowoezesniejszyeh "Mustang6w" i "ThunderboIt6w" , by wyposai:yc w nie jednostki bezposrednio zaangai:owane w dzialania bojowe. W stuzbie Royal Air Force P-40N nazwany zostat "Kittyhawk" Mk IV. 586 samolotom "Kittyhawk" Mk IV Brytyjczycy przydzielili numery seryjne: od F5270 do FS339, od FT849 do FT954 oraz od FX498 do FX847. Royal Austalian Air Force otrzymaty 468 egz. zas Royal New Zeland Air Force 172 egz. P~40N. Zaledwie 35 szt. samolot6w w tej wersji trafito do lotnictwa kanadyjskiego. 41 sztuk P-40N Amerykanie dostarczyli do Brazylii, gdzie samoloty te uiytkowano ai do 1958 roku 0). Ui:ytkownikami P-40N byto w koncowych miesiqcach wojny lotnictwo armii Holenderskich Indji Wschodnich. Bezposrednio po wojnie Holendrzy wykorzystali te samoloty w operacjach skierowanych przeciwko partyzantce indonezyjskiej. W 1948 roku oznaczenie nielicznych P-40N wei'li ui:ytkowanych przez US Air Force zmieniono na ZF-40N.

P-40Q W swym ostatnim wcieleniu nazwanym P-40Q, samolot miaf w zamysle konstruktor6w Curtissa zbliiyc sie pod wzgledem osiqg6w do nowoczesniejszych samolot6w produkowanych juz w tym okresie przez amerykanski przemysf latniczy takich jak np. North American P-51 "Mustang".

P-51 "Mustang"? Nie, podobny do mysliwca firmy North American drugi prototyp XP-40Q (42~45722) w naturalnej barwie metalu. "Mustang "? No. however similar 10 North American fightC/: this is the XP-40Q (42-45722) second prototype in nalliral metalfinish. ICurtiss] 16

\

Pierwszy prototyp XP-40Q. Uwag~ zwracajq chlodnice przeoiesione do skrzydel. The first protoope of XP-40Q. Note that radiators are 11/m'ed inside wings. (Curtissl Do zbudowania pierwszego prototypu oznaczonego XP40Q wykorzystano egzemplarz seryjnego P-40K-10 (nr ser. 429987). Zostal on wyposaiony w silnik Allison V-IlI0-121 0 mocy startowej 1425 hp z czterolopatowym smigtem. Silnik zostal specjalnie zmodyfikowany - zastosowano w nim d\'vupredkosciow
Curtiss XP-40Q po zainstalowaniu skrzydlowych karabin6w maszynowych. A Cllrtiss XP-40Q q{ter installation of wing machine gUllS. Note "slwr/.. m ollth" quire lillI/Sua/ in case ofprotoope aircraft. ICurtiss( rzystywany byt jako samolot wyscigowy. W 1947 roku podezas wyscig6w Thomson Trophy na 13. okr
Chlodnice umieszczono w tradycyjnym dla P-40 "podbr6dku", kt6ry jednak znacznie wysmuklono. Przeprowadzone w 1944 roku pr6by w locie wykazaly, ze P-

40Q m6g1 rozwijac predkosc blisko 680 km/h na pulapie

Drugi prototyp XP-40Q powstal w wyniku przebudowy pierwszego egzemplarza P-40K (42-451221. Otrzymal on identy-

powyiej 6000 m, na kt6ry m6g1 wzniesc sie w czasie kr6tszym niz 5 minut. Lepsze osi
czny silnik w wersji V-Ill0-121, z chtodnic
produkcji seryjnej wersji P-40Q.

tradycyjnym dla poprzednich wersji seryjnych P-40 "rekinim podbr6dku". Kolej~ modyfikacj~ bylo wprowadzenie kro-

P-60 - NIEDOSnV

plowej owiewki kabiny pilota j przekonstruowanju ogonowej czesci kadluba. Upodobnito to sylwetke poezciwego P-40 do p6i:niejszych wersji "Mustanga" ezy brytyjskiego "Tempesta". \V p6zniejszym okresie pr6b ze skrzydel tego samolotu usunieto zaokr
Kolejn~,

po XP-46,

pr6b~

NAST~PCA

zbudowania nastepcy dla P-40 byl

dla zespotu konstruktor6w kierowanego przez Donovana Berlina projekt samolotu nazwanego Model 88. 1 pazdziernika 1940 roku US Army Air Corps, zainteresowany tym projektem, zlozyl zam6wienie na zbudowanie dw6ch prototypOw, kt6rym

-

Drugi prototyp XP-40Q (42-45722) z silnikiem Allison V-J710-121. The second prototype of XP-40Q (42-45722) powered by Allison ". r10-121 engine. (Curtissl

17

Prototyp XP-60E (42-79425) z silnikiem gwiazdowym Pratt & Whitney R-2800-IO w locie pr6hnym. The XP-60E (42-79425) prototype \I'ith Pratt & Whi/ney R-2800-JO radial engine inlestjlig!u, (Curtiss] nadano oznaczenie wojskowe XP~S3. Miat bye to samalot wiekszy nii P-40: 0 rozpietosci skrzydet wynoszC\cej 41 st6p i 5 cali (12,62 m) oraz dlugosci 35 stop i 3 cali (10,74 m). Skrzydla 0 powierzchni 275 stop kwadratowych (25,55 m')

charakteryzowac sie miaty dose grubym, laminarnym profilem, opracowanym przez aerodynamik6w NACA. W ich wnelrzu przewidziano zabudowanic osmiu karabin6w kalibru 0,5 cala. Zaktadano, ze masa startowa samolotu wynosic bedzie 9 975 funtow (4 525 kg). Mozliwil do osiqgniecia predkose maksymalnq na wysokosci 18 000 stop (ok. 5500 m) konstruktorzy Curtissa o5zacowali na 430 mil na godzine (692 km/hl. Planowano; ie samolol napedzany bedzie 12-cylindrowym silnikiem rzedowym odwr6conym typu Continental XIV-143G-

3 (IV oznaczato Inverted Vee - odwrocone. V) , chtodzonym cieczq 0 mocy znamionowej 1600 hp. Silniki tego typu mialy znaleie zastosowanie w rowniei kilku innych typ6w mysliwcow projcktowanych dla Air Corps - ostatecznie na skutek opoinien zostat on uzyty tylko do napedu prototypowego dwusilnikowe mysliwca lockheed XP-49 - planowanego nastepcy P-38 "lightning".

¥P-60C ze smiglami przeciwbieinymi Curtiss Electric. The YP60C prototype with Curtiss Electric contra-props. ICurtissl

18

Prototyp XP-53 znajdowat sie juz w dose zaawansowanej fazie budowy, gdy zapadta decyzja 0 jej przerwaniu. Zalecono wprowadzenie zmian. Now<\ jednostk<\ napedow<\ mysliwca oznaczonego odtqd XP-60 (Model 90) mial bye brytyjski silnik Rolls Royce "Merlin". Curtiss XP-60 oznaczony numerem seryjnym 41-19508 stanowit polqczenie silnika "Merlin", kadtuba seryjnego P-40D i skrzydei 0 profilu laminarnym, pochodz<\cych z niedokonczonego XP-53. Samalot ten wykonat swoj pierwszy lot 18 wrzesnia 1941 roku, zaledwie 11 dni przed pierwszym lotem opisanego wczesniej XP-46. "Zaimprowizowany" XP-60 nie byt w iadnym przypadku wzorem do produkcji seryjnej - konstruktorom chodzito przede wszystkim a sprawdzenie zachowania sie w locie laminarnych skrzydel platowca. Planowano, ze do produkcji wprowadzony zostanie projektowany P-60A 0 masie startowej 9616 funtow (4362 kg), do napedu ktorego "Merlin" bedzie prawdopodobnie zbyt slaby. Oprocz tego produkcja "Mer/in6w" zostala jui przeznaczona do programu serii P-40F. W tej sytuacji zapadla decyzja 0 zastosowaniu w P·60A silnika Allison V-171 0-75 wyposazonego w turbosprezarke. Kadtub samolotu miat teraz radykalnie zmienie ksztait, bedqc juz tylko nieznaczne podobnym do P-40. 31 paidziernika 1941 roku, a wiec nieco ponad miesi<\c przed atakiem na Pearl Harbor, Curtiss otrzymat potezne zam6wienie na dostawe 1 950 samolotow P-60A. Jednak to, co wydawalo sie logiczne w warunkach pokoju okazalo sie nierealne w warunkach wojny. Szybkie decyzje zapadajqce w grudniu 1941 roku w Waszyngtonie przyznaty priorytet dla zamowien duzych partii mysliwcow juz produkowanych seryjnie: P-40K i P-40L. Dodatkowo zaklady Curtissa w Buffalo otrzymaiy zam6wienie na wykonanie serii 2400 sztuk innego typu nowoczesnego mysliwca - Republic P-47 "Thunderbolt", wytwarzanego przez Curtissa na Iicencji pod oznaczeniem P47G. 20 grudnia 1941 roku dopiero co ztoione zam6wienie na p. 60A zostato anulowane. Nie oznaczalo to jednak konca rozwoju tej konstrukcji - 2 stycznia 1942 roku U.S. Army Air Force

zlecity

kontynuowanie

prac

nad

trzema

prototypami

r6zni~cymi sie typami zastosowanych jednostek napedowych)

oznaczonymi odpowiednio XP-60A, XP-60B i XP-60C oraz wykonanie serii 26 samolot6w przeznaczonych do pr6b eksploatacyjnych pod oznaczeniem YP-60A, co stanowiJo fragment anulowanego zam6wienia z dnia 31 paidziernika 1941 roku. Zam6wienie na YP-60A nie zostato nigdy zrealizowane przez firme Curtiss, prawdopodobnie na skutek silnego nacisku na realizacje biez~cych dostaw P·40 na potrzeby wojenne. W ej sytuacji zadanie to miato drugorzedny priorytet i tak dotr~ato az do anulowania programu P-60 w czerwcu 1943 roku. Pierwszy sposr6d trzech prototyp6w: XP-60A (nr ser. 42-9423) lOstal wyposaiony w silnik Allison V·111O-15 z lUrtx>sprei:ark~ firmy General Electric. Wystartowat on do pierwszego lotu 11 Iistopada 1942 roku, jeszcze bez turbosprezarki, gdyz obawiano sie jej ewentualnego pozaru. XP·60A okazaf sie bye najszybszym w catej rodzinie samolot6w P-60. Na wysokOSci 29 000 st6p (8840 m) samolot en 0 masie startowej 9616 funt6w (4362 kg) rozwinql predkose 420 mil na godzine 676 kmlh). W swej pierwotnej postaci XP· 60A nie przetrwat zbyt dtugo, Wkr6tce samolot ten zosta' rozmontowany, zas jego elementy wykorzystano do w budowie olejnych prototyp6w: XP-60C oraz XP-60E. Drug; prototyp XP-60B (m ser. 42-19425) mial bye pierwotnie zbudowany w konfiguracji podobnej jak XP-60A, z tym ie miata bye w nim zastosowana turbosprezarka firmy Wright. Zostat on ukonczony jako prototyp XP·60E z silnikiem gwiazdowym R-2800. W trzecim prototypie XP-60C (nr ser. 42-19424) wstepnie planowano zainstalowanie nowej, poteznej jednostki napedowej: 16-cylindrowego silnika rzedowego Chrysler XIV-2220 o mocy 2300 hp. Jednakze dostawa nowego silnika op6iniata ~e (ostatecznie przetestowano go dopiero w Iipcu 1945 roku na eksperymentalnej "ostronasej" wersji "Thunderbolta" oznaczonej XP-47H). Zdaj~c sobie z tego sprawe Curtiss we wrzesniu 1942 roku zaproponowat zastosowanie silnika w ukladzie podw6jnej gwiazdy typu Pratt & Whitney R-2800, z powodzeniem stosowanego w mySliwcach P-47. Wyb6r padl na wersje R-2800-53 0 mocy startowej 2000 hp. W XP-60C maczej nii: w P-47, gdzie stosowano smigto czterotopatowe, sHnik ten miat napedzac dwa wsp6losiowe przeciwbiezne Smigia tr6jiopatowe. Uzbrojenie samolotu zostaio ograniczone

z 6 do 4 skrzydlowych kaem6w kal. 0,5 cala. XP-60C wystartawat do pierwszego lotu 27 stycznia 1943 roku. Masa startowa tego samolotu wynosila 10 525 funt6w (4774 kg). W locie na wysokoSci 20 350 st6p 10k. 6200 m) XP-60C osiqgn'll predkose maksymaln'l 414 mil na godzine (666 kmlh). Kolejne oznaczenie XP-40D przyznano najstarszemu w rodzinie P-60 samolotowi XP-40, w kt6rym zabudowano nowy silnik: V· I 650-3 "Merlin" 0 mocy startowej 1380 hp produkcji zaktad6w Packard. PoczCltkowo samolot otrzymaf smigio tr6jtopatowe, zmienione p6iniej na czteroiopatowe. Program pr6b w locie XP-60D przerwal wypadek zakonczony rozbiciem samolotu dnia 6 maja 1943 roku. Ostatnim w dynastii prototyp6w P-60 stal sie byl XP-60E, bedqcy w istocie samolotem XP-60B (m ser. 42-19425) wyposai:onym ostatecznie w silnik Pratt & Whitney R-2800-10 napedzaj~cym czteroiopatowe smigio. Warto ty zwr6cie uwage, ze silnik ten wykonany byt w wersji przeznaczonej pierwotnie dla samolot6w U5 Navy. 5amolot XP-60E, kt6ry sw6j pierwszy lot wykonal 26 maja 1943 roku charakterylOwal sle maSq startow'l 10 320 funt6w 14681 kg). W locie na wysokosci 20 200 st6p (ok. 6150 m) rozwin'll on predkosc maksymaln~ 410 mil na godzine (660 km/h). Tak wiec P-60, kt6ry pierwotnie napedzany miat bye zaawansowanymi technicznie silnikami rzedowymi osiC\gnClt szczyt swego rozwoju nap~zany silnikiem gwiazdowym. US Army Air Force zachecone pomyslnymi pr6bami XP-6OC i XP60E "odwiesityH kontrakt na samo!oty seryjne zamawiaj~c tym razem 500 egzemplarzy pod oznaczeniem P-60A-l. Zarezerwowano dla nich numery seryjne od 43-32789 do 4333262. Ostatecznie jednak ie program P-60 zostal oficjalnie anulowany w dniu 19 czerwca 1943 roku. Armia nie miata czego zaiowae, bowiem nie byio sensu podejmowae produkcji samolotu 0 gorszych osi~gach i stabiej uzbrojonego niz produkowane w wielkich seriach inne amerykanskie mysliwce jednosilnikowe: P-47 i P-51. Pomimo tego Cun;ss kontynuowat nadal prace nad dwoma samolotami oznaczonymi YP·60A mog'lcymi stae sie wzorem dla egzemplarzy seryjnych. Do napedu tego samololU wybrano silnik Pratt & Whitney R-2800-1 8 (zn6w w wersji dla US Navy). Kadlub samolotu przekonstruowano wtedy zgodnie z obowiqzuj~cymi w latach 1943-44 tendencjami: zastosowano kroplow'l oslone kabiny pilota, podobn'l do uiytej w brytyjs-

/

VP-60E (43-32763) nap\!dzany byl, podobnie jak P-47 "Thunderbolt", silnikiem gwiazdowym R-2800. The YP-60E (43-32763) was pOIl·ered. likewise P-47 'Thunderbolt". by R-2800 radial engine, ICurtiss)

19

Curtiss "Hawk"' 81A-2 (P-8105 ,,67") nale:i=tcy do Amerykariskiej Grupy Ocholniczej transporlowany na cifiar6wce, Birma, paidziernik 1941 roku. Samolot w standardowym malowaniu bry~'jskim. The Curtiss "Hawk·' 8/A-2 (P-8/05 "67"') oj American I'o/wueer Group carried 0" a tnlck, Burma. October /94/, Note standard British Dark Earth/Dark Green camouflage pattern. Ferguson via S. Fleischerl

,'V.

kich "Typhoonach" i p6iniejszych wersji amerykanskich

"Thunderbolotow" (od wersji

P-47D-25l.

Upodobnilo to

nieeo sylwetke YP-60E do P-47. Masa startowa samolotu

wynosi!a 10 270 funt6w (4 658 kg). Na wysokoSci 24 500 st6p 10k 7470 m) samolot rozwijal predkosc maksymaln~ 405 mil na godzine 1652 km/h). Ostatecznie Curtiss dostarezyl U.S. Army Air Force tylko jeden egzcmplarz YP-60E (nr ser. 43-32763), kt6ry oblatano dopiero 15 lipca 1944 roku. Po wojnie samolot ten kupil znany pilot sportowy James DeSanto z mysl<\ 0 udziale w wYScigu Thomson Trophy Race. Zledt on zakfadom Curtiss-Columbia wykonanie modyfikacji samolotu maj(\ce na celu poprawe osi(\g6w. Miedzy innymi zmiejszono rozpietosc skrzydel i wprowadzono instalacje wtrysku wody podwyiszaj'tc't moe silnika do 2400 hp. Podezas pr6b w locie po modyfikaejaeh zawiocHy stery usterzenia ogonowego. Pechowego pilota uraIOwat spadochron... poiyczony z fabryki (DeSanto przyprowadzit samolot nie maj
uwage obslugi).

AVG - "LATAJACE TYGRYSY" 1941-1942 "Nad Himalajami poezyna czerwienic sie niebo. Ksieiye wschodzi i otwiera bajeczny swiat. Wierzcholki g6r barwiq sie na fioletowo, zimno jak na innym globie. Na dole jasna mgla niczym puch. Himalaje Sq teraz jak katedra - najwif;ksza jakq widzialem w iyciu. Krqie na trasie. Nagle czuje, ze dzieje sie cos zlego. jakby mi ktos stery wyrywal z reki. Samolot bezwladnie tonie, zapada sie w dol. Naporykam zst~pujaee prady powietrzne. To ra przek/era mgla ciagnie samalot w dol. Pu/apka. Silnik pracuje norma Inie, ale samolot traci wysokosc i szybkosc. Wydaje mi sie, ie wszystko zapada sie razem ze mna: Himalaje, gwiazdy, ksieiyc i przestrzen. (' .. J Ostatkiem szybkoki robie skret przed skalnq scianq. jeszcze moment i wpadne w korkociag. Przebljam chmury, na szczesc;e mam pod sobq glebokq kotline, na dole sn;eg, zludzenie rarunku. Ladowac oczywiscie nie moina, pod sniegiem skaly. (...J Na krytyeznej szybkosei, wpatrzony w przyrzady wyrywam sie z pulapki, Wiatrochron mam oblodzony a stery dzialaja wolno, leniwie. (.,.) 20

Patrze w dol. Na tIe snieinej plaszczyzny jakies ruchome cienie. Moje odbicie? Patrze w gore i mrozi mnie: nade mna wisza dwa mysliwee japonskie, na prawo, troche wyiej - dwa inne. M6j samolot jest pomalowany ochronnymi barwami, moie go jeszcze nie zauwaiyli? R6wnoczesnie pokazuje sie "Liberator". Leei na wprost mysliwcow, jakby um6wil sie z nimi na randke. Trudno, trzeba bedzie walezyc. Ale swoja droga nigdy dotad nie czu/em tak wyrainie, ie w silniku bije moje wlasne serce. "Liberator" nie jest uzbrojony, nie ma iadnych szans. Japonskie samoloty sa szybsze i zwinniejsze od mojego. Moiliwe, ie siedzq w nich nowicjusze, bo japonskie lotnictwo ponioslo jui bardzo duie straty. Jeieli zaatakuja mnie pierwszego "Liberator" bedzie mial szanse ucieczki. Ostatecznie po to tu jestem. Podciqgam maszyne i wylaie z cienia gor. Japonczycy nie wiedzq 0 zstepujacych pradach w kotlinie. Spostrzegli mnie, prowokacja sie udala. Zachowuja sie nerwowo. Otwieram kabine, aby nie przeszkadzala mi w obserwacji. Jest jeszcze czesciowo oblodzona. Tamo' takie latajil z otwartymi kabinami. Zaloga "Liberatora" spostrzeg/a Japoriezykow, robi ostry skret w strone Birmy i na pelnym gazie leo' lUi nad wierzcholkami g6r, pozostawiajqc za sobq ciemne smugi spalin. (.. .) MySliwey k/ada si~ na skrzyd/a i ida w dol, otwierajae ogieri. Zohodzioby, majil wiecej odwagi nii doswiadczenia, Zamiast atakowac mnie pojedynczo, z odskokiem, robiq tlok i przeszkadzaja sobie nawzajem. Po pierwszym ataku ida nurkowym lotem w doline, te samq ktora tak dlugo nie cho'ala mnie wypuscic. To jest koniec. Robie ostra skret przez plecy. Zamroczylo mnie, trace chwilowo wzrak, ksieiyc poczernial. Wrqbalem pelny gaz. W moment poiniej znalazlem sie kilkadziesiqt metrow od "Liberarora Na wszelki wypadek ogladam sie, czy Japorkzycy jakims cudem nie weszli mi jednak na ogon. Nic, tylko ksieiyc na niebie. Natomiast zaloga "Liberarora wziela mnie za wroga. Samolot wije sie w powietrzu bezradnie jak raniony kon. Dodaje jeszcze troche gazu, zbliiam sie na kilka nascie metrow, kolysze skrzydlami, Wreszo'e zrozumieli, Odpowiadajq lekkim zwisem na skrzydlo, uspokajaja sie. Leeimy razem. (.. .)" H

•

H

4

Powyiszy opis walki powietrznej nad Himalajami, jakie ciekavV}' z poznawczego punktu widzenia, pochodzi z ksiaiki Ogien nad Chinami" (I wydanie, 1963 rok), napisanej przez polskiego pilota mysliwskiego, majora Witolda Urbanowicza. \ potyczce tej Urbanowicz, za sterami Curtissa P-40, bronit \3JT1otnego C-87 - transportowej wersji stynnego bombowca Consolidated 8-24 "Liberator" lecacego z Indii do Chin nad "\iJjwyiszym na swiecie masywem g6rskim - Himalajami. Witold Urbanowicz, jako weteran lotnictwa polskiego z ...vnpanii wrzesniowej i as RAF-u z Bitwy 0 Wielk", Brytanie, zapragnal zmierzyc sie w powietrzu z cesarskimi pilotami. Co ecej, potrafil ten zamiar zrealizowac! Pe1niac od czerwca 942 roku funkcje zaslepcy atrache IOlniczego Ambasady RP w aszyngtonie, Urbanowicz odnowit znajomosc z tmerykanskim asem mysliwskim, Merianem C. Cooperem

16rego spolkal sie juz poprzednio w Wielkiej Brytanii w 1940 u. Jako przyjaciel Polski i Polak6w, wsp61zalozyciel Eskadry iuszkowskiej (razem z Cedricem E. Fauntleroyem) w jnie polsko-bolszewickiej, a w6wczas szef sztabu China Air ask Force, Amcrykanin nie odm6wit polskiemu koledze Hnocy w skontaktowaniu sie z generalem Claire :hennaultem. Ten natomiast potraktowal Polaka jak starego jJfZ)'jaciela, wykorzystujC\c sw6j niespelna miesieczny pobyt w A na liczne pogawedki z Urbanowiczem. Przy ostatniej z ch, tui: przed wylotem generala do Kunmingu, Witold rbanowiez odwainie zapytal generala, ezy wezmie go ze

"Hawk" 81A-2 z I. Dywizjonu AVe uszkodzony podczas I~dowania w Mandalay, Birma, pocz~tek wrzesnia 19~1 roku. The "Hawk" 81A-2 0/ the 1st Squadron AI'G damaged during landing in Mal/dala)', Burma, early September 1941. lAVe Association I 5ztabowej. Nie domagal si~ niezego, poza przydzialem Iiniowym i samolotem mysliwskim. W pazdzierniku 1943 roku brat udziat w dw6ch misjach eskortowych i szturmowych stuZ'lC W 16. Fighter Squadron oraz dw6ch tego samego rodzaju operacjach 74. FS 0 '(lcznym czasie 8 godzin. ajwiekszC\ ilosc operacji (dwanaScie w cza-

sie 26 godzin) Urbanowicz odbyl w skladzie 75. Fighter

ci~vwskazan. Zobaczymy, co sie da zrobic... " - odpad Chennault. Kr6tko m6wiC\c, przy tak wptywowym protektorze, wszelkie trudnosci zostaly szybko pokonane i w kOlku wrzesnia 1943 roku, major Urbanowicz znalazt sie na pokladzie trans-

Squadron. Podczas atak6w na japonskie lotniska w rejonie Changteh, Urbanowicz odni6sl 9 potwierdzonych "zwyci~stw naziemnych niszczac zaparkowane na lotniskach samololY Japonczyk6w, Jego onar", padfy w wi~kszosci bombowce stojaee na pasie Tung Ting (w pobliiu jeziora 0 tej samej nazwie). W dniu 11 grudnia 1943 roku Urbanowicz wykonywa' lot

portowego Douglasa C-47 Iqdujqcego w Kunmingu. Oficjalny

bojowy, lecqc jako skrzydlowy dow6dcy dywizjonu majora

rozkaz kierowal Urbanowicza do Chin celem zdobycia doswiadczenia we wsparciu powietrznym dzialan wojsk Ictdowyeh. Polski pilot nie chciat przyjac oferowanej mu funkcji

Elmera Richardsona. Polak uratowa' Richardsona "zdejmujctc" z ogona jego P-40K, dwa mysliwce japonskie (samololy te czesto idenlyfikowane sa jako Nakajima Ki-43 "Hayabusa" IN

sobq. "Sam bym tego pragnal, ale jest chyba zbyt wiele prze-

H

-

..Hawk" 81A-2 z 2, Dywizjonu ("Panda Bears") AVe, ,,49" naleiqcy do Franklina Schwartza. Na kadlubie przed kabin~ godlo dywizjonu (dose nietypowe, poniewai obrazujqcejedynie glowf niediwiadka). The "Hawk" 81A-2 a/2nd Sqlladmn ('Panda Bears ") AI'G, "49""belonging to Franklin Schwar/:. On theJilselage in front ofcoc/..pit squadron emblem is painted (qui/e 110t IJpical- bear's head only). IS. Fleischerl

21

Dwa "Hawki" 81A-2 z 3. Dywizjonu AVG: ,,81" i ,,76" uszkodzone w wypadkach przy Illdowaniu podczas szkolenia. Oba zdj~cia wykonano w paidzierniku 1941 roku. Two "Hawks" 81A-2 a/the 3rd Squadron AVG: "81" and '"76" damaged in/anding accidems during training. Both photographs raken ill October /94/. IAVG Association).

kodzie alianckim "Oscar", a wedtug niekt6rych nowych ir6det Ki-44 "Shoki"/"Tojo"). Te dwa samoloty stanowiC\ jedyne zwyciestwa powietrzne Witolda Urbanowicza w czasie jego pobytu w Chinach. W sumie, pomiedzy 23 paidziernika a 15 grudnia 1943 roku, odbyl on 20 misji bojowych w Iqcznym czasie 34 godzin lataja,c, wylC\cznie na mysliwcach Curtiss P40. 11 stycznia 1944 roku gen. Chennault odznaczyl Urbanowicza amerykanskim Medalem Lotniczym oraz chinskim odpowiednikiem tego odznaczenia. W wydanym z tej okazji rozkazie czytamy:

"Major Urbanowicz odznaczyl s;c zasluguji1cymi na uznanie osiqgnicciami w walce pow;etrznej podczas swej ochotniczej sfuiby w dywizjonach Sit Pow;etrznych Arm;; 5tanow Zjednoczonych w Chinach od 23 paidziernika do 15 grudnia 1943 roku. W tym okresie uczestniczyf jako pilot mysliwsk; w szturmowych bombowych i eskonowych misjach bojowych obejmujacych lacznie okolo 34 godziny lotow bojowych. wiekszosc sposrod jego lotow bojowych zostala wykonana na rzecz Chinskich Wojsk Lqdowych, podczas gdy znajdowafy siC one pod silnym naciskiem Japonczyk6w w rejonie jeziora Tung ring. Dnia 11 grudnia 1943 roku zaangaiowaf sic w atak na japonskq formacjc powracajqcq do swej bazy i w nawiqzanej nastcpnie walce powietrznej zestrzelil dwa nieprzyjacie/skie sam%ty mysliwskie. Podczas swej sluiby bojowej zaprezentowaf on odwagc i umiejctno5ci bojowe w ob/iczu nieprzyjaciela. Dokonania te powiekszyly komo nie tylko jego osobistych osiqgniee ale rowniei Sit Zbrojnych Polski i 5tanow Zjednoczonych. " W chwili przybycia majora Urbanowicza do Chin wojna tego kraju z Japonia, trwata jui: si6dmy rok. Rozpoczete w lipcu 1937 roku dzialania wojenne staty sie dla Japonczyk6w poligonem dla nowoczesnych broni maja,cych p6i:niej znaleie zastosowanie w zmaganiach z zachodnimi Aliantami w wojnie na Pacyfiku. W spos6b szczeg61ny dotyczyto to lotnictwa. Japonczycy po raz pierwszy zastosowali strategiczne lotnictwo bombowe, rai:a,c cele lezqce na glebokim zapleczu przeciwnika.

22

Zacofane technicznie Chiny budowaty swe sity powietrzne w oparciu 0 sprzet importowany - gt6wnie ze Stan6w Zjednoczonych i Zwia,zku Sowieckiego. Niebagatelna czese samolot6w oznaczonych niebiesko-bialymi stoncami lotnictwa chinskiego pochodzila z zaktad6w Curtissa, Chinscy pi loci latali m.in. na dwuplatowcach Curtiss "Hawk" II a nastepnie "Hawk" III. W 1938 roku Chinczycy zakupili 32 "Hawki" 75M. Kolejne 80 samolot6w dostarczono w czesciach, przeznaczone do montai:u w Chinach. W marcu 1939 roku testowano w Chinach dwa egzemplarze nowoczesnych mysli. wc6w jednoptatowych Curtiss "Hawk" 75Q uzbrojonych w durlskie dzialka Madsen kalibru 23 mm. Kolejnym typem samolotu jaki trafil do Chin byt niewiarygodnie zwrotny Curtiss Wright CW-21, charakteryzuja,cy sie rowniei: swietnc\ predkoscia, wznoszenia. Kolejny mySliwiec ze "slajni" Curtissa - P-40 bedqcy lematem naszego opracowania pojawit sie w teatrze tej wojny jesienia, 1941 roku, a wiec tui: przed przysta,pieniem USA do wojny. Tym razem jednak wraz z samolotami Ameryka, coraz otwarciej popieraja,ca Chinczyk6w, dostarczyta taki:e pilot6w ...

Zbliienie llpaszczy rekina tl na nosie "Hawka" z 3. Dywizjonu AVe. Jest ona namalowana tylko przy uiyciu bialej farby prawdopodobnie malowidlo nie jest jeszcze got owe. A close-up 0/ slwrkmollth paif/ted 01/ fhe nose of "Hawk" of 3rd Sqlladroll AVG. Note that only white paint was used - probably the artwork is tlotfillished yet. [So Fleischer]

Autorem pomyslu zorganizowania jednostki lotniczej zloionej z amerykar'iskich pilot6w-ochotnik6w, latajClcej na nowoczesnych .mysliwcach i bedClcej w stanie bronic amerykar'iskich inwestycji przemyslowych w Chinach byl Edward E. Pawley - znany biznesmen i finansista. Pawley od 1934 roku ze zmiennym szczesciem wsp61pracowat z rZCldem Chin tworzClc montownie samolot6w CAMCO (Central Aircraft Manufacturing Company). Fabryka CAMCO wsp6lpracuj~ca z amerykar'iskim przemyslem lotniczym (w tym z firmami Curtiss, Douglas, Vought i Vultee) ad pocz~tku wojny chinskolapor'iskiej stanowila priorytetowy cel dla bombardowar'i lapor'iskiego lotnictwa wielokrotnie zmieniajClc lokalizacje. Pawley spodziewal sie, ie specjalna ochotnicza jednostka bylaby w stanie zapewnic CAMCO i innym amerykar'iskochinskim obiektom przemyslu obronnego odpowiedniCl oslone lotniczCl··· Jednak prawdziwym organizatorem niezwyklej jednostki nazwanej AVG (American Volunteer Group) - Amerykanska Grup~ Ocholnicz~, byf Clarie Chennault - slynny lotnik u.s. Army Air Corps, kt6ry od 1937 roku pelnil role doradcy, odpowiedzialnego za reformowanie chinskiego lotnictwa, a jednoczesnie bedC\cy faworytem iony generalissimusa Chiang Kai·sheka. 15 kwietnia 1941 roku prezydent Stan6w Zjednoczonych Franklin D. Roosevelt podpisaf tajny rozkaz dotycz~cy przeprowadzenia rckrutacji do nowej ochotniczej jednostki w fednostkach lotniczych sif zbrojnych USA. Rz~d amerykanski, wci",i prowadzac trudne negocjacje z Japoni"" nie ujawniat oficjalnie swego zaangaiowania w ten projekt. Oficjalnie rekrutacje najemnik6w-pilot6w i przygotowanie jednostki lotniczej prowadzila firma CAMCO. Sam Chennault zadowolit sie ..cywilnC\/I funkcj", kierowniczC\ - tzw. Supervisora CAMCO. Sposr6d zwerbowanych pilot6w ai polowa pochodzila z lotnictwa morskiego: u.s. Navy i U.s. Marine Corps. Okolo jednej trzeciej przybylo z U.S. Army Air Corps, zas pozostali byli pilotami cywilnymi. CAMCO oferowala lotnikom AVG roczne kontrakty. Personel miat zapewnione zakwaterowanie i wyiywienie. \t1iesieczna pensja pilota wynosic miala 600 dolar6w, dow6d· cy eskadry 675 dolar6w, zas dow6dcy dywizjonu 750 dolar6w. Premie za kaidy potwierdzony - zniszczony samolot przeci·

Godlo AVG na jednym z "Hawkow" tej jednostki. "Tygrys w V" (litera slabo widoczna, poniewaz miala kolor jasnozielony) nie byl malowany, ale naklejany w postaci kalkomanii zaprojektowanej i doslarczonej I)rzez wytw6rnif Walta Disneya jednego ze sponsorow AVG. The AVe emblem 01/ one ofthe IIIlit's "Hawks ". "Tiger iI/ tlte V·· (tlte letter is barely l'isible because of its Iigltt green) was not painted - it was a decal desiglled alit! SIIPplied by Walt Disney's company - olle oftlte Af'G sponsors. IAVG Association)

wnika okreslono na 500 dolar6w. Na zakonczenie kontraktu przyslugiwal 30 dniowy platny urlop. Pensje obslugi naziemnej wynosity od 100 do 400 dolar6w na gtowe. Zotnierzom przerywajC\cym stuibe w sitach zbrojnych USA na rzecz kontraktu w A VG zagwarantowano powr6t do poprzednich jednostek bez utraty stopnia wojskowego i zaliczoncgo czasu sluiby. Organizatorom ochotniczcj jednostki udato sie dokonac rzeczy niemoiliwej - zdobyc w Stanach setke nowoczesnych samolot6w mysliwskich. Byty to samoloty Curtiss "Hawk" Model 81 A-2 (celowo uiywamy tu oznaczenia wytw6rni), przeznaczone pierwotnie dla brytyjskiego RAF-u, gdzie sluiyc mialy jako "Tomahawki" Mk liB (czyli wedlug oznaczen amerykanskich P-40C). Byly juz: one nawet pomalowane w brytyjskie barwy kamuflaiowe. Waszyngton nie byl jui w6wczas tak dramatycznie molestowany przez Londyn 0 doslawy samolot6w bojowych i 6 stycznia 1941 roku Curtiss zaksie~ gowaf sprzedai setki "Hawk6w" 81 A·2 rzitdowi Chin.

"Hllwk" 81A-2 z 3. Dywizjonu AVG nr ,,79" po awaryjnyrn Ittdowaniu, Birrna, pazdzicrnik 1941 roku. Uwagf zwracajtt zamalowane kokardy RAF na g6rnej powierzchni skrzydel. Tlte .'Ha wk " 8/A-2 oftlte 3rd Squadron AVe No "79" /losed OI'e,. all landing, Burma, October 1941. Note painted out RAF roundels on the tipper stlrface a/wings. IAVG Associationl

23

Powyiej. Chinski personel naziemny przy ..Hawku" 3. Dyw. AVe, U\\ag~ zwraca trojban"n~' wzor na kolach pod\\ozia. Abo,'e. Chinese ground personnel at the ''Hawk'' oI3m Squadron ArG. Note three-colollr pauem 011 the lallding gear wheels. Po pra\\ ej. Skrzydlata l)anienka 1 malowana w innej IlOzie na kazdym z samolotow1 to godlo ..Aniolow Piekiel" - I. Dywizjonu AVe. Right. The \I'illged girl. pail/ed in dijfe/"em (Jose 011 Cl'el)' ainnlji, is all emblem oI'Hells Angels" - I. Squadron A lIe. lAVe Associationl Dostawe samolot6w przeznaczonych dla Ave CurtissOW rozpoczeto ju:i w maju 1941 roku. Rozmontowane samolotydostarczano drog" morsk" do Rangunu w brytyjskiej Birmie, gdzie na lotnisku Mingaladon zcsp6f pod kierunkiem in:iyniera Waltera E. Pentecosta (poprzcdnio zatrudnionego w zakfadach North American Aviation) zajmowat sie ich monla:iem. Wobec ubogiego wyposa:ienia mechanicznego skfadanie samolot6w odbywato sie gt6wnie przy wykorzystaniu sity fizycznej birmanskich robolnik6w. Kadtub mysliwca podwieszany byl na spccjalnej ramie w ksztakie litery A, Skrzydta unoszone byly recznie przez odpowiednio licznq grupe Birmanczyk6w po czym mocowano je do kadtuba, Teraz mo:ina ju:i byto opuscic podwozie, postawic samolot na ziemi, a nastepnie przetoczyc do hangaru na miejsce czesciowego montazu. Po skomple· towaniu wyposazenia zdemontowanego do transportu niemal kompletny samolot opuszczal hangar - choc jeszcze bez

smigfa. Ten jeden z ostatnich element6w instalowano w baraku niedaleko... krytych strzech q stanowisk poslojowych samolot6w (stanowiqcych skutecznq ochrone przed sfoncem). W takich prymitywnych warunkach, pomiedzy poczqtkiem sierpnia a koncem listopada 1941 roku, zmontowane zostalo 99 egzemplarzy "Hawk6w" 81 A·2 przeznaczonych dla Amerykanskiej Grupy Ochotniczej (skrzydla jednego z samolot6w uszkodzono, gdy podczas rozfadunku ze statku zawierajqca je skrzynia spadla do wody). Personel Ave zfo:iony ze 109 pilot6w, 150 mechanik6w oraz kilku pracQwnik6w administracyjnych wyptynqf w dniu 7 Iipca 1941 roku z San Francisco do Singapuru na pokfadzie holenderskiego statku pasazerskiego ,,)agersfontaine". Dalszq podr6:i - z Singapuru do Rangunu amerykanscy ochotnicy odbyli na pokladzie nOlweskiego frachtowca, kt6ry zawin~1 do portu w Rangunie 28 lipca 1941 roku.

.leszcze jeden rczultat braku doswiadczenia amerykaliskich ochotnikow - uszkodzone skrzydlo "Hawka 11 8tA-2 nr 1176" z 3. Dywizjonu AVG. Ilazdzicrnikl 1941 roku. Another ejJecf 0/ landing accidell1 is a damaged willg o/the "Hawk" 81A-2 No "76" o/the 3rd Squadron AVG. October 194/. lAVe Associationl

24

l zkodzony "Hawk" nr ,,76" z J. Dywizjonu AVG, paidziernik, 1941 roku. Podczas szkolenia w Keydaw Ave stracila kilka molalow. Damaged "Hawk" No .. 76" ofthe 3rd Squadron AVC. October 1941. During training al Keydaw AVe 10s1 severa/aircraft. lAve .\ sociation) Pierwsz~ trudnosciCl na jakCl napotkat Chennault dowodzClCy 'hotnikami byl... brak odpowiedniej bazy dla zeprowadzenia szkolenia przed wejsciem grupy do dziatan boJowych. Pierwotnie planowano uiye w tym celu lotniska w pobliiu Kunmingu w Chinach, kt6rcgo jednak nie ukonclono na czas przed nadejsciem pory deszczowej. Ostatecznie Chennault uzyskal zgod~ niezbyt przychylnych brytyjskich ladz kolonialnych w Birmie, na wykorzystanie lotniska eydaw poloionego nieco ponad 270 km na p61noc od angunu. ajwi~ksz~ zalet~ tej bazy poloionej posr6d pal '\zowych i plantacji kauczuku by! 1200-metrowej d!ugosci asialtowy pas startowy, stanowia,cy gwarancje, ie nadci~gaj
Ten "Hawk" 81A·2 Dr 1180" z J. Dywizjonu AVe wypadl z pasa slartowego lamiqc lewy zespol podwozia i uszkadzajqc smiglo. This "Halik" 8/A-2 No "SO" ofthe 3rd Sqlladron AVe rail offthe nmway ripping offport wheeland damaging propeller. lAVe Association I

mal. .. najniiszy numer p-810n. 3 sierpnia, pilol Byron Glover przeprowadzil ten samolot z Mingaladon do Keydaw. Pomimo pocz
Chennault byl zdania, ie kaidy z pilot6w A VG musi opanowae po mistrzowsku zasady walki mysliwskiej, zanim grupa wkroczy do akcji bojowej w Chinach. Podczas wyklad6w rozpoczynajC\cych sie codziennie jui 0 godzinie 6 rano w baraku zbudowanym z drewna tekowego, ochotnicy zapoznawali sie z przettumaczonymi na angielski zdobycznymi japonskimi instrukcjami wojskowymi dotyczC\cymi operaeji 10lniezyeh. Dla kaidego z japonskich samolol6w opracowano w A VG instruktaie opisujC\ee ich moene i sfabe punkty. laponskie mysliwce - takie jak Nakajima Ki-27 ezy lei Nakajima Ki-43 "Hayabusa", byly lekkie i zwrolne jednakze nie opaneerzone, pozbawione samouszczelniajC\cych zbiornik6w paliwa i niezbyt silnie uzbrojone. Chennault nauczyt swych ochotnik6w, ze nie wolno wdawae sie z nimi w walke kolowq w stylu pojedynkow powietrznych z I wojny swiatowcj, ale raczej wykorzystae przewage predkosci w locie nurkowym i silniejsze uzbrojenie Curtissbw P·40. Walke nalezato prowadzie w dw6jkaeh samolot6w (prowadzC\ey plus skrzydfowy) w taki spos6b, aby po uderzeniu nan z wiekszej wysokosci natychmiast wycofae sie bez wdawania sie w niebezpieczne walki z pr6bami "wsiadania przeciwnikowi na ogon" i efektownymi akrobacjami. 28 listopada 1941 roku, a wiec na 10 dni przed atakiem na Pearl Harbor, AVe otrzymala ostalni mysliwiec zmontowany w Mingaladon. Crupa byfa juz niemal gotowa do wejscia do walki. Nadano jej wewnetrzna struklure ztoi:ona z trzech dywizjonow, kazdy z etatowym stanem 18 samolol6w. 1. Dywizjon otrzyma1 nazwe: "Adam and EveNt,Adam i Ewa"), 2. Dywizjon: "Panda Bears" ("Niedzwiadki Panda") zas 3. Dywizjon: "Hell's Angels" I"Anioly Piekiel"). Kaidy z dywizjon6w dzielit sie na lrzy klucze. Dodatkowo dow6dztwo grupy dysponowafo swa sekcja samololow (Headquarters Section). Jesienia 1941 roku w rece pilot6w AVe wpadto czasopismo z ilustrowanym reportazem z walk 112. Dywizjonu RAF-u na Zachodniej Pustyni. Na zdjeciach zobaczyli oni wowczas po raz pierwszy Curtissy udekorowane paszczami rekinow. Pomys' chwycif i wkr6lce wszystkie mysliwce Amerykanskiej Grupy Ochotniczej zosta'y udekorowane w podobny spos6b.

Wiese 0 rozpoczeciu dzia1an wojennych na Dalekim Wschodzie dOlarfa do Kyedaw droga radiowC\ w poniedziatek, 8 grudnia 1941 roku. W slanie gotowoSci bojowej znajdowa' sie tylko 3. Dywizjon. Znajaey dobrze realia wojny Chennault spodziewal sie rychlego japonskiego alaku lotniczego na baze AVe. Na jego rozkaz juz od konca paidziernika samololy jednostki byly odpowiednio rozproszone i zamaskowane, zas stale pe1niony by' dyzur bojowy przez jedna eskadre zdolna w kaidej chwili do startu alarmowego. W ciagu pierwszych kilkudziesieciu godzin wojny samoloty AVe wykonaly laty rozpoznawcze nad terytorium Tajlandii konlrolowanego juz przez Japonie, gdzie spodziewano sie rozpoznae nowo budowane lotniska przeciwnika. Jednak pierwszym lotem bojowym stala sie misja rozpoznawcza wykonana w dniu 10 grudnia 1941 roku. Jeden P-40 (P-8153l zoslal specjalnie zmodyfikowany do zadan rozpoznania fotograficznego. W bagainiku, w tylnej czesci kadtuba, zabudowano w nim kamere do zdjee lotniczych typu Fairchild 0 ogniskowej 20 cali. Samolot rozpoznawczy pilotowal Erik Schilling. Eskortowac mialy go dwa "zwykle" Curtissy pilotowane przez Aliena Christmana (Oficera Rozpoznawczego Crupy) i Edwarda Rectora. Trasa lotu przewidywala dwa miedzyladowania dla uzupe'nienia paliwa: jedno w Mingaladon zas drugie w bazie RAF-u w Tavoy, lUZ przy granicy Birmy z TajlandiC\. Stad klucz CurtissOw wystartowal do zadania rozpoznawczego nad Bangkok. Zdjecia lotnisk i portu wykonane z wysokosci prawie 8 000 m wykazafy obeenose w tajlandzkich bazach okafo 90 japonskich samolatow: bombawych i mysliwskich. Dwa dni p6iniej,12 grudnia, znajduj
Curtissy z "Hell's Angels" w lode nad gorami Yunnan nad granicq chinsko-birmanskl.h marzec 1942 roku. Curtiss fighters of the ''Hell's Angels" in flight Ol'er Yunnan mountains near Chinese-Burmese borde,; March /942. ILifel

26

PrObne strzelanie z karabinow maszynowych "Hawka" nr ,,68" z 1. Dywizjonu AVG. Ten sam samolot pokazany jest w lode na zdh'cia na s~siedniej stronie (pierwszy w szyku). Firi"g test ofthe guns of "Hawk" No "68" of fhe Is' Squadron AVG. The same aircraft is U'1/ in flight 011 the photograph 011 'he [acillg page (first in the [ormalion). rUSAAFJ fOny Indochin Francuskich formacji dwusilnikowych bom-

we6w Cesarskiej Japonskiej Armii Lqdowej ICJAL) typu ~itsubishi

Ki-21 (nazwanych p6iniej w kodzie aliackim imieoem "Sally"). Gdy nieprzyjacielska formacja znajdowata sie w Idlegtosci okoto 130 km od Kunmingu w powietrze poderwaty eztery P-40 z 2. Dywizjonu AVe. Do boju prowadzil je 050scie dow6dca dywizjonu John V. "Jack" Newkirk. ,v--noczesnie szesnaScie Curtiss6w z 1. Dywizjonu zostalo rzerzucone na pomocnicze lotnisko potoione na >hJdniowy-wsch6d od Kunmingu z zadaniem pozostania w owosd. Podczas pierwszego ataku na japonskie bombowce samolocie Newkirka zawiodty karabiny maszynowe i radio. Vkiekty pilot zmuszony byt zawr6cic do bazy. Tymczasem o trzech podkomendnych nie dato za wygranC\ - jeden z nich Edward F. Rector zgtosit zestrzelenie jedego Ki-21.

Alianci mogli przeciwstawic Japonczykom 15 brytyjskich "Buffalo" i 12 P-40 z 3. Dywizjonu A VG. W zacietych pojedynkach nad celami, a potem takie nad wschodnim wybrzeiem Birmy, Amerykanska Crupa Ochotnicza poniosta swe pierwsze straty bojowe. W jednym z pierwszych stare dwaj pilod (wywodzC\cy sie z lotnictwa piechoty morskiej) Kenneth A. Jernstedt i Charles N. Older zestrzelili po jednym bombowcu Ki-21. Tct sam~ zwartct formacje Japonczykow atakowal Neil G. Martin. Niestety jego P-40 zderzyt sie w powietrzu z... silnikiem wyrwanym z eksplo· dujctcego japonskiego bombowca. Amerykanski pilot poni6sf smierc. Chwile p6iniej zginq' Henry G. "Hank" Gilbert zaledwie 21 -Ietni ochotnik z marynarki wojennej (i zarazem

najmlodszy pilot w ealym personelu AVG) po tym, gdy w jego samolot trafit japonski strzelec poktadowy z Ki-21. Kolejne epi-

Hr6tee potem przed bomboweami pokazaly si e mysliwee 1.

zody tego starcia potoezyly sie blyskawieznie. Older dopisal do

Dvwizjonu poderwane z lotniska zapasowego. Wobec ogromnej przewagi Amerykan6w japonskie samoloty bombowe, nie

swego konta zwyciestw powietrznych drugiego Ki-21 , podczas gdy celnie ostrzelany przez dwa japonskie mysliwce Paul J. Greene ratowal sie skokiem na spadochronie. Dwa brytyjskie "Buffalo" zostaty uszkodzone w powietrzu, zas dwa zniszczone na ziemi. Ave zglosita trzynascie pewnych zwyciestw nad Ki-21 i jedno nad Ki-27, oraz liczne zestrzelenia prawdopodobne. W rzeczywistosd z catej formacji nie wr6dto 7 bombowc6w. 62. Sentai praktycznie utracita moiliwoki kontynuowania dziatan bojowych: z pietnastu samolot6w

posiadajqee eskorty ryehlo pozbyly sie swego ladunku w panice uciekajctc w kierunku swego lotniska potoionego w JX>bliiu Hanoi. lctcznie amerykanscy ochotnicy zglosili zestrzelenie szesciu japonskich samolot6w. Do bazy nie wr6cil ;edynie samolot Eda Rectora, w kt6rym skonczyto sie paliwo i musial on Ictdowae awaryjnie na polu ryiowym. Tymczasem pozostaty w Birmie 3. Dywizjon A VG wraz z

pi~c

67. Dywizjonem RAF-u przygotowywaly si e do odpareia

wyslanyeh nad Rangun

uderzenia lotniczego. 23 grudnia 1941 roku generat Sugawara,

mysliwc6w, dziesiec wr6dfo do bazy z mniejszymi lub wiekszymi uszkodzeniami oraz rannymi i zabitymi cztonkami zat6g. Pozostale dwa zestrzelone Ki-27 naleiaty do 98. Sentai. lctcznie zgineto ok. 50 japonskich lotnik6w, w tym pu'kownik Shigeki Usui z 98. Sentai. Tak wiec jui pierwsza walka stoczona w obronie stolicy Birmy stata sie poczqtkiem kontrowersji trwajqcej do dzis dnia, a dotyczC\cej ilosci zestrzelonych przez AVe samolot6w japonskich. W konfrontacji z danymi japonskimi, fenomenalnc sukcesy meldowane przez AVe, nie znajdujq nawet SO-procentowego potwierdzenia.

16wnodowodzqey lotnietwa w Syjamie, wyslal z Bangkoku nad Rangun i Mingaladon poteznq wyprawe bombowq. W jej pierwszej fali znalazto sie 27 bombowcow dwusilnikowych \liitsubishi Ki-21 z 60. Sentai oraz 18 Ki-21 z 98. Sentai. Druga iala zlozona byla z 15 Ki-21 z 62. 5entai i 27 lekkieh bom-

bowe6w

jednosilnikowyeh

Mitsubishi

Ki·30

(p6Zniej

okreslonych nazwa kodowct "Ann"). Eskorte stanowifo 30 samolot6w mysliwskich Nakajima Ki-27 (kod "Nate"). Celem pierwszej fali japonskich bombowc6w byt port w Rangunie, zas drugiej lotnisko Mingaladon.

padlo ofiarq ognia alianekieh

27

Po sciqgnieciu positkow (bombowce Ki-21 z Indochin Francuskich i mysliwce Ki-43) z Malaj6w, w dniu Bozego Narodzcnia - 25 grudnia 1941 roku gen. Sugawara podjqt povvt6rnq probe decydujqcej rozprawy z Aliantami w Rangunie i okolicach. Tym razem do lotu na stolice Birmy wystartowalo 21 bombowc6w Ki-21 z 12. Sentai i 36 Ki~21 z 60. Sentai w eskorcie 25 mysliwc6w Ki-43 "Hayabusa" z 64. Sentai. Doswiadczonemu powaznymi stratami w poprzednim nalocie na Rangun 62. Sentai uda~o sir; wystawic osiem samolot6w bombowych Ki-21 (w tym niekt6re naprawione ogromnym wysi~kiem mechanik6w po uszkodzeniach odniesionych w poprzednim lode), kt6re wraz z 27 lekkimi bombowcami Ki30 z 31. Sentai eskortowane byty przez 32 mysliwce Ki-27 nalezqce do 77. Sentai. Nied~ugo przed poludniem cafose sit, podzielona na trzy formacje, dotarta nad gt6wny cel nalotu - rangUllskq elektrownir;. AVe mogla wystawie zaledwie 12 Curtiss6w 3. Dywizjonu. Razem z nimi do walki przystqpito 18 brytyjskich "Buffalo". Amerykanskie mysliwce zaatakowaty przeciwnik6w lecqc dwojkami lotem nurkowym. Pierwsze sukcesy odni6s1 Robert P. "Duke" Hedman zestrzeliwujqc dwa bombowce Ki-21 dwukrotnie przelatuj<1c przez nieprzyjacielskq formacjr;. Po chwili jego sukccs powt6rzyt George B. McMillan. Atakujctc trzeci bombowiec McMillan nie miat juz tyle szczdcia. Strumien pocisk6w wystrzelonych z grzbietowego stanowiska strzelcckiego Ki·21 dosiegnqt szyb wiatrochronu a nastepnie rozszarpat radiatory chtodnic Curtissa. Pozbawiony chlodzenia silnik odm6wit posluszenstwa. McMillan lotem slizgowym skierowal sie ku linii brzegowej Iqdujqc awaryjnie na polanie w dzunglii. Przez kilka dni pilot przedzierat sie przez dzungle i wr;drowat po birmanskich bezdrozach na grzbiecie muta, by wreszcie powrode do bazy. Kolejna niezwykta przygoda stata sie udziatem Parkcra S. Dupouy'ego, kt6rego P-40 dosJownie rozciq~ wtasnym skrzydtem japonskiego Ki-27 na dwie czesci. Po Iqdowaniu w Mingaladon okazalo sie, ze brakuje okoto metrowej dtugosd kawatka skrzydta. Mato szczescia miaf tego dnia byly pilot piechoty morskiej Edmund F. Overend zcstrzelony przez strzelca poktadowego japonskiego bombowca (pilot uratowat sie).

Tego pamir;tnego dnia pilod AVe zglosili az 27 zwydr;stw powietrznych, kt6re jednak nie znajdujq petnego potwierdzenia w zr6dlach japonskich. Piloci RAF-u meldowali a zestrzeleniu 7 samolot6w przeciwnika. Faktycznie Japonczycy utracili tego dnia tylko 5 bombowc6w i 2 mysliwce eskorty. Podczas nastepnego ataku w dniu 28 grudnia Japonczycy posluiyli sir; fortelem. Najpierw wystali na "przynete" kilka bombowc6w, kt6re w chwili gdy ich piloci zobaczyli zblizajqce sir; mysliwce Amerykan6w, zawr6city do bazy. Curtissy podjety nieskuteczny poscig, po kt6rym musialy wr6cie do Mingaladon dla uzupetnienia paliwa. Tymczasem nadciqgnety sity gt6wne: dziesiee Ki-21 w dwukrolnie liczniejszej eskorcie mysliwskiej. Tym razem jednak alarmowo mozna byto poderwae zaledwie cztery P-40 i 12 "Buffalo". Stabe sity obroncow nie powstrzymaJy napastnik6w i po chwili na lotnisko Mingaladon zaczety spadae japonskie bomby. Grudniowe walki powietrzne i nalot na birmansk q baze Ave znacznie ostabit sity 3. Dywizjonu. Dlatego tez rankiem 30 grudnia zostat on zluzowany przez przebazowany z Kunmingu

Amerykatiscy pi loci ogl~daj~ swoje nowe trofeum: ster kierunku z zestrzelonego mysliwca Nakajima Ki-27 "Nate" z 77. Sentai. American pilots inspecting their ne)\' war trophy: rudder of a shot d01t'1l Nakajima Ki-27 "Nate" fighter of the 77th SClltai. IUSAAFJ

"Hawk" 81A-2 nr ,,74" z 23. Grupy Mysliwskiej I~duje w Kunmingu, 15 wrzesnia 1942 roku. Jest to byly samolot 3. Dywizjonu AVe. The "Hawk" 81A-2 No "74" oflhe 23rd Fighter Group landing ill Kllnming. 15 September /942. This isformer 3rd Squadron AVG aircraft. IVSAAFj

28

Clarie Chennault (w srodku) i d\\'och pilotow, przyszlych generatOw USAAF: C. Vincent i B. Holloway. Clarie Chennault (ccl/tre) and Iwo fighter pilots. who later became generals of the USAAF: C. Vincent and B. Holloway. IUSAAFJ

I..i \urtownik na straiy zaparkowanych mysliwc6w P-40 nalei:tcych do 23. Crupy Mysliwskiej, lato 1942 roku. Chinese ding parked P-40 fighters a/rhe 23. Fighter Group, Slimmer 1942. IUSAAFj

"izjon AVe, kt6ry na lotnisko Mingaladon przyby~ w sile s.amolot6w, pod dow6dzlwem Johna V. Newkirka. i w nowym roku 1942, a doktadniej 3 stycznia, Newkirk w e dwoch innych pilotow wykonal lot bojowy nad skie lotnisko w Meshod w Tajlandii. Atak przeprowadz malej wysokosci zaowocowaf zniszczeniem pieciu ....""".Jot,6w przeciwnika. Piec dni p6zniej, 8 stycznia, podobny na Meshod przeprowadzony przez 3. Dywizjon >\\adzil do zniszczenia 8 japonskich samolot6w. Tym 'fTl jednak A ve ponias~a strate: uszkodzony samalot pilony przez Charlesa D. Motta I<\dowal awaryjnie w pobliiu a przeciwnika. Mott pojmany przez Japonczyk6w stat sie szym jencem wojennym sposr6d lotnik6w Amerykanskiej Ochotniczej. Przez caly styczen i luty AVe wspiera~a sojusznicze mysliw..... obronie poludniowej Birmy. W styczniu do ,nuj~cych w Mingaladon P-40 nalez~cych do AVe i -.10· 67. Dywizjonu dol~czyly brytyjskie mySliwce er "Hurricane" 17. Dywizjonu RAF-u. arto tu zwr6cic uwage nie tylko na dokonania pilot6w G. ale r6wniei: na wysilek personelu obs~ugi naziemnej. oly operuj<\ce z lotniska w Mingaladon naraione by}y na ~wite zapylenie powielrza. Zmusza~o to mechanik6w zyszczenia gaznik6w co oko~o 5 godzin lotu. W filtrach lacji olejowych mysliwc6w gromadzi~y sie straszliwe ilos'WUdu, kt6ry trzeba bylo bezustannie usuwac, aby nie "Owadzic do awarii silnika w locie. Samoloty, kt6rych nie na byto naprawic w Mingaladon by}y transportowane do zonego w malowniczej dolinie miasteczka Loiwing, jui po iej slronie granicy Birmy z Chinami, gdzie ulokowano l.ady montaiowe CAMCO. Tu trafia}y r6wniei: Curtissy zone w awaryjnych I<\dowaniach, gdzie wykorzystyby}y do wymontowywania z nich czesci zamiennych. a poczqtku lutego , 942 roku na skutek kolejnych nalotow IOczyk6w, wykonywanych teraz gl6wnie noc<\ przez ma~e cje samolot6w, alianckie lotnisko w Mingaladon stopo obraca~o sie w ruine. Pomimo tego wlasnie wledy przy-

sellll)"

by' z Kunmingu 1. Dywizjon A VG, z zadaniem zluzowania 2. Dywizjonu. 7 lutego 1942 roku zginal tragicznie dow6dca 1. Dywizjonu Robert ). "Sandy" Sandell wykonuj~cy oblot Curtissa naprawionego po odniesionych w boju uszkodzeniach. Po nim dow6dztwo dywizjonu obj<\t Robert H. Neale pilot wywodz~cy sie z lotnictwa pokladowego US Navy, ktory ostatecznie zaj<\1 pierwsze miejsce na oficjalnej liscie as6w A ve US samolot6w wroga zniszczonych w powietrzu i 50 na ziemD. Japonska 15. Armia wkroczyla do Rangunu 9 marca 1942 roku. Jej zwyciesk<\ ofensywe osfanialo z powietrza 200 mysliwc6w i bombowc6w 5. Dywizji Lotniczej generala Obaty. Dolaczaj<\c do generalnego alianckicgo odwrotu, P·40 Amerykanskiej Grupy Ocholniczej zostaly przebazowane 0 2S0 km na wschod. Zajmowany przez Ave i RAF pas Magwe zostal rozpoznany przez przeciwnika 20 marca 1942 roku. Nazajulrz japonski samolot zwiadowczy - dwusilnikowy Mitsubishi Ki-46 (nazwany p6iniej w kodzie alianckim "Dinah") przyprowadzil nad baze formacje zloion<\ z 40 samolot6w. Przeciw 26 bombowcom Ki-21, oslanianym przez

Malowidlo na sterze kierunku P-40E (,,38", 41-36402) z 16. FS (23. FG). All artwork all the r"dder ofthe P-40£ ('·38 ,.. 4/-36402) ofthe /61h FS (23/"d FG). IS. Fleischerl

29

14 Ki-43, wystartowato piec P-40 z 3. Dywizjonu Ave, wraz z szescioma "Hurricane'ami" 17. Dywizjonu RAF-u. Na wysokosci 4 000 m, ciqgle we wznoszeniu, dwaj Amerykanie: Kenneth A. Jernstedt i Parker S. Dupouy mineli zblizajqcq sie do celu formacje japonskich bombowcow. Nie niepokojeni przez eskortujqce je mysliwce Ki-43, zdotali zakonczyc wznoszenie i z pulapu 4S00 m zanurkowali w kierunku dw6ch tr6jek Ki-21. Tym razem jednak japonska ostona mysliwska wykazata sie refleksem. Roztrzaskana po trafieniu pociskiem z karabinu maszynowego, ostona kabiny Jernstedta ranita go odfamkami w gtowe, co zmusiJo amerykanskiego pilota do wycofania sie z walki i powrotu na lotnisko. Podobnie trafiony i zraniony w reke zostat Dupouy, walczqcy sam przeciw siedmiu Ki-43. Przedtem zdotat on jednak w czotowym ataku zapalic jednego z przeciwnik6w, kt6ry niekontrolowanq spiralq spadl na mokradtach Toungoo. tnni pi loci Ave nie odegrali w tym starciu zadnej znaczqcej roli. Formacja japonska nie zostala rozbita i byta w stanie wypetnic swoja misje. Podobne ataki na Magwe trwac miaty doktadnie dwa tygodnie. W ich wyniku 5. Dywizja Lotnicza gen. Obaty catkowicie zniszczyta alianckie sily lotnicze w Birmie. Japonczycy posiadali przewage w sprzecie 5:1, co nie ujmuje im chwaty, jako ze w podobnych warunkach Desert Air Force odniosta swoje zwyciestwo nad Luftwaffe w Afryce P6tnocnej, kt6rego rangi przeciez nikt nie kwestionuje. W ocenie Japonczyk6w, na lotniskach Magwe ulegto zniszczeniu okolo 120 maszyn. W rzeczywistoSci Alianci utracili nie wiecej niz 20 samolot6w. Wsr6d nich potowe stanu AVe. To, co pozostato z ochotniczej jednostki, Claire Chennault ewakuowat na mate lotnisko we wspomnianej juz wczesniej miejscowiosci Loiwing na granicy birmansko-chi nskiej. W jednej z pierwszych misji z nowej bazy eskadra 6 Curtiss6w 1. Dywizjonu AVe ostrzelata z lotu koszqcego baze japonskiego 64. Sentai (Ki-43). W ataku na Chiang Mai 24 marca stracono P-40 wraz z pilotem. Zestrzelony przez japonska. obrone przeciwlotniczq William D. McGarry z 1.

Dywizjonu A VG ratowat sie skokiem na spadochronie, po czym zostat wziety do niewoli. Amerykanie zniszczyli lub powaznie uszkodzili siedem Ki-43, zgtaszajqc 15. Zaraz po odlocie Curtiss6w, personel 64. Sentai zebral sie do naprawiania Izej uszkodzonych mysliwc6w. We wczesnych godzinach popotudniowych zdotano wyszykowac 11 zdolnych do lotu "Oscar6w", kt6re stanowic mialy eskorte ponad 50-samolotowej wyprawy bombowej nad brytyjsk'l baze Akyab. Atak powi6dt sie i zostat w dniu 28 marca powt6rzony, co zmusilo RAF do ostatecznej ewakuacji pozostatych sit z Birmy do Indii. Powiadomiony 0 tym sztab 5. Dywizji Lotniczej CJAL zdecydowat sie na skupienie wysitkow na zwalczaniu A VG. Niedokfadne (z winy pogody) rozpoznanie Loiwing z 6 kwietnia, powt6rzono dwa dni p6iniej. Zatoga zwiadowczego Ki-46 meldowala obecnosc na pasie startowym az 15 mysliwc6w typu P·40 (w rzeczywistosci 9 "Hawk6w" 81 A-2 i 3 P-40E, wykonujqcych tylko miedzylqdowanie w locie tranzytowym do Kunmingu). Dalsza. penetracje przerwala interwencja dw6ch P-40 z 3. Dywizjonu A VC, kt6re zmusily Ki-46 do odwrotu na potudnie. MySliwce 64. Sentai prowadzone przez podpulkownika Kato zjawity sie nad Loiwing juz uprzedzonym o nalocie przez siec wczesnego ostrzegania. Licza.cy na zaskoczenie Japonczycy uderzyli na baze z niskiego putapu, nie pozostawiajqc zadnej ostony z g6ry. Kra.zqce 0 wiele wyzej P-40 spadty na nieswiadomych zagrozenia przeciwnikow w momencie, gdy ci nabierali wysokosci po pierwszym ataku. Lec'lcy w P-40E Arvid E. "Ole" Olson odni6s1 pierwsze zwyciestwo, a potem "otworzyl sie na nie worek". Piloci: C.H. Laughlin, Robert Smith i Frtiz E. Wolf meldowali po dwa zwyciestwa, zas: Clifford C. Croh, Robert L. Little, Edmund F. Overend i John T. Donovan - po jednym. Jak zwykle w walce kazdego z kazdym, wielu pilot6w, strzeJaja.cych zapewne do tych samych przeciwnik6w, spowodowato zdublowanie zwyciestw nad domniemanymi "Zerami" (Ki-43 byty czesto btednie rozpoznawane przez pilot6w AVe jako mysliwce marynarki A6M2, kt6re kilka miesiecy wczesniej debiutowaly

, -

-

If _a~

.~

•

-

v

'" ~

,

. -

Mysliwce P-40E z 16. Dywizjonu Mysliwskiego (w6wczas \\'ci~i: jeszcze w skladzie 23. FG), koniec grudnia 1942 roku. Samoloty pochodzllce z pierwszej dostawy dla oowo formowanej jednostki otfzymaly tr6jbarwny kamuflai: piaskowo-zielono-olh\'kowy. P-40E fighters ofthe 16th Fighter Squadron (then still in 23rd FG), end ojDecember 1942. The airplanes from the first delively for the newly formed Iwit are painted ill three colour camouflage Sand / Green / Olive Drab. (S. Fleischerl

30

-tOE dow6dc~' 23. Crup~' Mysli\\skiej - pulkownika Roberta L. Scotta. Kunming. Chiny. koniec 19·n roku. The P-40E o(lhe ",mal1der of 23rd Fig/ller Crou.p - Colonel Roberl L. SCOff, KUI/ming. China, end of 1941. (5. Fleischer( Chinaeh - teraz jednak walczyty daleko stad - w jednostkach iczych floty na Pacyfiku). Calkowite straty 64. Sentai w tej '5ji wyniosty tylko eztery "Oscary". W zamian, podwtadni pulkownika Kato zniszczyli na ziemi jednego P·40E. Wsrod '"'terech polegtych pilotow japonskich znaleili sie miedzy n}mi: kapitan Anma (12 zwyciestw) i sierzant Wada (7 ciestw). a wiese 0 starciu, do Loiwing przybyl na pokladzie nskiego Douglasa DC-2 pulkownik Chennault, prowadzac soba, odsiecz w poslaci 2. Dywizjonu (trzy "Hawki" 81A-2 i P-40E). 0 swicie 10 kwietnia 1942 roku 64. Sentai takowata znowu. Tym razem w sile zaledwie pieciu Ki.43, wadzonyeh, jak poprzednio, przez pulkownika Kato. oczenie powiodto sie, umozliwiajac nie niepokojonym ez nikoga Japanezykam ezterakratnie nachadzie nad eel i rzeliwae zaparkawane wzdtuz pasa 23 Curtissy. Mima ta, udata im sie w widoczny spas6b zniszczyc zadnega z nich. apastniey szaeawali straty przeciwnika jako bardzo wysokie9:0 20 samolot6w. Faktycznie powazniejsze uszkodzenia niosly dwa P-40 swieio przybylego 2. Dywizjonu. alejny atak nastapit jeszcze tego samego popatudnia. Tym em jednak siee wczesnego astrzegania zdolata zrehabiliae sie za poranne niepowodzenie. Ostrzeienie posterunku rwaeyjnego z Lashia spowodowalo start szesciu Hawk6w" 81A·2 z 2. i 3. Dywizjonu i cZlerech urricane'6w" z 17. Dywizjanu RAF-u. Maszyny zdotaty zniese sie panad putap nadlatuja,cych z potudnia dziewieeiu ..irpastnik6w. Dwie pary "Hawk6w" 81A-2 szybka spastrzegty zwiazaty walka eskadre porueznika Endo. Za jedna, z par merykan6w rU5zyta w pogon, ubezpieczajaca formacje ad F), dw6jka porucznika Hinaki. Predkose nabrana, w rkowaniu P-40 wykorzystaty do oderwania sie ad poscigu i 'o'\-1ornego wzniesienia sie na wysokosc, gdzie toezyla sie al a. \V tym samym czasie pilot Robert R. Brouk, wraz ze swoim znym, czterokrotnie ostrzeliwali wymykaja,eego sie, jqlkowo zwinnego Ki-43. Za oslatnim podejkiem zdotali

wreszcie spowodowae cksplozje skrzydfowego zbiornika paliwa japonskiego mysliwea i postac go w ptomicniach do ziemi. Podobnie zaci~ty byl pojedynek Robeta Smitha. W pewnym momencie, wylatujae z chmury, ujrzat tuz przed sobq znajomy eiemnozielony kadtub japonskiego mysliwca, kt6ry ugodzil jllz raz przed chwila. Instynktownie uruchomil kacmy. Dwusekundowa salwa przeszyta na wylot prawe skrzydto wraz ze zbiornikiem paliwa. Z powodu bliskiej odlegtasei paciski amunicji przeciwpaneernej nie zda,zyly sie uzbroie i nic spowodowaly eksplozji benzyny. Schodzacy korkociagiem Japonczyk eiagnat za soba, szerok q smuge bialcgo dymu. Smith uznat przeciwnika za zestrzelonego i zdeeydowat sie na oderwanie od wehodzacych mu na ogon dwoch kolejnych Ki.43 i powrot do bazy. Tymczasem, gubiC\ey paliwo mysliwiec z rannym pilolem (por. Hinoki) zdotat dociagnae z powrotem do Chiang MaL Byto to nie lada wyczynem, zwazywszy 1200-kilomelrowC\ dtugosc trasy lotu bojowego do Loiwing.

Chinscy mechanicy w trakcie przegJ~dll silnika P-40E nalez~cego do 76. FS, 23. Fe, KlInming grudzicl'l 1942 roku. Chillese grolllld personnel undertaking maintenance of engine of lite P--/OE of 76th F5. 23rd FC, KIII/ming, Decemher 1942. fI-hh AF Association(

31

Kapitan Charles Colwell z 26. rs w kabinie P-40K, pod kabin~ ktorego widniejtt dwie japonskie flagi symbolizuj=lce zwyci~stwa powietrzne. druga polo\u 19·tJ roku. U\\ag~ zwraca nietypowy dla rego okresu napis U.S. ARMY pod skrzydlami. Captain Charles Co/well from 26th FS in cockpit C!O,is P-40K. wcond IwlrC!r /943. 'vote two kill marJ.:illgs and U.S. ARMY inscription /Jnder the wing - not ~l'1)iUlI ill this period. (Homer L. Sanders)

Pomimo zgtoszenia przcz Japonczyk6w dwoch zwyciesrw nad Curtissami, wszystkie P-40 szczeSliwie wr6city na lotnisko, a jedynymi stratami Aliant6w byly tego dnia dwa brytyjskie "Hurricane'y". W zamian pilod AVe zgtosili trzy zestrzelenia. W rzeczywistosci 64. Sentai slracita jednego Ki-43 wraz z pilolem, sieriantcm Goto. 30 marca 1942 roku w niczwykle w6wczas popularnym amerykanskim magazynie "Life" ukazal sie siedmiostronicowy artykul opisuj~cy walki Amerykanskiej Grupy Ocholniczej. Material byl obficie iluslrowany zdjeciami CurtissOw ozdobionych rekinimi paszczami. Dla uatrakcyjnienia tekstu pisz~cy go dzicnnikarz nazwal jednostke "Latajacym Tygrysami". POCZelwszy od tej publikacji AVG stala sie jedna z legend amerykanskiej propagandy wojennej, a "Latajace Tygrysy" powszechnie znana nazwa tej niezwyklej jednostki ... astepn
P--tOE z 26. rs W dwubarwllym kamutlazu oliwkowopiaskowym (Iub brqzowym). A P-40E j!-OI1l rhe 26th FS in 1\1'0 cololir O/il'e Drah Salld (or bmwlI) camouflage. (5. Fleischer(

Operacja stanowila przygolowanie do planowanego na najbliisza przysztosc zdobycia Lashio przy pomocy desantu spadochronowego. Front pod miastem trzymany przez oddziaty chinskie, wspierany byt niemal codziennymi szturmowymi dzialaniami "Tygrys6w". W tych okolicznokiach znalazto sie tam 28 kwietnia czternascie CurtissOw (dziesiec "Hawk6w" 81 A-2 i cztery P-40E). Wrogie formacje spotkaly si~ nad eelem, leez element zaskoczenia naleiat do Amerykanow. G6rne ubezpieczenie w postaci czterech P-40E z 2. Dywizjonu jako pielWsze spostrzegfo japonskie bombowce. Pilot David L. Hill probowal ostrzec przez radio lecaca niiej dziesiatke P-40 z prowadzonego przez Arvida E. Olsona 3. Dywizjonu, po czym ruszyl wprost na szyk Ki-21 (12. SenlaO. Z lewej strony tej formacji wyszlo na przeciw Amerykanom szesc mysliwc6w Ki·43. Tui przed starciem zd~iyty one jeszcze odrzucic podskrzydlowe dodalkowe zbiorniki paliwa. Walka szybko przerodzi.a sie w plqtanine indywidualnych pojedynk6w. PielWszym, i to od razu podw6jnym zwyciezc~ zoslat Hill, kt6ry zestrzelit kilkoma kr6tkimi salwami dwa Ki-43. Podobny sukccs meldowat Thomas A. Jones (zaliczono mu jednego Ki43). Wkr6tce potem, z Ki-43 trafionego przez lewisa S. Bishopa (na P-40E), japonski pilot ratowal sie na spadochronie. Inny Japonczyk po celnej serii tego samego pilota stracil skrzydlo i roztrzaskal sie na przedmiekiu Lashio. Po dodaniu zwycieslwa pilota Franka W. Adkinsa, walka zakonczyla sie raczej nieprawdopodobnym wynikiem - zeslrzeleniem siedmiu Ki43 ... z szesciu, jakie w ogole braty w niej udziat. lak sie okazato, Olson nie olrzymal oSlrzeienia Hilla, ale mimo to jego formacja wlqczy.a sie do walki. Para Overend Jernsled znurkowa.a na trzy Ki-43, wchodzace na ogon samolotu Oldera. jernsted dopadl Ki-43 znajduj~cego si~ w szczytowym punkcie petli. Trafiony samolot eksplodowat zamieniajac sie w kule ognia. Drugie zwyciestwo, w podobnych okolicznosciach, zglosil w chwile potem Overend. Pogon pozostatych maszyn 3. Chula; za P·40 Amerykanie zdotali zmylic szalenczym nurkowaniem w kierunku wtasnej bazy. Przeciwnik musiat tymczasem pomyslec 0 dalekim powrocie do domu. Piloci Thomas C. Haywood i Parker S. Dupouy

• p~o~

.. \Varhawk" z 26. Dywizjonu Mysliwskiego 51. Grupy Mysliwskiej, Kunrning, Chiny, koniec 1943 roku. P-40N "U'arhau'k"

I,ters 01 the 261h Fighter Squadron. 51st Fighter Group. Ku"ming. ChinG. end oj 1943. IUSAAFI iiali sie do bombowcow, gdy droge zastqpit im

W

ostatniej

rackiej pr6bie, pojedynczy japoflski mysliwiec. Nie owal (bye moie nie mia' jui amunicji), ale udalo mu sie :iClgn~c napastnik6w ad swych podopiecznych. Amerykanie . mieli problem6w z dojsciem do przeciwnika. Z trafionego .ldtuba i skrzydd Ki-43 zacz~ly wkr6tee odpadac fragmenty szyeia. Trafiony szeseiokrotnie mysliwiee porueznika oka zwalil sie w diungle. Dwa kolejne zestrzelenia w pojen u z Japol1czykami, kt6rzy utworzyli krag obronny, zglosili -xi Robert Smith i Paul J. Greene. Podsumowanie meldunk6w dziennych z 28 kwietnia dalo )10m P-40 trzynaScie zwyeiestw, choc CJAL straeila tego .. Iylko dwa Ki-43 z ogolnej liczby siedmiu "wngaiowanyeh w walkach. Ponadto, jeden z japonskieh lot6w (uratowany na spadoehronie plutonowy Hirano) oealaf r6cit do swej jednostki po tygodniowej wedr6wee. Poswiecenie personelu AVe nie zapobieglo upadkowi ..,hio, klore oddzialy 15. Armii japonskiej zaje1y nastepnego lao Amerykanic na swyeh P·40 skazani byli na kolejny rot na polnoe. Nowa baze "Latajacych Tygrys6w" w

Truch amerykanskich as(n·'t' w Chinach (od lewej): Johnny "lison, David Lee "Tex" Hill i Ajax Baumler. Three Americall t'.V ill Chilla (le}t 10 right): Johnny Alison. David Lee "rex" Hill 'Jd Ajax Baumle,: [USAAFj

Baoshan rozpoznanie lotnicze CJAL wytropilo juz po kilku dniach. Formacja dwudziestu bombowc6w oslaniana przez dziewiec Ki-43 zaatakowala lotnisko 4 maja 1942 roku. Zaskoczeni obrorky zdolali poderwac w powietrze tylko jednego "Hawka" pilotowanego przez Charlesa R. Bonda. Zanim obsiadly go liczne Ki-43 eskorty, uszkodzit on dwa Ki-21. Trzy "Oscary" odcie1y Amerykaninowi drog~ powrotn~ do bazy. "Hawk" 81 A-2 padt ich ofiar<\, a pilot uratowat sie na spadoehronie. Ostrzeliwujac pas startowy japonskie mysliwce zniszezyly na ziemi dwa dalsze P-40. Byty to ostatnie straty jakie AVe ponioslaw wyniku atak6w pilot6w elitarnego 64 Sentai. Og61em na ziemi i w walkach powietrznych wszystkie trzy dywizjony pulkownika Chennaulta utracily piec "Hawk6w" 81 A-2 i jednego P-40E. W takieh samych okolieznosciaeh 64. Sentai stracila jedenaScie Ki-43 i dziewieciu pilot6w.

CHINY 1942-1945 4 lipca 1942 roku wygasly "przedwojenne" kontrakly czlonk6w Amerykanskiej Grupy Ochotniezej. Tym samym AVe przestafa istniec. Tego samego dnia w Kunmingu powolana zostala do dzialania regularna jednostka amerykanskich sil zbrojnych: 23. Crupa MySliwska US Army Air Force, kt6ra przeje1a czese personelu (w tym pieeiu najlepszych pilotow) i majatek AVe. Czesc sposrod iolnierzy nowej 23. Fe przybyla ze Stanow. Dowodztwo nowej jednostki objal putkownik Robert L. Scott - as z trzynastoma zwyciestwami. Trzy wehodzC\ce w sktad grupy dywizjony nazwano odpowicdnio: 74., 75. i 76. Fighter Squadron (FS). "Hawki" H81 A-2 (P-40C) pozostate po AVe uzupetniane byly stopniowo 0 nowe samoloty. Pierwsze eztery P·40E (przyjete jeszcze na sian AVG) pochodzily z dostawy szlakiem przez Takoradi - Sudan - Indie (jest bardzo prawdopodobne, ie przerzueali je polsey pilocil. Nastepne dziesiec "Kittyhawk6w" dostarczyly do Birmy dwa statki zawrocone z rejsu na Jawe, jui po upadku wyspy. PrzybywajC\cy wraz z nimi personel naziemny 51. Grupy Mysliwskiej rozpoezql w Indiach formowanie nowej jednostki, by w czerwcu 1942 roku - jako 16. Dywizjon Mysliwski - dolaczyc do skladu 23. Crupy Mysliwskiej. 33

23. FG wraz z 11. Dywizjonem Bombowym (na samolotach 8-25 "Mitchell") weszly w sklad China Air Task Force (CA TF) pod dow6dztwem generala Chennaulta. Tym samym Chennault wreszcie doczekal sie wlasnego 10lnictwa bombowego - bowiem przygotowywana w Stanach jesienia, 1941 roku druga grupa ochotnicza miata latae na bombowcach Lockheed "Hudson", odebranych jednak przez rza,d amerykanski po japonskim ataku na Pearl Harbor. Picrwsze operacje lotnicze CA TF byty z koniecznosci ograniczone na skutek braku paliwa i zaopatrzenia. a poezalku lipea bombowee 8-25, w eskareie P-40 aperujaeyeh z lotniska w Hengyangu, atakowaly kilkakrotnie port w Hankow, lotniska w anchangu i Kantonie. 6 Iipca 1942 roku piec 8-25 w eskorcie ezterech P-40 po starcie z Kweilin zbombardowato magazyny i port w Kantonie. Dwaj weterani AVe: major David" Tex" Hill (dow6dea 75. FC) oraz John Petaeh zestrzelili po jednym mysliwcu Ki-27. 9 lipea 1942 roku eztery P-40E prowadzone przez majora Hilla przeprowadzilo "wymiatanie" ieglugi rzeeznej w rejonie Nanehang i bombardowanie Liuchwan dla wspareia nata rei a sit ehinskich. Jcden z mysliwc6w trafiony zostal ogniem z dzialka 20 mOl i w plomieniach spadt na ziemie grzebia,c w swych szezatkaeh pilola Johna Pelaeha (bylego 10lnika U.S. avy), kt6ry zgodzit sie zostae jeszeze przez dwa rygodnie w jednostce po rozwi,,\zaniu A VG. Japonczykom udalo sie zestrzelic jeszcze jcdnego P-40, kt6rcgo pilot 0 nazwisku Shamblin uratowal sie wyskakuja,c na spadoehronie nad terytorium zajetym przez nieprzyjaciela. 15 lipea 1942 roku CA TF ponios!a tragiezna strale, gdy jeden z bombowc6w 8-25 podczas lotu na zapasowe lotnisko w Lingling zostal omytkowo zestrzelony przez wtasny mysliwiec P-40. Przez kolejne kilka tygodni 10lniey China Air Task Force zepchnieci do defensywy desperacko bronili swych baz i lotniczego szlaku przerzutu materiatDw wojennych z Indii do

Chin. Dopiero 25 paidziernika 1942 roku wykonano powainiejsza, operacje ofensywna" kt6rej celem stat sie port \0\ Hongkongu. DwanaScie bombowc6w 8-25 (z 11. B uzupelniane 0 kilka z 22. as z Indii) pod dow6dztwem generala brygady Caleba V. Haynesa otrzymalo eskane siedmiu P40E dowodzonych przez putkownika Seotta. Amerykanskie samoloty nadleciaty nad okupowana, przez Japonezyk6V\ kolonie brytyjsk a przy doskonalej, sloneeznej pogodzie. Po przedarciu sie przez ogien obrony przeciwlotniezej 8-25 zrzucify swe bomby z wysokoSci nieco ponad 5 000 met row na magazyny, nabrzeia portowe i terminal promowy Kowloon. Podczas odwrotu znad celu zaatakowali je Japonczycy: mysliwce marynarki "Zero" i dwusilnikowe mysliwce armii Kawasaki Ki-45 ("Toryu"I"Nick"). Amerykanska eskorta mysliwska za cene jednego utraconego P-40 zestrzelita szesc samolot6w nieprzyjaciela (w tym co najmniej jednego Ki-45). Strzelcy pokladowi bombowc6w zglosili siedem zestrzelen. Jeden 8-25 rozbil sie w drodze powrotnej na terytorium okupowanym przez Japonczyk6w, ale zatoga uratowala sie. Noca, atak na Hongkong powt6rzylo szesc 8-25. Nieco ponad miesi"\c pOiniej, 27 listopada 1942 roku ,Amerykanie przeprowadzili udana, operacje lotnicza, nad portem w Kantonie. 10 bombowc6w 8-25 wyruszylo nad cel w eskoreie 21 mySliwe6w P-40. lupem bombowe6w padly dwa rozladowywane fraehlowee (ok. 6000 i 8000 Ion). Tymezasem eskorta mysliwska nawia,zala walke z samolotami japonskimi. Nie traca,c ani jednego samolotu piloci USAAF zestrzelili ai 21 nieprzyjacielskich maszyn (Ki-27 "Nate" , Ki-43 "Oscar" i Ki45 "Nick"). Dwa Curtissy nie doleciafy do bazy w Kweilin wczesniej la,duja,c awaryjnie. 26 grudnia 1942 roku mySliwce P-40 z t 6. FS broniac swego lotniska w Yunnani, przechwycity japonska, wyprawe oombowa,. Porucznicy liles, Griffin i Bryant zestrzelili po jednym Ki-43. Porucznik Kimball zniszczyt dwusilnikowy bombowiec Kawasaki Ki-48 "Lily", zas por. liepe mysliwiec Ki-45 "Nick".

M)'sliwcc P-40M ,,\Varhawk" z dywizjon6w 25. FS i 26. FS, Chiny, 1943 rok. Uwagf zwraca zrOinicowanie w oznakowaniu i malowaniu maszyn. Trzeci samolol rna RAF-owski numcr seryjny FL859. P-40M "lVarlwwk"jighters o/the 25th FS and 26th FS. China, 1943. Note differences in camouJlages and markings o/the ai/planes. The third "lVarJwII'k" has the RAF serialnumbel' FL859. IS. Fleischer)

34

' .....OK "King Boogie" z 75. FS. Piloci pozuj~cy przed maszynq to: John Alison i Roger Pryor (obaj siedzll na skrLydle) oraz Joe Griffin. lack .\litchell, John Hampshire i Holl Blackstone. Razem zestrLelili dziesifc japonskich samolotow podczas \\alki nad Kunmingiem dniu 28 kwielnia 1943 roku. The P-40K "King Boogie "/rom the 75th FS. Pilots posing in/rollt a/the aitplane are: Joh" Alison alld Roger _'or (both siuing Oil fhe \I'ing), Joe CrifJin. Mack Mitchell. John Hampshire alld Holl Blackstone. Together they dOlmed fell Japallese planes er Klillmi/lg on 28 April /943. IUSAAFI

16 slycznia 1943 roku, podczas kolejnej pr6by nalotu na loto Yunnani P-40 z 75. FS przechwycity i zestrzelity dwa .Oscary". Kolejne piec mysliwc6w tego samego lypu lszczyli piloci z 16. FS. 10 marca 1943 roku dotychczasowe sity China Air Task Force przekszlakone zostaty w 14. Armie: lotnicz<\ US Army AIr Force. Jej dow6dc<\ mianowany zoslat, jak nietrudno sie domyslic, gen. Chennault. Jakie nieliczna, w por6wnaniu z lbrzymimi armiami lotniczymi USAAF, walcz<\cymi w tym s.amym czasie nad EuropCl i Afryk q P6tnocnCl, 14. Armia miala ciClgu kolejnych 14 miesiecy dziatan wojennych rozrosnqc ~ do eztereeh grup mysliwskieh, dwoeh grup bombowyeh i ;ednego dywizjonu rozpoznania fotograficznego i dywizjonu kxnictwa transportowego. 1 kwielnia 1943 roku dziewiec japonskich "Oscar6w" naleiqcych do 25. i 33. Sentai przeprowadzito wymiatanie nad Hengyang, by naslepnie skierowac sie w strone lingling, Tu ednak na Japonczyk6w czekaly Curtissy 75. Oywizjonu. Jako pierwszy spostrzegl nieprzyjaci6t Captain John Hampshire. Zestrzelil on jednego Ki-43 powie:kszajqc swe konto zwyciestw powietrznych do siedmiu. CZlerech innych pilot6w zestrzelilo aidy po jednym "Osearze". Na pOOstawie danyeh wywiadowczych udalo sie ustalic, ie do bazy wr6city tylko dwa Japonskie samolotY: Po stronie amerykanskiej ofiarq starcia stal si~ Capt. Burral Barnum (jeden z pierwszyeh pilotow 75. FS), kt6ry poni6st smierc w rozbitym P-40, po tym jak jego samalot zderzyt sie w powietrzu z japonskim Ki-43. 8 kwietnia 1943 roku 16. FS, niedawno przebazowany do wei lin, wykonal udany rajd na Fort Bayard. W potowie kwietnia 74. Oywizjon z lotniska Yunnani z powodzeniem wykonywal ofensywne misje rozpoznawcze przeciwko celom poloionym wzdlui Drogi Birmanskiej. 24 kwietnia 14 Curtiss6w z 75. FS napotkalo -w powietrzu zesp6t ztoiony z ok. 30 samolot6w japonskich. Podczas trwajqcej okolo godziny walki powietrznej kapitan Hampshire zestrzelit dwa samoloty: jednosilnikowego Ki-43 "Oscar" i

dwusilnikowego Ki-45 "Nick". Trzy kolcjne "Oscary" zestrzelili major Goss oraz porucznicy lee i Gordon . Amerykanie nie poniesli strat wlasnych, Owa dni pOzniej, 26 kwietnia, nad lotniskiem w Yunnani pojawily sie japonskie samololy. a ziemi stato zaparkowanych dwadziescia mysliwc6w P·40. Piec z nich uleglo calkowitemu zniszczeniu, podczas gdy inne odniosly mniejsze lub wieksze uszkodzenia. Po kolejnyeh dwoeh dniaeh podobna japonska wyprawa ztoiona z 20 gombowc6w, eskortowanych przez zbliionC} liczbe mysliwc6w zbliiala sie do lotniska w Kunmingu. Tym razem jednak skuteczny atak, zaledwie dw6ch amerykanskich P·40, w potC}czeniu z niesprzyjajqcymi warunkami atmosferyeznymi (silny wiatr) spowodowal, ie japoriskie bomby spadly z dala od zaparkowanych na lotnisku samolot6w. W drodze powrotnej Japonczyk6w zaatakowaty P-40 poderwane alarmowo z lotniska w lingling. Udato im sie zestrzclic ai dziesiec japonskich mysliwc6w i prawdopodobnie r6wniei dwa bombowce.

P-40N z 75. FS. Kolory "paszczy rekina": niebieski cz~sc gorna. czerwony czltsc dolna, zfby biale, obwodka czarna. A P-40N of the 75. FS. Colollrs of the sharkmollth are: blue upper part. red lower part. teeth white and black bordel: IS. Fleischer)

35

2 maja 1943 roku osiem mysliwcow P-40 zaatakowato siedem japonskich Ki-43, wykonujqcych zadanie szturmowe w rejonie Changsha. Amerykanom udalo sie zestrzelic piec nieprzyjacielskich mysliwc6w ze stratq jednego. Jego pilotem byl Captain Hampshire, kt6ry po awaryjnym l'ldowaniu kolo Changsha zmad na skutek odniesionych obraien. W 5wej 05tatniej walce len dzielny lotnik zestrzelit dwa samoloty przeciwnika. Niecaty tydzien p6zniej, 8 maja, P-40 z dywizjon6w 16. FS oraz 75. FS wyst'lpily w roli eskorty wyprawy bombowej 8-25 i 8-24, ktorej celem byto lotnisko Tien Ho w Kantonie. W stoczonej wake powietrznej Japonczycy utracili kilkanaScie mysliwcow Ki-27 i Ki-43. 15 maja 1943 roku Japonczycy wyslali najwiekszq z dotychczasowych wyprawe bombowq skierowanq przeciwko Kunmingowi: 27 dwusilnikowych bombowc6w w eskorcie okoto czterdziestu mysliwc6w. Nieba nad amerykanskq bazq bronHy zaledwie cztery Curtissy. Na szczeScie dla Amerykan6w japonskie bomby okazaty sie niezbyt celne. Na ziemi zniszczono jednego 8-25 i jednego 8-24 - doslownie cudem uniknieto znacznie powainiejszych strat. Tymczasem w powietrze poderwaty sie P-40 z Eskadry Dowodzenia 23. Grupy MySliwskiej oraz z dywizjonu 75. FS. Ich piloci zglosili po walce zestrzelenie szeSciu nieprzyjacielskich samolot6w. Dwa stacjonujqce w lndiach dywizjony mysliwskie 51. Crupy Mysliwskiej: 25. i 26. FS, bazowaty poczqtkowo w Kalkucie, lecz w pazdzierniku 1942 roku przerzucono je do Assam dla wzmocnienia oslony zagroionego przez Japonczyk6w m05tu powietrznego z lndii do Chin ponad grzbietem Himalaj6w. Poza dziataniami czysto mysliwskimi, oba dywizjony "Warhawk6w" wziety tam udzial w setkach operacji mysliwsko-bombowych i szturmowych; czesto przenosz'lc ladunki bomb do 1000 kg na kaidym P-40. W czerwcu 1943 roku 23. Crupa Mysliwska otrzymata pierwsze egzemplarze wersji P-40K i P-40M. Niestety i na tym froncie, coraz lepsze mysliwce przeciwnika (jak np. Ki-44 "Shoki"/"Tojo") zaczety stopniowo deklasowac "Warhawki".

P-40K z 51. Grupy Mysliwskiej, Kweilin, Chiny, 1944 rok. A P-40K of the 51. Fighter Group, KII'eilill, China, 1944, I'V. Johnsonl Do coraz czestszych naleiaiy sytuacje zwalczania P-40 ich wtasnq taktykq. Mysliwce CJAL nurkowaiy z przewagi wysokosci, zestrzeliwujqc "Warhawki", a nastepnie wycofujqc sie bez kontynuowania walki. Tylko w sierpniu 1943 roku 23. FC stracita w ten spos6b siedem mysliwc6w. 27 lipca 1943 roku w Karaczi powotano do dzialania Polqczone Chinsko-Amerykanskie Skrzydto Mysliwskie (Chinese-American Composite Wing). W jego 5kiad wesziy m. in, dwie czterodywizjonowe grupy mysliwskie (3. FC i 5. FQ wyposai:one w sumie w 377 "Warhawk6w", gt6wnie w wersji P-40K. Sily bombowe CACW tworzylal. Grupa Bombowa wyposaiona w bombowce 8-25 "Mitchell", Skrzydto chinskoamerykanskie stanowito czesc lotnictwa chinskiego, dzialajqcego jednak w skladzie 14. Armii U5AAF. Stanowiska dow6dc6w grup, dywizjon6w i eskadr obsadzone w nim byty zar6wno przez oficer6w chinskich jak i amerykanskich. Szkolenie jednostek rozpoczeto sie w sierpniu 1943 roku, by po trzech miesiqcach samoloty CACW mogiy wyruszyc do walki w Chinach.

P-40~-I-CU (42-104586) "Sue" z 51. Grupy Mysliwskiej Ilodczas powrotu z lotu bojowcgo nad Birmq. Uwag~ zwracajq zielone plamy kamutlaiowe na stateczniku pionowym. The P-40N-/-CU (42-104586) .. Sue" .from 51rh Fighler Group reftlmingfr0m comhat mission Ol'e,. Burma. Note Medium Greell blotching 011 thefin and ruddeJ: IUSAAFI

36

P-*O:"-2-CU "Flung Dung" z 80. Grupy !\Iysliwskiej, Jndie, 19.aJ. Riala trupia czaszka byla godlem malowanym na samolotach calej ,-upy. The P-40,V-2-CU "Flung Dung" a/the 80th Fighter Group, II/dia. /943. White skllllll'as all emblem pai1lted on the aircraft o/this lI11it. l ~-\AFI W dniach 23-25 lipca 1943 roku lotnictwo japonskie acjonujetce IN rejonie Kantonu i Hankow przeprowadzito rojone na dui q skale ataki bombowe na bazy 14. Armii wietrzncj. Trzykrotnie zbombardowano Kweilin i Hengyang. ... a razy bombardowane byto 10lnisko w linling. Podczas :h operacji dywizjony 74. i 76. F5 zglosily lacznie 25 -..ciestw powietrznych. \\. pierwszej polowie sierpnia 1943 roku W skutek niesprzyclC)ich warunk6w atmosferycznych obie walczolce strony ...raniczyly do minimum operacje lotnicze nad Chinami. Cdy ,goda poprawila si e amerykarlskie dywizjony 13. F5 i 16. F5 stapily do prowadzenia ofensywnych patroli bojowych nad hodniol czesci" Chin i Birm". 21 sierpnia Amerykanie wykonali alak lotniczy na japonskq ....a..ze w Hankow. Do wykonania tego zadania wyznaczono sieern bombowc6w 8-25 i czternascie 8-24 w oslonie mysliw'" P-40. Na poczatku operacji pojawily si e klopoty, gdy zesc Curtiss6w zostala poderwana alarmowo do obrony bazy Hengyang. OSlatecznie jednak do formacji 8-25 dololczyla lona ztoiona z czternastu P-40. R6wnoczesnie "Liberatory" d,wizjon6w 374. i 375. 85 pOdazaly do celu bez eskorty, z 'nrol nie udalo sie im spolkac. Brak wlasnych mysliwc6w a\'~,dopodobnie przyczynif sie do ulraty dw6ch bombowc6w, d" iormacja B-24 zostafa zaatakowana przez japonskie ..Oscary". Sposr6d dwunastu pozostalych "Liberator6w" ziesiec zostato uszkodzonych. Nalot okazat sie jednak ezwykle skuleczny - sptonqt japonski sklad paliwa a w zOOmrdowanych obiektach 10lniska zginelo lrzech japonskich ~eratow, czterech putkownik6w i wyiszy oficer Cesarskiej ..tpOnskiej Marynarki Wojennej. Trzy dni p6zniej, 24 sierpnia, czternascie P·40 i osiem P·38 onowato kolejn<\ wyprawe bomOOw,", nad Hankow zloionq 1 zternastu "Liberator6w" i siedmiu "Mitchelli". Fatalnie dla eskorty mysliwskiej zakOl1czyl sie nalot na lotow Hanoi w Indochinach Francuskich przeprowadzony w ·~nc6wce sierpnia 1943 roku. Sposr6d 22 Curtiss6w eskorulclcych 8-24 z 308. BG do bazy nie wr6cito ai osiem. rzyczyna byla prozaiczna - podczas misji realizowanej na raniczu zasiegu mysliwc6w osmiu P-40 zabrakto paliwa w

drodze powrotnej. Szekiu pilot6w wyskoczyto na spadochronach zas dw6ch I",dowato awaryjnie. Poczoltek wrzesnia oznaczat przybycie do Karaczi nowej Grupy Mysliwskiej - 80. FG (na P-40N), kt6ra po przyjeciu do swojego skladu wielu pilotow z 51. FG, przejela nalychmiast obowiazki 25. i 26. F5. We wrzesniu 1943 roku SWq sluibe w 23. Grupie Mysliwskiej zakonczyt jej dowodca Lt. Col. Bruce Holloway, kt6ry latal w niej kolejno na trzech P-40, w tym na "Hawku" 81 A-2 pozostalym po AVG, osiagajac 13 zwyciestw. We wrzesniu i na pocz",tku pazdziernika 1943 roku dzialania mysliwc6w 14. Armii koncentrowaly sie gt6wnie na zwalczaniu nieprzyjacielskiej zeglugi rzecznej i zgrupowan japonskich wojsk l",dowych oraz wspieraniu dziatan jednostek bombowych w zwalczaniu baz lotniczych CjAL. Curtissy bronily r6wniei amerykanskich baz w Chinach. 14 wrzesnia do 14. Armii dololczyl przeniesiony z Indii 25. FS. Jego nowol bazol zostalo lotnisko w Yunnani. 20 wrzesnia samoloty z dywizjon6w 16. FS i 75. FS przechwycity wyprawe 27 japonskich bombowcow zmierzaj<\col do Kunmingu. Amerykanscy mysliwcy zglosili zestrzelenie 15 samolot6w bombowych przeciwnika, pomimo przeciwdzialania jego eskorty mysliwskiej. Pierwsza operacja CACW (5krzydla Chi rlskoAmerykanskiego), swieio przeniesionego z Indii do Chin, wykonana zostala 1 pazdziernika 1943 roku, gdy wyprawa OOmbowa "Liberator6w" na Hajfong w Indochinach otrzymata eskone ztoion<\ z szesnaslu P-40 z 75. FS oraz osmiu P-40 z dywizjonu "Assam Dragons", wchodzacego w sklad CACW. Jeden z mysliwc6w CACW zderzyl sie ze zOOczem g6ry. Inny pilot CACW ulegl japorlskim mySliwcom po 15-minutowej wake. Kolejn", strate stanowil mysliwiec z 75. FS, kt6ry atakuj"c od czola japonskiego "Oscara" zostal trafiony ogniem swega przeciwnika. Japonski samalot rowniei spadt w plomieniach na ziemie. 2 pazdziernika 1943 roku do 14. Armii wtqczono 51. Grupe Mysliwsk a bazujaca dotad w Indiach. Dywizjon 25. bazowal jui w Chinach ad dw6ch tygodni. Teraz dot<\czyt jeszcze 26. F5. R6wnoczesnie z 23. FG powr6cil do 51. FG dywizjon 16.

37

LlldujllCY Douglas C-47 .,Skytrain" i trojka P-40~ z 25. FS. Chiny, 1943. Kazdy z ,,\Varhawkow" nalezy do innej eskadry dywizjonu: 220 do .. B··, 239 do ,.C· i 232 do "A", Approaching Douglas C-47 "Skytrai,, " and three P-40Njighters ofthe 25. FS, China, 1943. Each of the "H'arlwwks" belongs to dijJerell/j/ight: "220" to "B" Fliglll, "239" to "C" Flight and "232" to "A" Flight. IUSAAFj FC. Do 51. Grupy MySliwskiej wl~czono r6wniez 449. FS

latajClcy na samolotach P·38 "lightning". Ostatnie miesiqce 1943 roku poswiecono na przezbrajanie 23. FG w P-40N. Liczne dostawy tych mysliwc6w 0 znacznie lepszej predkosci wznoszenia, pozwolity wreszcie Grupie na pozbycie si~ wysluzonych P-40E, KiM. W listopadzie 1943 roku jednostka ta otrzymala pierwsze egzemplarze nowego typu samolotu mysliwskiego: North American P~51A "Mustang". Proces zastepowania "Warhawk6w" przez "Mustangi" byf jednak dose powolny i jeszcze po pOI roku, w potowie 1944 roku, czese dywizjonow 23. FG wciqz latala na P-40. Na przyklad 26 czerwea 1944 roku lotnisko Lingling bylo bronione wsp61nie przez P-40 z 75. FS i P·Sl z 76. FS. Pocz<\wszy od marca 1944 roku 51. Crup~ Mysliwsk~ zaez~­ to przezbrajae "Mustangi" (w wersjach P·Sl B i P·Sl C). Dalsze amerykanskie i chinskie jednostki przezbrojono na "Mustangi" w pocz<\tkach 1945 roku. W grudniu 1944 roku na dwoch gl6wnych frontach w Chinach operowalo wciqz 205 "Warhawk6w". Siedem miesiecy p6zniej w linii sluzyly juz tylko 62 samoloty tego typu.

23. Crupa Mysliwska, nastepczyni Amerykanskiej Grup~ Ochotniczej, latajqc na P~40, a p6iniej na P-Sl, operujqc \\ekstremalnie trudnych warunkach klimatycznych i zaopatrzeniowych zajela czwarte miejsce w U.S. Army Air Force pod wzgledem liczby zniszczonych samolotow wroga, kt6ra wyniosta az 621. Do najslynniejszych lotnik6w tej jednostki nalezy zaliczye majora Elmera W. Richardsona z 8 samolotami zestrzelonymi i 3 zniszczonymi na ziemi, Arthura Cruikshanka z 8 zwyciestwami i C1intona "Casey'a" Vincenta z 6 zwyciestwami. Slynnym asem 51. Grupy MySliwskiej byl Capt. William ollmeyer z 5 zwyciestwami powietrznymi. Najlepszymi pilotami skrzydla CACW byli: William N. Reed z 18 zwyciestwami powietrznymi, William N. Turner z 11 zwyciestwami powietrznymi oraz Thomas Reynolds, kt6ry zniszczyl az 38 japonskich samolot6w na ziemi i 3 w walkach powietrznych. Ostatni desperacki rozdzia' dziej6w P~40 w Azji, dopisaly kuominlangowskie dywizjony uzywajC\ce "Warhawk6w" do lata 1947 roku w okresie zazartych i z g6ry skazanych na przegranC\ zmagan z komunistami Mao.

HAWAJE, 7 GRUDNIA 1941 ROKU

P~40N pulkownika Ivana \V. McElroy'ego z 80. FG. Colonel /"all If' McE/IV)'" P-40N aftlte 80. FG. IUSAAFI

38

W czasie japonskiego ataku na Pearl Harbor sily USAAC na Hawajach liczyty 231 samolot6w, skoncentrowanych na wyspie Oahu (US Navy i USMC dysponowaiy 148 sprawnymi maszynami). Wsr6d nich znalazlo si~ okoio 75 P-40B i 12 P40(, nalez~cych do 14. Skrzydia POScigowego i jego dywizjon6w poscigowych (w skr6de PS od Pursuit Squadron; nazwa zostala zmieniona w lutym 1942 roku na FS od Fighter Squadron - dywizjon mySliwskil: 6. PS, 19. PS, 44. PS, 45. PS, 47. PS, 73. PS, 78. PS, podleglych grupom poscigowym (PCPursuit Group) oznaczonych numerami 15. oraz 18. W chwili, gdy samoloty z szesciu japonskich lotniskowc6w pojawily sie nad amerykanskimi instalacjami wojskowymi na Hawajach, jednostki mysliwskie USAAC znajdowaty sie w stanie daJekim od gotowosci bojowej. Jako pierwszy pr6bowat oderwae sie od atakowanego pasa Wheeler Field, Curtiss P~36

lotowany przez "umundurowanego" zaledwie w piiame Lt. lasmussena z 46. Dywizjonu PoSeigowego. Kolujacy po lotsku P·36 ostrzeliwany przez japonskie mysliwce, rozpaczliIe kluczyl miedzy eksplodujacymi wok61 wlasnymi samolota. W bezsilnej zloSei pilot wystawil z kabiny reke ze ibowym Co/tern 45 i wypr6ini' zawartosc jego magazynku ierunku Japonczyk6w. Lt. Ahola z 19. Dywizjonu Poscigowego biegt w tym czasie zaparkowanego w drugim rzedzie P·40B. Chcial zdqiye zye swoim samolotem zanim ogarnq go plomienie. Silnik askoczyl przy pierwszej pr6bie. Mysliwiec drgnql i ruszyt prost przed siebie, na skos lotniska. Na pelnym gazie pilot bowal oderwae go od pasa i ruszye w strone nisko przejqcego "Zero" by je staranowae (wiedziat, ie nie rna amuICjil. Samolot nie usluchat ster6w. Wychyliwszy sie do tylu z kabiny pilot spostrzegl przyczyne - spalone pl6cienne pokrycie sterach wysokosci. Ostatni rzqd mysliwc6w ciasno zaparkowanych na Wheleer - leld, zajmowaly P-36 z 46. Dywizjonu PoSeigowego. W mach poiar6w zostaty one najwyrainiej przeoczone przez t\aPastnik6w. eztery z nich okazaty sie bye zupelnie nie kodzone. Do jednego przesiadt sie Rasmussen. Miejsca w binach pozostalych trzech zajeli porucznicy: Sanders, erling, i Thacker. Wystartowali z wiatrem, ale udato sie. kr6tce eskadra znalazla sie w samym srodku wrogiej formaI "obrabiajqcej" lotnisko Kaneohe. Jedyne pewne zestrzelenie - bombowca nurkujqcego Aichi D3A1 zaliczyt Rasmussen, w samolocie kt6rego karabiny maszynowe strzelaly przez kilka kund a nastepnie zaciety sie. Po potyczce z parCl "Zero" i powrocie do bazy na postrzelanym P-36 Amerykanin mial zamiar startowae znowu j domagat sie nowego samolotu. Na temat swojego sukcesu wypowiedziat sie humorystycznie: "W rwie taki tlok, ie zawsze sic w cos erafi, a czasem nawet i w nieprzyjacie/a 1"

a przeoczonym w poczCltkowym ataku lotnictwa Cesarskiej Japonskiej Marynarki Wojennej na lotnisku Bellows Field trwaty tymczasem przygotowania do startu 12 P·40 z 44. PS. Pierwszych trzech pilot6w zajmowalo wlasnie miejsca w ....abinach, gdy naleiClca do drugiej fali ataku, formacja dziewie-

Zniszczony P-40C na lotnisku Bellows. A P-40C destroyed at Bello...s Field. IUSAAfl

ciu mysliwc6w Mitsubishi A6M2 z lotniskowca "Hiryu" znalazta sie nad polem wzlot6w. P-40 porucznik6w Whitemana i Bishopa jakims cudem zdolaty znaleic sie w powietrzu pod ogniem napastnik6w. Lt. Christenson odni6st cieikie rany (zmart potem w szpitalu) od pierwszej salwy "Zera". Podobny los spotkal Whitemana, kt6ry na wysokosci zaledwie 40 metr6w znalazl sie pod ostrzalem dw6ch mysliwc6w. Prawdopodobnie ranny pilot pr6bowat przymusowego Iqdowania na nadbrzeinych wydmach. Kiedy do niego dotada pomoc, jui nie iyt. 0 szczesciu m6gt m6wic jedynie Bishop, kt6ry takie ladowal na plaiy z kula tkwiqcq w kolanie. Wkr6tce po godzinie 9:00 dotarli z przepustki do macicrzystej bazy Haleiwa Field, porucznicy Welch, Taylor, Rogers, Brown i Dains. Po starcie Welch i Taylor zostali naprowadzeni na grupe bombowc6w nurkujqcych D3A1 z lotniskowca "Akagi bombardujClcych i ostrzeliwujqcych lotnisko Ewa. Zaabsorbowani wykonywaniem zadania piloci nurkowc6w w og6le nie zauwaiyli zbliiajClcych sie P-40. Wprost z marszu w ciClgu kilkunastu sekund Welch zestrzelit dwa bombowce. Chlodnice jego P-4OC przeszylo 5 pocisk6w tylnego strzelca. Z H

,

Spalone szcz~tki mysliwca Curtiss P-40B po japonskim ataku na lotnisko \Vheeler 7 grudnia 1941 roku. Burned remaills a/Curtiss P·40B fighter after Japanese attack at Wheeler Field all 7 Decembef; J94 J. IUSAAFI

39

Powainie uszkodzony P-40C z 44. Dywizjonu Poscigowego, Bellows Field, Hawaje, grudzien 1941 roku. Seriol/sly damaged P-40C of the 44. Pursuit Sqlladarol1. Bellows Field, Hawaii. Decembe/: /941. IUSAAFI identycznym wynikiem powr6cil do Haleiwa Lt. Taylor. Obaj pilod pozastali w kabinach w czasic uzupe~niania paliwa i amunicji, nieustannie poganiajc1c personel naziemny. Wystartowali powt6rnie zanim zapasy zosta~y catkowicie uzupe~nione. Nad ich wlasne lotnisko nadcic1gata bowiem formacja 18 bombowc6w D3Al. Taylor odda! do jednego z nich dtugc1 serie we wznoszeniu ad czola. Potem zawr6cit i zaczc1~ ostrzeliwac ostatni bombowiec w szyku. W tym czasie na jego ogonie znalazt sie jeszcze jeden D3A1, Jego pociski przeszywajac kadlub P-40 trafily takie pilota (w ramie i w Iydk e ). Po chwili, nagle ustal ogien. Taylor obejrzal sie do tylu i zobaczyl maszyne Welcha ostrzeliwujc1cc1 nurkowiec. Japonski samolot zwalil sie przez skrzydlo wprost do ziemi. Mimo ran, Taylor pozostal w powietrzu. Zanim wylc1dowal mdlejC\c z up~u krwi, reszte amunicji poswiecil na uszkodzenie jeszcze jednego D3A1. Welch pogonil tymczasem nad Ewa, gdzie pokona~ nastepnego przeciwnika - lecc1cy samotnie samolot torpedowy Nakajima B5N2. Plonacy samolot spadl na plaie w pobliiu przyladka Barber. Tymczasem z lotniska Wheeler wystartowali, na nie do konca przygotowanych do walki mysliwcach, porucznicy: Dains, Webster (na P-4OC), Kneen, Brown i Rogers (wszyscy na P-36). Kontrola lot6w skierowala ich nad przyladek Kaene, przeciw buszujc1cej tam grupie japonskich samolot6w. Pierwsze zwyci~stwo odni6s1 Webster, posylajc1c w plomieniach do wody jeden bombowiec nurkujqcy D3A1. Na ogonie Rogersa znalazty sie tymczasem dwa mysliwce A6M2, kt6re poszly jego 51adem i nurkujC\c trafiaty P-36 raz po raz. Za Japonczykami podC\gnC\t w d61 Brown, zestrzeliwuj'lc jeden i uszkadzaj'lc drugi ze 5cigaj'lcych Rogersa my5liwc6w. Podziurawiony jak sito P·36 Rogersa nurkowal dalej ai: do pomyslnego ladowania w Wheeler. Dla Lt. Dainsa byla to jui: trzecia misja tego dnia, po dw6ch wczesniejszych niezbyt udanych lotach bojowych. Tym razem wystartowalon na swoim P-40 skrzydto w skrzydto z Welchem (taki:e odbywajc1cym trzeci lot od poczc1tku japonskiego ataku na Hawaje), Jednak teraz nieprzyjadela w powietrzu jui: nie

40

znaleili. Zawr6cili w kierunku Wheeler i w tym momencie dostali sie w ogien ci~ikich karabin6w maszynowych prowadzony od strony koszar Schofield. "Mysliwiec Dainsa przeszyty rrzy celne serie. Maszyna z zabirym pilorem spadfa na miejscowym polu golfowym. Inne P-40 i P-36 znajdujace siC teraz powietrzu, doznaty podobnego przyjecia ze strony wfasnej obrony przeciwlotn;czej. Panika powodowafa, ie srrzelano z ziemi do wszystkich samolor6w. Ostatn; lot (rozpoznawczy)

odbyl tego dnia nad Pearl Harbor naprawiony P-40B pilotowany przez Lt. Haney'a. W jego ksiazce lot6w figuruje pod dara 7 grudnia 1941 roku wpis: "trzy misje; dwukrotnie zestrzelony przez US Navy; ani sladu nieprzyjacieJa w powietrzu... ".

FILIPINY 1941-1942 Tui przed rozpoczeciem wojny na Pacyfiku na Filipiny dostarczono 74 mysliwce P-40E "Warhawk". atychmiast wprowadzono je do uzbrojenia 24. Grupy Poscigowej USAAC Dolaczyly one do 33 samolot6w P-40B, kt6re na Filipinach znalazly sie jui w kwietniu 1941 roku, l'lcznie w chwili japonskiej napaSci Amerykanie posiadali na Filipinach 107 mysliwc6w P-40, kt6re wraz z 35 "LatajClcymi Fortecami" Boeing 8·17C i 8-17D byly najnowocze5niejszymi samolotami mogc1cymi przeciwstawic si~ potedze Japonczyk6w w tym rejonie swiata. General Douglas MacArthur - g!6wnodowodzqcy sil Stan6w Zjednoczonych na Filipinach otrzymat 30 listopada 1941 r. ostrze.ienie 0 nadci'lgaj'lcym niebezpieczenstwie japonskiej inwazji, pochodzC\ce z amerykanskich zr6del wywiadowczych. Dodatkowe ostrzeienie slanowity wysokosciowe przeloty japonskich samolot6w rozpoznawczych (w wi~kszosci byly to dwusilnikowe bombowce Mitsubishi G3M pozbawione jakichkolwiek oznakowan) nad amerykanskimi instalacjami wojskowymi na Filipinach. Takie wlasnie "odwiedziny" nieproszonego goscia miaty miejsce nad gl6wnc1 amerykanskel. bazel. lotniczel. Clark Field k. Manili rano 2 grudnia. W obawie

przed niespodziewanym atakiem z japonskich lotnisk na Tajwanie, Amerykanie postanowili rozsrodkowac swe si}y lotnicze. Okolo polowe sposr6d najcennejszych "LatajC\cych Fortee" wraz z bombowcami Douglas 8-18 przebazowano z Clark na lotnisko Del Monte. Na lotnisko Iba trafil 3. Dywizjon 1ysliwski ze swymi 18 mysliwcami Curtiss P·40E, na lotnisko Del Carmen 34. Dywizjon MySliwski wyposazony w 18 mySlicow Seversky P·35A, zas na lotnisko Nichols dwa dywizjony 17. i 21. wyposaione w P-40E. W gl6wnej bazie pozostal tylko 20. Dywizjon uzbrojony w P-40B oraz pozostate bombowce dwusilnikowe i czterosilnikowe. Radiowa wiadomosc z Hawaj6w 0 ataku Japonczyk6w dotarla do amerykariskiego dow6dztwa na Filipinach pomiedzy odzin~ 3 a 4 nad ranem. Na Filipinach, lez~cych po drugiej itronie miedzynarodowej linii zmiany daty, byl jui nastepny dzien - 8 grudnia 1941 roku. Alarmuj~ce wiesci spowodowa}y danie rozkazu startu dla bazujilcych w Clark mysliwc6w P-WB 20. Dywizjonu i bombowc6w B-17 19. Grupy Bombowej • takie bazujacych w Nichols mysliwc6w P-40E 17. Dywizjonu. Okolo godziny 9 niebo nad luzonem "'Ozbrzmiewalo hukiem silnikow ok. 50 amerykanskich samolot6w. Dowodz~cy sitami USMC na Filipinach ge-neral ewis Brereton uwaial, ie najlepsz~ ochron~ przed skutkami ~ziewanego nalotu jest utrzymanie wtasnych samolot6w w powietrzu. W kaidej chwili moina sie byto spodziewac pojawienia sie ponskich bombowc6w. Tymczasem si}y lotnicze agresora powstrzymywata utrzymuj~ca sie na tajwanskich lotniskach mgta. Dopiero po godzinie 10 zaczety kotowac do startu pierwsze samoloty Japonskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej. 192 maszyny bombowe Mitsubishi G3M i Mitsubishi G4M1 oraz dalekosieine mysliwskie Mitsubishi A6M2 "Zero" otrzymaty zadanie zdruzgotania amerykanskich sil lotniczych na filipinach. Mniej wiecej godzine p6zniej, wciili znajdujiljilce e w powietrzu, mysliwce i bombowce generala Breretona

otrzymaly drogil radiow~ polecenie lildowania. Czekalo je bowiem rychle wyruszenie do boju przeciwko japonskim bazom na Tajwanie. Okolo 11 :30 amerykanskie dywizjony mysliwskie znalazly sie na swych lotniskach dla uzupelnienia paliwa. Wkr6tce potem japoriskie bombowce przelecialy nad p6lnocnym wybrzeiem Luzonu kieruj~c sie w strom~ Manilii. P40E z 17. Dywizjonu poderwaty sie w powietrze z lotniska Nichols, kierujac sie nad p6lwysep Bataan. Samoloty 21. Dywizjonu skierowa}y sie nad Manile. W tym czasie P-408 staty spokojnie na plycie lotniska Clark - konczono uzupetnianie paliwa. W tym wlasnie momencie, okoto godziny 12:40, nad bazq pojawily sie samoloty wroga: 54 bombowce w eskorcie 36 mysliwc6w. Dostownie chwile wczesniej z pasa bazy Clark wzni6s1 si~ P-40B dow6dcy 20. Dywizjonu por. Josepha H. Moore i dwa inne mysliwce: ppor. Randalia D. Keatora i ppor. Edwina B. Gilmorea'a nalei~ce do Eskadry A tegoi: dywizjonu. W eksplozji jednej z upadajilcych bomb zniszczony zostal P40B, w kt6rego kabinie zginal na miejscu ppor. Max Louk. Stojacy obok inny samolot Eskadry "A" r6wniei zostal uszkodzony, ale jego pilot, ppor. Dan Bass ocalal. Porucznik Fred Armstrong kolowal do startu, gdy jego P-40B ogarni~ty zostal pfomieniami - pilot wydostat sie z samolotu z cieikimi poparzeniami twarzy, rilk i n6g. Dramat 20. Dywizjonu trwal nadal: odlamki bomb zabily kolejnych dw6ch pilot6w: Jeesie Luckera i Toda Mulcahy'ego. kh samoloty zostaly uszkodzone. Dwa P-40B podporucznik6w Guy'a Iversona i Maxa Halversona splon~ly - pi loci ulegli poparzeniom. Gdy przestaly spada': bomby nad lotniskiem Clark pojawily si~ japoriskie "Zera". lch ogien z broni maszynowej spowodowat zniszcze· nie kolejnych pieciu samolot6w 20. Dywizjonu - w tym maszyny pr6buj~cego startowac ppor. Jima Drake'a, kt6ry poni6st smierc. Sposr6d 23 samolot6w 20. Dywizjonu niemal wszystkie zostaly zniszczone lub powai:nie uszkodzone.

P-40E z 79. Dywizjonu Poscigowego, 20. Grupy Poscigowej z oznakowaniami z wielkich manewr6w U.S. Army w 1941 roku (duze kola wok61 gwiazd na kadlubie i kola pod skrzydlami), lotnisko Hamilton Field, Kalifornia. A P-40E a/rile 79rh Pursuit Squadron, 20.rll Pursuir Group ill 1941 US Army lI'argames markings (large circles aroulldfuselage stars and circles below wings), Hamiltoll Field. California. IUSAAFI

41

Wyj~tek stanowity wspomniane wczesnleJ trzy mysliwce, kt6re wystartowaly na chwilf: przed bombardowaniem. Curtissy wzniosty sif: na wysokosc ponad 6000 metr6w sci· gaj~c bez powodzenia odlatuj~ce w kierunku Tajwanu dwusilnikowe bombowce Japonczyk6w. Na szczf:scie nadarzyla sif: inna okazja do pomszczenia polegfych koleg6w - w zasif:gu wzroku pojawily sie "lera". Wywi~zata sie walka. Ppor. Keator zglosil zestrzelenie dw6ch Japonczyk6w - jednym z nich by! najprawdopodobniej A6M2 pilotowany przez mata Yoshio Hirose z Tainan Kokuta; - byto to pierwsze oficjalnie potwier. dzone amerykanskie zwyci~stwo powietrzne nad Filipinami. Podporucznik Gilmore i porucznik Moore r6wnie.i: zglosili zestrzelenia - kaidy po jednym A6M2. Tymczasem nad ogarnietym po.i:arami lotniskiem Clark pojawilo sie szesc mysliwc6w P-40E z 3. Dywizjonu. Jedno zwyciestwo nad ulerem" zglosil por. Grant Mahony. Por. Herbert S. Ellis z tej jednostki zestrzelil dwa "lera" zanim sam zostaf zestrzelony i musiaf ratowac sie na spadochronie. Do opadajilcego Ellisa japonscy "samuraje" otworzyli niecelny ogien z broni pokladowej. Mniej szczdcia mial jego kolega ppor. George O. Sell strom, kt6ry r6wniei opadaj~c na spadochronie odni6s1 ciei:kie obrai:enia od japonskiego ostrzalu, w wyniku kt6rych zmart pOiniej w szpitalu. Do strat 3. Dywizjonu doliczyc naleiy takie trzech poleglych na ziemi pilot6w: ppor. Richarda L. Roota, Andrewa F. Webba i Johna W. O'Connella, kt6rzy zgineli podczas japonskiego ostrzalu lotniska Iba. Do walki z japonskimi mysliwcami wtC\czyta sie r6wnie.i: czese samolot6w P·40E 21. Dywizjonu. Porucznik L.B. Donaldson meldowaf 0 zestrzeleniu trzech "ler", podczas gdy por. Sam Grashio w ostatniej chwili uratowal sie z opresji, gdyi: zaatakowany zostat przez dwa uZera", kt6re uszkodzity lewe skrzydlo jego maszyny. Skutki japonskiego ataku w pierwszym dniu wojny byly dla amerykanskich sit lotniczych katastrofalne. Utracono 49 samolot6w r6.i:nych typ6w stojClcych na ziemi. Dziewiec mysliwc6w typu P-40 zostalo zestrzelonych lub rozbilo sie podczas lC\dowania. Kilka innych P-40 rozbilo sie po wyczerpaniu paliwa. Wspaniate, nowoczesne lotnisko Clark Field zostalo kompletnie zdewastowane, zmuszajilc wkr6tce Amerykan6w do porzucenia go. Odtad bylo ono uiywane jui tylko jako wysuniete lC\dowisko dla p6zniejszych operacji bojowych. Nadpalone wraki nowych samolot6w staty sie ir6dlem czesci zamiennych dla wciil.i: latajacych maszyn. Szerokie betonowe pasy startowe podziurawione zostaty lejami po bombach, kt6re dorainie usitowano zasypac. Zniszczona zostala stacja radiolokacyjna i potei:na radiostacja pozwalajC\ca na utrzymanie lC\cznosci z samolotami nad calym terytorium Luzonu. Pomimo poniesionych strat amerykanskie dow6dztwo zdecydowaJo sie przebazowac 17, i 21. Dywizjon z Nichols na lot· nisko Clark. P-40E ladowaly na pasie spowitym dymami poiar6w i tumanami pylu, bedacych efektem pr6b zasypywania lej6w po bambach. Piloci spedzili noc w zrujnowanej bazie SpiilC na ziemi pod swymi samolotami. Nastepnego dnia, 9 grudnia, podczas porannego startu dwa P-40E 21.Dywizjonu zderzyty sie ze SObil podczas kolowania po ziemi. Dodatkowo mysliwiec ppor. Roberta C. C1arke'a uderzyJ w zaparkowany bambawiec 8-17. Wszystkie trzy samoloty ulegty zniszczeniu. 10 grudnia, dzien w kt6rym Japonczycy rozpoczeli I<'\dowanie na Filipinach, zapisal sie w kronikach kolejn<,\ klesk<'\ amerykanskiego lotnictwa. Wczesnym popotudniem P-40 z Clark starty sie w powietrzu z "Zerami" Tainan Kakuta;, kt6re

42

dopiero co zdemolowaly lotnisko Del Carmen niszcz~c dui:
'I~sliwce Curtiss P-40B z 20. Grupy Poscigowej na Filipinach Group warming lip their engines before take-off IS. Fleischerj

22 grudnia dwa P-40E z 17. Dywizjonu przypuScilo atak na .IpOnskie okr~ty ostaniajace pot~iny desant japonski w Zatoce ngayen ostrzeliwujac z broni poktadowej niszczyciel agatsuki" i tratowiec. Ostrzat przyni6st niewielkie skutki (1

rynarz zabiry, 8 rannych) Amerykan6w odpedzily Ki-27 z 50. Sentai. Samolot por. Wagnera zostal trafiony w wiatrochron. ~amki

szkta ugodzily w twarz pHota, kt6remu pomimo ran dalo si~ dociC\gnac na macierzyste lotnisko_ Drugi P-40E 'WUcznika Williama A. Shepherda, z okoto 200 przestrzelinami ) I.t\dowaniu nie kwalifikowat si~ jui do naprawy. W okresie Boiego Narodzenia 1941 roku amerykanskie lot"two mysliwskie na Filipinach skurczyto sie jui do zaledwie esnastu P·40B i Eoraz czterech P-35A. W styczniu 1942 roku 'ekszosc sit amerykanskich walczC\cych na Luzonie wycofata na potwysep Bataan i wyspe Corregidor strzegC\cC\ wejscia

Zaroki Manilskiej. Pojedyncze P-40 ukryte na polowych lotniskach przetrvvaty zlOlOwe i wiosenne miesiC\ce 1942 roku prowadzac bardzo ~zpieczne dzienne i nocne loty rozpoznawcze w warunh miazdzacej przewagi powietrznej Japonczyk6w. Interesujacym przyktadem takiej misji rozpoznawczej moze C operacja wykonana 9 lutego 1942 roku. Jej gl6wnym haterem byt kapitan Jesus Villamor z Filipinskich Sit

"owietrznych, kt6ry w poczatkowej fazie walk,

latajac na

estarzatym mysliwcu Boeing P·26, wstawit sie powietrznyi pojedynkami ze znacznie nowoczesniejszymi samolotami pr.zeciwnika. Tym razem zglosil sie on na ochotnika do wykonia lotu na rozpoznanie pozycji Japonczyk6w w rejonie ....ernate. lot zostal wykonany na szkolno-treningowym uptatowcu Stearman w eskorcie szeSciu P-40. W marcu 1942 roku na poludniu Mindanao, gdzie znajalo sie gl6wne centrum oporu wojsk amerykanskich i filinskich znajdowaly sie wciai trzy sprawne mysliwce: dwa P3SA i jeden P·40. Sytuacja sprzetowa ulegta nawet pewnej poprawie, gdy parowiec ss "Anhui" dostarczyt trzy zdemonDDwane P-40E w skrzyniach. Zostafy one zmontowane przez Provisional Mobile Depot Unit. Dwa z tych samolot6w zostaty nawet zabrane na Bataan, lecz po jego upadku (10 kwietnia 1942 r.) zwr6cono je na Mindanao.

rozgrzewaj~

silniki przed slartem. Curtiss P-40B of the 20th Pursuit

Na poczatku kwietnia 1942 roku na lotnisku Del Monte utrzymywano cztery zdatne do lotu P-40 i jednego P-35. Stanowily one ochrone lotniska b~dacego istotna baze dla podtrzymania komunikacji z Australia i ostatnia dragq ewakuacji. Po potudniu 10 kwietnia Lt. Walter B. Putnam wykonujac z Del Monte lot rozpoznawczy zaatakowal japonskie sity inwazyjne. W kolejnym lode ten sam pilot zaatakowal i uszkodzit w odleglosci ponad 20 km na potudniowy-zach6d od Cebu japonski wodnosamolot Mitsubishi F1M ("Pete") z okretu lotniczego "Sanuki Maru". Rankiem 12 kwietnia cztery F1 M z "Sanuki Maru" zaatakowaly lotnisko w Del Monte. ad celem bezskutecznie

pr6bowal je atakowac 1/Lt. Harold F. Cocanaugher na P-35. Kolejno z lotniska poderwaty sie P-40E pilotowany przez Lt. Bronewella i P-408 Lt. Gusa Williamsa. Porucznik Bronewell zestrzelil jeden z japonskich wodnosamolot6w. Jednakze trzy pozostate maszyny Japonczyk6w wyrzadzity Amerykanom powaine szkody, niszczac dwa bombowce 8-17. Tego samego

dnia po poludniu jeden z P-40E pilotowany przez Lt. Johna Burnsa rozbit sie podczas startu z Del Monte. Pilot zginal. Pogarszajacy sie stan techniczny samolot6w stat sie przyczyna

kolejnego wypadku: kilka dn; p6Zniej P-40B 2/Lt. Lawrence E. McDaniela roztrzaskat sie podczas podejScia do ladowania. 2 maja 1942 roku przed switem przygotowano do startu trzy samoloty, majace zaatakowac japonskie sity inwazyjne Iqdujace na Mindanao: oSlatniego P-35A kapitana Ramona Zosa z Filipinskich Sit Powielrznych oraz dwa amerykanskie P40E porucznikow Glovera i Croslanda, ktore uzbrojono w 500funtowe bomby. Podczas startu wykonywanego w ciemnosciach Lt. Glover rozbil sie. Dwa pozostate samoloty zrzucity niecelnie swe bomby a nastepnie ostrzelaty ladujacych Japonczyk6w z broni pokfadowej. Piloci Zosa i Crosland wykonali kolejny lot bojowy 0 zmierzchu, tym razem jednak tylko ostrzeliwujac pozycje wroga. Ostatni lot bojowy w obronie Filipin wykonat 6 maja na P40E porucznik Crosland, atakujac duiy japonski statek transportowy przy p6tnocnych wybrzeiach Mindanao. Dwa ostat· nie P-40E wpadty w rece Japonczyk6w po kapitulacji sit amerykanskich. Na rozkaz okupantow dwaj amerykanscy

43

piloci-jency przeprowadzili oba mySliwce, w eskorcie samolotow japonskich, na lotnisko Malaybalay Field a nast~p­ nie do Davao.

JAWA -1942 Udzial Curtiss6w P-40 w dramatycznych zmaganiach Aliantow w Holenderskich Indiach Wschodnich rozpoczetl si~ 22 grudnia 1941 roku od dostawy osiemnastu mysliwc6w P40E do Brisbane w Australii. Nagletce potrzeby wojenne szczeg6lnic koniecznosc wsparcia lotnictwa holenderskiego i brytyjskiego sprawity, i:e na bazic tego sprz~tu Amerykanie pospiesznic zorganizowali 17. Pursuit Squadron (Provisional) US Army Air Force. jego personel sformowano z pilot6w ocalalych z pogromu jednostck mysliwskich US Army na Filipinaeh, kilku najlepszyeh pilot6w 49. Grupy MySliwskiej sprowadzanej wlasnie ze Stan6w do Australii i 35. Grupy Mysliwskicj (latajetcej na mysliwcach Bell P-400 "Airacobra"). Ofiejalnie dywizjon 17. PS zostal powolany do sluiby 10 stycznia 1942 roku pod dowodztwem majora Charlcsa A. Sprague. Wkr6tce przebazowano go z Australii na Jaw~, gdzie jego nowC\ bazC\ stalo sie lotnisko w Blimbing w poblii:u Djombang. To trawiaste lotnisko poloi:one niedaleko linii kolejowej Sourabaya-Madioen-Seorakarta nie bylo jeszcze wowczas znanc japonskiemu wywiadowi. 3 lutego 1942 roku Japonczycy wykonali pierwszet wielket operacje IOlnicza przeciwko alianckim bazom we wschodniej czeSci Jawy. Holcndcrskie lotnictwo mysliwskie ponioslo tego dnia bardzo ci~zkie straty. Sz6stka dyzurujetcych P-40 z 17. PS zostala poderwana w pow;etrze po otrzymaniu meldunku 0 zblii:ajC\cej sie japonskiej wyprawie bombowej. Formacja sicdemnastu japonskich dwusilnikowych bombowc6w Mitsubishi G3M leeiala na wysokosei ok. 6400 m. Zdaiyly one zrzucic sw6j tadunek bomb, w chwili gdy amerykanskie Curtissy znajdowaly sie wciai: 1200 metrow ponii:ej. Na szczescie eskorta mysliwska japonskich bombowcow zaangazowala sie w walk~ z holenderskimi mysliwcami Curtiss 75A-7 i CW-21 B. Pozwolilo to Amerykanom kontynuowac poscig przez ponad 130 km. W poblii:u wyspy Baewan porucznik William J. Hennon ostrzclal ostatni bombowiec w szyku, kt6ry eiagnae za soba smuge dymu spadl do oeeanu. W kolejnym stdrciu 17. PS z Japonczykami dwa P-40E pilotowane przez porucznik6w Wahera l. Cossa i Jamesa M. Rowlanda starly sie z japonskimi A6M2 "Zero" z Tainan Kakutai, powracajetcymi znad Malang na wysokosci ok. 2400 m. Coss zestrzelil w tej

walce "Zero" pilotowane przez bosmana Kyoji Kobayashi. W wyniku kontrataku samolot6w japonskich zestrzelony zostal P40E Lt. Rowlanda. Tymczasem Coss zaatakowal kolejny mysliwiee japorlski, kt6ry rozpoznal blednie jako 5eversky 2PA-B3 (Japonska Marynarka Wojenna zakupila w USA przed wojnet serie tych dwumiejscowych mysliwc6w eskanowych, kt6re jednak nie zostaly zastosowane bojowo przeciwko aliantom). W trakcie trwajacych jui: walk sformowane zostaly jeszcze dwa amerykanskie dywizjony: 20 stycznia 20. (Provisional; Pursuit Squadron, a kilka dni pOiniej 3. (Provisional) Pursuit Squadron.

W dniu 4 lutego 1942 roku rozpocz~lo sie przebazowywanie 20. Dywizjonu na Jaw~. Podczas pierwszego etapu przebazowania z wybrzei:y Australii na lotnisko Koepang na Timorze mysliwce prowadzone byly przez cZlerosilnikowy bombowiec Consolidated LB·30 (wczesna wersja "Liberatora"), na pokladzie ktorego znajdowal sie nawigator. Kolejno dwunastka P-40 wyladowala na lotnisku Denpassar na wyspie Bali dla uzupelnienia paliwa. W chwili gdy siedem CurtissOw ponownie znalazlo sie w powietrzu, nad alianckim IOlniskiem niespodziewanie pojawHy sie japonskie samoloty: 31 bombowc6w G4M1 z Takaa Kakutai j Kanaya Kakutai w eskorcie dziesieciu mysliwc6w A6M2 z 3. Kokutai. Trzem P-40 w trybie alarmowym udalo si~ wystartowac. Amerykanie zdolali zestrzelic trzy japonskie samoloty. Jednak straty wlasne byly dotkliwe. Przeciwnicy zestrzelili P·40 pilotowanego przez por. Larry P. Landry'ego, kt6ry w plomieniach spadl do morza (pilot zginal). Pi loci Lt. William L. Turner i Cornelius L. Reagan Iqdowali na swych P-40 awaryjnie po odniesieniu uszkodzen \\ walce. Turner zestrzelil wczesniej jednego z napastnik6w. Ll. Gene L. Bound r6wniei: zniszczyt jedno "Zero" zanim sam zostat zestrzelony. Pilot uratowal sie na spadochronie. Porucznika Paul B. Gambonini wystartowaf na swym P·40, w kt6rym nie dokonczono uzupelniania paliwa. Po wake ladowat awaryjnie na lotnisku Denpassar, na kr6re wlasnie sypaly si e japorlskie bomby. lego samolot zostal ealkowieie zniszczony. Podobny los spotkal P-40 por. Dwighta S. Muckley'a, kt6rego samolot zostal zaatakowany przez mysliwce 3. Kakutai na wysokosci ok. 2400 m. Pociski z 20· milimelrowych dzialek "Zera" podziurawily skrzydla i smiglo, rozbily pokladowa radiostaeje i rozszarpaly opony k61 podwozia. Przerai:ony Muckley zanurkowal ku ziemi i ostatecznie posadzil sw6j samolot na lotnisku w Perak na Jawie. Kapitan William H. Lane po odniesieniu zwyciestwa powietrznego r6wniei: dotarl do Perak. Na lotnisku tym Iqdowal r6wniei Lt.

Ameryka'lskie samolol-y zdobyte na F'i1ipinach j Jawie w sluibie Japonczykow: trzy Curtiss)' P-40E, Boeing B-17C i Brewster 339. American aircra(i captured 011 Philippines and Jam in Japanese sen'ice: (hree Cur(iss P·40E. Boeing B-1 7C and Brewster 339.

44

Ostalnie tygodnie pokoju na Filipinach. P-40B z 20 Dywizjonu Poscigowego na IOlnisku Clark Field k. l\Ianili. Last u'eeks a/peace Philippines. P-40B fighters ofthe 20. Pursuit Squadnoll 011 Clark Fileld nea,. Manila. (Life)

Jesse R. Hague, oSlatni z lrzech pilol6w 20. PS, kl6rzy lego dnia doprowadzili swe P-40 na Jawe. Z 12 samolot6w jakie przyleciaty z Australii Amerykanie utracili piec w powietrzu plus dwa zniszczone przez japonskie bomby na lotnisku Denpassar. Pozostate samoloty, pomimo odniesionych uszkodzen po trzech dniach mogly odleciec na Jawe. 6 lutego z Australii wystartowala w kierunku Jawy kolejna dziesicttka samolot6w 20. Dywizjonu. Tym razem formacje P40E w drodze na Timor prowadzil dwusilnikowy samolot treningowy Beech Model 18. Podczas przelotu doszlo do niezwyktego incydentu. Malutki Beech prowadzqcy mysliwce zostal zaatakowany przez dwusilnikowy samolot japonski, kt6ry przez amerykanskich pilot6w zostal blednie zidentyfikowany jako... Messerschmitt Bf 110 (w pocz~lkowym okresie wojny alianci byli gteboko przekonani, ie Japonczycy uiywajct znaczne ilosci sprzetu lotniczego importowanego z Niemiec). W rzeczywistosci byf to bombowiec Mitsubishi G3M z 1. Kakuta; z zalogct chorqiego Seiai Iwamoto, prowadzctcy rozpoznanie w poszukiwaniu sit nawodnych aliant6w. Decyzja zaatakowania Beecha okazata sie bye dla G3M tragiczna w skulkach. Za Japonczykiem pomknely nalychmiasl lrzy Curtissy pilotowane przez porucznik6w Roberta C. McWhcrtera, Andrewa J. Reynoldsa i Huberta J. Egenesa zestrzeJiwujctc go do morza. Poscig za bombowcem spowodowat jednak, ie w samolotach McWhertera i Egenesa zabraklo paliwa i Ictdowali oni awaryjnie na Timorze, rozbijajctc przy tym swe samoloty. Pozostale osiem P-40E wylctdowalo w Koepang i nastepnego dnia odleciato na Jawe. 9 IUlego P-40 z 17. Dywizjonu zoslaly alarmowo poderwane w powietrze po sygnale 0 zbliiajctcych sie bombowcach japonskich. Holendrzy naprowadzili przez radio amerykanskie mysliwce na formacje 10 bombowc6w. Jedynym pilotem, kt6remu udalo sie dosiegnac przeciwnika by' Lt. McWherter. Ostrzelany przez niego czterema seriami bombowiec prawdopodobnie rozbif sie w morzu. Tego samego dnia do Holenderskich Indii Wschodnich wyruszyla trzecia amerykanska jednoslka mysliwska - 3. (Provisional) Pursuit Squadron. Tym razem jednak przelot zakonczye sie miat prawdziwym dramatem. W dalekq droge Curtissy P·40E 3. PS wyruszyly razem z bombowcami

011

nurkujctcymi Douglas A-24 "Banshee" (armijna wcrsja "Dauntlessa"), naleiqcymi do 91. Dywizjonu Bombowego. Sposr6d 16 mysliwc6w jui na wstepie utracono 7 w wypadkach na terenie Australii podczas przelotu z Brisbane do Darwin. Na trase wiodctcct do Koepang na Timorzc wyruszyto pozostatych dziewiee P-40E razem z trzema A-24 prowadzonych przez bombowiec LB·30 z nawigatorem na pokladzie. Po drodze jeden P-40E zmuszony byl zawr6cic z przyczyn technicznych. Gdy osiem Curtiss6w znalazty sie nad wyspCl, okazato sie, ie gesta pokrywa chmur znacznie utrudni Ictdowanie. W kr6tkim czasie rozegrat sie prawdziwy dramat: wszystkie P-40E rozbity sie przy pr6bie ladowania na Timorze. Pilod bombowc6w A-24 odnaleili co prawda lotnisko ale podczas podejscia do ladowania obrona przeciwlotnicza wzieta ich za Japorkzyk6w i otworzyla do nich ogien. Pozostale dziewiec samolot6w 3. Dywizjonu wyruszylo z Darwin na Jawe rankiem 10 lutego pod dow6dztwem kapitan Granla Mahony. Naslepnego dnia samoloty te przybyly do Pasirian. Nie obyfo sie bez stral . dwie maszyny zostaty uszkodzone podczas Ictdowania. Pozostala si6demka po uzupetnieniu paliwa odledala do Ngoro. Na skutek wysokich strat pozostatych pilot6w i wszystkie samololY z dw6ch zdziesi~lkowanych dywizjon6w (3. PS i 20. PS) wtqczono do dywizjonu 17. PS. Z trzydziestu samolot6w jakimi dysponowala jednoslka lylko 24 nadawaly sie do walki. Piec zdecydowano potraktowac jako zrodlo czesci zamiennych. lacznie w jednostce sluiylo teraz ponad 40 pilot6w mysliwskich. Kolejne P-40E przeznaczone do skierowania do Holenderskich Indiach Wschodnich, naleiace do nowego 13. (Provisional) Pursuit Squadron (plus kilka samolotow wciai pULU:>ldlydl L 3. PS), po:>tdnowiono skierowat do Perth w Zachodniej Australii, skctd na Jawe mial je zabrac transportowiec wodnosamolot6w (a zarazem pierwszy lotniskowiec US Navy) USS "Langley".

W potowie lutego 1942 roku alianci rozpocze1y cwakuacje z Sumatry. Teraz kolejnym celem japonskiej agresji miafa stae sie Jawa. 17 lutego 0 godzinie 7:30 rano major Sprague osobiScie poporowadzil 6semke P-40E (z lotniska w Maospati, dok~d samoloty przylecialy poprzedniego dnia), aby

45

zaatakowac z powietrza japonskie statki transportowe w pobliiu deity Mesi. Gdy Curtissy znalazly sie nad eelem okazafo si~, ze w powietrzu znajduje sie r6wniez podobna liczba japonskich mysliwc6w armijnych Ki-27 nalez~cych do 11. Sentai. Major Sprague, kapitan Coss oraz porucznicy McCallum i Joseph J. Kruzel zrzucili awaryjnie bomby i nawi~zali walke z japonskimi mysliwcami. Tymczasem pozostafe P-40E kontynuowaty atak na cele nawodne. Pomimo, ze pilod 17. PS meldowali 0 zniszczeniu kilku samolot6w przeciwnika w rzeczywistosci zestrzelony zostal tylko jeden Ki-27, kt6rego pilot uratowal sie na spadochronie. Tego samego dnia P-40E z 17. PS stoezyly kolejn~ walke powietrzn& z bombowcami G4Ml z Takaa Kakuta;. Formacja dziewieciu bombowc6w, kt6rej nie udafo sie spotkac z wlasnq eskortCl mysliwska, kontynuowala lot w kierunku Sourabaya, gdy zostala zaatakowana przez tuzin amerykanskich P-40E. Jui: na samym poczatku starcia porucznik Nathaniel Blanton zestrzelil prowadzacy bombowiec. Holenderski wywiad meldowaf p6zniej 0 zestrzeleniu catej formacji japonskich samolot6w, ale z kolei Amerykanie potwierdzali zniszczenie szesciu G4Ml. Kapitanowi Mahony zaliczono jeden samolot zestrzelony na pewno i jeden prawdopodobnie. Po jednym zwyciestwie przyznano porucznikom: Blantonowi, Fuchsowi, Gilmoreowi, lrvinowi i Williamsowi. Kolejna formacja G4Ml zaatakowana zostala przez pojedynczego P-40E pilotowanego przez Lt. Morrisa C. Caldwella. P6zniej pilot zgfosil niepotwierdzone zestrzelenie dw6ch japonskich bombowc6w, jednak w wyniku walki samolot zostal uszkodzony ogniem japonskieh strzelc6w pokladowyeh. Caldwell podezas wyskakiwania na spadochronie zfamat kregostup. Pozostate P40 wdaly sie w potyezki z A6M2 eskortuj~eymi bombowee. Prawdziwe straty Japonczyk6w w tym starciu objety cztery zestrzelone bombowce plus piqty, kt6ry wodowal na morzu podezas powrotu do bazy. Na pokladaeh bombowe6w G4Ml, kt6re powr6cily na macierzyste lotnisko, zginelo czterech ezlonk6w zal6g.

20 lutego w godzinaeh przedpoludniowyeh 17. Dywizjon poni6s' dotkliwe straty. W wake powietrznej z japonskimi mysliwcami "Zero" z 3. Kakuta; zgineli major Charles Sprague - dow6dca dywizjonu oraz porucznik Wilfred H. Galliere. Samolot Lt. Thomasa l. Hayes'a podczas ladowania w Ngoro dosfownie rozsypaf sie na kawalki. Porucznik Rober S. Johnson, kt6remu podezas walki zabraklo paliwa (na skutek tego, ie pilOl ustawil instalacje na pobieranie benzyny najpierw ze zbiornik6w wewnatrz samolotu zamiast z zewnetrznego zbiornika dodatkowego, I",dowal awaryjnie na plazy na potudniu Jawy. Podobnie - rowniei z braku paliwa, zakonczyl sie lot bojowy par. Williama C. Stautera, kt6remu jednak udalo sie ostatecznie powr6cic na macierzyste lotnisko na... zabranym krajowcom rowerze. Piloci 17. PS zgtosili trzy zwydestwa powietrzne: por. Jack Dale i por. Joe Kruzel meldowali zestrzelenia "Zera", zas por. Bill Hennon zestrzelenie jednosilnikowego bombowca. Nastepnego dnia, 21 lutego, Japonezyey skierowali dui~ wyprawe bombowa do Sourabaya z zadaniem niszczenia alianckich statk6w transportowych. 21 bombowc6w z Takao Kokutai otrzymafo eskorte zlozona z 6 "Zero" z Tainan Kakuta; oraz 6 z 3. Kokutai. Przeciwko wyprawie bombowej lecacej na pulapie ok. 6000 metr6w wystartowalo 16 P-40E z 17. PS. Tym razem skutecznie zareagowafa japonska eskorta mysliwska. Pierwsza ofiar", starcia stal sie por. Thomas Hayes, kt6ry zgin~t w spadajacym w ptomieniach mysliwcu. Porucznik Wall Hoskyn uwiklaf sie w walke z "Zerem", podczas gdy inn Japonczyk ostrzeliwat go od strony ogona. Hoskyn zostaJ zestrzelony i zgin~t. Za jego ostatni", walke posmiertnie odznaczono go Srebrn", Gwiazd~. Amerykanscy pilod meldowali, ie Hoskyn przed Swa smierd~ zestrzelif co najmniej jedno "Zero". Zestrzelenia zgfosili r6wniei: Lt. Frank Adkins, Capt. Mahon oraz Lt. Jack Dale. W rzeczywistoki japonska eskorta mySliwska nie poniosla strat. Jedynie jeden z bombowcow ladowat przymusowo na skutek odniesionych uszkodzen. Japonscy mysliwcy meldowali 0 zestrzeleniu sZeSciu CurtissOw, zas strzelcy G4Ml meldowali 0 zestrzeleniu amerykanskiego mysliwca.

Mysliwiec P-40E z t 7. Dywizjonu Poscigowego (Tymczasowego) przed odlotem z Australii na Jawf, lury 1942 roku. A P-40Efighter oj the /7. Pursuit Squadron (PrOl'isiollal) before departure from Australia to Java. February /942. IUSAAFj

46

Przez kolejne dni lotnicze sity aliant6w na Jawie stawaty sie coraz stabsze, 23 lutego doszlo ponownie do starda P-40 z 17, PS z bombowcami eskortowanymi przez "Zera", Choc obie strony meldowaty zestrzelenia faktycznie .ladna z nich nie poniosta strat. Nastepnego dnia, 24 lutego, amerykanscy pilod odniesli sukces. Tym razem, przeciwko wyprawie bombowc6w G4M1 z Takao Kakutai eskortowanej przez A6M2 z Tainan Kakuta; i 3. Kakutai wystartowato 12 Curtiss6w, Lt, George iser zestrzelil jednego G4M1, ktory roztrzaskal sie na lC\dzie byto to jego piC\te zwydestwo powietrzne; pierwsze dwa odniost jeszcze podczas walk na Filipinach), Z kolei drugi bomoowiec zestrzelony przez Lt. Roberta B. Dockstadera spadl do morza, obserwowany przez holenderskich oficer6w kontroli know. 24 lutego zmierzajqca do Sourabaya wyprawa bombowa 22 G4M1 z Takaa Kakutai w eskorcie 9 A6M2 z Tainan Kakutai zostala przechwycona przez 12 Curtiss6w 17, Pursuit Squadron, prowadzonych przez nowego dow6dce - kapitana "'1cCalluma. Podczas walk jakie wywiC\zaty sie pomiedzy "Zerami" a P-40E trafiony zostal samolot McCalluma. Ratujqcy sie na spadochronie pilot zostat ostrzelany przez kt6regos z "samuraj6w" - niosqce smierc pociski ugodzily Amerykanina w gtowe i serce. Pomimo oznak zbli.lajqcej sie inwazji na Jawe kontyn~ uowano realizacje planu przerzutu kolejnych P-40 z Australii. Z Freemantle w Australii wyruszyt konwoj MS-5, W jego skladzie znalazty sie wspomniany ju.l wczesniej amerykanski transportowiec samolot6w USS "Langley" i frachtowiec "Sea Witch". Na pokladzie "Langleya" znajdowaly sie P-40 nale.lace do dywizjonow 13, PS i 3, PS, Plyneto nim r6wnie.l 33 pilotow tych jednostek, "Sea Witch" wi6zt 27 rozmonlOwanych P-40E w skrzyniach. W drodze na Jawe, by przyspieszyc dostawe pilnie potrzebnych samolotow, "Langley" oddzielH sie od konwnju, podq.lajqc samodzielnie w kierunku portu Tjilatjap, W6wczas zdarzylo sie najgorsze okret zostat zauwa.lony przez zaloge japonskiego samolotu rozpoznawczego. Na rezultat nie trzeba byto dtugo czekac, 27 lutego okolo godziny 11 :40 nadlecialy bombowce G4Ml z Takaa Kakutaiw eskorcie mysliwc6w A6M2 z Tainan Kakutai i 3, Kakutai. Piec trafien bombami, a nastepnie ogien z broni poktadowej mysliwc6w zadecydowaly 0 losie okretu. StojC\ce na pokladzie P-40 plone1y jak pochodnie. Marynarze dla opanowania po.laru probowali spychac nieszczesne mysliwce za burte, "Langley" byt stracony - zatoge ewakuowano (w tym wszystkich pilotow z obu dywizjonow), Amerykanski niszczyciel U55" Whipple" dobil okret torped~ i ogniem z dzial. Nastepnego dnia do portu Tjilatjap dotart statek "Sea Witch" transportujacy rozmontowane P-40E. Razem z nim przybyl holenderski frachtowiec "Kata Baroe" z siedmioma rozmontowanymi bombowcami Douglas 08-7, Dostawy okazaly sie spoinione, Co gorsza samoloty te po upadku Jawy trafity w rece Japonczyk6w. Przewiezione do Japonii Curtissy i Douglasy poddano szczegofowym badaniom m, in. w Osrodku Badawczym Armii i Tachikawa, Du.la liczebnosc przechwyconych na Jawie dost<1w spowoc:low<1I
Krotko po potnocy 1 marca 1942 roku na pla.le w p6tnocnozachodniej czesci Jawy zeszli pierwsi japonscy .lotnierze, Inwazja wyspy stala sie faktem. Rankiem alianckie dowodztwo

zdecydowato sie rzucic resztki posiadanych sit lotniczych prze+ ciwko ladujqcym wojskom przeciwnika. Z lotniska Blimbing wystartowato dziewiec amerykanskich P-40 z 17. Dywizjonu. Razem z nimi do beznadziejnego, ostatniego ataku wyruszyly mysliwce Holendrow: szesc "Hurricane'6w" i szesc Brewster6w 339. Nad plaiami inwazyjnymi alianckie samoloty powitat niezwykle intensywny ogien przeciwlotniczy. P-40E pilotowany przez Lt. Morrisa Caldwella zostat trafiony i spadt do morza. Curtiss Corneliusa Reagana ugodzony japonskimi pociskami zaczql sie palic. Jego dywizjonowy kolega Lt. Robert C. McWherter ledat przez chwile rownolegle do ptonqcego jak pochodnia samolotu Reagana, usi~ujqc odprowadzic go do miejsca, gdzie pilot bedzie mogt wyskoczyc na spadochronie. Nieszczesny pilot zdq.lyl jeszcze odsun<'\c ostone kabiny i... zapalic papierosa ad plamieni Ii.lqcych kadtub maszyny (przynajmniej lak relacjonowal to McWherter), zanim zderzyt sie z ziemi q. Lt. Frank Adkins po dw6ch przelotach, podczas ktorych ostrzelaf z broni pokladowej rejon Iqdowania Japonczykow, zosta~ trafiony ogniem z ziemi, a nastepnie wyskoczyt na spadochronie, Iqdujac w odlegtosci kilkuset met row przed nacierajqcymi wojskami przeciwnika. Na szczescie udato mu sie uciec, korzystajqc z podwiezienia rowerem, jakie zaoferowat mu jeden z krajowcow, Pozostale szesc Curtiss6w, podziurawione pociskami jak sita, ladowato na lot nisku w Djokjakarta. By~ to ich ostatni lot bojowy - nie nadawaty sie ju.l do dalszych operacji. Tymczasem na lotnisku Blimbing przygotowywano do 10IU pozostale dziesiec P-40E 17. Dywizjonu. Znajdowaty sie tu tak.le dwa bombowce lB-30, kilka holenderskich "Hurricane'6w", Brewster6w 339 i Martin6w. Nagle nad lot~ niskiem pojawity sie dwa "Zera" z Tainan Kakutai. Otworzyly one morderczy ogien do alianckich samolotow. Dwa kolejne "Zera" krq.lyty wysoko nad nimi, zapewniajqc eskorte na wypadek przeciwdziatania mysliwcow. Po ataku .laden z amerykanskich mysliwcow nie nadawat sie ju.l do uiytku zostaly spalone, zniszczone lub uszkodzone w stopniu uniemo.lliwiajqcym wzglednie szybk~ naprawe. W dC\gu nastepnych kilkudziesieciu godzin wiekszosc personelu 17. Dywizjonu udalo sie ewakuawac do Australii. Okoto 20 pilotow 17. PS odleciata z Jawy czterosilnikowym bombowcem 8-17 z zaloga kpt. Edwarda C. Teatsa, w ktorym dzialaly... tylko trzy silniki. Reszta odplynela z bazy Tijlatjap starym holenderskim frachtowcem "Abberkirk".

Porucznik Robert Oestreicher i jego P-40E "Miss Nadine" z 33. Dywizjonu Poscigowego, Daly Waters, luty 1942 roku. Lt. Robert Oestreicher alld his P-40E "Miss Nadine" of the 33rd Pursuit Squadron, Februwy /942. [USAAFj

47

P-40E porucznika "'iIliama R. "'alkera z 33. PS spalony po przymusowym Illdowaniu w bazie RAAF w Danvin, 191utego 1942 roku. The P-40£ of Lt. William R. IVaikerJi-om 33.PS burned after crash-landing at RAAF Station. Dan,l;n, 19 FebrllG1)~ /942. IUSAAFJ

AUSTRALlJSKIE "KITTYHAWKI" OBRONIE NOWEJ CWINEI

W

a pocziltku 1942 roku niepowodzenia sprzymierzonych w dopiero co rozpoczetej wojnie na Pacyfiku nastepowa}y jedne po drugich. lui w styczniu australijskie brzegi patrolowane by}y regularnie przez japonskic lotnictwo. Tymczasem lotnictwo australijskie... nie dysponowato ani jednym nowoczesnym mysliwcem! Dwa dywizjony "Kittyhawk6w" RAAF O. i 450. Dywizjon) osiilgaty co prawda duie sukcesy, ale w Afryce, personel dw6eh dalszyeh jednoslek mysliwskieh (21. i 453. Dywizjon) poszedl w rozsypke na Malajaeh podezas gdy zdgroiona inwazjil Australia nadal nie byta niczym wiecej, nii stacjil prze-rzutow~ amerykanskich P-40 na Jawe. Nagabywanie sojusznik6w 0 dostawy sprzetu dato rezultaty dopiero po pierwszych nalotach na Darwin. Mit "dalekiego, bezpiecznego zaplecza" pryst w momencie upadku na miasto bomb pierwszej fali ataku. Jedynil obrone powietrznil bazy RAAF-u stanowita eskadra 33. PS. Nawet i ta skromna dziesiiltka P-40E znalazta sie w Darwin przypadkowo (podczas przebazowania na Jawe). Dla zwinnych "Zer" niedoswiadczeni piloci USAAF nie byli wymagajilcym przeciwnikiem. Musieli ulec i ulegli wszyscy, bez wyj~tku. Ocalato czterech pilot6w i jeden nadprogramowy (jedenasty) "Warhawk" "Miss Nadine;; Lt. Roberta Oestreichera. Na tym samolocie odni6sf on jedyne tego dnia, amerykanskie zwyciestwa, zestrzeliwujilc dwa bombowce nurkujC\ce typu D3A1. Poza tym i jeszcze kilkoma drobnymi ineydentami, 188 samolot6w pokladowyeh, nalezileyeh do floty pogromey Pearl Harbor, adm. agumo wraz z bombowcami G3M i G4M z baz I~dowyeh na Celebesie nie miato wiekszych ktopot6w z wykonaniem zadania. Straty w ludziaeh i sprzecie byiy dotkliwe. Moina i trzeba byto zrobie wszystko, aby podobna kleska nle powtorzyta sie jui wiecej. Nareszcie dowodztwo USAAF w rejonie Po~udniowo-Zachodniego Pacyfiku (South-West Pacific Area) zoricntowafo sie, ie udostepnienie sprzetu sojusznikom

48

leiy w obop6Jnym interesie. Na szybkose decyzji miata takie wptyw beznadziejna sytuacja w Holenderskich Indiach Wschodnich i na Filipinach. W kaidym razie 14 marea 1942 roku australijscy piloci mysliwscy otrzymali upragnione samoloty P·40E wycofane z z planowanych dostaw na i tak jui straeon~ Jawe. Doswiadczenie SIL Jeffreya, FIL Johna Jaeksona i trzech innyeh Australijczyk6w - weteran6w z sit Desert Air Force, miato star· ezye nowo sformowanej jednostce za wszystko. "Reszta wyjdzie w kroju" stwierdzit filozoficznie marszatek Jones, podpisujile rozkaz 0 powolaniu do sluzby 75. Dywizjonu RAAF-u Na zgranie i trening otrzymali "ai" dwa tygodnie. Do swej nowej bazy - lotniska "Seven Mile" w Port Moresby, dotarli w dniu 21 marca 1942 roku. Zdezorientowana obrona lotniska przywitata nadlatujilce IIKittyhawki" gradem kul, biorctc je za samoloty przeciwnika. Pamietaj~cy doswiadczenia z walk nad 5yriil i Alrykil S/L Jeffrey, odruehowo sku IiI sie w kabinie swego Curtissa. To uratowato australijskiego pilota. P6kalowy pocisk rozpru! zagl6wek lotela, eentymetry nad g!ow~ Jeffrey'a. Nieporozumienie, 0 mato nie zakonczone tragicznie, zostaio rych!o wyjasnione. Tymczasem wysuniete posterunki obserwaeyjne w pasmie gorskim Owen Stanley'a zameldowaiy przelot japonskiego bombowea. F/L Piper (A29-47 "K"! i FlO Cox lA29-3 7.,F" ruszyli na start. Po pieciu minutach ostrego wznoszenia, przechwycili nad portem japonski bombowiec "Betty" w pasiastym zielono-brazowym kamufl;t7IJ (n.::ljn()wsze badania identyfikuj~ samolot jednoznacznie jako G4M1 "Betty" 4. Kokutai, a nie - jak poprzednio przypuszczano - Ki-21 "Sally" z 14. Senta,l, pakuj~e w jego silniki dtugie serie smugowych pocisk6w i posytajile w dol. Pierwsze zwyciestwo 75. Dywizjonu odbylo sie przy "petnym audytorium". Znf:kani wielotygodniowymi nalotami obroncy, widzC\c napastnika spadaj~cego w ptomieniaeh do zatoki, wpadli w szat radosci. Zar6wno oni jak i nowo przybyli mysliwcy, zdali sobie sprawe, ie obrona Nowej Gwinei wzbogaeona zostala 0 nowy, decy-

dujetcy (jak sie miato okazac) czynnik. Meldunek zestrzelonego Japonczyka stwierdzajetcy obecnosc mysliwc6w w Port \l\oresby, na szczescie nie zostat odebrany w sztabie lotnictwa Cesarskiej Japonskiej Marynarki Wojennej. Przepetnieni duchem bojowym Australijczycy, postanowili sami zawiadomic przeciwnika 0 swoim przybyciu. Nazajutrz 22 marca, zaatakowali Lae. Osemke "Kittyhawk6w" prowadzit nowo mianowany dow6dca dywizjonu, S/L John Jackson (A29-B ,"'1. $zesc maszyn z powodzeniem zaatakowato z broni poktadowej bombowce i mysliwce ciasno zaparkowane na zachodnim skraju pasa; meldujetc zniszczenie 9 samolot6w. S!L Turbull i Sgt. Pettett zestrzelili po jednym "Zero" (z oznaczeniami "F... " - wskazujetcymi na przynaleznosc do 4. Kokuwl. Te z kolei pokonaly F/L ndersona (polegl) i F/O Wacketta (ocalal i wr6cil do Port \l\oresby). Japonczycy zareagowali nalotem odwetowym, przeprowadzonym w dniu 24 marca, ustalajetc tym samym warunki konfrontacji, ktora miata trwac 44 dni. Rankiem 24 marca, na poludnie od Moresby, lupem F/O Pipera (A29-41) padla kolejna rozpoznawcza "Betty". Popoludniowy nalot osiemnastu bombowcow G4M1 mogl bye przechwycony przez zaledwie 4 "Kittyhawki" prowadzone przez F/L lesa Jacksona (brat dow6dcy 7S. Dywizjonu na "Kittyhawku" A29-29 "I"), kt6ry zestrzelil jedno z A6M2. 30 marca na pasie "Seven Mile" wyletdowalo pierwsze (i ostatnie) uzupelnienie - pjee Curtiss6w P·40E. Po nich, wieczorem dotarta do Port Moresby formacja bombowc6w nurkuj<\cych Douglas A-24 "Banshee". Bombowce nurkujetce nalezaly do 8. BS z 3. BG. Ich oslona w wyprawach nad lae i Salamaua stala sie ad 1 kwietnia 1942 roku dodatkowym zadaniem dla pilot6w 75. Dywizjonu. Wymiatanie wykonane w dniu 4 kwietnia przez szostke "Kittyhawk6w" pod wodz~ S!L Johna Jacksona (A-29-B), dalo okazje do zniszczenia na pasie lotniska Lae czterech bombowc6w i jednego mysliwca, oraz uszkodzenia 10 innych japonskich samolot6w.

Udane przechwycenie eskadry dziewiecMJ samolot6w bombowych G4Ml nad Port Moresby, powiekszylo konto dow6dcy dywizjonu 0 dwa uszkodzone bombowce. eztery p6zniej, 10 kwietnia w samotnej wyprawie rozpoznawczej nad Wau i Nadzab, zostal on zestrzelony po zacietej wake z trzema "Zero". Powr6t do bazy zajett mu 13 dni. Tymczasem, na poludnie ad loribaiwa, 9 "Kittyhawk6w" nawietzalo walke z kolejnet japonsket wyprawet. Dziewiec samoJot6w przeciwnika udalo sie rozproszyc i zmusic do zawr6cenia na p6lnoc. Jedyne pewne zestrzelenie przyznano F/O Athertonowi (A29-99 "P" 0 nazwie "Cleopatra"). a konto pozostalych pilot6w (w tym S!L Watsona na A29-98 "N" 0 nazwie "Stardust; zapisano piec G4M1 uznanych za uszkodzone. o swkie 11 kwietnia z "Seven Mile" wystartowafo siedem Curtissbw, majetcych za zadanie oslone osmiu A-24 z 8. BS w nalocie na port i lotnisko w Lae. W tym wypadku znana jest kompletna !ista pilot6w i ich samolot6w biorC\cych udziat w akcji: F/O Masters (A29-48"Y"), F/O Woods (A29-12"1"), FlO Cox (A29-311, FIS Brown (A29-38),F/0 Piper IA29-411, PIO Davies (A29-1S) i F/O Scandrett (A29-38"1" - nalezy w tym miejscu wyjasnic, ie literet "I" byly oznaczone w 75. Dywizjonie co najmniej cztery "Kittyhawki" uiywane w tym samym czasie. Litera ta byla najprawdopodobnjej jedynie pionOwet bialet liniet, uznanet z jakichs wzgled6w za litere i w tej roli wymienianet w log-bookach pilot6w). F/O Masters i Piper pokonali po jednym "Zerze". Ze swojej pierwszej misji bojowej nie wr6cit F/5 Brown, zestrzelony wraz z bombowcem Lt. Kitchensa przez mysliwce Tainan Kokutai. Od dnia przybycia do 12 kwietnia pilocj 75. Dywizjonu odbyli 396 godzin lot6w bojowych. PMniej, inlensywnosc walk ulegla dalszemu nasileniu. Nie bylo dnia bez akcji nad bazami wlasnymi bC\di przeciwnika. Na kaidy atak, Australijczycy starali sie odpowiadac kontratakiem. Jednak brak uzupetnien zaczetl odbijac sie coraz bardziej na odpornosci ludzi i samolot6w.

Australijski "Kittyhawk" ("X", A29-30) ze slynnego 75. Dywizjonu I~duje w Milne Bay, wrzesien 1942 roku. Na pierwszym planic australijska obsluga dziala przeciwlotniczego. The "Kittyhawk" ("X". A29-30) afthefamous 75th Squadron approaches to land in Millie Bay. September 1942. III theforegrolld AI/stralian crew ofami-airera}; gul/. IAustralian \Var Memorial)

49

Wyteiona praca personelu naziemnego umoiliwila w dniu 28 kwietnia wystawienie do walki pieciu "Kittyhawk6w": m.in.: A29-8 (s/L John Jackson), A29-48 "Y" (F/O Masters), A29-31J" (F/O Cox), A29-43"M" (F/O Brereton) i P-40E 0 nieznanym numerze, pilotowanego przez Sg!. Cowe. Osiem bombowcow "Betty" w eskorcie pieciu "ler" zjawilo sie przed potudniem nad stolicq Nowej Gwinei. Jackson ugodzif celnie "lero" (A6M2 0 czerwonym numerze "V-ll 0" mata Maedy; dobite nastepnie przez Mastersa i Brerentona), lecz w chwile pOzniej sam zostat zestrzelony (wraz z F/O Coxem). Obaj piloci polegli. Ranny w gtowe Maeda dostal sie do niewoli. Od 24 kwietnia tymczasowe dowodzenie 75. Dywizjonem objqlles Jackson. Po odbyciu jeszcze dwoch misji i przy stanie zaledwie trzech sprawnych "Kittyhawk6w", australijski dywizjon zostat w dniu 30 kwietnia zmieniony przez amerykanskie "Airacobry" 35. i 36. Fs (8. FC). Trzy pozostale P·40 i ich piloci, podjeli sie roli przewodnik6w w trudnym terenie Nowej Gwinei wobec niedoswiadczonych koleg6w z USAAF, towarzysza,c im w jeszcze kilku misjach nad Lae, Salamaua i Wau. Trwalo to ai do 7 maja, gdy ostatecznie 75. Dywizjon wycofano w catosci do Cairns. Losy 76. Dywizjonu RAAF·u przypominaly poczqtki "Dywizjonu Jacksona". Jednostce powolanej do iycia w Archerfield (w pobliiu Brisbane), 14 marca 1942 roku, przewodzit we wstepnej fazie ten sam S/L Jeffrey. Uzbrojenie stanowilo 20 "Kittyhawk6w" Mk tA (P-40E). 5zkolenie rozpoczeto 16 kwietnia na lotnisku Weir kolo Townsville. 26 kwietnia dowodzenie jednostk~ przej~1 s/L Turnbull. W dniach 1 i 13 maja mysliwce 76. Dywizjonu probowaly bezskutecznie przechwycenia samolot6w rozpoznawczych na wsch6d od miasta. Do po~owy lipca dywizjon pozostawal w obronie potnocnego Queenslandu by 21 lipca 1942 roku znaleic sie na "Pasic Jacksona" (dawny "Seven Mile Strip'l. Stamtad tei, nazajutrz podjeto pierwszq operacje na Nowej Gwinei. S/L Turnbull poprowadzH szesc P-40 na misje mysliwsko-bombowa, nad rejon japonskiego desantu w rejonie Gona. Byla to pierwsza operacja bombowa "Kittyhawk6w" ("Kittybombing'l na Pacyfiku. Zaraz po zrzuceniu tadunku, dywizjon nawiqzal nierozstrzygnietq walke z trzema grupami "Zer", Iiczqcymi w sumie nie mniej nii: 26 samolot6w. Brak paliwa zmusit wkr6tce Australijczyk6w do odwrotu. Dowodca dywizjonu, wraz z F/O Bottem i Sgt Carrollem, Iqdowali awaryjnie na otwartym tego dnia pasie Gurney (zatoka Milne, na wschodnim cyplu Nowej Gwinei). Mysliwce 75. i 76. Dywizjonu zostaly przebazowane do Gurney 25 lipca. Japonskie rozpoznanie stwierdzilo istnienie bazy RAAF-u w Rabi (japonska nazwa Milne) i obecnost w niej mysliwc6w dopiero rankiem 4 sierpnia. Natychmiast skierowano tam z Rabaul pierwszy naloL Eskadra "ler /' z Ta;nan Kakuta; pojawila sie nad bazq w porze obiadowej. Z niskiego pulapu japonskie mysliwce ostrzelaly lotnisko i odleciaty rownie nagle jak sie pojawily. Zniszczeniu ulegt jeden "Kittyhawk" 75. Dywizjonu (A29-130 ,,51. Nastepny dzien, 5 sierpnia, daf operatorom radaru okazje do rehabilitacji. Bezbtednie naprowadzili oni siedem P-40 na nadlatuj~cych z p61nocy szesc samolot6w przeciwnika. F/O Ash uszkodzit samolot rozpoznawczy Mitsubishi C5M IIBabs". Eskortuj<\ce go IIlera" wycofaly sie po krotkiej walce. Australijczycy swoj<\ obecnosci<\ w Milne ubiegli zamiar sztabu 11. Floty w Rabaulu zajecia tego wyinego lotniska. St<\d tei wziely sie, podejmowane w nastepnych dniach gwahowne pr6by odbicia tej kluczowej pozycji. Wkr6tce do zmartwien Japonczyk6w przybylo nastepne - amerykanski desant na Guadalcanal i utrata budowanego tam lotniska, Przeciw kole-

50

Australijski pilot F/O Bruce \Vatson i jego "Kitl)'hawk" (A29136) "Stardust". Australian pilot FlO Bruce Watso" and his "Kitty/mwk" (A19-J36) "Stardust ", which managed to sun'ive the desperate defence ofMilne Bay. (Australian \Var Memorial) jnemu atakowi Tainan Kokutai przeprowadzonemu w dniu 11 sierpnia obroncy Gurney wystawili 22 "Kittyhawki". Sposr6d jedenastu mysliwc6w A6M piloci 75. i 76. Dywizjonu meldowali zestrzelenie trzech. Zapisano je dla: Sgt. Carrolla, Sgt. Dempstera i F/O Wawna (weterana 451. Dywizjonu z Wielkiej Brytanii; latajClcego na P-40E ,,10'1. 21 sierpnia oba dywizjony patrolowaly nad roztadowujqcymi sie w Milne oddziatami 18. Brygady Alf, kt6ra przybyla w sam~ pore. Piec dni p6iniej japonski konw6j, w ostonie krqiownik6w i niszczycieli, wysadzil desant we wschodniej czesci zatoki. Zwalczanie desantu stanowiJo od tej pory gt6wne zadanie IIKittyhawk6w". Wszystkie odniesione przez nie odtqd straty (poza wypadkami) mialy za swojq przyczyne ogien przeciwlotniczy z ziemi. Japonskie mysliwce, mimo przybycia Buna nowego, uzbrojonego w najnowsze A6M3 2, Kakuta; - nie zdotaly do konca bitwy 0 Milne pokonat ani jednego P-40. Przewaga lotow mysliwsko-bombowych sprawila, ie zgtoszenia zwyciestw powietrznych "Kittyhawk6w" RAAF-u spadty do minimum. Jedyne raporty dotyczqce zestrzelen samolot6w przeciwnika pochodz q z dnia 27 sierpnia 1942 roku, gdy s/L Jackson i F/O Riddel zniszczyli po jednym A6M3. W tej samej misji po jednym bombowcu nurkujCl,cym typu D3Al "Val" pokonali Sgt. Jones i F/O Watson (75. Dywizjon). Jego P-40E (A29-136 "N" 0 nazwie "Stardust"! byl, podobnie jak pilot, weteranem kampanii w Port Moresby. Oznaczenie znanego z licznych fotografii samolotu bywa przez niekt6rych autor6w mylnie przedstawiane jako "N_U Jest to wynikiem nieuzasadnionego brania za litere "U" bialej tasmy uszczelniajqcej klape schowka na lewej burcie samolotu. Tworzy ona rzeczywiscie zarys Iitery "UN. Ostatnie niedobitki japonskiego desantu w zatoce Milne zlikwidowano w dniu 20 wrzesnia. Pierwsza bitwa na poludniowym Pacyfiku zostala wygrana. Jednym z decyduj"cych czynnik6w tego zwyciestwa bylo uiycie w niej n Kittyhawk6w". Z pocza,tkiem 1943 roku australijskie IIKittyhawki" wr6cily z Darwin na lotniska nad Zatok" Milne. Tym razem w skladzie: 75. Dywizjon (na P-40E; kod CA-... ) i 77. Dywizjon (na P-40K; kod AM-... ). Mialy tam okazje wziqc udzial w ostatniej wiekszej bitwie lotniczej nad wschodni q Nowq Gwineq. Rankiem 14 kwietnia 1943 roku piec samolot6w Eskadry ,,8" 77. Dywizjonu poderwano alarmowo na wskazanie radaru informacje 0 zbliianiu sie do Gurney japonskiego zwiadowcy. N

•

Remont kapitalny australijskiego "Kittyhawka" Mk I (A29-34) "Tojo's Jinx" a 76. Dywizjonu, Varney, Zachodnia Australia, marzec 1943 roku. General a\'erhalll ofAustralian "Kit~l'hall'k" Mk / (A29-34) "Taja's Jinx" afthe 76th Squadron, Yamey. Wesrem Australia, March /943. IAuslralian \Var Memorial)

Wsrod "Kittyhawk6w" (wszystkie typu P.40K) znalazty sie: AZ9-174 "M" (P/O Winter-Irving), AZ9-183 ,,5" (F/l Sproule), AZ9-169 "N" (Sgt. Melrose), AZ9-19S "X" (Sgt. West) i AZ9189 "Z" (Sgt. Haydon). Po godzinnych poszukiwaniaeh patrol

Iqdowal 0 godzinie 9:05 bez nawiqzania kontaktu z nieprzyja~ cielem. Bezskuteczne pr6by przechwycenia podjeto nastepnie szesc "Kittyhawk6w" z 75. Dywizjonu. a godzinie 11 :00 stanowisko radarowe meldowato 0 nadciqgajqcej z p6lnocnego-zachodu licznej formacji mysliwcow i bombowcow. Wystartowali piloci 77. Dywizjonu: Pia Winter-Irving i F/L Johnstone (AZ9-167 "T"), za kt6rymi w

kierunku przylqdka East podC\i:yfa na maksymalnym wznosze· niu reszta dywizjonu. Prowadzil S/L Cresswell (AZ9-166 "AMUN), a skladali si e na ni,,: F/L Sproule, F/L Cox (AZ9-16S), F/L Kinross (A29-' 95), F/O Kelly (A29-182), F/O Hodgkinson (A29184), F/O Morrison (A29-164), Sgt. Bradley (A29-168), Sgt. Holdsworth (A29-194), Sgt. Laing (A29-' 85), Sgt. Melrose A29-169), Sgt. Melrose i Sgt. Haydon. Wkr6tee, na 8000 m,

zauwai:ono dwie grupy mysliwc6w "Zero" liczClce w sumie 15 samolot6w, oslaniajqcych 37 bombowc6w nBetty". Japonska wyprawa kierowala sie nad port i pobliskie lotniska Turnbull i Gurney. W momencie gdy AustraJijczycy zaczeli zbliiac sie do bombowc6w poderwano jeszcze piec P-40K (FIL Kimpton na A29196, F/L sudlow na AZ9-186, oraz sieri-anei Rich, Noldart i West na AZ9-197, -190 i -1871. 0 , 1:31 skladaj"eego si e do

strzalu SA. Cresswella zaatakowal mysliwiec "Zero". Pocisk kalibru 20 mm uszkodzil silnik. Nie przeszkodzilo to dow6dcy 77. Dywizjonu w dokol1czeniu ataku. Ugodzony bombowiec eksplodowal po pierwszej salwie, co dato Australijczykowi szanse szybkiego wyjscia nurkowaniem z zagroionej strefy i powrotu do bazy. AZ9-166 zdolny byl do lotu jui- nastepnego

dnia po wymianie przestrzelonego magneto. FIL Brown,

dow6dca Eskadry "A z 75. Dywizjonu, mial 14 kwietnia dzien wolny, kt6ry postanowil spedzic na lowieniu ryb. Zobaczywszy gorqczkowy ruch na lotnisku zmienil zamiar i powioslowaf pontonem z powrotem do brzegu. Droge do pasa H

Turnbull pokonal biegiem. Wpadl do namiotu operaeyjnego w

momencie, gdy zadzwonit telefon. LC\dujqce "Kittyhawki" zawr6cono z powrotem w powietrze. Piec dato rade oderwac sie od lotniska. Sz6sty zostal z powodu jakiejs awarii. Brown zaofiarowal sie go zastqpic "Iapiqc" klorys z samolot6w po dopiero

CO

zakonezonym przegl"dzie. silnik nie wystygl

jeszcze i tatwo dato sie go uruchomic. Mechanik rzucit mu spadochron i po chwili byl w powietrzu. ZylujC\c silnik na maksymalnych obrotach i wznoszeniu wiedziat jui, ie nie dogoni "duiego V" zloionego z "matych V" po trzy "Betty" w kai:dym, przechodzqcego tysiC\c metr6w wyzej. W tym momencie uslyszal wezwanie 0 pomoc znad portu. Kilkadziesiqt "Vali" okladato tam bombami alianckC\ i:egluge. W nurkowaniu dolqczyl do Browna jeszcze jeden "Kittyhawk". Sylwetki bombowc6w nurkujqcych ze statymi podwoziami rosty szybko w celownikach. Trzy kr6tkie serie i jeden z "Vali" koziolkowal do wody z odstrzelon" polow" lewego skrzydla. Drugi dymi i

schodzi szybko w d6t, gubiC\c fragmenty poszycia. Bitwa trwata ponad godzine ai: do wyczerpania paliwa obu walczqcych stron. F/L Buster E. Brown (na P-40E; eks-USAAF nr 41-25122; A2?-85; 75. Dywizjon; GA-R) uzyskal potwierdzone LWYLi~::'l­ wo nad OJA1. Ponadto zestrzelono na pewno 13 bombowc6w (G4Ml/D3Al) i 3 mysliwee (A6M3), do kt6ryeh moi-na dodac

odpowiednio: 5 j 3 zestrzelenia prawdopodobne. Cele w zatoce Milne atakowaty tego dnia nie mniej nii 92 samolot6wy lotnictrwa Cesarskiej Japonskiej Marynarki Wojennej. RAAF straeil jednego pilota, Sg/. Lena Melrose (na P-40K; eks-USAAF nr 4Z-1 07 83; AZ9-169; 77 Dywizjon; AM-N). Dwa "Kittyhawki" (A29-185 i -195) odniosly lekkie uszkodzenia.

51

49. GRUPA MYSLlWSKA NAD DARWIN Amerykanska 49. Grupa Mysliwska ztozona z trzech dywizjon6w: 7., 8. i 9. FS, przybyla do Melbourne 2 lutego 1942 roku. Do 15 lutego personel poddawany by. aklimatyzacji w podmiejskim Camp Daley. Potem poszczeg61ne dywizjony rozdysponowano na lotniska treningowe w Nowej Poludniowej Walii i Australian Capital Territory (rejen Canberry). Tajnym rozkazem gt6wnodowodzC\cego US Army Air Force numer 4S2.1/3SECRET z dnia 11 lutego grupe pulkownika Wurtsmitha podporza,dkowano komendzie Royal Australian Air

Force Obszaru P6Inocno·Zachodniego. Dalsze 5zkolenie (poczatkowo na "Wirraway'ach", a ad 22 lutego na P-40E) odbywano wraz z Australijczykami. Dywizjon 7. FS stacjonowat w Bankston, 8. FS w Fairbairn zas 9. FS w Williamlawn kota Newcastle. Nie obylo sie bez Ikznych wypadk6w. W raporcie z dnia 5 marca 1942 roku general Brett (szef USAFfA - US Army Forces in Australia) meldowa! do

Waszyngtonu: "Ponad 75% moich pi/ot6w mysliwskich ma niewie/kie, /ub wrecz iadnego doswiadczenia na P-40. W najwyiszym stopniu a/armujaca jest liczba wypadk6w w okresie szko/enia. Wszystkie, prawie bez wyjatku, z winy pi/ota. Prosze na przysztosc 0 nie przysytanie mi /udzi bez odpowiedniego minimum wylatanego na typach, na kt6rych maji:l ruszac na front. Brett" Jako pierwszy skierowano na p6lnoc 7. FS. 10 marca, pod dow6dztwem Boba Morrisseya znalazl sie on na wyspie Horn i... nie musial zbyt dtugo czekae na nieprzyjaciela. Cztery dni p6zniej sqsiednia baza RAAF·u na wyspie Thursday zostata zaatakowana przez 8 bombowcow G3M2 "Nell" nalezqcych do Chitose Kokutai, oslanianych przez 12 A6M2 z 4. Kakuta; (kpt. Kawai). Japorlczycy startuj~cy z Vunakanau (Rabaul) i

korzystajqcy z miedzylqdowania w zajetym tydzien wczesniej Lae, byli calkowicie zaskoczeni obecnosciq mysliwcow na podejSciu do celu. Zaskoczenie to kosztowalo ich strate dwoch "Zer" (w tym por. Iwasaki) i jednego bombowca "Nell". Meldunek Morrisseya przesadzony by! tylko 0 jednego A6M.

Zupetnie przeciwnie do raportu kapitana Kawai, gdzie wlasci· wie wszystko bylo fikcjq, ze szczegolnym uwzglednieniem zwyciestw. Pi loci Kakutai zglosili szesc pewnych i dwa praw· dopodobne. W rzeczywistosci nie zestrzelili nic. Jedynq strate 7. FS stanowil P-40E porucznika Clarence Sanforda, kt6ry po walce stracH orientacje i wyskoczyl na spadochronie w poblii:u Yirrkala (Arnhem Land). Uratowany przez Aborygen6w, dotart do Darwin w dniu 1 kwietnia "Hudsonem" nalezqcym do 2. Dywizjonu. 3. Kakutai w site 3 A6M2 i 1 CSM2 ponownie dal znae a sobie 22 marca 1942 roku. Tym razem mysliwce zapukity sie dalej w g!~b I~du, oSlrzeliwuj~c z niskiego pulapu lotnisko w

Katherine. Dopiero co uruchomiona stacja radarowa w Dripstone Caves interweniowala bez zarzutu, naprowadzajqc czworke patrolujqcych "Warhawkow" 9. FS na samotnq "Babs". Dla efektywniejszego przeszukania sklebionych chmur Amerykanie rozdzielili sie. Szczescie dopisato parze podporucznik6w: Stefan "Pully" Poleschuk - Clyde Harvey. Prowadzqcy niemal wpadt na zielono-brqzowy samolot z dlugq, przeszklona kabinq. Uniki przeciwnika nie miaty w tej sytuacji znaczenia. "Polly" ledwie mial czas odbezpieczyc bron. Dwie kr6tkie serie. Czarny dym bucha z gwiazdowego silnika. Ukazujq sie plomienie. "Babs" zaczyna bezwladny przcwr6t przez skrzydlo. Wali w d6t. W tym momencie dopa· da j~ Harvey i pakuje honorow~ salwe. Japonczyk mierzy w

niewielkCl rafe kolo zachodniego brzegu wyspy Bathurst. Tam tei: rozbija sie po kr6tkim nurkowaniu. Powoli sfruwa na

52

Porucznik John Landers - as 9. Dywizjonu Mysliwskiego (14,5 zestrzelen) przy swym P-40E. Lieutenant John Landers - the ace o/the 9th Fighter Squadron (14.5 enemy aircraft downed) at his P-40E. IUSAAFJ

powierzchnie morza pozbawiony skoczka spadochron. Warhawki zataczajCl jeszcze jeden krqg nad okolicq. Na wiecej nie pozwala wyczerpujqce sie paliwo. 0 13:45 cala czworka Iqduje na lotnisku RAAF-u. Witajq ich gtosne wiwaty Australijczyk6w. Inauguracyjne zwyciestwo 9. Dywizjonu zapisano na konto Lt. Poleschuka. Bylo one pierwszym z 39 jakie jednostka ta odniesc miala latajqc na "Warhawkach". Naloty w dniach 28, 30 i 31

marca przebiegaly w

zmienionej taktyce i silniejszej eskorcie mysliwskiej (srednio po 10 bombowc6w G4M "Betty" z Takao Kkokutai plus 15 mysliwcow A6M "Zero" z 3. Kokutal). 9. FS stracil jednego P-40E, uszkodzonego ogniem dw6ch "Zer". Lt. Robert McComsey opuscil samolot na spadochronie IqdujClc bez szwanku na wsch6d od zatoki Frances. Jedynym potwierdzonym sukcesem Amerykan6w w tych dniach byla "Betty" zestrzelona 28 marca przez Lt. Boba Vaughta (na P-40E "Bob's Robin" nr 41-248722; or dywiz-

jonowy ,,94'1. Dla pilota niemal cudem uratowanego z masakry 33. PS nad Darwin 19 lutego 1942 roku, byla to pry-

watna wendetta. OdchodzClce znad celu bombowce dostaty sie najpierw pod ogien eskadry Lt. Michata Zawiszy (porucznicy: Selman, Poleschuk i Harvey). 80mbowiec G4Ml z Takao

Kokutai, uszkodzony przez prowadzqcego, natychmiast odlqczyl sie od szyku. Nad bagnami na poludnie od miasta dopadl go Vaught ze swoj~ licz~q S samolot6w 2. Eskadr~. Pogon nad zatok q zakonczyla sie kraks q plonqcego bombowca na poludnie od Melville. Na koncie przysztego asa zestrzelenie to miato bye jedynym w darwinskiej kampanii. Do 2 kwietnia mysliwcy 9. FS (wszyscy w stopniu porucznika) zglosili nastepuj
zwyciestwa uzyskaty p6zniej potwierdzenie. Po pokonaniu bombowca Lt. Gardner zestrzelony zostat pomylkowo nad portem przez wlasnq obrone przeciwlotniczC\. Goni~cy go bezskutecznie Japorlczyk: chor~iy Koioshi Ito O.

KokutaO miat wiecej szczescia. Nie dose, i:e wr6cit bez problem6w do Koepang, to jeszcze zaliczono mu zestrzelenie P-40 (Gardnera).

Ostatni~ samotn~ akcj~ nad Darwin 9. FS odbyt w dniu 4 kwietnia 1942 roku. Przeciw 6 wrogim bombowcom i 6 mysliwcom wystartowaty wszystkie sprawne "Warhawki" w liczbie 14 samolot6w. Po stronie strat, w tej jak dotqd najmniej udanej misji jednostki, nalezy zapisa': 3 P-40 i jednego pilota. Ranny Lt. livingsone pr6bowat posadzic postrzelonq samolot na nowo wybudowanym pasie ,,34-Mi/e Strip" i zgni~1 w kraksie. Tymczasem zacz~ty Sciqgac pozostate elementy 49. Fighter Group. Personel naziemny 9. FS - przybyt 31 marca, personel latajqcy 7. FS - 6 kwietnia, a sztab grupy {nazwany wkr6tce ,jungle jump'1 - 8 kwietnia. Reszta, wraz z catosci q 8. FS, zjawic si~ miata w Adelaide River do 17 kwietnia, biorqc w posiadanie wtasnie ukonczony ,,2l-Mile Strip". 25 kwietnia dwanascie mySliwc6w 3. Kokutai i 24 bombowce Takao Kakutai pod dow6dztwem kmdr. por. Katsumi Goro, wykryte godzin~ wczesniej przez radar obronc6w, spotkato na swojej drodze do celu catosc sit 49. Fe. 50 "Warhawk6w" Wurtsmitha dato wrogom nalezytq odprawe. Rozpoznanie RAAF-u potwierdzilo zestrzelenie osmiu "Betty" (zgtoszono 10 zestrzelerl) i jednego "Zero" (zgtoszono 3). Kapitan Bill Hennon z 7. FS pokonat bosmana Shiro Murikami, kt6rego "Zero" eksplodowato przed zetknieciem z wod~. Lt. Jim "Iorehead z 8. FS (na P-40E "t'Ace"; nr dywizjonowy "sn wpisat na swe konto trzy bombowce "Betty", a niewiele brakowato, by ponadto zaliczyt jeszcze "Zero" (miat to sobie powetowac 23 sierpnia pokonujqc 2 A6M2). Dwa dni p6iniej, 27 kwietnia siedemnascie "Betty" i dwadziescia jeden "ler" przechwyconych zostalo nad centrum miasta przez "Warhawki" 7. FS i 8. FS, prowadzone przez weterana z Filipin kapitana Allisona 5traussa. Sprzeczne raporty obu stron na temat zwyci~stw mozna tym razem ztozyc na karb monsunowej aury. Amerykanie meldowali pokonanie trzech G4Ml i czterech A6M. 0 faktycznych stratach lotnictwa Cesarskiej Marynarki w tym dniu brak danych. Japonczycy przekonani byli 0 trzynastu (!) P-40 zestrzelonych na pewno i szesciu prawdopodobnie. W rzeczywistosci 8. FS straciJ dw6ch pilot6w (Strauss i Lt. Owen Fish) i trzy samoloty. Zestrzelony tak jak poprzednicy nad zachodni q czesci q portu (przez "Zero" prowadz~cego japonsk q eskorte kpt. Hirata Tanemasa), porucznik James Martin mial wiecej szczescia. Udalo mu sie wylqdowac ptonqcym mysliwcem na bagnach przylqdka Gilruth. Nazajutrz, od smierci w paszczach krokodyli uratowat go Fit Jack Murray, szef plac6wki aborygenskiej milicji teryto-

rialnej "Black Watch"z p6twyspu Cox. Nieopodal odnaleziono takze na plazy wyczerpanego "maratonem ptywackim" porucznika Stephena Andrewa. Dw6jka IIZer" dopadta go i zestrzelita do morza piec mil od brzegu. Jego P-40 by{ jedynq stratq 7. FS w akcji w dniu 27 kwietnia 1942 roku. Now~ siedzibe 8. FS nazwano Strauss Field, natomiast raport Lt. Martina stat sie odtqd "katechizmem" pilot6w Grupy. "Na kaida misjf; bojowa naleiy udawac si~ z dodatkowym zapasem wody i racji iywnosciowych na minimum trzy dni. Zawsze miec przy sobie pistolet z wieksza iloscia amunicji. Najlepiej jednak - by nie dosz/o do koniecznosci uiycia tego wszystkiego - cwiczyc i srosawac w praktyce taktyke walki zesp%wej. Pod iadnym pozorem nie wdawac sie w walki k%we z "Zero"." Bez stral zakonczyt dzien 9. FS. Na koncie jednostki przybyt A6M2, zestrzelony przez Michata Zawisze. Przedostatni dzien kwietnia nalezat do najbardziej pechowych w historii 49. Fe. Generat Harold H. "Pursuit Hal" George miat dokonac inspekcji jednostki. Pilot wiozC\cego generata samolotu Iransportowej typu lockheed C-40 (wojskowa wersja samolotu Model12-A - zblizonego do Modell O-A "Electra") nie potrafit odnaleic zamaskowanego pasa livingstone. W zapadajqcym zmierzchu Iqdowat z powodzeniem w Batchelor. Grupa oficer6w witaja,cych dostojnego goscia skupita sie wok6{ drzwi general skiego samolotu. W tym momencie mijaty ich kotujC\ce na start "Warhawki" porucznik6w Dale'a i Hazarda (7. FS). Niespodziewane pekniecie opony w samolocie tego ostatniego spowodowato gwahowny skret i kolizje z C-40 oraz grupa ludzi. Na miejscu zgineli Lt. Jaspers (asystent oficera personalnego grupy) i korespondent wojenny Mel Jacoby. Wsr6d rannych znalazt sie generat George. Urazy czaszki i piersi okazaty sie sl"Tliertelne. Zmart nastepnego dnia w szpitalu Coomalie Creek. Miedzy 28 marca a 27 kwietnia Takao Kokutai i 3. Kokutai wyprawity sie nad Australie dziewi~ciokrotnie. Dwa razy nie napotkaty na przeciwdziatanie USAAF Przy pozostatych siedmiu okazjach mysliwce zaliczyty w sumie zestrzeJenie pietnastu G4Ml, jedenastu A6M2 i jednego C5M2 (plus lrzy bombowce i cztery mysliwce - prawdopodobnie). Dwie kolejne "Betty" przyznano bateriom artylerii przeciwlotniczej. Dywizjony 49. FC stracily w walkach dziewiec P-40E i trzech pilot6w. Straty na ziemi wyniosty: 4 polegtych lotnik6w RAAFu i jeden USAAF-u, oraz dwunastu rannych.

Po lewej. Kapitan Robert R. Vaught (9. FS, 49. FG) - as z 5 zestrzeleniami. Left. Captain Roben R. Val/ght (9th FS. 49th FG) - the ace with 5 enemy aircraft downed. [USAAF.] Powyzej. Piloci 9. FS, 49. Fe, Batchelor, lipiec 1942 roku. Above. Pilots ofthe 9th FS. 49rh FG. BatcheiO/; July /942. IUSAAFI

53

Maj 1942 roku rozpocza~ sie dla lotnikow 49. Crupy Mysliwskiej przeprowadzka do nowych kwater. Dywizjony przybra~y w tym okresie nazwy, ktore mia!y przylgnac do nich na reszte wojny: 7. FS - "Screamin' Demons", 8. FS -"Eightballs" i 9. FS - "F/ying Knights". Cisza na froncie skorlCzy~a sie 13 czerwca. Lecaca na wysokosci 8500 m japonska wyprawa bombowa 127 G4Ml i 12 A6M2) dotarla w poludnie nad port i baze lotnicz~ RAAF-u. Wiekszosc bombowcow Takao Kakuta; pochodzHa z najnowszych uzupe!nien. Podobnie by~o z za!ogami. Wraz z trzema Kakuta; jednostka wr6ci!a na timoryjskie lotniska, by ad razu wznowic ofensywe przeciw potnocnej Australii. W niezmienionym skladzie, Japonezycy wracali nad eel codziennie, a tej samej porze az do 16 czerwea. W pierwszym starciu na pulapie 1000 m Lt. Earl Kingsley f8. FS) zapalil nad przyladkiem Cunn, "Zero" chorazego Katsui Matsushima, ostrzeliwujace opadajacego na spadochronie porucznika Pierre Alforda. Uratowany lotnik wy1adowat pomyslnie na plazy zatoki Shoal. RAAF-owski "Tiger Moth" IA 77-494) zabral go stamtad nazajutrz. Major Bob VanAuken - oficer operacyjny 49. Fighter Group lecac na P-40E (41 ~36396) zosta~ zestrzelony przez A6M2 nad plaza w Melville. Pilot udanie ratowal sie skokiem na spadochronie. Dwa "Warhawki" 8. FS rozbi~y sie przy ladowaniu w Strauss (P-40E ,,60" - porueznika Charlesa johnsona i P40E ,,441' "Dol/eye 2nd" - porueznika Monty Eisenberga). Japonczycy stracili jednego G4M1 i dwa A6M2. Drugie "Zero" nalezqce do mata Mikio Tanikawa zestrzeli!a najprawdopodobniej australijska bateria przeciwlotniczych karabin6w maszynowyeh z przylqdka Elliot. 14 czerwca byt dniem "Zer". 25 samolot6w 3. Kokutai zwado sie pare minut po po~udniu w wake z 17 "Warhawkami". Amerykanie meldowali zestrzelenie czterech przeciwnikow. Zaliczono ich trzem porucznikom z 2. Eskadry 9. FS (Reynolds, Donaldson i landers) oraz kapitanowi Natowi Blantonowi z 7. FS. Z rana nogi i silnymi poparzeniami ratowa~ sie na spadochronie Lt. Keith Brown (P-40E ,,34'1Takao Kokutai (27 bombowc6w G4Ml) i 3. Kokutai 115 mysliwcow A6M2) zjawHy sie 0 tej samej porze nastepnego dnia - 15 czerwca. Zrzut bomb skoncentrowano na potudniowef czesci miasta, uszkadzajac wiele budynkow mieszkalnych, siedzibe gazety "Army News" i zabudowania kolejowe. linia kolejowa zostata przerwana w dwoch miejscach. Mysliwcy USAAF-u zglosili zwyciestwa nad 6 "Zerami" za cene utraty dwoch P-40 z 7. F5 (Lt. Clarence Johnson i Lt. Claude Brutnette). Obaj lotnicy uratowali sie na spadochronach. Wyladowali na wschod od miasta i po dw6ch dniach powr6cili z pomoca "Wirraway'6w" 12. Dywizjonu, Aborygenow i szkunera " Kuru " do swojej jednostki. Staly sklad (27) bombowc6w Takao Kokutai, oslanianych przez 15 mysliwc6w Iwg. innych ;ir6del- 25 A6M2), dotarl nad Darwin 16 czerwca. Awaria radaru w Dripstone Caves opoinih interwencje obrony. "Betty" bombardowaty z pulapu ok. 8000 m, nie niepokojone przez nieprzyjaciela. Wr6city do Penloei bez strat (jeden G4Ml i jeden A6M2, figurui~ce w wykazach 49. FG jako zestrzelone w tym dniu, byly w rzeczywiSlosci co najwyzej uszkodzonel. Amerykanie stracili trzy P40. Lt. Chester Namola zaginat po walce z trzema "Zerami" nad przyladkiem Gunn. Lt. Martin przezy! powt6rne "twarde ladowanie". Tym razem rozbijajac swojego "Warhawka" na przyl~dku Gambier Iwyspa Melville). 17.06 wydobyl go stamlqd kuter palrolowy Royal Australian Navy. Lt. Bill Harris z 8. FS posadzi~ swojego P-40E "Scarlet Rectum" w srodku trzesawiska, 10 km na potudniowy-wsch6d od przy1adka Blaze. 54

Lipcowe naloty Takao Kokutai przeprowadzato niewielkimi sitami i zwykle noca. W jednej misji dziennej, przeprowadzonej w dniu 30 lipca, eskorte 27 "Betty" oceniono na 20 mysliwc6w "Zero". 0 godzinie 14:05 przechwycity je 34 "Warhawki". Jedyn q strate (Lt. Gene Drake) poni6st 7. FS we wczesnej fazie walki. Dwa P-40 odniosfy uszkodzenia. W zamian zg~oszono zniszczenie szesciu "Betty" i trzech "Zer". Trzy grupy samolot6w 7. FS (dow6dcy: Lt. Melikian, Capr. Blanton i Capt. Morrissey) dopadly szyk bombowc6w na zach6d od portu, nurkujqc z putapu 9000 m. Niestety - z mysli. wcami eskorty na ogonach. lch ogien zrani~ porucznikow: Portmore IP-40E ,,16" .,E/mer'1 i Yancey'a. Moment przed zestrzeleniem, Lt. Drake IP-40E ,,27" "Obee'1 pokonal bombowiec "Betty". Z tego samego szyku dwie ofiary wyrwali porucznicy Ed Steere i John Posten (zaraz potem zestrzelil prawdopodobnie A6M2 - rejestr 3. Kokutai nie wykazuje strat). Po wyczerpaniu elementu zaskoczenia Morrissey zarzadzil odwr6t do Batchelor. Eskadra 9. FS prowadzona przez Reynoldsa, btyskawicznym zwrotem zaskoczyta manewrujqce w sloncu samoloty 3. Kokutai, godzqc w prawe skrzyd!o bombowc6w. Zanim eskorta mogta zareagowac, dow6dca oraz porucznicy: Clay Tice, i Landers, postali do morza po jednej "Betty". Pierwsze "Zero" jakie dogonilo Amerykanow, pad~o ofiara Lt. Donaldsona. Yellow Flight Leader Idow6dca 2. Eskadry 9. FS), Clyde, Harvey natknqt sie na uchodzace bombowce od czo~a, uszkadzajqc dwa, a nastepnie poprowadzil podwladnych z powrotem do bazy. Dywizjon ladowal bezpiecznie w Livingstone okofo godziny 14:30. W wyniku walki 49. FC uzyskala nowego asaweterana 21 . PS z jawy, Jacka Donaldsona. John Landers zostat odznaczony "LiSciami Debowymi" do nadanej niedawno Srebrnej Gwiazdy. Do nastepnego nalotu japonska 23. Flotylla Powietrzna zbiera~a si~y przez ponad 3 tygodnie. Formaeja podobna do poprzedniej pojawita sie na ekranach alianckich radarow wczesnym popotudniem 23 lipca 1942 roku. Przeciwnik kierowat sie na Hughes. 49. Crupa Mysliwska mogla przeciwstawic mu 24 Curtissy P-40, kt6rych pilod podali zestrzelenie 7 bombowcow i 8 mysliwc6w. W rzeczywistosci 3. Kakuta; straci~ 5 samolotow i 4 pilolow: kpt. Tadatsune Tokaji, bosm. Nobutoshi Furukawe, bosm. Itsuzo Shimizu i mata Yoshiyuki Hirate. Lt. john Chapman zmuszony by~ opuscic na spadochronie ptonacego P-40E ,,27" "Rosemary W~. Wiese 0 zwyciestwie dotarta natychmiast do MacArthura, kt6ry pospieszyt z gratulacjami na rece Kenneya (od 4 sierpnia 1942 roku dowodca sit USAAF w rejonie Poludniowo- Zachodniego Pacyfiku); "Do generala Kenney'a STOP Wyrazy najwyzszego uznania dla jednastek przechwytujacych wczaraj w Darwin STOP Tylko tak da/ej KONIEC." Za pochwal~ gl6wnodowodz~cego SWPA, p6jse miala wkr6tce pochwala prezydenta USA, wyr6iniaj~ca w ten spos6b 49. Grupe MySliwsk~ jako pierwszq jednostke Army Air Force w wojnie na Pacyfiku. Pomimo tych niewqtpliwych oznak sukcesu w powietrzu, japonskie bomby wyrz<\dzify powaznc szkody w rcjonic lotniska. Uszkodzony zosta~ pas startowy, zniszczony sktad bomb 2. Dywizjonu i 250 sztuk beczek benzyny lotniczej 13. Dywizjonu, spa lone budynki kontroli lotow, wraz z zaparkowanym w poblizu "Buffalo" A51-6 i "Wirraway'em" A20-599. Oba zniszczone w ataku samoloty nalezaty do 1. Photo Reconnaissance Unit, przybylego do Hughes z Laverton zaledwie cztery dni wczesniej, wraz z personelem 77. Dywizjonu RAAF ("Kittyhawki", dowodca 5/L Dick Cresswell). Nalot z dnia 23 sierpnia stal sie dla Amerykan6w ostatni q okazja do wziecia udziatu w akcji pod darwinskim niebem.

_\\'arhawki" 49. Grupy Mysliwskiej na lotnisku Thirty Mile Airfield, Port Moresby. Nowa Gwinea. "Warhau'ks" a/the 49th Fighter Group at Thirty Mile Ai/field. Port Maresh}: New Guinea. (USAAFI

Szesc nalot6w nocnych pomiedzy 23 a 31 sierpnia nie dalo ~merykanom okazji do podwyiszenia kont zwyciestw powietrznych. Uczne pr6by, w tym szczegolnie uparte Jima \.10rehada, spelzty na niczym. Poczeltek wrzesnia byt czasem przygotowan calosci 49. Grupy MySliwskiej do przeprowadzki na Nowel Gwinee. W potowie paidziernika RAAF przejelt catkowitel kontro1e nad obronC\ mysliwskC\ p6tnocnych rubiei:y Australii. W osmiomiesiecznej kampanii, nad tym obszarem 49. Grupa \.1ysliwska zgtosita 70 zwyciestw powietrznych. Tymczasem, prowadzone niewielkimi silami nocne naloty Takao Kokutai (",,,aty niezakl6conym rytmem. Zwykle kOllczyto sie na odebraniu obroncom snu, ale zdarzaly sie i straty. 24 i 26 paidziernika Japoriczykom udalo sie trafic w instalacje wodociC\gowe i zbiorniki w Batchelor, oraz hotel "Don" wraz z okoliczne:t zabudowq Oawno oczekiwany rewani nadszedt dopiero 23 listopada. Dowodca 77. Dywizjonu, S/L Dick Cresswell (na "Ki«yhawku" - P-40E A29-11]) przechwycil nad Koolpinyah tr6jke G4Ml "Be«y", zestrzeliwujqc jeden z tych bombowc6w.. Okres bezczynnosci trwac miat ai: do 21 stycznia 1943 roku. "Kittyhawki" 76. Dywizjonu przechwycily po po/nocy 7 bombowc6w 753. Kokuta; (dawne rakao Kokutatl. Na zach6d od miasta jeden z nich zostal zestrzelony przez S/L Truscotta. Dalszel obrone Darwin przejety od lutego mysliwce

.. Kittyhawk" 77. Dywizjonu Royal Australian Air Force, Livingstone, Terytorium P6lnocnc, paidziernik 1942 roku. A "KittylwlI'k" oj the 77th Squadron RAAF, Livingstone, Narthem TerritO/Y. October 1942. (Australian \Var Memorial)

Supermarine "Spitfire". Wyposai:one w te samoloty dywizjony zostaly rozlokowane w Darwin - 54. Oywizjon RAAF-u, w Strauss - 452. Dywizjon RAAF-u oraz w Livingstone - 457. Dywizjon RMF-u. "Kittyhawki" 77. Dywizjonu przebazowane zostaty do Gurney (Zatoka Milne), a 76. Dywizjonu do Exmouth (Zachodnia Australia).

NOWA GWINEA

NA DRODZE DO

ZWYCI~STWA

7. Fighter Squadron zaczC\t opuszczac SWq dotychczasowq baze w Batchelor w dniu 9 wrzesnia. Wiekszosc samolot6w 49. Grupy Mysliwskiej przeprowadzili do Port Moresby pi loci RAAF·u "Nie jestem pewien, czy byl wsroo nich ktos starszy nii dwudziesto/atek. A/e budzili zaufania. Szczuple, wysokie chlopaki. Co drugi z zawadiackim wasem. Zasiadali w kabinach naszych "Warhawk6w". Kr6tkie sprawdzenie przyrzad6w, mrugniecie do balansuj'lcych na obu skrzydlach mechanik6w i... natychmiastowy start z szeroko otwartil przepustnic'l. Sam%t znika w ci'lgu ki/ku sekund w porannej mgle. Sojusznicy zalatwili sprawe bez pudla. Nie stracilismy przy przeprowadzce iadnego sam%W. Nawet moj postrze/any ; po/atany P-40E ,,97" dotarl na Now~ Gw;ne~ w naieiytym stanie - jedyny w calej grupie Warhawk" ozdobiony paszcza rekina, jaki tego dokonal." relacjonowat Lt. Larry Smith. Warto dodac, i:e inne zaslui:one "rekiny" 9. FS jak: ,,92" Harveya, czy ,,94"Vaugha, pozostawiono w Livingstone dla dokonania grun~ townych remont6w. Pierwszego, przejqt w paidzierniku 77. Dywizjon RAAF-u, wl'lczaj'lc go do "slajni" pelnej nowych p. 40M. Naprawa drugiego okazala sie nieoplacalna. Historia stui:by amerykanskich "warhawk6w" na Nowej Gwinei to gl6wnie dzieje dw6ch dywizjon6w 49. Grupy Mysliwskiej: 7. FS i 8. FS. Po pai:dziernikowym przeniesieniu Grury 7 nt'lrwin no Port Moresby, rozpoczela ona loty bojowe od 1 Iislopada 1942 roku. Osiem P-40E i K z 8. F5, eskortowalo nad Lae 14 A-20 z 89. 8S. Po wykonaniu zadania "Warhawkjl' zaatakowane zostaly przez 6semke A6M2, kt6re w pierwszym przelocie zestrzelily samolot Lt. Wohfforda. Porucznicy Dennis i Day (P-40K-5-CU ,,43" 0 nazwie ,Jerry'1 meldowali po jednym zwyciestwie nad "Zerem" . 17 listopada gotowosc bojowel na lotnisku Ward osiC\gnC\t 9. FS, co jednak nie miato wiekszego znaczenia wobec wyznaczenia go do rychlego przezbrojenia na mysliwce Lockheed II

55

P-40K "Vera" z 7. FS, 49. FG pilotowany przez por. Johna H. Griffitha Iqdowal bez podwozia w Dobodura 17 maja 1943 roku. This P-40K "Vera"from 7th FS, 49th FG piloted by Lt. John H. Griffith crash landed at Dobodura on /7 May /943. IUSAAFl

P-38 "Lightning". Tym niemniej catas.: 49. FC znalazta sie nareszcie w jednej bazie, pod jednym dow6dztwem (major Hutchinson). Wiekszosc odnotowanych w tym okresie strat 49. FC poniosta w wyniku awarii i wypadk6w, nii: dzialan Japonczyk6w. 18 listopada w rejonie Kokoda utracono dwa P40. W tym P-40K-5-CU ,,49" pilotowany przez Lt. Bernarda IIMakal' Makowskiego z 8. FS. Po uszkodzeniu nad Buna, pr6bowal on awaryjnego ladowania na niewielkim pasie w Kokoda. Rannego podczas kraksy pilota, wyciqgne1i z wraka australijscy komandosi. Spotkania z mysliwcami 252. Kakutai nast~pity w dniach 22 i 26 listopada. Na p6fnoc od Buna zestrzelonych zostalo szesc japonskich I1Zer" (w tym dwa przez Lt. Harrisa z 8. FS na P-40E 11661' 0 nazwie The Scarlet Rectum') odbyto sie to przy stracie trzech P-40. SzesnaScie P-40 nalei:~cych do 7. FS pod wodz~ Lt. Nicholsa walczyto z tak q sam~ Iiczb q "Zer" 582. Kokutai 0 panowanie w powietrzu nad oblezonym garnizonem Buna. 30 listopada utracono dwa P-40 pilolowane przez porucznik6w Voorheesa i Johnsona. R6wnoczesnie Amerykanie zgfosili piec zwyciestw nad A6M3. Na nii:szym pu~apje , cztery "Warhawki" z 8. FS wykonaly w tym czasie z powodzeniem zadanie mysliwsko-bombowe. Walki powietrzne nad likwidowanymi przez Aliant6w przycz6fkami Gona-Buna, przeci~gnety sie ai: do pocz~tku 1943 roku. W ostatnich dniach grudnia 1942 roku, "Warhawki" z dywiz· jon6w 7. i 8. FS napotkaly nowego przeciwnika - bazujqce od niedawna w Malahang kolo Lae, mysliwce Nakajima Ki-43 ("Oscar"), nalezqce do 11. Sentai lotnictwa Cesarskiej Japonskiej Armij Lqdowej. Wkr6tce po wycofaniu jednostek lotniczych Cesarskiej Japonskiej Marynarki Wojennej z Nowej Gwinei, mysliwce te stafy sie gf6wnym przeciwnikiem alianckich samolot6w; w tym takze P-40. W inauguracyjnym pojedynku nad Dobodura w dniu 26 grudnia 12 "Warhawk6w" 9. FS pokonafo eztery "Oscary", zapisane na konta porucznik6w : Levitana, Sellsa, Watkinsa, McDarisa i Wenige. Zestrzelony przez Ki-43 weteran znad Darwin, Lt. "Big jo h nil Lan d ers (Pt tn·la 40E " 75 " "Th e Rbi" eel, ura towa I· sle na spa do c h ron .Ie. 0 sa walke na P-40 przed cafkowitym przezbrojeniem na mysliwce P-38, 9. FS stoczy~ 27 grudnia z ... "Lightningami" 39. FS. Na szcz~scie obylo si~ bez strat w ludziach. 8 stycznia 1943 roku byt dniem atak6w mysliwsko-bombowych 7. FS i 8. FS na japonski konw6j w poblizu Lae. W II

56

walkach powietrznych stoczonych ponad statkami i okretami konwoju zestrzelono 28 japonskich samolot6w. Osiem "Warhawk6w" przechwycito w dniu 6 lutego formacje 12 bombowcow typu Ki-48 "lily" w eskorcie 12 "Oscar6w", zestrzeliwuj~c 7 japonskich samolot6w. W marcu przyszedf czas przeprowadzki na p61noc Papui. Na lotnisko Dobodura przebazowane zostafy 43 "Warhawki", nalez~ce do 7. FS i 8. FS wraz z 18 "Lightningami" z 9. FS. Pozwolilo to 49. Grupie Mysliwskiej na utrzymanie blizszego kontaktu z przeciwnikiem, wobec planowanych na najblizsze miesi~ce operacji desantowych wzdfui: wybrzei:a zatoki Huon. Lato 1943 roku nie dafo pilotom "Warhawk6w" zbyt wielu okazji do podwyzszenia kont zestrzelen. W sierpniu 1943 roku 5. Armia Powietrzna US Army Air Force nadal dysponowafa 118 mysliwcami P-40 r6i:nych wersji (w tym najnowszymi P40N). Ostatnim wielkim dniem "Warhawk6w" byt 2 stycznia 1944 roku, gdy podczas misji osfonowej nad rejonem desant6w pod Saidor, 12 P-40 7. FS pokonafo 2 bombowce Nakajima Ki49 "Donryu"/"Helen" i 3 mysliwce Ki-43 ze strat~ jednego wtasnego mysliwca. Po zdobyciu Holandii (zachodniej czesci wyspy), w maju 1944, rozlokowano tam dywizjony "Warhawk6w" 49. Fe. W misjach ostony "Liberator6w" 22. Grupy Bombowej nad Mokmer (Biak) P-40 z 7. i 8. FS zgtosity zestrzelenie dalszych 8 Ki-43 (7 maja) i 7 Ki-43 (15 maja). Byly to ostatnie zwyciestwa na P-40 w 49. Grupie Mysliwskiej USAAF. W tym czasie ostatnie "kittyhawkowe" sukcesy zanotowali r6wniei: Allstr;:llijc7YCY. Oslaniaji'lcy amerykanskie I~dowanie na wyspie Wakde 78. Dywizjon RAAF-u przechwycil w dniu 3 czerwca 1944 roku formacje mysliwsko-bombowych "Oscar6w", zestrzeliwuj~c szesc z nich ze stratq jednego "Kittyhawka" Mk IV (P·40N). Tydzier'i p6zniej, 10 czerwca F/L Baker, takie z 78. Dywizjonu RAAF-u, zestrzelil nad WYSPil Japen mysliwiec Kawasaki Ki-61 "Hien"/"Tony" z 78. Sentai. W miare otrzymywania przez amerykansk~ 5. Armie Powietrznq wiekszych ilosci "Lightning6w" i "Thunderbolt6w", "Warhawki" i "Kittyhawki" RAAF-u, byly coraz powszechniej przesuwane do mniej odpowiedzialnych zadan. Po przezbrojeniu 7. i 8. FS 49. Grupy w "Lightningi", tylko 35. FS (36. FC), oraz 82. ORS i 11. ORS Idywizjony rozpoznawcze), zachowaty swoje "Warhawki" w linii ai: do rozpoczecia kampanii na Filipinach.

Na Nowej Gwinei najbardziej na poludnie wysunietC\ bazC\ australijskich "Kittyhawk6w" bylo Merauke. Walki stacjonujC\cych tam w 1943 roku, P-40M 86. Dywizjonu nie naleiaty do zbyt zadetych i zaowocowaly tylko czterema zestrzeleniami "Betty" i "ler". Ofensywne operacje mysli. wsko-bombowe 86. Dywizjonu kierowano na bazy japonskie na wyspach Kai, w Timokea i Kaukenau,. Podobne zadania stan~/y przed Holendrami ze 120. Dywizjonu N.E./.-RAAF zmieniajC\cymi Australijczykow w Merauke w 1944 roku. Ostatnimi uiytkownikami P-40 w roli pierwszoliniowych mysliwc6w na obszarze Pacyfiku, byli Australijczycy. Mysliwce 77. i 82. Dywizjonu wyr6inily sie podczas ostatnich wojennych ope-racji - na zachodnich rubieiach Nowej Gwinei, Halmaheraeh (do 22 maja 1945 roku) oraz w eskoreie I~dowar\ na Tarakan i Borneo (od 3 lipca do 15 sierpnia 1945 roku). Misje te stanowily zwykle wsparde mysliwsko-bombowe odd· ziat6w lC\dowych, toczC\cych na Borneo zaciete walki ai do ostatniego dnia wojny. Najbardziej pamietne operacje 82. Dywizjonu mialy miejsce 8 i 10 sierpnia. JedenaScie P-40N pod dow6dztwem 5/1. Sehaffa odbylo w dniu 8 sierpnia 900-ki 10metrowy lot bojowy, atakujC\c przy petnym zaskoczeniu lotnisko Armii Japonskiej w Kuching. ProwadzC\cy osobiscie zniszczyl 2 mysliwce Ki-43 33. Sentai kolujC\ce na start. Liczne dodatkowe cele w miescie i porde Kuchning zostaly skutecznie zbombardowane i ostrzelane. Wyprawa dywizjonu w dniu 10 sierpnia byla udanym powtorzeniem poprzedniej. Wspomniany powyiej 120. Dywizjon lotnictwa Holenderskich Indii Wschodnich utworzony zostat w Australii w 1943 roku. PoczC\tkowo przydzielono go do obrony powietrznej Terytoriow P6tnocno-Zachodnich. Latam 1945 roku Holendrzy ze 120. Dywizjonu wraz z ich australijskimi kolegami wzieli udzial w operacjach mysliwsko-bombowych nad wyspami Indii Wschodnich. Po zakonczeniu dzialan wojennych dywizjon stacjonowat on na Jawie, razem z innymi jednoslkami mysliwskimi wyposaionymi w "Mustangi", biorac udzial w zwalczaniu nacjonalistycznej indonezyjskiej partyzantki Sukarno. W 1949 roku wycofujC\cy sie z lndonezji Holendrzy pozostawili wyposai:enie dywizjonu nowym wtadzom kraju. Dalsze losy P.40 w sluibie indonezyjskiej nie SC\ znane.

P-40N "L" A29-417 lub 451 z 5. Dywizjonu RAAF, Bougainvillc, 1945 rok. A P-40N "'L" A29-4/7 or 451 of 5tll Squadron RAAF. BOllgai"ville, 1945. (Australian \Var Memoriall

NAD GUADALCANALEM - 1943 ROK Utworzona na poczC\tku 1943 roku 13. Armia Powietrzna posiadata poczC\tkowo w swym sktadzie tylko jeden dywizjon "Warhawk6w". 68. Fighter Squadron stacjonujC\cy od maja 1942 roku na dalekim zapleczu, w Canton (Nowa Kaledonial wyposaiony byt w 25 P-40E wycofanych z zam6wienia brytyjskiego i z tego wzgl~du pokrytyeh kamuflazem pustynnym. Dopiero naplyw uzupetnien w kulminacyjnym stadium bitwy 0 Guadalcanal (styczen 1943 roku) spowodowat wzrost liczby "Warhawk6w". Ze Stan6w przybyta wowczas 18. Crupa Mysliwska, w kt6rej od poez~tku wyr6znial si~ dywizjon 44. F5. W ei~gu kilku miesi~ey latania na P-40F (od t 9 styeznia do 1 lipea 1943 roku) jednostka ta zgtosila 57 pewnych zestrzelen za strate trzech wlasnych samolot6w. Poza dzialaniami defensywnymi nad Guadalcanalem, 44. FS osiC\gn<\1 sukcesy takie nad bazami przeciwnika. Zwlaszcza nad wyspC\ Shortland i Ballale, w walce z "Zerami" 253. Kokutai i "Oscarami" 1. Sentai. Wsr6d sukces6w nad wlasnym terytorium na uwage zastuguje akcja przeprowadzona wsp6lnie z "Wildcatami" US Marine Corps i "Kittyhawkami" 15. Dywizjonu RNZAF·u. w dniu 12 czerwca. Osiemnascie P-40 z 44. FS przechwycilo w6wczas nad

P-40N PS-W A29-337 z 76. Dywizjonu RAAF, wyspy Los Negros, 1944 rok. A P-40N ·p-SW·· A29-337 of 76th Squadron RAAF. Los Segros Is/and. /944. IAuslralian \Var l\'lemorial)

57

P-..aOF-S-CU z 44. Fighter Squadron w lode nad Guadalcanal w kwietniu 1943 roku. Standardowe malowanie z bialymi elemenetami identyfikacyjnymi. A P-40F-5-CU oJ44th FS illJlight O\'er Guadalcallal. April 1943. Note white identification markings. IS. Fleischerl

lotniskicm Hcndersona dui q japonsk"l wyprawe ztoion"l z 50 bombowc6w nurkujqcych /IVai" i 66 mysliwc6w "Zero". Pilod "Warhawk6w" zg~osili w wyniku tej akcji 10 zwyciestw nad nurkowcami i tylei nad mysliwcami, tracqc jednego P-40 w kolizji z "Wildcatem". Jednego pilota stracili takie Nowozelandczycy, zglaszajqc przy tym 6 zestrzelen (wsr6d nich jedno dla nowozelandzkicgo asa, F/L Fiskena). Sukces "Warhawk6w" powt6rzyl sie 4 sierpnia. 1O-samolotowy patrol 18. FG przechwycil nad wyspa i zestrzelil 8 A6M3, z kt6rych az polowa przypadla Lt. Shulerowi. Wkr6tce potem Crupa otrzymata pierwsze "lightningi" w wersji P-38H, na kt6re przezbroila sie w calosci do lipca 1944 roku. 18. FG uiywala wielu wariantow P-40: E, F, MiN. lej wiodqcy as, Captain Robert R. Westbrook, byl jednoczesnie "asem as6w" calej 13. Armii Powietrznej osiqgajctc 7 zwyciestw na P-40.

W OBRONIE SRODKOWEGO PACYFIKU 7. Armia Powietrzna USAAF, sformowana dla obrony mysliwskiej srodkowego Pacyfiku po ataku japonskim na Pearl Harbor, posiadala poczatkowo w swym skladzie tylko jeden dywizjon - 73. Fighter Squadron - dysponujacy 25 mySliwcami P·40E. Po bitwie pod Midway zostal on zabrany na poklad lotniskowca USS "Saratoga" dla obrony wyspy przed ewentualnym powt6rnym atakiem. Przebywajqce na Midway"Warhawki" zluzowaly potrzebne pilnie gdzie indziej mysliwce US Marine Corps. 73. FS zostal zastqpiony w tej roli przez 78. FS, w koncu stycznia 1943 roku. Do pazdziernika 1943 roku stan posiadania 7. Armii Powietrznej wynosil 319 mysliwc6w. 80 procent stanowily wsr6d nich r6ine warianty "Warhawk6w". Wiekszosd z nich nie bylo nigdy dane znaleic sie w boju. Poczqtek 1944 roku

Formacja samolotow P-40F z 44. i 68. (samolot nr ,,209") Fighter Squadron nad Guadalcanal w kwietniu 1944 roku. A flight of 44th (Jud 68rh FS (the leading aircraji 110 "209 'OJ over Gliadalcanal ill April 1944. I\\'. Fergusson J

58

\Iysliwce P-40~ z 35. Dywizjonu Mysliwskiego przed slarlem do akcji bojo\\ej nad Przyhldkiem Glouresler. 6 IUlego 19-14 roku. P-40Nfighters of the 35th Fighter Squadron before combat operations at Cape Gloucester. 6 FebruaI)' 1944. I USAAFJ

oznaczal przybycie nowego dywizjonu: 45. Fighter Squadron

Byla jednak wojna, a skqpe sily IOlnicze na p61nocy konty-

1S. Fighter Group) , kt6ry wzia.l nastepnie niewielki udziat w operacjach eskortowych i mysliwsko-bombowych przeciw zolowanym garnizonom japonskim na wyspach srodkowozachodniego Pacyfiku (np. na wyspach Mille i Jaliut).

nentu naleiafo jak najszybciej wzmocnic, pomimo surowych warunk6w arktycznej zimy. Niebezpieczna lrasa przelotu prowadzila nad niezamieszka~ymi obszarami pacyficznego wybrzeia Kanady i Alask q. Po drodze samoloty Iqdowaty na prowizorycznych lotniskach - pilod spali w namiotach a pali-

ALEUTY 1942-1943

wo pompowano wprost z beczek. Samoloty do przolotu podzielono na trzy eskadry. Kaidej z nich towarzyszyl trans-

Amerykanskie i kanadyjskie dywizjony wyposai:one w mysli"'ce PAO wziety udzial w obronie rubiei:y na p6tnocno.... schodnim Pacyfiku przed japonskim pochodem zagrai:ajqcym Alasce, a w dalszej kolejnosci zachodniemu

"ybrzeiu USA i Kanady. Jednostkq latajqcq na P-40, kt6ra szczeg61nie wslawi~a sie w tym teatrze dziatan wojennych by~ 11. Dywizjon Poscigowy

11. PS), kt6ry zyskal sobie miano "Aleutian Tigers". Dywizjon ten zostat utworzony 15 stycznia 1940 roku w Selfridge w stanie Michigan. Na poczqtku pazdziernika 1941 roku przebazowano go do Key Field w stanie Missisipi. Dziesiec dni po ataku na Pearl Harbor, 18 grudnia 1941 roku, jednostka otrzymala rozkaz przebazowania na lotnisko Elmendorf Field na -'Iasce. Personel naziemny 11. PS od dow6dztwem Lt. Edgara A. Romberga wyruszyf kolejq na zach6d, docierajqc w wigilie Boiego Narodzenia do Seattle, gdzie zostat zaokretowany na

poklad stalku "Saint Miche/". 29 grudnia 277 iolnierzy dywizjonu dotar~o na Elmennorf Fif'lrl. Przerzutem samolot6w P-40 na Alaske kierowa~ major John S. "jack" Chennault, syn legendarnego generala Clarie Chennaulta dowodzqcego w tym czasie amerykanskimi ochotnikami w Chinach. Razem z 24 innymi pilotami dywizjonu Chennault junior odebral 25 mysliwc6w P-40 ze skladnicy sprzetu lotniczego Sacramento Air Depot w Kalifornii, gdzie byty one modyfikowane dla doslOsowania do eksploatacji w

warunkach zimowych. Wiekszosc pilot6w 11. PS byla kompletnymi "i6hodziobami". Zaledwie trzech z nich mialo trzymiesieczne doswiadczenie w lataniu na P-40. Osiemnastu miato poniiej osmiu godzin wylatanych na tym typie mysliwca. Trzech wylata~o na Curtissach ponizej trzech godzin.

Major John S. "Jack" Chennault, dow6dca II. D~,,\izjonu Mysiwskicgo na Aleuturh. Major Jo"" S. "Jack" Chennault. commwuJer a/the IIt" Fighter Stluad1Vll on AlelltialllslwuJs. I USAAFI

59

Start P-40E z J8. FS z lotniska Alexai Point, Aleuty, 1943 rok. A P-40 of the 18th FS taking off Ale.r:ai Point. Aleutians, 1943. IUSAAFI

portowy Douglas C-53 wiozqcy trzech mechanik6w i bagaie pilot6w. Przebazowywanie do Elmendorf trwato praktycznie przez caty styczen 1942 roku. 4 Jutego w alaskanskiej bazie znajdowa!o sie dopiero 13 z 25 samolot6w jakie wyruszyty z Kalifornii. Siedem samolot6w zosta!o rozbitych po drodze - w tym trzy kompletnie. Piee utkne!o na trasie gdzies w Kanadzie. W pierwszych miesia,cach 1942 roku udato sie jednak poprawic bezpieczenstwo przelot6w i do konca marca 1942 rokll na Alasce bazowaty dwa w pe!ni wyposaione dywizjony mysliwskie wyposaione w P-40E. Druga, obok 11. PS jednostk'l mysJiwska, na tym obszarze by! 18. PS stacjonuja,cy tu jui wczesniej i wyposaiony dota,d w Curtissy P-36. Na pocza,tku czerwca 1942 roku sity lotnicze aliant6w na Alasce wzmocnili Kanadyjczycy. Lataja,cy na "Kittyhawkach" 118. Dywizjon stacjonuja,cy dota,d w Dartmouth k. Halifaxu (Nowa Szkocja) zostat przebazowany na Alaske. Kanadyjskie Curtissy przybyly najpierw na Sea Island ska,d przesunieto je na Anette Island w potudniowo-wschodniej czesci Alaski. 3 czerwca 1942 roku 0 godzinie 3:25 rano z japonskich lotniskowc6w Ryujo " i "junyo" wystartowa!y pierwsze samoloty do ataku na Dutch Harbor. Okoto 8:00 szese bombowc6w Nakajima B5N2 "Kate" w eskorcie szesciu IIZer" przysta,pito do ataku na amerykanskq baze. Po otrzymaniu ostrzegawczego sygnatu radiowego z bazy w Dutch Harbor putkownik Eareckson wydat rozkaz poderwania mySliwcow P-40 z lotniska Cold Bay. MySliwcom nie udalo si~ jednak odnaleic japOl\skich samolotow pokladowych. II

Amerykanscy mechanic)' naprawiajll P-40E z 11. Dywizjonu Mysliwskiego na lotnisku Cape Field, Aleuty. American ground persollnel repairing a P-40E from I I th Fighter Squadron at Cape Field. Aleutian Islands. IUSAAFj

60

a godzninie 10:45 z poklad6w "Ryujo" i nlunyo" zaczety startowac samoloty drugiej fali: 15 B5N2 "Kate" , 17 D3A1 "Val" i 16 A6M2 "Zer". Wkr6tce potem jak ostatni samolot oderwal si~ od pokladu lotniskowca, z katapult dwoch ci~ikich kra,iownik6w wystartowaty cztery wodnosamoloty rozpoznaw· cze Nakajima E8N2 "Dave". Piloci samolot6w z lotniskowc6w po napotkanill strefy zlej pogody zdecydowali sie pzawr6cie w kierunku w!asnych okret6w. Jednaki:e cztery "Dave'y" kontynuowaly zaplanowany lot. Dwa sposr6d nich obra!y kurs w kierunku zachodniego brzegu wyspy Unalaska. Tu wpadty wprost na patroluj'lce P-40E 11. Dywizjonu. Por. John B. Murphy i jego skrzydlowy Lt. Jacob Dixon pomkn~li w kierunku zbliiaj'lcych sie wodnosamolot6w. Na oczach personelu lotniska w Otter Point Lt. Murphy otworzyl ogien do jednego z "Dave'6w" seria pocisk6w z p6kalowych Browning6w przeszyta kad!ub krytego p!6tnem dwup!atowca. Japonczyk roztrzaskaf sie 0 powierzchnie wody tui: przy brzegu, w pobliiu konca pasa startowego. Drllgiemu zwiadowcy udalo sie zbiec. Nastepnego dnia, 4 czerwca doszto do kolejnego, znacznie powai:niejszego starcia amerykanskich Curtiss6w z japonskimi samolotami poktadowymi, kt6re p6inym popo!udniem wyruszyly do kolejnego ataku na Dutch Harbor. Osiem P-40E 11. FS zaatakowa!o bombowce nurkuja,ce D3A1 "Val" eskortowane przez "Zera". Porllcznicy Lester M. Chancellor, James A. Dale i Robert C. White zestrzelili kaidy po jednym bombowcu "Val". Dwa inne samoloty tego samego typu zostaty powainie uszkodzone i nie zdola!y powr6cic na lotniskowce. Porucznik John J. Cape zaangaiowa! sie w walke z mysliwcami A6M2. Niedoswiadczony pilot popelnit jednak tragiczny bta,d, pr6bujqc walki ko!owej z liejszymi i zwinniejszymi "Zero" - lotnicy obserwuja,cy walke z Jotniska w Otter Point widzieli wyrainie, jak jego samolot wylonit sie z chmur, by po chwili spase do morza (Jotnisko to nazwano p6iniej jego imieniem - Cape Field). Bez por6wnania wiecej szczescia mial Lt. Winfield E. Mcintyre. Opadniety przez "Zera" ratowa! sie ostrym nurkowaniem. Skierowa! samolot nad wyspe, l'lduja,c awaryjnie z dose dui q predkoscia,. Na szczescie wyszedl z kabiny rozbitego mysliwca bez szwanku, zszedt na plaie ska,d

Kanadyjskie "Kittyhawki" z 111. Dywizjonu na Aleutach w 1943 roku. Canadian "Kittyhawks" of IJJth Squadron RCAF based on Aleutian Islands, 1943. (Canadian Forcesl

,.Kittyhawki" ze 118. Dywizjonu Royal Canadian Air Force stacjonujqcego na wyspie Anette, potudniowo-wschodnia Alaska. "Kittyhawk" fighters o/the l/8th Squadron Royal Canadian Air Force based on Anette Island, southeastern Alaska, (Canadian Forces]

wzywat pomocy samolotu ratowniczego machaj<1c swym rozwinietym spadochronem. Wkr6tce przy brzegu wodowata t6di latajaca PBY, z kt6rej po zestrzelonego pilota wystano ponton. To pierwsze powainiejsze starcie z Japonczykami przysporzyto 11. Dywizjonowi miana "Aleuckich Tygrys6w". Generat Simon B. Buckner wyslat do Johna Chennaulta depesze nastepuj<1cej treSci: "Nastepny ruch nieprzyjaciela

pozostaje nieznany, jednakie jakikolwiek on bccfzie jestem pewien, ie kaidy z was odeprze go z tq samq twardq stanowczo5ciq i wytrwafym p05wieceniem sluibie jakie jui wykazaliscie". Wkr6tce po dramatycznych wydarzeniach 4 czerwca sieri. Edward Lange, z pomoc<1 innego zolnierza 11. P5 Geralda Webbera, zaprojektowal dla samolot6w P·40E dywizjonu spec· jalne malowanie z glowa tygrysa bengalskiego 11a oslonie silnika. 8 czerwca 1942 roku alianckie sily na Alasce dodatkowo wzmocnila kolejna kanadyjska jednostka latajqca na "Kittyhawkach": 111. Dywizjon Royal Canadian Air Force. Jej dow6dcq by! weteren bitwy a Wielk q Brytani e S!L AD. Nesbitt. W lipcu kanadyjczycy zaczeli stopniowo zastepowae czese personelu amerykanskiego 11. Dywizjonu Mysliwskiego stacjonuj<1cego na lotnisku Cape Field w Otter Point. Wkr6tce otrzymali oni nowe samoloty: P-40K przeznaczone pierwotnie dla jednostek amerykanskich. 11. FS latal na P-40E do konca dzialan na AJeutach. Sposr6d walk lotnictwa alianckiego na tym obszarze dzialan wojennych na uwage zasluguje pierwsza duza operacja przeciwko silom japonskim na wyspie Kiska przeprowadzona 25 wrzesnia 1942 roku. Amerykanie wystali 11 bombowc6w: 10 8-24 i 8-17. Si!y mysliwskie skladaly si e z osmiu P-40E z 11. FS, szesciu P-40E z 18. FS, czterech P-40K ze 111. Dywizjonu RCAF oraz 11 P·39 z 42. FS. MySliwcom wyznaczono zadaniea "wyciszenia" stanowisk artylerii przeciwlotniczej, ochrony bombowc6w przed mysliwcami przeciwnika i ataku szturmowego na cele naziemne. Przeciwko alianckim samolotom z japonskiej bazy wystartowaly wodnosamoloty mysliwskie Nakajima A6M2-N "Rufe". Dwa z nich zaatakowaly pare P-40 Lt. Alberta Aikena i jego skrzydlowego wykonujqce

zadanie "top cover" dla atakauj<1cych poniiej mysliwc6w P-40 i P-39. Widzac interwencje japonskich "Rufe" Kanadyjczyk 5/L Kenneth A. Boomer (od 20 sierpnia dow6dca 111. Dywizjonul rzucit sie za nimi w poScig. Zestrzelenie przez Boomera jednego A6M2-N byto jedynym kanadyjskim zwyciestwem powietrznym odniesionym przez jednostki RCAF stacjonuj<1ce a Ameryce P6lnocnej. Drugiego z japonskich wodnosamolot6w zestrzelil osobiScie pulkownik "Jack" Chennault. Meldowano r6wniei 0 zniszczeniu od pieciu do osmiu "Rufe" zakotwiczonych w porcie. Wszystkie amerykanskie i kanadyjskie mysliwce wr6cily szczesliwie do bazy na Adak. W ciqgu ca!ego 1943 roku, P·40 ioperujqce ad lutego z wyspy Amchitka) przeprowadzity setki operacji mysliwskobombowych. Kazdy samolot przenosit w nich jedn<1 500~funtOWq i szesc 20-funtowych bomb od!amkowych. Do maja 1943 roku , liczba P-40 na Aleutach wzrosta do 80. Bazuj<1ce na trzech wyspach "Warhawki" (23 na Amchitka, 22 na Adak i 35 na Umnak), zreorganizowano w tym czasie tworZ<1C 343. GruPe MySliwskq pod dow6dztwem pulkownika J. Chennaulta. PI any dalszego wzmacniania sit mysliwskich na Aleutach uleg!y zawieszeniu po sierpniowym odwrocie Japonczyk6w z archipelagu.

P-40 z 11. FS na lotnisku Alexai Point, Aleut)'. 1943 rok. Uwag~ zwraca nawierzchnia pas a kryta stalowymi rnatarni Marstona. P·40 of the 11th FS at airfield in Alexai Point, Aleutians. 1943. Note runway surface covered by steel Marston mats. (VSAAFI 61

J\O\\Ozelandzie .• Kittyhawki" z 15. Dywizjonu RNZAF w lode na Gudalcanal, formacjf prowadzi nowozelandzki "Hundson" Mk V. Dobrze \\idoc:'zne oznaczcnia rozpoznawcze mysliwcim. New lelalld "Kittyhall'k"jighters of 15th Squadron en route to GlIdaicanal. The forma/ion is leading hy R.NZAF 'Hudsoll" Mk. V

"KIWI.KITTY" Nowa Zelandia przystapita do wojny wraz z Wielkzt Brytani(l w dniu 3 wrzesnia 1939 roku. Personel Kr61ewskich Sit Powietrznych Nowej Zelandii (RNZAF - Royal New Zeland Air Force) stanowic mial przez caty czas trwania wojny pokazne zaplecze w zmaganiac;h z Niemcami i Wlochami. Gdy jednak wraz w wybuchcn,1vojny na Dalekim Wschodzie nadszcdl czas wielkiej pr6by, Nowa Zelandia majztca swych lotnik6w w jcdnostkach brytyjskich w Europie i na Malajach, pozostaJa praklycznie bez obrony. Tymczasem w marcu 1942 roku zwyci~ski poch6d Japonczyk6w przez Paludniowy Pacyfik dotarl w bezposrednie sC\siedztwo lego kraju. Atak lotnictwa poktadowego Cesarskiej Japonskiej Marynarki Wojennej stal sie odtctd moiliwy w kaidej chwili. Stacjonujctce w owej lelandii dywizjony RNZAF nie dysponawaly zadnymi nowoczesnymi samolotami mysliwskimi mogztcymi stawic czoJa japonskim "Zero", "Val" i "Kate" jakie w kaidej chwili mogly pojawic sie na niebic. Na pomoc przyszli Amerykanie iywotnie zainteresowani obrona swych szlak6w zeglugowych obiecujac rychla dostaw~ 80 "Kittyhawk6w" (P·40E). Do portu w Auckland skierowano dwa konwoje przewoictce samoloty ze Stanow. W ten spos6b do owej Zelandii w ostatnich dniach kwietnia 1942 roku dotarly 62 mysliwce typu "Kittyhawk" wraz z 32 bombowcami lockheed "Hudson lt • owozelandczycy opatrzyli swe "Kittyhawki" numerami seryjnyrni NZ3044-NZ3098, NZ3100-NZ3108 i NZ3271. Sarnoloty te jednak nigdy nie trafily na front, pelniac sluzb~ w jednostkach szkolnych - gl6wnie w 2. FOTU (Fighter Operational Training Unit - Osrodek Operacyjncgo Szkolenia MySliwskiegol. Amerykanie wt(lczyli Nowel Zelandie do programu LendLease dopiero W pocz(ltkach wrzesnia 1942 roku, gdy sytuacja wojenna w regionic znacznie sie jui: zmieniJa, Bitwa na Morzu Koralowym, bitwa 0 Midway, starcia na szlaku Kokoda i w zatoce Milne oraz rozpoczeta krwawa kampania na Guadalcanalu powainie nadwyrei:yJy sity zar6wno

62

Japonczyk6w jak i Aliant6w. Takze dla Arnerykan6w, a szczeg61nie dla ich lotnictwa oczywista staJa sie koniecznoU skorzystania z rezerw ludzkich nowozelandzkich sojusznik6w. 10 pazdzicrnika 1942 r. Stany Zjednoczone podpisaly z Nowct Zelandi q uklad 0 wsp6lpracy, gwarantujztcy m.in. dalsze dostawy mysliwc6w "Kittyhawk" (w wersji P-40M) i pomoc w szkoleniu nowozelandzkich dywizjon6w mysliwskich, majelcych jak najszybciej wyruszyc na front. Pocz<\tek bojowego zaangaiowania RNZAF na Pacyfiku przypadl na polowe paidziernika 1942 roku. W6wczas to na wyspe Santo w poludniowej czesci archipelagu Wysp Salomona zostal przebazowany bombowo-rozpoznawczy 15. Dywizjon latajztcy na samolotach "Hudson". Dowodzony przez Squadron Leadera Crichtona personel 15. Oywizjonu znalazl sie w koncu miesictca na wyspie Tonga, gdzie przejctl od przenoszonego na Guadalcanal 68. Dywizjonu Mysliwskiego US Army Air Force 23 Curtissy P-40K. Te mocno jui zdezelowane samoloty sluiyc mialy Nowozelandczykom do lotow rozpoznawczych i patroli przeciwpodwodnych ai do lutego 1943 roku. Przejete od Amerykan6w samoloty otrzymaly nurnery seryjne Nn045-Nn065 oraz Nn090-Nn099. a samolotach numery te nama Iowa no dopiero w styczniu 1943 roku, wraz z zamontowaniem dopiero co dostarczonych wyrzutnik6w bombowych. W tym samym czasie nowoze· landzkie "Hudsony' zostaly przebazowane na Guadakanal, rozpoczynajctc w polowie stycznia 1943 roku operacje z Henderson Field. W opuszczonej przez bombowce bazie Espiritll S;tntn ulokowano z poczcttkiem marca 1943 roku sztab i jednostke remontowC\ 1. Mieszanej Grupy Lotniczej RNZAF. MiesiC\c p6zniej obrone bazy przej£tl od Amerykan6w 14. Dywizjon RNZAF uzbrojony w 36 "Kittyhawk6w" pochodzztcych z najnowszej dostawy (jeden P-40l 0 numerze NZ3074 oraz 35 P-40M 0 nurnerach ad Nn066 do Nn073, Nn075-Nn089, Nnl09-Nnl19 i NnlBO). Utracone rnySliwce uzupelniano od czerwca 1943 roku nowszymi P-40N, kt6rych w sumie Nowozelandczycy otrzymali 172 egzemplarze (miaJy one nurnery seryjne Nn120-Nn179 oraz Nn181-Nn2701.

Ostatnie "Kittyhawki" z partii 0 numerach NZ3272-NZ3293 wpisano na stan RNZAF w Iipcu 1944 roku. GI6wnym celem atak6w wiosennej ofensywy lotniczej lotnictwa Cesarskiej Japonskiej Marynarki Wojennej byl Guadalcanal, poza oczywiscie pozycjami Aliant6w na Nowej Gwinei. Powainiejsze naloty na Guadalcanal Japonczycy wznowili 7 kwietnia 1943 r. przypuszczaj<\c atak w sile 50 bombowc6w i 48 mysliwc6w, ktore wystartowaty do akcji z poklad6w lotniskowc6w "Hiyo" i "junyo". Atak zostal odparty zdecydowan. akcj. amerykanskich sil lotniczych (USAAF i USMq, w tym takie "Warhawk6w" z 44. FS i 68, FS z 18. Grupy Mysliwskiej. W starciu tym napastnicy stracili 21 samolot6w a obroncy 7. W polowie marca dotarli na Espiritu Santo piloci 15. Dywizjonu RNZAF-u. Wraz z przejetymi tam 27 samolotami P-40M dywizjon zostal przebazowany pod koniec kwietnia na Guadakanal. Loty bojowe rozpoczety sie 29 kwietnia, pocz<\tkowo z pomoc<\ bardziej doswiadczonych lotnik6w ameryksnskich. Jedynym w 15. Dywizjonie pilotem 0 Slaiu bojowym byl jego nowy dow6dca Squadron Leader Herrick, kt6ry poczas sluiby w 25. Dywizjonie RAF-u osi<\gnql cztery nocne zwyciestwa nad niemieckimi bombowcami (He 111, Do 217 i Ju 88). On tei otworzyl konto zwyciestw 15. Dywizjonu (jak r6wniei: nowozelandzkich P-40 na Pacyfiku) w akcji 6 maja 1943 roku, zestrzeliwuj<\c na palnoc od archipelagu Russell wodnosamolot typu A6M2-N "Rufe". Dwa dni p6zniej, 8 maja dywizjon po raz pierwszy wziat udzial w misji eskortowej. Osiem P·40N dofaczyto do 32 amerykanskich F4Ul "Corsair" Iz dywizjon6w VMF-127 i VMF-274}dla oslony formacji bombowej zloionej z trzech "Avenger6w" i dziewietnastu "Dauntless6w" majqcej zaatakowac trzy japonskie niszczyciele w zatoce Blackett. Jeszcze przed osiagnieciem celu pogoda zmusila "Corsairy" i "Avengery" do powrotu. Nie zraieni tym piloci "Kittyhawkow" nadal eskortowali "Dauntlessy". Zadanie zostalo pomyslnie wykonane. Reszta lot6w bojowych wykonywanych w maju nie przyniosla sensacji. W dniu 13 maja 1943 roku podczas

wyjatkowo zlej pogody uszkodzenia w wake z "Zerem" odni6sf P-40N FlO McKenzie. Operujqce tego dnia w rejonie Guadakanalu 24 japonskie mysliwce odparty sity lotnictwa amerykanskiego. W czerwcu 1943 roku obrorky wysp doswiadczyli trzech duiych nalot6w. Pierwszy z nich rozpoczql sie w dniu 6 czerwca ok. godziny 11 :00. Duia formacja zloiona z ok. 50 samolot6w Mitsubishi A6M (wiekszosc z nich uzbrojona w bomby) zostata przechwycona w rejonie pomiedzy Buraku a Russell. Sily alianckie w tym starciu obejmowaty 104 mysliwc6w podzielonych na dwie grupy. Dwanascie "Kittyhawk6w" 15. Dywizjonu wchodzito w sktad 44 samolot6w bronietcych kotwicowiska poloionego na poludnie od wyspy Russell. Reszta sposrod nich oslaniata bezposrednie sqsiedzlwo lotniska Hendersona. Zaciete pojedynki od pulapu 7 500 m POCZetwszy a na powierzchni morza skonczywszy trwaty przez niemal p6horej godziny. Poczeltkowy kontakt z nieprzyjacielem nawiazala sekcja FIL Duncana, atakujetc z przewyiszenia tr6jke japonskich "Zer". Ostatni w szyku japonski mysliwiec znalazl sie w skuteczym ogniu Sgt. Martina, ktory dwoma kr6tkimi seriami poslal do wody pokrytego zielonym kamuOaiem A6M3. Drugi mysliwiec "Zero", lrafiony przez prowadzqcego, takie zaplonqt jak pochodnia, nurkujelc z zabitym pilotem w slad za pierwszym. W drugiej sekcji zwyciestwa odniesli SIL Herrick i F/L Greig. Po stronie strat zanolowano uszkodzenie czterech P40. Piloci dw6ch z nich letdowali na zapasowym lotnisku na wyspie Russell. Rownolegle Amerykanie zgtosili 19 zestrzelen, tracelc 7 samolot6w, bez strat w ludziach. eztery dni p6iniej, , 1 czerwca, na Guadalcanal przybyl pelny sklad , 4. Dywizjonu Royal New Zeland Air Force. Jednak nastepnego dnia, zanim luzowany przezen 15. Dywizjon zd.iyl opuscic wyspe, nast.pil kolejny japonski nalOL Dba dywizjony znalazly sie w powietrzu wsr6d 90 mysliwc6w obrony. Grupa, w kt6rej lecialo 12 P-40N 15. Dywizjonu nie zdolata w og61e nawiqzac kontaktu z przeciwnikiem. Po kr6tkiej, zacietej bitwie powietrznej rozegranej na wysokosci 7 000 metr6w nad wysPel Savo, Amerykanie i Nowozelandczycy

~owozelandzie "Kittyhawki"

Mk III z 15. Dywizjonu na lotnisku Hendersona. Guadalcanal. 1943 rok. Nell' Zeland "Kittyhawk" Mk. III of 15th Squadron, Henderson Field, Guadalcanal, 1943.

63

meldowali w sumie 25 zwyci~stw. Szesc sposr6d nich przypadto w udziale "Kittyhawkom" 14. Dywizjonu RNZAF-u. Po dwa wzbogacity konta zwyci~stw FlO Fiskena i FIL Browna. Po jednym zaliczono FIL Oldfieldowi I FlO Stanleyowi. ZestrzeJony przez "Zera" FlO Morpeth ratowat sie na spadochronie i zaginqt bez wiesci. Uznano go za pierwszq strate bojow" RNZAF-u na Pacyfiku. Dywizjony amerykanskich "Warhawk6w" z 18. Grupy Mysliwskiej stracity w tej walce 5 samolot6w. Sity japonskich mysliwc6w i bombowc6w nurkuj"cych oceniane wed tug meldunk6w stacji radiolokacyjnych na ponad 100 samolot6w znalazly sie ponownie nad potudniowymi Salomonami w dniu 16 czerwca. Poderwano przeciw nim formacj~ mysliwc6w obrony 0 podobnej liczebnosci. W monsunowych chmurach 74 alianckim mysliwcom udato sie odnaleic przeciwnika, dzi~ki czemu niemal udalo sie uniemoi:liwic japonskim bombowcom nurkujacym wykonanie atak6w na japonsk q i:eglug~. Zaledwie szesciu Aichi D3A "Val" udato sie przedrzec sie nad kotwicowisko Guadalcanal. Na p6lnocny-zach6d od wyspy do walki wlaczylo sie 14 nowozelandzkich "Kittyhawk6w". Piloci dobrze potrafili wykorzystac pr~dkosc nabranq w nurkowaniu. FlO Clarke i FIL Oldfield zestrzelili kaidy po dwa "Zera". Z kolei FlO Guild w szalenczym poscigu dopadl i zniszczyt mysliwiec A6M3. Akcja nowozelandczyk6w odbyta sie bez strat wtasnych. Amerykanscy pi loci "Warhawk6w" z 44. FS i 68. FS meldowali 20 zwyciestw, przy stracie jednego P·40N. Dwie alianckie jednostki ptywajqce zostaty uszkodzone przez japonskie bomby. 20 czerwca 1943 roku sity Korpusu Piechoty Morskiej Stan6w Zjednoczonych wysadzity desant na Nowej Georgii, a w 9 dni p6i:niej na wyspie Rendova. Sprowokowato to gwahowna reakcje japonskiego lotnictwa, wzmocnionego w ostatnich dniach czerwca samololami mysliwskimi przebazowanymi na Iqd z lotniskowca "Junyo". Pierwszy nalot na przycz6tki zakonczyt sie powainymi stratami lotnictwa CJMW zadanymi gt6wnie przez "Wildcaty" US Navy (z dywizjonu VF-21) I "Corsairy" US Marine Corps (VMF-12 7). Nowozelandzcy piloci z 14. Dywizjonu nie mieli tego dnia szczescia. Zar6wno poranny patrol w sile szesnastu P-40N, jak i w;eczorny w sile 14, nie napotkaty przeciwnika. Kolizja dw6ch "Kittyhawk6w" przy ladowaniu w Russell kosztowata i:ycie jednego z pilot6w.

Nowozelandzkie "Kittyha"'ki" Mk IV z 14. Dywizjonu w Toronkina, Bougainville, 1944 rok. RNZAF "Kittyhawk" Mk. IVs of /4th Squadron lined lip at Toronkino, Bal/gail/ville, /944.

64

Nowozelandzkie "Kittyhawki" Mk IV z 14. Dywizjonu w Toronkina, Bougainville, 1944 rok. RNZAF "Kittyhawk" Mk. IVs of /4th Squadron lined up at Toronkina, Bougainville, /944.

Japonczycy wr6cili nazajutrz - 1 lipca, atakujac Munde. Nad Rendov<'\ patrolowato od switu osiem "Kittyhawk6w" z 14. Dywizjonu RNZAF-u, 12 "Warhawk6w" z 18. FG USAAF-u oraz 8 "Wildcat6w" z US Navy. To one najpierw natkn~ty sie na 32 bombowce nurkujace Aichi D3A3 /IVai", eskortowane przez licznq formacje A6M3. Nowozelandzkie mysliwce zanurkowaly na przeciwnika od strony stonca wykorzystujac wynoszqcq ponad 2000 m przewage wysokosci. Pieciu pilot6w zestrzelilo po jednym "Zerze", zas FIL Brown zestrzelif dwa japor'iskie mysliwce tego typu. Zaraz potem jego P-40 padl ofiara starcia z dwoma wrogimi mysliwcami. Pilot ratowat sie na spadochronie. Dywizjonstracit PIO Burtona zestrzelonego w poblii:u Munda. Amerykanskie "Warhawki" odniosty tego dnia 9 zwyci~stw za cene trzech utraconych samolot6w. 4 lipca patrol osmiu nowozelandzkich "Kittyhawk6w" natknql sie na przeciwnika, lecac na wysokosci 4500 m nad Rendowa. Tym razem mysliwce japonskie miaty pieciokrotna przewag~, a 14. Dywizjon musiat dostownie walczyc 0 i:ycie. Celem pierwszych atak6w Japor'iczyk6w sta! sie samolot s;t Quilla. Powai:nie uszkodzony "Kittyhawk" okazal sie jednak wystarczajqco trwaly, by wytrzymac krakse na wyspie Russell. Dwukrotnie ranny pilot uszedt z iyciem. Podobny los stat sie udziatem Sgt. Nairna. Po prawie godzinnych zmaganiach z dziewiecioma "Zero" postrzelany jak sito P-40N zdolal dociilgnqC do bazy, gdzie pomyslnie wylqdowal. lego pilot ponadto zestrzelenie jednego z przeciwnik6w. Jedynymi wartymi wspomnienia sukcesami z dnia 4 lipca byty zwyciestwa FlO Fiskena. Niezauwai:ony, znalazf si~ na tytach wrogiej formacji, gdzie w kr6tkich odstepach czasu zestrzelit dwa A6M3. Kolejno, podczas wznoszenia i zawracania do bazy, nowozeladzki pilot zauwai:yt luine grupy japonskich bombowc6w oddalajqcych sie znad Mundy. Po wytei:onym pOScigu udatu mu sie dogonic zloi:ona z osmiu samolot6w formacj~ Japonczyk6w j zaatakowal ostatni bombowiec typu Mitsubishi G4M1 "Betty". Jui: po pierwszej serii japonski samolot eksplodowal zamieniajac sie w olbrzymi" kule ognia. Rozpedzony "Kittyhawk" przelecial przez ni q, co szczesliwie nie wyrzqdzifo mu wiekszej szkody. Ofiara FlO Fiskena: bombowiec G4Ml z Misawa Kakuta; byl jedynym wielosilnikowym samolotem zestrzelonym przez RNZAF na Pacyfiku. Fisken po doliczeniu wczesniejszych szesciu zwyciestw nad Singapurem (w okresie stycznia i lutego 1942 roku) do pieciu nowych stat sie niekwestionowanym, wiodacym asem kraj6w Wsp61noty Brytyjskiej w wojnie przeciw Japonii.

Duze naloty lotnictwa CJMW przeciw przycz6tkom na Nowej Georgii trwaiy aZ do 15 lipea. W przeehwytywaniu prawie wszystkich sposr6d nich (11 z 12) wzie}Y udzial nowozelandzkie "Kittyhawki" 14. Dywizjonu. lilcznie amerykansey i nowozelandzey mySliwey zglosili '61 zwyciestw powietrznych za cene straty 29 wlasnych samolot6w. Od drugiej polowy lipea do pierwszej polowy sierpnia Japonczycy przeszli do nalot6w nocnych i mysliwskich wymiatan, czasami uzupelnionych atakami bombowc6w nurkujaeyeh z 582. Kokutai. W wyniku tyeh dzialan trzy statki transportowe kotwiczilce kolo Rendowy ulegly uszkodzeniom ad japonskieh bomb. Nowym zadaniem "Kittyhawk6w" stala sie oslona wlasnych samolot6w bombowych, atakujilcych bazy na poludniu Bougainville - najwiekszej w archipelagu Wysp Salomona. Alianckie rozpoznanie lotnicze wykazalo obecnose ogromnej koncentracji japonskich samolot6w na lotnisku Kahili. Przeciwko temu celowi Amerykanie wystali najwiekszil z dotyehezasowyeh formaeje bombowe6w. Siedem samolot6w B24 "Liberator" wraz z 71 SBO "Dauntless" i TBF "Avenger" otrzymato oslone zloi:onil z ai: 114 mysliwc6w. Bitwa powietrzna z okafo setkct fIler" i "Rufe" kosztowafa Aliant6w strate 5 wlasnych samolot6w w zamian za zgloszone 51 zwyciestw powietrznych. Jesieniil 1942 roku sformowano w Nowej Zelandii jeszcze dwa dywizjony "Kittyhawk6w". Pierwszy z nich - 16. Squadron w czerwcu 1943 roku skierowano na Espiritu Santo, a stamtad (25 lipea 1943 roku) na Guadaleanal. W koneu paidziernika 1942 roku formowanie zakonczyt 17. Dywizjon, kt6ry 29 lipca przebazowano do Santo. Operacje bojowe 16. Dywizjonu z lotniska Hendersona rozpoczely sie 31 Iipca od podjecia zadania eskortowania amerykanskich "DauntlessOw" i "Avenger6w" atakujctcych japonskie pozyeje wok61 przyez61ka Munda. Cd tej pory nowej nowozelandzkiej jednostce zadania eskortowe zlecane byly regularnie - niemal codziennie. To wlasnie w wyniku tych upartych bombardowan i wymiatan mysliwskich, alianckie dow6dztwo moglo w dniu 5 sierpnia uznae op6r japonski za Nowej Georgii za zlamany, a przycz61ki za bezpieczne. W sierpniu 1943 roku nowozelandzki 16. Dywizjon wykonal rekordowa ilosc 2100 godzin lot6w bojowyeh. W tym samym miesiClcu odnotowano jedynie nieliczne przypadki przechwytywania japonskich samolot6w w rejonie wlasnej bazy. Zwyciestwa 16. Dywizjonu zapocziltkowaf w dniu 10 sierpnia F/I. Arkwright. lrzy dni p6iniej jego skukees powt6rzyl FIL Sprudle, weteran bitwy 0 Wielkct Brytanie, z 7 zwyciestwami na koncie; odznaczony krzyzem DFCw 1942 roku. W tym samym loeie bojowym skrzydlowy Sprudle'a: FISgt Pirie zestrzelil "Zero". Podczas odpierania wieczornego nalotu "Vali" z 582. Kakuta; w dniu 15 sierpnia dwa bombowce nurkujelce padly tupem F!L Duncana, a jeden F/S Vossa. Walka z eskortujilcymi A6M3 dala takze okazje do odniesienia zwyciestwa FIL Day'owi. Pasmo sukces6w 16. Dywizjonu zamknela 26 sierpnia para Sprudle-Pirie, kt6ra zestrzelila zn6w po jednym "Zero". Wsr6d zadan ofensywnych nadal przewazaly misje eskortowe wypraw bombowych USAAF nad Bougainville. Tam tez w dniu 3 wrzesnia mial miejsce ostatni kontakt 16. Dywizjonu z mysliwcami przeciwnika. Nie zanotowano zestrzelen, za to dw6ch pilot6w jednostki, oslaniajacych w drodze powrotnej uszkodzonego nad Kahili "liberatora", odznaczono amerykanskimi krzyzami DFC

Powracajilcy do Nowej Zelandii 16. Dywizjon zostal zastelpiony w pierwszej linii przez 15. Dywizjon i 17. Dywizjon. Obie jednostki zostaly przebazowane na Guadaleanal pomiedzy 11 a 22 wrzesnia 1943 roku. W tym samym czasie w bazie Santo znalazla sie jeszcze jedna, juz pielta, jednostka nowozelandzkich "Kittyhawk6w": 18. Dywizjon sformowany w czerwcu 1943 roku. Nowe jednostki szybko przejety obowiazki poprzednik6w, bez zarzutu wypelniajilc wszystkie zadania w wiekszosci sprowadzajelce sie do patroli nad wlasna baz a i bliskiej oslony bombowe6w 13. Armii USAAF Bardziej "Iukratywne" zadania typu "top-cover", rokujace nadzieje na uzyskanie zwyciestw powietrznych byly w tym okresie powierzane wylclcznie amerykanskim mysliwcom. Z tego tei: wzgledu zaledwie przy jednej okazji, 23 wrzesnia, w rejonie na p6lnoc od Ballale piloci 17. Dywizjonu mieli okazje do walki. W zaiartym pojedynku z eskadra japonskieh tIler" pilotowanych zapewne przez doswiadczonych weteran6w lotnietwa marynarki, FIL George i FlO Highet zaliezyli zestrzelenie A6M3. Cierpliwosc Nowozelandczyk6w miala zostac nagrodzona tydzien p6iniej. W misji eskortowania konwoju plynacego z nowozelandzka 3. Dywizjil Piechoty do Vella lavella, "Kittyhawki" 15. i 17. Dywizjonu zaskoczyly 1 paidziernika po poludniu 18 "Vali" pr6bujelcych atakowae transportowce. FlO Grimsdale i FlO Davis adniesli po dwa potwierdlOne zwyciestwa. S!L Herrick poslal do morza jednego D3A2, a w jego slady poszli FlO Pierard, FlO Parlane i PIO Willimoff. Dziesiee dni p6zniej, 11 paidziernika, czw6rka "Kittyhawk6w" poderwana zostala alarmowo w obronie samotnego amerykanskiego "Warhawka", kt6rego pilot zameldowal przez radio atak licznych "ler/. Piloci 17. Dywizjonu zdolali uratowac kolege z U5AAF-u a przy okazji zestrzelic dw6eh napastnik6w. Jeden eksplodowal po serii FIL Buchanana. Z drugiego, ostrzelanego przez dow6dce dywizjonu S!L Newtona japonski pilot ratowal sie na spadochronie. Uszkodzenie jeszcze jednego A6M3 zaliczono gOScinnie lecacemu w skladzie 17. Dywizjonu W/C Freemanowi. W niespelna tydzien po tej wake, to on mial wlasnie nadzorowae przelot nowozelandzkich "Kittyhawk6w" na nowo wybudowane lotnisko Ondoga na Nowej Georgii, a takze zostae pierwszym komendantem nowej bazy, 24 paidziernika 1943 roku w Ondonga stacjonowaty juz 15. i , 8. Dywizjon tworzaee 1. RNZAF Fighter Wing (pod tymezasowym dow6dztwem Freemana). "Kittyhawki" operowaly odtad wsp61nie z 70. Fighter Squadronem USAAF ("Warhawki") i VF-17 US Navy ("Corsairy"). Operacje nad przycz61kami nowego desantu sit amerykanskich i nowozelandzkich na wyspach Treasury w dniu 27 paidziernika przyniosly nowe sukcesy. Po poludniu plaze inwazyjne znalazly si e pod bombami 582. Kokutai, kt6ry atakowat w pelnym skfadzie (okoto 40 bombowc6w nurkuiacych D3A2 "Val") pod oslon<\ 50·60 "Zer"(w tym niekt6re z podwieszonymi bombami). Dla 15. Dywizjonu zestrzelenia zaliczyli S/L Herrick, FlO Davis i FlO Grimsdale, a dla 18. Dywizjonu - FlO Rayner i Sgt. Cliffe 1 listopada 1943 roku rozpoezely si e operaeje "Kittyhawk6w" nad rejonami kolejnych desant6w: na wyspie Choiseul i na wybrzei:u zatoki Empress Augusta (Bougainville). Pierwszego dnia tej operacji osiem P-40N z 18. Dywizjonu naprowadzono na formacje zlo.i:onq z az SO "Zer". Doskonala praca radaru zapewnila petne zaskoczenie przeciwnika, przynoszqc sukces w postaci siedmiu zestrzelen: FlO Rayner i FIL Balfour po dwa oraz FlO Hutton, FlO Highett i Sgt. Nagel - po jednym. Samolot6wa FlO Lumsdena lOstala pomylkowo

65

Allstralijskie .. Kittyhawki" Mk IV z 84. Dywizjonu w lode, grudzieil 1943 rokll. Corne powier::cJmie IV k%rach Olive Drab; Medium Green 42. dO/lie Neurra/ Gray 43, RAAF "Kirryhawk" Mk. /v of 84th Squadron iI/flight. December /943. IAustralian \Var Memoriall

ostrzclana idose powainie uszkodzona przcz "Corsaira" z VF77. Pilot doprowadzH P-40 w pobliie Vella Lavella, gdzie wodowal na przybrzeinej rafie. Odtetd kontakty z przeciwnikiem naleiaty do absolulnej rzadkosci. Wycofywanie lotnictwa CJMW z eatego regionu przybralo na sile pod koniec roku. 17 listopada podczas jednego z rutynowych patroli nad p6tnocnet czesciet wyspy Bougainville FlO Rayner zestrzelil samotnego "Vala" z 582. Kokutai. Piee dni pOzniej, 22 listopada, "Kittyhawki" 18. Dywizjonu starly sie nad przyczolkiem Torokina z 40 "Zerami". Atak na leeetce niiej japonskie mysliwce obcietione bombami i dodatkowymi zbiornikami paliwa przeprowadzit od strony slonca dowodea Eskadry A: F/L Balfour. Japonczycy zostali calkowicie zaskoczeni, tracetc jui przy pierwszym ataku piec samolotow. Pozostale "Zera" ratowaty sie ucieczket. Opr6cz dw6ch zwyciestw prowadzacego F/L Balfoura zestrzelenia samolotow przeciwnika przyznano: FlO Highetowi, PIOBremnerowi i PIO WiJliamsowi. Od 11 grudnia 1943 roku nowozelandzkie P-40 podjely takie regularne zadania mysliwsko-bombowe. Zbiegty sie one w czasie z luzowaniem obu jednostek 1. Skrzydla RNZAF-u przez 14. i 16. Dywizjon. Doszfy tei wreszcie do skutku plany wletezenia "Kittyhawk6w" do wymiatan nad Rabaulem (co umozllwlty nowe bazy na wyspie Bougainville). Pierwszet tego typu operacje przeprowadzono w dniu 17 grudnia z duiym powodzeniem. Nieliczne interweniujace "Zera" zostaly natyehmiast zneutralizowane m. in. przez "Kittyhawki" (W/C Freeman, FIL Vanderpump, FlO Meharry, Sgt. Mills i Sgt. laurie zaliczyli po jednym A6M), co niestety okupiono stratet WIC Freemana i F/L MacFariane'a. Dow6dztwo 1. Skrzydla obj'll od tej pory WIC Nicholls. Po lej operacji 14. Dywizjon powr6cil do Espiritu Santo. Jego micjsce zajat natychmiast 17. Dywizjon, rozpoczynajetc operacje bojowe w dniu 19 grudnia ad eskorty (silami wszyslkich 24 "Kittyhawk6w" 1. Skrzydlal wyprawy bombowej

66

"Liberator6w" 307. BC nad Rabaul. Podczas opuszczania rejonu eelu napotkano w powietrzu cztery japonskie "Zera", z kt6rych dwa zestrzelili Sgt. Mills i F/S Williams (17. Dywizjon). W takiej samej sytuacji, podczas lotu bojowego w Wigilie Boiego Narodzenia, podw6jne zwyciestwo nad A6M5 odniesli S/L ewton i FlO Jones. Ponadto piloci 1. Skrzydla zglosili 8 zwyciestw - tym razem raczej kosztownych, gdyi okupionych stratet ai pieciu pilot6w i siedmiu Curtiss6w P-40. Przez kilka nastepnych tygodni 1. Skrzydlo (teraz w sktadzie 17. i 15. Dywizjonu - ten ostatni pod dow6dztwem SA. Gibsona, asa RAF z 13 zwyciestwami) brato udziaf we wszystkich atakaeh 13. Armii USAAF na Rabaul. Poza eskortowaniem cieikich bombowcow w lotach bliskiego zasiegu, Nowozelandczycy od pofowy stycznia 1944 roku coraz czesciej eskortowali takie formacje "Avenger6w" i "Dauntless6w" atakujetcych cele na Nowej Brytanii. Takie i teraz okazje do walk powietrznych trafiaty sie niemal wyfetcznie amerykanskim IlLightningom" i "Corsairom", petnietcym w tych samych misjach role "top cover". Pomimo tego styczen 1944 roku byl owocnym miesietcem dla nowozelandzkich mysliwc6w. W sumie "Kittyhawki" Nowozelandczykow wykonaly 76 IOlow bojowych, w dziewieciu przypadkach nawietzujetc w rejonie Rabaulu walki z mysliwcami przeeiwnika. 7 stycznia 1944 roku w wyniku udanego pokigu miedzy przyl
Dywizjonu. Po zaci~tych walkach manewrowych toczonych tui nad powierzchnia spokojnych w6d Portu Simpsona pomi~dzy lakunai i Vunakanau 0 zwyci~stwach nad "Zero" meldowali: FlO Parlane, Sgt. Grubb i Sgt. Shorthouse.Oslatnie dni stycznia uptyn~ty pod znakiem codziennych misji nad pi~­ cioma lotniskami p6twyspu Gazelle. Operacje te przyniosty rezultat w postaci siedmiu zwyci~stw powietrznych (wszystkie nad r6inymi odmianami "Zer"). Cena byla strata pi~ciu "Kittyhawk6w" i czterech pilot6w. Ostatnim styczniowym sukcesem byl srebrny A6M5 poslany w ptomieniach do ziemi (29 stycznia) przez FlO Walkera z 1S. Dywizjonu. Tydzien wczesniej 17. Dywizjon wycofany na odpoczynek, zastapiony zoslal w Ondonga przez rozpoczynajacy druga ture operacyjna , 8. Dywizjon. Piloci tej jednostki zglosili oslatnie zwycj~stwa powietrzne 1. Skrzydla RNZAF-u nad Now" Brytani a . Po okresie wzgl~dnego spokoju, pierwsza wi~ksza operacja odbyla si~ 13 lutego. Zadanie eskortowe na rzecz 32 "Avenger6w" wykonujacych lot bojowy nad Vunakanau data pilotom nowozelandzkich "Kittyhawk6w" okazj~ do walki z grupa 25 "Zer", kt6ra po stracie dw6ch samolot6w (zwyci~st­ wa zaliczono FIL Balfourowi i FIL Oldfieldowi) panicznie rozpierzchta si~ we wszystkich kierunkach, nie dajac przweciwnikom moiliwoSci kontynuowania pojedynku. 18. Dywizjon stracil tego dnia jednego P-40, ktorego pilota uralowala lodi latajaca PBY "Catalina". "Zero" zestrzelone przez Oldfielda bylo ostatnim 99. zwyci~stwem RNZAF-u na Pacyfiku. Wszystkie z nich odniesiono na P-40. ladowanie oddziat6w wojsk nowozelandzkich na wyspie Green w dniu 15 lutego oraz ataki japonskiego lotnictwa na przyczolki zmienily priorytety zadan bojowych 1. Skrzydla. Od lej pory glownym zadaniem obu dywizjonow bylo wysylanie od switu do zmroku statych osmiosamolotowych patroli nad wyspa,. Tak bylo ai do uruchomienia lotniska na wyspie Green, co naslapilo w dniu 7 marca 1944 roku. Od tej pory bazowaly tu mySliwce USAAF-u. Od pierwszych miesiecy 1944 roku Rabaul, glowna japonska baza morsko-Iotnicza w tym obszarze dziatan wojennych, oskrzydlony przez nowe bazy Aliantow wyrainie stracil na znaczeniu. Ostatnie operacje lotnicze w obronie Rabaulu lotnictwo Cesarskiej Japonskiej Marynarki Wojennej wykonato 19 lutego, wycofuja,c nast~pnie ostatnie 70 sprawnych "Zero" do bazy Truk. Wszystko co pozostalo z ok. 700 samolotow lotnictwa marynarki i 300 lotnictwa armiii jakie w latach , 942-43 przewin~ty si~ przez Rabaul Japonczycy skupili teraz na najmniejszym z lotnisk: lakunai. Kilka nocnych mysliwc6w Nakajima J1 N "Gekko"!"lrving", rozpoznawczo-bombowych Mitsubishi Ki-21 "Sally" i pojedynczych G3M "Nell" z samodzielnej eskadry transportowej 11. Floly choc starannie zamaskowane wok6t lotniska, stato si~ teraz celem dla wszechobecnych amerykanskich B-25 i P·38 oraz nowozelandzkich "Kittyhawk6w". luty 1944 roku, ostatni miesiClc walk powietrznych nad Rabaulem, konczyl si~ zestrzeleniem przez alianckich pilot6w 58 samolotow. Wobec braku przeciwnika w powietrzu od 28 lutego lotnictwo alianckie skupito swe dzialania na niszczeniu samej bazy, jej fortyfikacji, portu i sktad6w zapas6w. nKittyhawki" Nowozelandczyk6w wykonywaty odtad wszystkie swe misje bojowe, atakujac cele na Bougainville, Nowej Brytanii i Nowej Irlandii. Przedostatni z nowozelandzkich dywizjon6w latajacych na Curtissach P-40 - , 9. Squadron (sformowany w grudniu 1943 roku) wszedt do walki z bazy w Torokina w drugiej polowie marca, zastepuja,c odchodza,cy na wypoczynek 18. Dywizjon.

1. Skrzydlo RNZAF-u w nowej bazie tworzyty wowczas Dywizjony 14. i 19. Nowy system rotacji zapewnial od tej pory wszytkim jednoslkom dwutygodniowy urlop po szesciotygodniowej turze bojowej. liSle "kittyhawkowych" RNZAF-u zamknal 20. Squadron. Osiagnal on gOlowosC bojowa w koncu slycznia 1944 roku, ale nim przybyl do Bougainville (14 maja 1944 roku) podjeto decyzje 0 przezbrojeniu go w mysliwce Vought "Corsair". Od konca maja rozpocz~to sukcesywne przezbrajanie pozostatych jednostek. Jeszcze w czerwcu 1944 roku w "Kittyhawki" wyposaione byty 15. i 18. Dywizjon (Bougainville), 14. Dywizjon (Guadaleanall, oraz odpoczywajace w owej Zelandii Dywizjony 16., 17. i 19. Wkr6tce potem zastapily je "Corsairy", ktorym jednak w sluibie nowozelandzkiej nie bylo dane odniesc ani jednego zwyci~s­ twa powietrznego.

KONSTRUKCjA SAMOlOTU P-40 Curtiss P-40 byt jednomiejscowym, jednosilnikowym samolotem mysliwskim w ukladzie wolnonosnego dolnoplata, z nap~dem tlokowym 0 konstrukcji metalowej. Skrzydla proste 0 pro"lu przechodzacym od NACA 221 S u nasady do NACA 2209 przy koncowce. Technologicznie plat skladal si e z dwoch glownych zcspol6w skrzydel (prawego i lewego), do kt6rych mocowane byly odejmowalne konc6wki. Kompletne skrzydta mocowane byty do kad1uba. Wewnetrzna konstrukcja skrzydeJ skladata si~ z trzech dzwigar6w wykonanych z duralu, ieber i poszycia. Zebra i poszycie wykonane byly z blachy typu A/clad (platerowanej warstwa czystego aluminium dla zabezpieczenia przed korozja,). Zewnetrzna powierzchnia poszycia pracujacego nitowana byla do konstrukcji wewnetrznej nitami z tbami ptaskimi wpuszczanymi w powierzchnie blachy. Wewna,trz gt6wnych segment6w skrzydel, od strony kadluba znajdowaly sie zbiorniki paliwa (przedni mniejszy zbiornik oraz zbiornik gl6wny) oraz komory kol glownych zespolow podwozia. Dalej w strone koncowek skrzydel rozmieszczono uzbrojenie slrzeleckie wraz z komorami amunicyjnymi. Na lewym skrzydle zainstalowana byla sanda z rurka, Pitota (do pomiaru predkosci). Mechanizacja plata obejmowala lotki i klapy. Lotki ze szkieletem z blachy duralowej, kryte pl6tnem, wyposaione w klapki wywaiaja,ce, wywaione statycznie i dynamicznie. Klapy krokodylowe umieszczone byly na spodzie skrzydel, pomiedzy lotkami a kadlubem a takie pod srodkowa czesci a kadluba. Kadlub 0 konstrukcji p6lskorupowej z wregami i podluinicami wykonanymi z duralu oraz poszyciem z blachy typu Alclad nitowanym nitami z Ibami plaskimi, wpuszczonymi w powierzchnie blachy. Technologicznie kadlub skladal sie z dwoch pol6wek dzielonych w plaszczyinie poziomej. Przednict cz~sc kadtuba zajmowal tlokowy silnik rzedowy. W dolnej cz~sci przedziatu silnikowego zabudowane byty dwa radialory chlodnic plynu chlodniczego silnika (elylenoglikolu) typu Prestone oraz pojedyncza chlodnica oleju. Za przedzialem silnikowym znajdowala si~ kabina pilota. Pokrywa kabiny skJadala sie z trzech czesci: wiatrochronu, odsuwanej do tylu pokrywy i tylnego oszklenia powiekszajacego pole widzenia pilota w kierunku do tytu. Srodkowa szyba wi atrochronu wykonana byla ze szkla kuloodpornego, zas pozostale szyby z pleksiglasu. Wiatrochron zaopatrzony byl w uklady odladzania: spryskiwacz szyb (glikoll i nadmuch cieplego powielrza. Kabina byla wyposaiona w uklad ogrzewania i wentylacji oraz przystosowana do zasilania kombinezonu pilota ogrzewanego elektrycznie.

67

GI6wne podzespoly montaiowe. Main assembly. Za kabinq pilota umieszczony byt kadtubowy zbiornik paliwa. Wlew paliwa do tego zbiornika znajdowat sie pod tylnq cZeSci q oszklenia kabiny. Za kadtubowymi zbiornikami paliwa i oleju, w tylnej czesci kadtuba umieszczone byty pompa instalacji hydraulicznej, pompa paliwowa, akumulator, zbiornik tlenu i radiostacja poktadowa. W oprofilowaniu pod brzuchem

kadluba znajdowaly sie pompy paliwowe. Usterzenie ogonowe 0 konstrukcji catkowicie metalowej. Statecznik pionowy i stateczniki poziome 0 konstrukcji metalowej kryte gtadkq blachi\ ze stopu aluminium. Stery kierunku i wysokosci ze szkieletem z blachy duralowej, kryte pt6tnem, zaopatrzone w klapki wywazaji\ce. Podwozie tr6jzespolowe z k61kiem ogonowym, wciqgane w locie. Zespoty gt6wne 0 rozstawie 2,49 m z kotami 0 srednicy

30 cali (760 mm) i felgami

0

wymiarach 12 x 3,25 cali 1305 x 82

mm). Kota zespot6w zamocowane byty na wolnonosnych potosiach potqczonych z goleniami. Amortyzacja goleni

glownych zespolow podwozia - hydropneumatyczna, uklad wciqgania - hydrauliczny. Gtowne zespoty podwozia wcii\gane do kom6r w skrzydtach w kierunku do tytu z rownoczesnym obrotem 0 90 stopni, tak aby kota ptasko utozyty sie we wnetrzu komor. Golenie podwozia w polozeniu wcii\gnietym byly przykrywane jednoczeSciowymi pokrywami, podczas gdy kota pozostawaly odstoniete. Kotko ogonowe byto wciagane w locie do komory w kadtubie zamykanej dwoma pokrywami. Mogto bye one sterowane podczas kolowania po ziemi.

Zespol nap~dowy stanowil jeden dwurzedowy widlasty 12cylindrowy silnik tlokowy typu Allison V-171O z jednostopniow"" jednopredkoscioWil sprezarka z napedem mechanicznym. W p6zniejszych wersjach P-40F i P-40L montowane byly silniki rzedowe Packard (Iicencja brytyjskiego Rolls-Royce) typu V-1650 "Merlin" (z jednostopniowymi jednopredkosciowymi sprezarkami. Szczegofowe informacje na temat wersji

68

i mocy stosowanych silnikow stosowanych w poszczegolnych wersjach samolotu zamieszczone sa w powyzszym opisie rozwoju historii konstrukcji i w tabeli danych technicznych. Smigto trojtopatowe, 0 regulowanym skoku topat typu Curtiss Electric. Smigto napedzane byto przez silnik za posrednictwem przektadni redukcyjnej. Zbiorniki paliwa rozmieszczone byty w skrzydtach i w kadtubie. We wczesnych odmianach P-40 (do P-40C) instalacja paliwowa obejmowala dwa przednie zbiorni-

ki skrzydlowe po 35 galonow kazdy (132 dm3), dwa glowne zbiorniki skrzydlowe po 55,5 galonow kazdy (210 dm3) oraz zbiornik kadlubowy 0 pojemnosci 62,5 galonow kazdy (237 dm'). W pozniejszych wersjach zbiornik kadlubowy (za kabin~ pilota) zostal powiekszony do 70 galonow (260 dm'). Instalacja paliwowa podlegafa ciqgtym modyfikacjom i udoskonaleniom w miare rozwoju konstrukcyjnego maszyny. Pojemnosci zbiornikow paliwa dla poszczegolnych wersji rozwojowych podane 5<\ w tabeli danych technicznych. Od wersji P-40C wprowadzono podwieszany zbiornik pali-

wa

0

pojemnosci 134 galonow US (507 dm'). Od P-40D

pojemnose zbiornika dodatkowego powiekszono do 51 galonow US (193 dm3). W poiniejszym okresie wprowadzono zbiorniki podwieszane 0 pojemno5ciach 77 galonow (290

dm3), 153 galony (580 dm3) i 173 galony (655 dm'). P·40N·5· CU mogt przenosie pod skrzydlami dwa zbiorniki dodatkowe po 222 galony kazdy (841 dm'). Pierwotnie zbiornik instalacji olejowej miat pojemnosc 11,5

galona (44 dm3).

Pocz~wszy

od P·40D zostal on powiekszony

do 13 galonow (49 dm 3). Instalacja olejowa byla przystosowana do rozcienczania oleju w celu ufatwienia rozruchu silnika w niskich temperaturach. Awionika. W samolotach P-40 instalowane byto kilka typow radiostacji nadawczo-odbiorczych: SCR-274N, SCR-283, SCR522A.

Uzbrojenie. We wczesnych wersjach P-40 (do P·40C wtqcznie) podstawowe uzbrojenie stanowity dwa karabiny maszynowe Colt-Browning M-2 kal. a,s cala (12,7 mm) zainstalowane w g6rnej czesci nosa kadtuba. Uzupetniaty je skrzydlowe karabiny kal. 0,3 cala = 7,62 mm (ad dw6ch do czterech - zalei:nie od odmiany samolotu) lub a,s cala (dwal. Poczawszy ad wersji P-40D uktad uzbrojenia strzeleckiego zostal poddany radykalnej zmianie. Catkowicie zrezygnowano z kadtubowych karabin6w maszynowych umieszczajac cate uzbrojenie strzeleckie w skrzydtach: po trzy kaemy a,s cala w kai:dym ze skrzydet (w niekt6rych wersjach liczbe kaem6w ograniczano do czterech dla zmniejszenia masy samolotu). Od wersji P-40D wprowadzono uklad hydraulicznego przeladowywania skrzydtowych kaem6w, zastepujacy dotychczasowy uktad reczny. Skrzydtowe kaemy byly ogrzewane w lode cieptym powietrzem, dla zapobiei:eniu zamarznieciu. P6iniejsze P-40 (ad wersji P-40Dl byty przystosowane do instalowania pod skrzydlami dw6ch dziatek kal. 20 mm, choc w praktyce moi:liwosc ta nie byta wykorzystywana. We wczesnych P-40 wykorzystywany byl tradycyjny pierscieniowy celownik strzelecki. Kolejno zostat od zastC\piony celownikiem refleksyjnym (wektarowym) typu N3-B. Celownik m6g1 bye dodatkowo sprzezony z fotokarabinem. Od wersji P-40D samolot m6g1 przenosic pokainy tadunek uzbrojenia bombowego. Na srodkowym zaczepie pod kadtubem samolotu, zamiast dodatkowego zbiornika paliwa, mogla bye podwieszana bomba a masie 500 funt6w (227 kg). Na wyrzutnikach podskrzydlowych mogly bye podwieszane dwie bomby 1OO-funtowe (45 kg); 6 bomb 20-funtowych (9 kg) typu M-42 lub T-?; 6 bomb 30-funtowych (13,6 kg) typu M-S.

Main landing gear - rear view.

SEWERYN FLEISCHER

MALOWANIE IOZNAKOWANIESAMOLOTOW CURTISS P-40E/P-40N W przeciwienstwie do poprzedniego rozdziatu omawiajqcego barwy wczesnych wersji Curtissa P.40 (zamieszczonego w pierwszej czesci monografii), niniejszy nie zawiera tekstu poswieconego zasadom oznakowania tych maszyn. Spowodowane jest to faktem dlugotrwalej eksploatacji samolotu w r6i:nych krajach, j w miare rzetelne (czytaj szczegotowe) potraktowanie tego zagadnienia musialoby zajqc co najmniej jednq kolejna publikacje. Postanowilitem wiec poswiecic miejsce jedynie samemu sposobowi malowania P40EjP-40N, a i to w spos6b dosc ogolny, z powodu ograniczonej objetoki niniejszej publikacji.

®---~

@-

7 6

Podwozie gl6wne, widok z tylu.

USAAC/USAAF 1941-45 Podobnie jak "Tomahawki", rowniei: p6iniejsze wersje P-40 przeznaczone dla lotnictwa amerykanskiego posiadaly standardowy kamuflai: zloi:ony z barw Olive Drab i Neutral Gray. 0 ile ten drugi kolar, kt6rym malowane byty dolne powierzchnie samolotu nie ulegal wiekszym przeobrai:eniom (Neutral Gray 43, czyli po prostu mieszanka w proporcji "p61 na pof" czarnego i bialego byt stosowany do konca dzialan wojennych), to jui': barwa oliwkowa, ktorq pokrywane byty powierzchnie boczne i g6rne zmieniala sie praktycznie przez caly czas. Pierwotny, i uznawany za jedyny, ui:ywany na masowa skale, by' oczywiscie Olive Drab No. 41, wprowa-

dzony jako kolor standardowy w drugiej polowie 1940 roku. Ten stosunkowo najciemniejszy z calej "rodziny" farb Olive Drab zostal oficjalnie usankcjonowany specyfikacjq numer 14105/14106, opublikowana w Army Air Forces Bulletin No. 41 (September 7940) - "Color Card for Camouflage Finishes".

Podwozie gl6wne, widok z tylu.

Main landing gear - rear view.

W tym samym czasie pojawit sie r6wniei': wymieniony wczesniej Neutral Gray. W maju 1942 roku w Army Air Forces Bulletin No. 48 pojawH sie kolejny Olive Drab, noszC\cy tym razem numer 31. Nie byl to jednak nowy lakier, poniewai:

69

o

Tabliea przyrz'ld6w, P-40N. Cod.pit, instrument panel, front view - P-40N. odpowiadat idealnie swaim odcieniem oliwkowej farbie wodnej stosowanej podczas testow i wszelkiego rodzaju manewr6w w latach 1939-40. By' to kalar jasniejszy ad Olive Drab 41, i nie wszedf do uzytku na wiekszC\ ska1e. W kwietniu 1943 roku ukazaJ sie dokument Supplement to US Army Specification NO.3-I - Color Card, gdzie pojawil si~ kalar Olive Drab No. 319. Oprocz zmiany oznakowania, Olive Drab stat sie r6wniei minimalnie jasniejszy, co bylo spowodowane oficjalnym zaleceniem zmiany pigmentow w tejie farbie. Miato to na celu przedtui:enie jej i:ywotnosci (chodzilo 0 spowolnienie utleniania sie niekt6ry'ch zwi q zk6w zawartych w pigmentachl. Tymczasem jui: we wrzesniu 1943 roku, w pierwszej wsp61nej tabeli kolor6w dla lotnictwa Armii i lotnictwa Marynarki - Army-Navy Aeronautical Bulletin Colors No. 157; List of Standard Aircraft Camouflage na scenie pojawit sie ostateczny wariant Olive Drab, stosowany jui: w zasadzie do koflCa wojny. Jego petna nazwa brzmi ANA 613 Olive Drab. Kolor ten byt posredni w tonacji pomiedzy Olive Drab 41 a Olive Drab 31 oraz najbardziej odporny na dziatanie warunk6w atmosferycznych (chot zdecydowanie daleko mu do trwatoSci innych farb stosowanych powszechnie w amerykanskim lotnictwie). Niemniej jednak stawat sie "i:6hy" po znacznie dtui:szym okresie czasu nii: jego poprzednicy. Przy omawianiu tej najbardziej chyba znanej amerykanskiej farby nie moi:na nie wspomniee 0 jej wariancie "high proof!, czyli ANA 504 Olive Drab (ANA Bulletin No. 166, datowany na 4 grudnia 1943 rokul. Lakier ten, choc odcieniem nie r6znit sie w og6le Olive Drab ANA 673, nie nadawat sie jednak do stosowania go w kamuflazu, poniewaz byt btyszcz~cy. Jego zaleta byte natomiast to ii: w og61e nie ptowiat, co z kolei spowodowane byt zupetnie innym sktadem chemicznym. Uzupetnieniem kamuflazu Olive Drab-Neutral Gray bywal r6wniei: kolor Medium Green. Malowano nim najczesciej

70

plamy na krawedziach usterzenia pionowego i poziomego, a czasem tei: i krawedzie natarcia i spadu skrzydel. Zdarzato sie tez, ze zielone plamy pojawialy sie na kadlubie. Medium Green to jedna z trzech podstawowych farb kamuflazowych w lotnictwie amerykanskim. Pocz~tkowo stosowano Medium Green No. 42 (wg wymienionych wczesniej specyfikacji No. 14105 i 14106 - AAF Bulletin No. 41 z wrze,nia 1940), a nastepnie ANA 612 Medim Green, wg Army.Navy Aeronautical Bulletin Colors No. 157 z wrzesnia 1943 roku. Obie farby r6znily sie w tym przypadku jedynie symbolem i numeracja. W latach 1942-1944 roku bardzo wiele samolot6w P-40 posiadato jednak zupetnie inny od standardowego kamuflai. Nierzadko byty to schematy malowania charakterystyczne tylko dla danego rejonu operacyjnego (czego najlepszym przyktadem moi:e bye Hawaian Air Depot lub Northwest African Air Forces). W przypadku takich wtasnie charakterystycznych malowan spotykamy sie z cata gam~ kolor6w, czasem juz dawno wycofanych oficjalnie z uzycia jako farby kamuflazowe, lub tei: stworzonych specjalnie (czytaj dorainie) dla potrzeb danego teatru dziatan. Zdarzalo sie tez, ze Curtissy dzialaj4ce w jednostkach operuj4cych nad Pacyfikiem lub Azj~ posiadaly kamuflai: zlozony z kolor6w, kt6re byly wykorzystywane do malowania maszyn przeznaczonych na eksport dla Wielkiej Brytanii i innych sojusznik6w w ramach Lend-Lease (farby brytyjskie om6wione Sq w rozdziale poswieconym ui:ytkownikom zagranicznym). Jednakze wbrew powszechnie panuj~cej (b1ednej zresztq) opinii, jakoby 90 % "plamistych" p40 byto samolotami przeznaczonymi pierwotnie dla RAF-u i tylko dzieki temu posiadaja taki wtasnie kamuflai:, to w rzeczywistoSci bardzo maty ich utamek pochodzit rzeczywiscie z dostaw eksportowych. A kolory takie jak piaskowy czy zjemisty {w caiej swojej gamie rozlicznych odcieni i wariant6wl byty bardzo popularne w USAAF praktycznie od poez4tku wojny.

...

. . _r-_

..

--~~~ -~

Curtiss P-40N "Princess Pat II" z 44. Fighter Squadron, 18. Fighter Group, Jotnisko Munda, sierpieil 1943 roku. A P-40N "Princess Pat II"~ of 44th Fighter Squadron. 18th Fighter Grollp, Mllnc/a airfield, Allgust /943. I USAAFj

Jak jui wspomniano, opr6cz standardowyeh Olive Drab i Neutral Gray stosowano r6wniei duia ilosc innyeh farb.

Blue No. 307 i 88% White (tearetycznie No.2S, leez nie raz uiywano do tego eelu Insignia White No. 46 lub ANA 601

Poezawszy od 1941 roku powierzchnie garne i boczne pokrywano przerainymi kombinaejami barw piaskowyeh, zielonych i brazowych, lub tei malowano samoloty jednym z tych kolor6w. Farby piaskowe to (chronologicznie): Sand No. 26, Sand No. 49, Earth Yellow No. 305, Sand No. 306, a ad drugiej polowy 1943 roku rowniez ANA 616 Sand i ANA 675 Middlesrone. Farby brazowe to z kolei Rust Brown No. 34, Eanh Brown No. 302, Earth Red No.3 72 i wreszcie ANA 677 Dark Earth. Natomiast rodzina kolor6w zielonych to wspomniany wczesniej Medium Green NoA2 i ANA 612 Medium Green, oraz Dark Green No. 3D, Sea Green No. 28 (stosowany w Hawaian Air Depot oraz 13th Air Force), Field Drab No. 303, Light Green No. 321 oraz nieco jui "archaiczny" (posiadano jednak catkiem jeszcze spore zapasy tegoi lakieru) Bronze

Insignia White.

Green No.9.

Kolorystyka powierzchni dolnych byla w takim samym stopniu zr6inicowana, poniewai uiywano r6wniei kilku kolor6w. Najcz~sciej spotykanym byl oczywiScie Neutral Gray, ale wielkim bledem byloby twierdzenie iz byl jedynym. Oprocz Neutral Gray wykorzystywano Light Blue No.27, Light Blue No.307 (gl6wnie do mieszanek), ANA 609 Azure Blue, ANA 67U ;ky, a nawet "morski" ANA 602 Light Gray. "Warhawki" operujace nad pustynia i basenem Morza Sr6dziemnego posiadaly specjalnie opracowany kamuflai oparty 0 zestaw kolor6w powstatych na skutek mieszania barw. Powierzchnie game i boczne malowane byly kolorem piaskowym (50% Earth Yellow No. 305 i 50% Earth Red No. 312). Oczywisde cz~stokroc zdarzalo sie, ie malowano samoloty te jakakolwiek inna bedaca akurat dostepna farb a . Kolar piaskowy uzupelniano r6wniei (chociai, nie zawsze) plamami w kolorze Olive Drab lub Eanh Brown No. 302. Powierzchnie dolne to zn6w mieszanka, tym razem 12% Light

W lataeh 1944-45 pojawit sie jeszcze jeden sehemat malowania polegajacy na pozostawieniu ealego samolotu w naturalnym kolorze blaehy lub malowaniu jej na kolor srebrny. Takie samoloty pokrywa no jedynie bezbarwnymi lakierami zabezpieczajacymi, dodajac ewentualnie przeciwodblaskowy matowy pas przed kabina w kolorze ezarnym, zielonym lub Olive Drab.

Samoloty nie biarace udzialu w dzialaniach bojowych, tzn. te, kt6re trafialy do jednostek szkolnych lub treningowych maIowa no natomiast nierzadko w jaskrawe kolory majqee ezynic je widocznymi z duzej odleglosci (np. ANA 614 Orange Yellow alba ANA 619 Insignia Red!.

UZYTKOWNICY ZAGRANICZNI Najwiekszym zagranicznym uiytkownikiem Curtiss6w P-40 byl niewqtpliwie RAF, wraz z silami powietrznymi panstw wchodzacych w sklad Brytyjskiej Wspolnoty Narod6w. Jak jui wspomnialem wczesniej, "Kittyhawki" dostarezane do RAF-u posiadaty odmienne, wzorowane na brytyjskich sehematy malowania. Og6lnie moinapowiedziec, ie maszyny te posiadaly klasyczne kamuflaze typu Temperate Land Scheme i Tropical Land Sc..herne. ie sktadaty sie one jednak z klasycznych angielskich kolorow, tylko z ich amerykanskich odpowiednik6w (przynajmniej do czasu pierwszego remontu lub zmiany barw). PoczC\tkowo amerykanski produeent uiywaf w zastepstwie barw Dark Green 33B.185/Dark Earth 33B. 782/ Sky 33B.335 kolor6w Medium Green No. 42/DuPonr Sandy Earth/Pale Gray, jednak dose szybko odpowiedniki te ulegly zmianie. W miejsce brazu ziemistego zaczC\to uiywac Sand No. 49, a nastepnie ANA 616 Sand i ANA 617 Dark Earth. Ekwiwalentem koloru Sky byl ANA 610 Sky, natomiast jako Dark Green wystepowaly (opr6ez wymienionego wezesniej

71

Medium Green, ui:ywanego do koflCa dostaw) taki:e Olive Drab i Dark Green No. 30. W przypadku kamuflai:u pustynnego kolor Midstone 33B.356 zastepowano najpierw rozjasnionym Sand No. 49, a nastepnie farb~ Earth Yef/ow No. 305, przez Sand No. 306 by ostatecznie ZaCZCle stosowae wtasny ANA 615 Middlestone,

prawie identyczny z brytyjskim. Powierzchnie dolne, kt6re powinny posiadae brytyjski Azure Blue 338.468, malowano najpierw kolorem Light Blue No. 27, naSlepnie Light Blue No. 307 i wreszcie ANA 609 Azure Blue. Wprowadzony do kamuflai:u w RAF-u w , 942 roku (dolne powierzehnie skrzydel i kadluba) kolor Medium Sea Grey 33B.492 niemal do konea wojny byl zastepowany farb~ ANA 602 Light Gray. Jednaki:e bez wzgledu na to jakim odcieniem malowany byl w USA dany samolot, to po kilku miesiClcach eksploatacji, lub na skutek r6i:nego rodzaju uszkodzer'i i tak z czasem trafial do warsztat6w remontowych, z kt6rych wracal jui: w oryginalnych, angielskich barwach (jei:eli oczywiScie sytuacja wymagala ponownego malowania). Czesc samolot6w dostarczonych do RAF~u latala w oryginalnym amerykar'iskim kamuflaiu Olive Drab/Neutral Gray, a w kor'icowym okresic wojny tak jak maszyny USAAF~u w naturalnej barwie aluminium. Powyisze zasady malowania obejmujCl rowniei Curtissy ui:ytkowanc przez RCAF, SAAF, sil powietrznych Wolnej Francji, oraz czesciowo RAAF. W przypadku tych ostatnich, obok w/w uiywano r6wniei wtasnych farb rodzimej, australijskiej produkeji. Byly to Foliage Green, Dark Green, Light Green, Dark Earth, Light Earth oraz Sky Blue. Curtissy P-40E i N, ktore trafily do lotnictwa holenderskiego (RNEIAF - Royal Netherlands East Indies Air Force) oraz lotnictwa Brazylii (Forca Aerea Brasileira) posiadaty standardowy schemat malowania U5AAF-u - powierzchnie gorne i boczne Olive Drab, natomiast sp6d w kolorze Neutral Gray. Po zakor'iczeniu dzialar'i wojennych, w obu tych krajach Curtissy pozbawiono w og61e malowania maskujqcego i pozostawiono w naturalnej barwie blachy (pokrywajac je oczywiscie lakierami bezbarwnymi). Samoloty dostarczone w ramach dostaw Lend-Lease do Zwi~zku Radzieekiego (WWS RKKA) posiadaly poez~tkowo malowanie amerykar'iskie. Z czasem jednak zaczeto dodawae kolory SDwieckie, takie jak czarny, ciemnozielony, brazowy i odcienie szaroSci, oraz oczywiscie jesnoszaroniebieski na

powierzchniach dolnych. W okresie zimy P-40 czesto pokrywano warstw~ farby bialej (zmywalnejl lub sporadyeznie takie srebrnej (wg niekt6rych sowieckich zr6del). Maszyny kilku pulk6w lotnictwa morskiego miaty ponadto latae w eksperymentalnym (?) niebieskim malowaniu, ale nie znajduje to potwierdzenia w materia Ie ikonograficznym. Na koniee jeszeze lylko mala dygresja dOlyez~ea idenlyfikacji poszczeg61nych odcieni farb na fotografiach hak czarnobialyeh jak i kolorowyehl. Naleiy pamietac, ie lakiery (a w szezeg61noki te produkeji amerykanskiej) byly bardzo podatne na dzialanie czynnik6w pogodowych. Pod wptywem promieni slonecznych, opad6w atmosferycznych, wilgotnosci powietrza kolor farby nierzadko ulegal powainym zmianom, co znacznie utrudnia identyfikacjCl poszczeg61nych odcieni. Ponadto pamietajmy, ie opisywany to dosc szeroko Olive Drab zupelnie inaczej zmienial swojCl barwe w zab6jczym klimacie wysp Oceanu Spokojnego, palacego slor'ica pustyni, czy tei: mroznej rosyjskiej zimy. Dokladne rozszyfrowanie poszczeg61nych farb staje sie wiec w zasadzie niemoiliwe, i w praktycznie jedynym kryterium staje sie tu okres wprowadzenia do uiycia danego samolotu, choe naleiy pamietac, ie posiadano przeciei spore zapasy niekt6rych starszych lakier6w. Strona 73. Page 73. 1. Curtiss P-40E Lt. J. Brownewella z 17. Dywizjonu Poscigowego, Filipiny, 1941 rok. Standardowe malowanie Olive DrablNeutral Gray. I. A Curtiss P-40E. Lt. J.Brownewelf of 17th Pursuit Squadron, Philippines. 1941. Olive Drab/Neutral Gray camouflage pattern. 2. Curtiss P-40E Captaina W. J. Hennona z 7. DY"'izjonu Poscigowego, 49. Grupy Mysliwskiej, 1942 rok. Standardowe malowanie Olive DrablNeutral Gray. 2. A Curtiss P-40E. Captain Wl. Hennon of 7th Pursuit Squadron. 49th Fighter Group. 1941. Olive Drab/Ne/ltral Gray camouflage pattern. 3. Curtiss P-40E Lt. 'V. Day'a z 7. Dywizjonu Poscigowego, 49. Grupy Mysliwskiej, 1942 rok. Malowanie Olive Drab, Sand/Neutral Gray. 3. A Curtiss P-40E. Lt. B. Day of 7th Pursuit Squadron, 49th Fighter Group, 1941. Olive Drab, SandINeutral Gray camouflage pauem. 4. Curtiss P-40E Lt. B. Vaughta z 9. Dywizjonu Poscigowego, 49. Grupy MySliwskiej, 1942 rok. Standardowe malowanie Olin OrablNeutral Gray. 4. A Curtiss P-40E, Lt. B. Vaught a/9th Pursuit Squadron, 49th Fighter Group, 1941. Olive Drab/Nelltral Gray camouflage pauem.

Curtiss P-40N z 44. Fighter Squadron, 18. Fighter Group, lotnisko Munda, sierpien 1943 roku. A P-40N of44th Fighter Squadron. 18th Fighter Croup. Mwula airfield. Augusl 1943. IUSAAFI 72

3

73

~ WERSJA Wpniary i 11I11~'}':

XP-40

P-40

P-40R

P-40C

P-40D

1'·40E

P-40F

P-40K

P-40L

P-40M

P-40N

Rozpit(tosc skrzydcl

11.35

IUS

11,35

I 1.35

11,35

11.35

11.35

11.35

11.35

11.35

II ,35

[ml Dlugosc rml Wvsokosc rml

9,67 2,79

10,16

3,22

21.92

9,49 3,22 21,92

9,49

21,92

9,67 3,25 2[.92

9,67 3,22

Powierzchnia nosna

9,65 3,22 21,92

21.92

3.22 21,92

9,49 3.32 21,92

9,49 3,32 21,92

10,16 3,22 21,92

10,16 3,75 21,92

2356 2849 3 116

2439 3079 3273

2550 3323 3468

2636 3424 3655

2816 3 511 3996

2880 3756 4173

3856 4241

2903 3810 4536

2939 3665 4037

2932 3629 4037

2722 2903

Allison V-1710--19

Allison V-I 710--33

Allison

Allison

Allison

Allison

Allison

V-1710--39

V-1710--39

Allison V-l71O--73

Allison

V-1710--33

Packard V-1650--1

Packard

V-1710-33

V-1650--1

V-1710--81

Moe znarnionowa

I 150

1040

1090

1090

I 150

I 150

1300

I 325

1300

1200

silnika [hpj Moe znamiOllowa

858

776

813

813

858

858

970

988

970

895

405

454

454

454

560

409

594

454

454

189

V-1710--81/99/-115 1200/ 1360 895/ 1014 462

617

681

598

598

757

590

1276

1238

1022

1238

I 105

526/ 3658 473

575/ 4572 446

566/ 4572 488

555/ 4572 435

563/ 4572 480

589/ 4572 496

586/ 6096 483

595/ 6096 467

595/ 6096 402

579/ 6096 467

552/ 4572 423

322

303

303

314

306

306

322

-

-

319

118

117

117

117

135

132

132

132

129

137

137

3' 12"/ 3658

5' 18" / 4572

5' 6" / 4572

5' 42" / 4572

6' 24" / 4572

7' 36" / 4572

7' 36" / 4572

7' 3D" / 4572

7' 36" / 4572

7'12"/ 4572

6' 42" / 4572

-

939

872

808

768

625

991

610

1006

625

646

9449 740 1899

9982 10302 1529

8992 9296 1287 2 173

9327 9632 1287 1851

8839 563 1529

10485 I 127 2655

8534 I 127 2575

10973 483 2213

9144

9449 1207

2253

9906 I 175 1979

2 x 12,7

2 x 12.7 2 x 7,62

2 x 12,7 4 x 7,62

2 x 12,7 4 x 7,62

4 x 12.7

6 x 12,7

6 x 12,7

6 x 12.7

4/6x 12,7

6 x 12,7

4/6x 12,7

-

227

318

318

JI8

227

J18

2

[m 1 Masa wlasna kl.!1

Masa slartowa [ko] Maks. rnasa slartowa

2989

4014

[kgJ

Zes ')olilu 'JedOw,!: Typ silnika

silnika [kWl Normalna objt(tosc zabieranego paliwa [drn 3 ] Maksymalna objl(tosc

zabicranego paliwa

fdrn]l Osiaf!i: Pr~dkos6 maksymalna

[km/h]1 na wys. [m] Prl(dkosc przelotowa [km/h] Pn;dkosc dla uzyskania maks. ZaSil(IW fkm/h1 Prl(dkosc l
54

-

I 127 2575

2253

Curtiss P-40K·I ..Hyde's Harlot" Captaina Gordona Hyde'a z 78th FS, 18th FO, 7th AF, Hawaje przelom 1942-43. Samolot w malowaniu typowym dla Hawaian Air Depot, ezyli Olive Drab i Sand 26., dolne powierzcbnie Neutral Gray. Curtiss P-40K-/ 'Hyde's Harlot" Captain Gordon Hyde of 78th FS. J8th FG. 7th AF. Hawaii. 1942-43. Note OJi,"c Drob. Sand and Neutral Gray camouflage.

Curtiss P-40E-CU z I·VLO-IV lotnictwa Holenderskich Indii Wschodnich, rnarzec 1942 rolcu. CurtISS P-40E-CU of J- VLG-/V NEJ. March /942.

Curtiss P-40N-2OCU zjednej zjednostek treningowych w latach 1944-45, zwraca uwag~ element oslony silnika z innego samolotu. Cuniss P-40N-20CU of unidentified training unit J94-1w45.

Curtiss P-40N (ex-23rd FG) lotnictw. Koatniotangu, otrzymany z 14th Air Force, 0 czyro 8wi.oozy charakterystyczna czerwononiebieska paszcza rekina oraz numeracja na statecmiku pionowym. liteI)' ..DI" zostaly naniesione jui: przez ChiDczyk6w, podobnie jak maki rozpomawcze. Lotnisko Kanawan, POCUltek 1946 roku. A Koamintang/China Curtiss P-40N (ex·23rd FG). Kanau";m airfield. early J946.

Curtiss P-40M (41-5449) z Air (Fighter) Training Center w Gunter AFB, 1944 rok. Ogon samolotu zamalowany na z6ho. CurtI P-40M (41-5449) of Air (Fighter) Training Center in Gunter AFB. 1944. Note yellow painted tail.

Curtiss P-40K-5 "Sbelbe IV" z 78th FS w ostatecznym wariancie malowani. (od poIowy 1943 roku) 15th FG. Samolot w malowaniu Olive Drab i Neutral Gray. Wok61 silnika dw. Z6he pasy cbarakteryzuj~ce 15th FG. A final camouflage pattem ofCurtiss P-40K5 "Shelbe IV" of 78th FS. 15th FG, camouflage Olive Drab and Neutral Gray.

Curtiss P-40N z 45th FS, 15th Fighter Group, Nanomea Ainitripe, wyspa Ellice, grudzien 1943. Samolot posiada specjalny schemat malowania uZywanie jedynie w tI1Ikcie kampanii 0 wyspy Gilberta i Marshalla. Powierzcbnie g6me i boczne w kolorze Special Coral! Sand, natomiast sp6d Special Pale Blue. Na oslonie silnika godlo dywizjonu.Cuniss P-40N of45rh F . 15th Fighrer Group. Nanomea Alrsmpe. E/lice Isl;md. De.."Ccmocr 19.:13. Vote Special CornU Sand and Spccml Pale Blue camouflage parrern.

Curtiss P-40K-1 z 23rd Fighter Group, Hengyang, Cbiny, przelom 1943-44. Pilotern tego samolotu hy! LL Lewis, choe niewykluczone, i.e czasem lata! na niej r6wniei major Witold Urbanowicz. Cuntss P-40K-I of23rd Fighrer Group. Hengyang. Chma 1943J94--1. pilot Lt. Len'Ii and probably a PoJi"h ace Major W. Urb.1now;cz.

P-40K-1 CU z 78th FS w malowaniu z maja 1945 roku, czyli wtedy gdy dywizjon w~no do 15th FG stacjonujl\CCj na Midway. zama!owane byly ko/pak i bialy pas wok61 kadluba, dawne oznakowania 18th FG. P-40K-I CU of78rh FS. Midway. May /945.

Curtiss P-40F-15 ,,Miss Alma" z 44th FS, 18th FG, Guadalcanal, kwiceieJi 1943 rom Biale pasy na lcadlubie, slazydlacb i usterzeniu byly charakterystycznym elemantem szybkiej identyfikacji samolot6w 13th Air Force i R.N.Z.A.F. w tym ",jonie dziaiaIi wojennycb. Curtiss P-40F·15 "Miss Alma" of 44th FS. J8th FG. Guadalcanal. April J943. Norc white identification stnpes on wm~. fuselage and tail.

Curtiss P-40F-20 z 68th FS, 347th FG, Guadalcanal, kwiceieJi 1943 rom Cuniss P-40F-20 of68rh FS. 347rh FG. Guadalcanal. Apnl 1943.

Curtiss P-40N (C3-526) z 120. Dywizjonu NEI, Biak , Nowa Gwinea, 1945 rok. Statecznik pionowy zamaJowany

farb~

Green. Curtiss P-40N (CJ·526) of 120th Squadron Nfl. Biak. New Guinea. 1945. Note a tail painted Medium Green.

Medium

Curtiss P-40F-15CU maj. R.B.Westbrooka z 44th FS - czolowego asa 13th Air Force. Samolot mial pomalowany na bialo ogoo, byl to element rozpoznawczy samolot6w amerykaJiskich i nowozelandzkich od drugiej polowy 1943 roku. Cuniss P-40F-15CU of 44th F5. pilot Major R,B. Westbrook. ,'lce of 13th Air Force. Note white painted tail.

Curtiss P-40M "Marcie" z "C" Flightu 25th FS, 51st FG, 14th Air Force, Binna, 1945 rok. Curtiss P-40M "Marcie" of Flight "C" 25th FS. 51st fG, 14th \ir Force. Bunn8. 1945.

Prawidlowy kamufl.z Curtiss. P-40N "Snafu" z 120. Dywizjonu NEI, Now. Gwine. 1945 rok. Samolot w typowym amerykaJiskim

malowaniu Olive Drab-Neutral Gray, z plamami Medium Green na usterzeniu. A correct camouflage pattem of Cuniss P-40N ;'Snafu" of J20th Squadron NEI. Nc\\ Guinea. 19.J.5.

Curtiss P-40N -20 z 89th FS, 80th FG, Indie, lato 1944 roku. Samolot posiada g6m~ cz~sc okapotowania siInika pocbodzll~ z innego samolotu. Cuniss P-40N -20 of 89lh FS, 80lh FG. India. Summer 1944.

Curtiss P-40N -20 z 89th FS, 80th FG, Indie, lato 1944 roleu. Samolot posiada gOrllJl cZ\!sc okapotowania silnika pocbodzll"'l z innego samolotu. Cuniss P-40N -20 of 89th FS, 80th FG. India. Summer /944.

Curtiss P-40E z 11th Fighter Squadron, 343rd Fighter Group. Adak, Alaska, sierpieti-wrzesieti 1942 roleu. Samolot rna zamalowany do poIowy "pysk tygrysa" i naniesione w to miejsce godlo II th FS. Cuniss P-40E of I Ith Fighter Squadron. 343rd Fighter Group. Adak. Alaska. August-September 1942. Norc partia//y ol'crpaintcd tiger mounth and 11th FS badge painted on the con ling.

Curtiss P-40N "Trudy 4th" z 76th FS, 23rd FG, pilotowany przez Lt. R.N. Gibeaulta. Curriss P-40N ·Trudy 4rh·· of 76th FS. 23rd FG. pilot Lt. R. . Gibeault.

Curtiss P-40E ndnaleziony we wrzesniu 1945 roleu przez amerykailskich zolnierzy w Yokota, nosZllcy oznaczenie Akeno Hikoshidan Hikotai (jednostka treningowa). A captured Cuniss P-40E fighter found in September J945 in Yokota. Japan. Note Akcno Hikoshidan Hikotaj training unit badge.

,,Kittyhawk" Mk lA, NZ3072, "Wairarapa Wildcat" z 15. Dywizjonu RN.Z.A.F., lotnisko Hendersooa, Guadalcanal, lato 1943 roku. Samolot czolowego asa RN.z.A.F. na Pacyfiku PIO Fiskena. '"/(ittyhalVk" Mk. lA. NZ3072. 'Wairarapa Wildca": 15. Squadron R.N.Z.A.F.. Henderson airfield. GuadalcanaJ. summer 1943. Airplane of the leading New ZeJand ace in the Pacific theatre - PO Fisken.

P-40K-5-CU, 26. Dywizjon Mysliwski, 51. Grupa Mysliwska U.S.A.A.F., Cbiny, 1942 rok. Na tym samolocie major Nollemeyer w dw6ch lorach: 18 i 22 listopada zestrzeli dwa "Oscary" i "Sally". P-40K-5-CU, 26. Fighter Squadron,S/. Fighter Group U.S.A.AF.. China. 1942. Maj. Noflemeyer flying this aircraft in two combat missions: on November 18 and 22. 1942 downed two "Oscars" and ··Sally".

P-40N, 42-105202, "Orchid" 7. Dywizjon Mysliwski, 49. Grupa Mysliwska U.S.A.A.F., Nowa Gwinea, listopad 1943 roku. W okresie grudzieill943 roku - maj 1944 roku Lt Robert DeHaven zestrzeW na tym samolocie dwa "Oscary" i cztery "Tony". P-ION. 42105202. "Orchid", 7. Fighter Squadron. 49. Fighter Group U.S.A.A.F.. New Guinea. November 1943. Between December /943 and Ma} 19+1leading U.S.A.A.F. "Warhawk" ace Lt. Raben DeHa,'cn flying this aircraft shot down t\\-O '"Oscar" and four "Tony",

"Kittyhawk" Mk I, AK205, III. Dywizjon RC.A.F., lotnisko Patricia Bay, Kolumhia Brytyjska, dow6dztwo Western Air Command, 1941 rok. "Kiuyhawk" Mk. J. AK205. 111. Squadron R.CAF., Patricia Bay airfield. British Columbia. Western Air Command, 1941.

Owa ,,Hawki" H81A-2 , 1. Dywizjonu AVO pilotowane przez Fnmk1ina Scbwartza i Hanka Geselbracbta podczas patrolu nad Binruj na pocZlllku 1942 rom A pair of "Hawk" H81A-2 of lsI Squadron A VG pi/oled by Franklin Schwanz and Hank Gcsclbrachl in flight o\'cr Bunna. early /942.

Curtiss H-81A-2 (P-4OC) P-8103 z 1st AVO Squadron, pilot 1st LI. Dick Rossi, Kamuflai: samolotu typowy dla AVO, czyli "bI)'tyjski'. Na kadlubie godlo pierwszego dywizjonu (',Adam & Eve"), pod kabiIlll symbole szeS<:iu zwyci~ poprzedzone amerykaIislal gwiazdll. Cuniss H-8IA-2 (P-4OC) P-810] of lSI A VG Squadron, pilot lSI Lt. Dick Rossi. RAF.-style camouflage pattern. On fuse/age unit's badge '"Adam & Eve", six victory markings and U.S.A.A.F. star.

ISBN B372L90BB-7

9 788372 190888