Ύδρα

A

ΦIEPΩMA

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY1993

2-23 HAΦIEPΩMA Yδρα του χθες και του σήμερα. H ναυτική ιστορία και παράδοση του νησιού αλλά και η κοσμοπολίτικη ατμσφαιρα και η μοναδικτητα του τοπίου.  H ιστορία του νησιού. H ανάπτυξη της ναυτιλίας και η προσφορά των Yδραίων στην Eπανάσταση του 1821.  Oι Yδραίοι στην Eπανάσταση. Oι ηρωικές μορφές που αφιέρωσαν τη ζωή τους για την απελευθέρωση της πατρίδας.  «Yδρα, το μεγάλο θαλασσιν πουλί». O γραμματικς του Παύλου Kουντουριώτη, I. M. Παναγιωτπουλος, γράφει για τον ναύαρχο και το νησί.  Tα υδραίικα ναυπηγεία. H ανάπτυξη της ναυπηγικής και η Σχολή Eμπορικής Nαυτιλίας.  «Yδρα, το νησί μου». O αειθαλής ζωγράφος Nίκος Xατζηκυριάκος - Γκίκας, μιλάει για τον τπο έμπνευσής του, την αρχιτεκτονική, «Tο 3ο Mάτι» και την πολιτική.  H Yδρα των καλλιτεχνών. Eπώνυμοι ζωγράφοι και γλύπτες μιλάνε για το νησί και το έργο τους. H Σχολή Kαλών Tεχνών της Yδρας.  Πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. H ζωή και το έργο στην Yδρα της Mαργαρίτας Λυμπεράκη. Tο ιστορικ αρχείο της Yδρας.  Eκδηλώσεις στηνYδρα. Oι εκθέσεις ζωγραφικής, το φεστιβάλ μαριονέτας και το παιδικ εργαστήρι.  H υδραίικη αρχιτεκτονική. Tα μεγαλοπρεπή μοναδικά αρχοντικά των καραβοκύρηδων.  Yδρα και κινηματογράφος. Πλήθος ελληνικές και ξένες ταινίες γυρίστηκαν με διάκοσμο το κοσμοπολίτικο νησί.  Yδραίικος περίπλους. «Yδρα», η πρώτη ολοκληρωμένη ταινία για το νησί απ την Γκαίη Aγγελή.  H γοητεία της Yδρας. Oδοιπορικ γνωριμίας με τους ανθρώπους και τη φυσιογνωμία του νησιού. O Σύλλογος Oικολγων Yδρας.  H Xριστιανική Yδρα. Tα μοναστήρια, οι εκκλησίες και τα ερημοκκλήσια του νησιού.

24

H Yδρα του χθες και του σήμερα H ναυτική ιστορία και παράδοση του νησιού αλλά και η κοσμοπολίτικη ατμσφαιρα και η μοναδικτητα του τοπίου H Yδρα «H Yδρα είναι μια φραγκοσυκιά γεμάτη πυρετ νειρα κι αγκάθια κι που γυρίσω βλέπω λα κίτρινα και δε μπορώ να κοιτάξω τα παράθυρα γιατί μέσα περνούνε βάρκες φαντάσματα φαντάσματα καΐκια κι λο γυρίζουν κι λο με κοιτάζουνε μάτια ανάστροφα και τρομαγμένα» Mίλτος Σαχτούρης «Tα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρμο» 1958

ΘEAMATA

Kινηματογράφοι και θέατρα.

THΛEOPAΣH 25-31 Tο πργραμμα της εβδομάδας. Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

2

Tη μεγάλη ναυτική ιστορία και παράδοση του νησιού μαρτυρούν έως σήμερα το παλι λιμάνι, και κυρίως, τα επιβλητικά αρχοντικά που δεσπζουν στο τοπίο. Στη φωτογραφία, άποψη του λιμανιού απ την κορυφή του λφου, 1956.

H YΔPA -Yδραία στην αρχαιτηταμε την κοσμοπολίτικη ατμσφαιρά της και τη μοναδικτητα του τοπίου της, που είναι βραχώδες και κατάξερο, ξεχωρίζει απ λα τα άλλα νησιά του Aργοσαρωνικού. Παραμένει, ουσιαστικά, άγνωστη ακμα και στις χιλιάδες επισκέπτες που φτά-

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

νουν στο νησί κάθε καλοκαίρι. H μεγαλύτερη ακμή της Yδρας σημειώθηκε τον 17ο και 18ο αιώνα, ταν οι κάτοικοί της απέκτησαν σημαντικτατο στλο και μικρά και μεγάλα εμπορικά που ταξίδευαν σ’ λο το χώρο της Mεσογείου. Tον στλο αυτ και τους έμπειρους ναυτικούς τους έθεσαν οι Yδραίοι στην υπηρεσία του Aγώνα του 1821. O A. Mιαούλης, ο B. Mπουντούρης, ο A. Kριεζής, οι αδελφοί Kουντουριώτη, ο Γ. Σαχίνης, ο Γ. Σαχτούρης, ο I. Tομπάζης, ο A. Tσαμαδς είναι μερικοί απ τους Yδραίους στην Eπανάσταση. Tη μεγάλη ναυτική ιστορία και παράδοση του νησιού μαρτυρούν έως σήμερα το παλι λιμάνι και, κυρίως, τα επιβλητικά αρχοντικά που δεσπζουν στο τοπίο. Xτισμένα αμφιθεατρικά, διατηρούν τις εξωτερικές τους διακοσμήσεις και τον εσωτερικ τους διάκοσμο θυμίζουν αναγεν-

νησιακά αρχοντικά σε μικρογραφία. Ξεχωρίζουν τα αρχοντικά του Bούλγαρη, στη δυτική πλευρά του νησιού, του Kουντουριώτη, του Tομπάζη, του Bτση, του Kουλούρη... Mια σύντομη εικνα του νησιού και της ιστορίας του, φιλοδοξεί να δώσει στις σελίδες που ακολουθούν, το αφιέρωματων «Eπτά Hμερών». Θέλει να παρουσιάσει χι μνο την κοσμοπολίτικη Yδρα του σήμερα, αλλά και τα αρχοντικά, τα μοναστήρια, τις εκκλησίες, τη Σχολή Kαλών Tεχνών, τις γραφικές περιοχές Kαμίνια, Bλυχς και Mώλος... Kι ακμη, να παρουσιάσει τους μεγάλους καλλιτέχνες -με πρώτο τον Nίκο Xατζηκυριάκο- Γκίκα- που δημιούργησαν θαυμάσια έργα εμπνευσμένα απ το μοναδικ τοπίο του νησιού, και τέλος συγγραφείς και ποιητές που αγάπησαν με πάθος την Yδρα.

AΦIEPΩMA

H ιστορία του νησιού H ανάπτυξη της ναυτιλίας και η προσφορά των Yδραίων στην Eπανάσταση του 1821 Tου Nίκου Kαραγιάννη Σεναριογράφου

AΠO πού ν’ αρχίσει κανένας την ιστορία της Yδρας και πού να σταματήσει. Kοιτάζεις τα γκρίζα βράχια του νησιού και χαμηλώνεις το βλέμμα. «Kάθε βράχος και μια πετρωμένη υδραίικη ψυχή», πως γράφει ο Xένρι Mίλερ. Πολλά τα βράχια, πολλές και οι ψυχές. Kοιτάζεις τη θάλασσα και μέσα στη γυαλάδα της τρεμοπαίζοντας περνούν και χάνονται ξύλινα σκαριά, κατάρτια χωρίς πανιά και σιωπηλά χυτευμένα καννια. Mένουν μνον οι ιερές σκιές των βράχων να πέφτουν και να σκουραίνουν τη θάλασσα. Nησί που αυτοί οι βράχοι το ορίζουν σε μια έκταση 550.000 στρεμμάτων εμβαδν και περίμετρο 30 μιλίων. Aρχαίοι τάφοι και βωμοί του Ποσειδώνα βρέθηκαν το 1798, ενώ σε πολλά μέρη βυζαντινά νομίσματα της εποχής του Iουστινιανού, αποτελούν την ένδειξη παλαιτερης παρουσίας. O Eκαταίος ο Mηλήσιος πέρασε το 520 μ.X. και μίλησε για την Yδρα. Mετά ο Hρδοτος το 445 π.X. O Παυσανίας το 170 μ.X. O Στέφανος Bυζάντιος το 500 μ.X. Tην ρισαν περισστερο γεωγραφικά. H Yδρα σιωπούσε. Kατά το 1460 αρχίζουν να φθάνουν στην Yδρα οι πρώτες ομάδες καταδιωκομένων που προσπαθούν να γλιτώσουν απ τους Tούρκους, οι οποίοι μετά την πτώση της Kωνσταντινούπολης κατακτούν σταδιακά και την Πελοπννησο. Mεταξύ τούτων περιλαμβάνονται ελληνορθδοξοι Aλβανοί και Eλληνες απ τη Mονεμβασία. Oι Eνετοί είναι ακμη κύριοι πολλών στρατηγικών περιοχών –Mεθώνη, Kορώνη, Nαυαρίνο, Aργολιδοκορινθία– αλλά

Xάρτης της Yδρας (εκδσεις «Mέλισσα»).

και αυτοί το 1479 ηττώνται, οπτε η φυγή προς την Yδρα μεγαλώνει.

Tο πρώτο πλοίο O τπος δεν φτάνει πια για να τους θρέψει και γι’ αυτ αναγκάζονται να στραφούν στη θάλασσα. Tο πρώτο πλοίο ναυπηγήθηκε το 1657, απ έναν αυτοδίδακτο ναυπηγ ονματι Σακελλαρίου. Aκολουθούν τρεχαντήρια, μετά λατινάδικα, καραβοσαΐτες κι αργτερα τα σαχτούρια. Στην Yδρα, σε μικρ σχετικά χρονικ διάστημα, καταφεύγουν πλέον Eλληνες απ παντού. Aττική, Πάργα, Aρτα, Tήνο, Kύθνο. Πολλοί απ την Hπειρο, πως οι αδελφοί Λάζαρος και Zέρβας απ τους οποίους κατάγονται οι Kουντουριώτηδες. Oι Kριεζήδες και οι Bουδούρηδες απ την Eύβοια, οι Tομπάζηδες απ τα Bουρλά της Σμύρνης, οι Oικονμου απ την Aργολίδα.

Πειρατές Tο 1656 η Yδρα λεηλατήθηκε απ

H νήσος Yδρα σε χαρακτικ του Γ. Kλμαν.

τους Aλγερινούς πειρατές και μέρος των κατοίκων της αιχμαλωτίσθηκε. Aυτ το γεγονς έκανε τους Yδραίους ν’ αρχίσουν να οπλίζουν τα πλοία τους με μικρά καννια. Mεσολάβησε περίοδος γαλήνης και οι Yδραίοι πλοίαρχοι έκαναν μεταφορές προϊντων στις γύρω περιοχές, χι ναυλώνοντας τα πλοία τους, αλλά εμπορευμενοι οι ίδιοι τα προϊντα. Kατά τη διάρκεια του 5ου Pωσοτουρκικού Πολέμου 1768-1774 ήρθαν οι δύο αδελφοί Oρλώφ, ο Aλέξιος και ο Θεδωρος, για να οργανώσουν την ελληνική επανάσταση, ώστε να εξαναγκάσουν τις τουρκικές δυνάμεις να διασπαστούν. Tον Oκτώβριο του 1769 απέπλευσε ο ρωσικς στλος απ τις βάσεις του, αποτελούμενος απ τέσσερα πλοία της γραμμής, τέσσερις φρεγάδες και μερικά μεταγωγικά. Tο 1770 η Πελοπννησος ξεσηκώθηκε. Aπ τα νησιά μνον οι Σπέτσες ύψωσαν αμέσως τη ρωσική σημαία. H Yδρα ζήτησε εγγυήσεις που δεν της δθηκαν κι έτσι αρνήθηκε τη συμμετοχή. Mέχρι αυτή τη χρονιά η Yδρα κυβερνιταν απ τους ιερείς. Aυτοί αποτελούσαν ένα είδος διοικητικού συμβουλίου με δύο επιτρπους και έναν γραμματικ για να καταγράφει τις οικογένειες και να εισπράττει τους φρους που καταβάλλονταν μια φορά το χρνο στον καπετάν πασά ή στον αντιπρσωπ του. O Oρλώφ ρισε διοικητή της Yδρας Pώσο αξιωματικ. Kι ταν αργτερα οι Pώσοι έφυγαν αφήνοντας πίσω τους τη σφαγή των Σπετσιωτών απ τους Aλβανούς και τη λεηλασία του Mοριά απ τους Tούρκους, η εξουσία της Yδρας έμεινε στα χέρια των προκρίτων. Aμέσως η ναυτιλία για αρκετ χρνο έμεινε αποκλειστικ έργο των

Yδραίων. Oλα τα λιμάνια του Aιγαίου Πελάγους έγιναν δικά τους.

H μεγάλη ακμή Mε τη λήξη του 5ου Pωσοτουρκικού Πολέμου και τη συνθήκη του Kιουτσούκ Kαϊναρτζή το 1774, ο Eύξεινος Πντος έγινε ρωσική θάλασσα. Tα υδραίικα πλοία άρχισαν να πλέουν και εκεί κάτω απ την προστασία της σημαίας της Pωσίας. Δεν χρειάστηκε πολύς χρνος για να τους γίνουν γνώριμα λα τα λιμάνια της Mεσογείου. Kι έτσι η ναυτιλία της Tουρκίας δεν ήταν παρά η ναυτιλία της Yδρας και πολύ σύντομα των Σπετσών και των Ψαρών με ρωσική σημαία. Tο 1789 ξεσπά η Γαλλική Eπανάσταση. Γρήγορα αρχίζουν οι Nαπολεντειοι πλεμοι και ο αγγλικς αποκλεισμς της Eυρώπης. Oι Yδραίοι ναυτικοί μεταφέρουν τα σιτοφορτία τους απ τον Eύξεινο στη Mασσαλία, στο Λιβρνο και στη Γένουα. Διασπούν τον αγγλικ αποκλεισμ και ανταλλάσσουν το σιτάρι με χρυσάφι. Tα πλοία τους εκείνη την εποχή ανέρχονται σε 200. Eίναι η περίοδος της μεγάλης ακμής της Yδρας. Tο πριν απ ενάμιση αιώνα ασήμαντο χωριουδάκι των καταδιωκομένων γίνεται πλη. Σπίτια μεγάλα, στέρεα και μεγαλοπρεπή χτίζονται. Πολλοί απ τους πλοιοκτήτες γίνονται βαθύπλουτοι. Tα αρχοντικά τους έχουν τη μεγαλοπρέπεια και τον εσωτερικ πλούτο μεγάρων. Tα έπιπλα έρχονται απ τα λιμάνια της Eυρώπης. Tα υφάσματα, τα κοσμήματα, τα σκεύη, η διακσμηση, λα τα είδη χρήσεως προέρχονται απ τα καταστήματα πολυτελείας των μεγάλων ευρωπαϊκών λιμανιών. Aκμα και χώροι για ορχήστρα προβλέπονται και κατασκευάζονται στις απέραντες Συνέχεια στην 4η σελίδα

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

3

T. Hope. «Πλη και λιμάνι της Yδρας» περίπου 1795. Yδατογραφία σε χαρτί, 21,5 X 29. Συνέχεια απ την 4η σελίδα

αίθουσες των πολυτελών σπιτιών. Oι πλοίαρχοι αν και δεν είναι ιδιοκτήτες πλοίων έχουν μεγάλα μερίδια στα κέρδη. Oι ναύτες χάρη στο προοδευτικ σύστημα των μεριδίων ζουν άνετα. Φτώχεια δεν υπάρχει στο νησί. Aλλά επειδή τα κέρδη είναι τεράστια, η διαφορά κατά τη διανομή είναι πολύ μεγάλη. Mοιραία λοιπν δημιουργούνται τρεις τάξεις: των προκρίτων ή νοικοκυραίων. Tων πλοιάρχων ή καραβοκύρηδων. Kαι του λοιπού λαού. Tο νησί κυβερνούν οι πρκριτοι εκλεγμενοι μεταξύ τους. Kαι μνο οι πλοίαρχοι σε έκτακτες περιστάσεις καλούνται με δικαίωμα ψήφου. Eπειδή μως είναι εξαρτημένοι απ τους νοικοκυραίους, η γνώμη τους είναι επηρεασμένη. O υπλοιπος λας δεν αντιπροσωπεύεται.

Παιδεία και οργάνωση H μεγάλη ευμάρεια συνετέλεσε στην προδο του νησιού. Tο πρώτο σχολείο ιδρύθηκε το 1749 με πρώτο δάσκαλο των Aπστολο Eφέσιο, στον οποίο η κοιντητα πλήρωνε ετήσιο μισθ 200 γρσια. Δίδαξαν ακμα ο Nεφυτος Bάμβας, ο Aνθιμος Γαζής, ο Θ. Φαρμακίδης, ο Bενιαμίν Λέσβιος κ.ά. Tο 1816 η διάρκεια της σχολικής διδασκαλίας ήταν τετραετής και το συμφωνητικ για τα διδακτέα μαθήματα ήταν: τα γραμματικά, η λογική, η μεταφυσική, η ρητορική, η ηθική φιλοσοφία, η γεωμετρία, η φυσική, η ιταλική γλώσσα και κάθε Σάββατο η ερμηνεία του Eυαγγελίου. Tις τελευταίες δεκαετίες της τουρκοκρατίας ιδρύεται ναυτική σχολή. Θεσπίζεται ναυτο-υγειονομικς κανονισμς για την πρληψη μετάδοσης απ τα πλοία λοιμωδών νοσημάτων. Iδρύονται λοιμοκαθαρτήρια, στο νησάκι του Bλυχού, στην πλη που σήμερα το λιμεναρχείο και το Mανδράκι. Kάθε τσο καλούνται «βατσινάρηδες» για να εμβολιάζουν ιδίως τα μικρά παιδιά κατά της ευλογιάς. Oι μεγαλονοικοκυραίοι προσλαμβάνουν ιδίως απ την Iταλία, γραμματικούς και νομικούς συμβούλους. Tα έσοδα για τη διοίκηση του νησιού προέρχονται στην πρώτη φάση απ την εισφορά κάθε οικογένειας που φθάνει τα 3 γρσια και αργτερα το 5% των εσδων των πλοίων. Kοντά στα χρνια της επανάστα-

4

σης η Yδρα ήταν ένα δραστήριο ελληνικ κέντρο με 28.000 περίπου κατοίκους, διοίκηση σχεδν ανεξάρτητη απ την Πύλη, ικανούς ηγέτες, δοκιμασμένους ναυτικούς και πλούσιους δημογέροντες. Kατά τον 7ο Pωσοτουρκικ Πλεμο 1806-1812 έφτασε στην Yδρα αντιπρσωπος του Pώσου ναυάρχου Σινιάβιν και ζήτησε απ τους Yδραίους να επαναστατήσουν. Oι πρκριτοι διαιρέθηκαν. Oι φλεγμενοι απ την ιδέα της αποτίναξης του τουρκικού ζυγού και οι δυσαρεστημένοι απ τη διοίκηση του Γεωργίου Bούλγαρη, διορισμένου απ την Πύλη, τάχθηκαν με το μέρος των Pώσων. Oι υπλοιποι κρίνοντας ηρεμτερα αντέδρασαν. H πάλη μως ανάμεσα στα δύο μέρη ήταν τσο οξεία, ώστε ο Bούλγαρης μετά τη συνωμοτική αππειρα κατά της διοίκησης του νησιού αναγκάστηκε να φύγει για την Aθήνα. Aμέσως έφτασε διαταγή απ την Πύλη προς τον Bελήν πασά της Πελοποννήσου να περάσει με 5.000 Aλβανούς στην Yδρα για να σωφρονίσει τους αποστάτες. O Bούλγαρης έφυγε για την Tριπολιτσά και κατάφερε την αναβολή της εισβολής, πράγμα που θα σήμαινε σφαγή και λεηλασία.

H επανάσταση Eκείνες τις μέρες γύρισε απ ταξίδι ο Aνδρέας Mιαούλης. Πληροφορήθηκε τα γεγοντα και αποφάσισε να δώσει δυναμικ χτύπημα. Tο πρωί της 24ης Iουνίου του 1807 χτύπησε ξαφνικά η καμπάνα του Mοναστηριού και ένοπλα πλήθη ρμησαν στην αγορά. Oι πρκριτοι που ήταν έτοιμοι να στείλουν πρεσβεία στον ναύαρχο Σινιάβιν καθαιρέθηκαν. H Yδρα κατελήφθη απ τους ανθρώπους του Mιαούλη και ο ίδιος ανέλαβε την αρχή αλλά χι για πολύ. H Yδρα είχε σωθεί απ τους Aλβανούς. O Bούλγαρης επέστρεψε στο νησί και μετά το θάνατ του, το 1812, ορίσθηκε απ την Πύλη διοικητής ο N. Kοκοβίλας. H Yδρα ησύχασε μέσα στην ευτυχία και στον πλούτο, με αυτοδιοίκηση σχεδν πλήρη. Aπ το 1815, οπτε η Eυρώπη ειρήνευσε, άρχισε η κρίση της ναυτιλίας. Kατά το 1820 και τους πρώτους μήνες του 1821 στην Yδρα βρίσκονται πολλοί πλοίαρχοι και ναύτες χωρίς δουλειά. Aνάμεσά τους και ο Aντώνης Oικονμου, πλοίαρχος δεύτερης

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

Aποψη της πλης και του λιμανιού της Yδρας σε φωτογραφία του 1892.

τάξης, που μλις επέστρεψε απ την Kωνσταντινούπολη που και μυήθηκε στη Φιλική Eταιρεία απ τον Παπαφλέσσα. O καιρς της επανάστασης έφτανε. Hδη κυκλοφορούσαν οι πρώτες ειδήσεις για τον ξεσηκωμ στον Mοριά. O Oικονμου άρχισε να στρατολογεί άντρες και να διαδίδει τι θα πήγαινε στην απέναντι ακτή να συμμετάσχει στον αγώνα. Mαζί του ήταν ο Γκίκας Θ. Γκίκας, γιος του προκρίτου Θ. Γκίκα. O Δημήτρης Kριεζής. O Πέτρος Mαρκέζης. O Γιώργος Mαυρομιχάλης. O Γιώργος Aγαλλπουλος. Kαι οι αδελφοί Nικλαος και Σπυρίδων Σπηλιωτπουλοι. Tα επαναστατικά μηνύματα έφταναν στην Yδρα το ένα μετά το άλλο. Στις 28 Mαρτίου έφτασε στο λιμάνι της Yδρας ένα μικρ σκάφος αναγγέλλοντας πως οι Kορίνθιοι και οι Mεγαρίτες έκλεισαν τους Tούρκους στην Aκροκρινθο. Tην ίδια νύχτα ρμησαν κήρυκες στους δρμους φωνάζοντας: — Στ’ άρματα, στ’ άρματα.

Hμέρες δξας H μεγάλη καμπάνα του Mοναστηριού χτυπούσε δαιμονισμένα. O Oικονμου κατευθύνθηκε στην καγκελαρία, καθαίρεσε διά βοής τον διοικητή N. Kοκοβίλα και ανέλαβε αυτς τη διοίκηση του νησιού. Aρχισε αμέσως την εγγραφή στους καταλγους στρατιωτών και ναυτών. Oι πρκριτοι μπροστά σ’ αυτή την κινητοποίηση του λαού αναγκάστηκαν ν’ αποδεχθούν την κατάσταση που διαμορφώθηκε και ν’ αναγνωρίσουν ως αρχηγ του νησιού τον Aντώνη Oικονμου. Aργτερα βέβαια με εκβιασμ κατάφεραν να αποσπάσουν την υπογραφή του Δημήτρη Yψηλάντη, ώστε να δολοφονηθεί ο Oικονμου έξω απ το Aργος. Πολύ αργτερα ένας απ τους προκρίτους, ο Γεώργιος Kουντουριώτης, θα φυλακίσει στο μοναστήρι του προφήτη Hλία τον Θεδωρο Kολοκοτρώνη, αλλά θα αναγκαστεί να τον απελευθερώσει κάτω απ την πίεση των κατοίκων του Mοριά αλλά και των απλών Yδραίων. Mετά τον διωγμ του Aντώνη Oικονμου οι πρκριτοι ανέλαβαν και πάλι τη διοίκηση της Yδρας, και συνέβαλαν με λες τις δυνάμεις τους στον αγώνα. Eνδεικτικά αναφέρουμε πως μνον ο Λάζαρος Kουντουριώτης χρηματοδτησε τον πολεμικ

στλο του νησιού με ποσν που έφτανε τα 2.000.000 χρυσά φράγκα της εποχής. H 17 Aπριλίου 1821 είναι η ημερομηνία συγκρτησης του ελληνικού στλου. Tον αποτελούν 21 πολεμικά πλοία, μεταξύ αυτών έντεκα υδραίικα με πλοιάρχους τον Γιακουμάκη Tομπάζη, τον Γιάννη Bούλγαρη, τον Λάζαρο Πιντση, τον Γιώργο Σαχτούρη, τον Aναστάση Tσαμαδ, τον Δημήτρη Aντ. Bώκο, τον Γιάννη Γκίλη, τον Λάζαρο Λαλεχ, τον Λάζαρο Aναστ. Mανώλη, τον Γιάννη Δοντά και τον Aναστάση Σερφιώτη. O πρώτος πολεμικς στλος σήκωσε τα πανιά κι απέπλευσε κάτω απ τους ήχους της μεγάλης καμπάνας του Mοναστηριού. Eφυγε, πήρε μαζί του και τον χρνο. Aφησε μως πίσω του τις ψυχές των ναυμάχων που πέτρωσαν. Kοιτάμε και πάλι τα βράχια, τις πετρωμένες ψυχές. Oσο θα υπάρχουν αυτά τα γκρίζα βράχια θα θυμίζουν: O Aντρέας Mιαούλης με τα περίφημα πυρπολικά του, την ιδιοφυή διάταξη των πλοίων του, τους μοναδικούς ελιγμούς και τις αστραπιαίες επιθέσεις, έγινε ο φβος και ο τρμος των Tούρκων. O Aναστάσης Tσαμαδς με τον Σαχίνη στις 26.4.1825 άφησε την τελευταία του πνοή υπερασπιζμενοις τη Σφακτηρία. Στο πλοίο του «Aρης» βρισκταν ο Aλέξανδρος Mαυροκορδάτος, που τρομαγμένος απ την επίθεση των Tούρκων διέταξε την αποχώρηση, εγκαταλείποντας χωρίς βοήθεια τον ναυμάχο. Kοιτάμε και πάλι τις πετρωμένες ψυχές του Kριεζή, του Πιντση, του Tομπάζη... Πσα τα βράχια; Oποιος κατορθώσει να τα μετρήσει θα ξέρει και τον αριθμ σων πολέμησαν το 1821, ναυάρχων, πλοιάρχων και ναυτών της Yδρας. H επανάσταση του 1821 τελείωσε και μαζί της οι καθημερινές ηρωικές πράξεις. H απογραφή του 1828 στην Yδρα κατέγραψε 12.615 Yδραίους και 2.901 απ άλλα μέρη. Σ’ έναν τπο χωρίς καμιά παραγωγή ήταν αδύνατο να ζήσουν οι χιλιάδες των ανθρώπων. Aρχισαν να διασκορπίζονται στον υπλοιπο ελλαδικ χώρο με προτίμηση τον Πειραιά. H Yδρα σιγά σιγά ερημώνεται και σωπαίνει. Mέχρι που μια μέρα πλευρίζει στο λιμάνι της η βιομηχανία του τουρισμού με λες τις θετικές αλλά και αρνητικές συνέπειες γι’ αυτν τον ιστορικ τπο.

AΦIEPΩMA

Aνδρέας Mιαούλης. Nαύαρχος της Eλληνικής Eπανάστασης. Eλαιογραφία (Aθήνα, Eθνικ Iστορικ Mουσείο).

O Φιλικς Aντώνης Oικονμου. Σύνθεση του von Hess που τον απεικονίζει να κηρύσσει την Eπανάσταση στην Yδρα. (Aθήνα, Mουσείο Mπενάκη).

Oι Yδραίοι στην Eπανάσταση Oι ηρωικές μορφές που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην απελευθέρωση της πατρίδας H EΠANAΣTAΣH του 1821 οφείλει αναμφισβήτητα μεγάλο ποσοστ της επιτυχίας της στο Nαυτικ. Στην πλευρά αυτή του πολέμου μεγάλο ρλο –το μεγαλύτερο– έπαιξε η ναυτική δύναμη ενς νησιού, της Yδρας. O αριθμς των πλοίων, το εκτπισμα και ο εξοπλισμς του υπερτερούσαν σαφώς των άλλων νήσων, αποτέλεσμα της οικονομικής ευρωστίας των Yδραίων, την οποία δεν εδίστασαν να θυσιάσουν στον αγώνα για την ελευθερία. Tίποτα, μως, δεν είναι κατορθωτ χωρίς το έμψυχο υλικ. Oι Yδραίοι διέθεταν στον ύψιστο βαθμ θάρρος, τλμη και ναυτική ευφυία, ηρωισμ και αυταπάρνηση για την Eλλάδα. Oι νεκροί πολλοί, η δξα μεγάλη. Tα προσντα μερικών καπεταναίων, που δίκαια έφθασαν να γίνουν και ναύαρχοι, δημιούργησαν φήμη που πέρασε τα ρια της πατρίδας. Oι κυριτεροι απ τους Yδραίους καπεταναίους που αφιέρωσαν τη ζωή τους για την απελευθέρωση της πατρίδας είναι οι εξής:

Aνδρέας Mιαούλης O ναύαρχος που το νομά του συνδέθηκε με τα μεγαλύτερα κατορθώματα του αγώνα. Nεαρς καπετάνιος ακμη, δημιούργησε ικανή περιουσία διασπώντας τον αποκλεισμ των γαλλικών ακτών απ τον ναύαρχο Nέλσονα και έτσι απέκτησε αρκετά και μεγάλα πλοία. Στα τέλη του 1821

αναλαμβάνει την αρχηγία του ελληνικού στλου. Πρώτη νίκη η ναυμαχία της Πάτρας. H μία επιτυχία ακολουθεί την άλλη. Στάθηκε απ τους κυριτερους αντιπάλους του Kαποδίστρια. O θάνατος τον βρήκε το 1835 ως αντιναύαρχο, γενικ επιθεωρητή του στλου.

Aναστάσιος Tσαμαδς Aπ τις ηρωικτερες μορφές του Aγώνα. H επανάσταση τον βρήκε καπετάνιο και ιδιοκτήτη του πλοίου «Aρης» που αμέσως το μετατρέπει σε πολεμικ με 16 πυροβλα και 82 άνδρες πλήρωμα. Eκτοτε, έλαβε μέρος σε λες σχεδν τις ναυμαχίες έως την άνοιξη του 1825 που φθάνει στη Σφακτηρία για να βοηθήσει στις μάχες εναντίον του Iμπραήμ. Aποβιβάζεται απ το πλοίο του για να συσκεφθεί με τους Aναγνωσταρά και Mαυροκορδάτο και εκεί στους βράχους του ηρωικού νησιού βρίσκει το θάνατο.

η επίθεση εναντίον της τούρκικης αρμάδας στο λιμάνι της Eρεσού.

Γεώργιος Σαχτούρης Hγετική προσωπικτητα του ναυτικού, αντιναύαρχος του υδραίικού στλου. Eλαβε μέρος στις κυριτερες ναυμαχίες του Aγώνα. Eπέδειξε εκπληκτικές ναυτικές ικαντητες και παραδείγματα είναι οι ναυμαχίες Kαφηρέως και Γέροντα. Πέθανε στην Yδρα το 1844 αφήνοντάς μας το πολύτιμο ημερολγι του των γεγοντων απ το 1824 έως το 1827.

Γεώργιος Σαχίνης Iκαντατος και μορφωμένος πλοίαρχος και μετέπειτα ναύαρχος. Mε την έκρηξη του αγώνα έσπευσε αμέσως απ τη Σικελία που βρισκταν και εντάχθηκε στον υδραίικο στλο. Σπουδαία ήταν η δράση του στο Iνιο Πέλαγος καθώς και στις επιχειρήσεις της Eύβοιας.

Iάκωβος Tομπάζης

Aνδρέας Πιπίνος

Nαύαρχος των Yδραίων τον πρώτο χρνο της Eπανάστασης και αδελφς του Eμμανουήλ. Διέθεσε την –μεγάλη– περιουσία του στον αγώνα και θεωρείται τι είχε σπάνια ναυτικά προσντα. Mυήθηκε στη Φιλική Eταιρεία το 1818 και υποστήριξε την χρήση των πυρπολικών. Eνδεικτικ της ανδρείας του είναι

Aπ τους πλέον φημισμένους πυρπολητές. Πολέμησε σε λη τη διάρκεια της Eπανάστασης. Eλαβε μέρος σε πολλές σημαντικές επιχειρήσεις, πως η πυρπληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Xίο απ τον K. Kανάρη, η ναυμαχία του Γέροντα, η ναυμαχία των Σπετσών υπ τον Mιαούλη. Aποστρατεύθηκε το 1836 ως αρ-

χηγς της ανατολικής μοίρας.

Aντώνιος Kριεζής Nαύαρχος και πρωθυπουργς αργτερα της Eλλάδος, διακρίθηκε για την εξαιρετική του τλμη στον Aγώνα, στον οποίον έλαβε μέρος σε λη του τη διάρκεια. Bοήθησε μεταξύ των άλλων τον Aγώνα στην Kρήτη. Kατά την πρωθυπουργία του αντιμετώπισε οξύτατα προβλήματα με επιτυχία και κατρθωσε να παρουσιάσει αξιλογα επιτεύγματα.

Aντώνιος Oικονμου Πρωτεργάτης της Eπανάστασης στην Yδρα. Mυήθηκε στη Φιλική Eταιρεία και συνεδέθη με τον Παπαφλέσσα. Eγκατέλειψε τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις και επέστρεψε στην Yδρα για να οργανώσει την εξέγερση. Στις 27 Mαρτίου κήρυξε την επανάσταση στο νησί παρά την επιφυλακτικτητα των προκρίτων κατά την πρώτη φάση. O Oικονμου κατάφερε να μην επέλθει ρίξη και οι πρκριτοι και καραβοκύρηδες διέθεσαν σημαντικά ποσά για τον εφοδιασμ του στλου. H πρώτη μως εξρμηση εναντίον της Xίου δεν στάθηκε επιτυχής και ο Oικονμου θεωρήθηκε υπεύθυνος. Oι διαφορές με τους πρκριτους έφθασαν σε ακραίο σημείο. Στις 16 Δεκεμβρίου 1821 ο Oικονμου δολοφονήθηκε κοντά στο Aργος.

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

5

AΦIEPΩMA

«Yδρα, το μεγάλο θαλασσιν πουλί» O γραμματικς του Παύλου Kουντουριώτη, I. M. Παναγιωτπουλος, γράφει για τον ναύαρχο και το νησί λέω ο αναγνώστης του, γιατί, σαν έπεφταν ώρες ανέμελες, μ’ έβαζε να του διαβάζω το Mεγαλέξαντρο απ την ιστορία του Nτριζεν και πολλά δεν τα καταλάβαινε –η έκδοση του Mαρασλή τιμούσε την απκρημνη καθαρεύουσα, την αρχαΐζουσα– και καθμουν, νεαρς φοιτητής, να του τα ξεδιαλύνω. Kαι το πρσωπ του, καθώς του τα ξεδιάλυνα, γλύκαινε, λο γλύκαινε, περιχυνταν τριανταφυλλένιο φως και θάμπος μέγα περισκέπαζε τα μάτια του για τους καιρούς εκείνους τους αρχαίους και για τις παλικαριές τις ασύγκριτες.

Tου I. M. Παναγιωτ πουλου

H YΔPA είναι δεμένη στη θύμησή μου μ’ ένα πρσωπο, μ’ έναν άνθρωπο, που θα μπορούσε να έχει υπάρξει μέσα στο Eικοσιένα και που φαινταν σαν αργοπορεμένος μέσα στους καιρούς μας. Eννοώ τον Παύλο Kουντουριώτη, το ναυμάχο των βαλκανικών πολέμων. H τύχη μ’ έφερε, στα πρώτα μου νιάτα, σιμά του. Tτε, που έγινε ο ξερριζωμς, που μαυροφρεσαν τα μικρασιατικά περιγιάλια και που πλήθος πολύ, λας αμέτρητος, κατατρεγμένος, ορφανεμένος, πεινασμένος, γυμνς, ένας «ρακενδύτης» λας, ήρθε, μ’ ποιο τρπο μπρεσε, να ζητήσει καταφυγή κι αποκούμπι στην άλλη πατρίδα, στην πατρίδα, που πήγε να σώσει και να σώσει δεν μπρεσε. Θυμούμαι ακμα τον επαναστάτη στρατ, τον αρχηγ τον ηλιοκαμένο, να επιστρέφουν, καθώς οι αποκαμωμένοι «μύριοι» του Ξενοφώντα, περνώντας απ τη Xι, στους δρμους της Aθήνας, μ’ ένα χαρτάκι συλλογής στο μέτωπο.

Πλάγιαζε νωρίς, ξυπνούσε με τα πρώτα χαράματα. Eίχε και το πιστλι στο προσκέφαλ του, μη βρεθεί άνθρωπος και τον χτυπήσει, καθώς τον χτύπησε κάποτε στο χέρι κι απ ττε το χέρι του μούδιαζε συχνά και τον παίδευε. H παρουσία του ολκληρη ανάδινε βέβαιη αρχοντιά, απφαση, ευθύνη και θάρρος.

Iστορία

Aρχαίο ήθος Θυμούμαι τη θλίψη κ’ εκείνων που διάβαιναν, αμίλητοι, λιγνκορμοι, πικραμένοι, και του «περιεστώτος λαού», που είχε την καρδιά βαριά και γεμάτη δάκρια, έτοιμα να ξεσπάσουν. Tτε είταν που πήρε απάνου του την ευθύνη τη γύμνια, την αρρώστια, το θάνατο, να χτίσει σπίτια για τους ξεσπιτωμένους, να συμμαζώξει βοήθειες απ τους ξενιτεμένους, να γλυκάνει τους αμέτρητους πνους. Kαι δεν είταν πλασμένος παρηγορητής. H τρυφερτητα φώλιαζε βαθιά στην καρδιά του, χρειαζταν να σκάψεις πολύ, για να τη συναπαντήσεις, για να την αναγκάσεις νάρθει στο φως. H ψη του είταν γαληνεμένη και αποφασιστική. Aνθρωπος αρσενικς, απ κορφή ίσαμε νύχια, διατηρούσε το αρχαίο ήθος, τη λεβεντιά, που είταν γεμάτη τλμη και πνεύμα θυσίας, και δεν ήξερε μήτε να συμπεριφέρεται «αιμυλίοισι λγοισι», καθώς θάλεγε ο ποιητής, μήτε να καμώνεται πως τα στραβά δεν τα νιώθει, μήτε να συναλλάζεται με τους κακπιστους. Iσιος και αλύγιστος, ψυχή και κορμί. Tο μυαλ του δούλευε γοργά και καθάρια, κ’ έδινε στον καθένα την απκριση που του

6

O ναύαρχος των Bαλκανικών Πολέμων Παύλος Kουντουριώτης

ταίριαζε. Mα τα μάτια του είταν τσο απονήρευτα, τσο παιδιάστικα, φωτισμένα απ τσο φως καλοσύνης, που δε μπορούσες να του αντισταθείς κ’ ένιωθες τον εαυτ σου γυμν, σαν αποκτούσες την πονηριά και τη μικροπρέπεια.

Λιγομίλητος Θαλασσινς απ γενιές πολλές και πολυφημισμένες, έφερνε τον αγέρα της θάλασσας που κι αν λάχαινε. Λιγομίλητος και κατά τα φαινμενα τραχύς, πλασμένος απ πέτρα ακροπελαγίσια, ξανάστηνε μέσα σου την ανθρωπιά και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Aνοιγε την πρτα του το πρωί, σμάριαζε στην ψηλή μαρμάρινη σκάλα, απ σκαλοπάτι σε σκαλοπάτι, απ κεφαλσκαλο σε κεφαλσκαλο, η προσφυγιά. Σ’ εκείνο το σπίτι της οδού Nικοδήμου. H πρώτη του αντίδραση είταν βίαιη: τι συμμαζώνονταν εκεί πέρα τσοι πολλοί, γυναίκες με σκισμένα φουστάνια, με τα μωρά στην αγκαλιά, γέροι, άκουροι κι αχτένιστοι, ντυμένοι δέρμα χαρακωμένο καθώς η

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

φλούδα του χειμωνιάτικου δέντρου, νεφυτες κοπέλες με μια υπνοια δροσιάς στα μαραμένα χείλη, με μάτια βαθιά και καφτερά, πυρωμένα απ φλγες ακοίμητες. Kαι σαν τον άκουγε τον κσμο τούτο να ξεστομίζει αλλκοτα και σαν πολύ περιποιημένα και σαν γαλίφικα τα ελληνικά, η αρβανίτικη ψυχή του ξεθηκάρωνε την αντίρρηση. Φρούμαζαν τ’ άσπρα του μεγάλα μουστάκια κι άνοιγε τπο ανάμεσα στους πεσμένους κατάχαμα στα σκαλιά, να περάσει, να φύγει. Kαι ττες ήταν που το θάμα γινταν μέσα σου και ξαστέρωνε η καρδιά του κ’ η συμπνια ανάβρυζε ανεβάσταγη κι ένιωθες, πως ο δέντρος εκείνος ο αρχαίος, εκείνο το μεσιαν κατάρτι του τρικάταρτου μπάρκου καταπλημμυρούσε απ πατρική στοργή κ’ έβανε κ’ έγραφον ονματα και τον φρντιζε τον καθένα καθώς γονις δε φρντισε ποτέ το κατατρεγμένο παιδί του.

Γραμματικς Hμουν ο γραμματικς του και καμιά φορά ο αναγνώστης του. Kαι

Hρθε σε τούτον τον κσμο, για να πλάσει ιστορία, για να ζήσει το παραμύθι, ένα παραμύθι κι ο ίδιος. Mισς μέσα στην πραγματικτητα κι ας ήταν λος μια βέβαιη πραγματικτητα, μισς μέσα στη φαντασία. Eστειλε τη μεγάλη του στολή στον Παρθένη, να του κάμει την προσωπογραφία. Hταν πολύ ενοχλημένος, ταν έπρεπε να σταθεί ασάλευτος αντίκρυ στο ζωγράφο. Mαταιοδοξίες χωρίς νημα τα έκρινε τα τέτοια και τα παρμοια. Λέξη δεν ξεστμιζε για το πώς πολέμησε την Tουρκιά. Mα του άρεσε πολύ να μαθαίνει, πώς την πολέμησαν οι άλλοι. Kαι τούτα κι άλλα πολλά θα είχα να γράψω για τον Kουντουριώτη. Για την ώρα θέλω μονάχα να πω: πως δεν μπορώ ν’ αντικρίσω την Yδρα, χωρίς να τον ξαναστήσω μπροστά μου. Kαι την Yδρα ολκληρη έτσι τη βλέπω: μεγάλο θαλασσιν πουλί, με άσπρα φτερά, γεμάτο ουραν και νερ, κουρνιασμένο στους απτομους βράχους. H δξα της είναι δεμένη με την παλικαριά της θάλασσας, με τους αδάμαστους εκείνους θαλασσομάχους, τους Bώκους, τη γενιά του Mιαούλη και τους Kριεζήδες και τους Mπουντούρηδες και τους Tομπάζηδες και τους Tσαμαδούς και τους Kουντουριώτηδες και τους άλλους, ανθρώπους απ την Aρβανιτιά, απ την Eύβοια, απ την

δαρμένοι και με την ψυχή στο στμα, σαν τφερνε πάλι η κατάρα, φτερούγιζαν ανέμεσα στα νησιά της Eλλάδας και χτυπούσαν, που συναπάνταιναν, τον εχθρ. Kατάκαιαν φρεγάδες, έλυναν απελπισμένους, έφερναν παρηγοριά και βοήθεια στους ετοιμοθάνατους της στεριάς, στους αποκλεισμένους. Mαζί τους ταξίδευε το πνεύμα της ανοιχτοσύνης, το πνεύμα της λεβεντιάς, το πνεύμα της θάλασσας.

Iωνία, απ το γειτονικ Kρανίδι κι απ άλλους τπους, που ήρθαν στους καιρούς της Tουρκιάς και κνεψαν σε τούτο το ασκητικ νησί κι έχτισαν απάνου στην πέτρα τ’ αρχοντικά τους και σδειασαν στις στέρνες τους θησαυρούς. Kαι σαν ήρθε η ώρα της ανάγκης άνοιξαν πρθυμα τα πουγγιά τους κι άδειασαν τις στέρνες τους στη φούχτα της πατρίδας. Tα κορμιά τους απσπαζαν αρμύρα του μεγάλου πελάγου. Aλώνιζαν τις θάλασσες, απ την Kριμαία ίσαμε το Mισίρι κι απ το Mισίρι στο Tούνεζι κι απ κείθε στη Tζεμπεράτλα και παραπέρα και παραπέρα και τάβαζαν με τους κουρσάρους και διαφέντευαν τα κύματα, συχνά νηστικοί, με γυμνά πδια, με το λάσιο στήθος ανοιχτ στους ανέμους, πάντα διψασμένοι για δύναμη, για πιοτ και γυναίκα, και στις συναλλαγές τους σωστοί και με το μέτρο του δίκιου συνηθισμένοι να λογαριάζουν τα πάντα. Ψυχές γεμάτες, απρσιτες κάποτε στον καθένα, κοφτοί και γρήγοροι στοχασμοί. Aυτ το ήθος πασκίζει σήμερα απελπισμένα να κρατήσει η Yδρα.

Σιωπή και νειρο

Aλλαξαν οι καιροί O τπος λος είναι μια θύμηση. Kάθε σπίτι και μια ιστορία. Kαι πολλά σπίτια, καθώς στο Γαλαξείδι, καθώς στη Mονοβάσια, καθώς αλλού, απομένουν έρμα και σκτεινα, γιατί έλειψαν οι άνδρες που τα κυβερνούσαν κ’ οι κυράδες οι χρυσοχέρες που τα φρντιζαν. Aλλαξαν οι καιροί, άλλαξαν κ’ οι δρμοι του κσμου. Xάθηκε η αρσενική ποίηση του πανιού, άδειασαν τα παλιά λιμάνια. Aκμα και τα σφουγγαράδικα, ργανα πολέμου με τον ανήλιαγο κσμο του βυθού, είτε λιγτεψαν είτε κι ολτελα έλειψαν. Kι απομένουν τώρα οι σιωπηλές εκκλησιές με τα χοχλάδια του γιαλού στα καθάρια τους πλακστρωτα και τους συλλογισμένους αγίους στα πολυκαιρινά τους τέμπλα και τ’ ανηφορικά δρομάκια και τ’ ασβεστοχρισμένα σπιτάκια της φτωχοζωής με τις εσωτερικές αυλές, γεμάτες γλάστρες με λογιώ λογιώ μυριστικά και τ’ άλλα τα σπίτια τα μεγάλα, τα καστρσπιτα, τ’ ανεβασμένα σε κατάψηλες βραχοτοπιές να βιγλίζουν το πέλαγο με βάρυπνοα μάτια. Tέτια θύμηση και τέτιος ήσυχος κσμος, αναπαμένος, και τέτια

«Yδρα», 1962. Eργο του Nίκου Eγγον πουλου. Λάδι σε μουσαμά 0,45χ0,55.

ιστορία και τέτιο παραμύθι και τέτιο τραγούδι, είναι τούτη τη στιγμή η Yδρα. Nα σεργιανάς μέρες του χειμώνα γλυκές, με φιλάργυρο ήλιο, εκείνες τις μέρες, που μυρίζουν ανθ αμυγδαλιάς και ζαρωμένο κυδώνι, κρεμασμένο στο μεσιαν δοκάρι και να συλλογιέσαι, πως υπάρχει και κάποιος ησυχασμς σε τούτη την πλάση.

Δύσκολα χρνια Mέσα στην καλοκαιριά του χειμώνα η Yδρα ξαναβρίσκει τον εαυτ της, ξαναβρίσκει τη μοίρα της. Kάθεται και συλλογιέται κι αναθυμάται, λη νοσταλγία καιρού. Γιατί ο καιρς της δεν είναι ο σημερινς, με τον αέναο πάταγ του, με τις πυκνές αντιφάσεις, με τις φανταχτε-

Σημεριν ς σφουγγαράς στην Yδρα. (Φωτ. M. Kωνσταντάκης).

ρές του ιδιορρυθμίες. Eίναι εκείνος, ο μονολιθικς, ο ίσιος, ο τίμιος, ο γεμάτος συνείδηση ευθύνης, ο καιρς της σκλαβιάς και της μάχης, της παρθενικής ομορφιάς και της αρχοντιάς, της αντίστασης και της νίκης. Tο βεβαιτερο πρσωπ της είναι ο καπετάνιος, θησαυριστής στην ειρήνη, ναυμάχος στον πλεμο και πάντα ηρωικς. H φύση την έπλασε κι ένα καταφύγιο για τα δύσκολα χρνια. H φύση την προίκισε με την τραχιά ομορφιά τη λιγομίλητη και την τσο υποβλητική. M’ ένα σκυθρωπ χαμγελο, καθώς του συλλογισμένου κοριτσιού. H ιστορία της δεν πηγαίνει πάρα πολύ μακριά. Pλο σπουδαίο στα χρνια τ’ αρχαία δεν έπαιξε. Oι καιροί της Tουρκιάς είναι οι ίδιοι της καιροί. Tτε που το παιδί της Yδρας, το Yδραιπουλο, έγινε σύμβολο παλικαριάς και θυσίας, άξιο να υμνηθεί απ τη μούσα του Mύλλερ. Tτε που ο κίνδυνος βρισκταν πάντα στην πρτα της. Tτε που ο Mπραΐμης παραληρούσε απ οργή και πείσμα, σα λάχαινε να τη συλλογιστεί. Eίταν μια δύναμη του νερού. Στλοι ολκληροι ξεκινούσαν απ τα πετροχτισμένα της σπλάχνα, στρατιές μπουρλοτιέρηδων. Mε τις φαρδιές τους βράκες, με τα φαρδιά τους ζωνάρια, με τα μεγάλα τους φέσια, με τα ψιλοκεντημένα γιλέκα τους, με τα γυαλιστερά τους πασούμια, με τα μεγάλα μουστάκια τους, με την κοφτερή τους ματιά οι καπετανέοι του παλιού καιρού διαφέντευαν τις θάλασσες του κσμου. Oι κουρσάροι τους έτρεμαν, καθώς αργτερα τους έτρεμαν κ’ οι θαλασσμαχοι του Mαχμούτ και του Mπραΐμη. M’ ένα ξυλάρμενο πλεούμενο σαν τφερνε η κατάρα, και νηστικοί και μισγυμνοι και θαλασσο-

Xειμωνιάτικο απομεσήμερο, καρτερούμε, μέσα στον ήλιο, μέσα στην απανεμιά το καραβάκι του Σαρωνικού. Δεν είμαστε πολλοί. Mια σύντομη σύναξη· μερικές γυναίκες, μερικά καλάθια, μια αρμαθιά φρέσκα ψάρια, το κλασικ κοτπουλο, ένα μάτσο διπλά ζουμπούλια, που ευωδιάζει κατανυχτικά, κι ένας χωριάτης παπάς, που χαϊδεύει τα γένια του κι ετοιμάζεται για τον ερημικ εσπεριν του. «Eλθντες επί την ηλίου δύσιν», η επιλύχνιος ευχαριστία. Kάπου απλώνει τα χοντρά του κλαδιά με τα θρεμένα και στιλπνά του φύλλα ο φύκος. O φύκος είναι στο σπίτι του νησιού μια ησυχία και μια αγάπη, στην Aίγινα, στην Yδρα, στις Σπέτσες, στις Kυκλάδες, λοιπν η ζωή έχει κάποιο βαθύτερο νημα –και τούτο μας ξεφεύγει μέσα στις συναναστροφές και στις πολλές ομιλίες, που είπε ο ποιητής. H ζωή μπορεί και να είναι μια σιωπή, αυτή η σιωπή της ήσυχης θάλασσας. H ζωή μπορεί και να είναι ένα αντικαθρέφτισμα στα νερά, σαν βασιλέψει ο ήλιος. O χειμώνας στα νησιά είναι γεμάτος ανθισμένα ζουμπούλια. Kαθώς περνούμε απ τον Προ, απ την Aίγινα, οι γυναίκες τα φέρνουν αγκαλιές αγκαλιές, το άσπρο καράβι μεταμορφώνεται σε πλωτ περιβλι. Aυτ το άρωμα είναι μια ερωτική προσευχή. Tο οσφραίνεσαι και το νιώθεις να κατασταλάζει βαθιά σου σα μια πονεμένη νιτη, σαν ένας γλυκς καημς, φερμένος απ πολύ μακριά, απ τα χρνια της πρώτης ανησυχίας. Tτε, που μπορούσες να ονειρεύεσαι. Nα βρίσκεσαι μεθυσμένος χωρίς κρασί. Aυτ είναι το θαυμαστ μεθύσι, που κάνει τον άνθρωπο, για μια στιγμή, εξουσιαστή του κσμου, γιατί τον ξαναφέρνει στις ρίζες του, στην πρώτη κίνηση της ζωής, στο πρώτο φύτρο. Nα σωπαίνεις και να ονειρεύεσαι. Mέσα στον ήλιο του χειμώνα τούτο το προνμιο σου προσφέρουν τα νησιά της Eλλάδας. Mια σιωπή, που είναι λη μουσική, μια βαθιά πονεμένη μουσική, τραγουδημένη στο παραθύρι της ακριβής, της πολυαγαπημένης. Kαι κάποτε απηχο απ μπουρού σε ώρα πολέμου. Tο καλοκαίρι η Yδρα, τώρα στερνά, γίνεται κοσμοπολίτικη. Tην ανακάλυψαν οι ιδιρρυθμοι των πέντε ηπείρων και πηγαίνουν εκεί, για να ταλαιπωρήσουν το φρνημά της. Eμείς την αγαπούμε σε τούτες τις σύντομες αλκυονίδες, τη σιμώνουμε σαν ένα μεγάλο θαλασσιν πουλί, κουρνιασμένο σε γκρίζο βράχο, επικ και ηγεμονικ, με την ακοίμητη ματιά στραμμένη κατά το πέλαγο, που είναι το ελκυστικ πεπρωμένο του. Σημείωση: Aπ ταξιδιωτικ: «Yδρα, το μεγάλο θαλασσιν πουλί», επιθεώρησις «Hώς», αριθ. 56, 1962. Oι μεστιτλοι είναι της σύνταξης.

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

7

AΦIEPΩMA

Tα υδραίικα ναυπηγεία H ανάπτυξη της ναυπηγικής και η Σχολή Eμπορικής Nαυτιλίας H YΔPA κατά την προεπαναστατική περίοδο του 1821 υπήρξε η πρώτη ναυτική δύναμη και έπαιξε καταλυτικ ρλο στη διεξαγωγή και επιτυχία του αγώνα. Eκεί ναυπηγήθηκαν τα πρώτα εμπορικά πλοία, με τα οποία οι Yδραίοι απέκτησαν τα χρήματα που αργτερα αφειδώς πρσφεραν για την Eπανάσταση, καθώς και τα πολεμικά που αντιμετώπισαν με επιτυχία τις τουρκικές αρμάδες. Aυτές οι ανάγκες δημιούργησαν άλλωστε και την ίδρυση της πρώτης Σχολής Eμπορικής Nαυτιλίας στην Eλλάδα. Kύρια, λοιπν, πηγή βιοπορισμού η θάλασσα και στα χρνια της μεγάλης ακμής οι Yδραίοι ανέπτυξαν τον κλάδο της ναυπηγικής σε ζηλευτά για την εποχή επίπεδα.

μένει μνο στη μνήμη μια εποχή ένδοξη και έντονα ελληνική, γιατί η ναυπήγηση και του πιο μικρού εμπορικού καϊκιού στους υδραίκους ταρσανάδες, αποκτούσε σχέση στενή με την ανεξαρτησία του γένους και καθλου τυχαίο τα αρχαία ελληνικά ονματα με τα οποία βάφτιζαν τα πλοία. Tα δύο κτίρια που αποτελούν τη Σχολή χτίστηκαν στην ανατολική πλευρά του λιμανιού, το 1780-1810. Tο πάνω κτίριο ήταν ιδιοκτησία της «Zωοδχου Πηγής» Aθηνών ενώ ο τελευταίος ιδιοκτήτης του κάτω κτιρίου ήτανε ο Aθανάσιος Kουλούρας

Nαυπηγεία Nαυπηγεία υπήρχαν ακμη και εκεί που σήμερα είναι τα καταστήματα της κεντρικής παραλίας καθώς και οι αποθήκες στις οποίες φύλαγαν τα αναγκαία υλικά, σχοινιά, άγκυρες, ξύλα, κ.τ.λ. Σε κάθε σχεδν ρμο υπήρχε κι ένα ναυπηγείο. Στο Mώλο ήταν τα Nαυπηγεία του Tσαμαδού, που αργτερα απ γεννιά σε γεννιά περιήλθαν στην οικογένεια Xαραμή. Στο Mαντράκι ήτανε τα Nαυπηγεία του Mιαούλη, που για τις ανάγκες του αγώνα ’21 μετατράπηκαν σε Πολεμικ Nαύσταθμο. Eίναι απ τα λίγα εναπομείναντα Nαυπηγεία στην Yδρα, μαζί με τον εναπομείναντα τελευταίο καραβομαραγκ. Στον Παλαμιδά επίσης επισκευάζουν σκάφη κυρίως πλαστικά και λιγτερο ξύλινα, ενώ στο Mεγάλο Kαμίνι δεν υπάρχουν πια καραβομαραγκοί. H μεγάλη κρίση στα Nαυπηγεία άρχισε ταν κατέκλυσαν την αγορά τα πλαστικά σκάφη και το κστος επισκευής των ξύλινων ήταν μεγάλο. Eτσι, οι Yδραίοι αναγκάζονταν να ναυπηγούν τα σκάφη τους στις απέναντι ακτές κυρίως στην Eρμινη. Eκλεισε, λοιπν, ο κύκλος ενς επαγγέλματος που ξεκίνησε το 1657, άκμασε και έσβησε με την εποχή της βιομηχανοποίησης. Aπο-

8

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

που το παραχώρησε στο Δημσιο, για να στεγάσει τη Σχολή Eμπορικής Nαυτιλίας. H Nαυτική Σχολή της Yδρας λειτούργησε τις δύο τελευταίες δεκαετίες της Tουρκοκρατίας στα κτίρια του Iωάννη Σούρμπα, με ξένους δασκάλους. Kυρίως Iταλοί και Πορτογάλοι δίδασκαν ναυτική θεωρία και τέχνη καθώς και ξένες γλώσσες O Iταλς Φελίτσε Kαζέρτα υπήρξε δάσκαλος απ το 1817 μέχρι το 1821 και πολιτογραφήθηκε Yδραίος πολίτης στις 8 Iανουαρίου 1822. O Iταλς πολιτικς, Iωσήφ Kιάππε, διδάκτωρ της Nομικής, υπήρξε δά-

σκαλος ξένων γλωσσών στα πρώτα χρνια του αγώνα και γραμματέας του Aναστάση Tσαμαδού, επίσης γραμματέας της Kοιντητας και εκδτης της εφημερίδας «O φίλος του Nμου». Hτανε ο πρώτος ξένος που πολιτογραφήθηκε Yδραίος πολίτης στις 18 Aπριλίου 1821. Mετά το 1837 το κράτος έδινε στους υποψήφιους πλοίαρχους θεωρητική κατάρτιση με ιδιώτες ναυτοδιδάσκαλους. Aπ το 1927 λειτούργησε ως ιδιωτική σχολή (στο κτίριο που σήμερα στεγάζεται το Λιμεναρχείο) και τον Σεπτέμβριο του 1930 άρχισε να λειτουργεί ως δημσια Σχολή και ονομάστηκε «Σχολή Eμπορικής Nαυτιλίας Yδρας» στο αρχοντικ Aναστάση Tσαμαδού εκεί που στεγάζεται μέχρι σήμερα.

«Mιαούλεια» Tα «Mιαούλεια» είναι μια επέτειος της Yδρας αφιερωμένη στη μνήμη του αγωνιστή της Eπανάστασης Aνδρέα Mιαούλη που γιορτάζονται στις 23 Iουνίου ημερομηνία θανάτου του ήρωα. Tα Mιαούλεια κάθε χρνο, πως μας είπε δήμαρχος Yδρας, έχουν διαφορετικ πργραμμα. Φέτος ξεκίνησαν την Πέμπτη με μια ομιλία για την επέτειο και τον Mιαούλη. Tην Παρασκευή συνεχίστηκαν με τη φιλαρμονική ορχήστρα των Eλληνίδων καλλιτεχνών υπ τη διεύθυνση του κ. Kουρή και το Θέατρο σκιών με τον Eυγένειο Σπαθάρη. Tο Σάββατο έγινε η αναπαράσταση της πυρπλησης της αρμάδας, διαβάστηκε η εξιστρηση του γεγοντος ενώ την κατάλληλη στιγμή έβαλαν φωτιά σε μπουρλτο για να γίνει πιο ζωντανή η αναπαράσταση. H βραδιά τελείωσε με βεγγαλικά που υψώθηκαν στον ουραν, σχηματίζοντας το νομα του Mιαούλη και με νησιώτικους χορούς και τραγούδια απ το συγκρτημα της Δμνας Σαμίου. Oι εκδηλώσεις κορυφώθηκαν και τελείωσαν την Kυριακή με τη δοξολογία στην Iερά Mητρπολη και τα αποκαλυπτήρια του αδριάντα του Aνδρέα Mιαούλη στην είσοδο του λιμανιού.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

«Yδρα, το νησί μου» O αειθαλής ζωγράφος Nίκος Xατζηκυριάκος - Γκίκας μιλάει για τον τ$πο έμπνευσής του, την αρχιτεκτονική, «Tο 3ο Mάτι», και την πολιτική — H Yδρα υπήρξε πηγή έμπνευσης για σας; — Nαι, βέβαια. — Tι ήτανε εκείνο που σας επηρέαζε περισστερο; — Oλα μαζί και το καθένα χωριστά. Oταν κάηκε το σπίτι, εγώ είπα της γυναίκας μου ττε, δεν βαριέσαι, κάηκε άσ’ το. Θα μας επιτρέψει να ταξιδέψουμε περισστερο, να πάμε να δούμε κι άλλα μέρη, διτι τώρα καθμαστε συνέχεια στην Yδρα. Πάμε να φάμε στρείδια και σαμπάνια να το εορτάσουμε. Kαι έτσι κάναμε. Oταν μως γυρίσαμε πίσω, άκουσα σε λίγο ένα «μπαμ», ήτανε ένα βάζο το οποίο είχε πάρει η γυναίκα μου και το πέταξε στον τοίχο και το είχε σπάσει. Yστερα πήρε και λα τα άλλα βάζα και τα έσπασε ένα-ένα. Hρθε βλέπετε η στιγμή που άρχισε να συνειδητοποιεί την καταστροφή του σπιτιού. Bλέπετε, αυτ το σπίτι είχε μεγάλη απήχηση με τα έργα που είχα κάνει εκεί, ήταν μια περίοδος που είναι γνωστή ως απ τις καλύτερες περιδους του έργου μου και είχε επηρεάσει άμεσα πολύ κσμο.

Tης Eφης Mιχάλαρου

ΣTENA συνδεδεμένος με την Yδρα ο μεγάλος μας αειθαλής ζωγράφος Nίκος Xατζηκυριάκος - Γκίκας ζυμώθηκε μαζί της απ τα μικρά του χρνια. Tο χώμα, ο ουρανς, η πέτρα, η θάλασσα της Yδρας αποτελούν βίωμα καθοριστικ για τον ίδιο και την τέχνη του. O τρπος που την απεικνισε δεν έχει προηγούμενο. O Γκίκας σου δείχνει το νησί με μια δική του ανεπανάληπτη βεβαιτητα. Aλλά εκείνο που ο ζωγράφος μας κάνει να νιώσουμε είναι τι φαίνεται να γνωρίζει τα πράγματα απ μέσα. Δεν είναι μνον η ψη των σπιτιών. Aυτς γνωρίζει και τα εσώτερα, πίσω απ τον ασβέστη, διαπερνά τον τοίχο, βλέπει τη διάταξη των επίπλων, τη στάση των ανθρώπων και λα, ενιαία, τα παρουσιάζει στην «επιπλέον» διάσταση,της ψυχής. Iσως αυτ να συμβαίνει γιατί πριν ο ζωγράφος κατανοήσει την Yδρα, ανήκει ήδη σ’ αυτήν, ήταν ήδη κτήμα της. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο ζωγράφος μας μιλά γι’ αυτήν, με αγάπη αλλά και με πνο, γιατί δεν μπρεσε ποτέ να λησμονήσει το ωραιτατο σπίτι του που καταστράφηκε απ φωτιά, σπίτι συνυφασμένο με πολλές και σημαντικές αναμνήσεις. Eπίσης αναφέρεται στη σχέση με την αρχιτεκτονική, το περιοδικ «Tο 3ο Mάτι» που εξέδιδε μαζί με τον Πικιώνη, τους δασκάλους του στο Παρίσι, τις δύο συζύγους του, την ασκήμια της Aθήνας...

H γενιά του ’30

Στην Yδρα — Πτε φύγατε απ την Yδρα; — Πτε έφυγα απ την Yδρα; Δεν έφυγα ποτέ, με διώξανε, γιατί κάψανε το σπίτι μου. Kάηκε το 1965, το έκαψε απ αμέλεια ένας υπηρέτης ο οποίος ήτανε μέθυσος. Aυτς ήταν εκεί να το φυλάει ταν εμείς λείπαμε, γιατί λείπαμε συχνά, πήγαινε λοιπν στην ταβέρνα κι έπινε. Oταν ένα βράδυ γύρισε στο σπίτι πέταξε το μισοκαμένο τσιγάρο κι αυτ έπιασε φωτιά. Kοιμταν πια ταν τον ξύπνησαν οι φλγες που έβγαιναν απ την ταράτσα ενώ είχαν ήδη καεί τρία δωμάτια και μνον ττε πήρε χαμπάρι τι συμβαίνει, αυτς ευτυχώς σώθηκε.

Στο Λονδίνο — Eσείς εκείνη την εποχή πού βρισκσασταν;

«Δεν έφυγα ποτέ απ την Yδρα, με διώξανε, γιατί κάψανε το σπίτι μου. Kάηκε το 1965, το έκαψε απ αμέλεια ένας υπηρέτης...».

— Eγώ ήμουνα στο Λονδίνο κι έκανα τη σκηνογραφία του μπαλέτου «Περσεφνη» του Zιντ στην οποία είχε κάνει τη μουσική ο Στραβίνσκι. Tτε μάθαμε τι κάηκε το σπίτι μας στην Yδρα. — Ποια ήτανε η πρώτη σας αντίδραση, τι σήμαινε για σας το σπίτι της Yδρας; — Για μένα σήμαινε πολλά. Eκεί είχα περάσει πολλά χρνια, ταν ήμουνα μικρς και κατπιν στον πρώτο γάμο μου και αργτερα στον δεύτερο. Eίχα κάνει πολλά έργα στην Yδρα, επομένως σήμαινε πολλά. Aλλά έτσι το ’φερε η τύχη ώστε

αυτς ο άνθρωπος να τα καταστρέψει λα.

Kαταστροφή — Aπ τη στιγμή που κάηκε το σπίτι σας δεν ξαναπήγατε στην Yδρα; — Oχι. — Ποιος ήτανε ο λγος; — Διάφοροι λγοι, συναισθηματικοί. Kαι ήταν περιττ, διτι κατάφερε να το κάψει ολοσχερώς. Hταν πλέον πρβλημα διτι δεν μπορούσα να το ξαναχτίσω. Hταν απ τον 18ο αιώνα, λοιπν τι να πάω να κάνω, δεν ήθελα ούτε να το βλέπω. Mε στενοχωρούσε.

— Aπ το σπίτι αυτ πέρασε ολκληρη σχεδν η γενιά του ’30. — Nαι, είχαμε πάντοτε ανθρώπους, ποιητάς, ζωγράφους, πνευματικούς ανθρώπους πως ο Σεφέρης, ο Mίλερ ταν είχε έρθει εδώ, ο Mπρις Mάουρα, ο καθηγητής των αρχαίων Eλληνικών, ο Mυλωνάς ο αρχιτέκτων, Aγγλοι ποιηταί, ο Πράξτον. — H Yδρα προσελκύει σήμερα αλλά και στο παρελθν προσείλκυε τους πνευματικούς ανθρώπους. Πιστεύετε τι θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σύγχρονο κέντρο τέχνης και πολιτισμού; — Eίναι ένα κέντρο πολιτισμού. Tώρα σ’ αυτά τα πράματα, άμα τα κωδικοποιήσεις, συνήθως χάνουν την αξία τους, τον αυθορμητισμ, είναι δύσκολο να καλουπωθούν. — Tι ήτανε εκείνο που αγαπήσατε περισστερο, την αρχιτεκτονική ή τη ζωγραφική;

H αρχιτεκτονική — Eνδιαφέρουσα η ερώτησή σας, διτι βέβαια η ζωγραφική ήταν η δική μου δουλειά, αλλά είχα μεγάλο έρωτα με την αρχιτεκτονική και αυτ το σπίτι της Kριεζώτου είναι καμωμένο απ εμένα. Tο επάνω πάτωμα. Mετά έκανα το σπίτι στην KέρΣυνέχεια στην 10η σελίδα

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

Συνέχεια απ την 3η σελίδα

9

Συνέχεια απ την 9η σελίδα

τρέψουν σε χυδαία οικονομικά συμφέροντα. H αισθητική τους δεν είναι καθλου καλή.

κυρα που πήρε και πρώτο βραβείο. Eν γένει η αρχιτεκτονική είναι απ τα πράγματα που μ’ ενδιαφέρουν πολύ. Hταν και η φιλία μου με τον Πικιώνη η οποία και εμένα βοήθησε και αυτν.

Δάσκαλος

άλλη πλευρά, τη λαϊκή αρχιτεκτονική. Kι εκεί αποτύχαμε, διτι αντί να καλυτερέψουμε την ποιτητα των λαϊκών καλλιτεχνών, αυτοί χειροτέρεψαν και έκαναν συνέχεια απομιμήσεις, είδη λαϊκής κατανάλωσης.

— Yπήρξατε δάσκαλος. Aλλη μια τέχνη; Tο να είσαι δάσκαλος είναι τέχνη; — Nαι, είναι. Eίναι γνωστ τι εγώ συνετέλεσα πολύ στην μάθηση των φοιτητών, το αναγνωρίζουν αυτ. Eγώ πήρα απ’ αυτούς τη ζωντάνια, τη νετητα, τον αυθορμητισμ και επίσης την ανάγκη να ταξινομήσω τις γνώσεις μου, ώστε να μπορώ να τις μεταδώσω εύκολα, αλλά στο τέλος αυτή η επανάληψη είναι ένα βαρετ πράμα, διτι φθείρει. Hμουν δεκαοχτώ χρνια δάσκαλος. — Πρέπει να ήτανε ένα σημαντικ κομμάτι της ζωής σας. — Nαι, ήτανε. — Ποια η άποψή σας για τους κριτικούς τέχνης; — Oταν πρωτοβγήκα, ήταν λίγοι. Oι περισστεροι δεν ήταν συστηματικοί. Hτανε ο Zαχαρίας Παπαντωνίου και άλλοι που κάτι ξέρανε και είχαν κάποιο γούστο. Hταν πραγματικά γνώστες της τέχνης, είχαν κάποια παιδεία, κάποια γνώση, κάποια μρφωση. — Oι τωρινοί ασκούν σωστά το έργο τους; — Mερικοί ναι. Πάντως, υπάρχουν και πολλές γυναίκες που ασκούν κριτική και μάλιστα καλά. — Tι ρλο έπαιξαν στη ζωή και το έργο σας οι δύο γάμοι σας. Πσο σας επηρέασαν οι δύο γυναίκες σας; — H πρώτη μου γυναίκα ήταν πολύ έξυπνη, αισθανταν, είχε δηλαδή μια αυθρμητη γνώση. Kαι με βοήθησε σ’ αυτ το ζήτημα. Δεν είχε μως πραγματική γνώση, συστηματική. H δεύτερη ήταν γυναίκα η οποία είχε κουλτούρα και ήξερε απ φιλολογία, ποίηση, είχε σπουδάσει φιλολογία και επομένως ήταν μοναδική σ’ αυτ το είδος. — Σας επηρέαζε άμεσα, υπήρχε επικοινωνία, πλήρης ταύτιση; — Nαι. — Tι πιστεύετε τι είναι «ωραίο» στην τέχνη; — H ίδια η τέχνη. Aυτ δεν είναι ωραίο;

H Aθήνα

Πολιτική

— Ποια πιστεύετε τι είναι η αισθητική άποψη της Aθήνας, σήμερα; — Tο ξέρετε πώς είναι. H Aθήνα θα μπορούσε να είναι απ τις ωραιτερες πλεις του κσμου, αντ’ αυτού την έκαναν την πιο άσχημη. Διτι δεν ενδιαφέρεται κανένας. Aυτά τα πράγματα δε γίνονται επί παραγγελία, γίνονται απ καρδιάς. — Eίναι και ζήτημα παιδείας. — Πολύ. — Aυτ σημαίνει τι οι άνθρωποι που κατέχουν θέσεις δεν έχουν ή δεν είχαν την παιδεία που χρειάζεται ή ίσως είναι και κάποια άλλα οικονομικά συμφέροντα; — Tα οικονομικά συμφέροντα στην Eλλάδα είναι τα πρώτα. Yστερα έρχονται λα τ’ άλλα. Tα οικονομικά συμφέροντα είναι η αιτία ώστε να εγκαταλειφθεί κάθε προσπάθεια, να χαλάσουν τα υπάρχοντα πράγματα που υπήρχαν ακμη για να τα μετα-

— Ποια ήταν η σχέση σας με την πολιτική και τους πολιτικούς; — Δεν είχα σχέση με τους πολιτικούς. Eμένα μ’ ενδιέφεραν πάντα τα εθνικά προβλήματα. Kαι επειδή η οικογένειά μου είχε σχέση με την πολιτική, ο παππούς μου ο Γκίκας ήταν πρεδρος της Bουλής και ο πατέρας μου ήταν ναύαρχος, αλλά μετά έγινε πολιτικς. Hταν η εποχή των κινημάτων, τα οποία ήταν ενδιφέροντα, απ την άποψη τι μπορούσαν να είχαν κάνει πολλά πράγματα εάν είχαν τις σωστές ιδέες. Mε τον A’ Παγκσμιο Πλεμο άνοιξε για την Eλλάδα μια μεγάλη περίοδος, κατά την οποία κντεψε να κερδίσει στο παρά πέντε, αλλά η φαγωμάρα μας ήταν η αιτία που άλλαξε τη ροή των γεγοντων. Eίναι κρίμα διτι πού θα ξαναβρείς τέτοια ευκαιρία. Kι μως ήρθε κι άλλη φορά το 1924-25 μετά την Mικρασιατική Kα-

«Tο 3ο Mάτι»

. — Mε τον Πικιώνη ξεκινήσατε το πρωτοποριακ περιοδικ «Tο 3ο Mάτι» που ασχολήθηκε με την αρχιτεκτονική; — Oχι, αφορούσε λες τις τέχνες. Eδινε δείγματα απ’ αυτ που γιντανε αλλού και δεν ήτανε γνωστ εδώ, γι’ αυτ δημοσιεύσαμε και ένα αρχαίο ινδικ έπος, το ανάλογο της «Iλιάδας». Δημοσιεύσαμε το ιαπωνικ θέατρο του Oπι και του Kαμπούκι, δημοσιεύσαμε τα πολύ μοντέρνα έργα πως ήταν το Iλ Mπορβουά, μια μετάφραση που είχε κάνει ο Παπατσώνης, πολύ ωραία απ ένα κομμάτι της «Oδύσσειας» του Iρλανδού Tζέιμς Tζις, το οποίο ήταν άγνωστο, σχεδν κάναμε πρώτη μετάφραση και άλλα παρμοια. O Tζέιμς Tζις είναι μοντέρνος, δηλαδή ήταν σύγχρονος, απ τους πιο μεγάλους τεχνοκρίτες. Tέλος, δημοσιεύσαμε κριτικές για τον Mπέρνερ τον Aγγλο. Eναν χρνο βάστηξε, εγώ ήλπιζα τι θα το παίρνανε διάφοροι φιλλογοι και θα το μεταχειριζντουσαν, τσο ωραίο που είχε γίνει, δηλ. να κρατούσαν τη φρμα και να βάλουνε υλικ δικ τους, παρ’ λα αυτά κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. — Στο «3ο Mάτι», κ. Γκίκα, ασχοληθήκατε και με την αρχιτεκτονική, γράψατε δοκίμια; — Για την ινδική και την αιγυπτιακή κυρίως αρχιτεκτονική και επίσης για διάφορους αρχιτέκτονες Aγγλους. — H ελληνική αρχιτεκτονική; — Στο «3ο Mάτι»; Oχι. Kάναμε μερικές αναφορές αλλά δεν έγινε τίποτε σπουδαίο. — Oταν λέτε τι δεν έγινε τίποτε σπουδαίο, κάνατε κάποιες προτάσεις που δεν βρήκαν ανταπκριση; — Nαι, π.χ. ένας σκοπς του περιοδικού ήταν να σωθούν τα νεο-

Nίκου Xατζηκυριάκου - Γκίκα «Mάντρες στην Yδρα», 1959, λάδι σε μουσαμά, 116χ74 εκ. (Eθνική Πινακοθήκη)

κλασικά κτίρια των Aθηνών. Aυτ απέτυχε. Kανένας δεν ενδιαφέρθηκε και ττε ήταν που τα καταστρέψανε τελείως. Yστερα ενδιαφερθήκαμε για την

Eργαστήρι της Yδρας, (Nίκος Xατζηκυριάκος - Γκίκας) 1960, λάδι σε μουσαμά 26χ36 εκ. (Συλλογή Kριεζώτου).

10

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ταστροφή και πάλι τη χάσαμε την ευκαιρία. Aυτ που εμένα μ’ έχει στενοχωρήσει είναι τι αυτές ήταν περιστάσεις εξαιρετικής τύχης. — Ποια η γνώμη σας, κ. Γκίκα, για τη στρατευμένη τέχνη; — Στρατευμένη τέχνη; Oχι. Oχι, η στρατευμένη τέχνη, δεν είναι τέχνη, σε παγκσμιο επίπεδο. Eξ ορισμού δεν μπορεί να λειτουργήσει, είναι καταδικασμένη. — Ποιοι επηρέασαν το έργο σας; — Πολλοί, λοι σχεδν, γιατί πήρα κι απ δω κι απ κει. — Eάν θέλατε να ξεχωρίσετε κάποιον δημιουργ σαν δάσκαλ σας;

O Παρθένης — Eγώ ξεχώριζα τον Παρθένη, ο οποίος ήταν καλς δάσκαλος και το λέω αυτ διτι ταν πήγα ύστερα στο εξωτερικ και γνώρισα άλλους ανθρώπους και δασκάλους δεν βρήκα να ξέρουνε τσο πολλά, δεν βρήκα να μου πρσθεσαν τίποτα καινούργιο. Mάλιστα ταν ήμουν ακμα στο πρώτο - δεύτερο χρνο είχα γραφτεί σε μια Aκαδημία, έτσι τις λέγανε ττε, Aκαδημία Zωγραφικής, πηγαίναμε εκεί και ζωγραφίζαμε απ μοντέλο. Hτανε ένας ο οποίος δηύθυνε τη σχολή και λεγτανε Mπισιέρ, στο Παρίσι. Eρχεται λοιπν μια μέρα και μου λέει: «A! εσύ χάνεις τον καιρ σου εδώ». Tου λέω: «γιατί;». Kαι μου απαντά. «Tα ξέρεις λα, τι χάνεις τον καιρ σου εδώ; Nα πας στο ατελιέ σου να δουλεύεις εκεί, μνος σου, να μην έρχεσαι εδώ». Aυτς μου έλεγε αυτά τα πράγματα κι εγώ δεν ήμουνα ούτε δεκαεπτά ετών. Eπομένως, λέω τι ψυχολογικά ήτανε άτοπο αυτ, και δεύτερον δεν ήξερα τι μου γιντανε. Προσπαθούσα, αλλά δεν ήξερα πραγματικά. O ρλος ο δικς του ήταν να μου μάθει ως δάσκαλος. Nα μου δώσει δηλαδή συμβουλές και κατευθύνσεις. — Nα σας δείξει το δρμο... — Tο οποίο δεν μπρεσε να κάνει, κι έτσι αναγκάστηκα να ψάξω μνος μου εξ αιτίας του. — Mήπως αυτ σας βοήθησε; — Oχι, δεν το πιστεύω. — Aυτ το ψάξιμο δεν σας οδήγησε πουθενά; — Θα μπορούσε να με είχε βοηθήσει εκείνος και θα συντομεύονταν τα χρνια που πέρασα μνος. — Aπ την άλλη, αυτ το ψάξιμο, η αναζήτηση δεν ήταν μια προσωπική καλλιέργεια, ένας διάλογος με τον ίδιο σας τον εαυτ; — Bέβαια. Aλλά αυτς δεν ήταν δάσκαλος, ο δάσκαλος έλειπε.

ντε Mπωζάρ και ψάχνανε μνοι τους. Hταν κι αυτοί αυτοδίδακτοι κατά κάποιο τρπο. — O καλλιτέχνης λοιπν πρέπει να βγαίνει απ τα καλούπια και να φεύγει, να προχωράει μνος του μπροστά, είναι αυτ που έλεγε ο Σεφέρης: «O καλλιτέχνης δεν είναι της εποχής του, είναι αυτς ο ίδιος η εποχή του», συμφωνείτε; — Nαι. — Eάν φτιάχνατε έναν πίνακα και θέλατε ν’ απεικονίσετε την Eλλάδα τι χρώματα θα βάζατε; —Tι χρώματα; (Γελάει). Tι χρώματα θα έβαζα; (Σκέφτεται). Πολύχρωμο. — Γιατί πολύχρωμο; — Γιατί η Eλλάδα νομίζω έχει πολλά καλά και πολλά κακά που συνυπάρχουν. H Eλλάδα έχει πολλά αντιφατικά στοιχεία και πως λέγαμε και πριν αυτά είναι τα οποία δημιουργούν αυτές τις φοβερές ανωμαλίες και δυσκολίες και αποτυχίες. Aπ την άλλη μεριά, έχουμε κι έναν λα τον οποίο εγώ θεωρώ πολύ καλ και αγαθ. Δεν είναι πρστυχος λας, εκτς απ αυτούς που το έχουν βάλει πργραμμα να είναι. Yπάρχουν πάρα πολύ καλά στοιχεία στον ελληνικ λα.

O Eλύτης — Zήσατε στο Παρίσι αρκετά χρνια, μιλήστε μας για τις ελληνικές παρέες εκεί. Θυμάστε κάποιο περιστατικ; — O Eλύτης είχε φύγει ταν έγινε η χούντα και πήγε στο Παρίσι. Δεν ήξερε πού να μείνει και του προσέφερα το σπίτι που έμενα εγώ. Tο εδέχθη, το δε σπίτι είχε και ένα προσν, συν τοις άλλοις, να ’χει παράθυρα μεγάλα τα οποία έβλεπαν αντίκρυ σε ένα χοροδιδασκαλείο με επίσης μεγάλα παράθυρα, που ήταν βεβαίως λο ωραία κορίτσια. Eγώ ξέροντας -

Mε τους γονείς και τη γιαγιά του στην Yδρα, το 1911-12.

τι του Eλύτη του αρέσουνε τα κορίτσια, δεν ξέρω αν το ξέρετε (γελάει), είπα είναι το ιδανικτερο μέρος γι’ αυτν. Aλλά δεν μπρεσε ν’ αντέξει, φαντάζομαι, κι έφυγε, πήγε στο «κελί» του. — Tο «κελί» πού ήτανε; — Στο Παρίσι.

H Πινακοθήκη — H Πινακοθήκη που υπάρχει

Aυτοδίδακτος — Kατά κάποιο τρπο είστε αυτοδίδακτος; — Nαι. Aλλωστε και οι περισστεροι ζωγράφοι της εποχής εκείνης απ τον Πικασ, τον Mατίς, λοι αυτοδίδακτοι ήταν. Tους θεωρώ αυτοδίδακτους και της Mπωζάρ. Aυτοί φύγανε απ τα εργαστήρια της Eκλ

Mε την Barbara Γκίκα και τους Joan και Patrick Leigh Fermor και τον John Craxton στην Yδρα, το 1958 (φωτο: R. Benny).

στον πρώτο ροφο του σπιτιού σας πτε δημιουργήθηκε; Hταν η ανάγκη να συγκεντρώσετε λη σας τη δουλειά σ’ ένα χώρο; — Nαι, επειδή είχε διασκορπιστεί πολύ εδώ κι εκεί γι’ αυτ έδωσα και στην Πινακοθήκη 46 έργα. H άλλη δουλειά μου είναι εδώ στο Mουσείο. — Πτε ξεκίνησε το Mουσείο; — Tο 1991 και είναι παράρτημα του Mουσείου Mπενάκη. — Aσχοληθήκατε με το χριστιανισμ; — Oχι. — Yπάρχουν μως πολλά στοιχεία στους πίνακές σας απ την αρχαία Eλλάδα. — Nαι. — Eξακολουθείτε να εργάζεστε, σήμερα; — Δεν μπορώ να κάνω πολλά πράγματα, γιατί δεν με βοηθούν τα μάτια μου. Aσχολούμαι ώς ένα σημείο. Zωγραφίζω λίγο, σχεδιάζω λίγο. Bάζω τάξη. Δεν μπορώ, μως, να διαβάζω διτι δεν βλέπω κι έτσι έχω κάποιον να μου διαβάζει. Aλλά βλέπεις είναι δύσκολο, επειδή είναι λίγοι οι Eλληνες που ξέρουν ξένες γλώσσες και τα περισστερα βιβλία είναι γαλλικά και αγγλικά. Tου Πικιώνη του άρεσαν τα θρησκευτικά βιβλία και μου έλεγε διάφορες φράσεις απ τον Xρυσστομο. Aυτς ήξερε αγγλικά καλά και γαλλικά. H πρώτη του γυναίκα ήταν Aγγλίδα. H εικονογράφηση του θέματος είναι απ το βιβλίο «Ghika», εκδσεις «Aδάμ», Aθήνα 1991.

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

11

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

H Yδρα των καλλιτεχνών Eπώνυμοι ζωγράφοι και γλύπτες μιλάνε για το νησί και το έργο τους H YΔPA δεν υπήρξε απλώς το ισχυρτερο ναυτικ νησί της Eλλάδας κατά την επανάσταση του ΄21. Γενικτεροι παράγοντες καθώς και η οικονομική ευμάρεια έδωσαν συγχρνως και την ευκαιρία μιας πολιτιστικής και πνευματικής ανάπτυξης. Eνδεικτική η ίδρυση σχολείου το 1749, στο οποίο δίδαξαν φωτισμένοι δάσκαλοι πως οι Aπστολος Eφέσιος, Nεφυτος Bάμβας, Aνθιμος Γαζής, Θεκλητος Φαρμακίδης και που στάθηκε μια επιπλέον αιτία της συνεχούς ανδου του μορφωτικού επιπέδου. Ξένοι δάσκαλοι προσλαμβάνονται επίσης ενώ το 1825 λειτουργεί ήδη κανονικά το πρώτο τοπογραφείο. Πηγή, μως, αυτής της πνευματικής ώθησης δεν είναι άλλος, παρά αυτς τούτος ο τπος. Tο νησί της Yδρας είναι ο πλος έλξης που θα τραβήξει κοντά του τον έναν μετά τον άλλο δημιουργούς υψηλού επιπέδου. H γενιά του ’30, με επικεφαλής τον Yδραίο την καταγωγή Xατζηκυριάκο Γκίκα, θα νιώσει το θαύμα της αρχιτεκτονικής δομής του νησιού, το ανυπέρβλητο φως, θα εμπνευσθεί και θα δημιουργήσει απ αυτ. Zωγράφοι, γλύπτες, ποιητές, μουσικοί θα καταθέσουν εδώ την καλλιτεχνική τους προσφορά και πολλοί θα διαλέξουν το νησί ως μνιμη κατοικία τους.

Γιώργος Mαυροΐδης O ζωγράφος και Aκαδημαϊκς κ. Mαυροΐδης είναι απ τους ανθρώπους που γνώρισαν την Yδρα μ’ αφορμή το φιλξενο σπίτι του Xατζηκυριάκου - Γκίκα που δεν υπάρχει πια και πως πολλοί άλλοι ερωτεύτηκε την Yδρα. «Tο σπίτι μου στην Yδρα το απέκτησα το 1960, είχα πάει στην Yδρα στο παρελθν, αλλά ταν οι συνθήκες ωρίμασαν απέκτη-

«H Yδρα με επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα στη ζωή και το έργο μου», λέει ο ζωγράφος και Aκαδημαϊκς Γιώργος Mαυροΐδης

σα το σπίτι αυτ». — Γιατί επιλέξατε την Yδρα και χι ένα άλλο νησί του Aιγαίου; «Διτι η Yδρα μ’ αρέσει. M’ αρέσει αισθητικά. Mε αγγίζει σαν τπος ψυχικά. Mε επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα στη ζωή και το έργο μου». — Eργάζεστε στην Yδρα; «Oχι. Διτι στην Yδρα πηγαίνω τα καλοκαίρια και το καλοκαίρι μ’ επηρε-

άζει άσχημα ο καιρς, η ζέστη, μ’ αποτέλεσμα να μην μπορώ να εργαστώ. Δεν φταίει η Yδρα. Ωστσο, οι εικνες, οι σκέψεις, οι σχέσεις, οι άνθρωποι επηρεάζουν τη δουλειά μου».

Παναγιώτης Tέτσης O ζωγράφος και Aκαδημαϊκς Παναγιώτης Tέτσης είναι Yδραίος.

Yπήρξε καθηγητής της Σχολής Kαλών Tεχνών για είκοσι ολκληρα χρνια, μια αφορμή ώστε η σχέση του με την Yδρα να γίνει ακμη στεντερη: «Πήγαινα στην Yδρα κάθε χρνο τον Mάιο, με τους φοιτητές απ τη Σχολή Kαλών Tεχνών, στο παράρτημα της Yδρας που στεγάζετε στο αρχοντικ του Eμμ. Tομπάζη. Bασικς στχος δικς μου ως δάσκαλος ήταν να φύγουν τα παιδιά απ το κλειστ περιβάλλον του εργαστηρίου, που οι παραστάσεις ήταν περιορισμένες. Δεν τολμούν. Eχουν το μοντέλο κάτω απ το συγκεκριμένο φως σε προκαθορισμένη θέση και δουλεύουν. Hθελα να τους βγάλω τη θέση αυτή που τους βλευε, να τους δώσω το ερέθισμα να βρεθούν στην ύπαιθρο και συγχρνως ήταν μια ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή και να συνάψουμε στεντερες σχέσεις, φιλικές». — Πώς ήταν ο τρπος ζωής και δουλειάς στη Σχολή; «Eρχονταν δεκαπέντε άτομα απ τα πενήντα του εργαστηρίου και ζούσαμε κατά κάποιο τρπο σαν “κοινβιο”, υπήρχε μια σχέση πιο στενή, φιλική, χωρίς την απσταση της ηλικίας ή τις ιδιτητες: δάσκαλος-μαθητής. Tα παιδιά διασκέδαζαν κιλας, αλλά δούλευαν, νωρίς το πρωί έρχονταν για δουλειά». — Eσείς πού μένατε; «Eμενα στη Σχολή τα πρώτα χρνια. Mου άρεσε πολύ το αρχοντικ αυτ που σήμερα επισκευάζεται. Aργτερα απέκτησα αυτ το σπίτι της γιαγιάς μου.... Στη Σχολή κάναμε εκθέσεις χι μνο φοιτητών ή νέων ζωγράφων αλλά και διάφορες άλλες εκδηλώσεις. Στο ισγειο που ήτανε κατάλληλα διαμορφωμένο με φωτισμ σαν Γκαλερί, φιλοξενήσαμε και το Παιδικ Eργαστήρι Zωγραφικής. Aυτ το περίπτερο πως και της Mυκνου που αγοράστηκε το 1935, στο οποίο είχα φιλοξενηθεί κι εγώ ως φοιτητής, και των Δελφών που χτίστηκε ένα χρνο πριν απ την αγορά εκείνου της Yδρας το 1935, ήταν για υπτροφους κι χι για σπουδαστές».

Xρίστος Kαράς O Yδραίος ζωγράφος και Aκαδημαϊκς Παναγιώτης Tέτσης υπήρξε καθηγητής της Σχολής Kαλών Tεχνών στην Yδρα για είκοσι ολκληρα χρνια.

12

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

O ζωγράφος Xρίστος Kαράς, παρ’ λο που θεωρείται «νέος» στην Yδρα –αφού απέκτησε σπίτι στο νησί πρσφατα– τη γνωρίζει απ παλιά: «Tην Yδρα τη γνωρίζω σαρανταπέντε χρνια. O Παύλος Παντελάκης, Yδραίος ζωγράφος, κάποια στιγμή ταν ήμουν νέος κι αναζητούσα ανθρώπους να μου δείξουν δρμους, με κάλεσε στο σπίτι του στην Yδρα. Hτανε η εποχή που το πλοίο δεν έμπαινε στο λιμάνι, μας άφηνε αρδου και έρχονταν οι βάρκες και μας έπαιρναν. Hταν το 1948.

«Eίχαμε πάρει το απογευματιν πλοίο και φτάσαμε σούρουπο στην Yδρα. Hταν μια έκπληξη για μένα συγκλονιστική. Aυτή είναι η ωραία ώρα της Yδρας. Tο πορτοκαλί που ρίχνει ο ήλιος στο λευκ και το γκρίζο... Eτσι, ξετρελάθηκα. Φαίνεται τι απ κείνη την στιγμή με υιοθέτησε» — Ποιες ήταν οι επιδράσεις στο έργο σας απ την Yδρα; «Tο περιβάλλον, στο οποίο ζει ένας καλλιτέχνης, επιδρά καταλυτικά. Aυτή η συνύπαρξη του φωτς και της σκιάς που υπάρχει διάχυτη στην ατμσφαιρα της Yδρας επηρέασε πολλούς καλλιτέχνες». — Πώς ήτανε η Yδρα ττε με τους φοιτητές; «H εποχή εκείνη ήταν μια εποχή που οι νέοι Eλληνες καλλιτέχνες ακολουθούσαν τα βήματα των Γάλλων εξπρεσιονιστών που με τα χρώματα και το ταλέντο τους ξεχύνονταν στην Yδρα. Kάθε δύο μέτρα υπήρχαν ζωγράφοι με καβαλέτα, χρώματα και πινέλα». — Eχετε ζήσει την Yδρα λες τις εποχές. Ποια πιστεύετε τι τη δείχνει καλύτερη; «O χειμώνας. Tο χειμώνα η Yδρα είναι πολύ πιο μορφη. Tο χρώμα που αφήνει είναι το άσπρο και το γκρίζο».

Nίκη Kαναγκίνη «H πρώτη μου επαφή με την Yδρα ήταν ταν φοιτήτρια στη Σχολή Kαλών Tεχνών ο Παύλος Mυλωνάς –που ήταν καθηγητής μας στη Σχολή– μας πήγαινε στην Yδρα». — Eνώ είχατε σχέσεις και με τ’ άλλα νησιά του Aργοσαρωνικού γιατί επιλέξατε την Yδρα για να μείνετε; «H Yδρα έχει μιαν άλλη διάσταση, μεταφυσική. Σε επηρεάζει η αρχιτεκτονική της. Bλτα το βράδυ με φεγγάρι μ’ έχει κάνει να σκέφτομαι τη σχέση μου με το νησί κι αυτή τη μεταφυσική της διάσταση...». — Tι σας επηρεάζει στην Yδρα; «O χώρος. O χώρος της Yδρας είναι πλαστικς. Kάθε σπίτι είναι διαφορετικ, με αλλιώτικη θέα. Eχεις την αίσθηση τι είσαι μνος σου και με λους μαζί. Oι τοίχοι είναι ψηλοί, κάθε πρτα που ανοίγει είναι μια έκπληξη. Aισθάνεσαι σα να

«Tο χειμώνα η Yδρα είναι πιο μορφη. Tο χρώμα που αφήνει είναι το άσπρο και το γκρίζο» λέει ο ζωγράφος Xρίστος Kαράς (φωτ: M. Kωνσταντάκης).

ανακαλύπτεις έναν νέο κσμο».

Bάσω Kυριάκη H Bάσω Kυριάκη, εκτς απ ζωγράφος με αξιλογη δουλειά στο ενεργητικ της, είναι λέκτορας στο Πολυτεχνείο, στην Aρχιτεκτονική Σχολή, απ το 1990, υπήρξε μέλος της εικαστικής ομάδας. Oμάδα Tέχνης4+. «H σχέση μου με την Yδρα δημιουργήθηκε ταν φοιτήτρια κι εγώ της Σχολής Kαλών Tεχνών κατέβαινα στο παράρτημα της Σχολής. Δάσκαλοί μου ήταν ο Mραλης και ο Γεωργιάδης». — Πσο σας επηρεάζει η Yδρα; «Oλα τα βιωμένα πράγματα κάπου υπάρχουν. Tα κουβαλάμε και βγαίνουν. H Yδρα μ’ επηρεάζει πολύ, οι χώροι, οι χρνοι, το φως, η αίσθηση του ορίζοντα –κάτι που δεν υπάρχει στην πλη– οι σχέσεις είναι εντελώς

διαφορετικές. Eπειδή μως η δουλειά μου δεν είναι φωτογραφική τα βιώματα αυτά δεν βγαίνουν φωτογραφικά...».

Mάγδα Σιάμκουρη H Mάγδα Σιάμκουρη συνδέθηκε στενά με την Yδρα τα τέσσερα τελευταία χρνια που δίδαξε στο Παιδικ Eργαστήρι Zωγραφικής Yδρας. Σπούδασε ζωγραφική στην Σχολή Kαλών Tεχνών, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο, ενώ απ το 1990 ανήκει στο ειδικ εκπαιδευτικ προσωπικ της Σχολής Kαλών Tεχνών. — Tι σημαίνει για σας η Yδρα; «H Yδρα είναι ένας τπος που τον έζησα τέσσερα χρνια, αγάπησα τους μαθητές μου, υπήρξε μια δημιουργική σχέση μεταξύ μας. H Yδρα σαν τπος πσο μ’ επηρέασε θα φανεί στο μέλλον στη δουλειά μου...».

H Σχολή Kαλών Tεχνών TO κερέσμπινο ορθογωνισμένο επιβλητικ κτίριο, στη δυτική πλευρά του λιμανιού, που χτίστηκε στα χρνια της μεγάλης ανάπτυξης του νησιού (1780-1810) είναι το Aρχοντικ του Eμμανουήλ Tομπάζη. Tο αγρασε η Σχολή Kαλών Tεχνών το 1936 –μετά το περίπτερο της Σχολής στους Δελφούς– καθώς και το αντίστοιχο της Mυκνου που αγοράστηκε το 1935. Aπ το παράρτημα της Σχολής Kαλών Tεχνών της Yδρας πέρασαν λοι σχεδν οι Eλληνες ζωγράφοι που αποφοίτησαν απ το ’36 μέχρι σήμερα και έγιναν εκθέσεις ζωγράφων που τα έργα τους είχαν δουλευτεί στη Σχολή. Σημαντικές ήταν και οι παρουσίες των ανθρώπων που διηύθυναν την Σχολή Kαλών Tεχνών, πως ο Περικλής Bυζάντιος και ο Παύλος Παντελάκης που κατοίκησαν μάλιστα μέσα στο κτίριο της Σχολής.

H προσφορά τους ήταν σημαντική χι μνο στα καλλιτεχνικά πλαίσια της Σχολής, αλλά γενικτερα στην Yδρα και κυρίως στη διατήρηση της αρχιτεκτονικής της δομής. Mετά τον Bυζάντιο και τον Παντελάκη δεν υπήρξε μνιμος Διευθυντής. Eκείνος μως που έρχονταν κάθε χρνο ήταν ο Yδραίος Aκαδημαϊκς και ζωγράφος Παναγιώτης Tέτσης. O τρπος ζωής των μαθητών της Σχολής ήταν σχεδν κοινοβιακς, καθώς επίσης και η εργασία, η συμπεριφορά και η συναδελφικτητα που αναπτύσσονταν μεταξύ τους. Aπ τη Σχολή της Yδρας γεννήθηκε η Oμάδα «Aρμς» που κράτησε μως λίγα χρνια και έκανε ομαδικές εκθέσεις κυρίως στο Zάππειο και στην οποία συμμετείχαν οι Nίκος Xατζηκυριάκος-Γκίκας, Γιάννης Mραλης, Pίτα Λυμπεράκη, Mπούμπα Λυμπεράκη, Λίλη Aγιώτη, Nίκος Γεωργιάδης, Παναγιώτης Tέτσης,

Γιώργος Mαυροΐδης και άλλοι. Eπίσης ο Παναγιώτης Tέτσης και οι φοιτητές οργάνωναν εκθέσεις στο ισγειο της Σχολής που ήταν χώρος κατάλληλα διαμορφωμένος σαν Γκαλερί. Oι εκθέσεις αυτές δεν φιλοξενούσαν μνον σπουδαστές και φοιτητές αλλά και καθιερωμένους ζωγράφους πως τον Xατηκυριάκου-Γκίκα, κυρίως με χαρακτικά έργα αλλά και ζωγραφικά, τον Nικολάου που ήτανε και καθηγητής της Σχολής Kαλών Tεχνών, και άλλες με τους επιμελητές της Πινακοθήκης. Στο ισγειο επίσης φιλοξενήθηκε και ο παιδικ εργαστήρι ζωγραφικής, χώρος κατάλληλος για τέτοιες δραστηριτητες. H Σχολή Kαλών Tεχνών, σήμερα δεν λειτουργεί, επισκευάζεται περίπου δυο χρνια, αλλά ύστερα θα γεμίσει και πάλι απ φοιτητές και νέους ζωγράφους πως και στο παρελθν... Aυτ θέλουν λοι να πιστεύουν.

Mπούμπα Λυμπεράκη — Πώς γνωρίσατε κυρία Λυμπεράκη την Yδρα; «Γνώρισα την Yδρα το 1947 μαζί με τον πρώτο μου άνδρα, τον Γιάννη Mραλη. Eίχαμε πάει για το γαμήλιο ταξίδι και μας φιλοξένησε η Δώρα Παπαστράτου. Ξαναήρθαμε στην Yδρα το 1950 και μείναμε στη Σχολή Kαλών Tεχνών. Tην εποχή εκείνη το πλοίο δεν άραζε στο λιμάνι, έρχονταν οι ναύτες με τη βάρκα και μας έπαιρναν, ο Kων/νος –ο γιος μου– ήταν πολύ μικρς. Aπ το 1960 –χωρίσαμε με τον Γιάννη– ερχμαστε με τον Kωνσταντίνο». «Aυτ το σπίτι - στα Kαμίνια» το αγοράσαμε πολύ αργτερα με τον σύζυγ μου απ το δεύτερο γάμο, τον Tζίλντο Kαπούτο, έναν πραγματικ καλλιτέχνη, που λάτρευε την Yδρα, τη θάλασσα, τον ήλιο κι ταν ερχμαστε για μπάνιο και περνούσαμε απ’ εδώ καθμαστε στο πεζούλι να ξεκουραστούμε και μου έλεγε, να είχαμε αυτ το σπίτι, ώσπου μια μέρα είδαμε τι «πωλείται», μως δεν πρλαβε αρρώστησε και πέθανε κι έτσι το σπίτι αυτ, που ήτανε σε πολύ κακή κατάσταση, το έκανα για έναν μνο άνθρωπο...» — Eργάζεστε στην Yδρα, βλέπουμε έχετε έναν πολύ ωραίο χώρο ως εργαστήρι. «Πάντα εργαζμουνα στην Yδρα. Tο ελάτωμά μου είναι τι που κι αν βρίσκομαι οργανώνω χώρο δουλειάς. Tα εργαστήριά μου έχουν τα πάντα. Eχω δουλέψει μπρούντζους, πέτρες, γύψους, μάρμαρα, κεριά, κανάβια, σύρματα, λα αυτά κάποια στιγμή τα μεταχειρίζεσαι, είναι η πρώτη ύλη. Tροχίζουν τη φαντασία, είναι παιχνίδια...». — Πσο επηρέασε η Yδρα το έργο σας; «Eπειδή αυτς ο τπος μου έδωσε μία μνιμη μέθη, δεν μπορώ να σας πω ποια είναι ακριβώς η επίδραση. Tο φως, η αρχιτεκτονική, η θάλασσα, γι’ αυτ εξακολουθώ να έρχομαι ύστερα απ σαράντα χρνια».

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

13

AΦIEPΩMA

Πηγή έμπνευσης και δημιουργίας H ζωή και το έργο στην Yδρα της Mαργαρίτας Λυμπεράκη ΠHΓH έμπνευσης και δημιουργίας η Yδρα για τους ανθρώπους της κουλτούρας. Πολλοί, ταν τη γνώρισαν έμειναν για πάντα γοητευμένοι απ τη μοναδικτητά της, ενώ άλλοι την επισκέπτονται πολύ συχνά. Eνας τπος λοιπν, τον οποίο ερωτεύθηκε και η Mαργαρίτα Λυμπεράκη και η κρη της Mαργαρίτα Kαραπάνου. Tπος, επίσης ιδανικς για τον Aμερικαν ποιητή Tίμοθι Tζένιγκς, έναυσμα για τον Iταλ ποιητή Mάρκο Γκεράλντι, που τιμήθηκε πρσφατα απ την Iταλική Aκαδημία για την νέα ποιητική του συλλογή. Tακτικς επισκέπτης της Yδρας και ο ποιητής Mάρκο Φντε.

Mαργαρίτα Λυμπεράκη «H πρώτη μου επαφή με την Yδρα ήταν το σπίτι του Nίκου Xατζηκυριάκου-Γκίκα. Eκεί δούλεψα μια άνοιξη τη μετάφραση των “Ψάθινων καπέλων” για τον εκδοτικ οίκο “Γκαλιμάρ”. Eκεί γεννήθηκε ο έρωτάς μου για το νησί. Kαι η μανία μου να ζωγραφίζω. Aργτερα, ταν η κρη μου Mαργαρίτα ήταν πέντε ετών, μείναμε σ’ ένα δωμάτιο της Σχολής Kαλών Tεχνών». — Tτε είχε δημιουργηθεί και ο «Aρμς»; «Nαι, ττε είχαμε κάνει έκθεση και στο Zάππειο, εγώ, ο Mραλης, η αδελφή μου η Mπούμπα Λυμπεράκη, ο

Γκίκας, ο Mαυροΐδης κ.λπ.». — Mετά απ τη Σχολή Kαλών Tεχνών πού μείνατε; «Δύο-τρία καλοκαίρια στο Kαμίνι, σ’ ένα σπιτάκι δίχως φως και τρεχούμενο νερ, είχαμε λάμπες πετρελαίου κι ένα πηγάδι. Ωσπου μια μέρα μου γεννήθηκε η επιθυμία ν’ αποκτήσω δικ μου σπίτι. Περπάτησα δύο χρνια για να το βρω. Eνα χάλασμα καπετανέικο στην αρχή της περιοχής της Kιάφας, ψηλά στο κέντρο του πετάλου που σχηματίζει η Yδρα, ημιτριώροφο, πως λένε οι Yδραίοι, χτισμένο μέσα στο βράχο, με την ωραιτερη θέα του κσμου». —Σε τι κατάσταση ήταν το σπίτι; «Oταν το αγρασα ήταν κατοικία κατσικιών. Tο αναστήλωσα, στο παλι σχέδιο. Φύτεψα ελιές, κυπαρίσσια και μια δάφνη. Eκεί που ήτανε σκουπιδτοπος. Hταν το 1959. Tο καλοκαίρι του 1960 έγραφα εκεί το σενάριο της «Φαίδρας» που γυρίστηκε κατά μεγάλο μέρος στο νησί το επμενο καλοκαίρι». — Συνηθίζετε να εργάζεστε στην Yδρα ή το σενάριο της «Φαίδρας» είναι η μοναδική δουλειά που κάνατε στο νησί; «Στην Yδρα το σπίτι αυτ έγινε διπλ εργαστήρι για μένα και την κρη μου Mαργαρίτα Kαραπάνου. Eκεί έγραψε το πρώτο της μυθιστρημα «H Kασσάνδρα και ο Λύκος», πως και τον «Yπνοβάτη». Kι εγώ, τα περισστερα θεατρικά μου έρ-

H συγγραφέας και σεναριογράφος της «Φαίδρας» Mαργαρίτα Λυμπεράκη (φωτο: Στέφανος Kυριακπουλος).

γα, πως τη «Zωή» που παίχτηκε στο Eθνικ τον Oκτώβριο του 1992». — Mιλήστε μου για τη ζωή σας στην Yδρα. «Πολύ συχνά την ώρα της Δύσης βγαίνω και περπατάω με το σκυλί μου μέχρι το σπίτι του Γκίκα. Tο σπίτι αυτ έχει καεί. Tα παράθυρά του χάσκουν. Mνον ένα κομμάτι του ατελιέ έχει διασωθεί. Kι εκεί απ κάτω δεμένα μουλάρια. Oπως ττε, την ίδια ώρα, περνούν τα κοπάδια στο βουν πάνω απ το καμένο σπίτι. Aκούς τα κουδουνάκια τους. Eνα σπίτι-φάντασμα ανείπωτης ομορφιάς μέσα στο χρυσ φως».

Mουσικοί Aπγονοι της υδραίικης οικογένειας των Mπουντούρηδων, επιτυχημένοι μουσικοί με διεθνή καριέρα κυρίως στο Παρίσι, είναι ο Σταμάτης Mπουντούρης και η αδελφή του Δάφνη. Eνας ακμη φημισμένος μουσικς που έζησε στην Yδρα πολλά χρνια και ένα ποσοστ της μεγάλης επιτυχίας του οφείλεται σ’ αυτ τον τπο που τον ενέπνευσε, είναι ο Aμερικανς συνθέτης Λέοναρντ Kεν που έχει δικ του σπίτι στο νησί και επισκέπτεται την Yδρα πολύ συχνά.

Tο ιστορικ αρχείο της Yδρας «... ΣHMEPA στα δεξιά της Yδρας βλέπει κανείς ένα κομψ καινούργιο κτίριο που έχει εγκατασταθεί το αρχείο της Yδρας. Eκεί μέσα στέκεται –παρακαταθήκη ιερή– ολκληρο το παρελθν χαραγμένο σε χιλιοφαγωμένα χαρτιά, επάνω στα οποία χέρια ρωμαλέα εχάραξαν με τον απλοϊκ τρπο που ξεχωρίζει τις μεγάλες ψυχές, απλά, σεμνά τα έργα τους, στα οποία χρωστούν την ελεύθερη ζωή τους οι απγονοι». Aυτά γράφει ο Δημήτρης Ψαθάς στον πρλογο άρθρο του για το αρχείο της Yδρας στα «Aθηναϊκά Nέα» τον Aύγουστο του 1934.

Aντώνης Λιγνς Eργο ζωής υπήρξε η ανεύρεση των

14

εγγράφων της Eπανάστασης, για τον Aντώνη Λιγν –γιατρ, ακαδημαϊκ και δήμαρχο της Yδρας επί σαράντα χρνια– που οι έρευνές του πέρασαν απ διαφορετικά στάδια αφού κανείς δεν μπορούσε να του δώσει συγκεκριμένες πληροφορίες που θα διευκλυναν το έργο του, παρά μνο εικασίες πως: «μερικά παλιά χαρτιά που βρέθηκαν κάποτε χωρίς να διαβαστούν, τα έστειλαν στην Aθήνα για το Eθνολογικ Mουσείο» του είπε κάποιος και η απαγοήτευσή του ήταν μεγάλη! Aργτερα μως πληροφορήθηκε τι τα έγγραφα αυτά δεν είχαν καμιά ιδιαίτερη σημασία, μ’ αυτά που τον ενδιέφεραν. Tο ηθικ του αναπτερώθηκε και συνέχισε να ερευνά με ενθουσιασμ αλλά και πείσμα, αποφασισμένος να μην αφήσει καμιά γωνιά αυτού του τπου

χωρίς να την ψάξει και κανέναν άνθρωπο χωρίς να τον ρωτήσει. Eψαξε παντού, σε παλιά σπίτια και δημσια γραφεία, σε ντουλάπια και παλαιά σεντούκια ώσπου ο διευθυντής του σχολείου της Yδρας τον πληροφρησε πως κάτι «παλιχαρτα» παμπάλαια είχαν βρεθεί σ’ ένα κτίριο που είχε κατεδαφισθεί και οι εργάτες τα είχαν πετάξει σε ένα ντουλάπι. Aυτά ήταν τα γνήσια μεγάλης ιστορικής αξίας έγγραφα. Xρειάστηκε πολύ δουλειά για να τακτοποιηθούν, τα σκρπια, σκισμένα και χιλιοφαγωμένα χαρτιά, ξδεψε τη μισή ζωή του και τη μικρή περιουσία του για να τελειώσει αυτή την επίπονη εργασία που μως άξιζε – φρος τιμής στους ήρωες της Eπανάστασης. Aξίζει να σημειώσουμε τι το σύγ-

γραμμα του Aντώνιου Λιγνού «Aρχείου της Yδρας» αποτελείται απ 16 τμους.

Γκίκας Kουλούρας Tο έργο του Λιγνού συμπλήρωσε ο Γκίκας Kουλούρας, που διέθεσε τα χρήματα για να οικοδομηθεί το κτίριο του Aρχείου και συνέβαλε στην έκδοση των πρώτων τμων. Aρκετά χρνια αργτερα το κτίριο κρίθηκε ακατάλληλο και κατεδαφίστηκε. Στη δεκαετία του 1960 ετέθησαν τα θεμέλια νέου κτιρίου, του οποίου η ανοικοδμηση κράτησε, απ μία απίστευτη ολιγωρία, 20 χρνια. Oπως πιστεύεται, σύντομα θα γίνουν τα επίσημα εγκαίνιά του.

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

Συνέχεια απ την 3η σελίδα

AΦIEPΩMA

Eκδηλώσεις στην Yδρα Oι εκθέσεις ζωγραφικής, το Φεστιβάλ Mαριονέτας και το Παιδικ Eργαστήρι και το Παν ραμα Eλληνικού Kινηματογράφου. Tο Παν ραμα του Eλληνικού Kινηματογράφου ξεκινάει σ’ έναν καλοκαιριν ιδιωτικ κινηματογράφο. Kάθε χρ νο ήταν καλεσμένος ένας επώνυμος Eλληνας σκηνοθέτης που γιν ταν και επίτιμος δημ της. Πρώτος καλεσμένος ήταν ο Mιχάλης Kακογιάννης, που και παρουσιάστηκε το έργο του, που γυρίστηκε στην Yδρα το 1955, «Tο κορίτσι με τα μαύρα». Πέρσι, καλεσμένοι ήταν μια ομάδα σκηνοθετών με κοιν σημείο τις σκηνές που έχουν γυρίσει στην Yδρα, Λάκης Παπαστάθης, Nίκος Bαφέας κ.ά. Φέτος οι εκδηλώσεις αυτές δυστυχώς δεν πραγματοποιήθηκαν.

Tο πολιτιστικ πρ σωπο της Yδρας συνθέτουν: οι Eκδηλώσεις του Δήμου στην Aίθουσα Eκθέσεων και Συναυλιών, οι πρωτοβουλίες και Eκθέσεις των Γκαλερί, ο κινηματογράφος, το Φεστιβάλ Mαριονέτας, και το Παιδικ Eργαστήρι Zωγραφικής.

Aίθουσα Tέχνης H αίθουσα τέχνης και συναυλιών του Δήμου Yδρας, μέχρι πριν απ τρία χρ νια, ήταν... «πυριτιδαποθήκη», χώρος που εκτ ς απ εναποθηκευμένα άχρηστα αντικείμενα υπήρχαν και εκρηκτικές ύλες, αλλά με πρωτοβουλία του δήμου μετατράπηκε σ’ εκθεσιακ χώρο που υπάρχει και πιάνο (δωρεά του φιλυδραίου επιχειρηματία κ. Πάνου Mανιά) για μουσικές εκδηλώσεις. O κύκλος των εκδηλώσεων ξεκίνησε φέτος, πως μας πληροφ ρησε ο αρχιτέκτονας κ. Aγγελος Kοτρώνης, μέλος της οργανωτικής Eπιτροπής, με έκθεση ζωγραφικής με θέμα: «Θάλασσα» που υπήρχαν έργα των Tέτση, Mαυροΐδη, Zουμπουλάκη κ.ά. Στη συνέχεια ο κύκλος των νέων ζωγράφων με τους: P ρρη, Φιλλοπούλου, Δασκαλάκη, Tσάκαλη, Bεργή, Παλαντζά. Aκολούθησε η έκθεση που τίμησε τη μνήμη του Yδραίου ζωγράφου Nίκου Nικολάου, μια έκθεση σαν κι εκείνη που είχε γίνει πέρυσι προς τιμή του Nίκου Xατζηκυριάκου - Γκίκα μ’ έργα του απ την Eθνική Πινακοθήκη. Aκολούθησε η έκθεση τεσσάρων ζωγράφων με κοιν στοιχείο τι ξέφυγε απ τα στενά πλαίσια του τελάρου. Tέσσερις εικαστικές προτάσεις εντελώς διαφορετικές και μία επίσης αξι λογη δουλειά απ τους: Mαρτίνο Γαβαθά, Mάγδα Σιάμκουρη, Παντελή Xανδρή, Πάνο Xαραλάμπους. H έκθεση αυτή διήρκεσε μέχρι τις 31 Aυγούστου και

Oι μαριονέτες...

Aπ την έκθεση Bυζαντινής Tέχνης του N. Γκαίκα, δασκάλου απ την Kατερίνη, στην γκαλερί «Mιράντα».

ακολούθησε μία του Σπύρου Bασιλείου, με την οποία έκλεισε ο κύκλος των εκθέσεων της καλοκαιρινής περι δου. Δύο πολύ γνωστές γκαλερί στην Yδρα - αρκετά χρ νια τώρα - που έχουν παίξει σημαντικ ρ λο στην α-

νάπτυξη και αναβάθμιση του πολιτιστικού επιπέδου του νησιού είναι η γκαλερί «Mιράντα» και η γκαλερί «Λουλάκι». Στην γκαλερί «Mιράντα» έγινε πριν απ λίγο καιρ μια αξι λογη έκθεση Bυζαντινής Tέχνης του N. Γκαίκα, δασκάλου απ την Kατερίνη.

Mια χαμένη ευκαιρία

Kούκλες που έγιναν στο Eργαστήρι Zωγραφικής, απ παιδιά.

Σημαντικ ρ λο στην πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού έπαιξε και η κινηματογραφική λέσχη που ξεκίνησε το 1983. «Hταν μία ανάγκη της νεολαίας και λων των ανθρώπων που ζουν το χειμώνα εδώ και, βεβαίως, η αντίστασή μας στο θεσμ του video που εκείνη την εποχή ανθούσε», μας είπε ο Πρ εδρος της κινηματογραφικής λέσχης κ. Λάκης Xρηστίδης. Tο πρ γραμμα ήταν κυρίως εκπαιδευτικ και στο μέτρο του δυνατού ποιοτικ , ενώ τον μεγαλύτερο αριθμ θεατών αποτελούσαν μαθητές. O θεσμ ς αυτ ς δυστυχώς έχει ατονίσει, δι τι η Aίθουσα της Λέσχης ανήκει στο Δήμο που τώρα τη χρησιμοποιεί για άλλους σκοπούς. Eπομένως εδώ και δύο χρ νια σταμάτησαν οι προβολές ταινιών αλλά συνεχίζονται άλλες δραστηρι τητες πως είναι το Διεθνές Φεστιβάλ Mαριονέτας

«Bασικ ς στ χος της Λέσχης είναι να ενώσει ανθρώπους με διαφορετικ πνευματικ επίπεδο, κουλτούρα, ηλικία ή έθνος και πιστεύουμε τι τα καταφέραμε», τονίζει ο κ. Xρηστίδης. «Πρέπει να δει κανείς στο Φεστιβάλ Mαριονέτας που οργανώνουμε επί οκτώ χρ νια με μεγάλη επιτυχία και με ηθοποιούς απ’ λο τον κ σμο, π σο εύκολο είναι να επικοινωνήσουν τα παιδιά με τους ηθοποιούς και τις κούκλες που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα αλλά τους ενώνει η γλώσσα της τέχνης...». Yπεύθυνος του Φεστιβάλ Mαριονέτας είναι ο Σουηδ ς σκηνοθέτης Mιχαήλ Mέσκε που δουλεύει με αγάπη κι ενθουσιασμ μαζί με τους υπ λοιπους ηθοποιούς και τη Λέσχη.

Παιδικ Eργαστήρι «Eχουν περάσει τέσσερα χρ νια απ τ τε που ένας μικρ ς πυρήνας ατ μων, που συμμετέχουν στον Πολιτιστικ Σύλλογο Yδρας, συνέλαβαν την ιδέα δημιουργίας εν ς Eργαστηρίου Zωγραφικής. Tην πρώτη χρονιά το εργαστήρι φιλοξενήθηκε στο σπίτι του ζεύγους R. Brousning, τη δεύτερη στη Σχολή Kαλών Tεχνών Yδρας και τώρα για δεύτερη συνεχή χρονιά στο Σαχτούρειο Γυμνάσιο που παραχώρησε ο Δήμος Yδρας. «Aπ το εργαστήρι», λέει η Tερέζα Kοκκαλάκη, πρ εδρος του Πολιτιστικού Συλλ γου της Yδρας, «πέρασαν παιδιά ηλικίας απ 5-13 ετών που βρήκαν διέξοδο στις πρωτ γνωρες παιδικές τους ανησυχίες και φεύγοντας άφησαν τη σφραγίδα της προσωπικής τους δημιουργίας. O Σύλλογος είχε την τύχη να αναθέσει την επιμέλεια του εργαστηρίου στη ζωγράφο, μέλος του εκπαιδευτικού προσωπικού της Σχολής Kαλών Tεχνών, Mάγδα Σιάμκουρη, η οποία με την ευαισθησία και την εργατικ τητά της υπηρέτησε αξιοζήλευτα το ραμα του Συλλ γου μας».

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

15

Tα κερέσμπινα αρχοντικά στη δυτική πλευρά του λιμανιού επιβάλλονται με τον γκο τους στο χώρο, ιδίως με τα μικρτερης κλίμακας σπίτια (αριστερά I. Tομπάζη, δεξιά Γ. Bούλγαρη). Aπ το βιβλίο «Yδρα», εκδσεις «Mέλισσα».

Στο αρχοντικ του Oικονμου, που σήμερα ανήκει σε αλλοδαπούς, υπήρχε αίθουσα μουσικής και χορού. (φωτ: M. Kωνσταντάκης).

Δίδυμα κτίρια στη δυτική πλευρά του λιμανιού της Yδρας, έργα Iταλού αρχιτέκτονα. (φωτ: M. Kωνσταντάκης).

AΦIEPΩMA

H υδραίικη αρχιτεκτονική Tα μοναδικά μεγαλοπρεπή αρχοντικά των καραβοκυραίων Tου Xρήστου Παπούλια Aρχιτέκτονα

H APXITEKTONIKH της Yδρας δεν θα υπήρχε αν ορισμένοι ιστορικοί παράγοντες δεν είχαν συγκλίνει ώστε να τη δημιουργήσουν. O κυριτερος ήταν ο πλούτος των κατοίκων της, που απ τις πρώτες δεκαετίες του 18ου αιώνα, πολλά χρνια πριν την απελευθέρωση και τη γέννηση του νέου ελληνικού κράτους, έκαναν την Yδρα αξιλογη ναυτική δύναμη. Πριν την περίοδο της ακμής και απ τη στιγμή που οι πρώτοι Aλβανοί κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στο νησί, κυνηγημένοι απ τη μανία των Tούρκων, η πλη της Yδρας ήταν ένας μικρς σε έκταση οικισμς αλλά αρκετά πυκνς, στην κορυφή του υψώματος που βρίσκεται στο κέντρο του λιμανιού. Tο νομα του οικισμού μέχρι σήμερα παρέμεινε το ίδιο, η Kιάφα.

Πρώτοι οικισμοί Iσως οι πρώτοι κάτοικοι στην περιοχή αυτή να βρήκαν ερείπια απ προγενέστερους κατοίκους που έζησαν εκεί πολλούς αιώνες πριν. H ιστορία μάς λέει πως οι Δρυπες βοσκοί κατοίκησαν το νησί, και χι μνον αυτοί αλλά για μία χρονική περίοδο στο νησί έζησαν Σάμιοι πολιτικοί πρσφυγες κατατρεγμένοι απ την τυραννία που επιβλήθηκε στο νησί τους. H γεωγραφία του νησιού είναι αφιλξενη για τέτοιου είδους οικισμούς. Tο μνο λιμάνι που μπορούσε να προστατέψει τα μικρά πλοία είναι το ίδιο το λιμάνι της σημερινής Yδρας. Eνας άλλος λγος που με κάνει να πιστεύω πως ο οικισμς στην Kιάφα προϋπήρχε, είναι τι γύρω απ’ αυτήν μέχρι σήμερα υπάρχουν συγκεντρωμένες οι λιγοστές μικρές πεδιάδες κατάλληλες για καλλιέργεια. Bεβαίως στο νησί υπάρχουν και άλλα σημεία που έχουν βρεθεί ερείπια, κυρίως απ στάνες των βοσκών της αρχαιτητας, στο λφο του Bλυχού και την Eπισκοπή. Tο εύφορο μικρ οροπέδιο στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού είναι το μνο σημείο που δεν έχει οπτική επαφή με τη θάλασσα κι έτσι μπορούσε να προστατέψει τους κατοίκους απ κάθε λογής επιδρομές και λεηλασίες. Aπ την Kιάφα, λοιπν, ξεκινά η νέα σελίδα της Yδρας, που φτάνει ώς τις μέρες μας. H αρχιτεκτονική της Kιάφας είναι σχεδν ίδια με πολλά μέρη της νησιωτικής αλλά και της ηπειρωτικής Eλλάδας. Xτισμένη απ την πέτρα

16

του τπου με πυκντατη δμηση, στενούς δρμους και καμάρες που άφηναν περάσματα κάτω απ τα σπίτια δίχως σκεπές, αλλά με δώματα επίπεδα πως σχεδν οι περισστεροι οικισμοί του μεσαιωνικού ελλαδικού χώρου. Στην Kιάφα υπάρχει μέχρι σήμερα ένα τέτοιο σπίτι στον κεντρικ δρμο που οδηγεί προς τον Bλυχ. Στις αρχές του 18ου αιώνα η Kιάφα αρχίζει να κατεβαίνει προς την παραλία. Eνα απ τα πρώτα παραλιακά κτίσματα πρέπει να ήταν το μοναστήρι της Παναγίας, που σήμερα στεγάζονται οι υπηρεσίες του δήμου. Στο αμφιθεατρικ τοπίο του λιμανιού σιγάσιγά αρχίζουν να χτίζονται τα πρώτα σπίτια, πρώτα στο δρμο που κατέβαζε απ την Kιάφα προς την παραλία στη δυτική πλευρά του σημερινού λιμανιού κι ύστερα, ταν ο κίνδυνος των πειρατών μειώθηκε και η ακμή του τπου ήταν πιο εμφανής, κάτω και γύρω απ το μοναστήριο στα πλατώματα της κεντρικής πλευράς του αμφιθεατρικού τοπίου.

Kοσμοπολιτισμς Tο αρχιτεκτονικ ιδίωμα μέχρι το 1750-1766 περίπου παρέμεινε το ίδιο. Tο συναντάμε απ τη σημερινή Aλβανία μέχρι την Πελοπννησο σχεδν απαράλλαχτο, με λίγες διαφορές ως προς τη χρήση των υλικών που διέθετε ο κάθε τπος και τις ειδικές ανάγκες του κλίματος. H επίπεδη στέγαση συνεχίστηκε μέχρι ττε. Στα χρνια που ακολούθησαν τη μεγάλη ακμή των Yδραίων κατά την περίοδο των Nαπολεντειων Πολέμων, ταν οι Yδραίοι ναυτικοί παίρνουν στα χέρια τους το εμπριο της Mεσογείου, τα πράγματα αλλάζουν. Mέχρι ττε τα σπίτια, τις εκκλησίες και τα μοναστήρια τα έχτιζαν οι ντπιοι μαστροι ή οι συντεχνίες των χτιστών που οργανωμένοι σε ομάδες ταξίδευαν απ τα Zαγοροχώρια μέχρι την Πελοπννησο με έναν πρωτομάστορα που τις νύχτες σχεδίαζε και την ημέρα λοι μαζί έχτιζαν. Tέτοιες συντεχνίες, πως των Λαγκαδινών μαστρων, ζούσαν έναν κοινοβιακ τρπο ζωής που χάνεται πίσω στα μεσαιωνικά χρνια. Oταν εμφανίζονται οι μεγάλες οικογένειες των καραβοκύρηδων, που συγκεντρώνουν τον πλούτο απ τις εμπορικές επιχειρήσεις στη Mεσγειο, οι ανταλλαγές είναι φυσικ να μην είναι μνον εμπορικές, αλλά και πολιτισμικές. Oι πλούσιοι πλέον άρχοντες του

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

Συνέχεια στη 18η σελίδα

Tμήμα της πλης, ψηλά η Kιάφα. Eίναι η πρώτη οργανωμένη οικιστική εγκατάσταση των μεταβυζαντινών χρνων στο νησί. (φωτ: εκδσεις «Mέλισσα»).

Tο αρχοντικ του Παύλου Kουντουριώτη, του ναυάρχου των βαλκανικών πολέμων. (φωτ: M. Kωνσταντάκης). KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

17

AΦIEPΩMA Συνέχεια απ τη 16η σελίδα

νησιού αρχίζουν να γίνονται κοσμοπολίτες. Eχουν γνωρίσει την αρχιτεκτονική των μεγάλων λιμανιών της Mεσογείου και γοητεύτηκαν απ’ αυτήν. Mαζί με τους πρώτους ξένους, κυρίως Iταλούς, δασκάλους που φτάνουν στο νησί έρχεται και ο πρώτος αρχιτέκτονας, Iταλς. Σε μια έρευνα που έκανα το χειμώνα του 1978 στο αρχείο της Yδρας, συνάντησα ένα έγγραφο με το νομά του. Yπέγραψε την παραλαβή οικοδομικού υλικού, κυρίως πλακάκια της πλης «Φαέντσα», που έφεραν τα άδεια πλοία των Yδραίων κατά την επιστροφή τους μαζί με τον χρυσ απ τις επιχειρήσεις τους. Δυστυχώς, οι σημειώσεις μου αυτές δεν υπάρχουν πια και η μοναδική μαρτυρία που επιβεβαίωνε το νομα του Iταλού αρχιτέκτονα ήταν ο κύριος Σοφιανς του Ξενοδοχείου «Mιράντα»

Iταλς αρχιτέκτων O γερο-Σοφιανς μου είχε διηγηθεί πως ο εν λγω Iταλς ήταν κατάδικος σε κάποια φυλακή της κεντρικής Iταλίας και δραπετεύοντας έφτασε στη Γένοβα που επιβιβάστηκε ως φυγάδας σε ένα απ τα υδραϊκά πλοία. Eμεινε στο νησί πάνω απ είκοσι χρνια και σ’ αυτν οφείλονται λα σχεδν τα αρχοντικά που μέχρι σήμερα μας κάνουν να θαυμάζουμε την αρχιτεκτονική της Yδρας. Eνα νέο ιδίωμα εισάγεται στο νησί που έχει πια καθαρά κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, με πολυάριθμους ξένους επισκέπτες, περαστικούς για εμπορικές συναλλαγές ή μνιμους στο νησί. Mέχρι και καθηγητές της μουσικής ζουν στο νησί στα τέλη του 1700. Γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά έπιπλα καταφθάνουν με τα καράβια που επιστρέφουν άδεια, μουικά ργανα, έργα ζωγραφικής και γλυπτικής. O Iταλς αρχιτέκτων στα πρώτα του κτίρια έχει μεγαλειώδη ενραση. Eπηρεασμένος απ τις αρχιτεκτονικές θεωρίες της εποχής του στην Iταλία, εφαρμζει ένα σύστημα μοναδικής έμπνευσης για το ευαίσθητο αμφιθεατρικ τοπίο του λιμανιού σε δύο απ αυτά. Tο κτίριο του λοιμοκαθαρτηρίου στη βορειοανατολική πλευρά του λιμανιού, το σημεριν λιμεναρχείο, και στην απέναντι ακριβώς πλευρά, τη νοτιοδυτική, αυτ που ίσως είναι η πρώτη πολυκατοικία στην Eλλάδα, ένα κτίριο κατοικιών προς ενοικίαση που θα στεγάσει απ ττε έως σήμερα ακμη τους ξένους καθηγητές που έρχονται να διδάξουν. Tα δύο αυτά κτίρια είναι δίδυμοι γκοι κυβοειδείς με τέλειες αναλογίες και πλήρη επιτυχία στην ένταξή τους σ’ ένα ακμη υπ διαμρφωσιν ιστ. Oι δίδυμοι γκοι των πέτρινων κτιρίων έχουν απ συνθετική άποψη τα ίδια στοιχεία, διαχωρίζονται απ μία πέτρινη επίσης σκάλα που σπάζει τον γκο στα δύο ξεκινώντας απ το λιμάνι προς τα πάνω, εισάγοντας εξωτερικά στους πάνω ορφους. Φαντάζομαι πως αν είχε κτίσει και άλλα κτίρια στο πέταλο του λιμανιού, η αμφιθεατρική ψη της Yδρας θα είχε ολοκληρώσει ένα πολεοδομικ πλάνο αρχαιοελληνικού θεάτρου, ακτινοειδούς ανάβασης προς την πλη, με τους δρμους στη θέση των

18

Eσωτερικ του αρχοντικού του Λάζαρου Kουντουριώτη. Tο σαλνι ήταν επιπλωμένο το μισ με καρέκλες ευρωπαϊκές και το μισ ανατολίτικα με χαμηλά ντιβάνια και χαλιά. H γεωμετρική σύνθεση με τις πλάκες και τα πλακάκια στα δάπεδα προσδίνουν μεγαλοπρέπεια στο χώρο. (Φωτ: εκδσεις «Mέλισσα»).

διαζωμάτων και τους αρχιτεκτονικούς γκους να στέκονται στις κερκίδες σαν σιωπηροί θεατές. Tα δύο αυτά σημαντικά κτίρια ανήκουν στην πρώτη δημιουργική περίοδο του Iταλού επισκέπτη· σ’ αυτή τη διαπίστωση μας οδηγούν τα επίπεδα δώματα που διατηρήθηκαν απ την προγενέστερη αρχιτεκτονική παράδοση του νησιού. Tο δεύτερο απ’ αυτά αποκτά μεγάλη σημασία για την αρχιτεκτονική της Yδρας, χι μνο γιατί είναι ένα κτίριο κατοικιών που δεν ήταν γνωστ ως τύπος στον ελλαδικ χώρο, αλλά γιατί ολοκληρώνει στη σύνθεσή του τον αστικ χαρακτήρα μικτών χρήσεων του λιμανιού με τα ισγεια και των δύο γκων του δίδυμου συνλου για καταστήματα. H μοναδικτητα της σύνθεσης στα δύο αυτά δίδυμα έργα οφείλεται και στο γεγονς πως με την αντανάκλασή τους στο νερ δημιουργούν τετραπλή εικνα.

Tα αρχοντικά Δεν ήταν δυνατ μως η τεχνοτροπία αυτή να συνεχιστεί στα επμενα έργα του, που είναι σχεδν λα τα μεγάλα αρχοντικά των ισχυρών οικογενειών. Σ’ αυτά, ξεκινώντας απ τα σπίτια των Kριεζήδων, του Tομπάζη, του Kουντουριώτη, του Oικονμου, του Mπουντούρη κ.τ.λ. η ιταλική αξονική κατψη με piano noble (επίσημος ροφος) στον τελευταίο ή προτελευταίο ροφο, αναλγως, δίνει στα εσωτερικά των αρχοντικών αυτών καθαρά ευρωπαϊκ χαρακτήρα της εποχής που, αν τα φανταστούμε επιπλωμένα με τα ευρωπαϊκά εισαγμενα έπιπλα, τους πίνακες και τα πιάνα για μουσική δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν απ τα ανάλογα μέγαρα των αστών της Eυ-

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

ρώπης. Στο αρχοντικ του Oικονμου, που σήμερα ανήκει σε αλλοδαπούς, υπήρχε αίθουσα μουσικής και χορού. Aίθουσα χορού υπήρχε και στο αρχοντικ των Kριεζήδων στο εσωτερικ του λινανιού, στην αίθουσα που στεγάζεται το ατελιέ του αμερικανού ζωγράφου Brice Marden. Aυτ το αρχοντικ είναι επίσης της πρώτης περιδου, με επίπεδο δώμα, η στέγη έχει προστεθεί σε μεταγενέστερη επισκευή. Tο αρχοντικ του Mπουντούρη έχει διατηρήσει ακμα το επίπεδο δώμα, ενώ ο Iταλς αρχιτέκτονας κατάφερε να δώσει στη σύνθεσή του μια αίγλη αναγεννησιακής έπαυλης με τα παραρτήματα. H μνημειώδης είσοδος με τη σκάλα που οδηγεί στο επάνω χωλ ίσως να είναι ανεπανάληπτη στον ελλαδικ χώρο εκείνης της εποχής. Στον κήπο δυτικά του κυρίως σπιτιού ένα δεύτερο σπίτι διασώζει ακμη την αίθουσα χορού, το ναργιλέ, ενώ πιο δυτικά, πάντα μέσα στον κήπο, το παρεκκλήσιο με το οικογενειακ νεκροταφείο των Mπουντούρηδων στεγάζει στο ισγειο το σπίτι του προσωπικού ιερέα της οικογένειας. Kατά την ίδια εποχή, ένα άλλο μεγάλο αρχοντικ χτίζεται, του Γκορογιάννη, που είχε έρθει απ την Hπειρο. H αρχιτεκτονική του σπιτιού αυτού δεν έχει καμιά σχέση με τα ιταλικού τύπου αρχοντικά, η ασυμμετρία χαρακτηρίζει τη σύνθεσή του, ενώ ένα μακεδονίτικο σαλνι φαίνεται να ήρθε απ το βορρά, μαζί με τους μαστρους που το έχτισαν. Aπ τις απειράριθμες εκκλησίες της Yδρας ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζει η εκκλησία της Yπαπαντής που θα ’πρεπε ίσως να μελετηθεί απ τους ιστορικούς του είδους, γιατί απ’

,τι γνωρίζω λίγα τέτοια δείγματα υπάρχουν στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική παράδοση.

Mεταφυσική Kλείνοντας αυτή τη συνοπτική εισαγωγή στην υδραϊκή αρχιτεκτονική θα ήθελα να τονίσω τι το περίεργο συναίσθημα που τράβηξε στην Yδρα τσους ανθρώπους, που λάτρεψαν τον τπο αλλά κυρίως την αρχιτεκτονική του, οφείλεται χι μνον στους τεράστιους γκους, το άψογο χτίσιμο με κυβλιθους και τη διαπλοκή των αρχιτεκτονικών γκων στην ύφανση του οικισμού, αλλά κυρίως στη μεταφυσική ατμσφαιρα που είναι διάχυτη παντού. Aυτή η μεταφυσική διάσταση νομίζω πως παράγεται απ την κυβιστική σύνθεση των γκων (που αποδθηκε στη ζωγραφική απ το Nίκο Xατζηκυριάκο - Γκίκα). Mικροί και μεγάλοι κύβοι επιβάλλουν τη γεωμετρία του τετραγώνου και της γκρίζας πέτρας με φντο και έδαφος τον γκρίζο βράχο απ τον οποίο ξεφυτρώνουν τα τετράγωνα και οι κύβοι. Eνώ το ελληνικ φως, γλιστρώντας πάνω στις λίθινες επιφάνειες, εισάγει και προβάλλει πάνω σε άλλους κύβους και τετράγωνα το δεύτερο γεωμετρικ σχήμα, τις τριγωνικές σκιές των κύβων. O κύκλος διαγράφεται μνον στους τρούλους των εκκλησιών, ενώ οι πύργοι των μαρμάρινων καμπαναριών ολοκληρώνουν τη μεταφυσική γεωμετρική σύνθεση. Mακριά απ κάθε γραφικτητα και συναισθηματική ελαφρτητα, η αρχιτεκτονική της Yδρας εκτυλίσσεται μέσα σε μία απλυτα σιωπηλή αυστηρτητα.

AΦIEPΩMA

Yδρα και κινηματογράφος Πλήθος ελληνικές και ξένες ταινίες γυρίστηκαν με διάκοσμο το κοσμοπολίτικο νησί Tου Θανάση Pεντζή

H MEΓAΛH αναδίπλωση του Eλληνισμού που επήλθε μετά τη Mικρασιατική Kαταστροφή οδήγησε στη δημιουργία και διαμρφωση ενς πνεύματος ανάτασης με κέντρο βάρους και δοξασία τη νεκοπη συγχρο-διαχρονική έννοια της ελληνικτητας που με τη σειρά της λειτούργησε ως κριτήριο και οδηγς πνευματικής αναζήτησης και δημιουργίας. Mια απ τις πιο σημαντικές πλευρές της ελληνικτητας ως υπστασης του χαρακτήρα και του ήθους ενς λαού ήταν η αναζήτηση, ο εντοπισμς και η καταξίωση των χαρακτηριστικών επιτευγμάτων του νεώτερου Eλληνισμού. Tούτο σήμανε την ξανανακάλυψη της Eλλάδος μέσα απ το πρίσμα μιας γενιάς, που επωμίστηκε την πνευματική ανασύσταση του γένους, της γενιάς του ’30. Πλείστα λγια και λαϊκά έργα επανεκτιμήθηκαν και προβλήθηκαν ως πρτυπα και κρίκοι μιας αδιάσπαστης αλυσίδας πολιτισμού με μεγάλο βάθος χρνου. Aπρροια αυτής της αναζήτησης ήταν και η συγκέντρωση της προσοχής σε τπους που η ιστορική δράση είχε αφήσει ανεξίτηλα ίχνη και σημάδια μορφολογικής μοναδικτητας. Eνας τέτοιος τπος ήταν και η Yδρα που η περίφημη γενιά του ’30 συγκέντρωσε απ πολύ νωρίς την προσοχή της και αργτερα την κατέστησε το σημαντικτερο καλλιτεχνικ στέκι δημιουργίας και στοχασμού. Πολλά οφείλονται σ’ έναν απ τους κυριτερους εκπροσώπους αυτής της γενιάς τον Yδραίο ζωγράφο Γκίκα που χάρις σε αυτν μια πλειάδα καλλιτεχνών και πνευματικών ανθρώπων, απ τον Σεφέρη και τον Eγγονπουλο, τον Kατσίμπαλη και τον Henry Miler, τον Πετσάλη-Διομήδη, τον Tάσο, τον Πικιώνη, τον Eλύτη, τον Δοξιάδη κι αμέτρητους άλλους, γνώρισε κι αγάπησε την Yδρα νιώθοντάς την ως ιδεώδη ευτοπία και με την οποία συνδέθηκε ολοκληρωμένα και ουσιαστικά. H πρώτη ταινία που φέρεται τι γυρίστηκε στην Yδρα είναι η «Mαρίνα» του Aλέκου Σακελλάριου στα 1947. Δεν είναι απ’ τις ευτυχείς στιγμές του δημιουργού της αλλά το ενδιαφέρον της βρίσκεται κυρίως στο τι αποτελεί ένα απ’ τα πρώτα δείγματα του «Kινηματογραφικού Aθηναϊσμού» που αναπτύχθηκε στα μεταπολεμικά χρνια με κύριους εκπροσώπους τον Γιώργο Tζαβέλα και τον Aλέκο Σακελλάριο. Πρκειται για αστικές ηθογραφίες που στο κέντρο τους βρίσκεται ένα πρτυπο κι ένας τρπος ζωής με χαρακτηριστικά σχεδν αποκλειστικά αθηναϊκά ή άλλως πρωτευουσιάνικα. Λίγο πολύ η Aθήνα

H Mελίνα Mερκούρη, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας «Φαίδρα», απ τον Zιλ Nτασέν, στην Yδρα το 1961.

έχει το προνμιο των αστικών τρπων και ρων ζωής, ενώ λη η υπλοιπη χώρα βρίσκεται κάτω απ συνθήκες χωριάτικης ή έστω επαρχιώτικης νοοτροπίας. Tο χάσμα μεταξύ αυτών των δύο καταστάσεων είναι οριακ και συνεπώς απολύτως διακεκριμένο. Στην προκείμενη ταινία η Yδρα αντιπροσωπεύει τον εξω-αθηναϊκ κσμο στη νησιώτικη εκδοχή του. H Aθήνα ως προνομιακς τπος αποτελεί πλο έλξης για την ανήσυχη ηρωίδα της ταινίας που εγκαταλείπει, πως πάμπολλοι άλλοι Yδραίοι, το νησί για τη μεγαλούπολη που στην προκείμενη περίπτωση είναι οι συνοικίες του Πειραιά. Aν και με τρπο σκαμπρζικο, η «Mαρίνα» είναι απ’ τις πρώτες ταινίες που εισάγουν το θέμα της αστυφιλίας στη μεταπολεμική εποχή.

«Tο κορίτσι με τα μαύρα» Περίπου δέκα χρνια μετά τη «Mαρίνα» η Yδρα αναστατώνεται κυριολεκτικά και σύσσωμη μετέχει ενεργά και με κάθε τρπο στα γυρίσματα της πιο σημαντικής και πιο βαθειά ελληνικής ταινίας του Mιχάλη Kακογιάννη «Tο κορίτσι με τα μαύρα». Eδώ η Yδρα δεν αντιπροσωπεύει τη νησιώτικη εκδοχή της καθυστερημένης επαρχίας, αλλά τη σύνολη Eλλάδα σαν ψυχοστασία και νοοτροπία στη δεδομένη ιστορική στιγμή και συγκυρία. H άνυδρος και μαραζωμένη Yδρα με τα ξεφτισμένα αρχοντικά έδωσε την πιο αντιπροσωπευτική και ολοκληρωμένη εικνα για την ψη μιας ρημαγμένης και προσδοκούσας Eλλάδας σε μια στιγμή αναδίπλωσης και ιστορικής μεταλλαγής. Στο «Kορίτσι με τα μαύρα» ο Kακο-

γιάννης, αν και αθηναϊστής στις προηγούμενες ταινίες του, εισηγείται το τέλος του «αθηναϊσμού» και το πραγματώνει με τρπο θαυμαστ. O αμήχανος Aθηναίος ήρωάς του μέσα απ την υδραϊκή εμπειρία περνάει απ’ την επιπολαιτητα στη συναίσθηση κι ολοκληρώνεται σαν πρσωπο και χαρακτήρας αναβαπτιζμενος σε μια Eλλάδα που δεν είναι Aθήνα, σαλνια, βιτρίνες και σουλάτσο, αλλά τπος με παράδοση, σκληρή επιβίωση και πθους αλύτρωτους. Eίναι μια ευτυχής στιγμή που ο κινηματογράφος συναντά το πνεύμα του ’30 κι αγγίζει τον προσανατολισμ του στους κύριους άξονες της υπστασής του: παράδοση –εντοπιτητα– ιστορική συνέπεια κι ανάταση. Tο «Kορίτσι με τα μαύρα» έκανε το γύρο του κσμου μεταφέροντας στις οθνες την εικνα της Yδρας-Eλλάδας που παρά τη μιζέρια της γοήτεψε το κοιν και χάραξε στη μνήμη του παραστάσεις μεγάλης έντασης. Aπ ττε η μοίρα της Yδρας άλλαξε ριζικά. Tο μοναδικ αυτ νησί έγινε τ’ νειρο χιλιάδων υποψήφιων τουριστών σ’ λη την υφήλιο, που άρχισαν να καταφθάνουν χι πια μνο ως πνευματικοί εραστές αλλά ως κοινοί επισκέπτες και παραθεριστές. H μαραζωμένη Yδρα αναζωογονήθηκε κυριολεκτικά και σ’ αυτήν την ταινία οφείλει τη μετέπειτα τύχη της. Aυτς ήταν και ο λγος που πρτεινα κι επέμεινα να τιμηθεί ο Kακογιάννης απ’ τον Δήμο Yδρας, πράγμα που έγινε προ διετίας σ’ αναγνώριση της απροσμέτρητης προσφοράς του.

«Tο παιδί με το δελφίνι» Δύο χρνια αργτερα μια άλλη ται-

νία, αμερικανοϊταλικής παραγωγής, με σκηνοθέτη τον Ian Negulescu εικονογραφεί μια Eλλάδα και μια Yδρα έτοιμη για τουριστική «εκμετάλλευση». Eίναι η ταινία «Tο παιδί και το δελφίνι», που με τη σειρά της κάνει κι αυτή το γύρο του κσμου και με τις έγχρωμες εικνες της μεταφέρει μια αίσθηση κοσμοπολιτισμού κι ελαφράδας που ερεθίζει τις τουριστικές διαθέσεις. H εν λγω ταινία αποτέλεσε σχέδιο της ττε τουριστικής πολιτικής (EOT) κι επρκειτο να γυριστεί στη Mύκονο, αλλά κάτι η επιμονή του B. Mάρου κάτι το ενδιαφέρον των ίδιων των Yδραίων που ήξεραν πια πώς να εξυπηρετήσουν τα γυρίσματα μιας ταινίας, ενώ οι Mυκονιάτες υστερούσαν σ’ αυτ το σημείο, συνετέλεσαν στο να γυριστεί τελικά η ταινία στην Yδρα. Aντίθετα με την ταινία του Kακογιάννη που η Yδρα και οι άνθρωποί της αντιπροσώπευαν την ψυχή της Eλλάδος η ταινία του Negulescu εικονογραφεί την Eλλάδα ως τπο αναψυχής καθώς απευθύνεται άμεσα στον υποψήφιο τουρίστα. Mε τις δύο αυτές ταινίες η Yδρα αποκτά σε παγκσμια κλίμακα ένα στίγμα μοναδικού τπου και καθίσταται προοδευτικά ένα απ’ τα πιο σημαντικά κοσμοπολίτικα κέντρα της Mεσογείου.

«Φαίδρα» Oταν στα 1961 ο Zυλ Nτασσέν γύριζε τη «Φαίδρα» η Yδρα είχε καταστεί ήδη κοσμοπολίτικο στέκι και μέσα σ’ αυτ το κλίμα πραγματοποιήθηκε η ταινία που με τη σειρά της ενίσχυσε ακμα περισστερο τη μυθολογία της Yδρας. Eκτοτε ακολούθησαν πλήθος ελληνικές και ξένες ταινίες που χρησιμοποίησαν το υδραϊκ τοπίο σαν διάκοσμο σε κάποια ή κάποιες σκηνές. Δεν πρσθεσαν μως τίποτα το ουσιαστικ στη μυθολογία της που απ χρνια έχει αρχίσει να φθίνει, κυρίως εξ αιτίας των ίδιων των Yδραίων που είναι πια εντελώς απρθυμοι στο να συμβάλλουν σε τέτοιου είδους εγχειρήματα μιας και οι ίδιοι έχουν υποστεί τη διαβρωτική πολιτιστική αλλοίωση που κάθε μικροκοινωνία υφίσταται ύστερα απ διαρκή επαφή μ’ ένα ευρύτατο και πολύμορφο πολιτιστικ φάσμα. Παρά το γεγονς τι αμέτρητες ταινίες έχουν γυριστεί στο νησί, καμιά απ’ αυτές δεν αφορά την Yδρα καθεαυτή, αλλά λες τους αφορούν ή αναφέρονται σε θέματα και υποθέσεις που δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με το νησί, το οποίο χρησιμοποιούν μνο ως διάκοσμο. Kαιρς είναι να γίνουν και κάποιες ταινίες για την ίδια την Yδρα και τη σημαντικτατη ιστορία της.

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

19

AΦIEPΩMA

H σκηνοθέτης Γκαίη Aγγελή, στα γυρίσματα της ταινίας της «Yδρα», η οποία θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά, στο Aμστερνταμ.

Στιγμιτυπο απ την ταινία «Yδρα». Παράσταση του καραγκιοζοπαίχτη Eυγένιου Σπαθάρη, στα Mιαούλεια.

Yδραίικος περίπλους «Yδρα», η πρώτη ολοκληρωμένη ταινία για το νησί, απ την Γκαίη Aγγελή H YΔPA έπαιξε πολλές φορές στο παρελθν διακοσμητικ ρλο σε ταινίες του Eλληνικού κινηματογράφου παλιού ή νεώτερου, καθώς και του ξένου, κανένας μως σκηνοθέτης δεν γύρισε μια ολοκληρωμένη ταινία που να αφορά το ίδιο το νησί. H πρώτη αππειρα έγινε πριν απ είκοσι χρνια απ τον σκηνοθέτη Γκρέγκορι Mαρκπουλο μια σημαντική, μορφή του «αντεγκράουντ», κινηματογράφου στις δεκαετίες 5060,σ την Aμερική. O σκηνοθέτης γύρισε μια μικρού μήκους ταινία σε μια υδραίικη εκκλησία, που δυστυχώς δεν έχει παιχτεί μέχρι σήμερα. H Γκαίη Aγγελή είναι η πρώτη σκηνοθέτης που γύρισε μια ολοκληρωμένη ταινία για την Yδρα. H ταινία θα είναι έτοιμη στα τέλη Oκτωβρίου και θα παρουσιαστεί, για πρώτη φορά, στο Aμστερνταμ.

H ταινία — Kυρία Aγγελή ποια είναι η σχέση σας με την Yδρα και πτε επισκευτήκατε το νησί για πρώτη φορά; — «H πρώτη επίσκεψη στην Yδρα έγινε το Σεπτέμβριο του 1961. Γυριζταν η “Φαίδρα”. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα γυρίσματα αυτής της ταινίας του Zυλ Nτασσέν, τη Mελίνα να στεγνώνει τα μαλλιά της στον ήλιο και να παίζει τάβλι στη “Λαγουδέρα”, με

20

τον Pαφ Bαλνε και τον Tνι Πέρκινς να βαδίζει στην παραλία. Tτε γνώρισα τη Pίτα Λυμπεράκη και την κρη της Mαργαρίτα Kαραπάνου. O πρώτος έρωτας για την Yδρα, γίνεται έρωτας για τον κινηματογράφο και διατηρεί ακμη την έντασή του. Γι’ αυτ γυρίζω αυτή την εποχή ταινία για την Yδρα. Πρκειται για έναν υδραϊκ περίπλου στο χώρο και τον χρνο. Aπ τους αρχαίους ναυτικούς στη παραλία και το καμένο σπίτι του Xατζηκυριάκου - Γκίκα. Tοπία της Yδρας σε διαφορετικές ώρες και εποχές. Tον Eπιτάφιο να μπαίνει στη θάλασσα. Kαι τον ήχο του παλιού ρολογιού... H επιθυμία μου να γυρίσω την ταινία χρονολογείται απ το 1985». – Πώς, τελικά, καταφέρατε να δώσετε σάρκα και οστά στην επιθυμία σας; — «Mετά τη βράβευσή μου, το 1989, στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης για την ταινία: “H ζωή και το έργο της Mέλπως Aξιώτη”, που το βραβείο ήταν η ανάθεση μιας παραγωγής απ την ET2 πρτεινα στο υπουργείο Πολιτισμού ένα ντοκιμαντέρ για την Yδρα. H πρταση ενεκρίθη τελικά την άνοιξη του ’93 με χορηγ της εταιρία “Shell”, η οποία έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την παραγωγή μιας πολιτιστικής ται-

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

νίας για την Yδρα, παρ’ λο που δεν έχει κανένα οικονομικ συμφέρον στο νησί αφού δεν υπάρχουν αυτοκίνητα. Aυτή τη στιγμή έχουν ολοκληρωθεί τα γυρίσματα. Tώρα είμαστε στο στάδιο του μοντάζ με τον Γιώργο Kατσένη.  Tη σύνθεση της μουσικής έχει ο Θύμιος Παπαδπουλος, ενώ φιλτιμη ήταν η συνδρομή του Nίκου Kαραγιάννη στην ιστορική έρευνα. Eδώ πρέπει να τονίσω τι με βοήθησαν πάρα πολύ οι Yδραίοι, απ τον Mητροπολίτη και τον ηγούμενο του Προφήτη Hλία μέχρι τους πιο απλούς ανθρώπους». «Tο μνο μεταφορικ μέσο στη ξηρά (με αντίστοιχη επάρκεια στην θάλασσα των πλεούμενων) για οποιαδήποτε εργασία που καθιστά την παρουσία των αυτοκινήτων χι μνον περιτή αλλά ανεπιθύμητη απ κάθε άποψη». — Σήμερα που η κρίση των μεγαλουπλεων έχει φτάσει σε οριακ σημείο το ενδιαφέρον για πρτυπους οικισμούς που ’χουν μάλιστα ιστορική καταξίωση γίνεται λο και πιο ουσιαστικ. Tι πιστεύετε; «H Yδρα δεν είναι μνο ένας παραδοσιακς οικισμς και ζωνταν μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά επίσης κι ένα πρτυπο μέτρο για τη

διερεύνηση του ευρύτερου οικιστικού περιβάλλοντος».

Tο μέλλον — Ποι το παρν και το μέλλον της Yδρας, ποιές οι αλλοιώσεις, οι μεταλλαγές, οι παρατυπίες και παρανομίες; Tί προσδοκάτε για την Yδρα στο μέλλον; «Oπως και σε μια σκηνή της ταινίας ανοίγει ένα μεγάλο Yδραϊκ παράθυρο, έτσι κι εγώ ταν ανοίγω το παράθυρο απ το σπίτι μου κάνω μια ευχή ας μην ενδώσει και η Yδρα στην ολοκληρωτική εκπρνευση πως τσα άλλα μέρη στη χώρα μας: γιατί τί άλλο θα μπορούσε να ευχηθεί κανείς ταν: τεράστια πλοία εισβάλλουν στο μικρ λιμάνι, Γιαπωνέζοι ξεχύνονται, κεραίες τηλεοράσεων έχουν ορθωθεί παντού. Tα αίρ Kοντίσιονινγκ βγάζουν μάτι, τα πλαστικά πορτοκαλιά μαξιλαράκια έχουν γεμίσει το λιμάνι. Δεν υπάρχει κολώνα της ΔEH απερίφρακτη. Για δυώροφα σπίτια μιλάμε και τριώροφα ξεφυτρώνουν. Tα παλιά αρχοντικά πως των Mπουντούρη καταρρέουν χωρίς καμιά οικονομική ενίσχυση απ το κράτος. Tα παλιά καλά πηγάδια έχουν γεμίσει σκουπίδια, οι παραλίες αποτσίγαρα και απορρίμματα κάθε είδους. Kαι ο κινηματογράφος κλειστς....».

AΦIEPΩMA

H γοητεία της Yδρας Oδοιπορικ γνωριμίας με τους ανθρώπους και τη φυσιογνωμία του νησιού Tης Mαρίας Xαραμή

EΠANΩ απ το Kαμίνι, λένε, διασταυρώνονται ορισμένα ισχυρτατα μαγνητικά πεδία. Tούτο παράγει ως αποτέλεσμα το μεσμεριστικ μικροκλίμα, τη γητειά της Yδρας. Eξημμένη φαντασίωση, ψέμα, υπερβολή; Πάντως, ως αποδεικτικ στοιχείο αναφέρεται το γεγονς τι απ τη γέφυρα ακμη του καραβιού που ελλιμενίζεται, ο επισκέπτης αντιπαθεί ή ερωτεύεται το νησί. Eνίοτε δε, και εκείνο ανταποδίδει τα ίσα. Oχι, δεν πρκειται περί ιεράς νήσου, πως φερ’ ειπείν η Πάτμος. Ή ενς έργου τέχνης που θα σας παρέσυρε σ’ ένα βάθος νοσταλγίας, πως η Bενετία. Πολύ λιγτερο δεν έχουμε εδώ ένα χώρο που σας εκβιάζει να ανακαλύψετε το κρυμμένο σας δυναμικ, να προσφέρετε το σύνολο της ενέργειάς σας, κάτι που συμβαίνει στη Mύκονο ή στη Nέα Yρκη. H Yδρα είναι τπος μεταφυσικς. Eγκαλεί σε μιαν ενατένιση. Σας προσκαλεί σε μια συνάντηση με το πνευματικ, το εξωσάρκιο. Eνα το κρατούμενο. Kρατούμενο διαχρονικ, άρα και σημεριν. Διτι στο μικρ πονημάτιο που ακολουθεί, μου ζητήθηκε να περιγράψω την Yδρα σήμερα. Tι είναι λοιπν η πατρίδα μας. Mην ειν’ οι κάμποι; Oυδαμώς. Kάμπους δεν είχαμε ποτέ. Eίναι πάντα το άσπαρτο ψηλ βουν, που μως ο ήλιος δεν χρυσολάμπει. Στον αυστηρ, στεγν βράχο, που κατέφυγαν οι τραχείς και αποφασισμένοι μας πργονοι το φως παγιδεύεται σε μικρούτσικα καθρεφτάκια και διαθλάται κατά τρπο μοναδικ. Eξ ού και οι ζωγράφοι εμπνέονται. O πανυπέρτιμος βράχος διατηρεί το κάλλος του. Oσο και να «φαγώθηκε» απ’ τα μαλάματα το πρσωπ της», η Yδρα παραμένει ωραία. Mια αλληλουχία εικαστικών ενσταντανέ που σχεδν κβει την ανάσα. Aνάσα εξ άλλου που θα αισθανθείτε πλουσιτερη σε οξυγνο, λγω της έλλειψης καυσαερίων. Aυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες, εξατμίσεις, κλάξον, γιοκ. Tουλάχιστον χι ακμη. O οικολογικς σύλλογος καταγγέλλει την ύπαρξη 18 τροχοφρων. H ίδια δεν τα είδα. Aναλογιζμενη δε την έμμονη ταύτιση του νεοέλληνα με το αμάξι του, χειροκροτώ τον έξυπνο Yδραίο που επέλεξε την ποιτητα ζωής απ τη δξα της μδας. Kάποιοι απ σας, αγαπητοί αναγνώστες θα νιώθατε πιο ξέγνοιαστοι αν σας εκάμαμε γνωστ τι στην Yδρα, το Kουλούρειο νοσοκομείο συμπλήρωσε 10 χρνια ικανοποιητικής ιατρικής κάλυψης. Διευθύνεται απ τον συμπαθή γιατρ Σάλεχ Aουνι. Yπάρχει και παιδιατρικ τμήμα.

Aποψη του λιμανιού και της πλης της Yδρας. Διακρίνεται το μοναστήρι της Kοιμήσεως της Θεοτκου και ψηλά ο οικισμς της Kιάφας.

Oπως δηλοί και το νομα –το νοσοκομείο είναι κληροδτημα της ευεργέτισσας Bέρας Kουλούρα. O μη γένοιτο, θα βρείτε επίσης 2 φαρμακεία. Στο αρχαιτερο απ τα δύο αυτά ναΐδια του Iπποκράτη, στο παραδοσιακ φαρμακείο της οικογένειας Pαφαληά, που χάρισε στο νησί γιατρούς, φαρμακοποιούς και τον τελευταίο φωτισμένο δήμαρχο, επιβάλλεται η τουριστική επίσκεψη.

Tα πρωτ τυπα Oυφ τελειώσαμε με τα χρειώδη εν ανεπαρκεία. Mπορούμε να προχωρήσουμε στα πιο ευχάριστα. Mιλώντας για το φαρμακείο των Pαφαληάδων, στο νου μου έρχονται επαγγελματικοί χώροι με ιστορία και αισθητική προσωπικτητα, των οποίων η παρουσία σφράγισε, ούτως ειπείν, τον τπο. Θα ήταν άδικη η μη αναφορά τους. Kαθώς δεν είναι δα και πολλοί, μπορείτε να τους γνωρίσετε σ’ ένα Σαββατοκύριακο. Tο ΛOYΛAKI υπήρξε και παραμένει ενδιαφέρον. Tο καινούργιο V και V, το κοσμηματοπωλείο της κυρίας Bτση είναι καινούργιο, ρηξικέλευθο και φρέσκο. H νεαρή ιδιοκτήτρια εμφορείται απ μιαν αρτίστικη αίσθηση τσο στη διακ-

σμηση σο και στα πωλούμενα είδη. Δεν ευλογώ τα γένια που άλλωστε στερούμαι, κατά κοινή μως παραδοχή, μυθικ μαγαζί της Yδρας είναι εκείνο της θείας μου Mαρίας Kρέμου, πλάι στη μητρπολη. Πετονιές, βίδες, φακοί, πίνακες, λογιών τουριστικά τζάντζαλα, παλαιά βαρελάκια και ξύλινοι πάγκοι, ένα μεγάλο καραβάκι φυλαγμένο σε βιτρίνα, οι πελώριες κούκλες που γοήτευσαν τσο την Σοφία Λρεν ταν γύριζε εδώ το «Παιδί και το Δελφίνι», λα μπερδεμένα σ’ ένα απίθανο ανακάτεμα καθιστούν τον χώρο μοναδικ αξιοθέατο. H ίδια άλλωστε η Kρέμαινα είναι εξ ίσου αξιοθέατη και αγαπητή... οικουμενικώς. Eνα άλλο συναρπαστικ μέρος είναι το κατάστημα της μνημειώδους Φαίνης Ξύδη. Aνάμεσα στα ανατολίτικα μετάξια που μαζεύει στα μακρυνά της ταξίδια και στα καβαφικά μυρωδικά η κ. Ξύδη, αρχετυπική, κυρίαρχη φιγούρα ξεπερνά τις μδες, τις συμβάσεις και τις φτωχές μου λέξεις. Tο μαγαζί της εντάσσεται στον χώρο της Mπρατσέρας που λειτουργεί στα παλιά σφουγγαράδικα. Tα βράδια έχει δροσιά στην πισίνα, επιτέλους μουσική που δεν σας προσβάλλει, σαλάτες και μακαρονάδες. A, και τα καλύτερα Bloodie Marys.

Aξιολάτρευτα, απλά, ταπεινά μαγαζάκια είναι οι αδελφές ταβερνούλες των αδελφών Δήμα στο Kρυφ Λιμάνι. O καπετάν Aντρέας θα σας προσφέρει την καλύτερη υδραίικη φάβα. Nα που περάσαμε στα φαγάδικα. Aλλά πριν τελειώσουμε με τα ωραία και τα ιστορικά μαγαζιά δεν είναι δυνατν να παραλειφθεί ο «Πειρατής» του Mενέλαου. Ως προς το φαγείν και πίειν, θα αποθαρρυνθούν σοι ιδιοκτήτες γιοτ και cruisers αναζητούν γαλλο-ιταλικά εστιατρια με τρεις τκες στον οδηγ Michelin. Eμείς οι λοιποί παρηγοριμαστε στην έντιμη ψησταριά του «Garden», Pουμελιώτικης επιρροής ή με τα φρέσκα ψαρικά του «Λαϊκού» στο λιμάνι, που μως είναι ακριβ. Aκριβή και η «Στροφυλιά», το καλγουστο ουζερί με τους νστιμους μεζέδες. Περπατώντας ή βγαίνοντας με τη βάρκα δυτικώς του λιμανιού στο Kαμίνι, σταθείτε της Xριστίνας, η οποία ψήνει επιτυχώς ψάρι και κρέας. Στο Bλυχ μνον η Mαρία Λέμπεση θα σας σερβίρει μπουρέκι μελιτζάνας, καλαμάρια και πετρψαρα της ώρα σε φθηνές τιμές. Για πλούσιο πρωϊν και θέα κοπιάστε στη «Bεράντα». TεΣυνέχεια στην 22η σελίδα

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

21

Συνέχεια απ την 21η σελίδα

λευταία άφησα την έκπληξη της χρονιάς: το ταβερνάκι του κύριου Λεωνίδα και της μορφης γυναίκας του. Φθην, παραδοσιακ και αυστηρ μαγαζί. Στα λιγοστά τραπέζια θα καθήσετε μνο αν ειδοποιήσετε τηλεφωνικώς δύο ημέρες πριν. Aπέσπασα την υπσχεση των ιδιοκτητών τι δε θα χαλάσουν την ωραία ταβέρνα τους πως τσοι άλλοι. Στη λίστα των θετικών κρατουμένων της σύγχρονης Yδρας προστίθεται η αύξηση των κλινών απ τη λειτουργία καινούργιων ξενοδοχείων. Eκτς απ την παλιά, καλή «Mιράντα», το «Oρλώφ», το νεώτερο «El Greco» μπορείτε επίσης να διανυκτερεύσετε στην «Aγγέλικα» ή στη «Nεφέλη» ή στα ενοικιαζμενα δωμάτια που στοιχίζουν φθηντερα, αλλά θα πρέπει να ελέγξετε πριν. H Tουριστική Aστυνομία, το ειδικ πρακτορείο ενοικιάσεων της παραλίας θα σας πληροφορήσουν καλύτερα απ τους μουλαράδες και τους μεταφορείς αποσκευών. Λίγα ξενοδοχεία προσφέρουν την πολυτέλεια του κλιματισμού και της θέρμανσης. Eν κατακλείδι, αφαιρουμένης της εκνευριστικής υδατοπενίας, θα μπορούσε κανείς να πει πως οι υπηρεσίες του είδους αυτού συνεχώς αναβαθμίζονται.

Yδραίικα σπίτια Aπίστευτο, μα μλις το 1952 ο Γάλλος περιηγητής R. Mattou γράφει πως η Yδρα δεν αναφέρεται σε κανένα τουριστικ Aτλαντα. Tι γρήγορα τρέχει η ζωή και τι εύκολα λαχάνιασαν τα καημένα τα μέρη, που χωρίς υποδομή και κρατική καθοδήγηση στροβιλίστηκαν στη δίνη της τουριστικής εξέλιξης. Mέσα σε 40 μνον χρνια τα μαγι-

κτές, τα ξύλινα ερμάρια, τη σοφή διαρρύθμιση των δωματίων, τις φαρδειές λαδομπογιατισμένες σανίδες στο πάτωμα, που δίνουν θαρρείς μια ελαστικτητα στο βάδισμα. Mάλιστα, έχω ακουστά, πως μερικές κατοικίες συνδέονταν με το λιμάνι με μυστικές, βαθειές στοές σα λαγούμια με σκοπ να φευγατίζουν κρυφά ανθρώπους και υλικά αγαθά για τον αγώνα. Xτες οι πατριώτες μου προστατεύονταν απ τους πειρατές, τους επιδρομείς, τον Tούρκο. Nυν, έναντι ποίου παραμένουν βλοσυροί, κλειστοί, απορριπτικοί; Θα αντιληφθήκατε ίσως πως ήδη εισήλθαμε στη δυσάρεστη χθη των πραγμάτων. Φίλοι αναγνώστες και φίλτεροι Yδραίοι, σας παρακαλώ να πιστέψετε τι η επισήμανση των αρνητικών αστερίσκων με λυπεί ιδιαιτέρως. Bλέπετε, το αίσθημα του να ανήκεις σ’ ένα σύστημα αναφοράς είναι βαθειά ανθρώπινη ανάγκη. H αγάπη μως για την πατρίδα δεν τυφλώνει. Aρα, δεν μπορώ να παραβλέψω πως στην Yδρα υπάρχουν προβλήματα που μας θίγουν.

Tα αρνητικά Xαρακτηριστική αλλοίωση της φυσιογνωμίας της Yδρας. Σπίτια τρίπατα, που το ύψος τους υπερβαίνει τα καμπαναριά των εκκλησιών και σπίτια με καμάρες.

κά υδραίικα σπίτια ακούστηκαν σ’ λον τον ντουνιά. Eσαγήνευσαν κάθε περαστικ με αισθητική ευαισθησία. H με οιονδήποτε τρπο διάσωση ορισμένων αρχοντικών αποτελεί ευτύχημα. Kάποια άλλα, φευ, ρημάζουν πως και τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά μέγαρα, των οποίων η συντήρηση προϋποθέτει υψηλτατο κστος. Tο γεγονς τι ανάλογη μοίρα παρακμής υφίστανται ιταλικά palazzi δε συνιστά δικαιολογία ούτε

βεβαίως παραμυθίαν. Aν η Yδρα αξιοποιήσει τη διεθνή ακτινοβολία της μπορεί να καταστεί πολιτιστικ συνεδριακ κέντρο πρωτεύουσα και να σώσει τα αρχοντσπιτά της. Ως ττε ας θαυμάσουμε έστω την π-οίηση των περίπου ερειπίων. Kι αν τούτο σταθεί μπορετ, γυρέψτε να δείτε το εσωτερικ ενς τυπικού, παλιού υδραίικου σπιτικού. Mε τις στενές σκαλίτσες, τις καταπα-

Περισσεύουν πλέον τα σκουπίδια. Ως δικαιολογία άκουσα τι δεν ανευρίσκονται Aλβανοί για την περισσυλογή των απορριμάτων! ‘H τι ο Δήμος οφείλει δεδουλευμένα ημερομίσθια 700.000 δρχ. σε Aλβανούς εργάτες. Δοχεία σκουπιδιών θα βρείτε μνο στην παραλία και στο γήπεδο, διτι τάχα χαλούσαν τη μστρα. Eιδικοί κάδοι που προσεφέρθησαν απ τον Oικολογικ Σύλλογο δεν χρησιμοποιήθηκαν. Tα ρέματα μπαζώθηκαν. Mεταξύ αυτών και το αγαπημένο μου ρέμα του Bλυχού. Φορείς και υπηρεσίες κωφεύουν. «Nα μη τα γράψεις αυτά, διτι θα

«O Σύλλογος Oικολ γων Yδρας» H YΔPA είναι το μοναδικ νησί –τ πος που ζει στους ρυθμούς άλλων εποχών–, τροχοφ ρα δεν υπάρχουν στο νησί, κύριο μεταφορικ μέσο στην ξηρά παραμένει το γαϊδουράκι. Aλλά και στη θάλασσα, παρ’ λα τα σύγχρονα μέσα μεταφοράς εξακολουθεί το τακτικ της δρομολ γιο η «Eλένη», η τελευταία μαούνα, που ξεκινάει απ τον Πειραιά φορτωμένη με κάθε είδους πράγματα, απ οικοδομικά υλικά μέχρι τρ φιμα. Eκεί περιμένουν τα γαϊδουράκια για να μεταφέρουν τα προϊ ντα, εδώ και χρ νια. Oλες οι συγκοινωνίες στο νησί γίνονται με άλογα και γαϊδουράκια. Yπάρχουν σήμερα 500 περίπου ζώα ενώ κάθε χρ νο γεννιούνται 20-25 πουλάρια. H αίσθηση του χρ νου εδώ είναι εντελώς διαφορετική· το άγχος η ηχορύπανση και το νέφος ανήκουν αλλού. Σημαντικ ρ λο στη διάσωση του περιβάλλοντος έπαιξε, μεταξύ των άλλων φορέων και φίλων της Yδρας, και ο «Σύλλογος Oικολ γων Yδρας», μέλη του οποίου είναι άνθρωποι απ το χώρο της κουλτούρας, της τέχνης αλλά και απ το χώρο των επιχειρήσεων. «O Σύλλογος Oικολ γων Yδρας», λέει ο πρ εδρ ς του κ. Mανώλης Tσα-

22

κίρης, «ιδρύθηκε το 1989 σε μια εξαιρετικά δύσκολη για το νησί εποχή, αφού με το π.δ. 161/84 η Yδρα και οι άλλοι παραδοσιακοί οικισμοί υπήχθησαν μονομερώς στο YΠEXΩΔE. Aνακλήθηκαν οι κατά τ πους αρχαιολ γοι και οι παραδοσιακοί μας οικισμοί άρχιζαν να εκφυλίζονται ραγδαία. H Yδρα ευτυχώς πήρε το μικρ τερο μερίδιο εξαιτίας της επαγρύπνησης των Yδραίων. Oι τ τε αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις, το κλίμα εκείνης της εποχής, βοήθησε μια ομάδα ανθρώπων ν’ αγνοήσουν τους ν μους που διέπουν το νησί και λαθραία και προκλητικά αποβίβασαν δεκαοχτώ παράνομα τροχοφ ρα. Eνώ κάποιος ιδιώτης άνοιξε παράνομους δρ μους στην ανατολική πλευρά του νησιού. O σύλλογ ς μας ανέλαβε σταυροφορία ενάντια στα παράνομα τροχοφ ρα». Ποιες είναι οι ενέργειες του συλλ γου σον αφορά την προστασία και διάσωση του θαλασσίου περιβάλλοντος; –Προσπαθούμε σο μπορούμε να προστατέψουμε τους ντ πιους ψαράδες που κινδυνεύουν απ τους ασυνείδητους που ψαρεύουν παράνομα, με δυναμίτιδα, μπουκάλες –που χρησιμο-

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

ποιούν κυρίως οι τουρίστες– και διάφορα άλλα απαγορευμένα εργαλεία. Eδώ και τέσσερα χρ νια ο σύλλογος δίνει δωρεάν λάδια στους ψαράδες και τους ναυτικούς της Yδρας και της ευρύτερης περιοχής παραλαμβάνοντας απ αυτούς ίση ποσ τητα καμένων λαδιών, μειώνοντας έτσι αισθητά την ρύπανση των θαλασσών της περιοχής. Ωστ σο πρέπει να τονίσουμε τι οι ψαράδες πάντα είχαν μιαν ιδιαίτερη σχέση με τη θάλασσα, τη σέβονταν και την αγαπούσαν, ούτε στο παρελθ ν έριχναν τα λάδια σ’ αυτή. Θα ήθελα ακ μη να προσθέσω τι ο σύλλογ ς μας ενημερώνει τους μαθητές στα σχολεία, προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά για να διαμορφώσουν οικολογική συνείδηση, ν’ αγαπούν και να σέβονται το περιβάλλον. Iδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη θαλάσσια περιοχή της Yδρας, αφού εδώ είναι ένα απ τα σημεία που αναπαράγεται η μεσογειακή φώκια. H Yδρα είναι απ τα καθαρά νησιά, αν και το καλοκαίρι το πρ βλημα υπάρχει, μικρ μεν αλλά... Eξάλλου ο δήμαρχος Yδρας, κ. Στέφανος Λούλος μας είπε: «Προσπαθούμε να καθαρίσουμε την Yδρα, γι’ αυτ

έχουμε δύο απορριμματοφ ρα για τη συγκομιδή των απορριμμάτων, υπάλληλους του δήμου κι οποιονδήποτε άλλον μπορεί να βοηθήσει. Γνωρίζουμε τι στην Yδρα επιτρέπεται περιορισμένος αριθμ ς τροχοφ ρων, κι αυτά για πολύ συγκεκριμένους λ γους. Yπάρχουν μως και παράνομα τροχοφ ρα στο νησί. H Nομαρχία εγκρίνει μ νον τέσσερα. Δύο για συγκομιδή απορριμμάτων και δύο για μεταφορά οικοδομικών υλικών. Aρκετοί προσπάθησαν να παραβιάσουν το ν μο, εμείς είμαστε αντίθετοι μ’ λες αυτές τις ενέργειες, θέλουμε ο τ πος μας να διατηρηθεί ήσυχος και καθαρ ς πως ήταν μέχρι τώρα». Παρ’ λη μως την επαγρύπνηση τα πρώτα σημάδια αλλοίωσης της φυσιογνωμίας του νησιού έχουν αρχίσει να γίνονται αισθητά. Σημαντικ τατο πάντως γεγον ς για το νησί αποτελεί η υπογραφή διατάγματος, βάσει του οποίου η Yδρα θα επανέλθει στη δικαιοδοσία του υπουργείου Πολιτισμού. Tο θέμα αυτ βρίσκεται ευτυχώς στην τελική του φάση και ασφαλώς θα βοηθήσει λους εκείνους που αληθινά αγαπούν την Yδρα ώστε να την υπερασπιστούν ακ μη καλύτερα.

βλάψουν την τουριστική κίνηση», συμβουλεύει ο θείος μου. Xτες λοιπν, η ξακουστή πάστρα της υδραίισας νοικοκυράς που ασβέστωνε τα σκαλοπάτια και το δρομάκι έξω απ την πορεία της. Nυν, μιμούμενοι τον Eυρωπαίο που απ δεκαετιών παρέδωσε την ρυπαρτητά του στον Aφρικαν και Aσιάτη μετανάστη, σουσουδίζουμε αφήνοντας την καθαριτητα στους Aλβανούς. Στη θέση της αυστηρτητας και της υδραίικης ευθυκρισίας η ανοχή της βρωμιάς, ο στρουθοκαμηλισμς, η αλλοίωση του βλέμματος απ τον παραμορφωτικ φακ του τουρισμού. Tο Mουσείο παραμένει κλειστ. Διτι οι «κάτω», ήγουν οι ιδιοκτήτες των κοσμηματοπωλείων και γουναράδικων της παραλίας, εκτιμούν τι οι υποψήφιοι πελάτες τους, οι επισκέπτες των τριών ωρών που έρχονται με τα κρουαζιερπλοια, δεν πρέπει να χάνουν χρνο σε πολιτιστικ χάζι. Oι γάτες της Yδρας τελούν υπ διωγμν και λιγοστεύουν για τον ίδιο λγο. Eπειδή οι τουρίστες των τριών ωρών τις έκαναν χάζι, τις φωτογράφιζαν και ο χρνος είναι συνάλλαγμα! H περασμένη γενιά Yδραίων είχε βιβλιοθήκη. Nυν η βιβλιοθήκη κατέβασε ρολά. Γιατί; Yπήρξε στο πρσφατο ακμη παρελθν πολυπληθής σφύζουσα καλλιτεχνική παροικία. Nυν οι καλλιτέχνες έφυγαν. Δεν άντεξαν άλλο την ακρίβεια, τη χειμωνιάτικη ερημιά και απομνωση.

Tα γαϊδουράκια της Yδρας. Λειτουργούν ως «ταξί» και μέσον συγκοινωνίας, μεταφέροντας εμπορεύματα σ’ λο το νησί.

Mερικές συγκρίσεις Aντί δε λων των παραπάνω χαρακτηριστικών που χάθηκαν, η Yδρα απέκτησε σπίτια τρίπατα, που το ύψος τους υπερβαίνει τα καμπαναριά των εκκλησιών και σπίτια με καμάρες. Eπίσης απέκτησε ακμη στεντερους δρμους, λγω καταπατήσεων δημοτικών χώρων. Σε ορισμένες περιπτώσεις η κολώνα της ΔEH ενσωματώθηκε στα σκαλοπάτια του καταπατητικού σπιτιού. Nα σημειώσουμε ακμη την παράξενη στάση μερικών δημοτικών συμβούλων, που αν συμβεί να ερωτηθούν απ απορούντες δημτες ή κατοίκους για παραβάσεις, παραβιάσεις, αυθαιρεσίες, τηρούν μια περίεργη αδιαφορία. Σημειωθήτω πως το πρώτο ψήφισμα του δημοτικού συμβουλίου μετά τις βουλευτικές εκλογές του 1981 αφορούσε εις τον αποχαρακτηρισμ της Yδρας απ διατηρητέου οικισμού. O ττε δήμαρχος έσωσε την τιμή του αρνούμενος να υπογράψει. «Hταν η εποχή που ο καθένας ερμήνευε την αλλαγή κατά το δοκούν», σχολιάζει ο «γαμβρς» της Yδρας, Θανάσης Pετζής. Xθες ο Λιγνς και ο Pαφαληάς. Δημοτικοί άρχοντες κυρίαρχοι των προβλημάτων του τπου και υπηρέτες του Δημτη. Nυν οι κομματαρχίσκοι που συνευθύνονται για την πολιτική πλωση και τους φανατισμούς. Που ξεπεράστηκαν απ τη συνθεττητα των συγχρνων προβλημάτων. Που κατέστησαν Aυθέντες του Δημτη. Xθες ο Bυζάντιος και ο Παντελάκης. Eραστές της ηρωοτκου που έ-

Xωρίς άγχος και καυσαέριο, η καθημερινή ζωή στην Yδρα κυλάει ήρεμα.

δωσαν χρνο, μάχες, αγάπη για να περισωθεί η φυσιογνωμία του νησιού. Nυν οι απαθείς ιδιοκτήτες πολυτελών καταλυμάτων με πισίνα, που έρχονται λίγες ημέρες Πάσχα και καλοκαίρι κάνοντας καταναλωτική χρήση της Yδρας. Aφήνοντας λίγα ή περισστερα πεντοχίλιαρα. Λίγα ή περισστερα σκουπίδια. Kαι καθλου νοιάξιμο για το τι θ’ απογίνει το θέρετρο θέατρο μετά τη γιορτή. Xθες, η υδραίικη περηφάνεια. Nυν το χρήμα ως μνο μέτρο πάντων ανθρώπων. Nυν η απώλεια της αρμονίας, της

Ψαράς επιδιορθώνει τα δίχτυα του στο Mεγάλο Kαμίνι. (Φωτ: M. Kωνσταντάκης).

κλίμακας και του αισθήματος του γελοίου. Διτι τα συμφέροντα είναι πολύ μεγάλα και οι ομάδες που τα διεκδικούν πολύ μικρές. Aποτέλεσμα μια παλαβή φτου ξελεφτερία. Oλοι εναντίον λων. Kατακερματισμένοι και μοναχικοί. «Eν τέλει τι κέρδισε ο Yδραίος μετά απ 40 χρνια τουριστικής αξιοποίησης;» ρωτάει ο αρχιτέκτων κύριος Iωσήφ Eυφραιμίδης. O οποίος προτείνει: «Mε βασικ γνώμονα τον σεβασμ του φυσικού και δομημένου χώρου, ο δήμος, το κράτος και οι σύλλογοι να προβληματισθούν δίδοντας προτεραιτητα

στις ανάγκες των μονίμων κατοίκων». Eυχαριστώ τον κύριο Eυφραιμίδη για τη βοήθειά του. Kαι να που μαζί με άλλους, νέους και δραστήριους ντπιους και φίλους του νησιού ιχνογραφείται το αυριαν και αισιδοξο προφίλ. Aιέν, λοιπν πατριώτες μου, αιέν το Yδριζα! Σημείωση: Eυχαριστούμε τους Xρήστο Παπούλια, Γκαίη Aγγελή, Θανάση Pεντζή και Σολβέιγκ Kάιλερ - Σταθοπούλου για το φωτογραφικ! υλικ! που μας παραχώρησαν για το αφιέρωμα.

KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

23

ΘEAMATA KINHMATOΓPAΦOI Eπειδή οι ώρες προβολών μπορεί να διαφοροποιηθούν κατά μερικά λεπτά, προτιμήστε πρώτα να τηλεφωνείτε. Oι κινηματογράφοι που έχουν * διαθέτουν Nτ0λμπι Στέρεο. A£HNA™ A' ΠPOBOΛHΣ AABOPA* (Tέρμα Iπποκράτους, τηλ. 6423271 - 6462253) Air Condition 1492 Xριστφορος Kολμβος (K) Ωρες 8.10-11 μ.μ. ABANA AΣΣOΣ-ONTEON* (Λ. Kηφισίας 234-Kολλέγιο, τηλ. 6715905) θεριν Mια ξανθιά στο πιάτο μου (κωμωδ. K) ABANA AΣΣOΣ ONTEON* (Λεωφ. Kηφισίας 234, Kολέγιο τηλ. 6715905) Kωδικ νομα Nίνα (περιπ.) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. AEΛΛΩ* (Πατησίων, 8214675) O ύποπτος κσμος ττου Tουίν Πικς (περιπ.) Ωρες 7-9-11 μ.μ. AEΛΛΩ (Πατησίων, 8214675) Θεριν Bασικ ένστικτο (ερωτικ θρίλερ A) AΘHNA* (Στάση Kεφαλληνίας , τηλ. 8233149) Nτράγκον η ζωή του Mπρους ΛI (περιπ.) Ωρες 6.20-8.45-11 μ.μ. AΘHNAIA (Xάρητος 50 Kολωνάκι, τηλ. 7215717) Aρωμα γυναίκας (K) AΘHNAION* (Tέρμα Aμπελοκήπων, τηλ. 7782122) Tομ και Tζέρι - Eγώ και το σι μου Ωρες 6.45-8.50-11 μ.μ. AIΓΛH (Zάππειο, τηλ. 3224104) The Mambo Kings (K) AΛEΞANΔPA* (Kαλλιθέα. Tηλ. 9560306) Γεμιστ πλο 1 (κωμωδ. K-13) Ωρες 7-9-11 μ.μ. AΛEΞANΔPA* (Πατησίων O.T.E. Tηλ. 8219298 8832666) H μέρα της Mαρμτας (κωμωδ. K) Ωρες 7-9-11 μ.μ. AΛEΞANΔPOΣ* (Παπάγου, τηλ. 6545900) H κίνηση του ιππτη (περιπ. K) AΛΦA (Πλατεία Kολιάτσου, τηλ. 2029401) O δράκουλας AΛΦABIΛ* (Tέρμα Mαυρομ., τηλ. 6460521) Διαφθορά (περιπ. A) Ωρες 8.45-11 μ.μ. AMOPE (Πριγκιπονήσων 10, Πολύγωνο, τηλ. 6462519) Πράσινες τηγανητές ντομάτες (κοινων. K-13) AMΠEΣE* (Oδς Bουλιαγμένης τηλ. 9011063) Eνέδρα στο Tζσουα Tρι (περιπ. K) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. AMYNTAΣ (Πλατεία Yμηττού, τηλ. 7668500) Oι αθρυβοι (περιπ. K) ANΔOPA* (Eρυθρς Σταυρς, τηλ. 6919815) Tο σκοτειν εγώ (θρίλερ A) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ. ANEΣIΣ* (Tέρμα Aμπελοκήπων τηλ. 7782316-7785449) Θεριν O δράκουλας ANEΣIΣ* (Tέρμα Aμπελοκήπων τηλ. 7782316 - 7785449) H μέρα της Mαρμτας (κωμωδ. K) Ωρες 7-9-11 μ.μ. ANNA NTOP* (Γλυφάδα τηλ. 8946617) Kωδικ νομα Nίνα (περιπ.) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. AΠOΛΛΩN* (Oδς Σταδίου, τηλ. 3236811) Γεμιστ πλο 1 (κωμωδ. K-13) Ωρες 6.20-8.20-10.20 μ.μ. APKAΔIA* (Nέα Eλβετία, τηλ. 7661166) Pομπέν των δασών (περιπ. K) AΣTEPIA AΣΣOΣ - ONTEON* (Kηφισίας 334. Tηλ. 8015152) Eγώ και το σι μου (κωμωδ.) Ωρες 6.00-8.15-10.30 μ.μ. AΣTOP* (Σταδίου τηλ. 3231297) Kωδικ νομα Nίνα (περιπ.) Ωρες 6.00-8.10-10.20 μ.μ. AΣTPON* (Tέρμα Aμπελοκήπων τηλ. 6922614) Eνέδρα στο Tζσουα Tρι (περιπ. K) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. ATΛANTIΣ (Λεωφ. Bουλιαγμένης πλ. Kαλογήρων, τηλ. 9711511) Γεμιστ πλο 1 (κωμωδ. K-13) Ωρες 6.20-8.20-10.20 μ.μ. ATTAΛOΣ* (Nέα Σμύρνη τηλ. 9331280) Kωδικ νομα Nίνα (περιπ. A) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. ATTENE (Λευκωσίας 41 πλατεία Aμερικής, 8676871) Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) BOΞ (Θεμιστοκλέους 82 Eξάρχεια, τηλ. 3301020 3301014) Nτλτσε Bίτα (A) ΓAΛAΞIAΣ* (Aρχή Λεωφ. Mεσογείων - Aμπελκηποι, τηλ. 7773319) Γεμιστ πλο 1 (κωμωδ. K-13) Ωρες 7-9-11 μ.μ. ΔANAOΣ* (Λεωφ. Kηφισίας - Πανρμου, τηλ. 6922655) Διαθέτει parking Nτράγκον η ζωή του Mπρους Λι (περιπ.) Ωρες 6.20-8.45-11 μ.μ. ΔEΞAMENH REFRESH (Πλατεία Δεξαμενής, Kολωνάκι, τηλ. 3623942, 3602363) H απαγωγή (θρίλερ A) ΔIANA* (Hλεκτ. Σταθμς Mαρούσι, τηλ. 8028587) Eνέδρα στο Tζσουα Tρι (περιπ. K) Ωρες 8.10-10.10 μ.μ. Aπγευμα 6.00 Xελωνονιντζάκια 4 πολεμιστές στην Iαπωνία ΔIONYΣIA (Λεωφ. Συγγρού 286, στροφή N. Σμύρνης, τηλ. 9515514 - 3221983) O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) Ωρες 8.30-11 μ.μ. EKPAN (Tέρμα Zωοδχου Πηγής, τηλ. 6461895) Oι επισκέπτες (περιπ. K) EΛENA (Στάση Oύλεν Iλίσσια, τηλ. 7789120-7753303) Xφα - Tζακ Nίκολσον (περιπ. K-13) Ωρες 8-10.45 μ.μ. EΛΛHNIΣ (Tέρμα Aμπελοκήπων, τηλ. 6464009) Aπέραντο γαλάζιο (K) EMΠAΣΣY* (Πατριάρχου Iωακείμ 5 Kολωνάκι, τηλ. 7220903)

24

Eγώ και το σι μου (κωμωδ.) Ωρες 5.50-8.05-10.25 μ.μ. ETOYAΛ (Πλατεία Δαβάκη Kαλλιθέα, τηλ. 95100429592611) Nτράγκον η ζωή του Mπρους Λι (περιπ.) Ωρες 6.20-8.45-11 μ.μ. ZEΦYPOΣ (Tρώων 36, Θησείο, τηλ. 3462677) Tο μάτι του ρεπρτερ (περιπ. K-13) ZINA (Λεωφ. Aλεξάνδρας Στάση Σνια, τηλ. 6422714) Eγώ και το σι μου (κωμωδ.) Ωρες 8.45-11 μ.μ. Aπγευμα 6.45 μ.μ. Tομ και Tζέρι HΛEKTPA* (Πατησίων 292, Aγ. Λουκάς, τηλ. 2284185) Mπάρι Λίντον (περιπ. K) Ωρες 7.30-10.30 μ.μ. ΘHΣEION (Aποστλου Παύλου 7, τηλ. 34709803420864) Kαζαμπλάνκα (περιπ. K) Ωρες 8.45-11 μ.μ. IΛION (Tροίας Πατησίων Στάση Aγγελοπούλου, τηλ. 8810602) Διαφθορά (περιπ. A) INTEAΛ* (Oδς Πανεπιστημίου, τηλ. 3626720) Tαινιραμα EΛEYΘEPOTYΠIAΣ: Tρεις ταινίες κάθε μέρα Λέολο - Passion Fish - Mad Dog Glory KAΛYΨΩ* (Δημ. Σταδίου - Kαλυψούς Kαλλιθέα τηλ. 9510950, 9510909) Eγώ και το σι μου (κωμωδ.) KOPONET* (Oδς Φρύνης Παγκράτι τηλ. 7521521 9029964) Kωδικ νομα Nίνα (περιπ. A) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. ΛAOYPA (Nικηφορίδη 24 Nέο Παγκράτι, τηλ. 7662060) Oσα παίρνει ο άνεμος (K) Ωρα 9 μ.μ. ΛIΛA (Nάξου 115, Aγ. Λουκάς, τηλ. 2016849) Σινέ Tέχνης Mοντέρνοι καιροί - Tα φώτα της πλης Σαρλ (K) MAPΓAPITA* (Πλατεία Δαβάκη Kαλλιθέα, τηλ. 9568370) Eνέδρα στο Tζσουα Tρι (περιπ. K) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. MAPOYΣI AΣΣOΣ - ONTEON 1* (Λεωφ. Kηφισίας 215 Mαρούσι. Tηλ. 8087094 - 8051292) Nτράγκον η ζωή του Mπρους Λι (περιπ.) Ωρες 5.25-7.50-10.15 μ.μ. MAPOYΣI AΣΣOΣ - ONTEON 2* (Λεωφ. Kηφισίας 215 Mαρούσι. Tηλ. 8087094 - 8051292) Kωδικ νομα Nίνα (περιπ. A) Ωρες 8.35-10.45 μ.μ. Aπγευμα 6.30 μ.μ. Tομ και Tζέρι METPOΠOΛ (`Θήρας 18, Πλ. Aμερικής, τηλ. 8672006) Mπάρτον Φινκ (περιπ. K) METPOΠOΛITAN* (Λεωφ. Bουλιαγμένης Πλ. Kαλογήρων τηλ. 9706010) Kωδικ νομα Nίνα (περιπ. A) Ωρες 6.00-8.10-10.20 μ.μ. MΠPONTΓOYAIH (Πατησίων - Aγ. Mελετίου, τηλ. 8620232) Θεριν Aρωμα γυναίκας (K) Ωρες 8.10-10.45 μ.μ. MΠPONTΓOYAIH* (Πατησίων - Aγ. Mελετίου, τηλ. 8620232) Γεμιστ πλο 1 (κωμωδ. K-13) Ωρες 7-9-11 μ.μ. NANA (Oδς Bουλιαγμένης, τηλ. 9711285) Nτράγκον η ζωή του Mπρους Λι (περιπ.) Ωρες 5.20-7.45-10.10 μ.μ. NEA ΠANAΘHNAIA (Tέρμα Mαυρομιχάλη, τηλ. 6425714) Δύο δραπάτες (περιπ. A) NIPBANA (Λεωφ. Aλεξάνδρας, τηλ. 6469398)

O ύποπτος κσμος του Tουίν Πικς (περιπ.) Ωρες 8.30-11 μ.μ. OAΣIΣ (Παγκράτι, τηλ. 7244015) O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) OΠEPA AΣΣOΣ - ONTEON* (Oδς Aκαδημίας 57. Tηλ. 3622683) O ύποπτος κσμος του Tουίν Πικς (περιπ.) Ωρες 7.45-10.15 μ.μ. Aπγευμα 6 μ.μ. Tομ και Tζέρι OΣKAP* (Aχαρνών 330 - Kάτω Πατήσια, τηλ. 2281563) Eνέδρα στο Tζσουα Tρι (περιπ. K) Ωρες 6.10-8.20-10.30 μ.μ. ΠAΛAΣ (Παγκράτι, τηλ. 7515434) Tαράτσα Για ποιον χτυπάει η καμπάνα (περιπ. K) ΠAΛAΣ (Παγκράτι Xειμεριν) Πράσινες τηγανητές ντομάτες (κοινων. K-13) ΠAΛΛAΔION (Kρέμου 120 - Kαλλιθέα, τηλ. 9513349) Zου Nτου σιωπηλοί εραστές (ερωτικ A) ΠΛAZA* (Λεωφ. Kηφισίας Φλκα, τηλ. 6921667 6917722) Γεμιστ πλο 1 (κωμωδ. K-13) Ωρες 7-9-11 μ.μ. ΠTI ΠAΛAI* (Bασιλέως Γεωργίου B' Pιζάρη, τηλ. 7291800 - 7243707) Γεμιστ πλο 1 (κωμωδ. K-13) Ωρες 6.20-8.20-10.20 μ.μ. PAΔIO ΣITY AΣΣOΣ - ONTEON* (Πατησίων Στάση Λυσιατρείο, τηλ. 8674832) Eγώ και το σι μου (κωμωδ.) Ωρες 8.05-10.20 μ.μ. Aπγευμα 6 μ.μ. Tομ και Tζέρι PIBIEPA (Bαλτετσίου 46 Eξάρχεια, τηλ. 3637716 3644827) Mαγεμένος Aπρίλης (K) ΣINE ΠAPI (Πλάκα, τηλ. 3222071 - 3248057) O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) Ωρες 8.30-11 μ.μ. ΣINE TAPATΣA* (Mαντζαγριωτάκη 76 Kαλλιθέα τηλ. 93.73.150-9) Oι περιπέτειες ενς αρατου ανθρώπου (κωμωδ. K) ΣOΦIA* (Mαντζαγριωτάκη 76 Kαλλιθέα τηλ. 93.73.150-9) Eνέδρα στο Tζσουα Tρι (περιπ. K) Ωρες 5.40-7.50-10 μ.μ. ΣTEΛΛA ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Oδς Tενέδου - Φωκίωνος Nέγρη, τηλ. 8674260) Ωραίο μου πλυντήριο (A) ΣTOYNTIO* (Πλ. Aμερικής, τηλ. 8619017) Tο σκοτειν εγώ (θρίλερ A) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ. TITANIA* (Πανεπ.-Θεμιστ. 3611147) Kλειστ λγω ριζικής ανακαίνισης TPIANON (Πατησ.-Kοδρ/νος, 8215469) Kωδικ νομα Nίνα (περιπ. A) Ωρες 6.40-8.50-10.30 μ.μ. TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON* (Kαλλιθέα, 9594422) Θεριν Oι ασυγχώρητοι (περιπ.) TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON* (Kαλλιθέα, 9594422) O ύποπτος κσμος του Tουίν Πικς (περιπ.) Ωρες 8.30-11 μ.μ. ΦΛEPY (Oπισθεν IKA Zωγράφου, τηλ. 7710500) O καιρς των τσιγγάνων (K) ΦΛEPY (Kαλλιθέα, τηλ. 9585247) Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13)

HMIKENTPIKOI AΛEKA (Zωγράφου, τηλ. 7773608) Zήτημα τιμής (περιπ. K) ANEMΩNH (Περιστέρι, 5713077) Aπέραντο γαλάζιο (K) ZAΪPA (Γαλάτσι, τηλ. 2931526) O μικρς λρδος (περιπ. K) MAPINA (Πλησίον Γυμνασίου Tαύρου, τηλ. 3470012) Mακρινς ορίζοντας (περιπ. K)

ΘEATPA AΘHNAION (Πατησίων 55, Mουσείο, τηλ. 82.14.000, 82.33.048). Mπέρτολντ Mπρεχτ - Kουρτ Bάιλ «H Oπερα της Πεντάρας» (σκην. Zυλ Nτασσέν). K. Kαζάκος, Λ. Λαζπουλος, Π. Zούνη, K. Kαραμπέτη. AΛEΞANΔPOΣ - πρώην MΠOYPNEΛΛH (Aλεξάνδρας 22, τηλ. 82.25.310). K. Παπαπέτρου «Aγαπάς τη γελάδα.. Aπδειξη!». Στ. Ψάλτης, Δ. Πιατάς. AΛΣOΣ (Πεδίον του Aρεως, είσοδος απ Eυελπίδων, τηλ. 82.12.271, 88.15.700). X. Kλυνν, Γ. Kακουλίδη, Λ. Mπέλλου, B. Mπαλαφούτη «Πίτσες Mπλε». Aννα Παναγιωτοπούλου, X. Kλυνν, Σ. Mουστάκας, Eλ. Γερασιμίδου, Π. Xαϊκάλης. ΔEΛΦINAPIO (δίπλα στο Στάδιο Eιρήνης και Φιλίας, τηλ. 41.26.340, 41.19.549). Eπιθεώρηση «Πακέτο Nτελρ... δα». Π. Kοντογιαννίδης, B. Tριφύλλη. ΔOPAΣ ΣTPATOY (Λφος Φιλοπάππου, τηλ. 92.14.650, 32.44.395). Eλληνικοί χοροί. HPΩΔEIO (τηλ. 32.32.771). Aμφι-Θέατρο Σπύρου A. Eυαγγελάτου. Aισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης» (Tρ., Tετ.), Συναυλίες Yanni (24, 25, 26/9). ΘEATPO BPAXΩN - MEΛINA MEPKOYPH Xοροθέατρο «Pοές» (Δευτ.), Tα γενέθλια του «Mελωδία FM-100» με οικοδεσπτη τον Θάνο Mικρούτσικο (Tετ.). KHΠOΘEATPO NIKAIAΣ (Πέτρου Pάλλη και Kύπρου, τηλ. 49.26.248-5221767). Σταμάτη Φιλιππούλη «Kμματα και ξεροκμματα». Kώστας Tσάκωνας, Xλη Λιάσκου, Γιώργος Kάππης. ΛAMΠETH (Λ. Aλεξάνδρας 106, τηλ. 64.63.685). Λ. Στήβενς «Mαθήματα Γάμου». Kώστας Kαρράς, Mάρω Kοντού. METPOΠOΛITAN (Λ. Aλεξάνδρας 16, τηλ. 82.23.333). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «Eλα το βράδυ ...θα είμαι με μια φίλη σου!!!». B. Tσιβιλίκας, M. Bιδάλη. MINΩA (Πατησίων 91, τηλ. 82.10.048). Eπιθεώρηση «Bλαμμένα Aχρηστα Mυαλά». Kώστας Xατζηχρήστος, N. Γερασιμίδου. ΠAPK: (Λεωφρος Aλεξάνδρας 36, τηλ. 82.17.369, 82.13.920) «Sweet Charity». Σμαρούλα Γιούλη, Xρήστος Πολίτης, Mαριάννα Tλη. ΣMAPOYΛA (Eυελπίδων 11, τηλ. 88.33.145). Γ. Διαλεγμένου «Xάσαμε τη θεία... στοπ». Γ. Διαλεγμένος. TΣIPKO MEDRANO (Δέλτα Π. Φαλήρου, τέρμα Συγγρού). Eως 10 Oκτωβρίου. Kάθε μέρα 7 μ.μ. και 9.30 μ.μ. Kυριακές: 11 π.μ., 5 μ.μ., 7.30 μ.μ. ΦΛOPINTA (Πατησίων και Mετσβου 4, τηλ. 82.28.501).Nίκου Tσιφρου - Πωλ Bασιλειάδη «Eρωτευθείτε... παρακαλώ!» Γ. Παπαζήσης, I. Kαλέση.

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

ΣΠOPTIΓK (N. Σμύρνη, τηλ. 9333820) H μέρα της Mαρμτας (κωμωδ. K A' ΠPOBOΛH) Ωρες 6.20-8.20-10.20 μ.μ. ΦIΛIΠ (Nέα Σμύρνη, τηλ. 9335587) Zήτημα τιμής (περιπ. K)

ΣYNOIKIAKOI ANNA NTOP* (Πλατεία Γλυφάδας, τηλ. 8946617) Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13) AXIΛΛEION (Kαλαμάκι, έναντι παλαιού Pοντέο, τηλ. 9810515) Tο παιχνίδι των λυγμών (κοινων. A) ΠOΛENA (Aνω Πατήσια, τηλ. 2910695) O ταχυδρμος χτυπάει πάντα δύο φορές (περιπ. A)

ΠPOAΣTIΩN AKTH (Πλαζ Bουλιαγμένης, τηλ. 8961337) Aπαγορευμένη έλξη (K) AΛIKH (Δροσιά, τηλ.2281563) Πάνω κάτω και πλαγίως (ελληνικ K-13) AΛΣOΣ* (Δεκελείας 154, N. Φιλαδέλφεια, τηλ. 2532003, 2513563) Θεατρική παράσταση AMAPYΛΛIΣ (Aγ. Παρασκευή, τηλ. 6396315) Πολύ σκληρς για να πεθάνει 2 (περπ. K) AMIKO (Xαλάνδρι, τηλ. 6815532) Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13) ANNA (N. Eρυθραία, τηλ. 8072827) Tρελές αδελφές (κωμωδ. K) ANOIΞIΣ (Eυριπίδου 19 N. Hράκλειο τηλ. 2833345) O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) BAPKIZA (τηλ. 8973926) Kαυτοί ψίθυροι (A) BIOΛETTA (Aνω Bούλα, τηλ. 8956719) Zήτημα τιμής (περιπ. K) ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ HΛIOYΠOΛHΣ (Eθνικής Aντιστάσεως - Hλιούπολη, τηλ. 9919818) Aλιεν 3 (περιπ. K) ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ IΛION (AΣTEPI) (Φιλοκτήτου και Nέστορος, Nέα Λισια τηλ. 2628391) Σε κατάσταση πολιορκίας (περιπ.) ΔHM. KIN/ΦOΣ NOΣTAΛΓIA (N. Hράκλειο, τηλ. 2756894) Oλα τα πρωινά του κσμου (K) ΔHM. KIN/ΦOΣ ΠETPOYΠOΛHΣ (Tηλ. 2650404) Tα παιδιά του Σουίνγκ (K) ΔIANA (Mαρούσι, τηλ. 8028587) Eνέδρα στο Tζσουα Tρι (περιπ. K) KATEPINA (Xαϊδάρι) Bασικ ένστικτο (ερωτικ θρίλερ A) KOPAΛI * (Σαρωνίδα, τηλ. 54097) Θέλμα και Λουίζ (A) ΛAΓONHΣI (Λαγονήσι, τηλ. 0291-23911) Oι ασυγχώρητοι (περιπ.) MAPΓAPITA (Xαλάνδρι, 6012719) 1492 Xριστφορος Kολμβος (ιστορ. περιπ. K) MΠOMΠONIEPA* (Kηφισιά, τηλ. 8019687) Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13) ΠAΛΛAΣ (Eλευσίνα, τηλ. 5546990) Eναρξη σε λίγες ημέρες ΠΛANHTHΣ (Aνω Bούλα, τηλ. 8991502) O σωματοφύλακας (περιπ.) PIA (Bάρκιζα , τηλ. 8970844) Xωρίς οικογένεια - κινούμενα σχέδια (K) PIO (Γλυφάδα, 9628758) Oι επισκέπες (περιπ. K) ΣIΣΣY (N. Mάκρη, τηλ. 91.811) Aγρια ορχιδέα 2 (A) ΣOΦIA (Aργυρούπολη, τηλ. 9927447) Eνέδρα στο Tζσουα Tρι (περιπ. K) ΦIΛOΘEH* (Φιλοθέη, Tηλ. 6833398 - 6844708) Passion fish (περιπ. K) ΨYXIKO* (Στάση Φάρου, τηλ. 6476437) Φρτρες (περιπ. K-13)

¶EIPAIA A' ΠPOBOΛHΣ ANEΣIΣ ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Eυαγγελίστρια, τηλ. 4119629) Tα παιδιά του Σουίνγκ (K) AΠOΛΛΩN (Πασαλιμάνι, τηλ. 4297502) Eγώ και το σι μου (κωμωδ.) Ωρες 5.50-8.00-10.10 μ.μ. ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MEΛINA (Σωκράτους 65 - Δραπετσώνα, τηλ. 4625249) Πράσινες τηγανητές ντομάτες (κοινων. K-13) ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MOΣXATOY (Hλεκτρικς Σταθμς, τηλ. 4816276) Eγγραφές Mουσική - Eικαστικά - Xορς - Θέατρο ZEA (Πασαλιμάνι τηλ. 4521388) Nτράγκον η ζωή του Mπρους Λι (περιπ.) Ωρες 5.20-7.45-10.10 μ.μ. KAΣTEΛΛA (τηλ. 4173906) Mοιραίο πάθος (ερωτικ A) KATEPINA ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Bύρωνος και Xιλής Aγ. Eυθύμιος Kερατσίνι) O δράκουλας ΣINE AKPOΠOΛ (Tαξιαρχών 44-Kορυδαλλς, 4952232) Aπέραντο γαλάζιο (K) ΣINE ΠAPAΔEIΣOΣ (Zάππα 44 - Kορυδαλλς τηλ. 4960955) Mια ξανθιά στο πιάτο μου (κωμωδ. K) ΣINEAK ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Πλατεία Δημαρχείου, τηλ. 4115354) Eνέδρα στο Tζσουα Tρι (περιπ. K) Ωρες 6.00 - 8.10 - 10.20 μ.μ. ΦΩΣ (B' Mεραρχίας, τηλ. 4520982) Eναρξη απ πρωίας δύο έργα Στχος θανάτου - σεξ

AΦIEPΩMA

H χριστιανική Yδρα Tα μοναστήρια, οι εκκλησίες και τα ερημοκλήσσια του νησιού H ΠIΣTH των Yδραίων στην Oρθδοξη Xριστιανοσύνη χαρακτηριζταν πάντα απ ευλάβεια βαθύτατη. Aπδειξη η σημαία - λάβαρ τους με την οποία πολέμησαν το 1821 και που ο σταυρς επικάθηται της ημισελήνου. Aπδειξη και τα 150 μοναστήρια, εκκλησίες, ναΰδρια που ανήγειραν στο νησί τους, χτισμένα λα, έως το μικρτερο, με φανερή αγάπη και σεβασμ.

«Tο Mοναστήρι...» Στο λιμάνι της Yδρας βρίσκεται ο Kαθεδρικς νας της Kοιμήσεως της Θεοτκου. Kτίσθηκε το 1648 και ώς το 1832 λειτούργησε ως μονή. Tο 1769 ο νας και τα κελιά καταστράφηκαν απ μεγάλο σεισμ. Mε μεγάλο μως ζήλο, που έχει μείνει ιστορικς, οι Yδραίοι, γυναίκες και άνδρες κάθε ηλικίας, έλαβαν μέρος στην εκ νέου ανοικοδμηση. Tο καθολικν της Eκκλησίας είναι τρίκλιτος θολωτή Bασιλική ανατολικού σχήματος με τρούλο βυζαντινής τεχνοτροπίας και διαιρείται σε τρία μέρη. O κεντρικς νας είναι αφιερωμένος στη μνήμη της Kοιμήσεως της Θεοτκου, το δεξιν παρεκκλήσιον στη μνήμη του Aγίου Xαραλάμπους και το αριστερ στον Aγιο Nικλαο. Aξίζει να αναφερθεί το έξοχο τέμπλο απ μάρμαρο καθώς και δύο κωδωνοστάσια, μικρ και μεγάλο, κατασκευασμένα απ μάρμαρο. Eδώ, στο ιστορικ αυτ μοναστήρι, εγίνοντο τα Συμβούλια των προεστών της Yδρας προ και κατά τη διάρκεια της Eπαναστάσεως και εδώ στεγάζεται σήμερα η δημαρχία του νησιού. Yπάρχει, επίσης, μικρ μουσείο στο οποίο ευρίσκονται πο-

Mοναχς στο μοναστήρι του Προφήτη Hλία βιβλιοδετεί τμους της βιβλιοθήκης. (Φωτ. απ τα γυρίσματα της ταινίας «Yδρα» της Γκέη Aγγελή).

32

Tο ιστορικ μοναστήρι του Προφήτη Hλία, με τον ομώνυμο να. Eδώ φυλακίσθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 1825 ο Θεδωρος Kολοκοτρώνης έπειτα απ απφαση της κυβερνήσεως Kουντουριώτη.

λύτιμα ιερατικά άμφια και αφιερώματα.

Προφήτης Hλίας Tο ιστορικ μοναστήρι του Προφήτη Hλία, με τον ομώνυμο να, ιδρύθηκε το 1815. Tο μοναστήρι αυτ συνδέεται και μ’ ένα δυσάρεστο γεγονς της Eπανάστασης του 1821. Eδώ, στις 6 Φεβρουαρίου 1825, φυλακίσθηκε ο Θεδωρος Kολοκοτρώνης έπειτα απ απφαση της κυβερνήσεως Kουντουριώτη, και παρέμεινε κρατούμενος επί τέσσερις μήνες μαζί με άλλους αγωνιστές. Tο κελί στο οποίο διέμεινε ο μεγάλος αγωνιστής αποτελεί σήμερα ένα αξιοθέατρο του μοναστηριού αλλά και μία ιστορική υπμνηση... H εκκλησία της Mονής είναι βυζαντινού ρυθμού που καταλήγει σε οξυγώνιο αέτωμα με τρούλο οκταγωνικ. Σώζονται επίσης κειμήλια και εικνες αρχαιτερου ναΐσκου.

σμένο κοντά στη θάλασσα. Kαι μως αποτελεί το πιο ονομαστ και αγαπητ ξωκκλήσι της Yδρας. Eίναι γνωστ με το νομα «Kλίσιζα με βερ» (μικρή εκκλησία κτισμένη με κρασί). Kατά το θρύλο ένας καπετάνιος ονματι Δημήτριος Σαρκώσης γύριζε στην Yδρα με φορτωμένο το πλοίο του με κρασί, ύστερα απ μακριν ταξίδι. Λίγο πριν φθάσει στο λιμάνι, και ενώ βρισκταν κοντά στα ερημονήσια Tρίκερι και Στρογγυλ, ο καιρς χάλασε. H τρικυμία ήταν μεγάλη και το πλοίο κινδύνευε να πέσει στα βράχια της Yδρας. Tάμα έκανε ττε ο καπετάν Δημήτρης τι αν σωθούν θα έκτιζε εκκλησία στο νομα του Aγίου που εκείνη την ημέρα ερταζε και πως αντί νερ θα χρησιμοποιούσαν κρασί! Tο καράβι σώθηκε βρίσκοντας σωτηρία σε έναν έρημο μικρ ρμο και εκεί, κατά το τάμα, κτίστηκε ο νας που και σήμερα προσφέρει καταφύγιο στους ναυτικούς ταν η θάλασσα αγριεύει.

Aγία Eυπραξία

Yπαπαντή

Γυναικείο Mοναστήρι που ιδρύθηκε το 1821 και βρίσκεται στο ρος Προφήτης Hλίας, με ομώνυμη μικρή αλλά πολύ μορφη εκκλησία. Φημισμένα είναι τα υφαντά της μονής που κατασκευάζουν οι μοναχές.

Iστορική ενοριακή εκκλησία συνυφασμένη με μερικά απ τα πιο ένδοξα ονματα της Yδρας. Iδρύθηκε το 1780 απ τον Λάζαρο Kοκκίνη, παππού των Λάζαρου και Γεώργιο Kουντουριώτη καθώς και της θρυλικής Mπουμπουλίνας. Aπ πολλούς θεωρείται ως η ωραιτερη εκκλησία του νησιού. Πρκειται για σταυρικ να μετά τρούλου

Aγιος Kυπριανς O Aγιος Kυπριανς δεν είναι άλλο παρά ένα ταπειν ερημοκλήσι, χτι-

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 19 ΣEΠTEMBPIOY 1993

και τυμπάνου και ημικυκλικών χορών. Θαυμάσιας ξυλογλυπτικής τέχνης είναι το τέμπλον, ενώ μεγάλης αξίας θεωρούνται οι υπάρχουσες εικνες και ονομαστές είναι οι καμπάνες του για τον γλυκύτατο αλλά και δυνατ τους ήχο. Στον περίβολο της εκκλησίας υπάρχουν μεταξύ άλλων οι τάφοι του Γεωργίου Kουντουριώτη και του ναύαρχου Γ. Σαχτούρη. Eνδιαφέρουσα πληροφορία αποτελεί το τι το 1828 στην ενορία της Yπαπαντής ανήκουν 51 οικογένειες, με σύνολον ενοριτών 382 άτομα. Στην Iερά Mονή της Παναγίας στη Zούρβα ανήκει ο νας του Aγίου Kωνσταντίνου του Yδραίου. Mικρς νας, καθαρά βυζαντινού ρυθμού, κτισμένος με πελεκητή πέτρα, αποτελούσε τάμα του γέροντος της Mονής Δανιήλ Σιάκου, που δεν επρλαβε να το εκπληρώσει. Oι μοναχές του μοναστηριού, μως, κατάφεραν με μεγάλη θέληση να τον αποπερατώσουν το 1979 και να τον αφιερώσουν επίσης στον Aγιο Nεκτάριο Aιγίνης και Γεώργιον νεομάρτυρα εξ Iωαννίνων. Πηγές: 1) Π. Δημητρίου Γκίκα Xελιώτη – Yδραίου, «H Xριστιανική Yδρα», 1838. 2) Γ. N. Σαχίνης, «Eκκλησάκια – Eκκλησίες – Eρημοκλήσια Yδρας», Πειραιάς, 1980. 3) Θεοδ. Kοντερης, «Yδρα και Mοναστήρια της Yδρας», 1939. 4) I. Mυρικλή, «Tαξείδι στην Yδρα», 1957.