Berlin

Witamy w Berlinie

Aktualisierte Auflage

Polnische Fassung des Informationspakets für Zuwanderer „Willkommen in Berlin“

Die Übersetzung ins Polnische erfolgte durch: ABC-Global GmbH Dolmetscher- und Übersetzerbüro Berlin Übersetzer: Herr Wojciech Dobrowolski

Impressum Herausgeber: Der Beauftragte des Berliner Senats für Integration und Migration Potsdamer Straße 65 10785 Berlin - Mitte Telefon: (030) 9017-2351 Telefax: (030) 9017-2320 E-Mail: [email protected] Internet: www.integrationsbeauftragter-berlin.de Konzeption und Text: Martina Gembus Übersetzung ins Polnische ABC-Global GmbH Dolmetscher- und Übersetzerbüro Berlin Übersetzer: Wojciech Dobrowolski Druck: MercedesDruck Berlin Berlin, Februar 2008 Copyright © 2008 Der Beauftragte des Senats von Berlin für Integration und Migration

ISBN: 978-3-938352-32-8

2

Spis treści I Witamy w Berlinie 1. 2. 3. 3.1 3.2 3.3 4. 4.1 4.2 5.

Powitanie przez Burmistrza Rządzącego Berlina, pani Senator ds. Integracji, Pracy i Spraw Społecznych oraz Pełnomocnika ds. Integracji Kraj związkowy Berlin i jego okręgi (podział administracyjny) Pierwszy raz w Berlinie Pierwsze kroki Oferta centrum doradztwa dla nowo przybyłych imigrantów Doradztwo migracyjne oraz placówka ds. migracji młodzieży Kurs integracyjny Pełnomocnik ds. Integracji Pełnomocnik ds. Integracji w Berlinie: zadania, oferta doradcza, public relations Okręgowi pełnomocnicy ds. integracji Urząd ds. Obcokrajowców

II Życie w Berlinie: mieszkanie, praca, oferty wychowawczo-oświatowe w Berlinie 6. 6.1 6.2 6.3 6.4

Mieszkać w Berlinie Poszukiwanie mieszkania Obliczanie wysokości czynszu Koszty dodatkowe: oszczędzanie energii Organizacje zrzeszające najemców Obowiązek meldunkowy

7. 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5

Praca w Berlinie Pośrednictwo pracy: agencje pośrednictwa pracy, Jobcenter Zezwolenie na podjęcie pracy Ubezpieczenie społeczne oraz podatki Związki zawodowe Samodzielna działalność gospodarcza

8. 8.1 8.2

Równouprawnienie mężczyzn i kobiet Równouprawnienie mężczyzn i kobiet Berlińska agencja ds. Równego Traktowania i Zwalczania Dyskryminacji (Agencja ds. Zwalczania Dyskryminacji)

9. 9.1 9.2 9.3 9.4

Działalność doradcza oraz pomoc świadczona rodzinom Doradztwo rodzinno-wychowawcze Dodatek rodzinny Paszport rodzinny (Familienpass) Publikacje

10.

10.5 10.6

Instytucje działające na rzecz dzieci oraz młodzieży, szkoła, kształcenie zawodowe oraz studia Przedszkole (niem. skrót Kita) Szkoła: od „zerówki” (niem. Vorklasse) do gimnazjum Oferty dla młodzieży Doradztwo zawodowe oraz doradztwo związane z wyborem studiów Kształcenie zawodowe Studia Uznawanie świadectw i dyplomów zdobytych za granicą

11. 11.1

Kształcenie ustawiczne Publikacje

10.1 10.2 10.3 10.4

3

11.2 11.3

Uniwersytet drugiego wieku (niem. Volkshochschule) Federalne centrum kształcenia politycznego

12.

Służba zdrowia Opieka medyczna w Berlinie

13. 13.1 13.2 13.3

Osoby niepełnosprawne Pomoc dla osób niepełnosprawnych Praca i niepełnosprawność Pełnomocnik ds. osób niepełnosprawnych dla kraju związkowego Berlin

14. 14.1 14.2 14.3

Pozostałe Ochrona praw konsumentów Samopomoc: Inicjatywy obywatelskie Poradnie dla osób zadłużonych (niem. Schuldnerberatungsstellen)

III Komunikacja, kultura, religie oraz możliwość spędzania wolnego czasu w Berlinie 15. 15.1 15.2

Komunikacja w Berlinie Publiczna komunikacja podmiejska Rower, samochód, taksówka

16. 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 16.6 16.7

Religie w Berlinie Organizacje chrześcijańskie Organizacje żydowskie Organizacje muzułmańskie Organizacje buddyjskie Organizacje hinduskie Religia Sikh Organizacje ponadreligijne

17.

Masmedia Prasa, radio telewizja Kultura oraz czas wolny Gastronomia: jedzenie i napoje w Berlinie Zakupy w Berlinie Muzea oraz teatry Berlin – miasto filmu, targów oraz kongresów Sport Pobliskie tereny rekreacyjne Ogrody zoologiczne („Tierpark“ i „Zoo“), akwarium

18. 18.1 18.2 18.3 18.4 18.5 18.6

IV. Trwała integracja 19. 19.1 19.2

Informacje prawne dotyczące Państwa dalszego pobytu w Berlinie Prawo do pobytu Uzyskanie obywatelstwa

V. Pomoc w nagłych wypadkach 20. 20.1 20.2 20.3 20.4

Sztaby kryzysowe Przemoc w domu Domy pobytu dla kobiet oraz instytucje podobnego typu Pogotowie opiekuńcze dla dzieci i młodzieży Na wszelki wypadek – telefony alarmowe oraz służby ratunkowe

4

I Witamy w Berlinie

1. Powitanie: Burmistrz Rządzący Berlina Klaus Wowereit Burmistrz Rządzący Berlina Szanowna Nowa Obywatelko, Szanowny Nowy Obywatelu, Berlin serdecznie Was wita! Gratuluję Wam: przyjechaliście do intrygującego miasta. Pod względem kultury stolica Niemiec ma dużo do zaoferowania: muzea i galerie, teatry i opery, kina i koncerty, kabarety i lokale gastronomiczne. Kto pierwszy raz przyjeżdża do Berlina jest zaskoczony otwartością na świat i międzynarodową mieszanką miasta, w którym mieszkają ludzie 180 narodowości. Wielu nowych obywateli jest zafascynowanych śladami poruszającej i wzruszającej przeszłości, którą spotykają na każdym kroku w mieście. Typowa atmosfera miejska i wielka chęć wypełnienia czasu wolnego współistnieją w Berlinie obok siebie. Przyjazd po raz pierwszy do takiego miasta jak Berlin, to zawsze jest przygoda i w gorączkowej nieprzejrzystości metropolii szybko może powstać uczucie przemęczenia. Właśnie takiemu wrażeniu chcemy zapobiec. Niniejsze wydawnictwo ma Państwu pomóc w orientacji przy pierwszych krokach w Berlinie. Wielu mieszkańców Berlina gotowych jest służyć Państwu radą i pomocą. Zwięzłą informacją chcemy Państwu ułatwić znalezienie tych miejsc, które Państwu pomogą odnaleźć się w nowym otoczeniu. Chcielibyśmy, aby Państwo się włączyli, aby Państwo mieli i brali udział w życiu miasta. Berlin może pochwalić się długą tradycją imigracyjną. W przeszłości przybysze wielokrotnie wzbogacali Berlin, czy to z innych regionów Niemiec, z krajów ościennych, czy też z odległych części świata. Jesteśmy dumni z tego, że pokojowa i równoprawna koegzystencja stała się w Berlinie codziennością. Chcemy, aby w przyszłości wszystkich mieszkańców Berlina cechowały szacunek i tolerancja – kobiety i mężczyzn, dzieci i dorosłych, ludzi różnych religii i pochodzenia. To jest podstawa autentycznej demokracji i odnosi się tak do zasiedziałych jak i do świeżo przybyłych berlińczyków. Kończąc życzę Państwu, aby dobrze zaaklimatyzowali się Państwo w Berlinie, szybko poznali zalety miasta, a przede wszystkim – szybko zapuścili tu korzenie, aby w Berlinie znaleźli Państwo przyjaciół i byli Państwo zadowoleni z uczestnictwa w życiu społecznym naszego miasta.

Klaus Wowereit Burmistrz Rządzący Berlina

5

Powitanie: Pani Senator ds. Integracji, Pracy i Spraw Socjalnych Dr Heidi Knake-Werner Pani Senator ds. Integracji, Pracy i Spraw Socjalnych

Pozdrawiam wszystkich nowo przybyłych migrantów i witam bardzo serdecznie w Berlinie! Niemiecka stolica jest „miastem rozmaitości”. Ponieważ duża część berlińskiej ludności pochodzi z innych krajów, i tym samym Berlin jest nierozłącznie związany z rozmaitością różnych kultur. Aby Państwu pomóc w pierwszej orientacji w dużym mieście stworzyliśmy dla Państwa ten oto segregator powitalny. Mam nadzieję, że pomoże Państwu szybko odnaleźć się w początkowo jeszcze nieznanej okolicy, zaaklimatyzować i możliwie szybko poczuć się u nas jak u siebie w domu. Otwartość i tolerancja Berlinek i Berlińczyków umożliwia udział wszystkich obywatelek i obywateli w życiu społecznym – niezależnie od pochodzenia, statusu i wieku. Cieszyłabym się, gdyby Państwo aktywnie się u nas zaangażowali. Jest wiele możliwości - na przykład komunalne centra dzielnic, grupy w sąsiedztwie, jak również samoorganizacje migrantów. Takie punkty zgłoszeń znajdą Państwo w tym segregatorze powitalnym. Skorzystajcie z tych ofert. Senat Berlina wspiera Wasz udział. Nasze duże zainteresowanie wyjaśniamy mottem: „Wspierać rozmaitość i wzmacniać poczucie wspólnej więzi”, które charakteryzuje naszą zorientowaną na integrację nowo przybyłych migrantów politykę. Berlin chce wspólnie z żyjącymi tu ludźmi obcego pochodzenia kształtować przyszłość miasta. Jesteście serdecznie zaproszeni do wzięcia w tym udziału. Cieszę się, że zdecydowali się Państwo na życie w niemieckiej metropolii, i życzę Państwu wielu sukcesów w naszym mieście.

Dr Heidi Knake-Werner Pani Senator ds. Integracji, Pracy i Spraw Socjalnych

7

Powitanie: Pełnomocnik ds. Integracji i Migracji Günter Piening Pełnomocnik ds. Integracji i Migracji Droga Nowa Obywatelko Berlina, Drogi Nowy Obywatelu Berlina, witamy nad Szprewą i Hawelą! Berlin – największe miasto Niemiec - oczekuje Was, Waszych idei, inicjatyw i doświadczeń, które z sobą przynosicie i wkomponujecie w życie miejskie. Dlatego też nowi obywatele są tu mile widziani i serdecznie witani! Mam nadzieję, że przyczynią się Państwo do kontynuowania budowy metropolii otwartej na świat i tolerancyjnej, gdzie obywatelki i obywatele chętnie mieszkają, bez względu na wzorce życia, jakie reprezentują, pochodzenie, praktykowane religie, o ile są z nimi związani, oraz światopogląd, jaki wyznają. Demokracja i równouprawnienie wszystkich są podstawą naszego współżycia, a takie podstawowe wartości, jak wzajemny szacunek oraz gwarancja osobistej swobody – stanowią o atrakcyjności naszej międzynarodowo ukształtowanej metropolii. Większa część mieszkańców Berlina nie jest tu urodzona, wielu przybyło później, czy to w poszukiwaniu pracy, awansu społecznego i sukcesu albo osobistego szczęścia czy też azylu przed prześladowaniem, wojną albo ekonomiczną biedą. Berlin stał się dla wielu z nich ojczyzną także właśnie dlatego, że miasto oferuje ogromne pola dla indywidualnej kreatywności i kształtowania własnego życia. Nic dziwnego, że przybysze wszędzie w mieście stawiają swoje całkiem indywidualne akcenty. Chciałbym, aby także Państwo docenili życie w takim otwartym społeczeństwie i przyczynili się do wzmocnienia swobodnego i pełnego wzajemnego szacunku współżycia. Jako nowa mieszkanka lub nowy mieszkaniec Berlina potrzebują Państwo najpierw oczywiście rady i pomocy. Senat Berlina chce Państwu to ułatwić. Informacje zawarte w niniejszej publikacji dają orientację i będą towarzyszyć Państwu przy pierwszych krokach w nowej ojczyźnie. Będę rad, jeżeli ten drogowskaz pomoże Państwu odnaleźć się w nie zawsze przejrzystym gąszczu ofert, jakimi Berlin dysponuje, oraz sprawi, że nie będą Państwo czuć się tutaj obco.

Günter Piening Pełnomocnik Senatu ds. Integracji i Migracji

9

2. Kraj związkowy Berlin i jego okręgi (podział administracyjny) Berlin jest stolicą, a dzięki swojej liczbie ludności wynoszącej około 3,4 miliona mieszkańców także i największym miastem Niemiec. Berlin jest równocześnie jednym z 16 krajów związkowych (tzw. „landów”), z jakich składa się Republika Federalna Niemiec. W kraju związkowym Berlin władzę sprawuje senat – z tzw. Burmistrzem Rządzącym (niem. Regierender Bürgermeister) oraz maksymalnie ośmioma senatorami. Senat wybierany jest przez sejmik krajowy, tzw. Berliner Abgeordnetenhaus, będący parlamentem tego kraju związkowego. Sejmik krajowy składa się z przynajmniej 130 członków reprezentujących różne partie polityczne. Mieszkańcy Berlina dokonują wyboru sejmiku krajowego, funkcjonującego w ramach pięcioletniej kadencji. W latach 1948 - 1990 Berlin podzielony był na Berlin Zachodni (488 km2) oraz Berlin Wschodni (403 km2). Kraj związkowy Berlin składa się z dwunastu okręgów administracyjnych. Na terenie każdego takiego okręgu znajduje się Urząd Okręgowy (niem. Bezirksamt) – gdzie władzę sprawuje pani lub pan burmistrz oraz radne i radni miejscy odpowiedzialni za poszczególne obszary działania tejże instytucji. Urzędy okręgowe cieszą się pełnym statusem demokratycznym. Możecie Państwo uczestniczyć w wyborach komunalnych (wybór tzw. Bezirksverordnetenversammlung, BVV) organizowanych w Państwa okręgu administracyjnym, o ile jesteście Państwo obywatelką lub obywatelem jednego z krajów Unii Europejskiej. Większość formalności urzędowych, z jakimi będą Państwo mieć do czynienia, załatwią Państwo w urzędzie o nazwie Bürgeramt (urząd spraw obywatelskich), znajdującym się na terenie Państwa okręgu administracyjnego. Otrzymają tam Państwo niezbędne wiadomości i porady w sprawach urzędowych oraz odpowiednie materiały informacyjne. W urzędzie tym mogą się Państwo zameldować, wymeldować, wyrobić lub zaktualizować paszport, dowód osobisty, kartę podatkową (niem. Lohnsteuerkarte), zdobyć poświadczenia urzędowe, złożyć podanie o wydanie zaświadczenia-opinii policji (niem. Polizeiliches Führungszeugnis) lub zażądać rozpatrzenia Państwa sprawy na jednym z posiedzeń nadzwyczajnych. Oprócz tego istnieje jeszcze Referat d/s Obywatelskich powołany przy Burmistrzu Rządzącym. Większość spraw będą jednak Państwo mogli załatwić w swoim urzędzie okręgowym. Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej na temat Berlina, to proszę odwiedzić strony internetowe: w języku niemieckim: www.berlin.de w języku angielskim: www.berlin.de/english/index.html lub portal turecki:: berlin-turkish.com.ekcon-it.de/index.php

Godziny otwarcia urzędów spraw obywatelskich znajdujących się w urzędach okręgowych to zazwyczaj: Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek

8.00 - 15.00 11.00 - 18.00 8.00 - 13.00 11.00 - 18.00 8.00 - 13.00

Istnieje także możliwość spotkania w ustalonym wcześniej terminie.

11

Liste der Bezirksämter von Berlin Bezirksamt Charlottenburg-Wilmersdorf Otto-Suhr-Allee 100, 10585 Berlin Tel 9029-10 Mail: [email protected] Internet: www.charlottenburg-wilmersdorf.de Bezirksamt Friedrichshain-Kreuzberg von Berlin Frankfurter Allee 35/37, 10247 Berlin Telefonzentrale BA Friedrichshain-Kreuzberg 90298 – 0 Mail: [email protected] Internet: www.friedrichshain-kreuzberg.de Bezirksamt Lichtenberg von Berlin Möllendorffstraße 6, 10367 Berlin Telefon 5504 - 0, Fax 55 04 – 3509 Mail: [email protected] Internet: www.berlin.de/ba-lichtenberg Bezirksamt Marzahn-Hellersdorf von Berlin Alice-Salomon-Platz 3, 12627 Berlin Telefon: (030) 90293-0 Mail: [email protected] Internet: www.berlin.de/marzahn-hellersdorf Bezirksamt Mitte von Berlin Karl-Marx-Allee 31, 10178 Berlin Tel.: 2009 – 3 1111, Fax: 2009 88 3 1111 Mail: [email protected] Internet: www.berlin.de/mitte Bezirksamt Neukölln von Berlin Karl-Marx-Str. 83, 12040 Berlin, Telefon: 68 09-0 Mail: [email protected] Internet: www.berlin.de/neukoelln Bezirksamt Pankow von Berlin Breite Str. 24A-26, 13187 Berlin Telefon: 030 90295-0, Telefax: 030 90295-2244 Mail: [email protected] Internet: www.berlin.de/pankow Bezirksamt Reinickendorf von Berlin Eichborndamm 215 - 239, 13437 Berlin Tel: 4192-0, Fax: 4192-2215 Mail: [email protected] Internet: www.berlin.de/reinickendorf Bezirksamt Spandau von Berlin Carl-Schurz-Str. 2 – 6, 13597 Berlin Tel. 33 03 - 23 02, Fax: 33 03 - 76 16 Mail: [email protected] Internet: www.spandau.org

12

Bezirksamt Steglitz-Zehlendorf von Berlin Schloßstr. 80, 12165 Berlin Tel.: (030) 6321 – 0 Mail: [email protected] Internet: www.steglitz-zehlendorf.de Bezirksamt Tempelhof-Schöneberg von Berlin John-F.-Kennedy-Platz 1, 10820 Berlin Tel: (030) 7560-0 Mail: [email protected] Internet: www.berlin.de/tempelhof-schoeneberg Bezirksamt Treptow-Köpenick von Berlin Alt-Köpenick 21, 12555 Berlin Tel.: 6172-0, Fax: 6172-4515 Mail: [email protected] Internet: www.berlin.de/bezirksaemter Bürgerreferat beim Regierenden Bürgermeister Berliner Rathaus Rathausstra ße 15 10178 Berlin Postanschrift: Berliner Rathaus 10871 Berlin Telefon: +49 30 9026-20 20 Telefax: +49 30 9026-2370

13

Sejmik Krajowy Berlina Od roku 1993 Sejmik Krajowy Berlina, parlament kraju związkowego Berlina, mieści się w budynku dawnego Parlamentu Pruskiego. Posiadający prawa wyborcze Niemcy, którzy są mieszkańcami Berlina, wybierają swój parlament, Sejmik Krajowy Berlina. Do wyborów stają partie polityczne. Obowiązuje je zasada pięcioprocentowego progu. Kadencja parlamentu trwa pięć lat, lecz większością dwóch trzecich głosów deputowanych lub przez referendum może być przedterminowo zakończona. Sejmik Krajowy jest władzą ustawodawczą. Zgodnie z zasadą podziału władzy, władza wykonawcza znajduje się w rękach rządu, Senatu i podporządkowanej mu administracji (organy władzy wykonawczej). Władza sądownicza (jurysdykcja albo orzecznictwo) znajduje się natomiast w rękach niezawisłych sądów. Sejmik krajowy liczy zgodnie z konstytucją przynajmniej 130 deputowanych, z których 60 procent wybieranych jest bezpośrednio w okręgach wyborczych, a 40 procent pośrednio z list okręgowych i krajowych. Deputowani, którzy są członkami tej samej partii, tworzą w parlamencie frakcję (klub). Parlament obecnej 16. Kadencji składa się ze 149 deputowanych: CDU (37), SPD (53), Die Linke (23), Bündnis 90/Die Grünen (23), FDP (13), 2 deputowanych niezależnych. Adresy internetowe poszczególnych frakcji: [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] Sejmik Krajowy wybiera Burmistrza Rządzącego (tak nazywa się premier rządu krajowego w Berlinie – adres internetowy Senatu: www.berlin.de). Oprócz ustawodawstwa innym zasadniczym zadaniem parlamentu jest kontrola rządu krajowego i podległej mu administracji. Najważniejszym i największym prawem jest przy tym uchwalanie i kontrola realizacji budżetu. Tradycyjnym dniem posiedzeń Parlamentu Berlińskiego jest czwartek. Ta tradycja kontynuowana jest od posiedzenia rady miejskiej w 1809 roku. Od tego czasu posiedzenia plenarne, ogólne zgromadzenia parlamentarzystów, odbywają się w każdy drugi czwartek miesiąca. Wyjątek stanowi przerwa wakacyjna. Posiedzenia są ogólnodostępne. Karty wstępu można zamawiać poprzez Besucherdienst (Dział Obsługi Zwiedzających). Parlament Berliński utworzył dla mieszkańców miasta „skrzynkę wniosków”. Każdy, niezależnie od obywatelstwa, może pisemnie zwrócić się ze swoimi sprawami do przedstawicieli w parlamencie, jeżeli chce złożyć zażalenie na postępowanie Kraju Związkowego Berlina lub gdy czuje się ograniczony w swoich prawach przez organy administracyjne. Petycja musi jednakże być podpisana przez wnioskodawcę. W sprawie petycji decyzje podejmuje złożona z deputowanych Komisja ds. Petycji (Petitionsausschuss). Sprawy rozpatrywane przez Komisję mają charakter niejawny. Parlament Berliński znajdą Państwo tuż w pobliżu Potsdamer Platz. W holu wejściowym do Sejmiku Krajowego wyłożone są bezpłatne materiały informacyjne. Otrzymają tam Państwo również broszurę z życiorysami deputowanych.

Sejmik Krajowy Berlina Niederkirchnerstrasse 5, 10111 Berlin, Telefon: 030/2325-2325 (centrala) Stacja metra: Potsdamer Platz, Kochstraße, Stacja kolejki miejskiej: Anhalter Bahnhof, Potsdamer Platz Autobus linii: M 41, M 29, 123, 148, 200

14

3. Pierwszy raz w Berlinie 3.1 Pierwsze kroki Obowiązek meldunkowy Podobnie jak w całych Niemczech, także i w Berlinie obowiązuje obowiązek meldunkowy. Oznacza to, że każdy, kto wprowadza się do mieszkania na terenie Berlina, musi zameldować się w urzędzie meldunkowym. Zgodnie z § 11 ustawy o formalnościach meldunkowych dla Berlina (ustawa meldunkowa, niem. Meldegesetz) powinno to nastąpić w przeciągu jednego tygodnia. Odpowiedzialne za to są punkty meldunkowe działające na terenie każdego Urzędu Okręgowego – adresy urzędów okręgowych znajdą Państwo w rozdziale 3. Kraj związkowy Berlin i jego okręgi (podział administracyjny). Obowiązek szkolny W Niemczech obowiązuje powszechny dziesięcioletni obowiązek szkolny, jak również obowiązek uczęszczania do szkoły zawodowej w czasie zdobywania praktycznego wykształcenia zawodowego. Z chwilą rozpoczęcia roku szkolnego, czyli zawsze w dniu 1. sierpnia, dzieci, które ukończyły szósty rok życia lub ukończą go przed 31 grudnia danego roku, obejmowane są obowiązkiem szkolnym. Na wniosek rodziców/prawnych opiekunów, dzieci, które ukończą szósty rok życia w okresie pomiędzy 1 stycznia a 31 marca następnego roku kalendarzowego, mogą być także przyjęte do szkoły z chwilą rozpoczęcia bieżącego roku szkolnego. Z chwilą przyjęcia do szkoły rozpoczyna się obowiązek szkolny. Doradztwo Biuro Pełnomocnika d/s Integracji oraz Migracji jest także miejscem, gdzie z prośbą o udzielenie porady zwracają się osoby, borykające się z problemami dotyczącymi obcokrajowców, natury integracyjnej, prawnej, socjalnej oraz politycznej. Zadaniem centrum doradztwa jest bezpośrednie wyjaśnienie wątpliwości lub udzielenie pomocy w sytuacjach spornych oraz nadzwyczajnych. Der Beauftragte des Senats für Integration und Migration Günter Piening Potsdamer Straße 65, 10785 Berlin Tel.: (0 30) 9017-23 51 Fax: (0 30) 9017-23 20 E-Mail: [email protected] Internet: www.integrationsbeauftragter-berlin.de Dodatek rodzinny (niem. Kindergeld) Rodzice otrzymują na swoje dzieci dodatek rodzinny, którego wysokość uzależniona jest od ilości dzieci. Dodatek na dzieci otrzymuje się także wtedy, kiedy się nie pracuje. Podanie o dodatek na dzieci musi być złożone w tzw. kasie rodzinnej (niem. Familienkasse) przy Agencji Pracy (niem. Arbeitsagentur) lub bezpośrednio u pracodawcy. Adresy poszczególnych Agencji Pracy znajdziecie Państwo w rozdziale 7.1

Publiczna komunikacja miejska i podmiejska Korzystajcie Państwo z publicznej komunikacji miejskiej i podmiejskiej! Do większości miejsc w obrębie miasta bez problemu dotrą Państwo podróżując środkami komunikacji publicznej.

15

3.2 Oferta centrum doradztwa dla nowo przybyłych imigrantów Mogą Państwo oczywiście tak jak pozostali obywatele Berlina korzystać z wszystkich centrów doradztwa – np. urzędów spraw obywatelskich (niem. Bürgerämter) w Urzędzie Okręgowym (ratuszu) na terenie Państwa okręgu administracyjnego. Dla nowych imigrantów obecne są ponadto specjalne centra doradztwa: centrum doradztwa migracyjnego dla dorosłych centrum doradztwa migracyjnego opiekujące się młodzieżą oraz opieką nad młodymi imigrantami w wieku do 27 roku życia. Doradztwem zajmują się stowarzyszenia charytatywne oraz związki wypędzonych. MEB - Migrationserstberatung – doradztwo migracyjne pierwszego kontaktu Obsługuje dorosłych imigrantów w wieku powyżej 27 lat z perspektywą stałego pobytu: późni przesiedleńcy wraz z małżonkami oraz dziećmi, przebywający od chwili przyjazdu na terenie Niemiec przez okres do 3 lat, obcokrajowcy, przebywający na stałe na terenie Niemiec przez okres do 3 lat od chwili przyjazdu lub posiadający prawo stałego pobytu, obcokrajowcy oraz późni przesiedleńcy mieszkający już od dłuższego czasu na terenie Niemiec, znajdujący się w konkretnych sytuacjach kryzysowych w ramach tzw. wolnych mocy przerobowych centrum doradztwa. Centrum doradztwa MEB służy Państwu radą stosowną do Państwa potrzeb i wsparciem integracyjnym. W ramach doradztwa zostanie dla Państwa sporządzony plan pomocy. Otrzymają Państwo przy tym także wskazówki, w jaki sposób korzystać z wsparcia innych instytucji. Centrum doradztwa MEB odpowiedzialne jest także za pomoc i opiekę w czasie trwania kursów integracyjnych i w razie potrzeby służy Państwu pomocą jako pośrednik w zapewnieniu opieki nad dziećmi w czasie, kiedy będziecie Państwo uczestniczyć w kursach integracyjnych. Mogą się Państwo zwracać do pracowników MEB z wszystkimi pytaniami oraz kwestiami, które dotyczą Państwa integracji! JMD – Jugendmigrationsdienste – doradztwo migracyjne dla młodzieży Powyższe centrum doradztwa obsługuje: młodzież nowo przybyłą na teren Niemiec oraz młodzież przybyłą wcześniej, a także modych dorosłych w wieku do lat 27, nie objętych już aktualnie pełnym obowiązkiem szkolnym (Obowiązek szkolny, rozdział 10.2). Doradztwo adresowane jest do młodzieży oraz młodych dorosłych, którzy na stałe pozostaną w Niemczech oraz powinien rozpocząć się wkrótce po ich przybyciu na teren Republiki Federalnej Niemiec oraz dzieci, młodzież oraz młodych dorosłych mieszkających dłużej na terenie Niemiec z przyczyn migracyjnych oraz będących w wieku od 12 do maksymalnie 27 lat, o ile zaistnieje potrzeba otoczenia ich dalszą opieką integracyjną. -

-

Jako nowo przybyły imigrant możecie tu Państwo skorzystać z: indywidualnej porady stosownie do Państwa potrzeb na wszystkich etapach Państwa procesu integracyjnego; centrum JMD wspólnie z Państwem przygotuje indywidualny plan integracji; pośrednictwa stosownego do potrzeb, polegającego na skontaktowaniu z dalszymi instytucjami jak np. organami pomocy dla dzieci i młodzieży oraz młodzieży dokonującej wyboru zawodu, organami prowadzącymi poradnie dla młodzieży oraz osób uzależnionych od narkotyków, poradni zdrowia oraz poradni dla kobiet ciężarnych; ofert w ramach Państwa indywidualnego procesu integracyjnego jak kursy językowe, działania przysposabiające do zawodu, kształcenie, działania w czasie wolnym, działania prewencyjne, praktyki itd., a także wsparcia i doradztwa w czasie kursu językowego; ofert grupowych jak orientacja w ramach zdobywania wykształcenia, planowania kariery zawodowej, wykorzystania technologii informacyjnej oraz korzystania z ofert tzw. pedagogiki wykorzystania czasu wolnego; pomocy w szczególnych sytuacjach kryzysowych. Korzystajcie Państwo z tych ofert i kształtujcie aktywnie swój proces integracyjny!

16

Zestawienie adresów placówek doradztwa migracyjnego dla nowo przybyłych migrantów (doradztwo migracyjne pierwszego kontaktu MEB oraz doradztwa migracyjnego dla młodzieży JMD) znajdą Państwo w broszurze berlińskich związków działalności dobroczynnej, którą otrzymają Państwo na przykład w Clearingstelle Urzędu ds. Obcokrajowców

17

3.3 Kurs integracyjny (niem. Integrationskurs) Jako nowo przybyli imigranci w zależności od okoliczności mogą Państwo wziąć udział w kursie integracyjnym. Proszę poważnie potraktować niniejszą ofertę! Kursy integracyjne adresowane są do imigrantów, którzy nie chodzą już do szkoły. Ich celem jest zdobycie umiejętności językowych – ponieważ dobra znajomość niemieckiego jest kluczem do integracji. Równocześnie nieodzowna jest także wiedza z obszaru życia społecznego, kulturalnego oraz gospodarczego, gwarantująca odniesienie sukcesu w swoim nowym środowisku życia. Zatem kurs integracyjny łączy w sobie kurs językowy oraz kurs orientacyjny w celu przekazania wiedzy o życiu w Niemczech oraz o normach i wartościach, jakimi kieruje się nasze społeczeństwo. Urząd ds. obcokrajowców (niem. Ausländerbehörde) powiadomi Państwa o możliwości lub nawet obowiązku wzięcia udziału w kursie integracyjnym. Lista, zawierająca aktualne instytucje prowadzące kursy integracyjne, została udostępniona Państwu w ramach tego pakietu powitalnego. Mogą Państwo sami wybrać z listy organizatora kursu. Bliższe informacje znajdą Państwo w ulotce informacyjnej Federalnego Urzędu d/s Migracji i Uchodźców, która także jest częścią składową pakietu powitalnego. Dalszych informacji udziela: Bundesamt für Migration und Flüchtlinge – Regionalstelle Integration Berlin Streitstr. 86, 13587 Berlin, Tel: 35582-301 www.bamf.de Wymagania prawne Komu wolno wziąć udział w kursie integracyjnym? Wymienione poniżej grupy osób są uprawnione do jednorazowego wzięcia udziału w kursie integracyjnym: Obcokrajowcy, którzy na stałe przebywają na terytorium Niemiec, legitymujący się pozwoleniem na pobyt, wydanym: w celu podjęcia pracy, w związku z akcją łączenia rodzin lub dla osób uprawnionych do długoterminowego pobytu lub osób, które otrzymały pozwolenie na osiedlenie się z powodu przyjęcia ze względu na wyjątkowe korzyści dla Republiki Związkowej (Niederlassungserlaubnis). Pojęcie stałego pobytu na terenie Niemiec oznacza, że obcokrajowiec otrzymał pozwolenie na pobyt na ponad rok (niem. Aufenthaltserlaubnis). Prawa do wzięcia udziału w kursie integracyjnym nie mają: dzieci, młodzież oraz młodzi dorośli, którzy pobierają wykształcenie szkolne lub kontynuują jego zdobywanie na terenie Niemiec, osoby o znikomych potrzebach wspierania ich integracji. Za uczestnictwo w kursie integracyjnym pobierane będą koszty na rozsądnym poziomie, uwzględniającym jednak skuteczność samego kursu. Późni przesiedleńcy (niem. Spätaussiedler), jak również ich małżonkowie lub potomstwo mają prawo do bezpłatnego uczestnictwa w kursie integracyjnym (§ 9 ustęp 1 federalnej ustawy o wypędzonych w jej nowym brzmieniu).

18

Powyższe uprawnienia nie obejmują jednak dzieci, młodzieży oraz młodych dorosłych, pobierających naukę szkolną lub kontynuujących swoje dotychczasowe kształcenie na terenie Niemiec. Jeśli to konieczne, kurs integracyjny zostanie poszerzony o opiekę socjopedagogiczną oraz oferty bezpośredniej opieki nad dziećmi. Obcokrajowcy mogą zostać zobowiązani do wzięcia udziału w kursie integracyjnym, jeśli: - przysługuje im prawo do wzięcia udziału w kursie integracyjnym i nie potrafią nadal w prostym zakresie komunikować się ustnie w języku niemieckim, - dysponujący wolnymi miejscami w ramach kursu Urząd d/s Obcokrajowców wezwie ich do wzięcia udziału w kursie oraz jeśli pobierają świadczenia socjalne a placówka, która przyznała świadczenia socjalne wystąpi z takim wnioskiem, - w szczególny sposób potrzebują udziału w kursie integracyjnym. Z obowiązku wzięcia udziału w kursie integracyjnym zwolnieni są obcokrajowcy, - którzy pobierają na terenie Niemiec wykształcenie zawodowe lub inne, - którzy udokumentują wzięcie udziału w podobnym kursie na terenie Niemiec , - których regularne uczestnictwo w kursie nie byłoby możliwe lub gdyby należałoby się spodziewać nieregularnego uczestnictwa w kursie. Obcokrajowcy, którzy nie posiadają prawa do wzięcia udziału w kursie integracyjnym, lub którzy takie prawo już utracili, mogą złożyć wniosek w Federalnym Urzędzie d/s Migracji i Uchodźców z prośbą o przydzielenie im miejsca na kursach, którymi dysponuje dany urząd. To samo dotyczy także nowo przybyłych obywateli Unii Europejskiej oraz członków ich rodzin.

19

4. Pełnomocnik ds. Integracji 4.1. Pełnomocnik ds. Integracji w Berlinie: zadania, oferta doradcza, public relations Pełnomocnik Senatu ds. Integracji i Migracji zajmuje się integracją imigrantek i imigrantów na szczeblu międzyresortowym. W chwili powołania do życia w roku 1981 była to pierwsza tego rodzaju placówka w ówczesnych Niemczech. Od roku 2003 funkcję pełnomocnika sprawuje Günter Piening. Zadania międzyresortowe Głównym zadaniem pełnomocnika senatu Berlina ds. integracji jest ustosunkowywanie się do kwestii podstawowych w zakresie polityki ds. obcokrajowców oraz polityki integracyjnej senatu Berlina oraz koordynowanie wiążących się z tym poczynań z innymi urzędami kraju związkowego Berlin. Kolejnym ważnym zadaniem jest analizowanie oraz tworzenie koncepcji działań mających na celu zmniejszenie przeszkód integracyjnych natury prawnej, administracyjnej i socjalnej, które mogłyby w sposób trwały utrudnić pokojowe współistnienie ludzi różnego pochodzenia, narodowości i wyznania. Szczególne znaczenie ma tu otwartość międzykulturowa, orientacja administracji oraz usuwanie dyskryminacji. Tutaj Pełnomocnik ds. Integracji ściśle współpracuje z Berlińską Agencją ds. Równego Traktowania i Zwalczania Dyskryminacji (Agencja ds. Zwalczania Dyskryminacji). (zob. 8.2). Biuro pełnomocnika ds. integracji jest placówką podlegającą utworzonej w roku 2003 Radzie Kraju Związkowego Berlin ds. Integracji oraz Migracji, w której przedstawicielki i przedstawiciele organizacji imigrantów, przedstawiciele administracji senatu, instytucji gospodarczych i charytatywnych w sposób krytyczny kształtują politykę migracyjną senatu. Rada ta przyznaje rokroczną „Nagrodę integracyjną”. Do dalszych zadań międzyresortowych należy sporządzanie przez pełnomocnika zleconych mu przez senat sprawozdań dotyczących sytuacji ludności napływowej. W zakresie wszystkich obszarów działania pełnomocnik ds. integracji współpracuje ściśle z komunalnymi pełnomocnikami ds. migrantów oraz ich przedstawicielstwami, stowarzyszeniami, organizacjami, inicjatywami oraz placówkami dyplomatycznymi. Infrastruktura społeczna dla imigrantów Senat Berlina wspiera poprzez swój szeroki wachlarz działań prointegracyjnych uzyskanie prawnego oraz społecznego równouprawnienia grup imigrantów, którymi opiekują się różne instytucje z ramienia administracji senatu. Pełnomocnik ds. integracji w szczególny sposób wspiera organizacje imigrantów, których sfera działania obejmuje cały Berlin, w celu zwiększenia udziału imigrantów w procesie decyzyjnym. Należy do tego także wspieranie zrzeszeń działających na rzecz migrantów oraz związków wraz z udzielaniem im pomocy finansowej. Doradztwo Biuro pełnomocnika ds. integracji oraz migracji jest miejscem bezpośredniego udzielania pomocy osobom zwracającym się z problemami natury integracyjnej i związanymi z polityką ds. obcokrajowców oraz kwestiami natury prawnej i socjalnej. Oferta doradcza służy bezpośredniemu wyjaśnieniu wątpliwości lub udzieleniu pomocy w sytuacjach problematycznych oraz stanach zagrożenia. Szczególnie trudne przypadki indywidualne mogą być przedkładane do rozpatrzenia Berlińskiej Komisji ds. Szczególnych Przypadków Nadzwyczajnych, której to członkiem jest pełnomocnik.

21

Późni przesiedleńcy W czerwcu 2002 roku spektrum działań tej placówki poszerzone zostało o obsługę podstawowych problemów integracji socjalnej i społecznej późnych przesiedleńców. Również ta grupa imigrantów boryka się w ramach swojego procesu integracji ze znacznymi problemami. Public relations Pełnomocnik ds. integracji oraz migracji propaguje publicznie otwartość oraz gotowość do zrozumienia sytuacji niemieckich oraz nie niemieckich mieszkanek i mieszkańców Berlina. Celem public relations jest przedstawianie podstaw oraz decyzji polityki imigracyjnej oraz informowanie o ich podstawach prawnych. Osiągane jest to poprzez imprezy oraz kampanie propagujące i przybliżające społeczeństwu oczywistość współistnienia niemieckich oraz nie niemieckich mieszkanek i mieszkańców Berlina dzięki stworzeniu możliwości dyskutowania na aktualne tematy oraz omawiania sytuacji konfliktowych w ramach oferowanego forum dyskusyjnego. Na powyższe działania składa się seria imprez Under construction – Berlin jako miasto imigrantów, zajmująca się takimi tematami jak „Islam oraz szkoła“, budowa nowych meczetów na terenie okręgu lub perspektywami dziewcząt przybywających do Berlina jako imigrantki. Grupy odwiedzających mają możliwość poinformowania się na terenie biura pełnomocnika na temat aktualnych kwestii wiążących się z polityką integracyjną oraz sytuacją berlińskiej społeczności imigracyjnej. Aktualne zestawienie podejmowanych akcji można znaleźć na stronie internetowej pełnomocnika ds. integracji: www.integrationsbeauftragter-berlin.de Comiesięczny bezpłatny informator „Top – Berlin international“ wysyłany jest pocztą elektroniczną do wszystkich zainteresowanych. Można go zamówić pod adresem: [email protected]

Der Beauftragte des Senats für Integration und Migration Günter Piening Potsdamer Straße 65, 10785 Berlin Tel.: (0 30) 9017-23 51 Fax: (0 30) 9017-23 20 E-Mail: [email protected] Internet: www.integrationsbeauftragter-berlin.de Doradztwo: Godziny pracy: Pn., Wt., Cz. 09.00 - 13.00 Cz. 15.00 - 18.00 Śr, Pt. nie udziela się porad Porady telefoniczne: 9017-23 72 Dział public relations: Tel.: 9017-23 57 lub 9017 2322 Informator: tel.:9017 2374, e-mail: [email protected] Pracownice oraz pracownicy biura mówią po angielsku, arabsku, chorwacku, francusku, grecku, hiszpańsku, polsku, rosyjsku, rumuńsku, turecku, wietnamsku i włosku.

22

Publikacje berlińskiego pełnomocnika ds. integracji i migracji ONZ zrzesza 191 państw członkowskich. Obywatele niemal wszystkich z nich mieszkają w Berlinie. Niektórzy tylko przez krótki czas w związku z podjęciem tu studiów, inni są już dawno osiadłymi mieszkańcami Berlina. Wiele mniejszości narodowych może pochwalić się długą historią. Berliński pełnomocnik ds. integracji i migracji wydaje serię publikacji na temat historii i teraźniejszości przybyłych tu mniejszości. Obok tematyki interdyscyplinarnej dotyczącej imigracji, życia interkulturowego czy religii wspomniana seria wydawnicza przedstawia żyjące tu narodowości. Oczywiście nie wszystkie żyjące tu mniejszości przedstawione zostały w odrębnej publikacji, jednak seria wydawnicza jest sukcesywnie uzupełniana. Te zeszyty wydawane są z określoną motywacją: celem ich publikacji jest chęć ukazania zakorzenienia w Berlinie ludzi o różnym pochodzeniu, różnej narodowości oraz różnym wyznaniu. Imigracja nie jest przecież tematem nowym. Cała historia Berlina naznaczona jest pojawianiem się grup imigrantów, którzy współkształtowali i współtworzyli to miasto. Wspomniana seria zeszytów usiłuje odświeżyć te często zapomniane ślady wielokulturowej przeszłości miasta. Historia Berlina ma już swoje amerykańskie, arabskie, bułgarskie, angielskie, francuskie, polskie, rosyjskie czy tureckie ślady, a tylko kilka z nich mogliśmy tu wymienić. Celem tej serii wydawniczej jest silniejsze zakorzenienie ich w świadomości społecznej. Dla żyjących tu mniejszości zeszyty te są kluczem do historii ich obecności w Berlinie, wzmacniają więź z ich miastem. Stanowią one ponadto możliwość nawiązania kontaktu z żyjącymi tu mniejszościami, ponieważ znajdują się w nich także adresy odpowiednich punktów kontaktowych. Seria obejmuje ponad 40 zeszytów. Można je otrzymać wpłacając symboliczną opłatę w biurze pełnomocnika ds. integracji. O pojawieniu się nowych publikacji informuje strona internetowa pełnomocnika: www.berlin.de/Ib/intmig/publikationen/index.html

4.2.

Okręgowi pełnomocnicy ds. integracji W każdym urzędzie okręgowym Berlina pracuje pełnomocnik ds. integracji. Okręgowi pełnomocnicy ds. integracji chętnie służą Państwu radą i czynem. BA Friedrichshain-Kreuzberg Pani Regina Reinke Frankfurter Allee 35-37 10247 Berlin Tel.: 049 (030) 902983133 Fax: 049 (030) 902982515 Email: [email protected] BA Lichtenberg-Hohenschönhausen Pani Heike Marquardt Möllendorffstr. 6 10360 Berlin Tel.: 049 (030) 55043907 Fax: 049 (030) 55043309 Email: [email protected] BA Marzahn-Hellersdorff Pani Elena Marburg Alice-Salomon-Platz 3 12591 Berlin

23

Tel.: 049 (030) 902932060 Fax: 049 (030) 902932055 Email: [email protected]

BA Mitte Pan Mustafa Turgut Cakmakoglu Mathilde-Jacob-Platz 1 10551 Berlin Tel.: 049 (030) 200932198 Fax: 049 (030) 200932021 Email: [email protected] BA Neuköln Pani Karin Korte Karl-Marx-Straβe 83 12040 Berlin Tel.: 049 (030) 68092951 Fax: 049 (030) 68093742 Email: [email protected] BA Pankow Pani Karin Wüsten Breite Straβe 24A-26 13062 Berlin Tel.: 049 (030) 48832524 Fax: 049 (030) 48832230 Email: [email protected] BA Reinickendorf Pani Regine Bouédibéla-Barro Eichborndamm 215-239 13437 Berlin Tel.: 049 (030) 41922024 Fax: 049 (030) 41922341 Email: [email protected] BA Spandau Pani Doris Ducke Carl-Schurz-Str. 2/6 13597 Berlin Tel.: 049 (030) 33033940 Fax: 049 (030) 33032700 Email: [email protected] BA Tempelhof-Schöneberg Pani Gün Tank John-F.-Kennedy-Platz 10820 Berlin Tel.: 049 (030) 75606263 Fax: 049 (030) 75606344 Email: [email protected]

24

BA Treptow-Köpenick Pani Violetta Tobias Alt-Köpenick 21 12555 Berlin Tel.: 049 (030) 61722211 Fax: 049 (030) 61722040 Email: [email protected] BA Charlottenburg-Wilmersdorf Pani Azize Tank Otto-Suhr-Allee 100 10585 Berlin Tel.: 049 (030) 9092913329 Fax: 049 (030) 902912647 Email: [email protected]

5. Urząd do spraw obcokrajowców (Ausländerbehörde) Z wszystkimi pytaniami dotyczącymi Państwa prawa do pobytu na terenie Niemiec mogą się Państwo zgłosić do Wydziału IV – Urzędu ds. Obcokrajowców / Referatu ds. migracji – Urzędu ds. Obywatelskich i Migracji: Landesamt für Bürger- und Ordnungsangelegenheiten Ausländerbehörde – Referat Zuwanderung Friedrich – Krause – Ufer 24 13353 Berlin Godziny otwarcia: poniedziałek, wtorek: 07.00 – 14.00 czwartek: 10.00 – 18.00 Informacja telefoniczna: środa i piątek: 09.00 – 12.00 Aby uniknąć długiego czasu oczekiwania skorzystajcie Państwo z możliwości telefonicznego uzgodnienia terminu. Serwis telefoniczny z informacją ogólną: 90269 - 4000"

25

II Życie w Berlinie: mieszkanie, praca, wychowanie dzieci, kształcenie oraz oferta oświatowa Berlina 6. Mieszkać w Berlinie Mieszkania czynszowe w Berlinie W Berlinie znajdą Państwo szeroką ofertę mieszkań we wszystkich dzielnicach oraz we wszelkich przedziałach cenowych. W porównaniu z wieloma innymi niemieckimi i przede wszystkim europejskimi metropoliami wysokość czynszu jest tu niższa. 6.1 Poszukiwanie mieszkania Poszukiwanie w działach ogłoszeniowych dotyczących nieruchomości w dużych berlińskich gazetach codziennych jest wygodną drogą znalezienia dogodnego obiektu. Większość ofert znaleźć można w wydaniach weekendowych. Oprócz tego istnieją publikacje poświęcone wyłącznie ofertom oraz poszukiwaniu nieruchomości. W internecie uzyskać można również informacje o rynku nieruchomości oraz przejrzeć oferty mieszkaniowe. Gazety codzienne, niezależnie od wydań specjalnych posiadają również na swoich stronach internetowych oferty mieszkaniowe lub dają możliwość umieszczenia ogłoszenia. Oprócz tego wolne mieszkania oferują pośrednicy. Pośrednicy nieruchomości to prywatne firmy, które pośredniczą w wynajmie mieszkań. Ich adresy można znaleźć w książce telefonicznej na „Żółtych stronach” („Gelbe Seiten”) (hasło: Makler lub Immobilienmakler) Najczęściej firmy te za swoją pracę żądają prowizji. Szukając mieszkania odpowiednie informacje można uzyskać od okręgowych urzędów mieszkaniowych (adresy w rozdziale Urzędy Okręgowe 3). Urzędy udzielają informacji o wspólnotach mieszkaniowych w mieście i oferują mieszkania do wynajęcia. 6.2 Obliczanie wysokości czynszu Czynsz to kwota, jaką lokator musi płacić wynajmującemu każdego miesiąca za mieszkanie. Do tego dochodzą jeszcze koszty dodatkowe np. za wywóz śmieci, sprzątanie posesji, ogrzewanie i dostawę wody. Niektóre koszty dodatkowe jak koszty za ogrzewanie zależą od indywidualnego zużycia, inne zostają przeliczane w zależności od wielkości mieszkania na liczbę lokatorów. Koszty za energię, telefon i z reguły za gaz płacone są nie wynajmującemu lecz bezpośrednio usługodawcom. W tym celu najemca zawiera zwykle umowy z odpowiednimi usługodawcami. Dodatkowe koszty czynszowe i koszty za gaz i energię obliczane są ryczałtowo. Raz w roku najemca otrzymuje dokładne rozliczenie roczne. Koszty dodatkowe: oszczędzanie energii Na dodatkowych kosztach, zależnych od indywidualnego zużycia jak koszty za ogrzewanie, prąd i gaz, można zaoszczędzić dużo poprzez oszczędne gospodarowanie. Wskazówki dotyczące oszczędnego używania prądu i gazu można otrzymać od przedsiębiorstw zaopatrzenia takich jak Vattenfall (www.Vattenfall.de) i GASAG. Bezpłatnych informacji na temat ogrzewania, ciepłej wody, energii cieplnej, oszczędzania energii itd. udzielą inżynierzy z „Gesellschaft für Rationelle Energieverwendung e.V.“ Na osobistą konsultację można umówić się pod numerem tel. 030 7872-1130. Wykaz mieszkań do wynajęcia Berliner Mietspiegel Wykaz mieszkań zawiera zestawienie cen mieszkań w podobnym budownictwie w różnych częściach miasta o porównywalnym metrażu, wyposażeniu i standardzie. Wykaz mieszkań dotyczy tylko mieszkań w domach wielorodzinnych bez wiążących cen, które do 30. września 1999 zostały oddane do użytku.

27

Opłata za mieszkanie podawana jest w comiesięcznym czynszu bez ogrzewania – netto „Netto-Kaltmiete“ w €/m². • bez kosztów za centralne ogrzewanie i zaopatrzenie w ciepłą wodę • bez kosztów eksploatacyjnych • bez dopłat za ewentualne umeblowanie i podnajem • bez dopłat za używanie pomieszczeń mieszkalnych do innych celów niż mieszkaniowe Wykaz mieszkań do wynajęcia otrzymają Państwo u: Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Herr Berke Württembergische Straße 6 10707 Berlin Tel.: +49 30 9020-5555, Fax: +49 30 9012-3501 E-Mail: [email protected], Internet: www.stadtentwicklung.berlin.de 6.3 Organizacje zrzeszające najemców Porad związanych z najmem udzielają organizacje zrzeszające najemców: Berliner MieterGemeinschaft e.V. Möckernstraße 92 10963 Berlin Tel: 030 / 216 80 01 Fax: 030 / 216 85 15 www.bmgev.de Berliner Mieterverein e.V. Landesverband Berlin im Deutschen Mieterbund e.V. Hauptgeschäftsstelle: Wilhelmstraße 74 (nahe Brandenburger Tor) Eingang Behrenstrasse 10117 Berlin Tel: 030 / 22 62 6-0 Fax: 030 / 22 62 61 61 www.berliner-mieterverein.de Mieterschutzbund Berlin e.V. Konstanzer Straße 61 10707 Berlin Tel: 030 / 882 30 85 Fax: 030 / 882 77 00 Filiale Torstraße 25 10119 Berlin Tel: 030 / 2 01 15 27 Fax: 030 / 2 01 15 96

Filiale Sonnenallee 95 12045 Berlin Tel: 030 / 6 87 01 21 Fax: 030 / 6 82 11 47

6.4 Obowiązek meldunkowy Podobnie jak w całych Niemczech, także i w Berlinie istnieje obowiązek meldunkowy. Oznacza to, że każdy, kto wprowadza się do mieszkania lub domu na terenie Berlina, musi zameldować się w urzędzie meldunkowym. Zgodnie z § 11 ustawy o formalnościach meldunkowych dla Berlina (ustawa meldunkowa, niem. Meldegesetz) powinno to nastąpić w przeciągu jednego tygodnia. Odbywa się to w punktach meldunkowych działających na terenie każdego Urzędu Okręgowego – adresy urzędów okręgowych znajdziecie Państwo w rozdziale 3.

28

7.

Praca w Berlinie

7.1 Pośrednictwo pracy: agencje pośrednictwa pracy (niem. Arbeitsagenturen) Szukają Państwo pracy lub chcą się Państwo przekwalifikować? Agencje pośrednictwa pracy pomagają w znalezieniu miejsca pracy i miejsca na szkolenia zawodowe, doradzają pracodawcom i osobom szukającym pracy oraz oferują pomoc przy podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, poprzez np. wspieranie kształcenia zawodowego i przekwalifikowanie, co zwiększa szansę na zatrudnienie. Oferty pracy i wnioski o pracę z całego kraju są ogólnodostępne. Osoby, które w celu znalezienia pracy przeprowadzają się, mają dokładny przegląd ofert rynku pracy w całym kraju. Szukają Państwo pomocy i wsparcia przy wyborze odpowiedniego zawodu lub kierunku studiów? W agencjach pośrednictwa pracy istnieją centra poradnictwa zawodowego. Uzyskać można w nich również informacje związane z miejscami szkoleń zawodowych. Z poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy może skorzystać każdy, niezależnie od tego, czy płacił wcześniej składki. Agencje mogą również udzielić pomocy finansowej na szkolenia zawodowe. W agencjach pracy znajdą Państwo wyczerpujące informacje na pytania związane z pracą. Agencje pośrednictwa pracy oferują również pomoc socjalną w przypadkach takich jak: utrata pracy, niewypłacalność pracodawcy, brak możliwości pracy w pełnym wymiarze godzin. W każdym z tych przypadków otrzymają Państwo od agencji zasiłek dla bezrobotnych (Arbeitslosengeld), zasiłek w przypadku niewypłacalności pracodawcy (Insolvenzausfallgeld) lub wyrównanie za pracę w niepełnym wymiarze godzin Kurzarbeitergeld. Specjalne regulacje dotyczą branży budowlanej (wpieranie budownictwa w okresie zimowym). Oprócz tego agencje pośrednictwa pracy wspierają osoby niepełnosprawne w poszukiwaniu miejsc zatrudnienia i kształceniu zawodowym oraz prowadzą działania w celu utrzymania i tworzenia nowych miejsc pracy. Ponadto mogą Państwo w kasach rodzinnych agencji wnioskować o dodatek rodzinny. Poniżej znajdą Państwo adresy i godziny otwarcia regionalnych agencji pośrednictwa pracy w Berlinie Agentur für Arbeit Berlin Mitte Geschäftsstelle Friedrichshain-Kreuzberg Charlottenstraße 97 - 90, 10969 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber, Fax: (030) 5555 994 060: [email protected] Geschäftsstelle Müllerstraße Müllerstraße 16, 13353 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber, Fax: (030) 5555 844040, E- Mail: Muellerstraß[email protected] Geschäftsstelle Lichtenberg Gotlindestraße 93, Haus 2, 10365 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: 030 / 5555 88 4999, :E-Mail: [email protected] Geschäftsstelle Marzahn-Hellersdorf Janusz-Korcak-Straße 32, 12627 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: 030 / 5555 89 1599, E-Mail: [email protected]

29

Öffnungszeiten: Mo, Di, 08.00 - 16.00 Uhr Do 08.00 - 18.00 Uhr Mi, Fr 08.00 - 12.00 Uhr Zusätzliche Beratungszeiten für Arbeit Suchende innerhalb der Kündigungsfrist: Mo und Di 12.00 - 16.00 Uhr oder nach vorheriger Terminabsprache Agentur für Arbeit Berlin Nord Geschäftsstelle Charlottenburg – Wilmersdorf Königin-Elisabeth-Str. 49, 14059 Berlin, Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 704 444, E-Mail: [email protected] Geschäftsstelle Pankow Storkower Str. 118/120, 10407 Berlin, Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 851 596, E-Mail: [email protected] Geschäftsstelle Reinickendorf An der Mühle 5 - 9; 13507 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 86399, E-Mail: [email protected] Geschäftsstelle Spandau Brunsbütteler Damm 75-77, 13581 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 712 444, E-Mail: [email protected] Öffnungszeiten: Montag-Dienstag, 08.00 - 16.00 Uhr Mittwoch 08.00 – 12.00 Uhr Donnerstag 08.00 - 18.00 Uhr Freitag 08.00 - 12.00 Uhr Agentur für Arbeit Berlin Süd Geschäftsstelle Neukölln Sonnenallee 282, 12057 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 774 444, E-Mail: [email protected] Geschäftsstelle Treptow-Köpenick Hans-Schmidt-Straße 12, 12489 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 781 505, E-Mail: [email protected] Geschäftsstelle Tempelhof-Schöneberg Gottlieb-Dunkel-Straße 43-44, 12099 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 833 333, E-Mail: [email protected] Geschäftsstelle Steglitz-Zehlendorf Händelplatz 1, 12203 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 814 999, E-Mail: [email protected] Öffnungszeiten: Montag 08:00 - 16:00 Uhr Dienstag 08:00 - 16:00 Uhr, Mittwoch 08:00 - 12:00 Uhr Donnerstag 08:00 - 18:00 Uhr Freitag 08:00 - 12:00 Uhr

30

Jobcenter Jobcenter są kolektywem pracowników okręgowych urzędów pracy i agencji pośrednictwa pracy. Świadczenia rozliczane są wspólnie zgodnie z kodeksem społecznym (SGB II).

Jobcenter Charlottenburg-Wilmersdorf Bundesallee 206, 10717 Berlin Tel.: 0180/100309302601*, Fax: 030/5555326993 JobcenterFriedrichshain-Kreuzberg Kochstraße 30-31, 10969 Berlin Tel.: 0180/100259203807* Jobcenter Lichtenberg Gotlindestraße 93, 10365 Berlin Tel.: 0180/100260116001*, Fax: 030/5555883999 Jobcenter Marzahn-Hellersdorf Allee der Kosmonauten 29, 12681 Berlin Tel.: 0180/100259916001*, Fax: 030/5555486666 Jobcentern Berlin Mitte Sickingenstraße 70, 10553 Berlin Tel.: 0180/100259303807*, Fax: 030/5555456602 Jobcenter Neukölln Lahnstraße 56, 12055 Berlin Tel.: 01801/002511406666*, Fax: 030/5555747777 Jobcenter Pankow Storkower Straße 133, 10407 Berlin Tel.: 0180/100309506666*, Fax: 01801/00309506899* Jobcenter Reinickendorf Miraustraße 54, 13509 Berlin Tel.: 0180/100309401000*, Fax: 01801/00309406978* Jobcenter Spandau Brunsbütteler Damm 75-77, 13581 Berlin Tel.: 0180/100251302513* Jobcenter Steglitz-Zehlendorf Birkbuschstraße 10, 12167 Berlin Tel.: 0180/100258206666*, Fax: 01801/00258207777* Jobcenter Tempelhof-Schöneberg Wolframstraße 89-92, 12105 Berlin Tel.: 0180/100258306666*, 01801/00258307777 Jobcenter Treptow-Köpenick Groß-Berliner-Damm 73a-e, 12487 Berlin Tel.: 0180/100251506666*, Fax: 01801/00251506669*

*Bitte beachten Sie die Tarife Ihres Telefonanbieters

31

7.2 Zezwolenie na podjęcie pracy Obywatele krajów spoza Unii Europejskiej chcący podjąć pracę w Niemczech potrzebują zezwolenia na pobyt (niem. Aufenthaltserlaubnis), uprawniającego do podjęcia pracy lub zezwolenia na osiedlenie (niem. Niederlassungserlaubnis). Zezwolenie na pobyt uprawnia do wykonywania działalności zarobkowej (zatrudnienie lub własna działalność), gdy zostało to wyraźnie przewidziane w zezwoleniu na pobyt. Zasadniczo obowiązuje następująca procedura: wielu migrantom od razu zezwala się na wykonywanie czynności zarobkowych na podstawie przepisów z prawa o pobycie bez udziału agencji pracy wraz z przyznaniem zezwolenia na pobyt; niektórym migrantom natomiast przyznawane jest wprawdzie po zbadaniu ogólnych warunków prawa o obcokrajowcach zezwolenie na pobyt, ale bez natychmiastowego zezwolenia na podjęcie pracy. W tym przypadku Urząd ds. Obcokrajowców stara się o zgodę Federalnej Agencji Pracy na podjęcie zatrudnienia. Zgoda taka wydawana jest zasadniczo tylko wówczas, jeżeli na danym stanowisku pracy nie można zatrudnić Niemca, obywatela UE lub innego pracownika posiadającego prawo do uprzywilejowanego zatrudnienia (obywatele państw trzecich przebywający w Niemczech od dłuższego czasu – zasada pierwszeństwa). Obywatele UE mogą przyjeżdżać do Niemiec w celu podjęcia pracy. Urzędy wydają im oraz członkom ich rodzin, jeżeli są obywatelami UE, zaświadczenie o prawie do pobytu. Obywatele UE mają prawo bez dodatkowej zgody Federalnej Agencji Pracy na podjęcie działalności zarobkowej. Dla obywateli UE z Europy Środkowej i Wschodniej istnieją pewne ograniczenia (więcej informacji w rozdziale IV 19.1)

32

7.3 Ubezpieczenie społeczne i podatki Każdy pracownik zatrudniony w Niemczech musi posiadać kartę podatkową i legitymację ubezpieczenia społecznego (niem. Sozialversicherunsausweis). Karta podatkowa jest wydawana przez urząd spraw obywatelskich okręgu administracyjnego, w którym są Państwo zameldowani. Legitymację ubezpieczenia społecznego wydają agencje ubezpieczeń emerytalnych. Przy podjęciu pierwszej pracy z reguły pracodawca rejestruje osobę zatrudnioną, która otrzymuje numer ubezpieczenia społecznego i legitymację ubezpieczenia społecznego. W umowie o pracę podawane są z reguły dochody brutto. Od tej kwoty odliczany jest podatek i składki na ubezpieczenie społeczne, które odprowadza bezpośrednio pracodawca. Wypłacany jest dochód netto. Przychody netto i brutto wykazywane są w comiesięcznym rozliczeniu płac. Prawo do ochrony z tytułu ubezpieczenia w przypadkach chorób, wypadku, bezrobocia, wieku, potrzeby długotrwałej opieki i z inwalidztwa wynika z płacenia składek ubezpieczeniowych przez pracownika i pracodawcę. Składki płacone comiesięcznie na ubezpieczenie zdrowotne, ubezpieczenie na wypadek bezrobocia, ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia od potrzeby długotrwałej opieki nazywane są ubezpieczeniami społecznymi. Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne związana jest z wielkością dochodów. Każdorazowo stawka ta dzielona jest równo pomiędzy pracownika i pracodawcę. Ta część składek, jaką płaci pracownik odciągana jest bezpośrednio z pensji a pracodawca musi przekazywać składki do ubezpieczycieli. Opodatkowane są dochody brutto. Wysokość podatków zależy od dochodów. Oprócz tego istnieje podział zależnie od stanu rodzinnego na sześć tzw. progów podatkowych (I-VI) Przynależność do danego progu podatkowego zależy od stanu cywilnego, posiadania dzieci, a także od tego, czy dana osoba jest drugą osobą zarabiającą w danym gospodarstwie domowym. W rodzinach, w których oboje małżonkowie objęci są obowiązkiem płacenia podatków, można stosować różne kombinacje progów podatkowych. Dane dotyczące progu podatkowego i dzieci umieszczone są na karcie podatkowej, którą wydaje urząd spraw obywatelskich. Karta podatkowa przechowywana jest u pracodawcy, który wpisuje w nią dane i informacje o dochodach. Podatek jest automatycznie odciągany każdego miesiąca od dochodów brutto. Później można wnioskować w każdym przypadku o zwrot podatku. Na ten temat uzyskać mogą Państwo informacje w stowarzyszeniach podatkowych lub u doradcy podatkowego. Niezbędnych porad udziela także urząd skarbowy. Więcej informacji otrzymają Państwo w miejscowych urzędach skarbowych, u doradcy podatkowego lub na stronach internetowych www.finanzamt.de. Ministerstwo finansów przygotowało również broszurę „Podatek od A do Z” na stronach www.bundesfinanzministerium.de.

33

7.4 Związki zawodowe We wszystkich zakładach zgodnie z prawem zorganizowanych przedsiębiorstw (np. spółek z.o.o., spółek akcyjnych) w których stałe zatrudnienie posiada minimum 5 osób, może zgodnie z ustawą o pracy zostać wybrana Rada zakładowa (Betriebsrat.) Rada zakładowa reprezentuje interesy pracobiorców wobec pracodawcy i współpracuje z reguły ze związkami zawodowymi i związkami pracowników. Rada zakładowa zostaje wybrana przez wszystkich pracowników zakładu, niezależnie od ich obywatelstwa. Rada zakładowa ma m.in. czuwać nad przestrzeganiem ustaw i zarządzeń dotyczących pracobiorców, przepisów zapobiegania wypadkom, aktualnych układów taryfowych i porozumień zakładowych oraz przestrzeganiem, czy pracownicy nie są dyskryminowani ze względu na pochodzenie, religię, narodowość, działalność polityczną i związkową lub ze względu na płeć i orientację seksualną. Kolejnym ważnym zadaniem rady zakładowej jest pomoc w budowaniu integracji i porozumienia pomiędzy pracownikami z zagranicy i pracownikami narodowości niemieckiej. Rada zakładowa może również podejmować inicjatywy przeciwko rasizmowi i wrogości skierowanej wobec obcokrajowców. Rada ma również prawo wnioskować o zwolnienie pracownika, który dopuścił się działań rasistowskich, oraz z podobnych powodów odmówić zatrudnieniu pracownika. Rada zakładowa ma prawo współdziałania w sprawach socjalnych, personalnych i gospodarczych. Prawo do współzarządzania obejmuje np. czas pracy w zakładzie łącznie z wprowadzeniem skróconego czasu pracy lub godzin nadliczbowych, wypowiedzenia pracy pracobiorcom, tworzenia planów socjalnych w przypadku unieruchomienia zakładu, czy innych zmian zakładowych. W wielu zakładach pracodawcy i Rada zakładowa zawierają umowy zakładowe w celu wspierania równouprawnienia i ochrony przed dyskryminacją.

34

7.5 Samodzielna działalność gospodarcza Migranci z zezwoleniem na pobyt mogą prowadzić własną działalność gospodarczą, jeśli zezwolenie na pobyt zawiera klauzulę „zezwala się na pracę zarobkową” lub zawiera wyraźne zezwolenie na określoną samodzielną działalność gospodarczą. Klauzula wykluczająca wykonywanie samodzielnej działalności gospodarczej może zostać zmieniona lub unieważniona na wniosek przez Urząd ds. Obcokrajowców. Może zostać przyznane zezwolenie na pobyt w celu prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej, o ile działalność ta będzie miała pozytywne skutki dla niemieckiej gospodarki. W przypadku inwestycji o minimalnej wartości pięćset tysięcy euro oraz stworzeniu pięciu miejsc pracy warunki te uznaje się za spełnione. Jeżeli suma inwestycji lub liczba miejsc pracy jest niższa, spełnienie warunków sprawdza się na podstawie szans powodzenia pomysłu na działalność, wysokości włożonego kapitału, doświadczeń cudzoziemca jako przedsiębiorcy włączając w to m.in. urzędy sprawujące nadzór nad prowadzeniem działalności gospodarczej i izby zawodowe. Cudzoziemcy w wieku ponad 45 lat, którzy chcą uzyskać zezwolenie na pobyt, powinni dysponować odpowiednim zabezpieczeniem na starość. Poradnie dla inwestorów z zagranicy Wirtschaftsförderung Berlin International GmbH Fasanenstr. 85, 10623 Berlin, Tel: +49 30 39980218 Zentrale Anlauf- und Koordinationsstelle für Unternehmen (ZAK) Martin-Luther-Str. 105, 10825 Berlin, Tel: +49 30 9013 - 7601 Poradnie izb gospodarczych: Industrie- und Handelskammer (IHK) Fasanenstraße 85, 10623 Berlin Tel.:+49 30 315 10-0, Fax: +49 30 315 10-278 Handwerkskammer zu Berlin (HWK) Blücherstraße 68, 10961 Berlin Tel.: +49 30 259 03-01, Fax: +49 30 259 03-235 Pozostałe: Beratungs- und Ausbildungszentrum für zugewanderte Gewerbetreibende Schliemannstraße 23, 10437 Berlin, Tel.: +49 30 44 65 10 65 Fax: +49 30 444 10 85 www.emz-berlin.de Email: [email protected] Ogólnokrajowa Agencja Założycielska Centralna gorąca linia 0180 - 5 22 90 22 (poniedziałek – czwartek: 9.00 – 18.00 i piątek 9.00 – 16.00) oferuje informacje i wskazówki dotyczące bogatej oferty porad przez odpowiednich ekspertów Dalsze informacje: Email: bga@gründerinnenagentur.de Innovation und Bildung Hohenheim GmbH (IBH) Projektleitung: Ingrid Katz. M.A. Wollgrasweg 49, 70599 Stuttgart Tel: 0711/451017-206 / Fax: 0711/123-2556

35

8. Zwalczanie dyskryminacji i równouprawnienie 8.1 Równouprawnienie mężczyzn i kobiet W Niemczech równouprawnienie gwarantuje art. 3 Ustawy zasadniczej, który głosi: „mężczyźni i kobiety są równouprawnieni. Nikt nie może ze względu na płeć (...) być dyskryminowanym bądź faworyzowanym“. Konstytucyjne zalecenie równości zostało wprowadzone w życie „Ustawą o równouprawnieniu“ pierwszego lipca 1957 roku. W późniejszym czasie ustawa ulegała rozszerzeniu o np. w 1957 roku równouprawnienie kobiet w dziedzinie prawa małżeńskiego, majątkowego i prawa rodzinnego, w 1980 roku równouprawnienie kobiet w miejscu pracy, a w 1994 ustawa o ochronie miejsc pracy i wspieraniu kobiet. Mimo wielu inicjatyw do dziś kobiety ciągle jeszcze w wielu zawodach za tą samą pracę otrzymują mniejsze wynagrodzenie o ok. 25 procent niż mężczyźni. Oprócz tego często obowiązki rodzinne pozostawiane są często kobietom (kobiety samotnie wychowujące dzieci). Apelowanie o ustawę przeciwko dyskryminowaniu kobiet i ustaleniach mających podnieść liczbę kobiet w gremiach kierowniczych poprzez tzw. „kwotę dla kobiet“ jeszcze w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych pokazuje, jak powoli i stopniowo zmieniało się stereotypowe myślenie o miejscu i roli kobiet w życiu codziennym i społecznym. W ostatnim czasie nastąpił przełom w sytuacji kobiet. Odnoszą one coraz większe sukcesy w życiu zawodowym i społecznym. W podtrzymywaniu tego procesu organizowanych jest wiele inicjatyw, które wspierają kobiety w realizacji własnych celów. Federalne Ministerstwo ds. Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży na swoich stronach internetowych (www.bmfsfj.de) posiada bogatą ofertę różnych projektów i inicjatyw wspierających kobiety. I tak np. Rząd Federalny powołał Ogólnokrajową Agencję Założycielską, która jest sygnałem do dalszego wspierania kobiet w uzyskaniu niezależności zawodowej. Wspólnym projektem Federalnego Ministerstwa ds. Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży (BMFSFJ) i Federalnego Ministerstwa Gospodarki i Pracy (FBWA) ma być zwiększenie firm zakładanych przez kobiety oraz utworzenie przyjaznych do tego warunków. (patrz rozdział 7.5) Projekt „Kobiety na szczycie“ ma na celu zwiększenie liczby kobiet na stanowiskach kierowniczych w zrzeszeniach sportowych i narodowych związkach sportowych przy wykorzystaniu ich doświadczenia i kompetencji. Więcej informacji o projekcie znajdą Państwo na stronach internetowych pod adresem www.femtotop.de. Od marca 2005 roku powstaje portal internetowy www.frauenmachenkarriere.de, który oferuje szybki dostęp do informacji o przedsięwzięciach organizowanych przez kobiety. Oferuje on również dokładne informacje i porady na temat startu w życie zawodowe, kariery, potrzeb życiowych i powrotu do życia zawodowego. Aktualne informacje branżowe z krajów związkowych i całych Niemiec są ze sobą połączone i ogólnodostępne. Również kraj związkowy Berlin postrzega kobiety i mężczyzn jako równych sobie partnerów i wspiera kobiety w realizacji własnych celów oraz uzyskaniu równych szans na kształcenie i pracę. Wsparcie dla kobiet ma w Berlinie szczególne znaczenie i wartość, dlatego też istnieje wiele poradni ofert kształcenia i pomocy w sytuacjach kryzysowych. Porady i informacje o aktualnych ofertach w zakresie pomocy i wspierania kobiet w Berlinie otrzymają Państwo u pełnomocników do spraw kobiet Urzędów Okręgowych. Adresy znajdą Państwo na dalszych stronach.

36

Frauen- und Gleichstellungsbeauftragte der Bezirke Bezirksamt Charlottenburg- Wilmersdorf Büro der Frauenbeauftragten Otto-Suhr-Allee 100, 10585 Berlin, Zimmer 241 d [email protected], Tel. 9029-12690, Fax 9029-12055/12055 Sprachkenntnisse: Englisch Bezirksamt Friedrichshain- Kreuzberg Gleichstellungsbeauftragte Frankfurter Allee 35 -37, 10216 Berlin, Zimmer 2915/16 [email protected], Tel. 2324 -4109/11, Fax 2324 - 4177 Sprachkenntnisse: Englisch  Bezirksamt Lichtenberg Gleichstellungsbeauftragte Möllendorffstr. 6, 10360 Berlin 10360 Berlin (Postanschrift), Zimmer 10/11 Tel. 5504-3320/3321, Fax 5504-3309 Bezirksamt Marzahn- Hellersdorf Gleichstellungsbeauftragte Alice-Salomon-Platz 3, 12527 Berlin, Zimmer 452 [email protected], Tel. 90293-2050/1, Fax 90293-2055 Bezirksamt Mitte Amt für Gleichstellung, Frauenbeauftragte Mathilde-Jacob-Platz 1, 10551 Berlin, Zimmer 212 [email protected], Tel. 2009-32048/32168, Fax 2009-32101 Zimmer 126 Sprachkenntnisse: Englisch Bezirksamt Neukölln Frauenbeauftragte Karl-Marx-Str. 83-85 12043 Berlin, Zimmer KU 62 [email protected], Tel. 6809-3555/3554, Fax 6809-2445 Members.AOL.COM/Frauenamt Bezirksamt Pankow Gleichstellungsbeauftragte Breite Str. 24 A - 26, 13187 Berlin, Zimmer 137 [email protected], Tel. 4883-2305, Fax 4883-2318 Zimmer 106 Sprachkenntnisse: Russisch, Englisch Bezirksamt Reinickendorf Frauenbeauftragte Eichborndamm 215-239, 13437 Berlin, Zimmer 124 Tel. 4192-2309/2011, Fax 4192-2215 Bezirksamt Spandau Frauenbeauftragte Carl-Schurz-Str. 2-6, 13597 Berlin, Zimmer 1201 a-c Tel. 3303-3501/3602, Fax 3303-7614 Sprachkenntnisse: Englisch

37

Bezirksamt Steglitz- Zehlendorf Frauenbeauftragte Schloßstr. 80 (Kreisel), 12165 Berlin, Zimmer 301 Tel. 6321-3206/3354, Fax 6321-2670 Sprachkenntnisse: Englisch Bezirksamt Tempelhof- Schöneberg Frauenbeauftragtenbüro Rathaus Schöneberg, John-F.-Kennedy-Platz, 10820 Berlin, Zimmer 147 - 149 [email protected], [email protected] Tel. 7560-6031/3642/8941, Fax 7560-2391 (Frauenbeauftragtenbüro) Sprachkenntnisse: Regelung nach Einzelfallabsprache Bezirksamt Treptow-Köpenick Gleichstellungsbeauftragte Rathaus Köpenick Alt Köpenick 21, 12555 Berlin [email protected] Tel. 6172-2309, Fax 6172-2040 Sprachkenntnisse: Englisch

38

8.2 Agencja ds. Równego Traktowania i Zwalczania Dyskryminacji (Agencja ds. Zwalczania Dyskryminacji) Za różnorodnością przeciw dyskryminacji Berlin jest miastem wyróżniającym się rozmaitością kultur, form bycia i sposobu życia. Zachowanie jej i zapewnienie współżycia nacechowanego wzajemną tolerancją i szacunkiem jest podstawą polityki Berlińskiego Senatu. Oznacza to aktywne i konsekwentne wystąpienie przeciw dyskryminacji. W tym celu, na podstawie obowiązującego od niedawna ogólnego prawa o równym traktowaniu (AGG) – w Europejskim Roku Równych Szans - została założona centralna Agencja ds. Zwalczania Dyskryminacji. Do najważniejszych zadań nowej agencji należy jeszcze lepsze uświadomienie wszystkim ich praw w walce z dyskryminacją oraz dodawanie ludziom odwagi do obrony przeciwko dyskryminacji. Poza tym chodzi o uwrażliwienie społeczeństwa, gospodarki, administracji i polityki na równe traktowanie i nie dyskryminowanie, pracę z szeroką rzeszą ludzi zgodnie z ogólnym prawem o równym traktowaniu (AGG), inicjowanie i wspieranie środków prewencji (np. dokształcanie, materiały informacyjne), dalszy rozwój i kierowanie zorientowaną na działalność w sieci i odpowiednią do zapotrzebowania infrastrukturą samopomocy i doradztwa. Wsparcie poszczególnych administracji w przeprowadzeniu ogólnego prawa o równym traktowaniu (AGG) Zwalczanie dyskryminacji poprzez współdziałanie w inicjatywach ustawowych Polepszenie aktualnych danych na temat przypadków dyskryminacji w kraju związkowym Berlin Wspieranie kultury szacunku wobec wartości wynikających z różnorodności Senatsverwaltung für Integration, Arbeit und Soziales Antidiskriminierungsstelle Oranienstr. 106 10969 Berlin Telefon (030) 9028-2708, 9028-1767, 9028-1876, 9028-1791, 9028-2745 Email: [email protected] Internet: www.berlin.de/lb/ads/

39

9. Działalność doradcza oraz pomoc świadczona rodzinom 9.1 Doradztwo rodzinno-wychowawcze Doradztwo rodzinno-wychowacze udziela porad i wszelkich informacji w przypadkach: • pytań na temat wychowania i partnerstwa, • sytuacjach konfliktowych w rodzinie, • rozwodu z partnerem/partnerką, • troski o dzieci, • problemów dzieci w szkole. Poradnie rodzinno-wychowawcze oferują Państwu pomoc psychologiczną, pedagogiczną i terapeutyczną. W zależności od pytań czy problemów oferta rozciąga się od rozmowy informacyjnej, poprzez fachowe doradztwo, objaśnienia diagnostyczne aż po psychoterapię. Poradnie rodzinno-wychowawcze w Berlinie udzielają bezpłatnych porad bez zbędnej biurokracji, podlegają obowiązkowi milczenia i udzielają porad anonimowo, jeśli sobie tego Państwo życzą. W poradniach otrzymają Państwo pomoc niezależnie od narodowości i wyznania. Możliwości kontaktu i wskazówki znajdą Państwo na stronach internetowych poradni rodzinno-wychowawczych: www.efb-berlin.de Więcej informacji oraz adresy poradni otrzymać można w urzędach spraw obywatelskich Urzędów Okręgowych. Adresy Urzędów Okręgowych znajdują się w rozdziale 3. 9.2 Dodatek rodzinny (niem. Kindergeld) Rodzice z prawem do pobytu otrzymują na swoje dzieci specjalny dodatek rodzinny, którego wysokość uzależniona jest od ilości dzieci. Dodatek na dzieci otrzymuje się także wtedy, kiedy się nie pracuje. Podanie o dodatek na dzieci musi być złożone w tzw. kasie rodzinnej (niem. Familienkasse) przy Agencji Pracy (niem. Arbeitsagentur) lub bezpośrednio u pracodawcy. Adresy poszczególnych agencji pracy znajdą Państwo w rozdziale 7.1. 9.3 Berliński paszport rodzinny (niem. FamilienPass) Dzięki berlińskiemu paszportowi rodzinnemu rodziny dostają przez cały rok atrakcyjne zniżki na basenach, torach łyżwiarskich, w teatrach, na wycieczki statkiem, na koncerty, muzea oraz w wielu innych miejscach w Berlinie i w okolicy. FamilienPass wydawany jest przez JugendKulturService z wsparciem finansowym Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań. Więcej na stronie www.berlin.de/sen/bwf/Familien/Politik lub www.jugendkulturservice.de 9.4 Publikacje: Poradnik dla rodzin w Berlinie Poradnik dla rodzin w Berlinie wydawany przez Administrację Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań (niem. Senatsverwaltung für Bildung Wissenschaft und Forschung) jest pomocnym przewodnikiem dla wszystkich szukających wsparcia rodzin. Informuje o finansowym wsparciu dla rodzin, możliwościach ulg podatkowych, ofertach opieki nad dziećmi, poradni i możliwościach spędzenia wolnego czasu w mieście. Obecnie poradnik jest aktualizowany. Później będzie do dyspozycji pod adresem internetowym: www.berlin.de/sen/familie/familienpolitik.index.html również jako plik do ściągnięcia. Pod tym adresem znajdą Państwo ponadto wiele różnych informacji dla rodzin.

40

10.

Instytucje działające na rzecz dzieci i młodzieży, szkoła, kształcenie zawodowe i studia

10.1 Przedszkola (niem. Kindertagesstätten , skrót Kitas) Jako rodzice mają Państwo we wszystkich okręgach Berlina różnorodną ofertę przedszkoli. Zadaniem przedszkoli jest jak najlepsze wspieranie rozwoju Państwa dzieci oraz umożliwienie Państwu jako rodzicom połączenie rodziny z zawodem. Przedszkola wspierają i opiekują się dziećmi od wieku niemowlęcego aż do rozpoczęcia nauki w szkole. Dzieci żyjące dotychczas w innym kraju, które będą dorastały w Niemczech i tu uczęszczały do szkoły, powinny jak najwcześniej rozpocząć uczęszczanie do przedszkola, ponieważ mają one tu możliwość nauczenia się języka niemieckiego, otrzymania różnorodnych impulsów do rozwoju, zabawy z innymi dziećmi i zdobycia przyjaciół. Przede wszystkim ważne jest opanowanie języka niemieckiego, aby później móc odnosić sukcesy w nauce w szkole. Jakie przedszkola istnieją w Berlinie? Wielu przedstawicieli, przede wszystkim niezależne związki opieki społecznej i okręgowe instytucje publiczne oferują miejsca w przedszkolach. Przedszkola pracują według różnych idei pedagogicznych. Niektóre kładą większy nacisk na ruch lub wychowanie muzyczne. Istnieje wiele przedszkoli o profilu dwujęzycznym. Tam rozmawia się z dziećmi nie tylko w języku niemieckim, ale też w ich języku ojczystym. Urząd ds. edukacji, młodzieży i sportu prowadzi listę wszystkich berlińskich przedszkoli. Na stronach internetowych Urzędu ds. Edukacji, Nauki i Badań ( www.berlin.de/sen/bwf ) mogą Państwo przejrzeć tę ofertę. Przede wszystkim dla dzieci poniżej trzech lat istnieją miejsca w tzw. dziennej opiece nad dziećmi (niem. Kindertagespflege). W dziennej opiece nad dziećmi opiekuje się tzw. dzienna mama (niem. Tagesmutter) we własnym domu pojedynczymi lub niewieloma dziećmi. Czas opieki nad dziećmi w dziennej opiece nad dziećmi można uzgodnić. Na przykład mogą Państwo oddać dziecko pod opiekę dziennej mamy również podczas weekendu. Jakie dzieci mogą otrzymać miejsce w przedszkolu lub w dziennej opiece nad dziećmi? Każde berlińskie dziecko powinno otrzymać opiekę i wsparcie w rozwoju w wieku przedszkolnym odpowiadającą jego osobistej sytuacji. Czas opieki nad dzieckiem powinien być tak obliczony, aby jego rodzice mogli pracować, kształcić się lub szukać pracy. Od momentu ukończenia trzech lat każde dziecko ma prawo do opieki w przedszkolu przez pół dnia (4-5 godz.), niezależnie od tego czy rodzice mogą się opiekować dzieckiem, czy nie. Jeśli rodzice np. z powodu pracy zarobkowej, kształcenia lub poszukiwania pracy potrzebują dla swojego dziecka dłuższej opieki, powinni otrzymać miejsce na czas im potrzebny. Dzieci poniżej trzech lat mają również prawo do miejsca w przedszkolu, jeśli istnieje zapotrzebowanie – np. z powodu pracy zarobkowej lub poszukiwania pracy przez rodziców. Dzieci poniżej trzech lat otrzymają również miejsce w przedszkolu, jeśli takie zapotrzebowanie z powodów pedagogicznych, społecznych lub rodzinnych zostanie stwierdzone. Takie szczególne warunki są badane przez właściwy Urząd ds. młodzieży. Ponadto dla dzieci nie niemieckojęzycznego pochodzenia (albo dla dzieci migrantek i migrantów) ważne jest: - dzieci, których rodzice biorą udział w kursie integracyjnym według prawa o migrantach albo odpowiednim kursie językowym, mają z tego powodu zawsze zapotrzebowanie (tzn. prawo do miejsca w przedszkolu), a mianowicie co najmniej na czas potrzebny do udziału w kursie, oraz

41

- dwuletnie dzieci, w których rodzinie nie mówi się po niemiecku („Dieci nieniemieckojęzycznego pochodzenia” - „Kinder nichtdeutscher Herkunftssprache”), mają na tej podstawie prawo do miejsca w przedszkolu, inne powody np. zatrudnienie rodziców nie są konieczne. Również jeśli rodzice nie są zatrudnieni i mogliby opiekować się dzieckiem w domu, powinny mieć wcześnie możliwość nauki języka niemieckiego. Dzieci od trzeciego roku życia mają prawo do miejsca w przedszkolu na co najmniej pół dnia (4-5 godz.), które może być stopniowo zwiększane, jeśli będzie tego wymagał udział w kursie. Tym samym zostanie zapewnione miejsce w przedszkolu wszystkim dzieciom uczestników kursu oraz dzieciom, które powinny zostać zintegrowane pod względem językowym, o ile rodzice tego sobie zażyczą lub złożą wniosek. Na jak długo mogą Państwo zostawić dziecko w przedszkolu? Berlińskie przedszkola mogą być zasadniczo otwarte między 6:00 a 19:30. W tym czasie oferują poszczególne przedszkola różne godziny otwarcia. Dzienny czas opieki nad dziećmi jest dostosowany do czasu pracy lub nauki rodziców. Oferowane są miejsca na pół dnia (4-5 godz.), na część dnia (5-7 godz.) lub na cały dzień (7-9 godz. lub dłużej, do 12-tu godz.). Jak można dostać miejsce w przedszkolu? Aby otrzymać miejsce w przedszkolu lub dziennej opiece nad dzieckiem, należy się zgłosić do urzędu ds. młodzieży (niem. Jugendamt) w okręgu, w którym Państwo mieszkają i są zameldowani. Adresy urzędów ds. młodzieży mogą Państwo znaleźć w broszurze informacyjnej dla rodziców „Bildung, Erziehung und Betreung in Kindertagesstätten Berlins”. Tą broszurę znajdą Państwo na stronie internetowej Administracji Urzędu ds. Edukacji, Nauki i Badań pod adresem: www.berlin.de/sen/familie/kindertagesbetreung/index.html. Tam należy złożyć podanie o opiekę nad dzieckiem w przedszkolu. Urząd ds. młodzieży zbada Państwa zapotrzebowanie na opiekę nad dzieckiem i wystawi Państwu odpowiednie zaświadczenie. Z tym zaświadczeniem mogą Państwo szukać miejsca w wybranym przez Państwa przedszkolu. Nie musi ono znajdować się w Państwa okręgu, to zaświadczenie jest ważne we wszystkich przedszkolach Berlina. Na Państwa życzenie urząd ds. młodzieży wskaże Państwu odpowiednie wolne miejsce. Ile kosztuje miejsce w przedszkolu? Udział rodziców w kosztach za miejsce jest jednolicie uregulowany dla wszystkich berlińskich przedszkoli i dziennych opiek nad dziećmi. Koszty dzielą się na opłaty za opiekę oraz wyżywienie. Opłaty za ciepły obiad wynoszą miesięcznie 23 Euro. Opłaty za opiekę obliczane są według Państwa dochodów, czasu opieki i innych prawnie uregulowanych zniżek, na przykład według ilości żyjących w Państwa rodzinie dzieci poniżej18-u lat. (Przykład: Przy miesięcznym dochodzie mniejszym niż 2.195 Euro i przy trojgu żyjących w rodzinie dzieci poniżej 18-u lat udział w kosztach za miejsce na pół dnia z obiadem wynosi 32 Euro.) Ważne: Ostatni rok przed rozpoczęciem regularnej nauki w szkole jest bezpłatny, pobierany jest tylko ryczałt za wyżywienie w wysokości 23 euro miesięcznie.. (Więcej informacji o udziale w kosztach za przedszkole znajdą Państwo na stronach internetowych: www.berlin.de/sen/familie/kindertagesbetreuung/index.html .)

42

Bezirkliche Jugendämter – Kontaktstellen für Kindertagesbetreuung

Bezirk

Tagesbetreuung Mitte

Karl-Marx-Allee 31, 10178 Berlin Tel: 2009 2 2233 Fax: 2009 2 3113

Raum: 601 / 606

Friedrichshain - Kreuzberg

Rathaus, Frankfurter Allee 35/37, 10247Berlin Tel: 90298 - 4382 , Fax: 90298 - 4227

Raum: 3713

Pankow

Fröbelstr. 17 (Kita-Gutschein Haus 5), 10405 Berlin Tel: 90295-5697, -5457, -5461, -6806, -5352, -5460, -5689, -5859, -5463, -5628, 5459, -5462, -5589, -5458 Fax: 90295 - 5841

Charlottenburg - Wilmersdorf

Rathaus Wilmersdorf, Fehrbelliner Platz 4, 10707 Berlin Raum: 2146 a - 2149 Tel: 9029-15234, -15238, -15248, -15249, -15241, -15224, -15223, -15245, -15244, -14638, -14627 Fax: 9029 - 15205

Spandau

Klosterstr. 36, 13581 Berlin Raum: 811 Tel: 3303-3994: A, L, P, V; -3798: B, J, T; -2795: M, S, St, -3778: D, E, F; -Grutze: G, N, R, Sch, Y; -3990: C, H, R, Q, X; -3833: I, K, O; -6505: U, W, Z Kita-Hotline: - 2337: allg. Anfragen etc.

Steglitz - Zehlendorf

Schloßstr. 80, 12154 Berlin Tel: 90299 -1642/ -4582/ -1550

Tempelhof - Schöneberg

Strelitzstr. 15, 12105 Berlin Raum: 1 - 19 Tel: 7560 -3493/ -2813 Fax: 7560 -2863

Neukölln

Rathaus Neukölln, Karl-Marx-Str. 83, 12040 Berlin Raum: A 250 - A 260 (siehe Schaukasten) Telefon: 6809 -3436/ -4187, Fax: 6809 -3041

Treptow - Köpenick

Dienstgebäude: Zum großen Windkanal 4, Haus 9, 12489 Berlin-Adlershof Raum: 07

Raum: 1613 Fax: 90299 -4549

Postanschrift: Postfach 910240, 12414 Berlin Tel: 6172 -5329/ -5332

Fax: 6172 -5229

Marzahn - Hellerdorf

Riesaer Str. 94 , 12627 Berlin Raum: A214 / A217 Tel: 90293 -4552/ -4536 Fax: 90293 - 4587

Lichtenberg

Große-Leege-Str. 103, 13055 Berlin Raum: 200 bis 211 Tel: 90296 - 5065/ 6029/ 6033/ 6078/ 6719/ 6720 Fax: 90296 - 6009

Reinickendorf

Nimrodstraße 4 - 14, 13469 Berlin, Raum: 233 Aufgang A, zweite Etage, Geschäftszimmer Tel: 90294 - 6676 Fax: 90294 - 6726

43

10.2 Szkoła: od „zerówki” (Vorklasse) do gimnazjum W Niemczech obowiązuje powszechny dziesięcioletni obowiązek szkolny, jak również obowiązek uczęszczania do szkoły zawodowej w czasie zdobywania praktycznego wykształcenia zawodowego. Z chwilą rozpoczęcia roku szkolnego, czyli zawsze w dniu 1-ym sierpnia, dzieci, które ukończyły szósty rok życia lub ukończą go przed 31-ym grudnia danego roku, obejmowane są obowiązkiem szkolnym. Na wniosek rodziców/prawnych opiekunów, dzieci, które ukończą szósty rok życia w okresie pomiędzy 1-ym stycznia a 31-ym marca następnego roku kalendarzowego, mogą być także przyjęte do szkoły z chwilą rozpoczęcia bieżącego roku szkolnego. Z chwilą przyjęcia do szkoły rozpoczyna się obowiązek szkolny. Jakość niemieckiego systemu szkolnictwa – począwszy od szkoły podstawowej, aż po podwójny system kształcenia w przedsiębiorstwach i szkołach zawodowych (zobacz: kształcenie zawodowe) - znalazła się dzięki międzynarodowym studiom w centrum zainteresowania. Rozwój szkolnictwa podąża nowymi drogami. Różnorodność, otwartość i wielokulturowość odzwierciedla się w ofercie szkół i ich instytucji. Decydujące znaczenie w sukcesach szkolnych ma znajomość języka niemieckiego. W trakcie zapisywania do szkoły podstawowej sprawdzana jest u dzieci znajomość języka niemieckiego. Jeśli zostanie stwierdzone zapotrzebowanie, dzieci muszą przed rozpoczęciem roku szkolnego wziąć udział w kursie nauki języka niemieckiego, który trwa od sierpnia 2008 przez cały rok. Dzięki temu wszyscy uczniowie powinni otrzymać równe szanse na osiągnięcie sukcesów w szkole. Na podstawie własnego planu i wyposażone w ok. 700 dodatkowych nauczycieli wspierają szkoły podstawowe i ponadpodstawowe przede wszystkim uczennice i uczniów o pochodzeniu emigranckim w nauce języka niemieckiego. Berliński system szkolnictwa zapewnia gruntowne wykształcenie podstawowe i oferuje bogate możliwości dalszego kształcenia. Uczennice i uczniowie są również wspierani w zależności od uzdolnień w rozwoju muzycznym, językowym i nauk przyrodniczych. W Berlinie działa równo 850 szkół publicznych i prywatnych, posiadających szeroki wachlarz profili pedagogicznych. Dużym zainteresowaniem cieszą się specjalne oferty szkolne jak np. dwujęzyczne państwowe szkoły europejskie i niemiecko - tureckie szkoły podstawowe. Niemiecki system szkolnictwa składa się z różnych poziomów kształcenia. W Berlinie uczniowie najpierw uczęszczają do szkoły podstawowej, a następnie wybierają odpowiednią dla swych uzdolnień szkołę ponadpodstawową. W następujących broszurach mogą Państwo znaleźć więcej informacji: • Wohin nach der Grundschule – Wegweiser durch die weiterführenden Schulen - Dokąd po szkole podstawowej – przewodnik po szkołach ponadpodstawowych • Fremdsprachen in der Berliner Schule – Języki obce w szkołach berlińskich • Berufliche Bildung für Berlin – Kształcenie zawodowe w Berlinie Wszystkie broszury mogą Państwo otrzymać w punkcie informacyjnym dotyczącym ofert szkolnych. Szkoły Podstawowe (Grundschulen) Szkoły podstawowe obejmują zasadniczo klasy od pierwszej do szóstej. Wszystkie szkoły podstawowe, które nie należą do związku całodziennych szkół podstawowych, zapewniają godziny otwarcia od 7.30 do 13.30. Wszystkie szkoły podstawowe oferują ponadto opiekę poranną, popołudniową, późną oraz w czasie wolnym od nauki dla dzieci z udokumentowanym zapotrzebowaniem na opiekę. 64 szkoły podstawowe (łącznie z 18-oma państwowymi szkołami europejskimi) należy do związku całodziennych szkół podstawowych, które oferują obok obowiązkowego czasu nauki od 8-ej do 16-ej uzupełniające propozycje opieki przed i po lekcjach, jak również w czasie ferii dla dzieci z udokumentowanym zapotrzebowaniem na opiekę posiada specjalną ofertę opieki nad dziećmi. W Berlinie istnieje również wiele szkół z klasami integracyjnymi, w których wspólne zajęcia mają dzieci zdrowe i niepełnosprawne. Istnieje wiele szkół o specjalnym profilu, np. sport, muzyka, teatr, sztuka, pedagogika Montessori, języki obce, nowe media.

44

Szkoły ponadpodstawowe (Weiterführende Schulen) Podczas gdy w szkołach podstawowych wszyscy uczniowie wspólnie uczęszczają na zajęcia, rodzice mają wybór przy przejściu ze szkoły podstawowej do ponadpodstawowej czy dzieci będą dalej wspólnie i niezależnie od osiągnięć uczęszczały do tej samej zintegrowanej szkoły, czy też będą kontynuowały naukę w systemie podzielonym: w szkole głównej, realnej lub gimnazjum. Szkoły główne (Hauptschulen) Szkoła główna – klasy od 7 do 10 – przekazuje swoim uczennicom i uczniom podstawowe ogólne wykształcenie i umożliwia im zdobycie wszystkich zaliczeń poziomu drugiego I zgodnie z ich postępami. Nauka opiera się na orientacji w zawodzie i odwołaniu do praktyki w celu zdobycia kompetencji koniecznych do podjęcia kształcenia zawodowego. Szkoły realne (Realschulen) Szkoły realne obejmują klasy od siódmej do dziesiątej. Ich celem jest przekazanie podstaw do wykształcenia zawodowego z większymi wymaganiami. Wśród przedmiotów obowiązkowych należy wybrać profil. Czteroletnia nauka w szkole realnej kończy się średnim ukończeniem szkoły. Można je uzyskać w centralnym toku egzaminacyjnym. Średnie ukończenie szkoły jak i warunki uzupełniające (określone w § 7 VO-GO rozporządzenia o wyższych szczeblach gimnazjalnych) umożliwiają ewentualnie podjęcie nauki w wyższych szczeblach gimnazjalnych. Połączone szkoły główne i realne W połączonej szkole głównej i realnej toki nauczania szkoły głównej i realnej pokrywają się pod względem pedagogicznym i organizacyjnym. Lekcje udzielane są zasadniczo osobno zgodnie z tokiem nauczania. Gimnazja (Gymnasien) Gimnazja zaczynają się z reguły w klasie 7-ej, część o profilu szczególnym w klasie 5-ej. Do klasy 11-ej prowadzone są lekcje w grupach klasowych. Pod koniec 10-ej klasy uczniowie składają egzamin średniego ukończenia szkoły i zdobywają wraz z promocją do klasy 11-ej zezwolenie na rozpoczęcie nauki na wyższych szczeblach gimnazjalnych. Na wyższych szczeblach uczniowie wybierają kursy (kursy podstawowe i dodatkowe) z określonej, zorganizowanej oferty kursów. Pod koniec 13-ej klasy uczniowie kończą swoją naukę szkolną składając egzaminy maturalne, tzn. trzy pisemne i co najmniej jednego ustnego oraz egzaminu prezentacyjnego lub szczególnych osiągnięć w nauce. Uczniowie zdobywają wraz ze zdaniem egzaminów maturalnych świadectwo dojrzałości uprawniające do podjęcia studiów na wyższej uczelni. Od roku 2011 odpada klasa 11 (faza-E), tak że egzaminy maturalne można składać po 12-u latach. W niektórych tokach nauczania pozostaje faza wprowadzenia. Szkoły zintegrowane, Szkoły zintegrowane z wyższymi szczeblami (Gesamtschulen, Gesamtschulen mit gymnasialer Oberstufe) Szkoły zintegrowane obejmują z reguły klasy od 7-ej do 10-ej. W szkole zintegrowanej toki nauczania szkoły głównej, realnej i gimnazjum są ze sobą połączone. Umożliwia ona odpowiednio do zdolności uczennic i uczniów kształcenie podstawowe, poszerzone i pogłębione i umożliwia im kształcenie sprofilowane, które im umożliwia zgodnie z wynikami egzaminów końcowych kontynuować naukę w toku nauczania zawodowego lub studiów. Celem zajęć w szkole zintegrowanej jest wspólna nauka wszystkich uczniów, niezależnie od ich zdolności, opieka i indywidualne wsparcie za pomocą ukierunkowanych środków. Lekcje odbywają się częściowo w grupach klasowych, a część przedmiotów różnie w zależności od osiągnięć oraz w grupach obowiązkowych i fakultatywnych według upodobań. Zgodnie z uzyskanymi osiągnięciami uczennice i uczniowie mogą pod koniec 10-ej klasy uzyskać świadectwo ukończenia szkoły głównej, świadectwo ukończenia poszerzonej szkoły głównej, szkoły średniej lub świadectwo uprawniające do nauki na wyższych szczeblach

45

gimnazjalnych. Większość szkół zintegrowanych posiada własny wyższy szczebel gimnazjalny, niektóre również poziom podstawowy. Wszystkie szkoły zintegrowane oferują opiekę całodzienną połączoną z dodatkowymi ofertami pozalekcyjnymi, łącznie z pomocą w odrabianiu prac domowych. Szkoły zintegrowane kontynuują ideę „szkoły dla wszystkich”. Wsparcie uczniów ze szczególnymi wymaganiami pedagogicznymi Zadaniem edukacyjnym i dydaktycznym berlińskich szkół jest również pomoc i wsparcie uczniów ze szczególnymi wymaganiami pedagogicznymi. Po tym jak na wniosek prawnych opiekunów lub szkoły pedagodzy specjalni stwierdzą, że u Państwa dziecka istnieje zapotrzebowanie na specjalną opiekę pedagogiczną, mają Państwo jako prawni opiekunowie wybór, czy dziecko będzie brało udział we wspólnych zajęciach czy w szkole dla dzieci o specjalnych wymaganiach pedagogicznych. Szkoły berlińskie dysponują wieloletnim doświadczeniem w zajęciach wspólnych i należą do najlepszych w Niemczech. Dla dzieci o specjalnych wymaganiach pedagogicznych istnieją w Berlinie następujące szkoły specjalne / specjalne centra kształcące: • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „wzrok” • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „słuch” • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „rozwój ciała i motoryki” • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „język“ • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „nauka“ • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „rozwój umysłowy“ • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „autyzm“ Uczennice i uczniowie ze specjalnymi wymaganiami pedagogicznymi z zakresu „wzrok”, „słuch”, „język”, „rozwój ciała i motoryki”, „rozwój emocjonalny i społeczny” i ewentualnie „autyzm” mogą być nauczani przy odpowiednich zdolnościach w ramach aktualnego planu nauczania berlińskich szkół i mają tym samym możliwość zdobycia ukończenia wszystkich szkół. Miejsca informacji dla ofert szkolnych W punktach informacyjnych znajdą Państwo wszelkie broszury i informacje Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań. Mogą Państwo również osobiście, przez internet lub telefonicznie uzyskać wszelkie informacje dotyczące zadań Administracji Senatu. Jeżeli będzie to konieczne, fachowych rad udzielą również pracownicy biura. Informacje o ofercie szkół w okolicy Państwa miejsca zamieszkania otrzymają Państwo w urzędzie okręgowym, ew. w okręgowym oddziale Urzędu ds. Edukacji, Nauki i
9:00 12:00 und 13:00 - 16:30 Uhr 9:00 12:00 und 13:00 - 16:30 Uhr 10:30 - 12:00 und 13:00 - 18:00 Uhr 9:00 - 12:00 Uhr

46

10.3 Oferty dla młodzieży Na stronach internetowych Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań można znaleźć bogatą ofertę kulturową dla młodzieży w Berlinie, np. programy z ofertą możliwości spędzenia wolnego czasu, adresy klubów młodzieżowych. Broszura „Wo ist was los” („Gdzie się coś dzieje“) Berlin posiada dla dzieci i młodzieży bogatą ofertę różnorodnych możliwości spędzania wolnego czasu. Administracja Senatu ds. Kształcenia, Młodzieży i Sportu wydaje specjalną broszurę „Wo ist was los” („Gdzie się coś dzieje”), w której przedstawionych jest ok. 700 projektów z ofertami. Jest to praktyczny poradnik nie tylko dla dzieci i młodzieży, ale również dla rodziców, nauczycieli, dziadków i wychowawców, dzięki któremu każdy może znaleźć ciekawą ofertę spędzenia wolnego czasu dla siebie w całym Berlinie. Można tu znaleźć informacje na temat miejsc spędzenia wolnego czasu dla dzieci i młodzieży, szkół muzycznych, szkół plastycznych, miejsc kształcenia, grup młodzieżowych i poradni młodzieżowych. Kontakt: Landesjugendring Berlin e.V. Gottschedtstr. 4, 13357 Berlin, Telefon 030 - 211 82 64, Fax 030 - 211 66 87, Mail [email protected], www.ljrberlin.de

Boszura: „Aplauz, aplauz“ Jest przewodnikiem z ponad 500 ofertami dla rodziców, nauczycielek i nauczycieli, dzieci i młodzieży z dziedziny tańca, teatru, gry i cyrku do samodzielnego wykonania. Krajowy Związek Edukacji Kulturalnej Młodzieży wydał tę broszurę we współpracy z Senatem Administracji ds. Kształcenia, Nauki i Badań. Można ją zdobyć pod: www.lkj-berlin.de Koncerty dla młodzieży i rodzin 2007 Od kilku lat JugendKulturService przy współpracy Administracji Senatu ds. Kształcenia, Nauki i Badań z różnymi organizatorami dysponuje bogatą ofertą, aby dzieci i młodzież mogły korzystać z oferty koncertów berlińskich orkiestr i chórów - począwszy od koncertów orkiestry Berlińskiej, aż po koncerty chórów – wszystko w dostępnej cenie i w dogodnych miejscach. Super-ferie-paszport (niem. Super-Ferien-Pass) Super-ferie-paszport oferuje uczennicom i uczniom dużą ilość bezpłatnych i korzystnych ofert z dziedziny kultury, sportu i czasu wolnego. Wydawany jest przez JugendKulturService ze wsparciem finansowym Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań. Poza tym JugendKulturService przedstawia bogatą ofertę kulturową, sportwą i w innych dziedzinach tętniącego życiem Berlina dla dzieci, młodzieży i całych rodzin. Dzięki JugendKulturService można przez 365 dni w roku przedsięwziąć coś ciekawego. Kontakt:

JugendKulturService eine gemeinnützige Gesellschaft des Berliner Jugendclub e. V. Obentrautstraße 55, 10963 Berlin-Kreuzberg Info-Telefon: 030-23 55 62 0, Fax: 030-23 55 62 20, Mail: [email protected] Internet: www.jugendkulturservice.de Fahrverbindung: U 1/15 und U 7 (Möckernbrücke), U 6 und U 7 (Mehringdamm)

Öffnungszeiten: Mo, Di, Mi von 9 bis 16 Uhr, Do von 9 bis 18 Uhr, Fr von 9 bis 14 Uhr

47

Pomoc dla młodzieży karalnej. Broszura: „Erwischt – was nun?“ („Przyłapany – co teraz?“) Dla dzieci i młodzieży, które popadły w konflikt z prawem centrum pomocy sądowej oferuje pomoc i porady. Pomoc ta ma na celu wsparcie młodzieży w trudnym okresie dojrzewania po to, by nie popadali w kolejne konflikty z prawem. Broszura ta próbuje dać odpowiedzi na wszelkie pytania, które pojawiają się u młodzieży przed rozprawą sądową. Centrum pomocy sądowej dla młodzieży dzięki tej broszurze próbuje pomóc rodzicom i karalnym dzieciom w uzyskaniu orientacji i podjęciu odpowiednich kroków. Pozostałe ważne informacje Informacji dotyczących np. podróżowania, miejsc wypoczynkowych udzielają Centra Wsparcia dla młodzieży Urzędów Okręgowych w Berlinie, Związki Młodzieżowe, Administracja Senatu ds. Kształcenia, Nauki i Badań Naukowych.

48

Informacji związanych z wszelkimi organizacjami dla dzieci i młodzieży oferują strony internetowe : Serwer młodzieżowy Jugendnetz: www.jugendnetz-berlin.de Serwer młodzieżowy Spinnenwerk: www.spinnenwerk.de Administracja Senatu ds. Kształcenia, Nauki i Badań Naukowych: www.senbwf.berlin.de Wirtualny plan miasta dla dzieci: www.kinderstadtplan.de Infofon: www.infonetkalender.de Biblioteki młodzieżowe znajdują się w każdym okręgu Berlina. Dokładne adresy można uzyskać w Amerika-Gedenkbibliothek, Blücherplatz 1, 10961 Berlin, Telefon (0 30) 90 22 60. Wymienione broszury można otrzymać w punktach informacyjnych Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań (adresy w rozdziale 9.3) oraz w urzędach młodzieżowych berlińskich urzędów okręgowych (adresy w rozdziale I.3).

49

10.4 Kształcenie zawodowe Doradztwo zawodowe oraz doradztwo związane z wyborem studiów Jeżeli potrzebują Państwo wsparcia w wyborze odpowiedniego zawodu, czy kierunku studiów, bogatych informacji udzielają agencje pośrednictwa pracy w Berlinie. Agencje pośrednictwa pracy posiadają ośrodki informacji zawodowej, które pomagają w odpowiednim wyborze kierunku kształcenia zawodowego. Oprócz tego pośredniczą one w przydzielaniu miejsc kształcenia zawodowego. Adresy agencji pośrednictwa pracy znajdą Państwo w rozdziale 7.1. Informacji na temat kształcenia szkolnego i wykształcenia znajdą Państwo również w Urzędzie ds. Edukacji, Nauki i Badań, Beuthstr.6-8, 10117 Berlin Kształcenie zawodowe w zakładach oraz szkoły zawodowe („dualny system” kształcenia zawodowego) „Dualny system” kształcenia zawodowego umożliwia powiązanie praktycznej nauki zawodu w zakładzie z wykształceniem teoretycznym w szkole zawodowej. Oprócz nauki zawodu w zakładzie młodzież musi jeden bądź dwa dni w tygodniu uczęszczać do szkoły zawodowej, gdzie uzyskuje wiedzę teoretyczną. Szkoły zawodowe mają zazwyczaj określoną specjalizację, tzn. kształcą młodzież do wykonywania zawodu z określonej grupy zawodów, jak np. zawody handlowe, zawody związane z obróbką metalu, z elektrycznością, budownictwem, rolnictwem. W związku z kształceniem zawodowym oferują szkoły zawodowe pod pewnymi warunkami również szansę na zdobycie świadectwa ukończenia szkoły, którego zdobycie zostało zaniedbane, np. świadectwo ukończenia szkoły głównej i świadectwo ukończenia szkoły średniej. Młodzież, która po ukończeniu dziesięcioletniej ogólnej nauki obowiązkowej opuściła szkołę i nie kształci się dalej ani nie jest zatrudniona, ma prawo rozpoczęcia nauki zawodu (wraz z praktykami). Również tutaj może zostać nadrobione zdobycie świadectwa ukończenia szkoły głównej. Przygotowanie do zawodu i kształcenie zawodowe w szkołach zawodowych (Berufsfachschulen) Młodzież, która chciałaby kształcić się zawodowo, ale nie znalazła miejsca kształcenia w zakładzie pracy, może kształcić się w szkołach zawodowych. Szkoły zawodowe są szkołami w pełnym wymiarze godzin, które obejmują w całości lub częściowo przygotowanie do zawodu jak i kształcenie zawodowe. Umożliwiają one zdobycie fachowej wiedzy teoretycznej i praktyczną naukę w wielu dziedzinach zawodowych. Służą jednocześnie rozszerzeniu wykształcenia ogólnego uczniów. Warunki przyjęcia zależą od wybranego toku nauczania. Trzyletnia szkoła zawodowa kończy się egzaminem końcowym (egzamin czeladniczy) wyuczonego zawodu. Dwuletnia szkoła zawodowa przygotowuje do czynności zawodowej w zawodzie asystenckim (np. państwowo uznana asystentka języków obcych). Jednoroczna szkoła zawodowa przygotowuje do kształcenia zawodowego. Również w szkołach zawodowych można uzupełnić szkolne świadectwa, np. świadectwo szkoły średniej. Kwalifikacja do studiowania w liceach zawodowych (niem. Fachoberschulen, Berufsoberschulen) Osoby, które ukończyły kształcenie zawodowe oraz/lub dysponują odpowiednim doświadczeniem zawodowym mogą uzyskać w liceach zawodowych uprawnienie do studiowania w szkole inżynierskiej (Fachhochschulreife). Osoby, które uzyskały świadectwo ukończenia szkoły średniej, mogą (przy istniejącej kwalifikacji) uzyskać w liceach zawodowych uprawnienie do studiowania na uniwersytecie (Hochschulreife).

50

Kwalifikacja do studiowania w gimnazjach zawodowych (berufliche Gymnasien) Uczennice i uczniowie, którzy uzyskali świadectwo ukończenia szkoły średniej oraz zgodnie z istniejącymi kwalifikacjami i osiągnięciami nadają się do uczestniczenia w toku nauczania kwalifikującego do studiowania, mogą zostać przyjęte do gimnazjum zawodowego. Ta forma szkoły łączy ze sobą kształcenie zawodowe i ogólne. W trwającej rok fazie wstępnej przedmioty zawodowe stanowią dużą część planu lekcji. W następującej po niej dwuletniej fazie kursu jeden z dwóch przedmiotów głównych związany jest z wybranym zawodem. Gimnazjum zawodowe kończy się świadectwem dojrzałości (maturą). Uczęszczanie do gimnazjum zawodowego w ośrodkach OSZ łączy się z wyborem na jedną z poniższych dziedzin: - gospodarka i administracja - elektrotechnika - technika drzewna - chemia, fizyka i biologia - zdrowie, odżywianie i gospodarstwo domowe - pedagogika socjalna/nauki socjalne

-technika metalurgiczna - technika budowlana - włókiennictwo i ubrania - technika drukarska - gospodarstwo rolne

Kształcenie w średnich szkołach zawodowych (Fachschulen) Osoby, które dysponują już doświadczeniem zawodowym, mogą uczestniczyć w kontynuacji ich toku nauczania w średnich szkołach zawodowych. Przeważnie trwają one dwa lata i kończą się egzaminem końcowym. Egzamin powinien kwalifikować do przejęcia zadań kierowniczych oraz wspierać gotowość do zawodowej samodzielności. Wraz z egzaminami średnich szkół zawodowych mogą zostać uzyskane również dalsze szkolne uprawnienia, np. świadectwo dojrzałości. Do znanych berlińskich szkół zawodowych należą np. Państwowe Technikum (niem. Staatliche Technikerschule Berlin), Państwowa Szkoła Hotelarstwa, Europejska Szkoła Ekonomiczna i Państwowa Szkoła Zawodowa Pedagogiki Socjalnej Ośrodki Oberstufenzentren (OSZ) – Ośrodki kompetencji ds. Kształcenia, Kontynuacji Kształcenia i Kwalifikacji do studiów Ośrodki Oberstufenzentren (OSZ) obejmują opisane w tym rozdziale szkoły kształcące zawodowo wg dziedzin zawodowych (Berufschule, Berufsfachschule, Fachoberschule, Berufsoberschule, berufliches Gymnasium, Fachschule). W ośrodkach OSZ mogą się Państwo poinformować na temat pytań dotyczących przygotowania do kształcenia, kształcenia zawodowego, kwalifikacji do studiów i kontynuacji nauki i tu mogą Państwo ukończyć wyżej opisane formy kształcenia zawodowego. Adresy ośrodków OSZ i innych szkół kształcenia zawodowego można znaleźć na stronach internetowych Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań (np. www.berlin.de/sen/bwf/bildung/schulverzeichnis)

51

10.5 Studia Żaden region w Europie nie ma tylu licznych instytucji naukowych i badawczych co Berlin. Berlin inwestuje rocznie ok. 1,8 miliardów euro na rozwój nauki i badań. Na trzech uniwersytetach, Wyższej Szkole Sztuk Pięknych i trzech pozostałych wyższych szkołach sztuk pięknych, siedmiu wyższych szkołach zawodowych, dziesięciu prywatnych państwowo uznanych szkół wyższych i ponad siedemdziesięciu pozauniwersyteckich publicznie finansowanych instytucjach badawczych znajduje zatrudnienie ponad 50.000 osób. Klinika „Charite – Akademii Medycznej w Berlinie” kierowana przez władze uniwersytetu „Freie Universität” i „Uniwersytetu im. Humboldta” należy do największych fakultetów medycznych w Europie. W dwóch technologicznych parkach w Adlershof i Berliner-Buch ściśle współpracują ze sobą naukowcy i ekonomiści. Narodowe organizacje badawcze reprezentowane są w Berlinie przez liczne instytuty i osiem instytutów badawczych różnych Ministerstw Federalnych. Uniwersytety Berlin jest jednym z najbardziej atrakcyjnych miast uniwersyteckich w Niemczech. W wyższych szkołach w Berlinie studiuje ok. 133.000 osób. 14 procent studentów stanowią obcokrajowcy. Berlińskie uniwersytety są na trzecim miejscu wśród niemieckich uniwersytetów. Wyższe Szkoły Sztuk Pięknych Dla szczególnie utalentowanej artystycznie młodzieży istnieje w Berlinie: Uniwersytet Sztuk Pięknych, trzy szkoły wyższe sztuk pięknych – tworzą je Wyższa Szkoła Muzyczna Musikhochschule Hans Eisler, Akademia Sztuk Pięknych Kunsthochschule Weißensee/ Wyższa Szkoła Rzemiosła Artystycznego Hochschule für Gestaltung i Wyższa Szkoła Aktorska Hochschule für Schauspielkunst Ernst Busch. Wyższe szkoły sztuk pięknych oferują ponad 1.500 studentom możliwość kształcenia na prawie wszystkich kierunkach artystycznych. Wyższe Szkoły Zawodowe W Berlinie istnieje siedem wyższych szkół zawodowych, które kształcą specjalistów w zakresie inżynierii, gospodarki, zarządzania, nauk społecznych i humanistycznych. Łączą one ze sobą badania z wykorzystaniem wiedzy i najnowszych technologii. W szkołach tych kładzie się nacisk przede wszystkim na analizowanie problemów praktycznych dotyczących małych i średnich przedsiębiorstw, na czym wzoruje się wiele krajów Europy. Wyższe szkoły zawodowe posiadają bogatą ofertę kształcenia ustawicznego, z której chętnie korzystają pracujące zawodowo osoby z kraju i z zagranicy. W wyższych szkołach zawodowych w Berlinie studiuje ok. 29.000 osób. Więcej informacji uzyskać można na stronach www.fachhochschulen-in-berlin.de

52

10.6 Uznawanie świadectw i dyplomów szkolnych Mają Państwo świadectwo ukończenia ogólnokształcącej szkoły, ewentualnie uzyskali Państwo wykształcenie zawodowe (czysto) szkolne i chcieliby Państwo oddać je do oceny w kraju związkowym Berlin? W tym przypadku proszę się zgłosić do centrum nostryfikacji dyplomów i świadectw (niem. Zeugnisanerkennungsstelle) przy Administracji Senatu ds. Kształcenia, Nauki i Badań Naukowych. Zadania centrum nostryfikacji dyplomów i świadectw: • sprawdzanie adekwatności świadectw i dyplomów uzyskanych za granicą względem świadectw wydawanych w kraju związkowym Berlin na poziomie Sekundärstufe I („Hauptschulabschluss“, Schulabschluss“),

•

„Erweiterter

Hauptschulabschluss“,

„Mittlerer

porównywanie świadectw uzyskanych w kraju i za granicą uprawniających do studiowania pod względem możliwego dostępu do uniwersytetu i wyższych szkół zawodowych kraju związkowego Berlin*

*(porównywanie świadectw uzyskanych w kraju i za granicą uprawniających do studiowania pod względem możliwości przystąpienia do studiów na uniwersytecie i wyższych szkołach zawodowych może odbywać się bezpośrednio na uniwersytetach i wyższych szkołach zawodowych kraju związkowego Berlin oraz przez uni-assist e.V., Helmholzstr. 2-9, 10587 Berlin. Jeśli wybrany kierunek studiów objęty jest Numerus clausus, proszę zwrócić się do ZVS w Dortmundzie). •

porównywanie świadectw wykształcenia zawodowego (czysto) szkolnych uzyskanych w kraju i za granicą pod względem adekwatności ze świadectwami wydawanymi w kraju związkowym Berlin przez wyższe szkoły zawodowe.

Adresy: Zeugnisanerkennungsstelle der Senatsverwaltung für Bildung, Wissenschaft und Forschung Beuthstraße 6 - 8 D-10117 Berlin-Mitte Warteraum 1042, 1. Etage Tel.: 9026-5231 /-5232 /-5220 /-5691 Fax: 9026-5001 E-Mail: [email protected] Internet: www.senbjs.berlin.de Godziny przyjęć: Poniedziałek i wtorek: Czwartek:

9.00 - 12.00 16.00 - 18.00

53

11. Kształcenie ustawiczne Dlaczego kształcenie ustawiczne? W wielu zawodach konieczne jest dzisiaj dalsze kształcenie lub podnoszenie swoich kwalifikacji. Związane jest z to z ciągłymi zmianami i potwierdza konieczność nauki przez całe życie. Rynek pracy uległ w ostatnich latach znacznej zmianie i już coraz mniejsza liczba osób znajduje zatrudnienie w jednym zawodzie czy w jednej firmie na całe życie. Bogata oferta kształcenia ustawicznego skierowana jest do pracowników; pracodawców, którzy chcą podnosić kwalifikacje zatrudnionych osób; do bezrobotnych i osób zagrożonych utratą pracy.

11.1 Publikacje Jak znaleźć odpowiednią ofertę? Ośrodki (Oberstufenzentren OSZ) – centra kompetencji ds. kształcenia, kształcenia ustawicznego i kwalifikacji do studiów O ofertach zawodowego kształcenia ustawicznego informują Ośrodki (OSZ) ewentualnie państwowe szkoły zawodowe (patrz punkt 10.4). Adresy można znaleźć w internecie na stronach Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań (np. www.berlin.de/sen/bwf/bildung/schulverzeichnis Bank danych kształcenia ustawicznego http://berlin.wdb.de/ Bogatym źródłem informacji odnośnie kształcenia ustawicznego jest bank danych kształcenia ustawicznego. Można w nim znaleźć informacje na temat planowanych seminariów i kierunków kształcenia. Serwis: W banku danych kształcenia ustawicznego znajdą Państwo ok. 10.000 ofert licznych możliwości dokształcenia się proponowanych przez ok. 400 ośrodków kształcących w obrębie Berlina. W serwisie „Oferty kształcenia“ (niem. Bildungsangebote) wpisują Państwo poszukiwane hasło dla wybranej oferty i otrzymują informacje o oferowanych kursach na dany temat. Oferty ośrodków kształcących są w internecie stale aktualizowane. Pracownicy wdb-berlin sprawdzają wyrywkowo wpisy ofert. Bank danych jest prowadzony przez Agencję Reklamową EUROPUBLIC GmbH od roku 1997 z polecenia Administracji Senatu ds. Gospodarki Technologii i Kobiet. Wyszukiwanie i wpisywanie ofert przez ośrodki kształcące jest bezpłatne. Przewodnik kształcenia ustawicznego Informacje w przewodniku wydawanym przez Administrację Senatu ds. Kształcenia Młodzieży i Sportu dotyczą ofert od wykształcenia ogólnokształcącego po wykształcenie polityczne oraz kursów do specjalizacji w wykształceniu zawodowym. W przewodniku znajdą Państwo również informacje dotyczące urlopów dziekańskich, dokończenia szkoły, nadrobienia zaległości w wykształceniu i porady. Przewodnik otrzymają Państwo w punktach informacyjnych Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań. Więcej informacji znajdą Państwo w internecie na stronach http://www.senbwf.berlin.de/weiterbildung/ueberblick_weiterbildung.asp seminus seminus jest portalem internetowym kształcenia ustawicznego, który istnieje od 1995 roku. Można w nim znaleźć informacje dla osób zainteresowanych dalszym kształceniem, dla przedsiębiorstw, trenerów i ośrodków kształcących. Codziennie seminus ogłasza obok terminów seminariów również aktualności. Celem seminus jest pośrednictwo pomiędzy osobami, a ośrodkami kształcącymi. Dzięki ok. 12.000 ofert seminariów i ok. 4.000 ośrodków kształcenia seminus stanowi portal obejmujący różne branże dalszego kształcenia

54

zawodowego. W przejrzysty i przyjazny dla użytkownika sposób seminus oferuje rozszerzone wyszukiwanie tekstu w zależności od kategorii, regionu i terminu. www.seminus.de .

55

11.2 Uniwersytet drugiego wieku (Volkshochschule) We wszystkich okręgach w Berlinie działają uniwersytety drugiego wieku, finansowane ze środków publicznych i składek osób studiujących. Są one komunalnymi centrami dalszego kształcenia. Program uniwersytetów drugiego wieku i ośrodków kształcących dla dorosłych w Berlinie oferuje wszystkim zainteresowanym możliwość dokształcenia zawodowego i podnoszenia kwalifikacji. Uniwersytety drugiego wieku posiadają bogate oferty dalszego kształcenia, które związane są z socjo-kulturowymi strukturami danych Okręgów Administracyjnych. Oferty kształcenia ustawicznego dotyczą kursów związanych ze sztuką, modelowaniem artystycznym i rzemieślniczym, kulturą, pielęgnowaniem zdrowia i fitness, aż po kursy kształcenia zawodowego, nauki języków obcych, zarządzania i obsługi komputera. Uniwersytety drugiego wieku są ważnym miejscem dla integracji imigrantek i imigrantów. Mają one obszerną ofertę dla tej grupy docelowej. Program integracji językowej obejmuje kursy języka niemieckiego jako drugiego języka na wszystkich poziomach łącznie z poprzedzającą je alfabetyzacją. Wszystkie uniwersytety drugiego wieku oferują kursy językowe dla kursów integracyjnych uznawane według ustawy o migrantach. Szczególne znaczenie ma program dla grup docelowych tzw. kursów dla matek, który umożliwia kobietom z dziećmi objętymi obowiązkiem szkolnym bezpłatny udział w ich szkole w kursach językowych i integracyjnych. Zaletą uniwersytetów drugiego wieku jest ich ogólna dostępność, prowadzenie kursów w dogodnych godzinach popołudniowych lub w weekendy. Dla osób niezatrudnionych istnieją oferty w ciągu dnia. Opłaty są stosunkowo niskie, niektóre grupy uczestników otrzymują zniżki. Bliższe informacje pod www.vhs.berlin.de Volkshochschule Mitte City VHS, Antonstraße 37, 13347 Berlin Telefon 200 94 74 74, Fax 200 94 74 88 City VHS, Linienstraße 162, 10115 Berlin Telefon 200927474, Fax 200947488 Volkshochschule Friedrichshain-Kreuzberg Frankfurter Allee 37, 10247 Berlin Telefon 90298-4600/01/02/03, Fax 90298-4176 Wassertorstraße 4, 10969 Berlin Telefon 2219-5516, -5517, Fax 22195522 Volkshochschule Pankow Schulstraße 29, 13187 Berlin Telefon 48522820/2823, Fax 48522821 Prenzlauer Allee 227/228, 10405 Berlin Telefon 42401414, Fax 42401429 Bizetstraße 64, 13088 Berlin Telefon 9253712, Fax 96209822 Volkshochschule City West Pestalozzistraße 40/41, 10627 Berlin Telefon 902928855, Fax 902928831 Trautenaustraße 5, 10717 Berlin Telefon 90291 9400, Fax 90291 9412 Volkshochschule Spandau Reformationsplatz 2, 13597 Berlin Telefon 33035000/5007, Fax 33035001

56

Volkshochschule Steglitz-Zehlendorf Markgrafenstraße 3, 14163 Berlin Telefon 63215020 Fax 63216477 Goethestraße 9 - 11, 12207 Berlin Telefon 63212050, Fax 63212376 Volkshochschule Tempelhof-Schöneberg Barbarossaplatz 5, 10781 Berlin Telefon 75606299, -6397, Fax 75608944 Volkshochschule Neukölln Boddinstraße 34, 12053 Berlin Telefon 68092433, Fax 68093298 Volkshochschule Treptow-Köpenick Plönzeile 7, 12459 Berlin Telefon 6172 5411/5414, Fax 6172 5400 Baumschulenstraße 81, 12437 Berlin Telefon 53699059, Fax 5328967 Volkshochschule Marzahn-Hellersdorf Tangermünder Straße 30, 12627 Berlin Telefon 9918116, Fax 9918120 Buckower Ring 54/56, 12683 Berlin, Telefon 568816-0, Fax 5644013 Volkshochschule Lichtenberg Paul-Junius-Straße 71, 10369 Berlin Telefon 97981970, Fax 979819730 Volkshochschule Reinickendorf Buddestraße 21, 13507 Berlin Telefon 41924800, Fax 41924812 Allgemeine Informationen über die Volkshochschulen in Berlin erhalten Sie bei der Senatsverwaltung für Bildung, Wissenschaft und Forschung Referat Weiterbildung - II F – Beuthstraße 6 - 8, 10117 Berlin Telefon 90265234, Fax 90265002 Email: [email protected] Internet: www.senbwf.berlin.de/weiterbildung 11.3 Federalne centrum ds. edukacji politycznej (Landeszentrale für politische Bildung) Niemiecka Republika Demokratyczna jest społeczeństwem demokratycznym. Demokracja nie jest oczywistością. Jest osiągnięciem, które musi być na nowo potwierdzone i kształtowane przez każdą generację. Centrum ds. edukacji politycznej jest instytucją pozapartyjną, agituje za zaangażowaniem demokratycznym, nie za pojedynczymi kierunkami politycznymi. Ze swoimi publikacjami i imprezami na rozmaite tematy oferuje serwis dla szerokiej rzeszy odbiorców, młodzieży i dorosłych. Wymagana jest znajomość języka niemieckiego. Landeszentrale für politische Bildungsarbeit An der Urania 4-10 (Ecke Kurfürstenstr.) 10787 Berlin Tel.: (030) 90 16 25 - 51/ -52 Fax: (030) 90 16 25 38 Internet : www.landeszentrale-berlin.de

57

12. Służba zdrowia – Opieka medyczna w Berlinie Berlin dysponuje szeroko rozbudowanym systemem służby zdrowia oraz dużą liczbą szpitali, klinik, praktyk lekarskich, pogotowi ratunkowych i licznych ośrodków specjalistycznych. W tych ośrodkach mogą Państwo liczyć na doskonałą pomoc medyczną przy wykorzystaniu nowoczesnych terapii i sprzętu najnowszej generacji. Osoby posiadające ubezpieczenie zdrowotne mogą wybrać w Niemczech dowolnego lekarza rodzinnego. Instytucje opieki medycznej W poszukiwaniu odpowiedniej przychodni medycznej w Berlinie np. lekarza specjalisty pomaga internetowy serwis informacyjny służby zdrowia. Na stronach www.gesundheitberlin.de znajdą Państwo wszystko na temat ośrodków służby zdrowia: apteki, lekarze, dentyści, szpitale, transport sanitarny, ośrodki takie jak fotooptyka, z aparatami słuchowymi, protezami ortopedycznymi, kliniki położnicze, szkoły rodzenia i adresy położnych. Oprócz tego istnieje dużo informacji na temat instytucji pomagających osobom niepełnosprawnym. Zgodnie z hasłem „łatwy i szybki dostęp do informacji“ znajdą Państwo na stronach internetowych gesundheit-berlin.de oprócz adresów ośrodków medycznych w Berlinie, również aktualne informacje, doniesienia, wskazówki, terminy. Ten serwis jest ogólnodostępny i dla wszystkich użytkowników bezpłatny. Pomocne mogą być również strony branżowe w książce telefonicznej „Żółte strony” (niem. „Gelbe Seiten“). „Żółte strony” znajdą Państwo w internecie na stronach: www.gelbeseiten.de. Adresy lekarzy posługujących się językami obcymi znajdą Państwo w Berlińskiej Izbie Lekarzy. Adres: Ärztekammer Berlin, Friedrichstr. 16, 10969 Berlin, Tel. 030/40 80 6-0 – Fax. –3499 Godziny przyjęć: od poniedziałku do czwartku 9.00 – 15.00, piątek 9.00 – 14.00. Telefonicznie mogą Państwo uzgodnić również inny termin wizyty w godzinach pracy 7.00 – 20.00 Również na stronach internetowych Berlińskiej Izby Lekarzy można znaleźć adresy lekarzy posługujących się językami obcymi: www.aerztekammer-berlin.de Szpitale i kliniki w Berlinie Region Berlin - Branderburg jest jednym z najnowocześniejszych medycznych centrów w Niemczech. Leczenie w szpitalach, specjalistycznych klinikach i klinice uniwersyteckiej odpowiada najwyższym standardom wiedzy medycznej. 69 szpitali w Berlinie posiada 20.991 łóżek (dane z 2004 roku). Tak duża liczba instytucji pozwala na opiekę zdrowotną każdemu mieszkańcowi Berlina w pobliżu jego zamieszkania. Adresy berlińskich szpitali i klinik można znaleźć na stronach internetowych pod adresem: www.gesundheit-berlin.de. Oprócz tego lekarze rodzinni udzielają informacji na temat odpowiednich dla Państwa klinik.

58

Publiczne instytucje służby zdrowia Do zakresu zadań Ministerstwa Zdrowia i Federalnego Urzędu ds. Zdrowia i Spraw Socjalnych należy nie tylko opieka zdrowotna ale i profilaktyka ochrony zdrowia. Władze Berlina jako instytucje oferują pomoc, uświadamiają i odpowiadają na wszelkie Państwa pytania Bundesministerium für Gesundheit Dienstsitz Berlin Mohrenstraße 62 D - 10117 Berlin Tel.: +49 30 20640-0 Fax: +49 30 20640-4900 Internet: www.bmgs.bund.de Landesamt für Gesundheit und Soziales Postfach 31 09 29 D - 10639 Berlin Tel.: +49 030 9012-0 E- Mail:[email protected] Internet: www.berlin.de/sengessozv/lageso/index.html Abteilung III – Einrichtungen des Gesundheits- u. Sozialwesens Oranienstraße 106 D - 10969 Berlin (Kreuzberg) Leitung: Herr Kitzerow Tel.: +49 30 9028-1710 Fax: +49 30 9028-2077 Abt. V - Aufgaben des Gesundheitswesens Storkower Straße 97 D - 10407 Berlin (Prenzlauer Berg) Leitung: Herr Lockwood Tel.: +49 30 9022-0 Fax: +49 30 9022-3000 Sprechzeiten: Montag, Dienstag, Freitag: 9.00 - 12.00 Uhr Donnerstag: 15.00 - 18.00 Uhr und nach Vereinbarung Telefony alarmowe Znajdą Państwo w rozdziale 20.4 „Na wszelki wypadek”

59

13. Osoby niepełnosprawne 13.1 Pomoc dla osób niepełnosprawnych Osoby niepełnosprawne otrzymują wsparcie od państwa, by w równym stopniu co osoby zdrowe mogły uczestniczyć w codziennym życiu. Osoby niepełnosprawne powinny wnioskować o wydanie tzw. legitymacji dla osób o dużym stopniu niepełnosprawności w celu otrzymywania odpowiedniej pomocy. W tym celu powinni zwrócić się Państwo do Urzędu Opieki (niem. Versorgungsamt) przy Federalnym Urzędzie ds. Zdrowia i Spraw Socjalnych, który udziela fachowych porad i odpowiedniej pomocy. Urząd Opieki stwierdza stopień niepełnosprawności. Formularze wnioskowe otrzymają Państwo w centrum informacyjnym info & Service Center Federalnego Urzędu ds. Zdrowia i Spraw Socjalnych, w szpitalach, ośrodkach doradztwa dla osób niepełnosprawnych w urzędzie spraw obywatelskich. Legitymacja dla osób o dużym stopniu niepełnosprawności jest ważna w całych Niemczech. Więcej informacji znajdą Państwo na stronach internetowych: www.berlin.de/sengessozv/lageso/schwb2.html lub w centrum informacyjnym Info- und Servicecenter Urzędu Opieki w Berlinie. (budynek przystosowany do osób niepełnosprawnych: winda) Adres: Landesamt für Gesundheit und Soziales Versorgungsamt, Info & Service Center Albrecht-Achilles-Str. 62-65 10709 Berlin Tel.: 9012-0 Połączenie: U7 Adenauerplatz, autobusy: 109, 110, M19, X10 aż do Adenauer Platz, autobus: M 29 do Olivaer Platz, autobus: 104 do Hochmeisterplatz. Specjalne usługi przewozowe dla osób niepełnosprawnych Dla osób z dużym stopniem niepełnosprawności, które nie mogą korzystać z komunikacji miejskiej, zorganizowano odpowiedni system przewozów – specjalne usługi przewozowe dla osób niepełnosprawnych, który umożliwia przewozy „od drzwi do drzwi“. Osoby uprawnione do korzystania z tych usług przewozowych mogą korzystać z autobusów i systemu Taxi-Konto. Warunkiem uprawniającym do korzystania z tych usług przewozowych jest stwierdzenie stopnia niepełnosprawności i przypisanie znaku „T“. Należy zatem wcześniej złożyć podanie o stwierdzenie stopnia niepełnosprawności. Mieszkania dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich Mieszkania przystosowane dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich posiadają odpowiednie wyposażenie kuchenne i sanitarne oraz podjazdy. Oferty mieszkań obejmują mieszkania socjalne i mieszkania przystosowane dla osób niepełnosprawnych. Jeżeli chcą Państwo wprowadzić się do takiego mieszkania, proszę zwrócić się o informację do: Landesamt für Gesundheit und Soziales Abteilung II Integrationsamt und Hauptfürsorgestelle Sächsische Straße 28 10707 Berlin Telefon: 9012-6695 Osoby niepełnosprawne zostają zarejestrowane jako szukające mieszkania i muszą wypełnić odpowiedni formularz. Do zawarcia umowy o wynajem potrzebne jest zaświadczenie uprawniające do korzystania z tego typu mieszkań, które potwierdza przynależność do grupy osób poruszających się na wózku inwalidzkim. Formularze wnioskowe można otrzymać w sklepach papierniczych i w urzędach mieszkaniowych w Państwa Urzędzie Okręgowym.

60

13.2 Praca i niepełnosprawność Równouprawnienie osób niepełnosprawnych jest zagwarantowane i praktykowane we wszystkich obszarach życia społecznego, prywatnego i codziennego. Do tego należy również obszar życia zawodowego. Pracodawcom zatrudniającym osoby o dużym stopniu niepełnosprawności zagwarantowana jest pomoc finansowa. Na stronach internetowych pod hasłem praca i niepełnosprawność mogą Państwo znaleźć informacje dotyczące ochrony przed zwolnieniem z pracy, pomocy w życiu zawodowym, ulg, szczególnych przedsięwzięć, zakładów dla osób niepełnosprawnych i dodatkowe informacje. Internet: www.berlin.de/sengessozv/lageso/arb.html Adres: Landesamt für Gesundheit und Soziales Hauptfürsorgestelle und Integrationsamt Sächsische Str. 28 10707 Berlin Tel.: 9012-0 Połączenia komunikacyjne: U3/ U7 do Fehrbelliner Platz, autobus: 101 i 104 do przystanku Fehrbelliner Platz i autobus: 115 do przystanku Emser Platz i Fehrbelliner Platz. Wejście od Württembergische Str. 6 (winda) 13.3 Pełnomocnik ds. osób niepełnosprawnych dla kraju związkowego Berlin Pełnomocnik ds. osób niepełnosprawnych stara się o funkcjonowanie miasta bez barier. Nie chodzi tu tylko o ograniczenia w budownictwie, czy komunikacji dla osób niepełnosprawnych, ale o wszystkie bariery. Szczególnie o te, które istnieją w naszych umysłach i które odzwierciedlają się w strukturach i środkach wszystkich społecznych obszarów. W szkole, w kształceniu, w rynku pracy, opiece, życiu kulturalnym i wolnym czasie. Krajowa ustawa o równouprawnieniu (LGBG) zabrania dyskryminowania osób niepełnosprawnych. Ustawa przewiduje wyraźnie, że każdy obywatel, który wie o dyskryminowaniu osób niepełnosprawnych może zwrócić się do: Senatsverwaltung für Integration, Arbeit und Soziales Büro des Landesbeauftragten für Behinderte Berlin Oranienstraße 106, 10969 Berlin, (Räume E 009 bis E 011), Tel. 90 28 29 98 Oprócz tego we wszystkich Urzędach Okręgowych w Berlinie działają pełnomocnicy ds. osób niepełnosprawnych. Adresy Urzędów Okręgowych znajdą Państwo w rozdziale 3.

61

14. Pozostałe 14.1 Ochrona praw konsumentów 1. Centrala konsumencka (Verbraucherzentrale) Centrale konsumenckie służą radą i pomocą obywatelom w pytaniach odnośnie jakości towarów cen i usług. Celem pracy centrali konsumenckiej jest doradztwo osobiste, telefoniczne i pisemne. Do zakresu działalności tych związków należą: Ochrona praw konsumentów: Centrala konsumencka pośredniczy w reklamacjach różnego rodzaju, udziela fachowych pozasądowych porad prawniczych oraz porad dotyczących kredytów, zadłużenia i niewypłacalności, praw pacjentów, udziela informacji odnośnie prawa oszczędnościowego i ochrony osób lokujących finanse, finansowania budowy, przedsięwzięć przeciwko oszustwom oraz informacji o ustawach i rozporządzeniach. Doradztwo specjalne (Sonderberatung): doradztwo oszczędnościowe i doradztwo dla osób lokujących finanse, doradztwo dotyczące kosztów energii, ogrzewania, najmu, reklamacji, dot. praw pacjentów, kredytów, zadłużenia, niewypłacalności, ubezpieczenia i finansowania budowy. Zgłoszenia pod numerem: 214 85-260 Dalsze informacje o ofercie porad otrzymają Państwo bezpośrednio w: Verbraucherzentrale Berlin e.V. Bayreuther Str.40 10787 Berlin Tel.: (030) 214 85 260, Fax: (030) 211 72 01 Email: [email protected], Internet: www.Verbraucherzentrale-Berlin.de Zgłoszenia do poradnictwa osobistego Telefon 030 - 214 85-260 Porady podlegają opłacie. Doradztwo dotyczące kredytów i niewypłacalności jest bezpłatne. Porady udzielane telefonicznie podlegają opłacie 1,86 euro za minutę połączenia.

2. Fundacja „Test Towarów“ Stiftung Warentest Rząd Federalny założył w roku 1964 fundację „Test Towarów“. Fundacja ta ocenia i bada artykuły użytkowe i konsumpcyjne. Jest ona niezależną organizacją, dlatego też nikt nie może jej nakazać, co i w jaki sposób zostanie przetestowane. Zadaniem fundacji jest doprowadzenie do przejrzystości rynku. Ponadto informuje ona konsumentów o możliwości optymalnego prowadzenia gospodarstwa domowego, o racjonalnym wykorzystywaniu dochodów oraz nawołuje do życia przyjaznego dla zdrowia i środowiska. Produkty i usługi oceniane są przy pomocy naukowych metod. W swoich publikacjach fundacja podaje wyniki badań. Więcej informacji o zadaniach i pracy fundacji otrzymają Państwo od: Stiftung Warentest Stiftung Bürgerlichen Rechts Lützowplatz 11/13 10785 Berlin Telefon: 2631-0, Telefax: 2631-2727 E-Mail: Kontaktformular auf der Internetseite, Internet: www.warentest.de

62

14.2 Samopomoc: Inicjatywy obywatelskie Berlin z tysiącami różnych przedsięwzięć obywatelskich jest nazywany stolicą inicjatywy obywatelskiej. Liczne grupy samopomocy troszczą się o każdą sprawę obywatela, która jest w sposób niewystarczający załatwiona przez administrację publiczną. Wiele tego typu grup posiada wysokie kompetencje i jest przez to nieodłącznym składnikiem opieki socjalnej i zdrowotnej. Grupy samopomocy zajmujące się obszarem zdrowia mają na celu propagowanie zdrowego stylu życia i profilaktykę. Grupy te wspierają wszelkie działania obywateli. Inicjatywy obywatelskie zmierzają do współkształtowania i współodpowiedzialności za nasze społeczeństwo. Obywatele pragną doprowadzić do dobrego współistnienia mieszkańców w mieście i dążą do realizacji tego celu. Administracja nie jest już ciałem wykonawczym, które podejmuje decyzje dotyczące ogółu lecz są nim wszyscy zaangażowani obywatele. Inicjatywy obywatelskie są bardzo popularne w Niemczech. Prawie co czwarty Berlińczyk należy dobrowolnie do takiej organizacji. Aktualne badania dowodzą, że gotowość do uczestniczenia w dobrowolnej inicjatywie obywatelskiej ciągle rośnie. Jest to niezwykle ważne w budowaniu prężnej i solidarnej wspólnoty obywateli! Dobrowolne zaangażowanie w jakąś inicjatywę sięga od np. pomocy sąsiedzkiej poprzez wsparcie, zadania socjalne i związane ze zdrowiem, aktywność w życiu kulturowym, w rozwoju miasta, ochronie środowiska, sporcie, służbie cywilnej i ochronie przed katastrofami itd.. Więcej informacji o pracy i doradztwie grup samopomocy otrzymają Państwo u SEKIS. Adres: SEKIS Albrecht-Achilles-Str. 65 10709 Berlin Tel: 892 66 02 Email: [email protected], Internet: www.sekis-berlin.de Dokładne informacje o inicjatywach obywatelskich znajdą Państwo w internecie w BeePort krajowej stronie internetowej o inicjatywach obywatelskich pod adresem www.berlin.de/SenIntArbSozV/beeport/index.html i w portalu aktywnych obywateli Berlina pod adresem www.berlin.de/buergeraktiv/index.php

63

14.3 Poradnie dla osób zadłużonych (Schuldnerberatungsstellen) W przypadku kłopotów finansowych radą i pomocą służą poradnie dla osób zadłużonych. W Niemczech ok. 2,8 milionów budżetów domowych jest zadłużona. Wiele z nich popada w tak wysokie zadłużenie, że wręcz wydaje się niemożliwe żyć bez długów. Poradnie dla osób zadłużonych doradzają i udzielają pomocy w uwalnianiu się od zadłużenia. W całych Niemczech pomaga osobom i rodzinom w kłopotach finansowych i osobistych ponad 1100 poradni dla osób zadłużonych. Należy tutaj wymienić organizację katolicką Deutsche Caritasverband, ewangelicką das Diakonische Werk, Niemiecki Czerwony Krzyż, dobroczynną organizację pracowników Arbeiterwohlfahrt, związek Der Deutsche paritätische Wohlfahrtsverband i urzędy socjalne. W poradniach osób zadłużonych mogą Państwo otrzymać pomoc i odpowiednie porady od specjalistów (w sprawach socjalnych, prawnych itd.), ekspertów, którzy posiadają doświadczenie i wiedzę o systemach i działalności bankowej oraz o odpowiednim zarządzaniu gospodarstwem domowym. Wszyscy zaznajomieni są również ze sprawami dotyczącymi zadłużenia i problemami, które z nich wynikają. Eksperci doradzają i pomagają osobom poszkodowanym np. w sytuacjach grożącej eksmisji z mieszkania. Przede wszystkim jednak pomagają poprawić sytuację finansową osób zadłużonych. W tym celu prowadzą rozmowy z m.i. instytucjami oferującymi kredyty i z firmami ściągającymi długi. Adresy poradni osób zadłużonych otrzymają Państwo pod numerem telefonu:: 0180 5 329 329 i w internecie na stronach: www.forum-schuldnerberatung.de/www.forum-schuldnerberatung.de Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend wydało broszurę: „Was mache ich mit meinen Schulden?“ (Co zrobić z moimi długami?) znajdą Państwo w niej niezbędne informacje w przypadku zadłużenia; jakie kroki należy podjąć w takiej sytuacji i gdzie można uzyskać fachową pomoc. Broszura udziela również informacji prawnych. Można ją zamówić w Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend pod nr tel. 01805-329 329 (koszt połączenia 0,12 euro) lub przez internet pod adresem :[email protected] Broszurę można pobrać ze strony internetowej: www.bmfsfj.de/Kategorien/Publikationen/Publikationen,did=3032.html

64

III. Komunikacja, kultura, religie oraz możliwość spędzania wolnego czasu w Berlinie 15. Komunikacja w Berlinie 15.1 Publiczna komunikacja podmiejska Korzystajcie Państwo z komunikacji podmiejskiej! Do większości celów w obrębie miasta bez kłopotu dotrą Państwo korzystając z komunikacji publicznej. O ile w zachodniej części miasta lokalna komunikacja pasażerska obsługiwana jest w większości przez metro (U-Bahn) i autobusy, to te zadania we wschodniej części miasta spełniają w rzeczywistości kolejka miejska (S-Bahn), tramwaj (Straßenbahn (Tram)) i autobusy. Po upadku Muru Berlińskiego w 1989 r. odtworzono wiele z zerwanych połączeń pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią miasta. Między innymi ponownie otwarto niegdyś nieczynne stacje na liniach U6 i U8 jak i trasy kolejki miejskiej do dzielnic podmiejskich.

Zjednoczenie firm komunikacyjnych Berlina i Brandenburgii (VBB) Duże przedsiębiorstwa komunikacyjne - BVG, Deutsche Bahn, kolejka miejska, przedsiębiorstwa komunikacyjne z Poczdamu oraz inne firmy – utworzyły zjednoczenie firm komunikacyjnych Berlina i Brandenburgii (VBB). Dzięki temu bez problemu mogą Państwo poruszać się w okolicach Berlina. Informacja o rozkładzie jazdy: Tel.: 030/ 19 44 9 Berliner Verkehrsbetriebe (BVG) Potsdamer Straße 188 10783 Berlin Tel: 19 44 9 Fax: 256 49 256 www.bvg.de S-Bahn Berlin GmbH Invalidenstraße 19 10115 Berlin Tel: 29 74 33 33 Fax: 29 74 38 31 www.s-bahn-berlin.de/ VBB Verkehrsverbund Berlin-Brandenburg GmbH Hardenbergplatz 2 10623 Berlin Tel: 254 14 0 Fax: 254 14 112 www.vbbonline.de/

65

15. 2 Rower, samochód, taksówka Wycieczki rowerowe Korzystajcie Państwo w Berlinie z roweru! Do indywidualnych przejazdów po mieście doskonale nadaje się rower. Większość tras można łatwo pokonać, a przy okazji można zobaczyć okolicę. W punktach wynajmu i sklepach można wypożyczać rowery. W mieście i w okolicy wszędzie znajdziecie Państwo rozbudowaną sieć dróg rowerowych. Plany dróg rowerowych uzyskacie Państwo w punktach Powszechnego Niemieckiego Klubu Rowerowego (ADFC) i w księgarniach. ADFC reprezentuje interesy rowerzystów i oferuje określony serwis informacyjny. Również korzystając z roweru należy przestrzegać wszystkich przepisów ruchu drogowego. Podobnie jak samochód, rower musi być sprawny technicznie (oświetlenie, hamulce itp.). Dzieci mogą poznać reguły ruchu rowerowego w szkole lub na policji. Informacje znajdą Państwo na stronie: www.adfc.de Senatsverwaltung für Stadtentwicklung (administracja senatu ds. rozwoju miasta) sporządziła mapę istniejących dróg rowerowych w Berlinie. Tę mapę znajdziecie Państwo w Internecie pod adresem: www.stadtentwicklung.berlin.de/verkehr/radverkehrsanlagen/de/karte.shtml Również bezpłatnie mogą Państwo otrzymać wydrukowaną wersję „Jeźdźij bezpiecznie rowerem, istniejąca sieć dróg rowerowych w Berlinie, 2004” w Senatsverwaltung für Stadtentwicklung, Info-Center Behrenstr. 42-45, 10117 Berlin Tel.: (030) 90 20 55 55, Fax: (030) 90 20 52 64, E-Mail: [email protected] Za dostarczenie jej przez pocztę pobierane są opłaty pocztowe. Informację o wysokości opłat uzyskacie Państwo w administracji senatu i tam przy składaniu zamówienia należy dołączyć znaczki pocztowe o odpowiedniej wartości. Wycieczki rowerowe z przewodnikiem Wycieczki rowerowe Berlin on Bike pozwalają na poznanie najciekawszych zakątków metropolii. Dzięki wygodnym wypożyczonym rowerom i najczęściej poruszając się drogami bocznymi lub ścieżkami rowerowymi poznają Państwo miasto z niezwykłej strony. Regularne trasy objazdowe po terenach byłego pasa Muru Berlińskiego, Berlin w pigułce, zwiedzanie nocne, wycieczki dla miłośników i członków stowarzyszeń klubowych... Isnieje specjalna oferta dla grup, wycieczek zakładowych i rodzin. Wypożyczanie rowerów Koleje Niemieckie (Deutsche Bahn) posiadają wypożyczalnie rowerów. Z systemu Call a Bike można korzystać po telefonicznym zgłoszeniu na numer (07000) 522 55 22 numeru karty kredytowej. Zaraz po tym można wyjechać rowerem. Na wstępie pobiera się pięć euro – opłata startowa. Riksze Niezwykły i bardzo wygodny sposób oglądania Berlina z roweru oferują riksze. Nowoczesne riksze z napędem rowerowym jeżdżą na czterech trasach: Kurfürstendamm, Tiergarten, Potsdamer Platz oraz Unter den Linden. Wycieczki indywidualne możliwe po uzgodnieniu. Ceny za przejazd od 2,50 € za osobę (małe riksze), 7,50 € za osobę w dużych rikszach (30 min. indywidualnej jazdy); rezerwacje codziennie w godzinach od 13:00 do 20:00 pod numerem telefonu 0172/328 88 88.

66

Korzystanie z samochodu Uprawnienia do prowadzenia pojazdu mechanicznego Będąc posiadaczem zagranicznego prawa jazdy mogą Państwo w okresie sześciu miesięcy po osiedleniu prowadzić pojazdy mechaniczne. Później będą Państwo potrzebowali niemieckiego prawa jazdy! Z tego względu winni Państwo zwrócić się w okresie pierwszych sześciu miesięcy do urzędu wydającego takie dokumenty. Tam dowiedzą się Państwo, czy posiadane przez Was prawo jazdy będzie mogło być przepisane lub czy będziecie musieli zdawać egzamin – jak również to, czy wymagane będzie przedłożenie tłumaczenia zagranicznego prawa jazdy. Państwa zagraniczne prawo jazdy musi być jeszcze ważne w chwili występowania o taki dokument niemiecki. Z reguły wydaje się niemieckie prawa jazdy bez konieczności ponownego zdawania egzaminu, o ile Państwo uzyskali swoje dokumenty w jednym z krajów europejskiego obszaru gospodarczego (wszystkie kraje członkowskie UE oraz Islandia, Norwegia i Liechtenstein). W wypadku, gdyby początkowo nie prowadzili Państwo samochodu: z wnioskiem o przepisanie prawa jazdy musicie Państwo wystąpić w okresie do trzech lat. Jeżeli posiadacie Państwo prawo jazdy wydane w innym kraju (kraju trzecim), zobowiązani jesteście do przystąpienia do egzaminu teoretycznego i praktycznego przed Komisją Techniczną do spraw ruchu drogowego. Taki egzamin może odbyć się jedynie przy współudziale szkoły nauki jazdy. Nie jest natomiast wymagane uczestnictwo w szkoleniu teoretycznym i praktycznym, które obowiązuje osoby po raz pierwszy ubiegające się o prawo jazdy. Wniosek o przepisanie zagranicznego prawa jazdy składają Państwo w Führerscheinbüro (Fahrerlaubnisbehörde / Personenbeförderung) Landesamt für Bürger- und Ordnungsangelegenheiten Referat Fahrerlaubnisse, Personenbeförderung und Güterbeförderung, III C Puttkamerstr.16 – 18, 10958 Berlin Telefon: (030) 90269 0 Verkehrsverbindungen : U6 (Kochstr.), Bus 129 Ubiegać się o niemieckie prawo jazdy mogą Państwo również w biurze meldunkowym swojego urzędu okręgowego. Adresy tych urzędów znajdą Państwo w rozdziale 3. Automobilkluby i stowarzyszenia Istnieje szereg organizacji o zróżnicowanym typie zrzeszających kierowców. Niektóre oferują swoim członkom pomoc w razie awarii samochodu w czasie podróży oraz specjalne ubezpieczenia podróżne. ADAC (Powszechny Automobilklub Niemiecki) oraz ACE (Automobilklub Europa) są największymi organizacjami motoryzacyjnymi. VCD (Niemiecki Klub Komunikacyjny) reprezentuje również interesy maszynistów i rowerzystów i kieruje swoją ofertę do tej grupy członków. Adresy internetowe poszczególnych automobilklubów: www.adac.de www.vcd.org www.ace-online.de Sprawy związane z pojazdami samochodowymi, jak dopuszczenie do ruchu i wyrejestrowanie samochodu lub motocykla, załatwiane są w Berlinie w dwóch urzędach prowadzących ewidencję pojazdów. Adresy: 1. Kraftfahrzeugzulassungsbehörde Standort Hohenschönhausen Landesamt für Bürger- und Ordnungsangelegenheiten Referat Kraftfahrzeugzulassung Ferdinand-Schultze-Str. 55, 13055 Berlin

67

Telefon: (030) 90269 0, FAX: (030) 90269 3391 Dojazd: autobusem linii 294, tramwajem liniami M 6, M 17, 16, 27 W pobliżu są bezpłatne parkingi 2. Kraftfahrzeugzulassungsbehörde Standort Berlin Friedrichshain-Kreuzberg Landesamt für Bürger- und Ordnungsangelegenheiten Referat Kraftfahrzeugzulassung Jüterboger Str. 3 10965 Berlin Telefon: Vermittlung: (030) 90269 0, FAX: (030) 90269 3091 Dojazd: autobusami linii 104, 341 Godziny pracy urzędów ewidencji pojazdów samochodowych poniedziałek: 7:30 - 14:30 wtorek: 7:30- 14:30 środa: 7:30 - 14:30 czwartek: 8:00 - 18:00 piątek: 7:30 - 12:00 Informacje telefoniczne można uzyskać w godzinach : poniedziałek – środa 7:00 - 15:00 czwartek 7:30 - 18:00 piątek 7:00 - 12:30 W Urzędzie Ewidencji Pojazdów Samochodowych Berlin-Lichtenberg mogą Państwo również uzgadniać terminy. Korzystanie z taksówek W Berlinie czeka na Państwa ok. 6.000 taksówek. Postoje znajdują się często w pobliżu dużych hoteli lub miejsc atrakcyjnych turystycznie. Z wybranymi postojami obecne jest bezpośrednie łącze telefoniczne z budek telefonicznych. Możecie też Państwo zadzwonić na centralę radio-taxi. Numery telefonów można znaleźć na żółtych stronach. Taryfa opłat za taksówki w Berlinie Jednolita taryfa opłat obowiązuje wszystkie przedsiębiorstwa taksówkowe. Taksometr musi być włączony w chwili rozpoczęcia jazdy; niewłączenie taksometru oznacza brak ubezpieczenia w razie nieszczęśliwego wypadku. Opłata podstawowa przy rozpoczęciu jazdy: 3,00 Euro Taryfa normalna: 0 - 7 km: 1,58 € za każdy km, od 7 km: 1,20 € za każdy km. Na krótkich trasach (poniżej 2 km i krótsze niż 10 min.) przejazd kosztuje tylko 3,50 €, o ile zatrzymacie Państwo taksówkę na ulicy. Opłata za przejazd poza teren miasta Berlina oraz na Schönefeld może być uzgadniana indywidualnie.

68

16. Religie w Berlinie W Berlinie reprezentowany jest cały wachlarz religii pomimo tego, że większość mieszkańców nie określa swoich związków z religią. Do kościoła ewangelickiego należy 23,4 procent mieszkańców Berlina, do kościoła rzymsko-katolickiego 9,1 procent. Ok. 200.000 wyznaje islam, co odpowiada 5,9 procent ludności. Gmina żydowska w okresie ostatnich dziesięciu lat podwoiła swój stan przede wszystkim poprzez napływ osób z państw byłego Związku Radzieckiego; obecnie gmina żydowska w Berlinie liczy sporo ponad 11.000 członków. W mieście są reprezentowane również hinduistyczne i buddyjskie wspólnoty religijne. 16.1 Organizacje chrześcijańskie Międzynarodowy konwent wspólnot chrześcijańskich w Berlinie i Brandenburgii „Internationaler Konvent Christlicher Gemeinden In Berlin und Brandenburg e.V. www.christen-in-berlin.de W tym portalu internetowym znajdą Państwo obszerny wykaz kościołów chrześcijańskich i obcojęzycznych jak i ortodoksyjnych wspólnot w Berlinie i Brandenburgii. 16.1.1 Kościół ewangelicki Evangelische Kirche Berlin-Brandenburg-schlesische Oberlausitz Kirchlicher Beauftragter für Ausländerarbeit - Pełnomocnik kościoła ds. pracy z obcokrajowcami Georgenkirchstraße 69 10249 Berlin Telefon: 24 34 45 33 Telefax: 24 34 42 579 E-Mail: [email protected] Internet: www.ekbo.de 16.1.2 Kościół katolicki Arcybiskupstwo Berlina Erzbischöfliches Ordinariat Berlin Niederwallstraße 8-9 10117 Berlin Telefon: 326 84 0 Telefax: 326 84 276 E-Mail: [email protected] Internet: www.erzbistumberlin.de - Diözesanrat der Katholiken im Erzbistum Berlin - Rada diecezji katolików wArcybiskupstwie Berlina - Sachausschuss Ausländer - Komitet ds. obcokrajowców –Migration - migracja - Zusammenleben der Kulturen - wspólne życie różnych kultur Französische Str. 34 10117 Berlin Telefon: Telefax: E-Mail: Internet:

40 00 46 0 40 00 46 10 [email protected] www.dioezesanrat-berlin.de

16.1.3 Grecko – ortodoksyjny kościół Kirchengemeinde Himmelfahrt des Herrn Mittelstr. 22 12167 Berlin Telefon: 792 02 36

69

16.1.4 Rosyjsko – ortodoksyjny kościół Christi-Auferstehungs-Kathedrale Hohenzollerndamm 166 10713 Berlin Telefon: 873 16 14 16.2 Organizacje żydowskie Gmina żydowska w Berlinie - Jüdische Gemeinde zu Berlin Fasanenstr. 79-80 – centrum wspólnoty 10623 Berlin Telefon: 880 28 201 Telefax: 880 28 255 E-Mail: [email protected] Internet: www.jg-berlin.org Sozialabteilung Porady socjalne i prawne, szczególnie w sprawach dotyczących podstaw prawnych pobytu, jak również pomoc przy składaniu wniosków, m.in. o odszkodowanie Joachimstaler Straße 13 10719 Berlin Telefon: 880 28 144 Telefax: 880 28 115 Integrationsbüro – Biuro integracyjne Fasanenstraße 79-80 10623 Berlin Telefon: 880 28 246 Telefax: 880 28 268 Jüdische Volkshochschule Berlin - Żydowskie Centrum Oświaty Pozaszkolnej w Berlinie Fasanenstraße 79-80 10623 Berlin Telefon: 88028 264 Telefax: 88028 288 E-Mail: [email protected] Internet: www.jvhs.de Jüdischer Kulturverein Berlin e.V - Związek kultury Żydowskiej Oranienburger Straße 28/29 10117 Berlin Telefon: 2 82 66 69 Telefax: 28 59 80 53 E-Mail: [email protected] Israelitische Synagogen-Gemeinde - Adass Jisroel - zu Berlin Körperschaft des öffentlichen Rechts, gegr. 1869 Tucholskystraße 40 10117 Berlin Telefon: 281 31 35 Telefax: 281 31 22 E-Mail: [email protected]

70

Women’s International Zionist Organization for an Improved Israeli Society, WIZO Gruppe Berlin e.V Fasanenstr. 79-80 10623 Berlin Telefon: 882 55 89 Telefax: 881 71 13 E-Mail: [email protected] Internet: www.wizo-ev.org Zentralrat der Juden in Deutschland - Centralna Rada Żydów w Niemczech Leo-Baeck-Haus Postfach 040207 10061 Berlin Telefon: 2844560 Telefax: 28445613 E-Mail: Internet:

[email protected] www.zentralratdjuden.de

Zentralwohlfahrtsstelle der Juden in Deutschland- Centralny punkt opieki społecznej Zydów w Niemczech Treffpunkt „Hatikva“ Oranienburger Str. 31 10117 Berlin Telefon: 282 68 26 Telefax: 282 85 29 E-Mail: [email protected] Internet: www.hatikwa.de 16.3 Organizacje muzułmańskie Der Deutschsprachige Muslimkreis Berlin e. V – DMK – Koło niemieckojęzycznych Muzułmanów Drontheimer Straße 16 13359 Berlin Telefon: 499 15 634 Telefax: 499 15 635 E-Mail: [email protected] Internet: www.dmk-berlin.de IBMUS - Initiative Berliner Muslime – Inicjatywa berlińskich muzułmanów c/o Inssan e. V. Gitschiner Str. 17 10969 Berlin Telefon: 20 61 96 39 Telefax: 20 61 96 41 E-Mail: [email protected] Internet: www.ibmus.de Inssan für kulturelle Interaktion e. V Gitschiner Str. 17 10969 Berlin Telefon: 20 61 96 39 Telefax: 20 61 96 42 E-Mail: [email protected] Internet: www.inssan.de Interkulturelles Zentrum für Dialog und Bildung e. V Drontheimer Straße 32 a

71

13359 Berlin Telefon: Telefax: E-Mail: Internet:

49 50 08 03 49 50 08 04 [email protected] www.izdb-berlin.de

Islamische Föderation in Berlin e. V - Federacja muzułmańska w Berlinie Boppstraße 41 10967 Berlin Telefon: 692 38 72 Telefax: 695 08 218 E-Mail: [email protected] oder [email protected] Internet: www.if-berlin.de oder www.islamische-foederation.de Islamische Gemeinschaft deutschsprachiger Muslime Berlin und Freunde des Islam e. V. – Wspólnota niemieckojęzycznych muzułmanów w Berlinie i Przyjaciele Islamu Gesslerstr. 11 10829 Berlin Telefon: 788 48 83 Telefax: 788 48 83 E-Mail: [email protected] Internet: www.igdmb.de Islamisches Kulturzentrum der Bosniaken in Berlin e. V – Muzułmańskie Centrum Kultury Bośniaków w Berlinie Adalbertstr. 94 10999 Berlin Telefon: 69 56 64 0 Telefax: 69 56 64 44 E-Mail: [email protected] Internet: www.ikc-berlin.de Landesverband der Islamischen Kulturzentren Berlin e. V – Krajowy związek islamskich centrów kultury w Berlinie Lindower Straße 18 13347 Berlin Telefon: 461 70 26 Telefax: 461 23 21 E-Mail: [email protected] Internet: www.vikz.de Muslimische Akademie in Deutschland – Muzułmańska akademia w Niemczech Kaiserdamm 100 14057 Berlin Telefon: 30 10 94 99 Telefax: 30 10 95 31 E-Mail: [email protected] Internet: www.muslimische-akademie.de Türkisch-Islamische Union der Anstalt für Religion – DITIB Wiener Straße 12 10999 Berlin Telefon: 612 41 56 Telefax: 611 23 12 E-Mail: Kontaktformular auf der Internetseite Internet: www.diyanet.org/de/startseite/index.php

72

Kulturzentrum Anatolischer Aleviten e. V Waldemarstraße 20 10999 Berlin Telefon: 616 58 394 Telefax: 616 58 395 E-Mail: [email protected] Internet: www.alevitischegemeinde.de Die Muslimische Mission Ahmadiyya Anjuman Isha'at Islam Lahore Brienner Str. 7-8 10713 Berlin Telefon: 87 35 70 3 Telefax: 87 30 78 3 E-Mail: [email protected] Internet: www.aaiil.org/german Ahmadiyya - Muslim Gemeinde Berlin Bait-ul-Malik (Name der Moschee) Meteorstraße 52 13405 Berlin Telefon: 41 38 54 6 Telefax: 41 74 66 17 E-Mail: [email protected] Internet: www.ahmadiyya.de 16.4 Organizacje buddyjskie Buddhistische Gesellschaft Berlin e. V Wulffstr. 6 12165 Berlin Telefon: 792 85 50 Telefax: 792 85 50 E-Mail: [email protected] Internet: www.buddhistische-gesellschaft-berlin.de Buddhistisches Zentrum Berlin der Karma Kagyü Linie – Buddyjskie Centrum Karma Kagyü Linie Grunewaldstr. 18 – budynek fabryki 10823 Berlin Telefon: 7870 4213 Telefax: 7870 4214 Infoline: 7870 4215 E-Mail: [email protected] Internet: www.buddhismus-ost.de Buddhistisches Zentrum Berlin-Mitte der Karma Kagyü Linie Milastr. 4, w wieży, 3-e i 4-e piętro 10437 Berlin Telefon: 2434 2544 Telefax: 2434 2545 E-Mail: [email protected] Internet: www.buddhismus-ost.de/berlin-mitte Das Buddhistische Haus-Frohnau – Buddyjski Dom Frohnau Edelhofdamm 54 13465 Berlin Telefon: 401 55 80

73

Telefax: E-Mail: Internet:

401 03 227 [email protected] www.buddhistisches-haus.de

Tibetisch Buddhistisches Zentrum Berlin e.V – Tybetańsko – buddyjskie centrum w Berlinie Habsburger Straße 10 10781 Berlin Telefon: 833 93 62 Telefax: 833 93 62 E-Mail: [email protected] Internet: www.tibetzentrum-berlin.de 16.5. Organizacje hinduskie Sri Ganesha Hindu Tempel e. V – Świątynia Sri Ganesha Hindu Rollbergstraße 22 12053 Berlin Telefon: 301 73 53, 712 65 55,70 09 53 16, 622 87 65 E-Mail: [email protected] Internet: www.hindutempelberlin.de 16.6. Religia Sikh Sikh Gemeinde Berlin - Wspólnota Sikh w Berlinie Gurdwara Sri Guru Singh Sabha Berlin e.V Kögelstraße 6 13403 Berlin Telefon: E-Mail: Internet:

0173 625 87 17 [email protected] www.gurdwara-berlin.de

16.7. Organizacje ponadreligijne Deutscher Freidenker-Verband e. V. Landesverband Berlin Postfach 14 15 10 10149 Berlin E-Mail: [email protected] Internet: www.freidenker-berlin.de Humanistischer Verband Deutschlands Landesverband Berlin e.V. Wallstraße 61-65 10179 Berlin Telefon: 613 904 0 Telefax: 613 904 50 E-Mail: [email protected] Internet: www.hvd-berlin.de Internationaler Bund der Konfessionslosen und Atheisten e. V Landesverband Berlin-Brandenburg Postfach 30 37 24 10726 Berlin E-Mail: [email protected] Internet: www.ibka.org Pozostałe informacje na temat wspólnot wyznaniowych w Berlinie znajdą Pastwo w internecie pod adresem: http://www.meinestadt.de/berlin/home/kat/100-541-876-98404

74

17. Środki masowego przekazu Prasa W Niemczech wydaje się łącznie prawie 20 000 różnych tytułów, w tym magazyny specjalistyczne i czasopisma. Najbogatszą ofertę prasy niemieckiej i międzynarodowej można znaleźć w sklepach z prasą na dworcach kolejowych i w Centrach Turystycznych w mieście. Najważniejsze tytuły oraz prasa regionalna dostępne są w prawie wszystkich kioskach i supermarketach. Radio / Telewizja Właściciele odbiorników radiowych i telewizyjnych są zobowiązani do uiszczania w „Centrali Poboru Opłat” (w skrócie: GEZ) opłaty radiowo-telewizyjnej. Formularze zgłoszeniowe do GEZ otrzymacie Państwo w wielu kasach oszczędnościowych i bankach. Zarówno w programach radiowych jak i telewizyjnych znajdą Państwo audycje w językach obcych. Polecamy ofertę programową publicznej rozgłośni RBB i Kanału Otwartego Berlina.

RBB – Radio multikulti Masurenallee 8 - 14 14046 Berlin Telefon: 3031-1678, Telefax: 3015-062 E-Mail: [email protected], Internet: www.multikulti.de Częstotliwość: w eterze 96,3 MHz, w sieci kablowej Berlina 91,6 MHz Radio multikulti – radio kulturowego wachlarza z informacjami o współistnieniu różnych kultur u nas i na świecie. Po niemiecku i łącznie w 19 językach podróżuje się tu po Berlinie, ale również i po całej kuli ziemskiej. Rap z Senegalu, muzyka karelska z Finlandii, flamenco, klezmerzy lub merengue – wszystkie style świata są tu obecne. Offener Kanal Berlin Voltastraße 5 13355 Berlin Telefon: 4640 05-0, Telefax: 4640 05-98 E-Mail: [email protected], Internet: www.okb.de Częstotliwość: w eterze 97,2 MHz, w sieci kablowej Berlina 96,2 MHz Medienanstalt Berlin-Brandenburg Kleine Präsidentenstr. 1 10178 Berlin Telefon: 26 49 67-0, Telefax: 26 49 67-90 E-Mail: [email protected], Internet: www.mabb.de Ośrodek radiowo-telewizyjny Berlin-Brandenburg jest wspólny dla landów Berlin i Brandenburgia. Oprócz wydawania zezwoleń i kontroli prywatnych programów radiowych i telewizyjnych w Berlinie i Brandenburgii ośrodek Berlin-Brandenburg zajmuje się rozbudową przekaźnikowej sieci radiowej.

75

18. Kultura oraz czas wolny 18.1 Gastronomia: jedzenie i napoje w Berlinie Międzynarodowa gastronomia Berlina ma wysoki standard. Liczne pierwszorzędne restauracje przyciągają kulinarnymi pysznościami. Prawie 9.500 zakładów gastronomicznych z najróżniejszymi kuchniami narodowymi, restauracje, kawiarnie, bary, knajpki, trattorie i puby zapraszają do ucztowania i delektowania się potrawami i napojami. Najróżniejsze rodzaje „fast-foodów”, jak np. hamburgery, kebab i wreszcie popularna berlińska kiełbaska curry, oferowane są w odpowiednich restauracjach szybkiej obsługi i punktach gastronomicznych na terenie całego miasta.

18.2 Zakupy w Berlinie Berlińskie ulice handlowe, centra handlowe i place targowe oferują wszystko, czego pożąda serce kupującego. Popularne i znane są ciągi spacerowe na Kurfürstendamm, nowo wybudowana dzielnica przy Potsdamer Platz oraz tradycyjna Friedrichstraße aż do Spandauer Vorstadt. Miłośnicy niezwykłych towarów markowych lub będącej na topie odzieży używanej z pewnością znajdą coś dla siebie w rejonie butików na Prenzlauer Berg lub wokół Hackescher Markt w dzielnicy Mitte. Spacer po berlińskich targowiskach lub po pchlich targach, targach z dziełami sztuki i targowiskach staroci to zawsze jest dużym przeżyciem. Aktualne informacje o berlińskich targach, jak również o imprezach ulicznych i świętach ludowych można znaleźć na stronie www.berlin.de/WiTechFrau/markt/index.html. Wykazy targów sporządzane są przez administrację senatu ds. gospodarczych, pracy i kobiet, Martin-Luther-Straße 105, 10825 Berlin, tel: 9013-8446, faks: 9013-7274, we współpracy z odpowiedzialnymi za gospodarkę wydziałami urzędów okręgowych. Te broszury informacyjne można zamówić drogą pocztową. Otrzymanie ich możliwe jest jednak po uprzednim dostarczeniu znaczków pocztowych o wartości 0,56 € (przesyłka z książkami). Przewodnik handlowy po Berlinie Aktualny przewodnik handlowy firmy Berlin Tourismus Marketing GmbH oraz IHK Berlin prezentuje liczne centra handlowe stolicy. Osobom odwiedzającym Berlin gwarantuje on doskonałą orientację odnośnie robienia zakupów dzięki aktualizowanym informacjom o godzinach otwarcia sklepów, możliwościach zakupów wolnocłowych oraz wielu innym godnym uwagi wskazówkom. Przewodnik handlowy podzielony jest na rozdziały: modne i niezwykłe, książki, sztuka i przedmioty antykwaryczne, biżuteria i dodatki, rękodzieło i delikatesy z całego świata: w metropolii Berlińskiej można dostać wszystko, co tylko jest do kupienia. Aktualny przewodnik handlowy wydawany w języku niemieckim i angielskim można zamówić poprzez serwis wysyłkowy BTM DVG: Tel.: +49 30 491023-14 Faks: +49 30 491023-25

76

18.3 Muzea oraz teatry, Berlin – miasto filmu, targów oraz kongresów Imprezy w Berlinie Berlin to przeżycie – każdego dnia w roku. Koncerty, przyjęcia i bale, międzynarodowe wydarzenia filmowe i teatralne są tak samo obecne jak popularne długie noce kultury i nauki – jedyna taka na całym świecie oferta. Muzea i galerie W 174 berlińskich muzeach przedstawiono rozwój kulturalny ludzkości – od Nefretete do pluszowego misia, od prehistorycznego pięściaka aż po sztukę naszych dni. Na dużych wystawach udostępniane są ciągle nowe zbiory. Długa Noc Muzeów Rok 2007 jest jedenastym rokiem z kolei, kiedy to organizowana jest Długa Noc Muzeów w Berlinie. Pozwala zwiedzającym odkryć nowe muzea – Berlin posiada ich bądź co bądź prawie 170 – a szereg innych miast zainspirowała do organizacji muzealnych nocy. Uwzględniając różne priorytety dla okresu zimowego i letniego dwa razy w roku określa się muzea, do których w godzinach od 18.00 do 02.00 wieloma trasami można dojechać ok. 60 muzealnymi autobusami BVG. O ile w pierwszej Długiej Nocy uczestniczyło 12 muzeów, to w 17. Długiej Nocy brało udział już ok. 80 muzeów, wystaw i czasowych projektów artystycznych. W pomieszczeniach wystawowych zwiedzający mogą nie tylko obejrzeć ekspozycje, ale mają bogate spektrum ofert kulturalnych różnego typu: koncerty, przedstawienia, recytacje, wykłady, aktywne malowanie, filmy i wiele innych przedsięwzięć stanowią ciekawy program dostosowany do każdego gustu. Pełne fantazji oferty cateringowe zapewniają zadowolenie żołądkom gości. Cena biletu 12 €, ze zniżką 8 € od osoby zawiera dojazd wszelkimi publicznymi środkami komunikacji, możliwość skorzystania z dowozu autobusem, wstęp do wszystkich instytucji i wystaw zaangażowanych w Długiej Nocy jak i broszurę informacyjną. Autobusy dowożące obsługiwane są przez kompetentnych pracowników. Informacje o programie znajdziecie Państwo na stronie Internetowej, w specjalnie wydanym programie oraz w muzealnej gazetce informacyjnej „Wystawy”: www.lange-nacht-dermuseen.de Berlińskie teatry i sale koncertowe Największe niemieckie miasto teatrów i orkiestr posiada codziennie imponującą ofertę rozrywki i przyjemności kulturalnych. Krajobraz kulturalny Berlina ma coś na każdy gust: metropolia teatralna Berlin ma ponad 300 stałych teatrów, od poważnej sceny państwowej przez profesjonalne teatry offowe, 12 teatrów dziecięcych i młodzieżowych, nowy Teatr Muzyczny przy Potsdamer Platz, aż po zespoły amatorskie. Szczególną popularnością cieszą się m. in. Friedrichstadtpalast, Theater des Westens, Opera Państwowa unter den Linden, Deutsche Oper, rewia Wintergarten Varieté i Teatr przy Kurfürstendamm. Sceny przyciągają swoją różnorodną ofertą 3,5 miliona widzów rocznie. Teatr z obcojęzycznymi przedstawieniami Przegląd grup teatralnych, które przedstawiają sztuki teatralne w języku obcym. Niektóre grupy nie mają własnych pomieszczeń, w których mogłyby odbywać się przedstawienia, lecz grają w różnych miejscach. W celu uzyskania informacji można się z nimi skontaktować poprzez biuro. Tiyatrom (z własnymi pomieszczeniami ) – w języku tureckim, Alte Jakobstr. 12, 10969 Berlin Tel.: 615 20 20 Friends of Italia Opera (z własnymi pomieszczeniami) – przedstawienia po angielsku, Fidicinstr. 40, 10965 Berlin Tel.: 693 56 92

77

Russisches Theater Berlin (z własnymi pomieszczeniami) – przedstawienia po rosyjsku, Knaackstr.97, 10435 Berlin Tel.: 441 39 01 Platypus Theater (bez własnych pomieszczeń) – przedstawienia po angielsku dla młodzieży Biuro: Markgrafenstr. 87, 10969 Berlin, Tel.: 614 01 920 Out to lunch (bez własnych pomieszczeń) Simon Newby Potsdamer Str. 161 10783 Berlin Tel.: 217 52 153 Muzyczne szczyty Trzy teatry operowe, osiem orkiestr symfonicznych – w tym wspaniała Berlińska Orkiestra Filharmoniczna – dziesięć orkiestr kameralnych, prawie 880 chórów, cztery niezależne zespoły operowe i niezliczona ilość grup muzycznych reprezentujących wszystkie kierunki i style. Niepowtarzalny krajobraz kulturalny Wyspa Muzealna w dzielnicy Mitte, uznana przez UNESCO za dziedzictwo kultury światowej, oraz zaprojektowany przez Daniela Libeskinda budynek Muzeum Żydowskiego są atrakcjami przyciągającymi ludzi z całego świata. Środowisko artystyczne Stale rosnąca liczba galerii uzupełnia tę ofertę: 200 prywatnych galerii i codziennie 260 wystaw pozwalają na pełnię inspiracji i owocne spędzenie czasu wolnego. Berlin – miasto filmu i kin Dzięki 97 kinom Berlin ma w całych Niemczech największą liczbę kin w stosunku do ilości mieszkańców. 12 milionów widzów rocznie ulega w mieście fascynacji tego medium, jakim jest kino. Wraz z 13 kinami typu multiplex Berlin oferuje kino nowej generacji. Codziennie 128 ekranów i 32.231 miejsc w nowoczesnych placówkach kinowych są do dyspozycji tysięcy widzów. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie Berlinale każdego roku przyciąga do Berlina twórców filmowych z całego świata. Po przeniesieniu Berlinale na Potsdamer Platz goście natychmiast wyrazili swój zachwyt tak nowoczesną siedzibą. Dzięki 1.800 miejscom z klasycznym dwupodziałem Teatr Muzyczny Renzo Piano przy Potsdamer Platz stał się – w oczach całego świata – Pałacem Berlinale. www.berlinale.de Targi i kongresy Dzięki znaczącym targom, międzynarodowym imprezom i zwróconym w przyszłość forom miasto gości globalny biznes, konsumentów i ludzi z całego świata. Najważniejsze imprezy miasta targowego Berlina to IFA -Międzynarodowa Wystawa Sprzętu Radiowo-Telewizyjnego, ITB - Międzynarodowa Giełda Turystyczna, Grüne Woche - Międzynarodowy Zielony Tydzień, bautec - Międzynarodowe Specjalistyczne Targi Budowlane i ILA Międzynarodowa Wystawa Sprzętu Lotniczego i Kosmicznego BerlinBrandenburgia, jak również HomeTech Berlin. Ponadto giełdę informacji stanowią między innymi InnoTrans – Międzynarodowe Specjalistyczne Targi Techniki Drogowej i FRUIT LOGISTICA – Międzynarodowe Targi Sprzedaży Owoców i Warzyw oraz służą nawiązywaniu kontaktów. Berlin, dzięki Międzynarodowemu Centrum Kongresowemu, (ICC Berlin) oferuje wielofunkcyjne miejsce obrad. Dalsze informacje znajdziecie Państwo w Internecie na stronach: www.messe-berlin.de, www.berlin.de www.berlin-partner.de W informatorach dzielnicowych oraz w codziennej prasie ukazują się informacje o aktualnych imprezach wszelkiego typu.

78

18.4 Sport W wielokulturowym mieście takim jak Berlin sport jako środek integracji odgrywa bardzo ważną funkcję. To już codzienność, że różne narodowości wspólnie trenują. Zamiłowanie do sportu Berlinek i Berlińczyków jest olbrzymie. Istnieje równo 2.000 związków sportowych z równo 500.000 członków. Pozostałych 500.000 Berlinek i Berlińczyków uprawia regularnie sport poza związkiem. Miasto i okolica przyciągają rozmaitymi okazjami do uprawiania sportu w czasie wolnym, np. sporty wodne, jeździectwo, skoki ze spadochronem, golf, żeglarstwo i motolotniarstwo. Jest tutaj więcej niż 2000 obiektów sportowych. Każdego roku Berlin jest gospodarzem takich znakomitych imprez sportowych, jak: finałowe mecze o puchar Niemieckiego Związku Piłki Nożnej DFB, Międzynarodowe Zawody w Lekkiej Atletyce ISTAF, Maraton Berliński, Puchar Świata w pływaniu FINA, Berlińskie Wyścigi Sześciodniowe w Velodromie. W roku 2008 będą wybierani mistrzowie w wieloboju w jeździe szybkiej na lodzie a w roku 2009 odbędą się po raz pierwszy w Berlinie Mistrzostwa Świata w Lekkiej Atletyce. Stadion Olimpijski (Das Olympiastadion ) Stadion Olimpijski w Berlinie jest miejscem, gdzie m.in. w roku 2009 odbędą się Mistrzostwa Świata w Lekkiej Atletyce IAAF , gdzie miejscowy klub Hertha BSC rozgrywa swoje pierwszoligowe spotkania jako gospodarz, gdzie odbywają się finałowe mecze o puchar Niemieckiego Związku Piłki Nożnej (DFB) oraz Międzynarodowe Zawody Sportowe w Lekkiej Atletyce (ISTAF). Poza tym mają tu miejsce ważne imprezy religijne i kulturalne. Kryty tor kolarski (Das Velodrom ) Velodrom jest jedną z największych hal widowiskowych Berlina. W Velodromie znajduje się 250-o metrowy tor kolarski. Uchodzi on aktualnie za jeden z najszybszych torów kolarskich świata. Hala sportowa im. Maksa Schmelinga (Die Max-Schmeling-Halle) Hala sportowa im. Maksa Schmelinga jest miejscem, gdzie pierwszoligowy klub koszykarski Alba Berlin i pierwszoligowy klub piłki ręcznej Reinickendorfer Füchse rozgrywają swoje mecze jako gospodarze, tu odbywają się turnieje Krajowego Związku Tańca Sportowego, walki pięściarskie i duże imprezy muzyczne. Berlińskie pływalnie Berlin oferuje idealne warunki miłośnikom sportów wodnych i amatorsko uprawiającym sport. Do dyspozycji jest 39 basenów odkrytych i kąpielisk oraz 62 baseny kryte. Place golfowe i ścieżki zdrowia w Berlinie i okolicy W takiej metropolii jak Berlin miłośnicy „zielonego sportu” znajdą coś dla siebie. Dzięki licznym polom golfowym w okolicy i mniejszym polom w samym mieście golf jako sport w pełni zadomowił się w Berlinie. Berlińskie lodowiska W okresie zimowym w stolicy można pojeździć na łyżwach niezależnie od warunków pogodowych. Można również jako widz uczestniczyć w otwartych treningach berlińskich zawodowych hokeistów. Sztuczne lodowiska w Berlinie na okrągło pozwalają nie tylko na jazdę szybką. Jeździectwo Trabrennbahn Mariendorf Adresse: Berliner Trabrenn-Verein e.V., Mariendorfer Damm 222 – 298, 12107 Berlin Tel.: +49 (030) 7401 - 212 Fax.: +49 (030) 7401 – 211, Email: [email protected], Internet: www.berlintrab.de

79

Galopprennbahn Hoppegarten Adresse: Union Klub von 1867, Goetheallee 1, 15366 Dahlwitz-Hoppegarten, Tel.: 03342 38 93 – 0, Fax: 03342 300 691, [email protected] Jogging i spacery Berlin posiada ładne trasy do joggingu i spacerowania. Administracja senatu ds. rozwoju miasta wydała bezpłatną broszurę informacyjną „Berlin w ruchu, Najładniejsze trasy do joggingu i spacerów przez śródmieście Berlina, 2004”. Otrzymacie Państwo tę broszurę w Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Info-Center, Behrenstr. 42-45, 10117 Berlin Tel.: (030) 90 20 55 55, Fax: (030) 90 20 52 64 E-Mail: [email protected] Godziny otwarcia: poniedziałek – czwartek 10.00 - 16.00 piątek 10.00 - 14.00

Dalsze informacje i broszury o boiskach, zrzeszeniach i imprezach sportowych w Berlinie uzyskają Państwo w: Infopunkt der Senatsverwaltung für Inneres und Sport Klosterstraße 47 D-10179 Berlin Tel.: +49 30 9027-2992 Fax: +49 30 9027-2934 E-Mail: [email protected]

jak również w Landes Sportbund Berlin und der Sportjugend Berlin Jesse-Owens-Allee 2 14053 Berlin Tel.: +49 30 300 02 – 0 Fax: +49 30 30 00 21 07 Internet: www.lsb-berlin.net

80

18.5 Pobliskie tereny rekreacyjne Będą Państwo zaskoczeni ilością parków, lasów i jezior w Berlinie. Trudno znaleźć inne tak duże miasto, w którym byłoby tyle terenów zielonych, co w Berlinie. Parki i ogrody, place miejskie i pasy zieleni o zróżnicowanej wielkości i kształcie pochodzące z różnych okresów historycznych nadają miastu wyraz. Ponad 2.500 ogólnodostępnych terenów zielonych, pasów zieleni i skwerów o różnej wielkości i kształcie są w stanie zapewnić różnorodność form wypoczynku w mieście. Lasy, parki, ogródki działkowe i ponad 400.000 przydrożnych drzew czynią z Berlina zielone miasto. Kto w ciepłe letnie wieczory spaceruje po Grunewald, w ogrodzie pałacu Charlottenburg lub głaszcze w gospodarstwie Dahlem świnie zwisłobrzuche, ten może niekiedy zapomnieć, że żyje w mieście, które liczy prawie 3,4 mln mieszkańców. W centrum Berlina leży największy park miejski „Tiergarten“. Dzisiaj zwierzęta rzadko tu się widuje, za to – przynajmniej w ciepłe dni – grillujące liczne rodziny różnych narodowości, romantyczne jezioro i leżącą nad nim kawiarnię Café am Neuen See z dużym ogródkiem piwnym. Do pobytu zachęcają także liczne parki dzielnicowe, np. Park Ludowy Friedrichshain, Ogrody Świata w dzielnicy Marzahn i in., Ogród Japoński i Ogród Chiński oraz Britzer Garten (www.gruen-berlin.de/home/index.php). Przez Berlin przepływają rzeki Hawela i Szprewa, a najważniejsze kanały rzeczne to Teltowkanal i Landwehrkanal. Powierzchnie wodne zajmują 6,6 % terenu miasta, prawie 18 % powierzchni pokryte jest lasami, kolejne 11,5 % stanowią tereny wypoczynkowe, a 5% powierzchni wykorzystywanych jest na cele rolnicze. O każdej porze roku Berlin oferuje różnorodne możliwości wypoczynku pieszo, rowerem lub na łodzi. Ulubionymi miejscami są jezioro Müggelsee www.berlin.de/berlin-imueberblick/linkfoto/mueggelsee.html i Müggelberge, wyspy Pfaueninsel i Schwanenwerder, zatoki wzdłuż drogi Havelchaussee oraz pałacyk myśliwski Grunewald. A podczas gdy w mroźne zimowe dni na jeziorach Schlachtensee i Krumme Lanke ślizgają się łyżwiarze, to w berlińskich lasach i na terenach zielonych można przy dostatecznej ilości śniegu nie tylko jeździć na sankach, ale nawet na nartach. Po drugiej stronie mostu Glienicker Brücke leży Poczdam, skąd do pałacu i parku Sanssouci tylko jeden krok. Do tego dochodzą kolejne cele wycieczkowe śladami Fontane’go w okolicach Berlina, jak i do położonego niedaleko Spreewaldu lub pałacu Rheinsberg. Administracja senatu ds. rozwoju miasta oferuje na swojej stronie internetowej wiele informacji o ogólnodostępnych terenach zielonych i wypoczynkowych. Niektóre tereny zielone i place opisano i przedstawiono na fotografii, szczególnie pod kątem ofert spędzania wolnego czasu oraz dostępności. Ponadto uzyskacie Państwo wskazówki odnośnie terenów zielonych objętych ochroną (ogrody-pomniki przyrody), jak również informacje o „specjalnych terenach zielonych”, takich jak Ogród Botaniczny, Ogród Zoologiczny lub Tierpark Friedrichsfelde. Oprócz tego administracja senatu ds. rozwoju miasta wydaje wiele bezpłatnych broszur informacyjnych. Niektóre publikacje można nabyć jedynie w księgarniach lub wydawnictwach. Informacje o tych publikacjach uzyskają Państwo w Internecie: www.stadtentwicklung.berlin.de/umwelt/stadtgruen/gruenanlagen/index.shtml lub w Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Info-Center, Behrenstr. 42-45, 10117 Berlin Tel.: (030) 90 20 55 55, Fax: (030) 90 20 52 64 E-Mail: SenStadt Info-Center Godziny otwarcia: poniedziałek-czwartek 10.00 - 16.00 piątek 10.00 - 14.00

81

18.6 Ogrody zoologiczne („Tierpark” i „Zoo”), akwarium Jedno miasto – dwa ogrody zoologiczne Od momentu zjednoczenia Niemiec Berlin ma dwa ogrody zoologiczne. Wszyscy decydenci polityczni są zgodni co do tego, że zostaną one utrzymane i będą musiały się uzupełniać. Zawarta została umowa kooperacyjna, która do dzisiaj stanowi podstawę ścisłej współpracy. Starano się szczególnie o to, aby każdy z ogrodów zachował swój specyficzny charakter i go rozwijał: z jednej strony zoo w centrum miasta z wieloma budynkami dla zwierząt i dużym akwarium, z drugiej strony rozległy park krajobrazowy z dużymi wybiegami dla zwierząt. Obecnie oba ogrody wspólnie posiadają taką liczbę zwierząt, której pod względem różnorodności i unikatowości nie osiągnęło inne żadne miasto na świecie. www.zoo-berlin.de/willkommen.html www.tierpark-berlin.de/start.html Tierpark Berlin-Friedrichsfelde Największy i najładniejszy w Europie krajobrazowy ogród zoologiczny Tierpark Berlin-Friedrichsfelde otwarty jest przez 365 w roku dla zwiedzających miejscowych i przyjezdnych – również w wigilię Świąt Bożego Narodzenia i w Sylwestra. Na powierzchni 150 ha zobaczą Państwo krajobrazowy ogród zoologiczny, który nie ma sobie równego. Czekają na Państwa obszerne wybiegi dla stad zwierząt kopytnych, duże powierzchnie wodne dla gęsi, kaczek, łabędzi i flamingów, jak również imponujące obiekty dla zwierząt (budynek im. Alfreda Brehma – dla dużych kotów i ptaków z obszarów podzwrotnikowych, słoniarnia dla słoni, nosorożców i syren, budynek dla kolibrów i krokodyli i małpiarnia dla afrykańskich naczelnych). W terrarium znajduje się najbogatszy zbiór jadowitych węży, jaki kiedykolwiek wystawiono w Europie. Nowość: obiekty dla azjatyckich i europejskich zwierząt górskich oraz obiekt dla japońskich makaków. Historyczne centrum ogrodu stanowi obecnie przekształcony w muzeum pałac Friedrichsfelde wraz z historycznie odtworzoną północną i południową pierzeją parteru, który mogą Państwo również zwiedzić. Adres: Tierpark Berlin-Friedrichsfelde Am Tierpark 125, 10307 Berlin Środki komunikacji publicznej Bezpośrednio do stacji "Tierpark" metrem linia U5, linie tramwajowe 26, 27, 28; linie autobusowe 296, 396 Wstęp - bilet całodniowy: Dorośli

11 €

Zniżka Studenci (z ważną legitymacją studencką) Uczniowie szk. zawod. (z ważną legitymacją szkolną ze zdjęciem)

8€

Bezrobotni (za okazaniem legitymacji / zaświadczenia) Odbywający służbę zastępczą i żołnierze służby zasadniczej (za okazaniem legitymacji) Dzieci od 3 do 15 lat włącznie Uczniowie od 16 roku życia (z ważną legitymacją szkolną) Korzystający z pomocy socjalnej (za okazaniem legitymacji) Osoby niewidome i niepełnosprawne (100%) i ich opiekunowie 5,50 €

82

Godziny otwarcia: Godziny otwarcia kas: codziennie od 9.00 Godziny zamknięcia kas: styczeń – luty 16.00 marzec 17.00 kwiecień – wrzesień 18.00 październik 17.00 listopad – grudzień 16.00 24. grudnia 13.00 Czas zwiedzania: do 1 godziny po zamknięciu kas Zoologischer Garten Berlin – Zoo z największą na świecie ilością gatunków zwierząt Berlińskie Zoo jest jak zielona oaza w sercu zachodniej części miasta. Obecnie berlińskie Zoo jest ogrodem z największą na świecie ilością gatunków zwierząt. Otwarte w 1844 r. przez króla Prus Fryderyka Wilhelma IV, było pierwszym ogrodem zoologicznym na terenie Niemiec. Na powierzchni 35 ha ze starym drzewostanem i malowniczymi strugami wodnymi znajdują się zabytkowe budynki dla zwierząt w stylu egzotycznym obok współczesnych budowli w stylu nowoczesnym, jak pomieszczenia dla hipopotamów i nowy wybieg dla fok i pingwinów z podwodnymi oknami. W berlińskim Zoo nawet pod ziemią jest co oglądać: jeden z niewielu w Europie budynków dla zwierząt nocnych. Adres: Hardenbergplatz 8, 10787 Berlin, Tel. 030. 25 40 10 Godziny otwarcia: Poniedziałek - niedziela Wiosna: 01.03. - 27.03., Lato: 28.03. - 03.10., Zima: 04.10. - 28.02.,

9.00 - 17.30 9.00 - 18.30 9.00 - 17.00

Aquarium Berlin Akwarium to świat sam w sobie. Na 3 kondygnacjach żyją nie tylko ryby, lecz również gady, płazy, owady i bezkręgowce. Tu również znajduje się pierwsza w świecie hala dla krokodyli, do której można wchodzić! www.aquarium-berlin.de/ Budapester Straße 32 10781 Berlin Godziny otwarcia: poniedziałek - niedziela, przez cały rok 9.00 - 18.00 Wstęp: Bilet całodniowy do ZOO Dorośli 12,00 EUR Studenci, uczniowie szkół zawod., bezrobotni, żołnierze służby. zasadniczej i odbywający służbę zastępczą 9,00 EUR Dzieci - 3 do 15 lat włącznie Uczniowie od 16 roku życia, (legit. szkolna), Korzystający z pomocy socjalnej

6,00 EUR

Bilet całodniowy Akwarium Dorośli

12,00 EUR

Studenci, uczniowie szkół zawod., bezrobotni, żołnierze służby. zasadniczej i odbywający służbę zastępczą 9,00 EUR Dzieci - 3 do 15 lat włącznie Uczniowie od 16 roku życia, (legit. szkolna), Korzystający z pomocy socjalnej

83

6,00 EUR

Bilet łączony Zoo/Akwarium Dorośli

18,00 EUR

Studenci, uczniowie szkół zawod., bezrobotni, żołnierze służby. zasadniczej i odbywający służbę zastępczą

14,00 EUR

Dzieci - 3 do 15 lat włącznie Uczniowie od 16 roku życia, (legitymacja szkolna), Korzystający z pomocy socjalnej

9,00 EUR

Mały bilet rodzinny do Zoo Mały bilet rodzinny Zoo/Akwarium (1 dorosły i 3 dzieci do 15 lat)

20,00 EUR 30,00 EUR

Duży bilet rodzinny do Zoo Duży bilet rodzinny łączony Zoo/Akwarium (2 dorosłych i 3 dzieci do 15 lat)

32,00 EUR 45,00 EUR

84

IV. Trwała integracja 19. Informacje prawne dotyczące Państwa dalszego pobytu w Berlinie 19.1 Prawo do pobytu Pełnomocnik ds. integracji i migracji oferuje aktualne informacje na temat prawa do pobytu w Berlinie na swojej stronie internetowej www.integrationsbeauftragter-berlin.de Ponadto Ministerstwo Spraw Wewnętrznych dodatkowo informuje o prawie do pobytu na swojej stronie internetowej www.bmi.bund.de, szczególnie pod hasłem „Częste pytania“ (FAQ) www.zuwanderung.de/2_faq.html. Więcej informacji znajdą Państwo na stronach internetowych Urzędu ds. Obcokrajowców: www.berlin.de/labo/auslaender/dienststelle W prawie do pobytu obywateli Unii, obywateli Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarów i ich członków rodzin obowiązują inne przepisy, niż do obywateli pozostałych krajów. 1 a) Prawo do pobytu dla nieuprzywilejowanych Cel pobytu Mogą Państwo otrzymać prawo pobytu z różnych powodów: a) na okres kształcenia, studia lub kurs językowy , b) w celu podjęcia działalności zarobkowej – dotyczy to pracujących samodzielnie oraz zatrudnionych niesamodzielnie, c) z powodów prawno-międzynarodowych, humanitarnych albo politycznych, np. w razie uznania za uchodźcę, d) z powodów rodzinnych, np. łączenie małżeństw lub dzieci, e) ze względu na ustawowo określone szczególne uprawnienia do pobytu, np. prawo do powrotu dla obcokrajowców, którzy jako nieletni żyli w Niemczech. Prawo do pobytu Zezwolenie na pobyt (niem. Aufenthaltserlaubnis) jest czasowo ograniczone i wydaje się je w określonych celach pobytu. Okres pobytu zależy od celu, w jakim zezwolenie zostało wydane. W każdym zezwoleniu określa się, czy okaziciel może podjąć pracę, czy nie. Zezwolenie na osiedlenie się (niem. Niederlassungserlaubnis) i zezwolenie na długotrwały pobyt EG nie są określone czasowo i zawierają prawo do pracy. Nie określa ono czasu i miejsca pobytu i nie może zawierać dodatkowych postanowień, z wyjątkiem możliwości zakazania pod pewnymi warunkami działalności politycznej lub ograniczenia miejsca zamieszkania. Ogólne podstawy prawa do pobytu Aby w ogóle uzyskać prawo do pobytu, muszą Państwo z reguły spełniać następujące warunki: a) muszą Państwo posiadać ważny paszport lub dokument zamienny, b) muszą Państwo mieć zapewnione utrzymanie: to znaczy, muszą Państwo sami pokrywać koszty utrzymania i ubezpieczenia zdrowotnego, bez konieczności korzystania ze środków publicznych; c) Państwa tożsamość i obywatelstwo muszą być jednoznacznie określone, d) nie mogą istnieć podstawy do wydalenia, e) Państwa pobyt nie może naruszać interesów Republiki Federalnej Niemiec, ani im zagrażać, f) przyjazd Państwa odbył się na podstawie wymaganej wizy, a dane niezbędne dla udzielenia prawa do pobytu zawarte zostały już we wniosku wizowym, g) nie ma wydanego w stosunku do Państwa zakazu wjazdu lub zakazu pobytu,

85

h)

nie mogą Państwo być w trakcie oczekiwania na postępowanie w sprawie udzielenia azylu ani w czasie jego trwania, chyba że mają Państwo prawo do uzyskania zezwolenia na pobyt.

1 b) Pobyt obywateli państw Unii i innych uprzywilejowanych Obywatele Unii mają nieograniczone prawo wjazdu do innych państw Unii, przebywania na ich terenie w dowolnym miejscu (Freizügigkeitsrecht) oraz osiedlania się zgodnie z własnymi potrzebami (Niederlassungsfreiheit). Obywatele państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego, którzy nie są obywatelami UE, są traktowani pod względem swobody przemieszczania się jak obywatele UE. Przepisy UE w sprawie swobody przemieszczania się osób w znacznej części dotyczą również obywateli Szwajcarii. Przepisy UE o swobodnym przemieszczaniu się wymieniają obywateli Unii, którzy mają prawo do swobodnego przemieszczania się. Dotyczy to osób pracujących samodzielnie lub niesamodzielnie, usługodawców lub usługobiorców, studentów, niepracujących. Obywateli Unii z krajów Europy Środkowej i Wschodniej, których kraje z dniem 01. 05. 2004 przystąpiły do Unii, obowiązują jednak ograniczenia w prawie do swobodnego przemieszczania się i osiedlania, o ile będzie to związane z chęcią podjęcia tu przez nich pracy. Aby pracobiorcy mogli korzystać z prawa do swobodnego przemieszczania się, obowiązuje ich unijne zezwolenie na pracę, o którego wydaniu decyduje właściwy urząd pracy. Z prawa do swobodnego przemieszczania się mogą skorzystać również ci obywatele Unii, którzy zdecydują się na trzymiesięczny pobyt w Niemczech w celu poszukiwania pracy lub odbycia szkolenia zawodowego. Jednakże niepracujący obywatele unijni, emeryci i studenci mają prawo do przyjazdu i pobytu tylko wówczas, gdy posiadają odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne i są w stanie samodzielnie zapewnić sobie utrzymanie. Członkowie rodzin wyżej wymienionych obywateli Unii również podlegają przepisom UE o swobodnym przemieszczaniu się Uprawnieni do swobodnego przemieszczania się i członkowie ich rodziny z obywatelstwem jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej otrzymają niezwłocznie z urzędu bezpłatne bezterminowe zaświadczenie o prawie do pobytu. Zasadniczo takie zaświadczenie wydawane jest przy meldunku w urzędzie spraw obywatelskich. Uprawnionym do swobodnego przemieszczania się członkom rodziny, którzy nie są obywatelami Unii zostanie wydana przez urząd w ciągu sześciu miesięcy karta pobytu dla członków rodziny obywateli Unii. 19.2 Prawo do osiedlenia się (Niederlassungserlaubnis) Pewniejszy status od prawa do pobytu daje prawo do osiedlenia się. Zgoda na osiedlenie się jest bezterminowa i obejmuje pozwolenie na podjęcie pracy. Nie określa ona czasu i miejsca pobytu i nie może być ograniczona dodatkowymi postanowieniami, z wyjątkiem możliwości zakazania pod pewnymi warunkami działalności politycznej lub ograniczenia miejsca zamieszkania. 19.3 Uzyskanie obywatelstwa Uprawnionymi są posiadający prawo do swobodnego przemieszczania się obywatele Unii i obywatele państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego, jak również osoby posiadające zgodę na osiedlenie się i zezwolenie na pobyt w określonym celu. Możliwości uzyskania obywatelstwa są pozbawione osoby mające prawo do pobytu, które zostało im przyznane na okres pobierania nauki lub z określonych powodów humanitarnych.

86

Warunkiem uzyskania obywatelstwa wnioskowanego (Anspruchseinbürgerung) jest ośmioletni zgodny z prawem, normalny okres pobytu. W razie pozytywnego uczestnictwa w kursie integracyjnym wystarczy siedem lat zgodnego z prawem, normalnego okresu pobytu do uzyskania obywatelstwa wnioskowanego. W przypadku szczególnych osiągnięć integracyjnych (dobrej znajomości języka niemieckiego) okres ten może zostać skrócony na sześć lat.

87

V. Pomoc w nagłych wypadkach 20. Sztaby kryzysowe 20.1 Przemoc w domu Przemoc w rodzinie i związkach partnerskich występuje we wszystkich kręgach społecznych i kulturowych. Dotyczy kobiet i dzieci, niezależnie od wieku, wykształcenia, wyznania i narodowości. To są całkiem „normalni” ojcowie rodzin, mężowie i partnerzy życiowi, którzy kobietom grożą, biją je lub wykorzystują seksualnie, zabraniają im kontaktu z przyjaciółkami i znajomymi oraz utrzymują je w finansowej zależności. Z poczucia wstydu i dużego strachu kobietom trudno przychodzi szukanie pomocy i wsparcia. Możliwości dla kobiet innych narodowości odnośnie wyzwolenia się z sytuacji poniżenia są często dodatkowo ograniczone ze względu na powstały poprzez zawarcie związku małżeńskiego niepewny status pobytowy, brak zezwolenia na podjęcie pracy i finansową biedę. Troska o kobiety, aby mogły samodzielnie rozwijać swoje i swoich dzieci perspektywy życiowe, jest bardzo duża. Szczególnego znaczenia nabiera stąd pomoc psychosocjalna i prawna dla imigrantek. Właśnie w sytuacjach kryzysowych ważne jest, aby móc się z pełnym zaufaniem porozumieć w ojczystym języku. Gorąca linia i schroniska Gorąca linia BIG codziennie w godz. 9.00 – 24.00. Tel. 611 03 00 Gorąca linia BIG (Berlińska instytucja interwencyjna przeciwko domowej przemocy) udziela telefonicznych porad kobietom, doświadczającym przemocy cielesnej i psychicznej. Na życzenie pomoc może być udzielona anonimowo. Pracownice dysponują informacjami o możliwościach zamieszkania w schronisku. W razie konieczności do rozmów osobistych angażuje się tłumaczki. Oferta gorącej linii skierowana jest również do osób z prywatnego i społecznego otoczenia kobiet jak również do władz, ośrodków socjalnych i instytucji.

20.2 Domy pobytu dla kobiet (Frauenhäuser) oraz instytucje podobnego typu Sześć berlińskich domów pobytu dla kobiet dysponuje przez całą dobę miejscami dla kobiet i ich dzieci, które szukają ochrony. Pobyt w domu dla kobiet może im umożliwić wyjście ze środowiska przemocy, przemyśleć własną sytuację i znaleźć nowe perspektywy. Pracownice doradzają i pomagają każdej kobiecie indywidualnie przy wyjaśnianiu ich własnego położenia. W domach pobytu dla kobiet pracują kobiety różnej narodowości i władające różnymi językami. Ponadto pracownice starają się współpracować z tłumaczkami, aby każda szukająca schronienia kobieta mogła się porozumieć w swoim ojczystym języku. Pobyt w domu dla kobiet jest anonimowy i bezpłatny. 2. Niezależny dom pobytu dla kobiet Tel. 374 90 622 3. Niezależny dom pobytu dla kobiet Tel. 559 35 31 4. Niezależny dom pobytu dla kobiet Tel. 9161 18 36 Dom pobytu dla kobiet Bora Tel. 986 43 32 Dom pobytu dla kobiet Caritas Tel. 851 10 18 Wielokulturowy dom pobytu dla kobiet Tel. 80108050 Poradnik dla imigrantek dotkniętych przemocą domową Przez zespół imigrantek przy BIG (Berlińska instytucja interwencyjna przeciwko domowej przemocy) we współpracy z administracją senatu Berlina ds. gospodarki, pracy i kobiet opracowany został poradnik dla imigrantek dotkniętych przemocą domową. Dostępne są tłumaczenia wybranych części poradnika na język arabski, angielski, francuski, polski, rosyjski, serbsko-chorwacki, hiszpański, tajski, turecki i wietnamski.

89

Poradnik otrzymają Państwo między innymi od pełnomocnika berlińskiego senatu ds. integracji i migracji, Potsdamer Straße 65, 10785 Berlin, telefon: 9017-2351 (godziny otwarcia patrz rozdział 5.) oraz można je ściągnąć z Internetu jako plik w formacie PDF ze strony Gorącej lini BIG: www.big-hotline.de

20.3 Pogotowie opiekuńcze dla dzieci i młodzieży Dla dzieci i młodzieży, która znajduje się w sytuacjach kryzysowych, istnieją pogotowia opiekuńcze dla dzieci, dziewcząt i młodzieży, do których można się zgłosić przez całą dobę. Skorzystanie z doradztwa i zakwaterowania są z założenia dobrowolne. Możliwość zakwaterowania w placówce opiekuńczej jest jednak czasowo ograniczona. Z tego też względu należy szybko określić, jakie wyjścia z sytuacji mają zainteresowane dzieci i młodzież. Pogotowie opiekuńcze dla dzieci (Kindernotdienst): Do pogotowia opiekuńczego dla dzieci mogą zostać przyjęte dzieci w wieku do 14-u lat bez biurokratycznych utrudnień na pobyt krótkoterminowy. Rodzina jest powiadamiana przez pracowników placówki o miejscu pobytu dziecka. Opiekunowie prowadzą również rozmowy o sytuacji kryzysowej z rodzicami i udzielają im porad. Dzieci mogą samodzielnie zgłaszać się do pogotowia. Adres: Gitschiner Str. 48/49, 10969 Berlin, Tel.: 61 00 61 Pogotowie opiekuńcze dla dziewcząt (Mädchennotdienst): Pogotowie opiekuńcze dla dziewcząt oferuje dziewczynom i młodym kobietom w wieku od 14 do 21 lat doradztwo po aktach przemocy seksualnej oraz przejściową możliwość zakwaterowania. Adres: Mindener Straße 14, 10589 Berlin, Telefon: 61 00 63 Pogotowie opiekuńcze dla młodzieży (Jugendnotdienst): Pogotowie opiekuńcze dla młodzieży pomaga wszystkim 14-18-letnim dziewczętom i chłopcom w kryzysowych sytuacjach życiowych. W pogotowiu udzielane są porady, istnieje też możliwość krótkoterminowego zakwaterowania. Adres: Mindener Straße 14, 10589 Berlin, Tel.: 61 00 62 Gorąca linia – Ochrona dzieci (Hotline – Kinderschutz) Gorąca linia – Ochrona dzieci pod numerem 61 00 62 jest punktem kontaktowym dla obywatelek i obywateli, którzy stwierdzą oznaki zaniedbania lub przemocy skierowanej przeciw dzieciom. Gorąca linia działa przez całą dobę. Przy każdym zgłoszeniu doradca stwierdza stopień zagrożenia i rozpoczyna konieczne środki zapobiegawcze.

90

20.4 Na wszelki wypadek – telefony alarmowe oraz służby ratunkowe Pomoc ogólna Policja 110 Straż pożarna 112 Pogotowie ratunkowe przez 112 Policja kryminalna, doradztwo 4664-973466 Telefony pomocy drogowej Pomoc drogowa ACE 0180-234 35 36 Pomoc drogowa ADAC 0180-2 22 22 22, tel. kom.: 22 22 22 Pomoc ADAC 86 86-0 Śmigłowiec ratunkowy ADAC 110 oder 112 Pomoc lekarska w nagłych wypadkach Poradnie objawów występujących przy zatruciach Centrum pomocy przy zatruciach 192 40 Tel. alarm. w wypadku zatruć (tylko dla dorosłych) 45 05-5 35 55 Pogotowie lekarzy kasy chorych 310 03-1 Pomoc lekarska lekarzy kasy chorych 89 00 43 33 Nocne pogotowie dentystyczne 42 21-14 37 Działy obsługi klienta firm zaopatrzeniowych i usługowych Gaz: GASAG biuro napraw 78 72-72 Woda: biuro napraw 0800-292 59 59 Telefon: Telekom – biuro napraw 0800-3 30 20 00 Zakłócenia radiofoniczne 0180-3 23 23 23 Działy obsługi klienta firm komunikacyjnych BVG-biuro obsł. klienta (6-23 godz.) 1 94 49 Deutsche Bahn AG - automatyczna informacja o rozkładzie jazdy pociągów 0800-150 70 90 Dworzec autobusowy przy Funkturm 3 02 53 61 Karty kredytowe – zgłoszenia utraty karty 069-79 33 19 10 Karty bankomatowe – zgłoszenia utraty karty 069-79 33 19 10, 01805-02 10 21 Instytucje pomocy socjalnej Gorąca linia dla zagrożonych urlopowiczów 0188 81 70 Berliński telefon zaufania 390 63-00 Pogotowie opiekuńcze dla kobiet: pon. + czw. 10-12, wt., śr., piąt.19-21 Uhr 615 42 43 sob., niedz. 17-19 Uhr 615 75 96 LARA – centrum opiekuńczo-doradcze dla zgwałconych kobiet 216 88 88 Gorąca linia (BIG) 6 11 03 00 Zgłoszenia o napadach na homoseksualistów w Berlinie (Mann-O-Meter) 216 33 36 Pogotowie opiekuńcze dla dzieci 6 10 06-1 Pogotowie opiekuńcze dla młodzieży 3 49 99 34 Pogotowie opiekuńcze dla dziewcząt 61 00 63 Gorąca linia – ochrona dzieci 61 00 66 Centrum opiekuńcze dla dzieci w Berlinie 0800 111 0 111 Kościelny telefon zaufania 0800 111 0 222 Pomoc dla ofiar w Berlinie, Poradnia dla ofiar czynów karalnych 395 28 67 Weißer Ring (Biały Krąg) 833 70 60 Telefon alarmowy dla ofiar przemocy 01803- 34 34 34 Zgubiono / Znaleziono Biuro rzeczy znalezionych BVG Potsdamer Str. 182 25 62 30 40 Biuro rzeczy znalezionych Deutsche Bahn AG 01805 99 05 99 Centralne biuro rzeczy znalezionych Platz der Luftbrücke 6 75 60-0

91

Willkommen in Berlin Witamy w Berlinie Herausgeber: Der Beauftragte des Berliner Senats für Integration und Migration www.integrationsbeauftragter-berlin.de Übersetzung ins Polnische: ABC-Global GmbH Wojciech Dobrowolski Copyright © 2008 Der Beauftragte des Senats von Berlin für Integration und Migration ISBN: 978-3-938352-32-8

92