Κερκίνη

Θ KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

2-5

ΘEMA

EMA

Στο νομ Kαρδίτσας με

Στο νομ Kαρδίτσης με τον Aπστολο Σαμαρπουλο. Eκδτης, δημοσιογράφος, συγγραφέας, αλλά και αγωνιστής για τα δίκαια των κολίγων του θεσσαλικού κάμπου, περιγράφει, σε αποστολή του, την περιοχή στις αρχές του αιώνα. Mας άφησε και έναν «Oδηγ του νομού Kαρδίτσης» (1901).

6-13

AΦIEPΩMA

Λίμνη Kερκίνη: ένας υδροβιτοπος που χάνεται. H λίμνη Kερκίνη «γεννήθηκε» το 1930 ταν χτίστηκε μεγάλο φράγμα για να μην πλημμυρίζει η κοιλάδα απ τα νερά του Στρυμνα. Σήμερα, χιλιάδες πουλιά, ψάρια και υδροχαρή φυτά κινδυνεύουν με εξαφάνιση.  H προστασία της λίμνης. Tα έργα προφύλαξης του περιβάλλοντος που δημιούργησε η επίκουρος καθηγήτρια Oικολογίας στο Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο κ. Mυρτώ Πυροβέτση.

14-17

ZΩΓPAΦIKH

Eμμανουήλ Σαρούκος, ο ζωγράφος της Kαλύμνου. Oικογενειάρχης, πολυπράγμων μάστορας, ναυτικς – σφουγγαράς, ειρηνιστής και λαϊκς ζωγράφος, ο Eμμανουήλ Σαρούκος άρχισε να ζωγραφίζει το 1977 σε ηλικία πενήντα χρνων.

18

ΘEMA

19

KPITIKH

Tο μοναστήρι της Kορώνας. H σημερινή εκκλησία του χρονολογείται στον 16ο αιώνα. Tα κελιά της ντιας πλευράς και το κωδωνοστάσιο ξαναχτίστηκαν στα πρώτα χρνια του αιώνα απ Hπειρώτες μαστρους. (Φωτογραφία: Aλέξανδρος Zούκας, 1988).

H Aνατολική Bάση στην Aνταρκτική. Eίναι η πρώτη αμερικανική βάση που χτίστηκε το 1940 –έκλεισε το 1948– και κηρύχθηκε πρσφατα διεθνές ιστορικ μνημείο. H τραγωδία του Aισχύλου «Eπτά επί Θήβας» απ το Kρατικ Θέατρο B. Eλλάδος στην Eπίδαυρο.

20-21

BIBΛIO

«O Nαύτης», το νέο μυθιστρημα του Θ. Γρηγοριάδη.

22

ΘEAMATA

23

ΓEYΣEIΣ

Kινηματογράφοι και θέατρα.

Oίνος ο αγαπητς και συνταγή μαγειρικής.

25-31 THΛEOPAΣH

Tο πργραμμα της εβδομάδας.

Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»: BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

2

Mονή Σπηλιάς, ανατολική πλευρά. O μικρς νας (Kοιμήσεως της Θεοτκου) είναι του 17ου αιώνα, ο μεγάλος (Zωοδχου Πηγής) του 19ου. (Φωτογραφία: Eβδομη Eφορεία Bυζαντινών Aρχαιοτήτων).

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

ΘEMA

τον Aπστολο Σαμαρπουλο Eκδτης και δημοσιογράφος περιγράφει σε αποστολή του την περιοχή στις αρχές του αιώνα Tου Θδωρου Iωαννίδη

TO EPΓO και η ζωή του Aπστολου Σαμαρπουλου θα άξιζε ν’ αποτελέσουν αντικείμενο προσεκτικής μελέτης και να γίνουν ευρύτερα γνωστά. Δημοσιογράφος, εκδτης, συγγραφέας αλλά και γνήσιος αγωνιστής για τα δίκαια των λίγων στη Θεσσαλία του περασμένου αιώνα, θα πρέπει, κάποια μέρα, στην ιστορία της ελληνικής δημοσιογραφίας να του παραχωρηθεί μια ξεχωριστή σελίδα. Για τη ζωή του ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά. Πιθαντατα γεννήθηκε στα μέσα του περασμένου αιώνα και ο θάνατς του πρέπει να τοποθετηθεί στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 20ου. H γυναίκα του καταγταν απ πλούσια οικογένεια, μετά το θάνατ του μως γνώρισε τη φτώχεια. Λένε τι στην οικονομική καταστροφή έπαιξε ρλο και το γεγονς τι ο ίδιος είχε βάλει την υπογραφή του ως τριτεγγυητής υπέρ φτωχών αγροτών. Eκτς απ την εφημερίδα «Θεσσαλιώτιδα» για ένα σύντομο χρονικ διάστημα εξέδωσε και το σατιρικ «Kαυτήριον». Παρά το γεγονς τι ήταν δημσιος υπάλληλος, (επιστάτης στις τοπικές φυλακές), ένα άρθρο του στη «Θεσσαλιώτιδα» εναντίον του βασιλιά Γεωργίου είχε ως συνέπεια την απλυσή του και (για μικρ διάστημα) τη φυλάκισή του.

H έκδοση του «Oδηγού» Στα μέσα Aυγούστου του 1901 ο Aπστολος Σαμαρπουλος κυκλοφορεί ένα βιβλίο του με τον τίτλο «Oδηγς του νομού Kαρδίτσης». H πρσφατη επανέκδοση του βιβλίου απ τις περιφερειακές εκδσεις «EΛΛA» της Λάρισας, είναι μια καλή ευκαιρία να θυμηθούμε τον συγγραφέα, την ιδιαίτερη πατρίδα του, καθώς και κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία που αφορούν χι μνο τους Kαρδιτσιώτες, ή τους Θεσσαλούς γενικτερα, αλλά και λους εκείνους που πιστεύουν τι αξίζει τον κπο να μάθουμε το παρελθν του τπου μας. Στον «Oδηγ» του ο Σαμαρπου-

λος, μετά τη γενική παρουσίαση «περί της πλεως Kαρδίτσης», αναφέρεται στη γεωργία αλλά και τις αρχαιτητες, τα δάση, τα μοναστήρια, τις θερμές και ψυχρές πηγές αλλά και τη βιομηχανία, τα νομίσματα και τα τέλη χαρτοσήμου και δε διστάζει να περιλάβει στις σελίδες του και αρκετές διαφημίσεις! Tο ενδιαφέρον που παρουσιάζουν τα κείμενα του Σαμαρπουλου, ξεπερνάει κατά πολύ τον χώρο των ειδικών μελετητών. Γραμμένα σε περίτεχνη αρχαΐζουσα καθαρεύουσα, κάθε τσο προδίδουν τον παθιασμένο αγωνιστή, τον ακούραστο δημοσιογράφο, αλλά και τον προικισμένο λογοτέχνη. Aν αληθεύει η πληροφορία τι ο Σαμαρπουλος είχε σπουδάσει γιατρς, (δεν είναι γνωστ αν ολοκλήρωσε τις σπουδές του), ττε τα ελληνικά γράμματα θα έχουν, κοντά στους τσους άλλους, έναν ακμη λγιο - γιατρ.

με μια πρώτη ματιά, να ισοδυναμεί με καταδίκη του Kερδώου, στην πραγματικτητα μως ο Σαμαρπουλος είναι περήφανος για την οικονομική ανάπτυξη που γνώρισε στα χρνια του η πλη και ο νομς. Kαι, πράγματι, στις σελίδες του βιβλίου του θα καταγράψει και θα περι-

γράψει, πολλές φορές με καμάρι, την κατάσταση του εμπορίου και της βιομηχανίας και δεν είναι τυχαίο τι στον «Oδηγ» του σημαντική θέση κατέχει η περιγραφή του «Zακχαροποιείου» που το 1894 οικοδμησε ο Xριστάκης Zωγράφος εφένδης, της Συνέχεια στην 4η σελίδα

Πριν απ 100 χρνια «Σήμερον, τε τας θεωρίας διεδέξατο η πράξις, τον δε Λγιον Eρμήν εξετπισεν ο Kερδώος...». Eτσι αρχίζει τον πρλογ του στον «Oδηγ» ο Σαμαρπουλος, μνο που εκείνο το «σήμερον» δεν πρέπει να ξεχνάμε τι ήταν πριν απ εκατ και πάνω χρνια. Tο παράπονο του λγιου φαίνεται,

Πετρίλο. Aποψη της Mονής της Παναγίας (καθολικ). (Φωτογραφία: Eβδομη Eφορεία Bυζαντινών Aρχαιοτήτων). KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

3

ΘEMA Συνέχεια απ την 3η σελίδα

οικογένειας των μεγαλοκτηματιών που το νομά της έχει σήμερα και ο γνωστς δήμος της Aττικής. O Σαμαρπουλος αγαπάει τον τπο του. Δεν υπάρχει αμφιβολία. Στην εισαγωγή του αναφέρει τι η πλη δεν είναι αρχαία και ο οικισμς, με ζωή ενς αιώνος (ττε), «εκρίθη επαρκής ίνα χαρακτηρισθή ως πλις, ήτις και ωνομάσθη προσφυώς λίαν υπ των ττε οθωμανών Kαρδίτσα, ως κατέχουσα δηλοντι η πλις αυτή την καρδίαν του Kάμπου και των Aγράφων, περ και αληθές». Kαι έπειτα απ μια σύντομη ιστορική αναδρομή, ο δημοσιογράφος παραμερίζει τον λγιο. Kοιτάζει κατάματα το παρν και μάχεται τον δικ του αγώνα. «Yπ έποψιν συγκοινωνίας εξεταζομένη η Kαρδίτσα... ευρίσκεται ατυχώς εν τη αρχεγνω καταστάσει, εν τοις σπαργάνοις! Xάρις εις την άστοργον ολιγωρίαν, έστιν τε δε και κλασικήν ανικαντητα των κατά καιρούς πολιτευομένων του νομού Kαρδίτσης, ης ένεκα ανικαντητος, το εξ ενς εκατομμυρίου δραχμών φορολογηθέν άχρι τούδε ποσν φρου οδοποιίας του νομού τούτου, εχρησίμευσεν εις διάνοιξιν και λιθστρωσιν οδών άλλων νομών και πλεων και δη της παλαιάς Eλλάδος!».

Tα μοναστήρια Στο κύριο μέρος του βιβλίου του ο Σαμαρπουλος παρουσιάζει το νομ «υπ πάσαν έποψιν». Aρχίζει με τη γεωργία, συνεχίζει με τις αρχαιτητες, περιγράφει τα δάση και, ταν φτάνει στα μοναστήρια, ο σεμνς προσκυνητής και ακούραστος ρεπρτερ, γίνεται και πάλι μαχητικς δημοσιογράφος. Για το περίφημο μοναστήρι, την Iερά Mονή Kορώνης, που παλιτερα γνώρισε ημέρες μεγάλης δξας (εξ ου και το γνωστ: έχει μπάρμπα στην Kορώνη, δηλαδή έχει μεγάλα μέσα), γράφει: «Eύπορος ούσα η μονή Kορώνης είνε το μνον του νομού Kαρδίτσης μοναστήριον εκ του οποίου δαψιλώς

H Mονή Mεταμορφώσεως του Σωτήρος στα Bραγγιανά. Δυτική πλευρά του καθολικού (17ος αιώνας) μετά πρσφατες επισκευές. (Φωτογραφία: Eβδομη Eφορεία Bυζαντινών Aρχαιοτήτων).

καθ’ εκάστην διαχέονται αι της φιλανθρωπίας θαλπεραί ακτίνες είνε, θα έλεγέ τις, ο μέγιστος των Aγράφων ξενών εις ον καταφεύγουσιν οι εις εσχάτην δυστυχίαν περιπίπτοντες περίοικοι, είναι ο διάπυρος οφθαλμς των Aγράφων, είνε το σωσίβιον των ατυχών βιοπαλαιστών... »Kαι ενώ τοιούτον εξεπλήρου προ αμνημονεύτων χρνων ιερν και φιλανθρωπικν σκοπν η μονή Kορώνης, ήδη, άλλως έδοξε τη Πολιτεία και τη Iερά Συνδω. Eκείνη και αύτη έκριναν καλν (!) να κλείση πλέον η της φιλανθρωπίας θύρα της μονής Kορώνης, να σβεσθή ο διάπυρος αυ-

Tο αρχοντικ των παιδιών του Xρηστάκη Eφένδη Zωγράφου στη Λαζαρίνα της Kαρδίτσας. (Φωτογραφία: K. Λιάπτσιου, 1992).

4

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

τής οφθαλμς, τα σομνια να μη δίδωσιν εις τους πεινώντας και αιτούντας άρτον, η δε μονή να παραδοθή προς εκμετάλλευσιν εις την φατρίαν! Oύτω δε και εγένετο». Oταν, μως, πρκειται να αναγνωσθεί ο ρθρος, στις τρεις μετά τα μεσάνυχτα, ο προσκυνητής Σαμαρπουλος ξεχνάει για λίγο τον μαχητή που κατακεραυνώνει τις μικρτητες του κσμου και γίνεται λυρικς, αποκαλύπτοντας τον κρυμμένο λογοτέχνη. «Eυρίσκεταί τις τη αληθεία κατά την ώρα εκείνη, τε το παν ηρεμεί και ηδέως κατέχεται υπ του Mορφέ-

ως προ ποιητικωτάκης και υπερθείου στιγμής, ακούων εν ημιεγρηγρσει το μετά πολλής χάριτος και τέχνης ασυνήθους κρουμενον σήμαντρον του οποίου τους ταχυθανάτους ήχους η πρωινή του ζεφύρου πνοή μεταβάλλει εις κύκνειον της καθευδούσης φύσεως άσμα».

Στοιχεία Στο βιβλίο του ο Σαμαρπουλος, πως είναι φυσικ, καταγράφει λα τα μοναστήρια του νομού, την ιστορία τους, το δυναμικ τους, την προσφορά τους, τα περιουσιακά τους στοιχεία, τις αγαθοεργίες των ηγουμέ-

Tμήμα των ερειπίων του «σακχαροποιείου» της οικογένειας Zωγράφου στη Γελάνθη Kαρδίτσας. (Φωτογραφία: K. Λιάπτσιου, 1992).

ΘEMA νων, αλλά και, ταν η αλήθεια είναι πικρή, δεν διστάζει να καυτηριάσει τις αθλιτητές τους. Kαι δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. O δημοσιογράφος δεν φοβάται να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες και τα αναπάντεχα μιας μικρής περιπέτειας, πως ήταν η εικοσάωρη πορεία για την επίσκεψη στη μονή Σπηλιάς στο δήμο Aργιθέας, τον πιο απομακρυσμένο δήμο του νομού. Για την περιοχή και τη θέση της στον ελληνικ χάρτη, απλυτα κατατοπιστική (και με θαυμαστή οικονομία) είναι η φράση που θυμούνται οι παλιτεροι: «Bασίλειον της Eλλάδος πλην του δήμου Aργιθέας». Eνδεικτικ του τρπου με τον οποίο ο Σαμαρπουλος παρουσιάζει τα μοναστήρια της ιδιαίτερης πατρίδας του, είναι και η πρώτη παράγραφος απ το κείμεν του για τη μονή Aγίου Γεωργίου στο Mαυρομάτι: «Yπερθεν του χωρίου Mαυροματίου του δήμου Iθώμης, παρά το ιστορικν σπήλαιον, ένθα η καλγραια εξ αιδούς καταφυγούσα εγέννησεν εκ κλεψιγαμίας τον δαφνηφρον στρατηλάτην της Mεγάλης του ’21 Γενεάς Γεώργιον Kαραϊσκάκην, κείται η Mονή Aγίου Γεωργίου». Δεν χρειάζεται να αντιγράψουμε τις πολλές και αξιλογες απψεις με τις οποίες ο Σαμαρπουλος παρουσιάζει τα μαναστήρια του νομού Kαρδίτσας.

Oι πηγές Aντίθετα, σίγουρα αξίζει τον κπο να παρακολουθήσουμε τον τρπο με τον οποίο περιγράφει και σχολιάζει τις ιαματικές πηγές, θερμές και ψυχρές. Tα σα γράφει πριν απ εκατ χρνια για τα λουτρά της περιοχής αποκτούν σήμερα ιδιαίτερη σημασία, ταν η Eλλάδα ολκληρη συγκεντρώνεται σε απάνθρωπα θέρετρα της μδας και αγνοεί, χι μνο την ομορφιά, αλλά και τη χρησιμτητα κάποιων άλλων τπων. H κοιλάδα των λουτρών Σμοκβου μεταμορφώνει τον επισκέπτη-δημοσιογράφο σε λογοτέχνη: «Eκεί, υπ τας γηραιάς δρυς, τους σκιερούς δρυμώνας, τας πλατυφύλλους πλατάνους, τον σφένδαμον και τον φηγν, υπερηφάνως προσμειδιά η φύσις, μυροβλους τας μητρικάς της αγκάλας διανοίγουσα. Eκεί, παρά τα ορμητικώς ρέοντα και κελλαρύζοντα δροσερά και διαυγή των χειμάρρων ύδατα, ακούεται το μελαγχολικν της ερημολάλου αηδνος μινύρισμα, ως επωδς γλυκηχος του μάγου εκείνου και θεσπεσίου μουσικοσυνθέματος του ουρανίου μελοποιού». Kαι αμέσως στη συνέχεια ο δημοσιογράφος συνέρχεται και συμπληρώνει: «Tοιαύτη εν ατελεία η γησσα των λουτρών Σμοκβου τοποθεσία, την οποία αν ήτο δυνατ να επισκεφθεί η A.M. ο βασιλεύς ημών Γεώργιος, αμφιβάλλομεν αν ήθελε σκέπτεσθαι του λοιπού περί Aιξ-λε-μπαιν, Kάρλσβαδ, Mαρίεμβαδ και άλλων ευρωπαϊκών λουτρών...».

«Mουσική Kαρδίτσης», έτος 1900

Bέβαια, πέρα απ την ομορφιά της θελήση ποτέ η Eλληνική Kυβέρνηση δει ένοχον και επίψογον ολιγωρίαν, φύσης, υπάρχει και η θαυμαστή ιδι- να εξετάση τα λουτρά ταύτα επιστη- ίνα μη τι άλλο είπωμεν, χορηγούσαν τητα των νερών να γιατρεύουν πλή- μονικώς επί τπου, να αναλύσει δη- παντί το δικαίωμα ελέγχου και καταθος ασθένειες. λοντι τα ύδατα χημικώς, και δι’ επι- κρίσεως». «Eίναι λουτρά αποτελεσματικώτα- σήμου εκθέσεως γνωρίση εις το κοιΣήμερα, η γλώσσα του Σαμαρτα, διά τας νευρικάς μάλιστα και δερ- νν την σύστασιν αυτών και τα δια- πουλου διαβάζεται δύσκολα. Για μικάς παθήσεις, τους ρευματισμούς, φημίση καθ’ άπαντα τον κσμον. H τους νεώτερους, μάλιστα, είναι απαρθρίτιδας, ισχιάδας, αγκυλώσεις, τοιαύτη της ελληνικής κυβερνήσεως λυτα ξένη. Eνας εγκληματικς λαϊκιπαραλύσεις των άκρων, χοιράδας, αμεριμνησία και αδιαφορία, προδί- σμς στη διάρκεια των τελευταίων αιμορροΐδας, εξανθήδεκαετιών, ξεκινώντας ματα χρνια και εκζέμααπ τα ιερά και αδιαμφιτα, ψωρίασιν, συφιλιδισβήτητα δίκαια της δηκήν δυσκρασίαν, κ.λπ., μοτικής, στέρησε απ εου μην αλλά και διά τας κατομμύρια Eλληνες παθήσεις των ουροποιμιαν απλαυση κι έναν ητικών οργάνων, του ήτεράστιο πλούτο. Γλωσπατος και του σπλησικς ευνουχισμς. νς». Kαι σίγουρα η πρταση να «μεταφράσουμε» Φυσική ομορφιά που τον Σαμαρπουλο στη προσφέρει την περιπδημοτική, (πως διεπράθητη ψυχαγωγία και θεχθη και για τσους άλραπευτικές ιδιτητες λους), σαν αποκατάσταγια τα χίλια μύρια βάσαση μιας αδικίας, είναι να του κορμιού. O Σαμαχειρτερη και απ το ίρπουλος μως τη μαδιο το έγκλημα. χητική δημοσιογραφία δεν την ξεχνάει ποτέ: Kι σο για την ουσία των απψεών του, χι «Kαι ενώ τοιαύτα είμνο δεν ξεπεράστηκε ναι υπ θεραπευτικήν αλλά και συνεχίζει να είάέποψιν τα λουτρά Σμοναι το ίδιο (και πολύ πιο κβου, ουδλως, ατυβασανιστικά) επίκαιρη. χώς, είλκυσαν υπέρ αυτών την προσοχήν της Στο κάτω κάτω, απ ελληνικής κυβερνήσεττε που ο δημοσιογράως επί εικοσαετίαν αφος Aπστολος Σαμασκούσης επ’ αυτών διρπουλος έτρεχε σε καιώματα κυρίου κα νεβουνά και σε λαγγάδια μομένης τοιαύτα, χωρίς και με την πένα του υπετο παράπαν και μεριρασπιζταν τα δίκαια μνήσει περί βελτιώσεως της επαρχίας και κατααυτών, ευρισκομένων δίκαζε το κέντρο της ως αρχικώς εκτίσθησαν πατρίδας, δεν πέρασαν προ αιώνων [...]. Tο χεί- Σελίδα με διαφημιστική καταχώρηση απ τον «Oδηγ του νομού παρά μνο εκατ χρριστον δε πάντων, να μη νια. Kαρδίτσης» του Aπστολου Γ. Σαμαρπουλου (1901). KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

5

AΦIEPΩMA

Λίμνη Kερκίνη: ένας βιτοπος χάνεται Xιλιάδες πουλιά, ψάρια και σπάνια υδροχαρή φυτά απειλούνται με εξαφάνιση AΠO ΓEΩΓPAΦIA δεν ξέρω. Mαθαίνω την πατρίδα μας ταξιδεύοντας. Oποιος, μως, ψάχνει την ομορφιά της φύσης, είμαι βέβαιη πως θα βρει το δρμο για τη λίμνη Kερκίνη. Kοντά στις Σέρρες. Eίκοσι μνο χιλιμετρα απ τη Bουλγαρία, γράφει η πινακίδα. Oπου το Mπέλες, κάπως γυμν κι απρσιτο, τις ήρεμες μέρες καθρεφτίζει τις κορυφές του, σύνορο με τους γείτονές μας, στα λαμπερά νερά της. Oταν, το 1930, το κράτος αποφάσισε τι έπρεπε να κτιστεί μεγάλο φράγμα για να μην πλημμυρίζει η κοιλάδα απ τα νερά του Στρυμνα, για να μη ρημάζει η παραγωγή, να μη χάνεται ο κσμος απ την ελο-

Eπιμέλεια αφιερώματος: Aννα Παναγιωταρέα

Eνα πανέμορφο, σαν σε παραμύθι, παραλίμνιο δάσος απ λεύκες που και ώς το τέλος Iουνίου, πριν απ την καλοκαιρινή ξηρασία, μοιάζει σαν να πλέει στο νερ.

6

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

νοσία, δεν θα μπορούσε να φανταστεί τι δημιουργούσε εκεί ένα μέρος του χαμένου Παραδείσου. Γιατί έτσι γεννήθηκε η λίμνη Kερκίνη, τριάντα τρία μέτρα πάνω απ την επιφάνεια της θάλασσας, σαν μια πελώρια δεξαμενή νερού, σε εξήντα τετραγωνικά χιλιμετρα. Aπλώθηκε εκεί που άλλοτε ήταν η εποχική Kερκινίτις και σκέπασε με τα νερά της τρία μικρά χωριά κι έγινε θησαυρς για τους καμπίσιους κι ευλογημένος τπος απ’ τη φύση. Tριακσια και περισστερα εκατομμύρια κυβικά νερ κρατούσε ττε στην αγκαλιά της για να ποτίζει τον κάμπο που οι προσχώσεις και τα φερτά υλικά του ποταμού τον έκαναν χρυσάφι. Oταν, το 1937, παραδθηκε το φράγμα, ευλογία για τον κάμπο των Σερρών, ττε και οι πρσφυγες απ τη Mικρασιατική Kαταστροφή, άστεγοι και πένητες, που είχαν εγκατασταθεί στη φιλξενη μακεδονική γη, επιδθηκαν στα ειρηνικά έργα του αγρού και σε λίγο ευτύχησαν. Γι’ αυτ και ονμασαν τα χωριά τους Xρυσοχώραφα, Γνιμο και άλλα τέτοια ονματα με τα οποία εξέφραζαν την ευγνωμοσύνη τους στη γη που αρδευταν απ τα νερά του ποταμού Στρυμνα και πλουσιοπάροχα ανταπέδιδε τον καρπ του μχθου τους. H ζωή μως σιγά σιγά γύρω απ τη λίμνη, στους υγρτοπους και μέσα στο βαθύ νερ, θέριεψε. Γέμισε η λίμνη απ ψάρια με χρυσωμένες ράχες, κυπρίνους, πέρκες, Συνέχεια στην 8η σελίδα

Στην Kερκίνη, ο άνθρωπος απολαμβάνει την ομορφιά της φύσης σε «ζωντανούς» πίνακες...

O κσμος φοβίζει το νεοσσ κορμοράνο. Aστχαστοι οι γονείς του τού έφτιαξαν τη φωλιά σχεδν πάνω στο νερ.

Eρωδιοί νεοσσοί, κρυμμένοι στο πυκν φύλλωμα της ιτιάς περιμένουν την τροφή τους. KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

7

AΦIEPΩMA δή, πάλλευκα, με μια πινελιά χρυσού στη μέση. Aπ κοντά και τα νεροκάστανα, trapa natans, που στις μέρες μας έμειναν ελάχιστα σ’ λη την Eυρώπη.

Xιλιάδες πουλιά

Mέσα στη λίμνη οι ιτιές βρίσκουν τη δύναμη και ανθίζουν. Συνέχεια απ την 6η σελίδα

λεπνια και άλλα πολλά, είκοσι ένα είδη. Kαι ττε ήρθαν οι ψαράδες με τις μπλάβες τους –βάρκες λιτές με πλατιά καρίνα, βαμμένες με κατράμι– να προστεθούν σ’ εκείνους που ζουν απ τα νερά της. Kαι ύστερα φύτρωσαν οι ιτιές, που έγερναν πάνω απ την κοίτη του ποταμού και τους παραποτάμους του, και γεννήθηκε το παραποτάμιο δάσος στη βρεια πλευρά της λίμνης, με tamarix, δηλαδή τα αρμυρίκια, και salix alba,

που αντέχουν πολύ στο νερ, και aurita και purpurea και almus glutinosa και λα εκείνα τα ποιητικά ονματα των υδροχαρών φυτών που λες και είναι ο ψίθυρος απ τα κλαδιά τους. Kαι ύστερα έγιναν λιμναία λιβάδια ολοσκέπαστα απ κίτρινα μικρά νούφαρα, nympoides peltata. Kομψά σαν μικροί ήλιοι πρωινοί πάνω στα βαθυπράσινα φύλλα τους. Kαι λίγο πιο πέρα, στα βαθιά, ήρθαν να ζήσουν νούφαρα λευκά, nymphaea alba, που

Kαι ταν δεν αντέχει άλλο η ιτιά το νερ και σαπίζει ο κορμς της, ττε γίνεται ένα κουφάρι που επιπλέει...

8

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

πλέουν χαριτωμένα πάνω στο σαρκώδες φύλλωμά τους και δένονται με έναν ατέλειωτο μίσχο απ τη ρίζα τους που σιγοπλέει απ κάτω χωρίς να φαίνεται για να μη χαλάει την ομορφιά τους. Eπτάμισι τετραγωνικά χιλιμετρα υδάτινος κήπος. Mια νερένια πολιτεία απ νύμφες λευκές, που κλείνουν τα μάτια τους το βράδυ και το πρωί με το πρώτο φίλημα του ήλιου πάνω στα κλειστά τους βλέφαρα, φανερώνουν το μυστικ τους: ερωτικά φύλλα, σαρκοει-

Kαι ύστερα ήρθαν τα πουλιά. Oι πυκνοί καλαμιώνες και τα υδροχαρή φυτά πρσφεραν ενδιαίτημα και χώρο στεγν να πλέξουν τις φωλιές τους, να ακουμπήσουν τα αυγά τους, να νταντέψουν τα μικρά τους, να ξεκουραστούν στο ταξίδι τους απ Aνατολή σε Δύση και να ξεχειμωνιάσουν. Kι ήταν αυτά η αιτία που η λίμνη Kερκίνη, δημιούργημα του ανθρώπου, το 1977 προστατεύθηκε απ τη συνθήκη Ramsar ως ένας απ τους εννιά υδροβιτοπους με ύψιστη εθνική σημασία. Γιατί έρχονται εδώ διακσια σαράντα τέσσερα είδη πουλιών: οι χουλιαρομύτες, που έρχονται πρώτοι και φτιάχνουν τη φωλιά τους χαμηλά μέσα στο νερ. Kι ταν φουσκώνει η λίμνη, ττε χάνουν τη φωλιά και τα μικρά τους. Oι ερωδιοί, άσπροι με μακρύ λαιμ, οι ασπροτσικνιάδες. Mε αργυρ το πτέρωμα στο στήθος, οι γκριζοτσικνιάδες και ο μονήρης πορφυροτσικινιάς, που διαλέγει τις άκρες στον υγρτοπο για να απολαύσει το τοπίο. Kι έπειτα οι κορμοράνοι. Xιλιάδες άτομα μετρά η δική τους αποικία, που με την κουτσουλιά τους μαραίνουν το δέντρο που κτίζουν τη φωλιά τους. Kαι η χαλκκοτα ή ibis με την κομψή γαμψή μύτη, πουλί ιερ για τους Aιγύπτιους, και ύστερα οι αργυροπελεκάνοι και ροδοπελεκάνοι να ζυγιάζονται στο ένα τους πδι, εξχως νευρικοί στο ανθρώπινο πλησίασμα. Λίγα ζευγάρια απμειναν σ’ λο τον κσμο. Kαι οι νυκτοκρακες και οι λαγκνες μαζί με τα γλαρνια και λογιών οι πάπιες και οι χήνες και λίγοι θαλασσαετοί, με ουρά κομψή και κάποιες γερακίνες να ζυγιάζονται πάνω απ τη λιμναία βλάστηση,

Tα έργα της φύσης έρχεται και καταστρέφει ο άνθρωπος. Kβοντας τα δέντρα, τα πουλιά δεν έχουν πια ενδιαίτημα.

AΦIEPΩMA

Λεύκες που καθρεφτίζονται μέσα στα νερά. Σε λίγο θα πέσουν απ το τσεκούρι των ξυλοκπων...

αρπακτικά που βρίσκουν στον κσμο αυτ την τροφή τους και γκαρζέτες κι ένα σωρ άλλα πουλιά, χωρίς επιθετικτητα, αλλά με εγκαρτέρηση μεγάλη, με σπάνια ονματα, σαν λέξεις πρωτοειπωμένες απ χείλη ερωτευμένα. Kι έτσι η φύση βρέθηκε στην πιο καλή της ώρα. Kαι αρμονικά συμβίωνε με τον άνθρωπο στην Kερκίνη.

Nέες περιπέτειες Σαράντα χρνια αργτερα, το 1977, αποφασίστηκε τι έπρεπε να υψωθεί και πάλι το φράγμα, για να αυξηθεί η χωρητικτητα της λίμνης, γιατί το νερ χανταν και είχαν αυξηθεί πολύ οι απαιτήσεις του κάμπου για άρδευση. Tτε άλλαξε και πάλι η κοίτη του ποταμού, ανέβηκε κι άλλο η στάθμη του νερού, στα τριάντα εννέα μέτρα πάνω απ την επιφάνεια της θάλασσας, έγιναν διευθετήσεις στην κοίτη του ποταμού, ανοίχτηκαν πολλά αρδευτικά κανάλια, έγιναν γιγάντια τα μεγέθη, άρχισε η υπερεκμετάλλευση του νερού στην παραγωγή. Tτε και το παραποτάμιο δάσος άρχιζε να πλημμυρίζει και οι κορμοί να μένουν μήνες μέσα στο νερ. Πνίγηκαν κι οι ιτιές και έμειναν μΣυνέχεια στην 11η σελίδα

Kαλαμιώνες πλούσιοι που αφήνουν να κρύβονται ανάμεσά τους λα τα πετεινά του ουρανού. KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

9

Xνουδωτά μέσα στη φωλιά τους, με στμα ανοιχτ περιμένουν να τα ταΐσει η μάνα τους.

Mέσα στην ομορφιά του πρωινού, ο ερωδις ψάχνει την τροφή του.

10

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

AΦIEPΩMA Συνέχεια απ την 9η σελίδα

νον τα κλαδιά τους έξω. Aλλά δεν αντέχουν τσο νερ στο σώμα τους για τσους μήνες κι ο βυθς της λίμνης σκεπάζεται απ τους σάπιους κορμούς τους. Tα πουλιά ανέβασαν τις φωλιές τους σε πιο ψηλά κλαριά. Tο 1982 παραδθηκε το νέο φράγμα και λοι νμιζαν πως ώς εδώ ήταν. O άνθρωπος θα ησύχαζε και ο υδροβιτοπος θα έβρισκε τους φυσικούς νμους για να επιβιώσει. Ωστσο, η εντατική καλλιέργεια «έκαψε» σιγά σιγά τα εύφορα χωράφια και η γη άρχισε να ξερνά αλάτι. Γιατί οι άνθρωποι ακμη δεν μπορούν να καταλάβουν τι η τύχη και η ζωή τους δεν εξαρτάται τσο απ το νομοθέτη, που θα έπρεπε να θεσπίσει τρπους για την ήπια εκμετάλλευση του υδάτινου πλούτου της Kερκίνης, αλλά και απ τους ίδιους, που είναι οι χρήστες της. Tο 1982, ταν παραδθηκε το νέο φράγμα, η λίμνη απλώθηκε σε εβδομήντα έξι χιλιμετρα και έγινε ένα τεράστιο υδάτινο ρεζερβουάρ για εξακσια εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού.

Θα χαθεί η ζωή Kαι τώρα έρχονται οι πολιτικοί, καθώς πλησιάζουν και οι εκλογές, και υπσχονται νέο, πιο υψηλ φράγμα. Γιατί κανείς τους δεν μπήκε ποτέ σε μια σακολέβα, που είναι συρμένες και περιμένουν φιλικά στην χθη να περιπλεύσουν τη λίμνη, να δουν το χνουδάκι της ζωής στο στήθος του ερωδιού πώς τρέμει απ το φβο του, καθώς πλησιάζει ο άνθρωπος, να χαρούν τις κομψές πτήσεις του, να ακούσουν τις χιλιάδες φωνές τους σε μια ατέλειωτη συμφωνία χαράς, να δουν τη ζωή να γεννιέται μπροστά τους, ανάμεσα σε νερ και ιτιές και φως. Nα καταλάβουν τι ακμη η λίμνη δεν μπορεί να βρει τους βιορυθμούς της απ την προηγούμενη φορά που είδε τα νερά της να ανεβαίνουν και το ποτάμι να αλλάζει κοίτη. Kαι οι πολιτικοί, μετρώντας την ψήφο αυτών που ανίδεοι σήμερα σπαταλούν την κληρονομιά της φύσης στα παιδιά τους, υπσχονται τι θα ανεβάσουν έξι ακμη μέτρα το νερ, πάνω απ τη θάλασσα, σαράντε πέντε μέτρα σύνολο. Aλλά κανείς δεν τους λέει τι ττε το νερ θα βγαίνει μέσα... στα σπίτια τους. Oτι τα πουλιά θα μεταναστεύσουν για πάντα και στη λίμνη θα πέσει νεκρική σιγή. Oτι δεν θα υπάρχουν ψάρια να ψαρέψουν γιατί δεν θα υπάρχουν θάμνοι να ακουμπήσουν τα αυγά τους. Oτι θα χαθούν οι ιτιές και τα νούφαρα και τα νεροκάστανα. Kαι τι το περισστερο νερ θα τους χρησιμεύσει σε τίποτε, αφού εξαντλούν τη γη τους και θα χρειάζονται λο και περισστερο λίπασμα, που στο τέλος «δηλητηριάζει» το χωράφι. Aντί για τον παράδεισο που έχουν σήμερα, κι εμείς ταπεινά τον προσκυνούμε, αντί για έναν υδροβιτοπο στον οποίο η ζωή είναι πανταχού παρούσα, θα έχουν ένα μεγάλο ντεΣυνέχεια στην 12η σελίδα

O σπάνιος αργυροπελεκάνος (ελάχιστα ζεύγη απμειναν σ’ λο τον κσμο) βρίσκει φιλξενα τα νερά της λίμνης και γεννά τ’ αυγά του στη νησίδα που έφτιαξαν γι’ αυτν...

Oι ψαράδες, οι υλοτμοι, οι κυνηγοί ανεξέλεγκτοι, μια και το δασαρχείο εργάζεται σε ώρες... γραφείου, καταστρέφουν τον πλούτο της Kερκίνης. KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

11

Συνέχεια απ την 11η σελίδα

πζιτο νερ, πως τσοι άλλοι τποι. Kαι τώρα είναι κι εκείνα τα μάτια των μικρών ερωδιών που δεν με αφήνουν να ησυχάσω. Kαθώς, ανήμπορα ακμη να δοκιμάσουν τα φτερά τους, έμειναν μέσα στη φωλιά να μας κοιτάζουν περιμένοντας τις αποφάσεις του ανθρώπου. Θα αφήσουμε για μερικές ψήφους να εξαφανιστεί ένας παράδεισος; Aν ξέραμε τους θησαυρούς αυτής της χώρας, πσο λιγτερο μίζεροι θα ήμαστε... 1) Σε καμιά άλλη λίμνη στην Eυρώπη δεν υπάρχει τσο μεγάλος υδάτινος «κήπος». 2) H λίμνη προσφέρει τους θησαυρούς της. O άνθρωπος, με την υπερεκμετάλλευση, τους εξαντλεί. Δίχτυα ψαράδων –ανεξέλεγκτα– παντού. 3) Eνα ζευγάρι χουλιαρομύτες κρύβονται πίσω απ τα υδροχαρή φυτά. 4) Oλο τον Iούνιο και τον Iούλιο τα νούφαρα στολίζουν την Kερκίνη. 5) ...Kαι νούφαρα κίτρινα με κομψ φύλλωμα στα λιγτερο βαθιά νερά.

12

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

AΦIEPΩMA

H προστασία της λίμνης Tα έργα προφύλαξης του περιβάλλοντος που δημιούργησε η κ. Πυροβέτση ΣTHN KEPKINH αποφάσισε να δουλέψει η κ. Mυρτώ Πυροβέτση, επίκουρος σήμερα καθηγήτρια Oικολογίας στο Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο ύστερα απ μια πλούσια θητεία στις Πρέσπες. Πιστεύει τι ο καλύτερος τρπος να προφυλάξεις τη φύση είναι να κάνεις τους ανθρώπους που τη διαχειρίζονται να τη σεβαστούν και να την αγαπήσουν. Mε χρήματα απ προγράμματα της EOK έφτιαξε μέσα στη λίμνη χωμάτινες νησίδες και πλωτές εξέδρες για να ακουμπούν τα πουλιά, να ξεκουράζονται, να στεγνώνουν και να επωάζουν τα αυγά τους. O κπος της ανταμείφθηκε, καθώς οι αργυροπελεκάνοι ήταν οι πρώτοι που γέννησαν τα αυγά τους στη νησίδα, ώσπου να εμφανιστεί το πιο σκληρ αρπακτικ, ο άνθρωπος, για να τα κλέψει. Λες και θα μπορούσε να γεννηθεί ένας αργυροπελεκάνος, να μεγαλώσει και να ζήσει μέσα σε ένα... κοτέτσι. Σκέφτηκε, επίσης, τι μεγαλύτερη προστασία θα εξασφαλιζταν για τον υπέροχο κσμο της λίμνης, αν ο ντπιος μάθαινε για τον θησαυρ της ζωής που φιλοξενεί η Kερκίνη. Kαι έτσι, πρώτη αυτή, άρχισε στα γύρω χωριά απ την Kερκίνη την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Πρώτα στα δημοτικά σχολεία, μετά στους κατοίκους, τώρα στα γυμνάσια. Δημιουργήθηκε χάρη στις προσπάθειές της το 1991 και σύλλογος απ τριάντα πέντε μέλη για την προστασία της λίμνης.

Nησίδα (πάνω) κατασκεύασε η κ. M. Πυροβέτση για να προσφέρει στεγνή γη στα πουλιά της Kερκίνης. H επίκουρος καθηγήτρια Oικολογίας στο Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο κ. M. Πυροβέτση και ο ντπιος Π. Xατζηγιαννίδης (αριστερά), που ξέρει την Kερκίνη σαν το σπίτι του.

Σεμινάρια H κ. Mυρτώ Πυροβέτση, γνωρίζοντας την αξία της λίμνης για τη ζωή μας, εξηγεί πως το περισστερο νερ που λένε τι χρειάζεται ο κάμπος μπορεί να εξασφαλιστεί απ την καλύτερη διαχείριση των υδάτων, γιατί αυτή τη στιγμή χάνεται ένα μεγάλο ποσοστ τους. Λέει τι δεν χρειάζεται περισστερο νερ για άρδευση. Oτι ήδη το υπερβολικ ύψος της στάθμης μεταβάλει τα χωράφια σε βάλτο. Kαι τι τα σεμινάρια που έκανε με χρήματα απ προγράμματα της EOK, βοήθησαν τον κσμο να καταλάβει τι μνος του πρέπει να νοιαστεί για τον τπο του. Nα αναλάβει καίριες πρωτοβουλίες. Γιατί επιστολές σε νομάρχες, σε υπουργούς, σε υπεύ-

θυνους μένουν αναπάντητες. H νοοτροπία του «γιατί, μήπως δικ σου είναι και νοιάζεσαι» θριαμβεύει στο κράτος. Aυτή η νέα γυναίκα, που μιλά λο πάθος για τα σχέδιά της είναι βέβαιο τι θα δώσει τη δική της μάχη για να σωθεί ο ανυπεράσπιστος κσμος της Kερκίνης. Tο μνο βέβαιο είναι πως σ’ αυτή τη μάχη δεν θα είναι μνη της.

Προστασία «Tην Kερκίνη», μου λέει ο Παναγιώτης Xατζηγιαννίδης, που είναι ντπιος και βοηθά την κ. Mυρτώ Πυροβέτση να φτιάξουν τις πλωτές

σχεδίες, να δημιουργήσουν και άλλες νησίδες για να ξεκουράζονται τα πουλιά, που παρακολουθεί με πνο ψαράδες να μη σέβονται την ώρα της αναπαραγωγής, λαθροϋλοτμους να ρίχνουν κάτω τα δέντρα απ το μεσημέρι και έπειτα, ταν τελειώνει το ωράριο του δασαρχείου, κυνηγούς που σκοτώνουν πελαργούς, κύκνους, πάπιες και χήνες και ,τι πουλί πετάμενο βρεθεί μπροστά τους «γιατί εδώ, μιλάμε για πλεμο και χι για κυνήγι. Eβδομήντα πέντε κάλυκες μέτρησα σε ένα τετραγωνικ μέτρο φέτος το χειμώνα». «Πρέπει να προστατεύσουμε τη λίμνη απ’ τους υπεύθυνους που δεν την είδαν ποτέ

και δεν την ξέρουν. Eμείς το χειμώνα ταΐζουμε τα πουλιά, καθώς παγώνει η λίμνη. Eκείνοι ξέρουν τι σημαίνει να βλέπεις να βουλιάζει η φωλιά μέσα στο νερ μαζί με τα μικρά; Ξέρουν πσες φορές τα έκρυψα στον κρφο μου και τα πήγα στο σπίτι μου και τα τάιζα και τα φρντισα, ώσπου να δυναμώσουν; Nομίζουν τι η Kερκίνη είναι μια δεξαμενή και χι λίμνη». O άνθρωπος με το φράγμα άθελά του και η φύση ηθελημένα δημιούργησαν τον παράδεισο της Kερκίνης. H επιβίωση είναι θέμα πολιτισμού. Eίναι θέμα προσωπικ για τον καθένα μας.

KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

13

ZΩΓPAΦIKH

«O αποχαιρετισμς των σφουγγαράδων στο λιμάνι». Eργο του λαϊκού ζωγράφου Eμμανουήλ Σαρούκου.

O ζωγράφος της Kαλύμνου H ζωή και το έργο του λαϊκού καλλιτέχνη Eμμανουήλ Σαρούκου Tης Mαριάννας Kομματά

ΔEKATPEIΣ ώρες ταξίδι με το «Iαλυσς» για την Kάλυμνο. Aλλες τσες επιστροφή. Στη γέφυρα ο ανθυποπλοίαρχος Tσαμπίκος Mανωλάκης απ τη Nίσυρο ρωτάει: «Ποια μεγάλη αγάπη προσκαλεί στο σχετικά μεγάλο ταξίδι για παραμονή δύο μνον ημερών;». Eίναι το νησί που ευωδιάζει θρού-

μπι, θυμάρι, ρίγανη και αλισφακιά. Eίναι ένας κσμος μαγικς, γεμάτος θαύματα Aγίων και οράματα ναυτικών. Oι άνθρωποι εδώ είναι λεπτοί και ευκίνητοι, γεννούν ακμη πολλά παιδιά, πονούν για τ’ άρρωστα σφουγγάρια και ανησυχούν για την εξαφάνιση του ξιφία. Aνάμεσά τους, ο Eμμανουήλ Σαρούκος, ο σφουγγαράς και λαϊκς ζωγράφος, που περιγράφει σκηνές απ τη ζωή του νησι-

«Kαλαφάτισμα». «Eτσι παλαμίζαμε παλιά τα σκάφη μας», λέει ο Eμ. Σαρούκος

14

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

ού και των σφουγγαράδων με τα δικά του χρώματα στο μουσαμά. Ποια είναι η ζωή του και τι νειρα κάνει; Mετά το Πάσχα ξεκινάνε «τα τσούρμα» (καΐκια με τους σφουγγαράδες) για τις σπογγοφρους περιοχές της χώρας απ το Aνατολικ και το Bρειο Aιγαίο μέχρι το Iνιο και το Kρητικ Πέλαγος. Oι ταρσανάδες αχοβολούν απ τις τελευταίες προετοιμασίες. Oι γυναίκες του νησιού θα μείνουν πάλι μνες με τα παιδιά, τουλάχιστον ένα επτάμηνο. Eίναι η ζωή των σφουγγαράδων. O Eμμανουήλ Σαρούκος τους ονομάζει «πειραταί των βυθών», επειδή λεηλατούν τις ομορφιές του υγρού βασιλείου. Tον συνάντησα στο σπίτι του στην περιοχή του Aγίου Mάμμα, πάνω απ το λιμάνι, να εργάζεται με τη βοήθεια των τεσσάρων γιων του (έχει και δύο κρες. Δεν κάθεται στιγμή. Mαστορεύει, ζωγραφίζει, φτιάχνει ξυλγλυπτα, καθαρίζει πατάτες... Tο μνο του παράπονο είναι τι δεν του μένει περισστερος χρνος για ζωγραφική, που γι’ αυτν σημαίνει... ξεκούραση! Πάνω απ εκατ πίνακες είναι στοιβαγμένοι σ’ ένα μικρ δωματιάκι, με κίνδυνο να καταστραφούν. Mεγάλη η οικογένεια, μικρς ο χώρος. Oμως, ο Eμμανουήλ Σαρούκος έχει

πολλά ακμη να «διηγηθεί» με τα χρώματα. Tο καλλιτεχνικ του θαλασσιν μεράκι διακρίνεται μέχρι και στη βεράντα του σπιτιού του, που έφτιαξε δύο δελφίνια απ... μωσαϊκ! Πτε μως και πώς άρχισε να ζωγραφίζει; Aφορμή μια... αραπίνα: Tο 1977 ο Eμμανουήλ Σαρούκος ήταν πενήντα χρνων. H κρη του, μαθήτρια Λυκείου ττε, τον παρακάλεσε να της διορθώσει ένα σχέδιο με μια αραπίνα. O Eμμανουήλ Σαρούκος έφτιαξε τα χέρια της αραπίνας τσο καλά, ώστε η κρη του τον αποκάλεσε με θαυμασμ «καταπληκτικ ζωγράφο». Kάτι λοιπν ο θαυμασμς της κρης, κάτι η προτροπή συγγενών και φίλων, αλλά κυρίως η ευχαρίστηση που άρχισε να νιώθει ζωγραφίζοντας, έβγαλαν στην επιφάνεια το κρυφ του ταλέντο. Aυτ θα τον βοηθούσε στο εξής, να εξιστορήσει σα έζησε και φαντάστηκε. Διτι «η θάλασσα μαγεύει και γεννάει φαντάσματα» στις μεγάλες ώρες των μακρινών ταξιδιών. Tον παρακάλεσα να μου παρουσιάσει τα έργα του. Στο στμα του καρχαρία: Bλέπετε εδώ τον δύτη γυμν. Eίναι μια διήγηση για ένα περιστατικ που έγινε πριν γεννηθώ εγώ. Λέγανε τι εκεί

γύρω στα 1925, βουτώντας ο δύτης γυμνς με τη σκανταλπετρα, μπήκε ίσια στο στμα του καρχαρία. Xτυπώντας μως η πέτρα στα εντσθια του κήτους το ερέθισε και τον ξέρασε. Hταν βέβαια πολύ πληγωμένος αυτς ο άνθρωπος και δεν ξαναβούτηξε ποτέ πια. Σφουγγαράδες - γλετζέδες: Oι σφουγγαράδες ήταν πολύ γλετζέδες. Iσως ο κίνδυνος της δουλειάς τούς έκανε να θέλουν να χαρούν έντονα τη ζωή τους. Tο χειμώνα που κάθονταν, γυρνούσαν στις ταβέρνες. Aκμα και λίγες ώρες πριν μπούν στα σκάφη το καλοκαίρι να ξεκινήσουνε για μεγάλα ταξίδια, τα έπιναν και πήγαιναν με τα βιολιά στο λιμάνι. Mη ξεχνάτε τι παλιτερα έφθαναν και μέχρι τη Mπαρμπαριά στην Aφρική κάτω, έως του αυτ απαγορεύθηκε το 1972. Eνα έργο αποχαιρετισμού των σφουγγαράδων στο λιμάνι: Oλα τα σφουγγαράδικα κάνουν αγιασμ πριν ξεκινήσουν. Kατεβαίνουν και οι συγγενείς του πληρώματος. Tο σκάφος «Nτεπζιτο»: Παλιά, που πηγαίναμε στην Aφρική, τα μίλια ήταν πολλά και τα σκάφη που βρίσκονταν μέσα οι σφουγγαράδες, μικρά. Eτσι συνοδεύονταν απ μεγαλύτερα σκάφη, τα λεγμενα «ντεπζιτα» που μετέφεραν τα καύσιμα, την τροφοδοσία και αποθηκεύαμε σ’ αυτά και τα σφουγγάρια μετά την επεξεργασία και το στέγνωμα, αλλιώς θα χάλαγαν μέχρι την επιστροφή μας, αν έμεναν βρεγμένα. Oι πειραταί των βυθών: Zωγράφισα εδώ και τα τρία συστήματα που χρησιμοποίησε η σπογγαλιεία. Tους ονμασα «πειραταί των βυθών», γιατί κλέβουν τα σφουγγάρια απ τη θάλασσα. Eμείς δεν κάνουμε πια καταδύσεις. Tην εποχή του πατέρα μου, ο οποίος είχε καταδυτικ σύστημα, πέθανε ένας πολύ αγαπητς του φίλος και απ ττε ο πατέρας μου βρήκε ένα άλλο σύστημα να βγάζει τα σφουγγάρια, μη θέλοντας ν’ αφήσει τα παιδιά του στους κινδύνους της κατάδυσης. Πρκειται για ένα δίχτυ, που το ρίχνουμε σε λα τα βάθη, μέχρι και 150 μέτρα, που ζουν τα σφουγγάρια (85 οργιές). Aυτή η πατέντα με το δίχτυ, πιθανν να ήταν και το πρώτο εργαλείο που ψάρεψε το σφουγγάρι, πως και το καμάκι. Aκολούθησε η κατάδυση με φυσική αναπνοή. Λίγοι μως ήταν αυτοί που είχαν την ικαντητα να κατεβαίνουν μέχρι και 35 μέτρα με φυσική αναπνοή. H τράτα: Pίχνανε παλιά το δίχτυ στη θάλασσα και το τραβούσαν έξω απ την ξηρά με τα χέρια. Σήμερα το βγάζουν απ τη θάλασσα, τραβώντας το με κάποιο βαρούλκο, που παίρνει κίνηση απ τη μηχανή. Λένε τι η τράτα κάνει καταστροφή στη θάλασσα, τι χαλάει το γνο. Συμφωνώ, αλλά ταν τα χιλιοστά του σάκου ήταν έξι, πιανταν αυτ το μικρ ψαράκι, ο γνος, το οποίο πήγαινε μως στην αγορά και τρωγταν. Tώρα κάνανε τα έξι χιλιοστά στο δίχτυ, οκτώ. Mπαίνει μπροκάδα το κεφαλάκι του ψαριού μέσα στο μάτι, ανεβάζει ο ψαράς το σάκο, τον τινάζει, λιώνει το ψαράκι, δεν πάει στην αγορά, αλλά η καταστροφή γίνεται. Προτιμτερο θα ήταν να απαγορεύεται για ένα διάστη-

O Eμμανουήλ Σαρούκος στο σπίτι του, στην Kάλυμνο. Λαϊκς ζωγράφος, πολυπράγμων μάστορας και σφουγγαράς

μα, την εποχή του γνου, το ψάρεμα. Aυτ θα ωφελούσε τη θάλασσα, επομένως και τον ψαρά. Kαλαφάτισμα: Aπ μνήμης και αυτς ο πίνακας. Eτσι παλαμίζαμε παλιά τα σκάφη μας. Tα μπατέρναμε και πέντε-δέκα άτομα, ανάλογα, τα καθαρίζαμε μέσα στη θάλασσα. Δεν είχαμε ττε τις σημερινές ανέσεις. Πώς χτιζταν παλιά ένα σπίτι: Bλέπετε εδώ τώρα μερικά έργα απ τη ζωή του νησιού. Γυναίκα που αλέθει το σιτάρι – Tο έθιμο Mουούρι: Δύο έργα. Tο Mεγάλο Σάββατο σφάζουμε τ’ αρνιά, τα παραγεμίζουμε με ρύζι και μπαχαρικά και τα βάζουμε σε πήλινα πιθάρια. Σε αυτούς εδώ τους φούρνους, χωράνε δέκα-δεκαπέντε αρνιά. Πυρώνουμε το φούρνο καλά με ξύλα και χτίζουμε την πρτα του με τούβλα και λάσπη. T’ αρνιά σιγοψήνονται λη τη νύχτα. Tα βγάζουμε το πρωί της Kυριακής του Πάσχα. Aυτ είναι το Mουούρι. Παλίρροια: Δύο έργα. Tο παλιρροϊκ κύμα απ την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης πλημμύρισε την πρωτεύουσα του νησιού, την Ποθέα. Hταν το 1956. Tο νερ είχε ανέβει κάπου 200 μέτρα απ την παραλία, είχε μπει μέσα στα σπίτια και τα μαγαζιά της παραλίας. Tο θυμάμαι έντονα, γιατί είχα δεμένο το καΐκι στο λιμάνι και έτρεξα να δω τι γίνεται. Oταν τραβήχτηκαν τα νερά, φανταστείτε τι άφησαν πάνω στο μώλο ένα σκάφος δεκαπέντε τννων. Πλεμος και ειρήνη: Tο 1983, επιστρέφοντας απ ένα ταξίδι στην Πάρο και ενώ λος ο κσμος συζητούσε για τις δύο υπερδυνάμεις, ττε και

τα πυρηνικά τους πλα, που είναι ικανά να σκορπίσουν τον λεθρο στη Γη, άρχισα να προσχεδιάζω στο μυαλ μου αυτν τον πίνακα που έφτιαξα αμέσως μλις έφτασα στην Kάλυμνο. Nο 16: O Eμμανουήλ Σαρούκος έχει απ το 1965 στο καΐκι του που το λένε «Eιρήνη», πως και μία απ τις εγγονές του. Tο σκάφος αυτ ναυπηγήθηκε στη Σύμη στα 1947. Tο ονμασαν «Eιρήνη» για να γιορτάσουν τη λευτεριά και να ξορκίσουν τον πλεμο. H αρρώστια των σφουγγαριών: «Kανείς δεν μιλάει πια γι’ αυτ το θέμα σήμερα», παραπονιέται ο Eμμανουήλ Σαρούκος. Tο Σεπτέμβριο του 1986 η σπογγαλιεία δέχθηκε για πρώτη φορά ένα σοβαρ πλήγμα. Oι

σφουγγαράδες παρατήρησαν, αρχικά στα ρηχά νερά, τι τα σφουγγάρια έχαναν τη μαύρη τους μεμβράνη, άσπριζαν μοναχά τους και μετά περίπου 15 ημέρες απ την προσβολή της ασθένειας, έλιωναν στο χέρι του δύτη σα στάχτη. H μλυνση προχώρησε σε μεγαλύτερα βάθη, φτάνοντας μέχρι και τα 60 μέτρα. «H σπογγαλιεία», λέει ο Eμμανουήλ Σαρούκος, «ήταν ένας σημαντικς παράγων που κράτησε τον κσμο στο νησί, το οποίο είναι ορειν, άγονο. Δεν υπήρχαν παλιά τα ποντοπρα σκάφη, η μετανάστευση ή κάποια βιομηχανία. O κσμος εδώ, ανέκαθεν ζούσε απ την αλιεία και την σπογγαλιεία. Παλιτερα, που είχαμε και τις θάλασσες της Aφρικής, τα αλιεύματα ήταν μεγαλύτερα. Aνησυχήσαμε λοιπν πολύ που αρρώστησαν τα σφουγγάρια». O Eμμανουήλ Σαρούκος, ως πρεδρος σπογγαλιέων που ήταν εκείνη την εποχή, συζήτησε με τους εππτες της αλιείας και τον έπαρχο και το περίεργο φαινμενο γνωστοποιήθηκε στο υπουργείο Γεωργίας. Tα σφουγγάρια στάλθηκαν για εξέταση στο Πανεπιστήμιο Aθηνών, στο Eθνικ Kέντρο Θαλάσσιας Eρευνας, στο «ΔHMOKPITO» μέχρι και στην Aγγλία έφτασαν. Eγιναν κάποιες πειραματικές σπογγοκαλλιέργειες. Kαμία διάγνωση μως δεν βγήκε, εκτς απ διάφορες υποθέσεις και το θέμα ξεχάστηκε. Oχι πάντως για τους σφουγγαράδες που ζούσαν απ τα σφουγγάρια. Σκέφτηκαν τι η παράξενη αρρώστια των σφουγγαριών, ίσως, είχε σχέση με τη μεγάλη διαρροή ραδιενέργειας απ το Tσέρνομπιλ. Aυτ το συμπέραναν κυρίως απ το γεγονς τι η μλυνση άρχιζε απ τα ρηχά νερά προς τα βαθιά και δεν ξεπέρασε τα 60 μέτρα βάθος. Tα σφουγγάρια έμειναν έξω απ την Eυρωπαϊκή Kοιντητα: Mε αφορμή την καταστροφή των σφουγγαριών, τέθηκε το ερώτημα της αποζημίωσης των σφουγγαράδων και έγινε η διαπίστωση τι, με την ένταξη της Eλλάδας στην Eυρωπαϊκή Kοιντητα, τα σφουγγάρια έμειναν απ’ έξω, αφού δεν είχαν καταχωρηθεί στον κατάλογο των προϊντων που παράγει η χώρα μας, για να προστατευθούν οι παραγωγοί σε περίπτωση καταστροφής. Συνέχεια στην 16η σελίδα

H «Eιρήνη». Tο καΐκι του Eμμανουήλ Σαρούκου. Nαυπηγήθηκε στη Σύμη στα 1947. KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

15

«Πλεμος και Eιρήνη». Eργο που ζωγράφισε το 1983 ο Eμμανουήλ Σαρούκος. Συνέχεια απ την 15η σελίδα

Σφουγγαράδες και ψαράδες στις Bρυξέλλες: Tο 1991 ο Eμμανουήλ Σαρούκος πήγε με μια ομάδα του υπουργείου Γεωργίας στις Bρυξέλλες για να υποστηρίξει τα σφουγγάρια. «Πρέπει να μπούνε στο πλαίσιο νμου για την προστασία των αγροτικών προϊντων», λέει. «Aρκετή ζημιά μας κάνουν οι ανεξέλεγκτες εισαγωγές σφουγγαριών απ άλλες χώρες. Tα σφουγγάρια αυτά είναι χειρίστης ποιτητας και πουλιούνται για ελληνικά. Eδώ και τρία χρνια το υπουργείο Γεωργίας δεν ενδιαφέρεται για τα σφουγγάρια. O σφουγγαράς χρειάζεται κίνητρα για να σταθεί στα πδια του μέχρι να ξαναγεννήσει η θάλασσα αρκετά σφουγγάρια, αλλιώς θα τα εγκαταλείψει. Hδη πολλοί έχουν στραφεί προς την αλιεία του ξιφία, που κι αυτς εξαφανίζεται σιγά σιγά, την οστρακοαλιεία και το σπογγοεμπριο. Eως το 1986 ξεκινούσανε μέχρι και 60 σπογγαλιευτικά σκάφη. Tώρα φεύγουνε δέκα έως είκοσι το πολύ. Eπειδή σήμερα η παραγωγή των σφουγγαριών είναι τσο μικρή, αναγκαζμαστε να πηγαίνουμε το καλοκαίρι λη η οικογένεια στα νησιά να τα πουλάμε μνοι μας. Tο εισδημα δεν καλύπτει τις ανάγκες

16

μας. Για τα καύσιμα, τα απομαχικά, για λα τα εφδια που είναι αναγκαία. Θα ξαναπάω στις Bρυξέλλες και ελπίζω να τα βάλουμε τα σφουγγάρια μέσα στην Eυρωπαϊκή Kοιντητα, διτι παρμοιο πρβλημα έχει και η Γαλλία με τους αχινούς της, που δεν καταχωρήθηκαν με την ένταξή της. Eτσι, ίσως πετύχουμε να ενταχθούν, έστω και τώρα, τα σφουγγάρια μας μαζί με τους γαλλικούς αχινούς». O λαϊκς καλλιτέχνης: O Eμμανουήλ Σαρούκος «ξεκουράζεται» ζωγραφίζοντας. Στους πίνακές του μένει το απσταγμα της αγωνίας απ τη βιοπάλη που μπήκε αμέσως μλις τελείωσε το δημοτικ σχολείο, στα δώδεκά του χρνια. Γίνεται αφαίρεση της πεζτητας που διακρίνει την «κοινή μοίρα« της καθημεριντητας των ανθρώπων. Mε μάτι άγρυπνο, παρατηρητικτητα και αγάπη για τη ζωή, ο λαϊκς καλλιτέχνης αφήνει τα χρωματιστά του χνάρια, απλαυση για τα μάτια μας και μνήμη αλλοτινών εποχών για τους ερχμενους. Γι’ αυτ θα ’πρεπε κάποιος να τα νοιαστεί αυτά τα έργα. Xρειάζονται μια μεγάλη λευκή αίθουσα με καλ φωτισμ, να μπορούν να τα χαίρονται λοι οι επισκέπτες της Kαλύμνου. Ποιος θα φροντίσει;

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

«Στο στμα του καρχαρία». Eργο εμπνευσμένο απ ένα περιστατικ που έγινε πριν γεννηθεί ο ζωγράφος.

«Oι πειραταί των βυθών». «Eδώ» λέει ο ζωγράφος, «ζωγράφισα και τα τρία συστήματα που χρησιμοποίησε η σπογγαλιεία». KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

17

«Σφουγγαράδες – γλεντζέδες». Mε μάτι άγρυπνο, παρατηρητικτητα και αγάπη για τη ζωή, ο λαϊκς ζωγράφος αφήνει τα χρωματιστά του χνάρια, απλαυση για τα μάτια μας και μνήμη αλλοτινών εποχών για τις επμενες γενιές.

«H παλίρροια» (αριστερά) και η «Tράτα» (δεξιά). Δύο ακμη έργα του Eμμανουήλ Σαρούκου. Στον πρώτο πίνακα οι καταστροφές που προξένησε στο νησί το παλιρροϊκ κύμα μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης (1956), πως τις είδε ο ζωγράφος.

ΘEMA

H Aνατ. Bάση στην Aνταρκτική Eίναι η πρώτη αμερικανική βάση που χτίστηκε το 1940 και κηρύχθηκε πρσφατα διεθνές ιστορικ μνημείο ΠANΩ σ’ έναν βραχώδη γκο με το νομα Nήσος Στνινγκτον, μεταξύ πάγου και θάλασσας, σε μια άκρη της Aνταρκτικής, υπάρχουν τρία παλιά εγκαταλειμμένα κτίρια που τα δέρνουν οι χιονοθύελλες. Eίναι ,τι απμεινε απ την πρώτη αμερικανική βάση στην Aνταρκτική –η Aνατολική Bάση– που χτίστηκε το 1940 κι έκλεισε το 1948 μετά δυο ιστορικές αποστολές. Tο μέρος ήταν έρημο, αλλά χι σιωπηλ. O αέρας ούρλιαζε, πάγοι ξεβράζονταν με κρτο πάνω στη βραχώδη ακτή και οι παγετώνες κοντά στο νησί σωριάζονταν με βρντο, γεμίζοντας με παγβουνα τη θάλασσα. «Tο θέαμα είχε κάτι το τρομακτικ», γράφει ο Mάι-

κλ Πάρφιτ, στο «Nάσιοναλ Tζεογκράφικ». O Πάρφιτ πως και ο φωτογράφος Pομπ Kέντρικ ήσαν μέλη μιας 8μελούς αποστολής που, με επικεφαλής τον Nελ Mπρντμπεντ, ειδικευμένο στην πολιτική αρχαιολογία, επισκέφθηκε για τέσσερις εβδομάδες τον απμακρο αυτ τπο.

Iστορικ μνημείο H Aνατολική Bάση πρσφατα κηρύχθηκε διεθνές ιστορικ μνημείο, απ τις 39 χώρες στων οποίων τη δικαιοδοσία ανήκει η Aνταρκτική σύμφωνα με το Σύμφωνο του 1959. Oι λγοι που κηρύχθηκε μνημείο είναι αφ’ ενς οι εξερευνητικές αποστολές που έγιναν απ εκεί και αφ’ ετέρου γιατί υπήρξε το μέρος που για πρώτη φο-

ρά γυναίκες πέρασαν ένα ολκληρο χειμώνα στην Aνταρκτική. H αποστολή του Mπρντεμπεντ ξεκίνησε απ τη Nοτιο Aμερική με σκοπ να καθαρίσει και να επισκευάσει τα παλιά κτίρια, να συλλέξει και να καταλογογραφήσει τα αντικείμενά τους και έτσι να τιμήσει μιαν άγνωστη μεν, αλλά σοβαρή και σημαντική πτυχή στην ιστορία της εξευρεύνησης της Aνταρκτικής. Oι αποστολές στην Aνταρκτική είχαν χρηματοδοτηθεί απ άτομα και κυβερνήσεις για τον ίδιο λγο που παρμοιες αποστολές είχαν χρηματοδοτηθεί στο παρελθν: λγους οικονομικούς, εθνικιστικούς και για την ανεύρεση νέων πηγών προς εκμετάλλευση. Iδιο ήταν το κίνητρο των δύο ανδρών που ξεκίνησαν την ιστορία της Aνατολικής Bάσης, του Aμερικανού Pίτσαρντ Mπλακ και του Nορβηγού Φιν Pον, που ο πατέρας του ήταν μέλος της αποστολής του Pαντ Aμούδσεν στο Nτιο Πλο. Oι δύο αυτοί ήσαν επικεφαλής της 26μελούς αμερικανικής αποστολής που έκτισε την Aνατολική Bάση. H αποστολή την εγκατέλειψε το 1941, λγω του Δεύτερου Παγκσμιου Πολέμου, αλλά ο Pον δεν ξέχασε την Aνατολική Bάση.

Oι πρώτες γυναίκες Tο 1946 οργάνωσε με δικά του μέσα μια αποστολή με 23 μέλη, μεταξύ των οποίων και δύο γυναίκες, τη σύζυγο του Pον Eντιθ και την Tζένι Nτάρλιγκτον, σύζυγο του πιλτου Xάρι Nτάρλιγκτον, οι οποίες ήταν οι πρώτες γυναίκες που ξεχειμώνιασαν στην Aνταρκτική. Tο μεγαλύτερο μως μέρος της Aνταρκτικής παρέμενε άγνωστο. Eπρεπε να εξερευνηθεί, να μετρηθεί, να χαρτογραφηθεί –λη αυτή η πολύπλοκη διαδικασία που φέρνει μιαν άγνωστη περιοχή μέσα στον ανθρώπινο κσμο. Oταν η αποστολή του Pον έφυγε απ την Aνατολική Bάση –που δεν θα εκατοικείτο ξανά–, λα αυτά είχαν γίνει. Tο 1948 η χαρτογράφητη ώς ττε ακτή της ηπείρου είχε αχαρτογραφηθεί. Tο σημαντικτερο ίσως που απέδειξε η αποστολή του Pον είναι τι η Aνταρκτική είναι ήπειρος και τι η θεωρία περί του χωρισμού της στα δύο απ μια παγωμένη θάλασσα ήταν ανυπστατη.

Διαβίωση Πώς ζούσαν οι πρώτοι εκείνοι έποικοι της Aνατολικής Bάσης; Eφτιαχναν δέματα για τις αποστολές τους, σκτωναν φώκιες και έτρεφαν τους σκύλους με το κρέας τους, επιδιρθωναν τα αεροπλάνα τους και έραβαν, έραβαν, έραβαν. Tα περισστερα πράγματα που βρήκε η ομάδα του Mπρντμπεντ τα άφησαν εκεί για να τα δουν σοι ξαναπάνε ποτέ στο ίδιο μέρος: ένα ξυράφι, ένα μπουκάλι τονωτικ για τα μαλλιά, ένα μπουκάλι βιταμίνες, κουτιά με φάρμακα, δώδεκα ζευγάρια μπτες με διάφορα νούμερα, ένα σκάκι, κομμάτια απ ταινίες με ξεχασμένους σήμερα ηθοποιούς. Στις δύσκολες ημέρες οι έποικοι του Σνινγκτον τ ’ριχναν στο ποτ. Eίχαν πάρει λίγα αλκοολούχα μαζί τους, γι’ αυτ και μέλη της ομάδας έφτιαχναν κοκτέιλ με αποξηραμένα φρούτα. Tο ποτ μως δεν απάλυνε τη μοναξιά που ήταν διαρκής σαν το κρύο. «Στην Aνταρκτική, το μέρος που αγαπώ περισστερο στον κσμο, ένιωσα τη βαθύτερη μοναξιά», γράφει ο Πάρφιτ, που ήδη έχει εκδώσει ένα βιβλίο για την Aνταρκτική. H αποστολή του Mπρντμπεντ δημιούργησε ένα απ τα πιο περίεργα μουσεία στον κσμο. Στη σκοτεινιά του πρωινού που θα έφευγε η αποστολή απ την Aνατολική Bάση, με το χτύπημα της άγκυρας στα πλευρά του πλοίου, καθώς την ανέβαζε για να αποπλεύσει, ο Πάρφιτ έριξε το φως του φαναριού του πάνω στο νησί. Kαι μονολγησε: «Hταν προνμιο να ζεις εδώ, κι είναι μια θλίψη να φεύγεις».

18

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

KPITIKH

ΔIΣKOI Tης Παρής Σπίνου

ΘEPMEΣ νύχτες, δροσερά ποτά, ευχάριστη διάθεση. Λάτιν, φλαμένκο, σάμπα, μάμπο, σάλσα, οι ρυθμοί που ξυπνούν καλοκαιρινές αναμνήσεις, αγγίζουν την ψυχή, κινούν το σώμα.  Ottmar Liebert: «Nouveau Flamenco» (EMI). «Nέο φλαμένκο» χαρακτηρίζει το ύφος του ο βιρτου#ζος της ακουστικής κιθάρας Oτμαρ Λίμπερτ. Γεννημένος στην Kολωνία απ# Kινεζογερμαν# πατέρα και Oυγγαρέζα μητέρα ο καλλιτέχνης ερμηνεύει με άψογη τεχνική τις καλοδουλεμένες συνθέσεις του στις οποίες μεταγγίζει μικρές δ#σεις απ# Nτζάνγκο Pάινχαρτ, Πάκο ντε Λουτσία και ουγγρική τσιγκάνικη μουσική. Aν διέθετε και αυθεντικ# πάθος, το αποτέλεσμα θα ήταν άψογο...  Gloria Estefan: «Mi tierra» (Sony). Eπιστροφή στις ρίζες για την Kουβανέζα τραγουδίστρια, η οποία τραγουδάει ισπανικά έπειτα απ# 10 ολ#κληρα χρ#νια. O δίσκος περιλαμβάνει διασκευές παλιών συνθέσεων αλλά και νέα τραγούδια που επιχειρούν να αναβιώνουν το ξέφρενο πνεύμα της λάτιν μουσικής στην Kούβα της δεκαετίας του ’30 και του ’40, με τις μεγάλες ορχήστρες πνευστών και τα «δαιμονικά» κρουστά. H συμμετοχή σημαντικών μουσικών #πως οι Πάκιτο ντι Pιβέρα, Aρτούρο Σάντοβαλ, Iσραελ Λοπέζ, το κύρος της Συμφωνικής Oρχήστρας του Λονδίνου διασώζουν την επίπεδη –δίχως ευαισθησία και αισθησιασμ#– ερμηνεία της Eστέφαν, η οποία μοιάζει να βρίσκεται εκτ#ς κλίματος.  Sabroso: «The Havana hits» (Virgin). Στους νυκτερινούς δρ#μους της Kούβας μεταφέρει τον ακροατή και το άλμπουμ «Σαμπρ#ζο» (σημαίνει γευστικ#) που επιχειρεί να διαχωρίσει τα γνήσια κουβανέζικα τραγούδια απ# τα κακέκτυπα. Προσέξτε τα μεθυστικά ηχοχρώματα, τους ελκυστικούς ρυθμούς, τις αυθεντικές ερμηνείες απ# καλλιτέχνες και συγκροτήματα #πως οι Σελίνα Γκονζάλες, «Λος Bαν Bαν», «Oρκεστρα Tσέπιν» κ.ά.  Los Fabulosos Cadilacs: «El Leon» (Sony). Zωντάνια και έμπνευση απ# το εννιαμελές συγκρ#τημα που αντιπροσωπεύει ε-

πάξια το ισπαν#φωνο ροκ συνδυάζοντας με πρωτ#τυπο τρ#πο τις πολύμορφες επιρροές του: απ# τα σκα και τη ρέγγε στη σάμπα και το ταγκ#, απ# τη σάλσα στη σ#ουλ και απ# τα μεξικάνικα «νορτένιας» στο ροκ.

«Eπτά επί Θήβας» H τραγωδία του Aισχύλου απ το K.Θ.B.E. στην Eπίδαυρο H τραγωδία του Aισχύλου «Eπτά επί Θήβας» απ το Kρατικ Θέατρο Bορείου Eλλάδος στην Eπίδαυρο. O Eτεοκλής (Δημήτρης Kαρέλλης), εν μέσω του χορού των Θηβαίων Γυναικών. (Σκίτσο Eλλης Σολομωνίδου – Mπαλάνου).

Tου Σπύρου Παγιατάκη

AΣΦAΛΩΣ είναι λίγοι αυτοί που συγκαταλέγουν τους «Eπτά επί Θήβας» στις πλέον προσφιλείς τους τραγωδίες. Tο έργο είναι, δίχως αμφιβολία, περισστερο ρητορικ παρά δραματικ. H δομή του γέρνει έχοντας χάσει την ισορροπία της, και η γλώσσα - εκτς απ τα χορικά - δεν διαθέτει τον ρομαντικ λυρισμ που βρίσκει κανείς στους «Πέρσες» και στον «Προμηθέα». Tο επισημαίνει κι ο ίδιος ο μεταφραστής του, Tάσος Pούσος, λέγοντας πως το συγκεκριμένο έργο του Aισχύλου σπανίως παρουσιάζεται, κι αυτ γιατί «δεν είναι πιασάρικο, δεν έχει εξωτερική δράση, αλλά εσωτερική». Tο υπονοεί και ο σκηνοθέτης του, Σταύρος Tσακίρης, αναφέροντας τι «επιλέχθηκε η λύση της εσωτερικής ψης, δίνοντας έμφαση στις αγγελικές ρήσεις με μια φρμα τελετουργίας, χωρίς συγκεκριμένο λειτουργικ...» Λγια τα οποία μαρτυρούν πως σκηνοθετική πρθεση υπήρξε να πέσει το κύριο βάρος περισστερο στη φρμα παρά στο περιεχμενο. Kι αυτ το περιεχμενο διαφέρει κατά πολύ απ’ λα τα άλλα έργα του Aισχύλου, τα οποία σώθηκαν μέχρι σήμερα. Tι να πει, κανείς για ένα έργο δίχως θετικούς ήρωες; Γιατί η ιστορία του Eτεοκλή, –ο οποίος παραβαίνοντας προηγούμενες συμφωνίες αρνείται να παραδώσει το θρνο στον αδελφ του Πολυνείκη– δεν διαθέτει κανένα μεγαλείο και κανέναν ηθικ προβληματισμ, έξω βέβαια απ το αν δικαιώνεται ή χι ο Πολυνείκης να εκστρατεύει ενάντια στη γενέτειρά του πλη. Eνδεχομένως το ζουμερ περιεχμενο της τριλογίας να βρισκταν στις δύο πρώτες τραγωδίες, οι οποίες χάθηκαν. Oπως και να ‘χουν τα πράγματα, οι «Eπτά επί Θήβας» ανήκει στα πλέον προβληματικά έργα για ποιον αναλάβει να τα διδάξει απ σκηνής. O Σταύρος Tσακίρης σίγουρα «αυθαιρετεί» απέναντι στο αρχαίο πρωττυπο ταν μοιράζει τα κατεβατά του Aγγελιαφρου σε επτά κατάσκοπους, οι οποίοι χι μνο μιλάνε το κείμενο, αλλά το παριστάνουν κιλας με μια τεχνοτροπία που θυμίζει έντονα ιαπωνικ θέατρο ανάμικτο με ποντιακ πυρρίχιο. H γνώμη μου είναι πως καλώς έπραξε. Στηριζμενος λοιπν σε αποφασιστικ ποσοστ πάνω στην εικαστική παρουσίαση ενς περιγραφικτατου κειμένου, ο σκηνοθέτης επέλεξε τη «φρμα της τελετουργίας», εκμεταλλευμενος ταυτχρονα ηχητικά τις συχνές αναφορές που κάνει ο Aισχύλος (στ. 100, 104, 123, 152, 213, 294 κτλ. κτλ.) στους θορύβους μάχης και πολέμου. Tα δύο –επί σκηνής– κρουστά τα οποία έχουν άκρως λειτουργικ ρλο στην παράσταση (μουσική Γιώργος Mπουντουβής) επεμβαίνουν αποφασιστικά στο ρυθμ και στην ένταση της πορείας του έργου, υπογραμμίζοντας κορυφώσεις και γεγοντα, αλλά συχνά ανταγωνίζονται με αθέμιτο τρπο τις φωνές των δύστυχων ερμηνευτών που

έχουν να παλέψουν με τον αχ των τυμπάνων. Φαίνεται πως το «Θεσσαλικ Θέατρο» με την ελαφρώς –αλλά ικανοποιητικτατα– καραγκουνίζουσα Hλέκτρα του έχει δημιουργήσει πλέον σχολή. Oι αναφορές που υπάρχουν στο πρσφατο βουκολικ φολκλρ στα κουστούμια της Iωάννας Παπαντωνίου δεν είναι απλώς υπαινικτικές. Bγάζουν μάτι. Tο μίγμα Tσελιγκάδων - Θεφιλου - Kολοκοτρώνη - Σαμουράι δεν είναι εικαστικά δίχως ενδιαφέρον, απ τη στιγμή που η σκηνογράφος διαθέτει και καλαισθησία και γνώση. Bέβαια, τα κουστούμια δύσκολα «παντρεύονται» με τα υψηλού γούστου, απωανατολικής αυστηρτητας και αφαίρεσης σκηνικά του Aγγελου Aγγελή, τα οποία ασφαλώς θα συνταίριαζαν ευτυχέστερα με λιγτερο μπιχλιμπίδι στις ενδυμασίες. Για τον protafonista assoluto αυτής της τραγωδίας, τον Eτεοκλή, έχει γραφεί (απ τον Gilbert Murray) πως είναι ο πρώτος –χρονολογικά– ολοκληρωμένος χαρακτήρας με πλήρη προσωπικτητα, ο οποίος εμφανίστηκε στη φιλολογία του αρχαίου δράματος. Eνας χαρακτήρας που δεν είναι ούτε θετικς ούτε αρνητικς, διαθέτοντας μως ταυτχρονα και θετικά και αρνητικά στοιχεία. Oμως –σπάνιο αυτ στο αρχαίο δράμα– διαθέτει και μια τεράστια αίσθηση του χιούμορ, πως φαίνεται απ τα καυστικά μικρά σχλιά του, ταν απαντά στις περιγραφές του Aγγελιαφρου. O Δημήτρης Kαρέλλης δεν πήρε μεν στα σοβαρά αυτή τη δηκτική διάθεση του Aισχύλου, αλλά έδωσε έναν περισστερο μεγαλοπρεπή, έναν τελετουργικ βασιλιά, ο οποίος δείχνει να μην έχει την παραμικρή αμφιβολία για την ανωτερτητά του και την υπεροχή απέναντι στον αδελφ-εισβολέα. Eνας έξοχος, αν και ακαδημαϊκς ηθοποις σ’ έναν χορταστικ ρλο. Oι «επτά κατάσκοποι» που μοιράστηκαν τα λγια του Aγγελιαφρου πάλε-

ψαν γενναία και με καλά αποτελέσματα με τα βαριά τους κουστούμια, το ακμα βαρύτερο μακιγιάζ, και με τη στυλιζαρισμένη κίνηση (Pεγγίνα Kαπετανάκη). Mαζί με τον Δημήτρη Kαρέλλη στήριξαν ολκληρο το έργο, γλυτώνοντάς το –σο το δυνατν– απ τον άνευρο, κακοντυμένο και κακοχορογραφημένο χορ. H χι δίχως ενδιαφέρον σκηνοθετική άποψη κντεψε να βουλιάξει στην τελευταία σκηνή του έργου με την εμφάνιση των θυγατέρων του Oιδίποδα, που συνδεψαν τη μεταφορά των πτωμάτων των αδελφών τους με άκρως εκκεντρικ τρπο. H Oδέτη Σταβαράκη (Aντιγνη) διαθέτει και ταλέντο και ένα εντυπωσιακής προσωπικτητας τέμπρο στη φωνή της, και η Λένα Kουρούδη (Iσμήνη) είναι μια πολλά υποσχμενη νέα ηθοποις. Δεν φταίνε επομένως οι ίδιες για το τσιφτετελοειδές μοιρολι του τέλους, το οποίο αδικεί τις προηγούμενες εντυπώσεις, στερώντας την τραγωδία απ ένα στέρεο «φινάλε.. Mπορεί να μην φταίει καν κι ο σκηνοθέτης, ο Σταύρος Tσακίρης, ο οποίος συνέλαβε αυτ το εξεζητημένο «κλείσιμο». H Aχίλλειος πτέρνα των «Eπτά επί Θήβας» βρίσκεται ακριβώς σε αυτήν την τελευταία σκηνή η οποία αποκλείεται να έχει γραφεί απ τον ίδιο τον Aισχύλο. Mε αυτή την παράσταση το KΘBE δείχνει πως ενδιαφέρεται να παιδέψει και παραπέρα τη συζήτηση για το ανέβασμα της αρχαίας τραγωδίας. Eχοντας –ευτυχώς– γυρίσει αποφασιστικά τις πλάτες στις λεγμενες ακαδημαϊκές αντιλήψεις, τα τελευταία χρνια η επιλογή των συντελεστών κάθε καλοκαίρι μαρτυρά πως η ηγεσία του Kρατικού Θεάτρου του Bορρά, αποτολμά, δεν φοβάται τον πειραματισμ, θέλει την εξέλιξη. Δίχως να είναι η μεγάλη, η ολοκληρωμένη παράσταση, οι «Eπτά επί Θήβας» του KΘBE, διέθετε μέσα της τον ανανεωτικ σπρο ο οποίος προϊδεάζει για μελλοντικα επιτεύγματα.

KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

19

BIBΛIO

NEEΣ EKΔOΣEIΣ Tρύφωνος Eυαγγελίδη: «H παιδεία επί Tουρκοκρατίας... (Eλληνικά σχολεία απ της Aλώσεως μέχρι Kαποδιστρίου.)» τμοι A’ B’, Aθήνα 1936. (Aνατύπωση «Bιβλιοθήκη Iστορικών Mελετών» Δ.N. Kαραβία). Στην ίδια σειρά, το «Eυρετήριο» του έργου, επιμέλεια: Kώστας Θ. Λάππας, Aθήνα 1992. Aν και έχουν περάσει περισστερα απ πενήντα χρνια απ την πρώτη έκδοσή του, το έργο του Eυαγγελίδη παραμένει και σήμερα, παρά τις ελλείψεις και τις ανεπάρκειές του, ένα βασικ βοήθημα για τη μελέτη της νεοελληνικής εκπαίδευσης απ τον 15ο ώς τον 19ο αιώνα. H χρησιμτητά του έγκειται κυρίως στον πλούτο των πληροφοριών του, που στηρίζονται χι μνο σε έντυπο υλικ αλλά και στις αρχειοδιφικές έρευνες του συγγραφέα του. Mε την ανατύπωσή του, το έργο του Eυαγγελίδη γίνεται τώρα πιο εύχρηστο στους ειδικούς ερευνητές και τους φιλίστορες. Pιουνοσούκε Aκουταγκάουα «Pσομον και άλλες ιστορίες», μετ.: Γιούρι Kοβαλένκο, Eκδσεις «Kαστανιώτη», Aθήνα 1993, Eνας απ τους σημαντικτερους λογοτέχνες της Iαπωνίας, ο Pιουνοσούκε Aκουταγκάουα παίζει με τις έννοιες της αλήθειας, της τιμής, του ονείρου και του έρωτα, λες και η στφα τους είναι απ πηλ. Tις περιεργάζεται και τις εξετάζει, τις πλάθει και τις ξαναπλάθει, για να μας αφήσει στο τέλος να αναρωτηθούμε ή να διαπιστώσουμε πσο υποκειμενική και εύπλαστη είναι η ψη της πραγματικτητας και του κσμου που ζούμε. Tο 1951, ο σκηνοθέτης Aκίρα Kουροσάβα γύρισε την ταινία «Pασομν», βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα και «Στα χαμδεντρα». Παναγιώτη Kονδύλη «Πλανητική πολιτική μετά τον Ψυχρ Πλεμο», Eκδσεις «Θεμέλιο», Aθήνα 1993, σ.σ. 184, τιμή 1.800 δρχ. Tο τέλος του Ψυχρού Πολέμου και η κατάρρευση του κομμουνισμού δεν σημαίνουν ούτε το «τέλος της Iστορίας» ούτε την απλή μετάβαση του διεθνούς συστήματος απ μια διπολική σε μια πολυπολική δομή. Aποτελούν, απεναντίας, μια ιστορική τομή και την απαρχή μιας νέας φάσης στην ιστορία της πλανητικής πολιτικής των Nέων Xρνων, η οποία άρχισε με τις μεγάλες ανακαλύψεις και τον εμπορικ καπιταλισμ για να γνωρίσει ακολούθως τις μεγαλύτερες τροπές της με τον ευρωπαϊκ ιμπεριαλισμ του 19ου αιώνα και με τον ανταγωνισμ Aνατολής και Δύσης στον 20. Γεώγιος Bυθούλκας «Oμοιοπαθητική: η νέα ιατρική», Eκδσεις «Adam», Aθήνα. O συγγραφέας υποστηρίζει τι δεν υπάρχουν ασθένειες αλλά μνον ασθενείς, τι κάθε άνθρωπος χρειάζεται το ιδιαίτερο «ατομικ» φάρμακο για να επανέλθει στην κατάσταση της υγείας και τι για να υπάρξει πραγματική θεραπεία, πρέπει να βρεθεί ένα φάρμακο που να έχει προκαλέσει σε υγιείς οργανισμούς συμπτώματα παρμοια με αυτά που έχει υποστεί ο ασθενής. Eτσι, η ομοιοπαθητική αποτελεί, σύμφωνα με τους οπαδούς της, εναλλακτική λύση στην κλασική θεραπευτική των ορμονών, της κορτιζνης και των αντιβιοτικών.

20

Nέα μυθιστορήματα Bιβλία των Γκράχαμ Γκριν, Aλμπερτ Kοσερί, Pμπερτ Λούις Στίβενσον... Pμπερτ Bάλζερ «O παραγις», μετ. Iάκωβος Kοπερτί, εκδσεις «Hριδανς», Aθήνα, σ.σ. 314. Aπ λους τους ήρωες του Pμπερτ Bάλζερ, ο Γιζεφ Mάρτι είναι στην κυριολεξία ο σωσίας του συγγραφέα. Nεαρς, δειλς και ονειροπλος μπαίνει στην υπηρεσία του μηχανικού Tμπλερ, εφευρέτη ενς διαφημιστικού ρολογιού, ενς γεωτρύπανου, ενς αυτματου πωλητή σφαιρών και μιας καρέκλας. Bernard-Marie Koltes «Pομπέρτο Tσούκο, Tαμπατάμπα, Eνα υπστεγο, στη δύση», μετ. Δημήτρης Δημητριάδης, εκδσεις «Aγρα», Aθήνα 1993, σ.σ. 229. Tο νομά του ήταν Pομπέρτο Tσούκο: είχε σκοτώσει τους γονείς του σε ηλικία δεκαπέντε ετών, έπειτα «λογικεύτηκε» ως τα είκοσι πέντε του, ταν απτομα πάλι για άλλη μια φορά «εκτροχιάζεται», σκοτώνει έναν αστυνομικ και επί πολλούς μήνες επιδίδεται σε πράξεις βίας χωρίς κανείς να μπορεί να τον εντοπίσει. Colette «O αγαπημένος», μετ. Tίνα Tσιάτικα, εκδσεις «Printa», Aθήνα 1993, σ.σ. 189. H Λεά ντε Λονβάλ, πλούσια εταίρα κοντά στα πενήντα είναι ερωμένη του Φρεντ Πολού. Kαθώς ο νεαρς εραστής της χάνει σταδιακά τον ενθουσιασμ του, η Λεά βιώνει με μια νηφάλια έκπληξη και με λη τη διαύγεια της πίκρας, την κάθε εκδήλωση ενς πάθους που θα είναι και το τελευταίο. John Grisham «H ετυμηγορία», μετ. Παλύρα Iσμυρίδου, Aθήνα 1993, σ.σ. 636. Mιά δίκη, που διεξάγεται σε μια μικρή κωμπολη του Nτου, συγκεντρώνει επί δέκα μέρες το ενδιαφέρον της αμερικανικής κοινής γνώμης. Eνας μαύρος, ο Kαρλ Λι Xέιλι, κατηγορείται για τη δολοφονία δύο λευκών οι οποίοι είχαν βιάσει και βασανίσει ανελέητα τη δεκάχρονη κρη του. Σε έναν άλλο τπο, απ ένα άλλο δικαστήριο, η αθώωση του Xέιλι θα ήταν σχεδν σίγουρη, μως στο Kλάντον του Mισισιπή ο νμος έχει χρώμα λευκ... Graham Greene «Tο υπουργείο του φβου», μετ. Δημήτρης Kαρέλλας, Στέλλα Mακρή, εκδσεις «Γαβριηλίδης», Aθήνα 1993, σ.σ. 350. Tο μυαλ του Aρθουρ Pου είχε συνθλιβεί απ την ενοχή - μιαν ενοχή που η αιτία της θα πρέπει να εντοπιστεί στο γεγονς τι ο ίδιος δολοφνησε, απ οίκτο, την άρρωστη γυναίκα του. O Aρθουρ Pου έμενε έξω απ τον πλεμο, μέχρι που, κατά τη διάρκεια μιας φιλανθρωπικής γιορτής, έτυχε να μαντέψει ένα μυστικ. Aπ τη στιγμή εκείνη γίνεται ο στχος ύπουλων σκοτεινών δυνάμεων που αρχίζουν να τον καταδιώκουν ανελέητα. Aλμπέρ Kοσερί «Oι τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας», μετ. Δημήτρη Zορμπαλά, εκδσεις «Xατζηνικολή», Aθήνα 1993, σ.σ. 179. H τεμπελιά σ’ αυτή την αιγυπτιακή οικογένεια δεν είναι ελάττωμα αλλά καλλιεργείται σαν ένα σπάνιο άνθος. Γιατί η εργασία θεωρείται ντροπή, κίνδυνος και φθορά

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

O συγγραφέας Γκράχαμ Γκριν. Tο έργο του «Tο υπουργείο του φβου» μεταφράστηκε στα ελληνικά. του σώματος και της ψυχής, παγίδα μιας πολιτείας που σου στέλνει τον χωροφύλακα και σε γραπώνει σαν επαναστάτη, ή βάζει και σε πατάνε μέσα στους επικίνδυνους δρμους τα τέρατα της συγκοινωνίας. Pμπερτ Λούις Στίβενσον «Δρ. Tζέκιλ και κος Xάιντ», μετ. Aνδρέας Aποστολίδης, Aθήνα 1993, σ.σ. 118, τιμή 1.050 δρχ. O «Δρ Tζέκιλ και κος Xάιντ» του Pμπερτ Λούις Στίβενσον έχει θεωρηθεί απ τον Bλαντιμίρ Nαμπκοφ ως ένα απ τα κορυφαία έργα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας μαζί με τον «Oδυσσέα» του Tζέιμς Tζις και τη «Mαντάμ Mποβαρί» του Φλομπέρ. H απήχηση του βιβλίου στο αναγνωστικ κοιν απ το 1886 που πρωτοκυκλοφρησε, οφείλεται στο τι η σύγκρουση του αξιοσέβαστου Δρος Tζέκιλ με τον καταχθνιο Kο Xάιντ προσεγγίζει το πρβλημα της συνύπαρξης του καλού και του κακού που φωλιάζει μέσα σε κάθε άτομο. Oράτιος Kιργα «Aνακντα», μετ. Eύα Tσούρου, εκδσεις «Aλεξάνδρεια», Aθήνα 1993, σ.σ. 224, σ.σ. 1.600 δρχ. Σημαντικς εκπρσωπος της φανταστικής λογοτεχνίας, ο Oυρουγουανς Oράτιος Kιργα εισάγει τον αναγνώστη στο μυστήριο του κσμου της ζούγκλας, πλάθοντας ένα σαγηνευτικ λαβύρινθο που σε κάθε στροφή του παραμονεύει το γέλιο, η έκπληξη και ο τρμος. H ξέφρενη φαντασία του ξετυλίγεται μέσα σε ένα ζοφερ βασίλειο με παράξενη πανίδα, φίδια, έντομα, καύσωνες και πυρετούς ενώ οι ήρωές του αναγκάζονται να υποταχθούν σε μια φύση παντοδύναμη. Γουίλιαμ Σάνσομ «Tο σώμα», μετ. Γ. I.

Mπαμπασάκης, εκδσεις «Δελφίνι», Aθήνα 1993, σ.σ. 268, σσ. 2.500 δρχ. Πως αντέχεται η βασαναστική ζήλεια; Πως είναι δυνατν να ζηλεύει κανείς και μάλιστα να ζηλεύει μια γυναίκα σαν την ηρωίδα του Σάνσομ; Oλα ωστσο είναι δυνατν να ισχύουν, ισχυρίζεται ο συγγραφέας, ακμα και αν δεν είσαι ερωτευμένος. Oλα επιτρέπονται στο παιχνίδι της ζήλειας, διτι τα πάντα συμβαίνουν σε ένα μυαλ που αρρωσταίνει και σε ένα βλέμμα που βλέπει σα δεν συμβαίνουν ή που ερμηνεύει πως θέλει, σα συμβαίνουν. Nαθάνιελ Xθορν «Iθαν Mπραντ», μετ. Kοσμάς Πολίτης, εκδσεις Gutenberg, σ.σ. 79. Tι είναι το ασυγχώρητο αμάρτημα; Kαι πώς μπορεί να το ανακαλύψει κανείς; Kαι μήπως πρέπει να γυρίσει λο τον κσμο ψάχνοντας; O Iθαν, ένας ασβεστάς με τα μάτια καμένα απ τη φωτιά του καμινιού του, θα παρατήσει ,τι έχει και δεν έχει και κάποια στιγμή θα χαθεί. Mα κάποια στιγμή θα επιστρέψει στο μικρκοσμ του για να δείξει πση απ την ψυχή του έχασε σε αυτή την αναζήτηση. Στέφανο Mπένι «O μάγος Mπαλ», μετ. Tτα Kοβερτίνο, εκδσεις «Kαστανιώτη», Aθήνα 1993, σ.σ. 159. Eνας περίεργος τύπος ο Mπεντ, άνθρωπος της νύχτας, ταχυδακτυλουργς και μάγος, κάθεται στο μπαρ «Tης συμφοράς», μεθάει και παρατηρεί τον κσμο με χιούμορ και σαρκασμ. Eπειτα αρχίζει η περιπέτεια. Ξαναμπαίνει στην οργάνωση κατά της δικτατορίας και αναλαμβάνει μια επικίνδυνη αποστολή, να κλέψει μια κασέτα απ μυστικά αρχεία. Στην αποστολή συμμετέχει και η γυναίκα που έχει αναστατώ-

BIBΛIO

KYKΛOΦOPHΣAN «Mνήμη Xριστ φορου Xρηστίδη. Δέκα χρ νια απ το θάνατ του», επιμ. Mαρία Kοκ λη. Iνστιτούτο Nεοελληνικών Σπουδών A.Π.Θ., Θεσσαλονίκη 1993, σ.σ. 224, τιμή 1.200 δρχ. Δημοτικιστής, νομικ ς, πολιτικ ς σχολιαστής, μεταφραστής φιλοσοφικών κειμένων και συγγραφέας που έφερε σε πέρας τη «μεταγραφή» στη δημοτική λων των νεοελληνικών νομικών κωδίκων, ο Xριστ φορος Xρηστίδης ήταν επίσης ο εκτελεστής της διαθήκης του Mαν λη Tριανταφυλλίδη. Σήμερα, δέκα χρ νια απ το θάνατ του δημοσιεύονται ομιλίες και μελέτες σχετικά με τη ζωή και το έργο του των καθηγητών Φ. Bεγλερή, I. Δεληγιάννη, Π. Kιτρομηλίδη, Aννας Mίσιου και Kυρ. Tσαντσάνογλου, του τ. διευθυντή του Iνστιτούτου Nεοελληνικών Σπουδών B. Φ ρη, των δικηγ ρων K. Γιανν πουλου και Eυκλ. Φαλκωνάκη, καθώς και των Πλουτή Σέρβα, Aλ. Aργυρίου και K.Θ. Δημαρά. Marcel Brion «Aττίλας», μετ. Kούλα Tριανταφύλλου, εκδ σεις Aπ. A. Xαρίσης, Aθήνα 1993, σ.σ. 255. O Aττίλας υπήρξε ένας απ τους μεγαλύτερους ηγέτες που γνώρισε η ανθρωπ τητα και σύμφωνα με τον Γάλλο ακαδημαϊκ Mαρσέλ Mπρι ν, στρατιωτικ ς, διπλωμάτης, πολιτικ ς που στάθηκε ουσιαστικ ς καταλύτης εν ς διεφθαρμένου κ σμου που κατέρρεε - εξ ου και η άδικη θέση της ιστορίας απέναντί του. Στο βιβλίο του ο Γάλλος ακαδημαϊκ ς ζωντανεύει μία απ τις πιο σκοτεινές περι δους της ευρωπαϊκής Iστορίας, καθώς και το χάραμα μιας καινούργιας εποχής που γεννιέται απ την επέλαση των καινούργιων λαών που εξαπλώνονται στην Eυρώπη. Tζούλια Kρίστεβα «O γέρος και οι λύκοι», μετ. Γιάννα Σκαρβέλλη, εκδ σεις «Mάγια», Aθήνα 1993, σ.σ. 304, τιμή 3.120 δρχ. Λύκοι εισβάλλουν στη Σάντα Mπάρμπαρα και σκοτώνουν ζώα και ανθρώπους, ενώ ο μ νος που αντιστέκεται στη βαρβαρ τητα, ο γέρος καθηγητής των λατινικών, πεθαίνει στο τέλος απ ανεξήγητη αιτία. H δημοσιογράφος Στεφανί Nτελακούρ μεταμορφώνεται σε ντεντέ-

κτιβ για να ερευνήσει την υπ θεση σε μια χώρα πρώην λαϊκή δημοκρατία και σημερινή άκρως φιλελεύθερη κοινωνία, που έχει χάσει τις αξίες της και έχει γίνει η επιτομή του μίσους και του καθημερινού εγκλήματος.

Iστορίες πάθους «O ναύτης», το μυθιστρημα του Θεδωρου Γρηγοριάδη Tης Eλισάβετ Kοτζιά Θε δωρος Γρηγοριάδης «O Nαύτης», εκδ σεις «Kέδρος», Aθήνα 1993, σ.σ. 412. Oποιος ενδιαφέρεται να διαπιστώσει πώς διακρίνονται μεταξύ τους ένα εύπεπτο ερωτικ μπεστ-σέλερ και ένα μυθιστ ρημα με ιστορίες πάθους που δικαιωματικώς τοποθετείται στο χώρο της καλής λογοτεχνίας, «O Nαύτης» προσφέρεται ως πολύ καλ δείγμα. Δι τι στις ερωτικές περιπέτειες που ιστορεί ο Θε δωρος Γρηγοριάδης και στα πάθη που γνωρίζει ο έφηβος ήρωάς του στο ορειν χωρι που ζει, συναντάμε - παρά τις αδυναμίες του μυθιστορήματος - αυτούσια ορισμένα απ τα επιτεύγματα της πεζογραφικής τέχνης. H ιστορία καλύπτει τη ζωή τριών γενεών: ο παπούς και η γιαγιά που ήρθαν πρ σφυγες απ την Aνατολή, τα παιδιά που δουλεύουν στα καπνοχώραφα μέσα στον κάμπο μεταξύ Δράμας και Kαβάλας και ο νέος αφηγητής που απ τη μια καταλαμβάνεται απ την ολοκληρωτική νοσταλγία της φυγής και του νερού και απ την άλλη παραμένει μοιραία δεμένος με την πατρική γη και το παράξενο και μυστηριώδες οικογενειακ του παρελθ ν. Tο βιβλίο αποτελείται απ 85 μικρά κεφάλαια με πολλά περιστατικά. Aπ λυτη οικονομία στο μυθιστ ρημα δεν υπάρχει (ούτε απ λυτη εκφραστική επάρκεια άλλωστε), σε κάποια σημεία μάλιστα το βιβλίο χαλαρώνει

ενοχλητικά, πως στην αφήγηση του ταξιδιού που ο ήρωας πραγματοποιεί στο εξωτερικ κατά τη διάρκεια της ναυτικής του θητείας. Στις περισσ τερες ωστ σο σελίδες, ο συγγραφέας ξέρει πολύ καλά σε ποιο χρονικ σημείο να εγκαταλείψει το νήμα της κάθε περιπέτειας και σε ποιο, χρονικά μεταγενέστερο, να το ξαναπιάσει έτσι ώστε να ερεθίζει την περιέργεια του αναγνώστη και να αφήνει - αποσιωπώντας τις ενδιάμεσες φάσεις - τις περιπέτειες να θραφούν μέσα στη φαντασία μας. Γνωρίζει επίσης να διαπλέξει με ευρηματικ τητα το πραγματικ με το φανταστικ , δημιουργώντας –ακ μα

και πάνω στο βουν ή μέσα στην καρδιά του κάμπου– μια παράδοξη μυθολογία γύρω απ το στοιχείο του νερού με βάλτους, λάσπες και κανάλια, γοργ νες, ναύτες και καράβια. Kαι με την προσεκτική καλλιέργεια του απίστευτου επιτρέπει επί πλέον να συμβαίνουν απίθανες συμπτώσεις τροφοδοτώντας μια ακ μα μυθολογία γύρω απ τις γυναικείες μορφές, με την κεντρική ηρωίδα άλλοτε να εμφανίζεται σαν κοριτσάκι ή απλή εργάτρια και άλλοτε να μεταμορφώνεται σε νυμφίδιο και π ρνη, σε μάγισσα και σε στοιχει . Oι σεξουαλικές ιδιοτυπίες στις προτιμήσεις των ηρώων δεν είναι τέλος λίγες. Σε αντίθεση μως με τα βιβλία της απλής εμπορικής κατανάλωσης, ο «Nαύτης» δεν εξαντλείται σε μια μον τονη σεξουαλική πρ κληση. Xρησιμοποιώντας το στοιχείο της διαστροφής με μέτρο αλλά και αξιοπρ σεκτη άνεση, επιτρέπει στην αφήγηση να εμβαθύνει στο χώρο της επιθυμίας, του π θου αλλά και του ασυγκράτητου πάθους για το κακ . Xωρίς να διαθέτει τον ίδιο σοφ ρυθμ , «O Nαύτης» εμφανίζει συγγένεια με την «Yδάτινη χώρα» του σύγχρονου Bρετανού Γκράχαμ Σουίφτ, απ την άποψη τι συνθέτει ένα έπος για το νερ , μέσα στην καρδιά της ηπειρωτικής γης. Kαι κάνει τον Θε δωρο Γρηγοριάδη που έχει πριν δύο χρ νια δώσει ένα καλ τ μο διηγημάτων με τίτλο «O Aρχαίος φαλλ ς», υπολογίσιμη δύναμη στο χώρο της πεζογραφίας.

NEEΣ EKΔOΣEIΣ Φρίντριχ Nτίρενματ, «H κοιλάδα της αταξίας», μετ. Iάκωβος Kοπερτί, εκδ σεις «Aγρωστις», Aθήνα 1993, σ.σ. 124, τιμή 1.400 δρχ. H Aταξία είναι ένα απ μερο ελβετικ χωρι το οποίο ζει αποκλειστικά απ τον τουρισμ του μοναδικού ξενοδοχείου της κοιλάδας. Ωσπου μια μέρα κάποια αμερικανική ένωση το αγοράζει για τα μέλη της, που είναι η αφρ κρεμα του χρήματος. Yπ την καθοδήγηση εν ς ύποπτου κληρικού, θεωρητικού του θείου Eλέους και της Πενίας, οι ζάπλουτοι θα ζουν κάθε καλοκαίρι σαν φτωχοί προκειμένου να σώσουν την ψυχή τους. Gabriel Garcia Marquez, «Δώδεκα διηγήματα περιπλανώμενα», μετ. Kλαίτη Mπαράχας, εκδ σεις «Nέα Σύνορα», Aθήνα 1993, σ.σ. 236. Mε αυτή τη συλλογή του ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Mάρκες ξαναγυρίζει στο διήγημα, το είδος που έγραψε στα πρώτα του λογοτεχνικά βήματα. Πυρήνας του βιβλίου είναι ο θάνατος, το θέμα που τον απασχ λησε σε λα τα μεταγενέστερα βιβλία του. Mε αφορμή ένα νειρο

για το δικ του θάνατο, περιγράφει στα δώδεκα διηγήματα κάθε είδους θάνατο που θα μπορούσαμε να βιώσουμε ως άνθρωποι. Λίοναρντ Γκάρντνερ, «Bρώμικη π λη», μετ. Σ. Tριανταφύλλου, εκδ σεις «Δελφίνι», Aθήνα 1993, σ.σ. 205, τιμή 2.000 δρχ. Tο Στ κτον της Kαλιφ ρνια είναι ένα άχρωμο συνονθύλευμα απ λαϊκά εστιατ ρια, ξεπεσμένα μπαρ, βενζινάδικα και γυμναστήρια. Eίναι ένας τ πος θλίψης και ονείρων που λάμπουν σαν τον ιδρώτα του ρινγκ. H «Bρώμικη π λη» είναι μια ιστορία για τα ανομολ γητα νειρα απ δρασης δύο πυγμάχων που πιστεύουν τι υπάρχει κάτι καλύτερο απ τη σκληρή τους ζωή. Tζ ναθαν Σουίφτ, «H μάχη των βιβλίων», μετ. Xριστίνα Παγκουρέλη, εκδ σεις «Kαστανιώτη», Aθήνα 1993, σ.σ. 88, τιμή 1.000 δρχ. Mε καυστικ τητα και χιούμορ, ο Tζ ναθαν Σουίφτ περιγράφει την αντιπαράθεση των αρχαίων με τα μοντέρνα βι-

βλία. Πεδίο μάχης αποτελεί η Bασιλική Bιβλιοθήκη του Aγίου Iακώβου που ο Aίσωπος, ο Πλάτων και ο Aριστοτέλης, ο Bιργίλιος, ο Mίλτον και ο Kαρτέσιος εμπλέκονται σε μια, μέχρις εσχάτων, διαμάχη με άλλους γνωστούς και άγνωστους συγγραφείς.

KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

21

ΘEAMATA KINHMATOΓPAΦOI Eπειδή οι ώρες προβολών μπορεί να διαφοροποιηθούν κατά μερικά λεπτά, προτιμήστε πρώτα να τηλεφωνείτε. Oι κινηματογράφοι που έχουν * διαθέτουν Nτ0λμπι Στέρεο.

TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON* (Kαλλιθέα, 9594422) Θεριν 1492 Xριστφορος Kολμβος (ιστορικ. περ. K) Bayron Mπαλάντα σε ένα δαίμονα (ελλ.) ΦΛEPY (Oπισθεν IKA Zωγράφου, τηλ. 7710500) Σήκωσε τα κκκινα φανάρια (K-13) ΦΛEPY (Kαλλιθέα, τηλ. 9585247) O Δράκουλας

HMIKENTPIKOI KINHMATO°PAºOI A' ¶POBO§H™ ™YNEXOY™ §EITOYP°IA™ ME AIR CONDITION AABOPA* (Tέρμα Iπποκράτους, 6423271 - 6462253) Eναρξη σε λίγες ημέρες

τηλ.

A£HNA™ A’ ΠPOBOΛHΣ AABOPA (τέρμα Iπποκράτους, τηλ. 642327164622535) Nτλτσε Bίτα (A) Ωρες 8.00-11.00 μ.μ. ABANA AΣΣOΣ-ONTEON* (Λ. Kηφισίας 234-Kολλέγιο, τηλ. 6715905) θεριν Aρωμα γυναίκας (K) Bayron Mπαλάντα σε ένα δαίμονα (ελλ.) AEΛΛΩ (Πατησίων, 8214675) Θεριν Πάνω κάτω και πλαγίως (ελλν. K-13) Mακρινς ορίζοντας (περιπ. K) AΘHNAIA (Xάρητος 50 Kολωνάκι, τηλ. 7215717) Mοιραίο πάθος (ερωτ. A) AΘHNAION (Tέρμα Aμπελοκήπων, τηλ. 7782122) Bayron Mπαλάντα σε ένα δαίμονα (ελληνικ) AIΓΛH (Zάππειο, τηλ. 3224104) Παιχνίδια ολέθρου (περιπ. K). AΛEΞANΔPA (Kαλλιθέα. Tηλ. 9560306) Tο απίθανο ταξίδι – Tα χτυποκάρδια του Πλούτο (K) Ωρες 7.00-9.00-11.00 μ.μ. AΛEΞANΔPA (Πατησίων O.T.E. Tηλ. 8219298 8832666) Tο απίθανο ταξίδι – Tα χτυποκάρδια του Πλούτο (K) Ωρες 7.00-9.00-11.00 μ.μ. AΛEΞANΔPOΣ (Παπάγου, τηλ. 6545900) Σήκωσε τα κκκινα φανάρια (K-13) AΛΦA (Πλατεία Kολιάτσου, τηλ. 2029401) O Δράκουλας AΛΦABIΛ* (Tέρμα Mαυρομ., τηλ.6460521) Tampopo (K) Ωρες 8.45-11.00 μ.μ. AMOPE (Πριγκηπονήσων 10, Πολύγωνο, τηλ. 6462519) Zήτημα τιμής (περιπ. K) AMΠEΣE (οδς Bουλιαγμένης, τηλ. 9011063) Φρτρες (περιπ. K-13) Ωρες 6.20-8.20-10.20 μ.μ. AMYNTAΣ (Πλατεία Yμηττού, τηλ. 7668500) Θέλμα και Λουίζ (περιπ. A) ANEΣIΣ* (Tέρμα Aμπελοκήπων Tηλ. 7782316 7785449) Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13) Φρτρες (περιπ. K-13) Ωρες 7.00-9.00-11.00 μ.μ. ANNA NTOP (Γλυφάδα, τηλ. 8946617) Tο μετέωρο βήμα του πελαργού (ελλ. A) AΠOΛΛΩN (Oδς Σταδίου, τηλ. 3236811) Tο απίθανο ταξίδι – Tα χτυποκάρδια του Πλούτο (K.). Ωρες 6.20-8.20-10.20 μ.μ. APKAΔIA* (Nέα Eλβετία, τηλ. 7661166) 1492 Xριστφορος Kολμβος (ιστορ. περιπ. K) AΣTEPIA AΣΣOΣ - ONTEON (Kηφισίας 334. Tηλ. 8015152) Tοπίο στην ομίχλη (K) ATTENE (Λευκωσίας 41 πλατεία Aμερικής, 8676871) Aπέραντο γαλάζιο (K) BOΞ (Θεμιστοκλέους 82 Eξάρχεια, τηλ. 3301020 3301014) Aρωμα γυναίκας (K) ΓAΛAΞIAΣ (αρχή Λεωφ. Mεσογείων-Πανρμου, τηλ. 7773319) Tο απίθανο ταξίδι – Tα χτυποκάρδια του Πλούτο (K) Ωρες 7.00-9.00-11.00 μ.μ. ΔANAOΣ (Λεωφ. Kηφισίας-Πανρμου, τηλ. 6922655) Eυδοκία (ελλ. K) Ωρες 8.45-11.00 μ.μ. ΔEΞAMENH REFRESH (Πλατεία Δεξαμενής, Kολωνάκι, τηλ. 3623942, 3602363) Mαγεμένος Aπρίλης (περιπ. K) ΔIONYΣIA (Λεωφ. Συγγρού 286, στροφή N. Σμύρνης, τηλ. 9515514 - 3221983) Πράσινες τηγανητές ντομάτες (κοιν. K-13) EKPAN (Tέρμα Zωοδχου Πηγής, τηλ. 6461895) Oι αθρυβοι (περιπ. K) EΛENA (Στάση Oύλεν Iλίσσια, τηλ. 7789120-7753303) Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) EΛΛHNIΣ (Tέρμα Aμπελοκήπων, τηλ. 6464009) 1492 Xριστφορος Kολμβος (ιστορική περιπ. K) ZEΦYPOΣ (Tρώων 36, Θησείο, τηλ. 3462677) Φράνκι και Tζνι (K) HΛEKTPA* (Πατησίων 292, Aγ. Λουκάς, τηλ. 2284185) Blade Runner (περιπ. ) ΘHΣEION (Aποστλου Παύλου 7, τηλ. 34709803420864) Aρωμα γυναίκας (K) INTEAΛ (Oδς Πανεπιστημίου, τηλ. 3626720) Oι μέρες της Mαρμτας–H απαγωγή Γεύση απ χειμώνα ’93-’94 Ωρες 8.00 -10.30 μ.μ. ΛAOYPA (Nικηφορίδη 24 Nέο Παγκράτι, τηλ. 7662060) Aρωμα γυναίκας (K)

22

ΛIΛA (Nάξου 115, Aγ. Λουκάς, τηλ. 2016849) Σινέ Tέχνης Συμβλαιο με το θάνατο (περιπ. A) MAPΓAPITA (Πλατεία Δαβάκη Kαλλιθέα, τηλ. 9568370) Φρτρες (περιπ. K-13) Ωρες 7.00-9.00-11.00 μ.μ. MAPOYΣI AΣΣOΣ - ONTEON (Λεωφ. Kηφισίας 215 Mαρούσι. Tηλ. 8087094 - 8051292) Kρυστάλλινες νύχτες (ελληνικ) Πάνω κάτω και πλαγίως (ελλ. K-13) METPOΠOΛ (`Θήρας 18, Πλατεία Aμερικής, τηλ. 8672006) Oρλάντο (κοινων. K) MΠPONTΓOYAIH* (Πατησίων - Aγ. Mελετίου, τηλ. 8620232) Θεριν Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) Φρτρες (περιπ. K-13) Ωρες 7.00-9.00-11.00 μ.μ. NEA ΠANAΘHNAIA (Tέρμα Mαυρομιχάλη, τηλ. 6425714) Eπιστροφή στο Xάουαρντς Eντ (K) OAΣIΣ (Παγκράτι, τηλ. 7244015) 1492 Xριστφορος Kολμβος (ιστορ. περιπ. K) OΠEPA AΣΣOΣ - ONTEON (Oδς Aκαδημίας 57. Tηλ. 3622683) Πάνω κάτω και πλαγίως (ελληνικ K-13) OΣKAP (Aχαρνών 330-Kάτω Πατήσια τηλ. 2281563) Φρτρες (περιπ. K-13) Ωρες 6.20-8.20-10.20 μ.μ. ΠAΛAΣ (Παγκράτι, τηλ. 7515434) Tαράτσα Tο βιβλίο της ζούγκλας – Mια νύχτα στον κσμο ΠAΛΛAΔION (Kρέμου 120 - Kαλλιθέα, τηλ. 9513349) Oλα τα πρωινά του κσμου (κοιν. K-13) ΠΛAZA (Λεωφ. Kηφισίας Φλκα, τηλ. 6921667 6917722) Tο απίθανο ταξίδι – Tα χτυποκάρδια του Πλούτο (K). Ωρες 7.00-9.00-11.00 μ.μ. ΠTI ΠAΛAI (Bασλ. Γεωργίου B' - Pιζάρη. Tηλ. 7291800 - 7243707). Tο απίθανο ταξίδι – Tα χτυποκάρδια του Πλούτο (K) 6.20-8.20-10.20 μ.μ. PAΔIO ΣITY AΣΣOΣ–ONTEON (Πατησίων στάση Λυσιατρείο, τηλ. 8674832) Bayron Mπαλάντα σε ένα δαίμονα (ελλ.) PIBIEPA (Bαλτετσίου 46 Eξάρχεια, τηλ. 3637716 3644827) Oσα παίρνει ο άνεμος (K) ΣINE ΠAPI (Πλάκα, τηλ. 3222071 - 3248057) O σωματοφύλακας (περιπ.) ΣINE TAPATΣA* (Mαντζαγριωτάκη 76 Kαλλιθέα τηλ. 93.73.150-9) O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) ΣTEΛΛA ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Oδς Tενέδου - Φωκίωνος Nέγρη, τηλ. 8674260) Mέγας Aλέξανδρος (ελλ. K) TITANIA* (Πανεπ.-Θεμιστ. 3611147) Kλειστ λγω ριζικής ανακαίνισης TPIANON (Πατησ.-Kοδρ/νος, 8215469) Bασικ ένστικτο (ερωτ. θρίλερ A)

AΛEKA (Zωγράφου, τηλ. 7773608) 1492 Xριστφορος Kολμβος (ιστορ. περιπ. K) AΛΣOΣ N. ΣMYPNHΣ ΔHM. KIN/ΦOΣ (Tηλ. 9336933) Σήκωσε τα κκκινα φανάρια (K-13) ANEMΩNH (Περιστέρι, 5713077) Πράσινες τηγανητές ντομάτες (κοιν. K-13) ZAΪPA (Γαλάτσι, τηλ. 2931526) Tο ξαδελφάκι μου ο Bίνι (κωμ. K) MAPINA (Πλησίον Γυμνασίου Tαύρου, τηλ. 3470012) O θάνατος σου πάει πολύ (κωμ. K) ΣΠOPTIΓK (N. Σμύρνη, τηλ. 9333820) Aρωμα γυναίκας (K) ΦIΛIΠ (Nέα Σμύρνη, τηλ. 9335587) Tζένιφερ 8 (θρίλερ A)

ΣYNOIKIAKOI ANNA NTOP* (Πλατεία Γλυφάδας, τηλ. 8946617) O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) AXIΛΛEION (Kαλαμάκι, έναντι παλαιού Pοντέο, τηλ. 9810515) Tο ακρωτήρι του φβου (περιπ. A) ΠOΛENA (Aνω Πατήσια, τηλ. 2910695) Hρωας κατά λάθος (περιπ. K)

ΠPOAΣTIΩN AEΛΛΩ (Pαφήνα, τηλ. 22.117-23.420) Tρελές σφαίρες 2 1/2 (K) AIΓΛH (Σαρωνίδα, τηλ. 0291-54261-54941) Hρωας κατά λάθος (K) AKTH (Πλαζ Bουλιαγμένης, τηλ. 8961337) Mνος στο σπίτι 2 (K) AΛEΞ (Πρτο Pάφτη, τηλ. 0299-76034) Πράσινες τηγανητές ντομάτες (κοιν. K-13) AΛIKH (Δροσιά, τηλ.2281563) O τελευταίος των Mοϊκανών (K) AΛOMA (Aργυρούπολη, τηλ. 9922397, 3211208) Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) AΛΣOΣ* (Δεκελείας 154, N. Φιλαδέλφεια, τηλ. 2532003, 2513563) Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) AMAPYΛΛIΣ (Aγ. Παρασκευή, τηλ. 6396315) Mια ξανθιά στο πιάτο μου (κωμ. K) AMIKO (Xαλάνδρι, τηλ. 6815532) Tο βιβλίο της ζούγκλας – O αξιτιμος κύριος ANNA (N. Eρυθραία, τηλ. 8072827) Zήτημα τιμής (περιπ K) Ωρες 8.45-11.00 μ.μ. ANOIΞIΣ (Eυριπίδου 19 N. Hράκλειο τηλ. 2833345) Mνος στο σπίτι 2 (κωμ. K) ANTZEΛA (Λούτσα, τηλ. 0294 - 24030) Oλική επαναφορά – O μπαμπάς μου ο ήρωας APΓYPOYΠOΛIΣ (Tηλ. 9620010) Oι εραστές της γέφυρας (περιπ. A) APHΣ (Λούτσα Tηλ. 0294-84101) Tελική ανάλυση (K-13) AΣTPON (Λούτσα Tηλ. 0294-82249)

ΘEATPA AΘHNAION (Πατησίων 55, Mουσείο, τηλ. 82.14.000, 82.33.048). Mπέρτολντ Mπρεχτ - Kουρτ Bάιλ «H Oπερα της Πεντάρας» (σκην. Zυλ Nτασσέν). K. Kαζάκος, Λ. Λαζπουλος, Π. Zούνη, K. Kαραμπέτη. AΛEΞANΔPOΣ - πρώην MΠOYPNEΛΛH (Aλεξάνδρας 22, τηλ. 82.25.310). K. Παπαπέτρου «Aγαπάς τη γελάδα.. Aπδειξη!». Στ. Ψάλτης, Δ. Πιατάς. AΛΣOΣ (Πεδίον του Aρεως, είσοδος απ Eυελπίδων, τηλ. 82.12.271, 88.15.700). X. Kλυνν, Γ. Kακουλίδη, Λ. Mπέλλου, B. Mπαλαφούτη «Πίτσες Mπλε». Aννα Παναγιωτοπούλου, X. Kλυνν, Σ. Mουστάκας, Eλ. Γερασιμίδου, Π. Xαϊκάλης. ΔEΛΦINAPIO (δίπλα στο Στάδιο Eιρήνης και Φιλίας, τηλ. 41.26.340, 41.19.549). Eπιθεώρηση «Πακέτο Nτελρ... δα». Π. Kοντογιαννίδης, B. Tριφύλλη. ΔOPAΣ ΣTPATOY (Λφος Φιλοπάππου, τηλ. 92.14.650, 32.44.395). Eλληνικοί χοροί. HPΩΔEIO (τηλ. 32.32.771). Mπαλέτο Cullberg (Δευτ., Tρ.,Πεμ., Παρ.). ΘEATPO BPAXΩN - MEΛINA MEPKOYPH (Tαταούλων, Bύρωνας, τηλ. 76.66.953, 76.63.990). «Nέα Σκηνή» Λευτέρη Bογιατζή: «Aντιγνη» (Δευτ., Tρ.). Συναυλία Bασίλη Παπακωνσταντίνου (Tετ.) KHΠOΘEATPO NIKAIAΣ (Πέτρου Pάλλη και Kύπρου, τηλ. 49.26.248-5221767). Σταμάτη Φιλιππούλη «Kμματα και ξεροκμματα». Kώστας Tσάκωνας, Xλη Λιάσκου, Γιώργος Kάππης. ΛAMΠETH (Λ. Aλεξάνδρας 106, τηλ. 64.63.685). Λ. Στήβενς «Mαθήματα Γάμου». Kώστας Kαρράς, Mάρω Kοντού. METPOΠOΛITAN (Λ. Aλεξάνδρας 16, τηλ. 82.23.333). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «Eλα το βράδυ ...θα είμαι με μια φίλη σου!!!». B. Tσιβιλίκας, M. Bιδάλη. MINΩA (Πατησίων 91, τηλ. 82.10.048). Eπιθεώρηση «Bλαμμένα Aχρηστα Mυαλά». Kώστας Xατζηχρήστος, N. Γερασιμίδου. ΠAPK: (Λεωφρος Aλεξάνδρας 36, τηλ. 82.17.369, 82.13.920) «Sweet Charity». Σμαρούλα Γιούλη, Xρήστος Πολίτης, Mαριάννα Tλη. ΣMAPOYΛA (Eυελπίδων 11, τηλ. 88.33.145). Γ. Διαλεγμένου «Xάσαμε τη θεία... στοπ». Γ. Διαλεγμένος. ΦΛOPINTA (Πατησίων και Mετσβου 4, τηλ. 82.28.501).Nίκου Tσιφρου - Πωλ Bασιλειάδη «Eρωτευθείτε... παρακαλώ!» Γ. Παπαζήσης, I. Kαλέση.

H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

O τελευταίος των Mοϊκανών (K) AYPA (Λούτσα Tηλ. 0294-83524) Mνος στο σπίτι 2 (K) AΦPOΔITH (Eλληνικ, τηλ. 9619044) Mνος στο σπίτι 2 (κωμ. K) AXAPNIΣ (Mενίδι, τηλ. 2469970) O μπουλντζας (κωμ. K) BAPKIZA (τηλ. 8973926) O μπάτσος της μαμάς (K) BIOΛETTA (Aνω Bούλα, τηλ. 8956719) Tα καμώματα του Mπετβεν (κωμ. K) ΓAΛAZIA AKTH (Aγιος Δημήτριος - Λαγονήσι Tηλ. 0291-22.241) O σωματοφύλακας (K) ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ HΛIOYΠOΛHΣ (Eθνικής Aντιστάσεως - Hλιούπολη, τηλ. 9919818) Oι εραστές της νύχτας (K) ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ IΛION (AΣTEPI) (Φιλοκτήτου και Nέστορος, Nέα Λισια τηλ. 2628391) O Batman επιστρέφει (περιπ. K) ΔHM. KIN/ΦOΣ NOΣTAΛΓIA (N. Hράκλειο, τηλ. 2756894) Παρακαλώ γυναίκες μην κλαίτε (K) ΔHM. KIN/ΦOΣ ΠETPOYΠOΛHΣ (Tηλ. 2650404) Παρακαλώ γυναίκες μην κλαίτε (ελλ. κωμ. K) KAΛOΣ ΓIAΛOΣ (Πρτος Pάφτη Tηλ. 0299-76244) Παιχνίδια ενηλίκων (θρίλερ A) KATEPINA (Xαϊδάρι) Eπιστροφή στο Xάουαρντ Eντ (K) KATIA (Kαμένα Bούρλα, τηλ. 0235-22353) Mοιραίο πάθος (ερωτ. A) KIN/ΦOΣ ΛEΣXH EΛEYΣINOΣ (Παραλία) Tο μετέωρο βήμα του πελαργού (ελληνικ A) KOPAΛI * (Σαρωνίδα, τηλ. 54097) Lorenzo (κοιν.) ΛAΓONHΣI (Λαγονήσι, τηλ. 0291-23911) The Mambo Kings (K) MAΪAMI (Mάτι Tηλ. 0294-34372) Γοργνες (K) MAPΓAPITA (Xαλάνδρι, 6012719) Mνος στο σπίτι 2 (κωμ. K) MAPIANA (Παραλία Kαλάμου, 0295-81277) Mνος στο σπίτι 2 (K) MAPIEΛ (Πρτο Pάφτη, Tηλ. 0299-71335) Zήτημα τιμής (περιπ. K) MAPIΛENA (Aιγύπτου 123, Tερψιθέα - Aνω Γλυφάδα, τηλ. 9612229) Tα καμώματα του Mπετβεν (κωμωδία K) MΠOMΠONIEPA* (Kηφισιά, τηλ. 8019687) O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) ΠAΛΛAΣ (Eλευσίνα, τηλ. 5546990) Eπιστροφή στο Xάουαρντς Eντ (K) ΠΛANHTHΣ (Aνω Bούλα, τηλ. 8991502) Oι ασυγχώρητοι (περιπ.) ΠOPTO PAΦTH (Tηλ. 73479) Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) PIA (Bάρκιζα , τηλ. 8970844) Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) PIA (Mάτι, τηλ. 0294/34778) Tο ακρωτήρι του φβου (K-13) PIO (Γλυφάδα, 9628758) Aρωμα γυναίκας (K) ΣIΣΣY (N. Mάκρη, τηλ. 91.811) Mια ξανθιά στο πιάτο μου (κωμ. K) TPIANON (Σαρωνίδα Tηλ. 0291-54931) H σιωπή των αμνών (A) TYMBOΣ (Παραλία Mαραθώνα Tηλ. 55.604 - 55.603) O σωματοφύλακας (K) ΦIΛOΘEH* (Φιλοθέη, Tηλ. 6833398 - 6844708) Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) ΦΛΩPIΔA (Zούμπερι, Tηλ. 0294-96923) Kαζαμπλάνκα (K) ΨYXIKO* (Στάση Φάρου, τηλ. 6476437) O θάνατος σου πάει πολύ (κωμ. K)

¶EIPAIA A' ΠPOBOΛHΣ ANEΣIΣ ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Eυαγγελίστρια, τηλ. 4119629) Tο παιχνίδι των λυγμών (κοιν. A) AΠOΛΛΩN (Πασαλιμάνι, τηλ. 4297502) Bασικ ένστικτο (θρίλερ ερωτ. A) ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MEΛINA (Σωκράτους 65 - Δραπετσώνα, τηλ. 4625249) Πάνω κάτω και πλαγίως (ελλ. K-13) ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MOΣXATOY (Hλεκτρικς Σταθμς, τηλ. 4816276) Zήτημα τιμής (περιπ. K) ZEA (Πασαλιμάνι τηλ. 4521388) Eναρξη σε λίγες μέρες KAΣTEΛΛA (τηλ. 4173906) Mακρινς ορίζοντας (περιπ. K) KATEPINA ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Bύρωνος - Xιλής Aγ. Eυθύμιος Kερατσίνι) Tο παιχνίδι των λυγμών (κοιν. A) ΣINE AKPOΠOΛ (Tαξιαρχών 44-Kορυδαλλς, 4952232) Eργαζμενο κορίτσι (περιπ. K) ΣINE ΠAPAΔEIΣOΣ (Zάππα 44 - Kορυδαλλς τηλ. 4960955) O Δράκουλας ΣINEAK ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Πλατεία Δημαρχείου, τηλ. 4115354) Φρτρες (περιπ. K-13) Ωρες 6.20-8.20-10.20 μ.μ. ΦΩΣ (B' Mεραρχίας, τηλ. 4520982) Eναρξη απ πρωίας δύο έργα Tο μικρ Tκιο -σεξ

OINOΣ

ΓEYΣEIΣ

O AΓAΠHTOΣ

Tο παράπονο Tου Δημήτρη Xατζηνικολάου

ENA καλ εμφιαλωμένο κρασί, αγαπητοί μου αναγνώστες, εμφανίζεται συνήθως στην αγορά με δύο ετικέτες. Tην κυρίως ετικέτα (εμπρσθια), οι ενδείξεις της οποίας καθορίζονται απ συγκεκριμένους οινικούς νμους και καννες, ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκει κάθε κρασί, και πιθανν μία δευτερεύουσα (οπίσθια), η οποία είναι συνήθως ενημερωτική προς τους καταναλωτές που θέλουν να γνωρίζουν λο και περισστερες πληροφορίες για τα κρασιά που πίνουν. Σημειωτέον τι η δεύτερη είναι προαιρετική, ενώ αρκετές φορές αντικαθίσταται απ το γνωστ κρεμασταράκι, που στολίζει το λαιμ της φιάλης. Tου κάναμε λοιπν παρατήρηση του κυρ-Θανάση στη Nεμέα,γιατί στη δεύτερη ετικέτα του ερυθρού κρασιού του «Aμπελώνες Παπαϊωάννου», εξηγούσε ο άνθρωπος την τοποθεσία του αμπελώνα και τις ποικιλίες που συνθέτουν αυτή τη γεύση. Tον έπιασε λοιπν το παράπονο και μου έστειλε την παρακάτω επιστολή: «...Tον τελευταίο καιρ, πολύς λγος γίνεται για την κρίση που διέρχεται το κρασί, τα μεγάλα αποθέματα που έχουν συσσωρευθεί και τη μείωση της κατανάλωσης, με αποτέλεσμα την πτώση των τιμών και τις δαπανηρές παρεμβάσεις της E.OK. για εκριζώσεις αμπελώνων, αποστάξεις, αποθεματοποιήσεις κ.λ.π.. Παράλληλα, μως, παρατηρείται αύξηση στην κατανάλωση ποιοτικών κρασιών, πως εκτιμάται απ την Eυρωπαϊκή Kοιντητα, αλλά και απ ελληνικής πλευράς, χωρίς μως καμία απολύτως στήριξη κοινοτική ή εθνική. H E.O.K., καθιέρωσε νομοθετικ πλαίσιο, βάσει κυρίως των γαλλικών δεδομένων, για τη διάκριση της ποιτητας των οίνων. Tα γαλλικά μως πρτυπα έχουν διασφαλίσει πλήρως τη γαλλική αμπελοοινική παραγωγή, γιατί οι λιγοστές ποικιλίες αμπέλου σε σχέση με τις πάρα πολλές ελληνικές, παρουσιάζονται στην αγορά κατά εκατοντάδες με την ένδειξη V.Q.P.R.D., (οίνοι ποιτητος παραγμενοι εντς καθορισμένων περιοχών) και άλλες ποιοτικές διακρίσεις, πως η ένδειξη vin de pays (τοπικς οίνος). Aυτά λοιπν τα κρασιά ενδύονται με έναν «τυπικ» επιφημισμ, ενώ το βέβαιο είναι τι πολλά απ αυτά είναι μετρίας ή κακής ποιτητας. Bέβαια, οι Γάλλοι καταναλωτές διαβάθμισαν αυτά τα κρασιά, με ουσιαστικά ποιοτικά κριτήρια, έτσι που ανεξάρτητα των τυπικών ενδείξεων, κάθε ένα πήρε τη θέση του στην αγορά. Eκείνο μως που ωφέλησε τη γαλλική αμπελοοινική παραγωγή ήταν και είναι ακμα η έξωθεν καλή μαρτυρία. Eτσι, για τις γαλλικές εξαγωγές κρασιών, οι χώρες εισαγωγής δέχονται με θαυμασμ και «καταπίνουν» λα ανεξαιρέτως τα γαλλικά κρασιά επειδή είναι γαλλικά και μάλιστα με «παράσημα». Στη μεγάλη λοιπν αυτή οινοπαραγωγική χώρα φρντισαν κυρίως ώστε τα κρασιά τους να παρουσιάζονται τυπικά με τίτλους ποιτητας. Oχι μως μνο τα πολύ καλά, αλλά και λα τα υπλοιπα, σε σχέση πάντοτε με τις δικές τους προϋποθέσεις. Στη χώρα μας, η νομοθετημένη μέσω EOK αντιγραφή των γαλλικών δεδομένων και προτύπων, αγνησε ουσιαστικά και τυπικά την ελληνική πραγματικτητα, πως αυτή παρουσιάζεται με πάρα πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα, πως ποικιλίες σταφυλιών, εδαφολογικές, κλιματολογικές συνθήκες, καθώς και ιστορικές και πολιτιστικές προϋποθέσεις. Σήμερα, πολύ περισστερο δε στο άμεσο μέλλον, κυρίαρχο θέμα ανταγωνισμού είναι το ποιοτικ και υγιειν στοιχείο των κρασιών. Eντούτοις, στη χώρα μας στερούμε ορισμένα καλά κρασιά το δικαίωμα της πληροφρησης των καταναλωτών, που άμεσα ενδιαφέρονται για την υγιεινή τους αλλά και τα οικονομικά τους συμφέροντα. Eτσι, στην Eλλάδα, με τις ελάχιστες ζώνες ονομασίας προέλευσης και κάποιους τοπικούς οίνους, κυρίως βιομηχανοποιημένους, ωθούμε στην αφάνεια και την παραγωγική απαγρευση, κάποια άλλα ποιοτικά κρασιά που ανατάραξαν τα «λιμνάζοντα» της λογικής του μέσου ρου, αλλά ασφαλώς προοιωνίζονται ένα καλ νομα για το ελληνικ κρασί. Aς μην ξεχνάει η πολιτεία πως η σύγκλιση της οικονομίας και το Mάαστριχτ, δεν είναι γενικοί και αριστοι καννες. Oλα τα ποτάμια ξεκινάνε σε δύσβατο περιβάλλον απ μικρές πηγές. H εποχή της μεγιστοποίησης των ποταμών, που τα περισστερα έρχονται απ ξένες χώρες, μας δίδουν την αίσθηση της ανάγκης, αν χι να καλλιεργήσουμε αυτές τις πηγές τουλάχιστον να μην τις... κλείσουμε». Oλα αυτά, αγαπητοί μου αναγνώστες, δεν περιγράφονται εύκολα απ οινολγους, αμπελουργούς ή νομοθέτες αλλά απ τους ποιητές. Γιατί μνο ένας ποιητής μπορεί να νοιώσει έναν καημ. Kαι είναι μεγάλος καημς το να κάνεις ένα καλ κρασί. Σημείωση: Για το θέμα των τυπικών, τοπικών και τυποποιημένων κρασιών, καθώς και το πρβλημα της τυποποίησης των τυπικών, έχουμε αναφερθεί εκτενέστερα σε προηγούμενες συναντήσεις μας, αλλά σύντομα θα επανέλθουμε.

Tου Hλία Δελλγλου

Ψαρονέφρι με ροδάκινα Tης Mαρίας Xαραμή

KAΘΩΣ ξημερώνει, αθώος και με την αδιανητη μεγαλοπρέπεια ενς χαρισματικού παιδιού – βασιλιά ο Hλιος εμφανίζεται στο γκουβέρνο του κσμου. «Hρθα για να διαφεντέψω» και καπλαντίζει το παν στην αύρα της μπέρτας του. Πεντέμισι, έξι, εφτά. H ώρα της αφιμυθίωτης αλήθειας. Oι υπερβολικές ιδεοληψίες της αϋπνίας καταρρέουν. Oπως, και κάθε επινοημένη προσποίηση του ανθρώπου. Aν ξυπνώντας νιώσετε ένα άσπρο κεν στο μυαλ, αν μια απουσία νοήματος κάμει τα αντικείμενα της κάμαρής σας μακρινά, άχρονα, ξένα βγήτε στο δρμο δια να φερμάρετε στο πραγματικ. Στη δική μου γειτονιά με καταπλήσσει πσο φαίνεται κουρελένια η αλαζονική πραμάτεια των ακριβών προθηκών. Πώς εξαερώνεται ,τι πομπώδες, δελέαζε την προηγούμενη νύχτα. Mοναχά το μανάβικο του κύριου Γιώργου μοιάζει υπαρκτ στο πρώτο φως της ημέρας. Tα φορτηγά αδειάζουν τα τελάρα με τα φρέσκα καλούδια της αγοράς. O Λεωνίδας και ο κύριος Παναγιώτης στήνουν τη μστρα του μαγαζιού. Tι πλάκα η πρωϊνή επίσκεψη στο μανάβικο. Mε τα παιδιά έχουμε γίνει κάπως φίλοι. Tους ζαλίζω με ερωτήσεις μα ευγενικοί λύνουν κάθε απορία μου. Tι, πσο, απ πού; Nτπιο, εισαγμενο, πολύ, εν ανεπαρκεία; Λιμπίζομαι τα λαχανικά και τα φρούτα. Mια μαρτυρία απτής ευδαιμονίας και μαζί ένα μάθημα για το μάταιο των υψιτενών μας επιδιώξεων . Aναλγως της εποχής έχω κι εγώ τις εμμανείς προτιμήσεις μου. Oι μελιτζάνες, τα πράσα, η σελινριζα. Tον Iούνιο τα πετροκέρασα, τον Iούλιο οι κοντούλες, μετά τον Aύγουστο και τον Σεπτέμβρη τα ροδάκινα. Oχι, οι πληβείοι, υδαρείς γιαρμάδες. Oχι, βεβαίως, εκείνο το ναζιστικ υβρίδιο το νεκταρίνι που μου θυμίζει σπαν και δυστυχή άντρα. Oχι, ακμη τα υποκριτικά και με επίπεδη γεύση λευκσαρκα της Eδεσσας που αυτάρεσκα αποκαλούνται «μαστοί της Aφροδίτης». Aλλά το μικρ εύοσμο λεμονάτο ροδάκινο του Bλου. The real thing. Mα τι θαύμα το σεμν κίτρινο χρώμα τους, πώς σβήνει διακριτικά η αχνορδινη σκιά. Kαι πσο είναι απαλή η χνουδένια επιδερμίδα που φέρνει στο νου το μάγουλο της αγαπημένης σας. H επιδερμίδα τούτη κολλημένη με ήρεμη επιμονή στη σφιχτή σάρκα που αντιστέκεται στο δντι χαρίζει στα λεμονάτα ροδάκινα την εξαίσια υφή τους. Δυστυχώς στοιχίζουν ακριβτερα απ τις κοινές ποικιλίες. E, αγοράζει κανείς λιγτερα. Στο κάτω της γραφής ας περιορίσουμε μια άλλη δαπάνη προκει-

μένου να διακονήσουμε την απλαυσή μας. Mε τα μάτια κλειστά φέρτε το αληθιν ροδάκινο στη μύτη. Tο άρωμά του εξευγενίζει τις αισθήσεις και την καρδιά, το καλάθι με τα φρούτα, το ψυγείο και... το φαγητ. Mην ξενίζεστε. Στην παρασκευή της κομπστας, του γλυκού κουταλιού, της μαρμελάδας συνήθως χρησιμοποιούμε φτηνά, υπερώριμα, σχεδν χαλασμένα φρούτα. Προσωπικά, προτιμώ να φτιάξω ένα βαζάκι καμωμένο απ εκλεκτά υλικά. Ωστσο η συνταγή που ακολουθεί δεν είναι για γλύκισμα. Aπευθύνεται στα γλυκξινα γούστα και έχει το άγγιγμα της παραμυθένιας γαστριμαργικής ατμσφαιρας της Περσίας. Πατρίδας άλλωστε του ροδάκινου. H πλούσια γεύση του χοιρινού εναρμονίζεται με εκείνην του φρούτου. Eξ ου και τα ευώδη ροδάκινα μπορούν να ταιριάξουν με αλλαντικά και προσούτο πολύ καλύτερα απ το πεπνι και τα σύκα. Προσοχή μως, μη διαλέξετε πρασινωπά, πολύ άγουρα φρούτα. Eχουμε λοιπν και λέμε: Yλικά για 4 άτομα 800 - 850 γρ. ψαρονέφρι κομμένο σε 4 μερίδες 4+1 λεμονάτα ροδάκινα 2+1 κουταλιές σ. ελαιλαδο 1/2 κουταλιά σ. μαύρη ζάχαρη τριμμένο φασκμηλο θυμάρι κανέλα σε πούδρα αλάτι, φρεσκοτριμμένο πιπέρι Eκτέλεση Zητήστε απ τον χασάπη να αφαιρέσει κάθε ίχνος λίπους απ το χοιριν. Προθερμαίνουμε το φούρνο στους 220°. Aλείφουμε ένα ταψάκι με 1 κουταλιά λάδι Aναμιγνύουμε το υπλοιπο με το φασκμηλο, την κανέλα, το θυμάρι. Aλατοπιπερώνουμε. Aλείφουμε με το μίγμα κάθε κομμάτι κρέατος και τοποθετούμε στο ταψί. Ψήνουμε επί 15’ κβουμε τα ροδάκινα στα δύο. Πολτοποιούμε το ένα ροδάκινο στο bleder. Σε μικρ κατσαρολάκι λιώνουμε τη ζάχαρη με 2 κουταλιές και νερ σε χαμηλή φωτιά. Mλις πάρει βράση, προσθέτουμε το ροδάκινο. Aναμιγνύουμε, αφήνουμε στη φωτιά για 2’. Bγάζουμε απ το φούρνο το ταψάκι. Tοποθετούμε τα μισά ροδάκινα γύρω απ τα φιλέτα αφού τα γυρίσουμε απ την άλλη πλευρά. Aλείφουμε με το μίγμα ζάχαρης – ροδάκινου το χοιριν. Ψήνουμε επί 10’-15’ ακμη και σερβίρουμε αμέσως. KYPIAKH 9 ΣEΠTEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH

23

T

HΛEOPAΣH

Oι νέες σειρές Στο ίδιο μοτίβο το καινούργιο τηλεοπτικ πργραμμα των καναλιών Tης Π πης Διαμαντάκου

ΠEPIMENONTAΣ το σύνθημα εκκίνησης του χειμερινού μαραθωνίου τους τα κανάλια κάνουν τις τελευταίες ασκήσεις προθέρμανσης. Διαφημιστικά σποτ, δελτία Tύπου με λεπτομέρειες για τις σειρές του χειμώνα, φωτογραφίες των πρωταγωνιστών, συνεντεύξεις, προσκλήσεις στους δημοσιογράφους για γιορτές παρουσίασης των καινούργιων προγραμμάτων, ενώ άλλα επιχειρούν να εντυπωσιάσουν διά της προβολής και άλλα διά της σιωπής, που υποτίθεται "τι επιφυλάσσει εκπλήξεις. Στον κ"σμο του τηλεοπτικού θεάματος, "μως, οι τελευταίες είναι "λο και πιο σπάνιες. Pίχνοντας κανείς μια ματιά στο καινούργιο πρ"γραμμα των καναλιών διαπιστώνει "τι προέρχεται απ" την ανακύκληση του περσινού και του προπέρσινου. Oι ίδιοι ηθοποιοί, σε παρ"μοιες σειρές, με "μοια περίπου θέματα. Mοναδική ελπίδα απομένει στον τηλεθεατή, το συγγραφικ" και ερμηνευτικ" ταλέντο ορισμένων -ελαχίστων είναι αλήθεια- να προσφέρει, αν "χι την έκπληξη, τουλάχιστον μια ευχάριστη ψυχαγωγία.

Σειρές Hταν επ"μενο ωστ"σο, μετά πέντε περίπου χρ"νια λειτουργίας της ιδιωτικής τηλε"ρασης και καθώς "λα τα κανάλια έχουν επιλέξει το μοντέλο του ποικίλου προγράμματος να έχουν πλέον εξαντληθεί "λα τα είδη τηλεοπτικού προγράμματος. Oλα τα κανάλια έχουν ένα «σχέδιο» προγράμματος, το οποίο ακολουθούν πιστά, αναπαράγοντας και τελειοποιώντας τα είδη που εμπεριέχονται σε αυτ" και που είναι: ταινίες ελληνικές και ξένες, τηλεταινίες, "πως η σειρά εκείνων που έκανε πέρσι ο ANT1, κωμικές σειρές "πως «Oι δέκα μικροί Mήτσοι», σαπουν"περες "πως η «Λάμψη», «Tο γαλάζιο διαμάντι» και τα συναφή, εβδομαδιαίες δραματικές σειρές σαν τους «Φρουρούς της Aχαΐας» και τα «Bαμμένα κ"κκινα μαλλιά», μίνι σειρές, "πως το «Σπίτι για 5», αστυνομικές σειρές "πως το «Tμήμα Hθών», τηλεπαιχνίδια, βαριετέ "πως το Ciao ANT1, ειδήσεις, εκπομπές λ"γου "πως το «Eνώπιος ενωπίω», ενημερωτικά τηλε-περιοδικά "πως το «Xωρίς μοντάζ», αθλητικές εκπομπές και αναμεταδ"σεις, παιδικές εκπομπές, εκπομπές τέχνης και πολιτισμού, "πως το «Παρασκήνιο», ντοκιμαντέρ και θρησκευτικού περιεχομένου, "πως η αναμετάδοση της «Θείας λειτουργίας» κ.λπ.

Mοντέλο Aυτ" είναι το «λίγο απ’ "λα» μοντέλο, στο οποίο έχουν βασιστεί "λα τα μεγάλα ελληνικά κανάλια, ρίχνοντας το «βάρος» τους π"τε στο ένα και π"τε

EPTZIANA Tης Mίκας Tασούλη

«EΛA στη σκιά των βράχων, πιάσε... Mελωδία». Mε το σύνθημα αυτ ο ραδιοφωνικς σταθμς «Mελωδία Fm 100» καλεί τους φίλους του στο επιβλητικ Θέατρο των Bράχων, «Mελίνα Mερκούρη», που για δεύτερη συνεχή χρονιά συνεργάζεται με το Φεστιβάλ Bύρωνα, υπηρετώντας το θέατρο και το τραγούδι. Oι εκδηλώσεις ξεκίνησαν την Kυριακή 22 Aυγούστου και θα ολοκληρωθούν την Tετάρτη 22 Σεπτεμβρίου, διαρκούν δηλαδή έναν ολκληρο μήνα. Tην ερχμενη εβδομάδα το πργραμμα περιλαμβάνει «Aντιγνη», σε μία παράσταση της Nέας Σκηνής, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Bογιατζή (Δευτέρα και Tρίτη), συναυλία του Bασίλη Παπακωνσταντίνου (Tετάρτη), συναυλία των Nίκου Zιώγαλα, Mανώλη Φάμελου, με τους «Ποδηλάτες» (Παρασκευή), συναυλία των Π. και X. Kατσιμίχα (Σάββατο) και «Λυσιστράτη» με το Θύμιο Kαρακατσάνη (Kυριακή και Δευτέρα). 

Στιγμι τυπο απ την νέα σειρά «Δις εξαμαρτείν» που θα παρουσιάσει το Mega Channel στο άλλο είδος αναλ"γως με τη ζήτηση της αγοράς, αλλά και με τις «πρώτες ύλες» που διαθέτει η παραγωγή. Eδώ "μως είναι και τα δύο ευαίσθητα σημεία του ελληνικού τοπίου, που φέρει εμφανώς τα σημάδια της αυθαιρέτου δομήσεως. Oύτε η αγορά, ούτε η παραγωγή των τηλεοπτικών προϊ"ντων έχουν αναπτυχθεί τα τέσσερα αυτά χρ"νια ομαλώς και, καθώς το μοντέλο λειτουργίας που έχουν υιοθετήσει τα ελληνικά κανάλια βασίζεται στη δυνατ"τητα αναπαραγωγής του και εξέλιξής του συμφώνως με τις αυξαν"μενες απαιτήσεις του κοινού, παρουσιάζονται ήδη τα πρώτα προβλήματα. H πτώση της ποι"τητος στις κωμικές σειρές, των οποίων υπήρξε υπερπαραγωγή τα προηγούμενα δύο χρ"νια, ήταν τον περασμένο χειμώνα εμφανής, ενώ παρατηρήθηκε η αδυναμία συνέχειας μιας επιτυχημένης σειράς. «Oι απαράδεκτοι», για παράδειγμα, ή «Oι τρεις χάριτες» παρά τη μεγάλη τους επιτυχία δεν συνεχίστηκαν "πως θα συνέβαινε σε οποιαδήποτε μεγάλη τηλε"ραση του εξωτερικού.

Aδειες Mία απ" τις χειρ"τερες συνέπειες της καθυστέρησης του κράτους στην απονομή των αδιεών λειτουργίας τηλεοπτικών καναλιών και της εξάρτησής τους απ" πολιτικά κριτήρια ήταν η εγκαθίδρυση μιας ασταθούς ελληνικής τηλεοπτικής αγοράς. Tα κανάλια ακολούθησαν τη λογική της γρήγορης ανάπτυξης, χωρίς να θέσουν τα θεμέλια μιας μακροπρ"θεσμης πολιτικής, που θα τους εξασφάλιζε την ομαλή συνέχεια και ανάπτυξή τους. Eίχαν να ικανοποιήσουν άμεσα πιεστικές ανάγκες, να κερδίσουν γρήγορα κοιν", να εξασφαλίσουν διαφημίσεις και την πρ"-

24 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1993

σκαιρη έστω επιβίωσή τους, καθώς η απουσία του ν"μου ή έστω κάποιων καν"νων λειτουργίας, προδιαγραφών ποι"τητος κ.λπ. δεν διασφάλιζε ομαλές συνθήκες ανάπτυξης. Στην ίδια ακριβώς κατάσταση για διαφορετικούς ωστ"σο λ"γους βρέθηκαν και τα κρατικά κανάλια. Eτσι λοιπ"ν, η ελληνική τηλε"ραση αντί να γίνει φυτώριο ταλέντων, προτίμησε να απομυζήσει τα ήδη υπάρχοντα. Γι’ αυτ" και παρατηρείται η αναπαραγωγή παρομοίων σειρών στις οποίες υπάρχουν αυτούσιες σκηνές ή διάλογοι απ" τις προηγούμενες. Για παράδειγμα στις σειρές του Γιάννη Δαλιανίδη εύκολα ανακαλύπτει κανείς σκηνές ίδιες ακ"μη και απ" την εποχή του «Λούνα παρκ», το ίδιο και στις σειρές του Γιώργου Kωνσταντίνου. Tο ίδιο συμβαίνει και με τις εκπομπές διαλ"γου ή τα ενημερωτκά τηλε-περιοδικά. Φροντίζουν τα κανάλια να βρουν έναν παρουσιαστή ήδη γνωστ", με στ"χο να κερδίσουν την προσοχή του κοινού με τη «λάμψη» του παρουσιαστή, κάτι που γίνεται σχεδ"ν αυτ"ματα, παρά με την ποι"τητα της εκπομπής, διαδικασία που απαιτεί χρ"νο. Eτσι, λοιπ"ν και η φετινή χρονιά δεν ξεκινά με τους καλύτερους οιωνούς για τηλεθεατές και κανάλια, καθώς η επιτυχία –αν υπάρξει– θα είναι και πάλι σχεδ"ν τυχαία και χωρίς διάρκεια. Ωστ"σο, "σο κι αν φαίνεται, "τι οι «πρώτες ύλες» έχουν σχεδ"ν εξαντληθεί απ" τον ανταγωνισμ" των δύο μεγάλων ιδιωτικών καναλιών, η εμφάνιση εν"ς τρίτου ή η ενδυνάμωση και ανάπτυξη των κρατικών μπορεί να αναδιαμορφώσει τις συνθήκες της αγοράς. Tο βέβαιο είναι "τι η ελληνική τηλε"ραση, μετά πέντε χρ"νια λειτουργίας των ιδιωτικών καναλιών, βρίσκεται ακ"μη στο στάδιο των υποθέσεων και των ευχών.

H Kυριακή στον «ΣKAΪ 100,4» αποκτά και πάλι τη γνώριμη –ακουστικά– ψη της. Oι καλοκαιρινές «αποδράσεις» απ τα στούντιο δεν θα ανατρέπουν πλέον το πργραμμα του σταθμού. Oι παραγωγοί του Σαββατοκύριακου βρίσκονται στις θέσεις τους. Eτσι, στις 11 το πρωί ακούγεται ο Παύλος Tσίμας και το «Hμερολγιο», με ενδιαφέρουσες πληροφορίες και «δυνατή» μουσική. Στις 4 ο Γιάννης Tριάντης σε κοινωνικά θέματα, που αγγίζουν την πολιτική, που δεν είναι «Oύτε τύμπανα, ούτε τρομπέτες». Στις 6 μεταδίδεται η εκπομπή της Ξένιας Kαλδάρα, που σήμερα φιλοξενεί στα στούντιο του σταθμού τη Mαρία Φαραντούρη. Στις 7.15 ο Aντώνης Bγντζας μιλάει για τη «Δική μας πολιτεία» και μία ώρα μετά ο Nτης Mαυρουδής μας μεταφέρει σε «Tοπίο μυστικ». 

ENA καινούργιο πργραμμα επεξεργάζονται αυτήν την περίοδο οι υπεύθυνοι του «Aθήνα 9,84», σε μια προσπάθεια να δώσουν στο δημοτικ σταθμ μια άλλη εικνα απ αυτήν που μέχρι τώρα είχε. Oι αλλαγές αφορούν λες τις ζώνες του προγράμματος, τσο σε καθημερινή βάση, σο και το Σαββατοκύριακο. Bάρος δίνεται στην αναβάθμιση του ενημερωτικού προγράμματος του σταθμού. Eπίσης, θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στο ελληνικ τραγούδι. Oι νέοι συνεργάτες του δημοτικού σταθμού ακούγεται πως θα είναι αρκετοί. Πολλοί, μάλιστα, έχουν εργαστεί και παλαιτερα στον «Aθήνα 9,84». Aνάμεσα σε αυτούς που βρίσκονται τώρα σε νέες διαπραγματεύσεις είναι ο Πέτρος Kωλέττης . Eπίσης, σχεδν βέβαιη είναι και η «μεταγραφή» της Pίκας Bαγιάννη, η οποία θα αναλάβει ένα καθημεριν ραδιοφωνικ παιχνίδι .