Γιορτές αρχαίων Ελλήνων - Ancient Greek Celebrations

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ

΢ΗΜΕΙΩΜΑ

Αλακθίβνια ην βηβιίν "Γιορτές των Αρχαίων Ελλήνων "τον Φηλέα, απνηειεί κία πξαθηηθώο αλαγθαία , εζληθώο επσθειή θαη ηζηνξηθώο επηβεβιεκέλε κειέηε, ε νπνί α έξρεηαη λα θα­ ιύςεη έλα κεγάιν θελ ό πνπ πθίζηαηαη ζ' απηόλ ηνλ ηνκέα. Η Ιζηνξία θαη νη Π αξα δόζε η ο ησλ πξνγόλσ λ καο, δηαζηξε­ βισκέλεο θαη απνζησπνηεκέλε ο απ ό ηνπο ζεκεξηλνύο Ειιαδίηεο, απνηεινύλ ην επίθεληξν ησλ πλεπκαηνθηόλσλ επηζέζε­ σλ πν π αηώλε ο ηώξ α έρνπλ αλειέεηα εμαπνιύζεη νη θνξεί ο ηνπ πλεπκαηηθνύ αθειιεληζκνύ θαη ζθνηαδηζκνύ. Μέζ α ινηπόλ ζε απηή ηελ ειιελνθηόλα επέιαζε, ε κειέηε ούλα θαη ε ζύλδεζε κε ηηο παηξώε ο παξαδόζεηο, νη νπνίεο επί ρηιηάδεο έηε θαζνδήγεζαλ θαη αλέδεημαλ ηελ ηδηαηηεξόηεηα θαη κνλαδηθόηεηα ηνπ γέλνπο ησλ Ειιήλσλ, απνηειεί όρη απιά κία αλαγθαί α θαηαγξαθή , αιιά απνηειεί απόξξνη α κίαο βηναληηιήςεσο θαη ζαθνύο ζηάζεσο δσήο, ε νπνία ζθνπό έρεη ηελ ε­ πάλνδ ν ζην πιαίζην εθείλσλ ησλ αξρώλ θαη εζίκσλ, πνπ ζπλ­ ζέηνπλ ζε όιε ηνπ ηελ κεγαινπξέπεηα ην Έ ζ ν ο ησλ Ειιήλσλ. Θα ήηαλ άιισζηε παξά δνμ ν , εκείο ζήκεξα, όληαο αξραην ιάηξεο απ ν θάζ ε άπνςε , λα επηδεηνύκε κία νπζηαζηηθή πξν ­ ζέγγηζε ηνπ βίνπ θαη ησλ αληηιήςεσλ ησλ αξραίσ λ Ειιήλσλ, ρσξίο λα επηδηώθνπκε λα εκπεδώζνπκε ηελ πεκπηνπζία ησλ πνιηηηζκηθώλ ηνπο παξαδόζεσλ , ρσξίο λ α επηρεηξήζνπκε λ α βθύζνπκε ηα Ιεξνπξε π ή εθείλ α δξώκελ α πνπ απεηέιεζα λ ηνλ ππξήλ α ησλ δνμαζηώλ ηεο θπιήο καο. Απηόλ αθξηβώο ηνλ ζθνπό ππεξεηε ί ζπλεηδεηά ε ζπγγξα­ θή θαη παξνπζίαζ ε ηεο πα ξν ύζ α ο κειέηεο. Ληηή αιιά κεζηή πεξηερνκέλνπ , ζπκππθλώλεη ζ' έλαλ πεξηεθηηθ ό ιόγν ην ζύ­ λνιν ησλ αξραηνειιεληθώλ παξαδόζε σ λ πνπ ζρεηίδνληαη πξνο ηηο πξνγνληθέ ο Γηνξηέο.

12

Ταυτόχρονα, η εργασία αυτή αποτελεί και μια πολύτιμη προσφορά, διότι συγκεντρώνει, παραθέτει και αναλύει, με γνώμονα τα υπάρχοντα στοιχεία, όλες εκείνες τις Εκδηλώ­ σεις που θεμελιώνουν το υπόβαθρο των λατρευτικών και πο­ λιτιστικών παραδόσεων των Ελλήνων. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, παρέχεται στον απλό αναγνώστη αλλά και στον εμβριθή μελετητή η δυνατότητα, να κατανοήσει τη Θεοσέβεια των προγόνων μας αλλά και το φυσιολατρικό υπόβαθρο της Πατρώας Θρησκείας. Εν κατακλείδι, βιβλία σαν αυτό, υπηρετούν την προοπτική της συνειδησιακής αφυπνίσεως των Ελλήνων, ξυπνώντας την ευρισκόμενη σε κατάσταση λήθαργου "Αρχαία Ψυχή" που κατά τον Παλαμά "ζει μέσα μας, αθέλητα κρυμμένη". Προϋπόθεση για τον Εξελληνισμό του αποπροσανατολι­ σμένου λαού μας, είναι η σύνδεση με τις ρίζες και την πνευ­ ματική μας παρακαταθήκη, σε όλες τις δυνατές παραμέτρους και εκφράσεις. Τότε μόνο θα δικαιούμαστε να επικαλούμα­ στε την Πληθώνεια ρήση "Εσμέν Έλληνες το γένος ως η γλώσ­ σα και η Πάτριος Παιδεία μαρτυρεί", όντας πραγματικοί Έ λ ­ ληνες στην ψυχή και όχι "Ελληνόφωνοι" αμφιβόλων καταβο­ λών. Η Εθνική Αυτογνωσία διέρχεται μέσα από την μελέτη, α­ ξιοποίηση και οργανική αναβίωση των Πατρώων Παραδό­ σεων, των Πατρώων Θεσμών, των περιβεβλημένων με την Ο­ λύμπια αίγλη και το Απολλώνειο Κάλλος. Για σήμερα και για πάντα... Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος Διευθυντής του "Απολλωνείον Φωτός" Συγγραφέας

13

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Δυο χιλιάδες χρόνια έχουν περάσει από τότε που η ιουδαιοχριστριανική λαίλαπα ισοπέδωσε τους Ναούς των Ολυ­ μπίων Θεών, πυρπόλησε τις βιβλιοθήκες της ανεκτίμητης Αρ­ χαίας Σοφίας και δολοφόνησε με τον χειρότερο τρόπο τους ένΟεους προγόνους μας. Δύο χιλιάδες χρόνια αμάθειας, σκο­ ταδισμού, φόβου και εξουσιασμού ήταν αρκετά για να δη­ μιουργήσουν το κτήνος των ημερών μας που τολμά να αυτοα­ ποκαλείται "άνθρωπος" και που συστηματικά βιάζει την κο­ σμική τάξη και αρμονία, άξιος απόγονος του αιμοσταγή* εβραιογενούς Θεού του Ιεχωβά. Ό μ ω ς η υπέρτατη συμπαντική δύναμη, η Ανάγκη, που φρο­ ντίζει για την εξελικτική πορεία του Παντός, φρόντισε να α­ φυπνίσει τις πρέπουσες ψυχές σε παγκόσμιο επίπεδο, για την ανάκαμψη του ανθρωπίνου γένους και για τη συμφιλίωση Θε­ ίον και ανθρώπων. Δύο χιλιάδες χρόνια μετά το απόλυτο "τί­ ποτα", οι παραδοσιακές Θρησκείες είναι πάλι εδώ ζωντανές και έτοιμες να δημιουργήσουν ξανά την πολιτεία των Θεών και των ανθρώπων. Μεσα στα πλαίσια των παραδοσιακών θρησκειών εμείς οι Έλληνες Θρησκευτές των πανέμορφων Ολυμπίων Θεών έχουμε το σθένος να επαναδιεκδικήσουμε

* Η "Παλαιά Διαθήκη" μας παρουσιάζει ένα "θεό" που σφάζει παιδιά Αιγυπτίων, που δηλώνει ξεκάθαρα ότι θ' αφανίσει όλους τους λαούς που Οα σταθούν εμπόδιο στην επέλαση του "εκλεκτού" όχλου του, που απειλεί όλους τους "ειδωλολάτρες" και άλλα πολλά γεμάτα χάρη και ευγένεια "θεϊκής ψυχής".

14

την έννοια του ΙΕΡΟΥ όπως το έθεσαν χιλιάδες χρόνια πριν οι φωτοδότες και νοήμονες πρόγονοι μας. Πολλοί είναι εκείνοι που θα μιλήσουν για "μόδα", "αρχαιοπληξία", "ειόωλολατρεία", "όργια", "αποστάτες". Ε­ μείς δεν έχουμε να απολογηθούμε για τίποτα. ΑΛΛΟΙ ΕΙ­ ΝΑΙ Ε Κ Ε Ι Ν Ο Ι Π Ο Υ Π Ρ Ε Π Ε Ι Ν Α Α Π Ο Λ Ο Γ Η Θ Ο Υ Ν ΓΙΑ ΠΟΛΛΑ. Εμείς απλώς επαναδιεκδικούμε τις πανάρ­ χαιες δολοφονημένες αξίες μας, από την πανούκλα των ι­ δεών και αξιών που επιβάλλει η εποχή του συγχρονισμού και της τεχνολογικής προόδου, που βάλτωσε αυτόν τον υ­ πέροχο λαό και του στέρησε το δικαίωμα να συνεχίσει την ανοδική του πορεία. Ό χ ι δεν έχουμε να απολογηθούμε γ ι α τίποτα και σε κανέναν. Δεν έχουμε να εξηγήσουμε απολύ­ τως τίποτα. Τα εξήγησαν όλα οι πρόγονοι μας μέσα στα βιβλία τους που παραμένουν άθικτα πάνω στα ρ ά φ ι α των βιβλιοπωλείων και των βιβλιοθηκών. Εμείς το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να επαναφέρουμε το Αρχαίο Έθος και να εξηγήσουμε τους "τρόπους" του στις αφυπνι­ σμένες ψυχές. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια εντάσσεται αυτό το βιβλίο. Δεν πρόκειται να α ν α φ έ ρ ω ποιοί είναι οι Θεοί ή τι είναι οι Θεοί ή ποιοί είναι οι μύθοι τους. Σκοπός μου είναι να γίνουν γνωστές οι Αρχαίες Ελληνικές Γιορτές σε όλους ό­ σους νιώθουν ότι ωφείλουν ένα σεβασμό προς τις Δυνά­ μεις τις Φύσεως, δηλαδή τους Θεούς. Αν νομίζετε ότι μέ­ σα σας " φ ω ν ά ζ ο υ ν " οι Αρχαίες Φωνές, τότε τιμήστε τους Ολύμπιους Θεούς, επικαλεστήτε τους και αναβιώστε τις Γιορτές τους. Αδιαφορήστε γι' αυτούς που θα ξεσηκωθούν εναντίον σας και θα σας χλευάσουν για την επιλογή σας. Μην προσπαθήσετε να τους εξηγήσετε, μην απολογηθήτε

15

και μη λυπηθείτε. Απλώς παραμερίστε τους, τραβήξτε το δρόμο σας και πηγαίνετε στην αγκαλιά της Μητέρας Φύ­ σης γ ι α να γιορτάσετε μαζί με τους Θεούς την Ιεροποίηση του Κόσμου. Ο δρόμος είναι δύσκολος και απαιτεί θυσίες όμως κανέ­ νας δεν κατάφερε να ανέλθει στις απαστράπτουσες Ολύμπιες περιοχές δίχως θυσίες. Εξάλλου... το βασικότερο χαρακτη­ ριστικό της Πατρώας και Μητρώας Λατρείας, είναι η ΘΥ­ ΣΙΑ! ΦΙΝΕΑΣ

Ξύλινος γραπτός πίνακας με παράσταση θυσίας, που βρέθηκε σε σπηλιά στο χωριό Πιτσά της Κορινθίας. Μετά τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. (Αθήνα,

Εθνικό Αρχαιολογικό

Μουσείο).

17

ΚΑΠΟΙΕΣ ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΕΠΕΞΗΓΉΣΕΙΣ Ο Έιιελαο Άλζξωπνο αλέθαζελ ππήξμε επιαβήο αιιά νπδέπνηε ππήξμε Θεόδνπινο. Πνηέ δελ ελλόεζε ην Θείνλ ωο έλα ζύλνιν ηξνκαθηηθώλ θαη θνβεξώλ όληωλ πνπ παξαθνινπζνύλ αδηάθξηηα ηε δωή ηνπ. Έλα ηέηνην Πάλζενλ πνπ ζα έκνηαδε κε ιεζηξηθή ζπκκνξία ηνπ νπξαλνύ, ήηαλ ΑΓΙΑΝΟΗΣΟ γηα ηνλ Έιιελα Άλζξωπν. Όπωο πνιύ ζωζηά ζεκεηώλεη ν Βιάζζεο Ραζζηάο ζην βηβιίν ηνπ "Περί των Πατρώων Θεών", ε ηνπνζέηεζε ηωλ Διιήλωλ απέλαληη ζηνπο Θενύο ηνπο, ππήξμε ίδηα κ' εθείλε απέλαληη ζηνπο ηεξνύο πηα λεθξνύο πξνγόλνπο ηνπο. Βαζύο ζεβαζκόο θαη εγθάξδηεο ηηκέο δίρωο ηελ παξακηθξή ηδέα γη' αλάγθε ζπληξηβήο, ηξόκνπ ή απηνηα-πείλωζεο. Ο Έιιελαο ηηκά ηνπο Θενύο κε ζπκηάκαηα, ζπζίεο, πξνζθνξέο αλζέωλ, ζηεθάλωλ, γιπθηζκάηωλ θαη πνηώλ. ΢πλνπζηάδεηαη κε ην Θείνλ κε ρνξνύο, ηξαγνύδηα, ζέαηξν, άζιεζε θαη έξωηα. Οη γηνξηέο είλαη νπζηαζηηθά, ν ενξηαζκόο ηωλ ιεηηνπξγηώλ ηεο Φύζεωο. Οη Θενί δελ είλαη θάπνηα απξόζηηα πάλζνθα όληα πνπ βξίζθνληαη θάπνπ εθηόο ΢ύκπαληνο, αιιά είλαη θίινη ηωλ αλζξώπωλ, βξίζθνληαη εληόο ηνπ ΢ύκπαληνο Κόζκνπ θαη απνηεινύλ γέλλεκα απηνύ θαη όρη ην αληίζηξνθν, όπωο θξνλνύλ νη θνζκνπνιίηηθεο Θξεζθείεο. Άλζξωπνη, Θενί θαη Κόζκνη είλαη ΔΝΑ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑΠΛΟ.

19

ΟΙ ΠΟΡΣΕ΢

ΑΓΡAΝΙ Α Σύκθωλα κε ηολ Ηζύτηο ηα Αγράληα ήηαλ γηορηή ηοσ Αργούς προς ηηκή ηοσ Γηολύζοσ θαη ζτεηηδόηαλ κε ηης ηρεης θόρες ηοσ βαζηιηά Προίηοσ. Ο Προίηος ήηαλ βαζηιηάς ηοσ Αργούς θαη από ηε ζύδσγο ηοσ Σζελεβοία, θόρε ηοσ βαζηιηά ηες Λσθίας Ιοβάηε, απέθηεζε έλαλ γηό, ηο Μεγαπέλζε θαηηρείς θόρες, ηελ Λσζίππε, ηελ Ιθολόε θαη ηελ Ιθηάλαζζα. Δπεηδή ηελ ώρα ηοσ γάκοσ ηοσς περηθρόλεζαλ ηης ζσζίες ηοσ Γηολύζοσ προζεβιήζεζαλ απο καλία θαη περηπιαλούληαλ ζηα όρε ηες Πειοπολλήζοσ. Ο Προίηος ηόηε επηθαιέζηεθε ηε βοήζεηα ηοσ Μάληε Μειάκπο-δος ποσ ήηαλ γλωζηός γηα ηης ζεραπεσηηθές ηοσ ηθαλόηεηες. Ο Μειάκποσς θαηάθερε λα ζεραπεύζεη ηης θόρες ηοσ Προίηοσ θαη είς αλάκλεζε ηοσ γεγολόηος θάζε τρόλο, ηο κήλα Βο-εδροκηώλα ηειούζαλ ηα Αγράληα -ποσ ήηαλ αλαπαράζηαζε ηωλ γεγολόηωλ- θαη ζσζίες προς ηηκή ηοσ Γηολύζοσ.

ΑΓΡΙΩΝΙΑ Τα Αγρηώληα γηορηάδοληαλ αλά ηρηεηία, από ηελ 23ε ως ηελ 26ε ηοσ κελός Αγρηωλίοσ, αρτή ηοσ έηοσς ηωλ Βοηωηώλ, ζηολ Ορτοκελό. Σηε γηορηή έπαηρλαλ κέρος κόλο γσλαίθες, οη οποίες σποθρίλοληαλ όηη αλαδεηούζαλ ηολ Γηόλσζο, ηρέτοληας καηλόκελες ζηοσς αγρούς θαη ηα όρε.

1

Η ακαγήηδζδ ημο Γζμκύζμο ζοκεπζγόκακ επί ηνεζξ κύηηεξ ηαζ, αθμΰ δεκ ημκ έανζζηακ, έθεβακ δ ιία ζηδκ άθθδ όηζ μ Θεόξ ηαηέθοβε*1 ζηζξ Μμύζεξ. Δπέζηνεθακ ηόηε ζηδκ πόθδ, όπμο ηδκ ηέηανηδ κύπηα ηαεόηακ ζε ζοιπόζζμ ηαζ ιεηά ηδκ θήλδ ημο δζαζηέδαγακ θύκμκηαξ αζκίβιαηα ηαζ βνίθμοξ. Καηά ηδκ έκανλδ ηδξ βζμνηήξ μζ ακύπακηνεξ βοκαίηεξ πμο ηαηάβμκηακ από ημ βέκμξ ηςκ Μζκοώκ*2 ζοκαενμίγμκηακ ζημ Ναό ημο Γζμκύζμο. Σηδ δζάνηεζα ηδξ βζμνηήξ μ ζενέαξ ημο Γζμκύζμο, οπμηνζκόιεκμξ έκακ απ' ημοξ Τζηάκεξ*3, ηαηεδίς-ηε ηζξ ηόνεξ ηαζ ηναηώκηαξ πέθεηο ή λίθμξ είπε ημ δζηαίςια κα ζημηώζεζ εηείκδ ηδκ μπμία εκδεπμιέκςξ εα ηαηώνεςκε κα θηάζεζ. Η ανπή ημο εείιμο ηδξ δζώλεςξ ηαζ ημο θόκμο πανεέκςκ απμδίδεηαζ ζημ ελήξ βεβμκόξ : ΋ηακ ηάπμηε εηεθείημ βζμνηή πνμξ ηζιή ημο Γζμκύζμο, εκώ όθεξ μζ βοκαίηεξ ημο Ονπμιεκμύ ιεηείπακ ζηδκ ηεθεηή, μζ ηνεζξ ηόνεξ ημο ααζζθζά Μζκύμο Λεοηίππδ, Αθηζεόδ ηαζ Ανζίππδ όπζ ιόκμ πενζθνόκδζακ ημκ Θεό ηαζ ηδ θαηνεία ημο ηαζ πανέιεζκακ ζημ ζπίηζ ημοξ βζα κα

*' Ο Γζόκοζμξ ςξ εκδζηςκ ηαζ πάζπςκ εεόξ, ςξ εεόξ ηοκδβδιέκμξ πμο είκαζ "ηαηέθοβε" ζηζξ Μμύζεξ, πμο δεκ ακήημοκ ζηδκ ζθαίνα επζννμήξ ημο αθθά ζε αοηήκ ημο Απόθθςκα (Walter Ott, I. Πάζζαξ). *2 Οζ Μζκύεξ ήηακ έκα βέκμξ πμο ηαημζημύζε ζημκ Ονπμιεκό ηδξ Βμζςηίαξ ηαζ πήνε ημ όκμια ημο από ημκ ήνςα Μζκύα, μ μπμίμξ θένεηαζ ςξ οζόξ ημο ηνςαδίηδ ζενέα Χνύζμο ή ημο Πμζεζδώκα ή ημο Σίζοθμο ή ημο Άθιμο, ακάθμβα ιε ηζξ δζάθμνεξ εηδμπέξ. Νοιθεύεδηε ηδκ Τνζημβέκεζα ή ηδκ Κθοημδώνα ή ηδκ Φακμζύνα ηαζ απέηηδζε δέηα παζδζά, ημκ Ονπμιεκό, Πνέζαςκα, Αεάιακηα, Γζμπεώκδα ηαζ ηζξ Δηεμηθοιέκδ, Πενζηθοιέκδ, Λεοηίππδ, Ανζζκόδ, Αθηαεόδ ηαζ Μζκοάδα. *3 Σύιθςκα ιε ηδκ Ονθζηή πανάδμζδ μ ιζηνόξ Γζόκοζμξ δζαιεθίζηδηε απ' ημοξ Τζηάκεξ, μζ μπμίμζ ζοιαμθίγμοκ ηζξ ελεθζηηζηέξ δοκάιεζξ πμο ηε-ιεπίγμοκ ημκ ακελέθζηημ άκενςπμ.

2

οθάκμοκ, αθθά ηαζ όηακ αηόιδ ειθακίζηδηε ζ' αοηέξ μ Θεόξ ηαζ ηζξ πνμέηνερε κα ιεηέπμοκ ζηδ βζμνηή ημο, αοηέξ δεκ Σοιιμνθώεδηακ. Δπεζδή δεκ οπάημοζακ ζημ ηάθεζια ηδξ πανάξ, ηδξ γςήξ ηαζ ημο ηεθζμύ, πμο ανίζημκηαζ ζηδ δζηαζμδμζία ημο πανμύιεκμο Γζμκύζμο, πμο δεκ ακέπεηαζ ακενώποσς (Σηοενςπμύξ, ακέναζημοξ, ιίγενμοξ ηαζ ανκδηέξ ηδξ γςήξ, αοηόξ ηζξ ηζιώνδζε ζηθδνά. Τζξ εάιπςζε ιε ηζξ ιεηαιμνθώζεζξ ημο. Έβζκε δζαδμπζηά ηαύνμξ, θζμκηάνζ, θεμπάνδαθδ, εκώ από ημοξ μνεμζηάηεξ ημο ανβαθεζμύ άνπζζε κα νέεζ βάθα ηαζ κέηηαν. Τόηε αοηέξ πανεθνόκδζακ ηαζ ηζξ έπζαζε ι ζ α αηαηαιάπδηδ επζεοιία κα θάκε ακενώπζκμ ηνέαξ*. Γζα κα ζηακμπμζήζμοκ ηδκ επζεοιία ημοξ έααθακ ηθήνμ ηα παζδζά ημοξ . Αθμύ ηθδνώεδηε μ βζόξ ηδξ Λεοηίππδξ Ίππαζμξ, ημκ έζθαλακ ηαζ ημκ έθαβακ. Μεηά ηδκ ακίενδ αοηή πνάλδ εηνάπδζακ ζηα όνδ, όπμο, ιαζκόιεκεξ πθέμκ, επζδίδμκηακ ζηδ Βαηπζηή θαηνεία. Από ηδκ επμπή εηείκδ μζ πανεέκεξ ημο βέκμοξ ηςκ Μζκοώκ μκμιάγμκηακ "Ολείαι" (ελμθμενεύηνζεξ) ηαζ οθίζηακημ δζώλεζξ ζηδ βζμνηή ηςκ Αβνζςκίςκ. Αθθά ηαζ μζ άνδρες ηδξ ίδζαξ μζημβέκεζαξ, οθίζηακημ ηαπείκςζδ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ βζμνηήξ. Τμοξ επέααθθακ κα πανίζηακηαζ ζηδ βζμνηή ναηέκδοημζ ηαζ ανώιζημζ. Ήηακ οπμπνεςιέκμζ κα παναημθμοεμύκ όθα όζα βίκμκηακ πςνίξ κα ιπμνμύκ κα επέιβοσν έζης ηαζ ακ μ ζενέαξ ζηόηςκε ηάπμζα πανεέκα. Καηά ημοξ ζζημνζημύξ πνόκμοξ όθα αοηά είπακ απθώξ ζοι-

* 11 (μιμθαβία είκαζ έκαξ από ημοξ ααζζηόηενμοξ ζοιαμθζζιμύξ ηςκ Γζμ-κζηηζαηώκ ηεθεηώκ. Ο ίδζμξ μ Θεόξ ζοπκά παναηηδνίγεηαζ "ςιζζηήξ" ηαζ " ακενςπμνναίζηδξ", δδθαδή αοηόξ πμο δζαννδβκύεζ ημκ άκενςπμ ηαζ αοηόξ πμο ηαηαανμπείγεζ γςκηακή ζάνηα. Ο Γζόκοζμξ ιαξ ημιιαηζάγεζ βζα κα ιαξ αμδεήζεζ κα ακέθεμοιε ζημοξ θεπημθοέζηενμοξ ηόζιμοξ, δζαθύεζ όθεξ ηζξ αοηαπάηεξ ιαξ ηαζ ηζξ όπμζεξ ζςιαηζηέξ ζοκήεεζεξ πμο ιαξ ηναημύκ δέζιζμοξ ζηα βήζκα.

1

αμθζηό παναηηήνα ηαζ δ ηαηαδίςλδ ηςκ Μζκοώκ ήηακ πνμζπμζδηή δίπςξ κα πενζθαιαάκεζ θόκμοξ. Μόκμ ιζα θμνά ζδιεζώεδηε ηέημζμ ηνμύζια ηδκ επμπή ημο Πθμοηάνπμο. Καηά ηδ δζάνηεζα ηδξ βζμνηήξ, μ ζενέαξ Εώσθμξ, έθηαζε ιία ημπέθα ηδκ ζηόηςζε ιε ημκ πέθεηο. Ζ πνάλδ αοηή ηαηαηνίεδηε πμθύ ηαζ έβζκε αθμνιή κα απαβμνεοηεί δ βζμνηή απ' ημοξ Ρςιαίμοξ, μζ μπμίμζ ηζιώνδζακ ημοξ Ονπμιέκζμοξ ιε πνόζηζιμ. Ο Εώσθμξ ιεηά ημ θόκμ αννώζηδζε ηαζ πέεακε εκώ δ μζημβέκεζα ημο απμηθείζεδηε απμ ηδκ ζενςζύκδ. Σα Αβνζώκζα βζμνηάγμκηακ ηαζ ζηδ Θήαα, ηδ Κνήηδ, ηδ Λέζαμ ηαζ ηδ Χίμ.

ΑΓΡΟΣΕΡΑ΢ ΘΤ΢ΙΑ Ήηακ βζμνηή πνμξ ηζιή ηδξ Ανηέιζδμξ Αβνμηέναξ, δ μπμία εηεθείημ ηδκ 6δ ημο ιδκόξ Βμδδνμιζώκμξ ζηδκ Αεήκα, ζημ ζενό ηδξ Ανηέιζδμξ ζηζξ Άβνεξ*. Ζ βζμνηή πενζεθάιαακε πμιπή ηαζ εοζία ηαηζζηζώκ. ΢πεηζηά ιε ηδκ πνμέθεοζδ ηδξ βζμνηήξ ζζημνμύκηαζ ηα ελήξ: Όηακ έβζκε δ εζζαμθή ηςκ Πενζώκ ζηδκ Αηηζηή, μ Μζθηζάδδξ έηακε εοπή ζηδκ Άνηειδ κα εοζζάζεζ ζημ όκμια ηδξ ηόζα ηαηζίηζα, όζμζ εα ήηακ μζ κεηνμί Πένζεξ ζημ Μαναεώκα. Δπεζδή όιςξ μζ κεηνμί Πένζεξ ήηακ πζθζάδεξ ηαζ ήηακ αδύκαημκ κα ανεεμύκ ζηδκ Αηηζηή ηόζα ηαηζίηζα, απμθαζίζηδηε κα εοζζάγμκηαζ ηάεε πνόκμ πεκηαηόζζα.

* Άβνα μκμιαγόηακ δ πενζμπή πμο ανζζηόηακ ανζζηενά ημο Ηθζζζμΰ ηαζ ήηακ δαζώδδξ ηαζ αθζενςιέκδ ζηδκ Άνηειδ.

ΑΓΡΤΠΝΙ΢ H Αβνοπκίξ ήηακ ιζα βζμνηή πνμξ ηζιή ημο Γζμκύζμο ζηδκ πόλδ Αναήθδ ηδξ ΢ζηεθίαξ. Ζ βζμνηή αοηή ακήηε ζημ εονύηενμ πθαίζζμ ηςκ βζμνηώκ πμο μκμιάγμκηακ "Πακκοπίδεξ", Λδθαδή βζμνηέξ πμο δζανημύζακ όθδ ηδ δζάνηεζα ηδξ κύπηαξ « α π ό ηδ δύζδ ημο ήθζμο ιέπνζ ηδκ ακαημθή ηδξ επμιέκδξ ιέναξ. Οζ Πακκοπίδεξ ηεθμύκηακ ηαηά ηδκ παναιμκή ηςκ πενζζζμηένςκ βζμνηώκ πμο είπακ ιοζηδνζαηό παναηηήνα. Γκςζηέξζ Πακκοπίδεξ ήηακ εηείκεξ πμο βζκόηακ πνμξ ηζιή ημο Αζηθδπζμύ ζηδκ Δπίδαονμ, ζηα Δθεοζίκζα Μοζηήνζα, ζηα Αθνμζία πμο ηεθμύκηακ ζηδ Πάθμ ηδξ Κύπνμο. Έκα από ηα ααζζηά βκςνίζιαηα ηςκ Πακκοπίδςκ ήηακ όηζ όζμζ ιεηείπακ ζε αοηέξ θμύγμκηακ πνζκ ηδκ έκανλδ ηδξ, εκώ δ πθέμκ βκςζηή Πακκοπίξ ήηακ ηα "Ννκτέλια" πνμξ ηζιή ημο Νδηηεθίμο Γζμκύζμο, ηαζ ηα "Ααιόαφόρια" ηςκ Γεθθώκ από Η Μαζκάδεξ ημκ ιήκα Γαζδαθόνζμ.

ΑΔΩΝΙΑ

Σα Αδώκζα ήηακ βζμνηή πνμξ ηζιή ημο Αδώκζδμξ ηδκ 14δ ηαζ Η5δ ημο ιδκόξ Βμδδνμιζώκμξ. Γζμνηαγόηακ ζηδκ Αεήκα. Καηά ζ δ δζάνηεζα ηδξ βζμνηήξ μζ βοκαίηεξ ζοβηεκηνώκμκηακ ηαζ ενδκμύζακ ιπνμζηά από δύμ ηνεαάηζα πμο είπακ επάκς μιμζώιαηα ημο Αδώκζδμξ ηαζ ηδξ Αθνμδίηδξ. Γύνς από ηα μιμζώιαηα ημπμεεημύζακ βθαζηνμεζδή αββεία, ζηα μπμία είπακ θοηέρεζ ιάναεμ ηαζ άθθα θοηά, πμο ακαπηύζζμκηαζ βνήβμνα ηαζ εενιαζκόιεκα από ημκ ήθζμ δίκμοκ πνώζια άκεδ. Με ημ ζημθζζιό ηςκ θοηώκ αοηώκ δζκόηακ δ εκηύπςζδ ηεπκδηώκ ηήπςκ ηαζ ηα

24

αγγεία ονομάζονταν "Αδώνιόος κήποι". Για τον νεκρικό στο­ λισμό τοποθετούσαν μέσα στους "κήπους" αγάλματα του Έ­ ρωτος, ομοιώματα πτηνών και γλυκίσματα. Οι γυναίκες την πρώτη μέρα θρηνούσαν. Την επόμενη αυγή και αφού γινόταν περιφορά των κήπων και των ομοιωμάτων στους παρακεί­ μενους δρόμους, τα έριχναν είτε στη θάλασσα είτε στην πηγή είτε στον ποταμό (ανάλογα με το τί υπήρχε) λυσσίκομες (με λυμένα μαλλιά) και γυμνόστηθες. Η γιορτή τέλειωνε με θυσίες αγριόχοιρων. Την ίδια χρονική περίοδο τα Αδώνια γιορτάζονταν και στην Αλεξάνδρεια. Εκεί η βασίλισσα συνόδευε το ομοίωμα του Αδώνιδος περιβαλλόμενη από τις ευγενέστερες γυναίκες της Αλεξάνδρειας, που έφεραν κάνιστρα με γλυκίσματα, δοχεία με αρώματα, κλαδιά δένδρων και καρπούς ροδιάς. Την μεγαλόπρεπη πομπή έκλειναν πάλι γυναίκες που μετέφεραν δύο κρεββάτια φτιαγμένα από χρυσό και άργυρο, για την τ ο π ο θ έ τ η σ η των ο μ ο ι ω μ ά τ ω ν του Α δ ώ ν ι δ ο ς κ α ι της Αφροδίτης. Ό τ α ν τελικά ετοποθετούντο τα ομοιώματα στον κατάλληλο χώρο, συγκέντρωναν γύρω από το ομοίωμα του Αδώνιδος μέσα σε ασημένια κιβώτια, καρπούς α π ό τα περιβόλια και τους κήπους, καθώς και φαγητά που είχαν ετοιμάσει οι γυναίκες από σταρένιο αλεύρι, μέλι και λάδι. Την άλλη μέρα με την αυγή όλες οι γυναίκες εν πομπή μετέ­ φεραν τον Άδωνι στη θάλασσα και λυσσίκομες έψαλλαν: "Ω! Άδωνι, μας είσαι ευνοϊκός και τώρα και για πάντα. Οι καρ­ διές μας χάρηκαν που έφτασες. Κάνε να χαρούν πάλι και στην επιστροφή σου".

25

ΑΙΑ ΚΕ Ι A Σ α Αηάθε η α ήηαλ γηνξηή ηεο Αίγηλα ο πξν ο ηηκή ην π Αηαθν ύ θαη ζεζκνζεηήζεθε, επεηδ ή κε ππόδεημ ε ηνπ Δειθηθν ύ Μαv u ίνπ πήγα λ ζηελ Αίγηλ α ν η πξέζβεη ο ησλ Ειιεληθώλ πόιε­ σλ, γη α λ α παξαθαιέζν π λ ηνλ Αηαθ ό λ α κεζνιαβήζεη ζηνλ παηέξ α ηνπ, ηνλ Ειιάλην Δία, γη α λα ζηείιεη βξνρή πξν ο ζστηρία των αλζξ ώ π σλ θαη δώσλ α πό ηελ αλνκβξία . Ο Δίαο άθνπζε ηελ ηθεζία ηνπο θαη έβξεμ ε "εις πάζαν ηην Ελλάδα γην", όπσ ο αλαθέξε η ν Απνιιόδσξνο . Η γηνξηή πεξηειάκβαλ ε γπκληθνύο αγώλ ε ο ηνπο νπνίνπο ύκλεζε ν Πίλδαξνο , θαη νη ληθεηέο αθηέξσλα λ ην ζηεθάλη ηνπο ν ί ν Αηάθεηνλ, λα ό πν π ήηαλ αθηεξσκέλν ο ζηνλ Αηαθό .

ΑΙΑΝΣΕΙΑ Σ α Αηάληεη α ήηαλ γηνξηέ ο πν π ηεινύληαλ πξ ν ο ηηκή ησλ δύο Ληάλησλ, ηνπ Σειακσλίνπ θαη ηνπ Λνθξνύ . Οη γηνξηέο πξν ο ηηκή ηνπ Λνθξνύ ηεινύληαλ ζηνλ Οπνύληα [ π ο υ ήηαλ ε κεηξόπνιε ησλ Λνθξώλ, ελώ νη ηειεηέο πξνο ηηκή του Σειακσλίνπ ηεινύληαλ ζηε ΢αιακίλα κε ζπζίεο, αγώλεο εφεβώλ θαη κε πνκπή, θαζώο επίζεο θαη κε λπρηεξηλή ιακπαδεδρομία. "Επίζεο ηεινύληαλ θαη "άμμιλα ηων πλοίων". Έ λ α απ ό ζπνπδαηόηεξα αγσλίζκαηα εζεσξείην ν "μακρός δρόμος". Κατά ηε δηάξθεηα ηεο πνκπήο εθέξεην κέζα ζε θέξεηξν έλα αλδξείθειν νπιηζκέλν κε πιήξε παλσπιία είο κλήκε ηνπ Αίαληνο. Η γηνξηή ησλ Αηαληείσλ κεηαθέξζεθε απ ό ηε ΢αιακίλα ζηελ Α ζ ήλα κεηά ηελ θαηάιεςε ηεο απ ό ηνπο Αζελαίνπο. Σνπο δύν ήρωες ηηκνύζαλ επίζεο θαη ζηε ΢πάξηε κε ηελ ίδηα γηνξηή. Σα Αηάληεη α ηεινύληαλ κέρξη θαη ηνπο ρξόλνπ ο ηεο Ρσ­ καηνθξαηίαο

1

ΑΛΧΑ Σα Αθώα ήηακ βζμνηή ηδξ Αηηζηήξ πνμξ ηζιή ηδξ Δήιδηνμξ Αθωάδμξ, ημο Δζμκύζμο ηαζ ημο Πμζεζδώκμξ Φοηαθιίμο. Οζ ζενμπναλίεξ ηδξ βζμνηήξ βίκμκηακ βύνω από ηα αθώκζα ζοβπνόκωξ ζε όθμοξ ημοξ δήιμοξ ηδξ Αηηζηήξ. Ο πνόκμξ δζελαβωβήξ ηδξ βζμνηήξ ήηακ ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο ηνύβμο, όηακ άκμζβακ ηα κέα ηναζζά ηαζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ ζοβημιζδήξ ηωκ ηανπώκ. Η βζμνηή άνπζγε ζηδκ Αεήκα, ζοκεπζγόηακ ηαζ ηεθείωκε ζηδκ Εθεοζίκα. Μία ζενά πμιπή λεηζκμύζε από ηδκ Αεήκα θένκμκηαξ ηζξ "απαρτές", δδθαδή ημοξ πνώημοξ ηανπμύξ ημο έημοξ, ιε ηαηεύεοκζδ πνμξ ηδκ Εθεοζίκα, όπμο βίκμκηακ εοζίεξ. Σόηε βζκόηακ ηαζ δ "Ποζειδώνος πομπή". Αημθμοεμύζακ ηα ιοζηήνζα ιε ηδκ ηεθεηή ηδξ ιύδζδξ, ζηδκ μπμία πνωημζηαημύζε δ Θένεζα ηδξ Δήιδηναξ ηαζ ηδξ Κόνδξ (εδώ πρέπει να ζημειωθεί όηι η Ιέρεια ασηή δεν ήηαν η Ιέρεια ηων Ελεσζίνιων Μσζηηρίων. Η Ιέρεια ηων Αλώων προερτόηαν από ηον οίκο ηων Φιλλειδών, ενώ ηων Ελεσζίνιων από ηον οίκο ηων Εσμολπιδών και ηων Κηρύκων). Επεζδή ζηα Αθώα απεηθείεημ μ Θενμθάκηδξ, ημ πνμκόιζμ κα πανμοζζάγεζ ηα δώνα ηαζ κα ιοεί ηζξ ιομύιεκεξ ημ είπε δ Θένεζα. ΢ηα ιοζηήνζα βίκμκηακ δεηηέξ ιόκμ μζ βοκαίηεξ μζ μπμίεξ ακηάθθαγακ ιεηαλύ ημοξ εθεύεενμοξ θόβμοξ ηαζ έθενακ ειαθήιαηα πμο ελέθναγακ ηδκ δδμκή. Μεηά αημθμοεμύζε δείπκμ, ημ μπμίμ πενζεθάιαακε όθα ηα πνμϊόκηα ηδξ

καζζεδιαηζζιμύ πμο ιπμνεί κα ζανώζεζ ημοξ πενζζζόηενμοξ από ιαξ εδώ ζ' αοηό ημ πθακήηδ", εκώ ζύιθωκα ιε ημκ Α. Αζδιαηόπμοθμ, ημ άνια ζοιαμθίγεζ ημ όπδια πμο μδδβεί πνμξ ημ θεπημθοή ηόζιμ. Ακ ηώνα πνμζεέζμοιε ηαζ ημ όηζ ημ άθμβμ είκαζ ζύιαμθμ ημο Πμζεζδώκμξ ηαζ ακηζπνμζωπεύεζ ημ ελαβκζζιέκμ πάεμξ, ηόηε ηαηαθαααίκμοιε εύημθα ημ ζοιαμθζζιό ημο όθμο ηοπζημύ ηαζ ηδκ ακάβηδ ηαεαβζαζιμύ ηωκ ίππωκ.

2

βδξ ηαζ ηδξ εάθαζζαξ, εηηόξ από εηείκα πμο απαβόνεοε θόβμξ ιοζηζηόξ, όπωξ μ ηανπόξ ηδξ νμίαξ*1 ηαζ ηα αοβά*2. Οζ βζμνηέξ ηεθείωκακ ιε αβώκεξ μζ μπμίμζ μκμιάγμκηακ "πάηριοι αγώνες". Επίζδξ μζ έθδαμζ είπακ δζηαίωια κα ηάκμοκ επίζδιδ δδιδβμνία.

ΑΜΑΡΤΝΘΘΑ Σα Αιανΰκεζα ήηακ βζμνηή πμο εηεθείημ ανπζηά ζηδκ Αιάνοκεμ ηδξ Εοαμίαξ πνμξ ηζιή ηδξ Αιανοκείαξ Ανηέιζδμξ. Ο Αιάνοκεμξ ήηακ ζύιθωκα ιε ηδκ πανάδμζδ ηοκδβόξ πμο ζοιιεηείπε ζηδκ ζοκμδεία ηδξ Ανηέιζδμξ ηαζ ηαημζημύζε ζηδκ Ενέηνζα. Από αοηόκ μκμιάζηδηε Αιάνοκεμξ ιία πόθδ ηδξ Εοαμίαξ όπμο πμθζμύπμξ Θεά ήηακ δ Άνηειζξ. Η βζμνηή αοηή ιεηαθένεδηε ανβόηενα ηαζ ζηδκ Αηηζηή ζημ δήιμ ημο Άε-ιμκμξ όπμο εηεθείημ δ βζμνηή ιε ημ όκμια - Αμαρύζια (από

* Ο ηανπόξ ηδξ νμζάξ είπε δωεεί από ημκ Πθμύηωκα ζηδκ Πενζεθόκδ, ωξ ζύιαμθμ βάιμο ηαζ βμκζιόηδημξ. Από ηδ ζηζβιή πμο δ Κόνδ έθαβε ημκ ηανπό είπε ήδδ ηεθέζεζ ημ βάιμ ηδξ ιε ημκ Πθμύηωκα ηαζ ήηακ αδύκαημκ πθέμκ κα παναιέκεζ δζανηώξ ιε ηδ Δήιδηνα. Ο Μοζηζηόξ θόβμξ ηωκ Μοζηδνίωκ απαβόνεοε ηδ ανώζδ ηδξ νεζάξ επεζδή αοημιάηωξ εα ζήιαζκε βάιμ ηωκ ενδζηεοηνζώκ ιε ημκ Πθμύηωκα, μ μπμίμξ είκαζ μ Θεόξ ημο "ηάηω ηόζιμο", δδθαδή ημο ΓΗΘΝΟΤ ηαζ όπζ ηάπμζμο ζημηεζκμύ ηαζ αζαθμύξ "κεηνόημζιμο", όπωξ άζημπα έπμοκ ακαθένεζ μζ πθείζημζ ηωκ ιεθεηδηώκ, εκώ δ Πενζεθόκδ πμο ζοιαμθίγεζ ηδκ ημζιζηή Φοπή, έπεζ ωξ ζηόπμ ηδξ κα λεθύβεζ απ' ημ βή'ίκμ ααζίθεζμ ημο Πθμύηωκμξ ηαζ κα ακέθεεζ (πμοξ θεπημθοέζηενμοξ ηόζιμοξ ιε ηδ αμήεεζα ημο Εθεοεενέωξ Δζμκύζμο. *2Σμ αοβό, ζύιθωκα ιε ηδκ μνθζηή Θεμβμκία ζπεηίγεηαζ ιε ημ Κμζιζηό Χόκ, ημ μπμίμ δδιζμονβήεδηε από ημκ Υνόκμ ηαζ ζοιαμθίγεζ ηδκ ανπή ηδξ Ζωήξ, από ημ μπμίμ πνμήθεε μ Φάκδξ - Δζόκοζμξ.

1

ηδ βζμνηή αοηή πήνε ηαζ ημ όκμια ηδξ δ πενζμπή ημο Αιανμοζίμο). Η βζμνηή αοηή ήηακ ιεβαθμπνεπήξ ηαζ ηαηά ηδκ δζάνηεζα ηδξ εηεθμύκημ αεθδηζημί αβώκεξ.

AM ΦΙ ΑΡΑΙΑ Σα Αιθζαναία ήηακ βζμνηή πνμξ ηζιή ημο Αιθζάναμο*1 ςξ Θεμύ ηδξ Ιαηνζηήξ*2, δ μπμία ηαηά ηδκ ανπαζόηδηα εηεθεί-ημ ζημ Ιενό ημο ζημκ Ωνςπό*3. Η βζμνηή πενζεθάιαακε αβώκεξ βοικζημύξ, ιμοζζημύξ ηαζ ζππζημύξ. Οζ πνμζενπόιεκμζ πνμξ εεναπεία ή ιακηζηή, οθίζηακημ απαναζηήηςξ ηάεανζδ, δ μπμία πενζεθάιαακε κδζηεία ηαζ θμύζζιμ ζηα κενά ηδξ πδβήξ ημο Ιενμύ. Αημθμοεμύζε εοζία ηνζμύ ηαζ ιεηά μζ εκδζαθενόιεκμζ λάπθςκακ πάκς ζηα δένιαηα ηςκ γώςκ. Η ιακηεία ή δ εεναπεοηζηή ζοιαμοθή δζκόηακ από ημκ ίδζμ ημκ Αιθζάναμ, μ μπμίμξ ειθακζγόηακ ζε όκεζνμ πμο έαθεπε μ εκδζαθενόιεκμξ.

* Ο Αιθζάναμξ ήηακ ιάκηδξ - πμθειζζηήξ ηαζ έπαζλε ζδιακηζηό νόθμ ζηδκ εηζηναηεία ηςκ Επηά επζ Θήααξ. ΢οιθςκά ιε ημκ έηημ Οθοιπζόκζ-ημ ημο Πζκδάνμο, ήηακ "ηαθόξ ιάκηδξ ηαζ ηαθόξ ζηδ ιάπδ ιε ημ αηόκηζμ", εκώ μ Αζζπύθμξ ακαθένεζ όηζ ήηακ "άκενςπμξ εβηναηέζηαηδξ ζμθίαξ, ζηακόηαημξ ιάκηδξ ζημκ πόθειμ... δζόηζ δεκ επζεοιεί κα θαίκεηαζ πςξ είκαζ μ ηαθύηενμξ αθθά κα είκαζ". *2 μη εεμύ ηδξ Ιαηνζηήξ: Επεζδή μ Αιθζάναμξ ήηακ εκδηόξ πμο έπαζνε εείςκ ηζιώκ ιεηά εάκαημκ, εκ ακηζεέζεζ ιε ημοξ Οθύιπζμοξ, πμο δεκ οπήνλακ πμηέ ημοξ εκδημί, αθθά εηπνμζςπμύκ όρεζξ ημο εκζαίμο εείμο πμο εκμζηεί ζηδκ θύζδ. *3 Σμ Ιενό ημο Αιθζάναμο πηίζηδηε ζημ ζδιείμ όπμο ζύιθςκα ιε ηδκ πανάδμζδ εκώ έηνεπε πάκς ζημ άνια ημο ιεηά ηδκ ήηηα ηςκ Επηά επί Θήααξ ημκ ηαηάπζε δ βδ ιαγί ιε ημ άθμβμ ημο.

2

΢ηδ Θεμονβία δ ιέεμδμξ αοηή μκμιάγεηαζ "εβημίιδζδ" ηαζ πενζθαιαάκεζ δζακοηηένεοζδ ηαζ ηαηάηθδζδ ιέζα ζε Ιενό πώνμ, ιε ζημπό ηδκ επζημζκςκία ιε ημοξ Θεμύξ. Ο εκδζαθενόιεκμξ εοζζάγεζ εη ηςκ πνμηένςκ ζημ Θεό ημκ μπμίμ επζηαθείηαζ ηαζ αοηόξ όηακ ειθακζζηεί ζημκ ΰπκμ, απακηά ή απ' εοεείαξ, ή δζα ζδιείςκ*1. Πνζκ βίκεζ ημ ηοπζηό ηδξ εβημζιή-ζεςξ πνμδβείηαζ ιαηνά πενίμδμξ ηαεανιμύ πμο πενζθαιαάκεζ κδζηεία ηαζ απμπή από ηάεε ζανηζηή δδμκή*2. Σδκ πνμδβμύιεκδ ιένα εοζζάγεζ ζημ Θεό ημ πνμζθζθέξ ημο γώμ ηαζ ιεηά ημζιάηαζ πάκς ζημ δένια ημο εοζζαζεέκημξ γώμο.

ΑΜΦΙΔΡΟΜΙΑ Σα αιθζδνόιζα ήηακ δ ζενμπναλία ημο ηαεανιμύ ιεηά ημκ ημηεηό. Μεηά ημκ ημηεηό πθέκμκηακ ηαζ ηαεανίγμκηακ δ θεπώκα, ημ ανέθμξ ηαζ όθμζ όζμζ ένπμκηακ ζε επα* Τπάνπμοκ δύμ ηνόπμζ ιακηζηήξ, δ ειπκεοζιέκδ ηαζ δ επαβςβζηή ή ηςκ ζδιείςκ. ΢ηδκ πνώηδ πενίπηςζδ μ εκδζαθενόιεκμξ δέπεηαζ ηδ Θεσηή "ηαημπή", αθμΰ πνώηα πνμεημζιαζηεί ζοιθςκά ιε πμθύ αοζηδνμύξ ηακόκεξ ηάεανζδξ, εκώ ζηδ δεύηενδ πενίπηςζδ, δ Θεόηδηα έπεζ εββνάρεζ ηδ εέθδζδ ηδξ ζε ηάπμζα ζοιαμθζηά ζδιεία, πμο μ εκδζαθενόιεκμξ πνέπεζ κα απμζοιαμθίζεζ. ΢ηδκ πενίπηςζδ ηδξ εβημζιήζεςξ, μ Αιθζάναμξ έδζκε λεηάεανδ απάκηδζδ ζημκ εκδζαθενόιεκμ ή ζδιεία πμο έπνεπε κα ενιδκεοεμύκ από ημοξ ζενείξ. *2 Η απμπή από ηζξ ζανηζηέξ δδμκέξ δεκ έπεζ κα ηάκεζ ιε δεζημύξ θόβμοξ, αθθά ιε ημκ πνμζακαημθζζιό ηδξ ροπήξ πνμξ πκεοιαηζηόηενεξ ηαηαζηάζεζξ. Γζα κα ιπμνέζεζ μ εκδζαθενόιεκμξ κα ένεεζ ζε επαθή ιε ημοξ θε-πημθοέζηενμοξ ηόζιμοξ, πνέπεζ μ κμοξ ημο κα ανίζηεηαζ ζ' έκα ααεύηενμ επίπεδμ πμο μκμιάγεηαζ επίπεδμ ΑΛΦΑ, ηαηά ημ μπμίμ μ κμοξ θεζημονβεί ζηα 8-13 HZ. Η απμπή από ηζξ ζανηζηέξ δδμκέξ, αμδεά ζε πμθύ ιεβάθμ ααειό ημ κμο κα ιπμνέζεζ κα ανεεεί ζηδ ζοπκόηδηα αοηή.

1

θή ιαγί ημοξ. Σδκ πέιπηδ ιένα από ημκ ημηεηό, ηαεάνζγακ ημ ζπίηζ ηαζ ημπμεεημύζακ ζηδκ ελώεονα ζηεθάκζ από ηθαδί εθζάξ, ακ ημ ανέθμξ ήηακ αβόνζ ηαζ ιάθθζκδ ηαζκία ακ ήηακ ημνίηζζ ηαζ αιέζςξ άνπζγε δ ζενμπναλία ημο ηαεανιμύ. Σμ ανέθμξ ζηδκ αβηαθζά ηδξ ηνμθμύ πενζθέ-νεημ βύνς από ηδκ εζηία ημο ζπζηζμύ (ελμύ ηαζ δ μκμιαζία "Αμθιόρόμια"), εκώ αημθμοεμύζακ ζε πμιπή όθμζ μζ ζοββεκείξ. Μεηά από αοηά, ηδκ έαδμιδ ιένα βζμνηάγμκηακ μζ "έβδομες" ή ηαζ ηαηά ημκ Ιζαίμ ηδκ δέηαηδ ιένα "δεκάηην θύειν εζηιάν" ή "γενέθλια θύειν", δδθαδή βζκόηακ δ ζενμπναλία ηδξ μκμιαημεεζίαξ ημο ανέθμοξ. Μεηά ηδκ μκμιαημεεζία βίκμκηακ εοζίεξ ηαζ ζοιπόζζα, όπμο πανεανίζημκηακ όθμζ μζ ζοββεκείξ ηαζ ζηεκμί θίθμζ ηδξ μζημβέκεζαξ ηαεώξ επίζδξ ηαζ μζ δμύθμζ μζ μπμίμζ έθενκακ ηαζ δώνα πνμξ ηδ ιδηένα ηαζ ημ ανέθμξ.

ΑΝΑΚΔΙΑ Σμ όκμια "Άνακες" δίκεηαζ ζε Θεμύξ πμο δ εκένβεζα ημοξ εεςνείηαζ "θνλακηήριος". ΢ηδκ Αεήκα Άκαηεξ ήηακ μζ Γζόζημονμζ Κάζηςν ηαζ Πμθοδεύηδξ. Με ημ ηνόπμ αοηό μζ Αεδκαίμζ εέθδζακ κα εηθνάζμοκ ηδκ εοβκςιμζύκδ ημοξ πνμξ αοημύξ επεζδή όηακ εζζέααθακ ζηδκ Αηηζηή βζα κα εθεοεενώζμοκ ηδκ ςναία Δθέκδ πμο είπε ανπάλεζ μ Θδζεύξ, δεκ πνμέαδζακ ζε ηαηαζηνμθέξ. Η βζμνηή ηςκ Ακαηείςκ ζηδκ Αεήκα βζκόηακ ηδκ 18δ ημο ιδκόξ Δθαθδαμθζώκμξ ζημ "Ανάκειο Ιερό" ηςκ Γζμζημύνςκ, ημ μπμίμ ανζζηόηακ ζηδ αόνεζα πθεονά ηδξ Αηνμπόθεςξ ηαζ

2

πενζεθάιαακε πνμζθμνέξ από εθζέξ, ηονί ηαζ πνάζα, εκώ ιεηά αημθμοεμύζε ζοιπόζζμ. ΢ε άθθεξ πόθεζξ θαηνεοόηακ ςξ Άκαηεξ μζ Κμονήηεξ, μζ Σνζπάημνεξ*1, μζ Κάαεζνμζ η.θ.π.

ΑΝΘΔ΢ΣΗΡΙΑ Σα Ακεεζηήνζα βζμνηάγμκηακ ζηδκ Αεήκα από ηδκ 11δ ςξ ηδκ 13δ ημο ιδκόξ Ακεεζηδνζώκμξ πνμξ ηζιή ημο Γζμκύζμο ηαζ ημο πεμκίμο Δνιμύ*2. Καηά ηδ δζάνηεζα ηδξ βζμνηήξ ηεθμύκηακ αβςκίζιαηα ηαζ ηα ανααεία ηςκ κζηδηώκ ηα δζέκειε μ άνπςκ ααζζθεύξ, μ μπμίμξ είπε ηαζ ηδκ επζιέθεζα ηδξ βζμνηήξ. Η πνώηδ ιένα ηςκ Ακεεζηδνίςκ μκμιαγόηακ "πιθοίγια"*3, επεζδή εηείκδ ηδκ διένα άκμζβακ ημοξ πίεμοξ βζα κα δμηζιά-

* ΢ύιθςκα ιε ημ μνθζηό απόζπαζια 53, μζ Σνζπάημνεξ είκαζ άκειμζ ηαζ βμκείξ ημοξ είκαζ δ βδ ηαζ μ ήθζμξ. ΢ημ ίδζμ απόζπαζια ακαθένεηαζ όηζ μζ Αεδκαίμζ εοζίαγακ ηαζ πνμζεύπμκηακ ζ' αοημύξ κα βεκκήζμοκ παζδζά, όηακ επνόηεζημ κα πακηνεοημύκ. Οζ Σνζπάημνεξ μκμιάγμκηαζ Αιαθηεί-δδξ, Πνςημηθήξ ηαζ Πνςημηθέςκ, εεςνμύκηαζ εονςνμί ηαζ θύθαηεξ ηςκ ακέιςκ, εκώ ηαοηίγμκηαζ ηαζ ιε ηα παζδζά ημο Οονακμύ ηαζ ηδξ Γήξ Κόη-ημ, Βνζάνες ηαζ Γΰβδ. *2 Οοζζαζηζηά ηα Ακεεζηήνζα είκαζ βζμνηή ηςκ κεηνώκ βζ' αοηό ηαζ ηζιάηαζ μ Χεόκζμξ Δνιήξ. *3 Ο Πακαβζώηδξ Μανίκδξ ζημ αζαθίμ ημο "Η ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗ΢ΚΔΙΑ (ΣΟ ΓΩΓΔΚΑΘΔΟΝ) ΘΔΟΓΟΝΙΑ ακαθένεζ ζηδ ζεθίδα 79 όηζ "μ πίεμξ ημο μίκμο ... ζοιαμθίγεζ ηδκ δνάζδ ημο Θεμύ δζά ημο εκδζαιέζμο Αζεένμξ.", εκώ ζηδ ζεθίδα 92 ακαθένεζ όηζ "μ Γζόκοζμξ είκαζ μ Θεόξ μ πεζ-ναβςβώκ ηδκ ακενώπζκδ ροπή, μ δε μίκμξ είκαζ ημ ζύιαμθμ ηςκ "εκ δζα ιέζμο αζεένμξ" δζά ημο μπμίμο ηεθεζμύηαζ δ ροπή".

1

ζνπλ ηα λέα θξαζηά θαη ζηεθάλσλαλ ηα παηδηά πνπ γελλήζεθαλ ηνλ πξνεγνύκελν ρξόλν*1. Η δεύηεξε κέξα ησλ Αλζεζηεξίσλ ιεγόηαλ "Χόερ"*2 θαη γίλνληαλ ζπκπόζηα, "ασκώλια"*3 θαη ν "εξ αμαξών κώμορ", δειαδή αληαιιαγέο ζθσκκάησλ κεηαμύ ησλ ζξεζθεπηώλ νη νπνίνη βξίζθνληαλ πάλσ ζε άκαμεο θαη πείξαδαλ ηνπο πεξαζηηθνύο. Σε κέξα απηή γηλόηαλ θαη ν "Ιεπόρ Γάμορ" κεηαμύ

Δδώ θαίλεηαη πιένλ μεθάζαξα ν ξόινο ηνπ ρζνλίνπ ςπρνπνκπνύ Δξκνπ, ν νπνίνο θέξεη ηηο λέεο ςπρέο πξνο ελζάξθσζε. Ο Ed. Schure αλαθέξεη όηη "γηα έλα κπεκέλν αληξόγπλν, ε δεκηνπξγία ελόο παηδηνύ έρεη απίζαλα σξαηόηεξε έλλνηα απ' όηη γηα καο. Γλσξίδνληαο όηη ε ςπρή πξνϋπάξρεη, ε ζύιιεςε ελόο παηδηνύ γη' απηνύο ζεκαίλεη ην θάιεζκα κηάο ςπρήο λα ελζαξθσζεί. *2 Έλα αθόκε ζεκείν πνπ δείρλεη ην λεθξηθό ραξαθηήξα ησλ Αλζεζηεξίσλ, αθνύ ε ιέμε "Υόεο" πξνέξρεηαη από ηε ιέμε "ρνή", δειαδή ηελ ηαθη-θή ζπνλδή. Σν παηρλίδη ηνπ αζθσιηαζκνύ ζπλίζηαηαη ζην λα ηξέρεη θαλείο ζην έλα πόδη, λα θάλεη θνπηζό. ΢ηηο "Βάθρεο" ηνπ Δπξηπίδνπ δηαβάδνπκε : "πόηε ζά 'ξζεη ηάρα ε κέξα, πνπ κε βαθρηθόλ αγέξα ην άζπξν κνπ πόδη ζα ζύξσ ζ' νινλύρηηνπο ρνξνύο, θαη κε ηνπ αγεξηνύ ην ράδη, ζα πεδάσ ζαλ ην δαξθάδη... " (ζη. 862 - 867) Δλώ παξαθάησ (ζη. 941 - 943) ν Γηόλπζνο ζπκβνπιεύεη ηνλ Πελζέα λα θξαηάεη ην ζύξζν κε ην δεμί ρέξη θαη λα πξνβάιιεη καδί ην δεμί πόδη. Ο MARCEL DETIENNE ζην βηβιίν ηνπ "Ο ΓΙΟΝΤ΢Ο΢ ΚΑΣΩ ΑΠΟ Σ' Α΢ΣΔΡΙΑ" αλαθέξεη: "Γελ ππάξρεη όκσο πεξηζώξην ακθηβνιίαο, ε δηνλπζηαθή έθζηαζε αξρίδεη κε ην πόδη, κε ην πήδεκα, πνπ είλαη ε πξώηε όςε ηνπ πνδηνύ ζην βαζίιεην ηνπ Γηνλύζνπ".

ηνπ Γηνλύζνπ θαη ηεο ζπδύγνπ ηνπ Άξρνληνο Βαζηιέσο ζην "Βονκολείον" Ιεξό. Ο Γηόλπζνο έθηαλε εθεί πάλσ ζε έλα πινίν κε ηξνρνύο, ελώ ε βαζίιηζζα ιίγν πξηλ ηελ έιεπζε ηνπ Θενύ έδηλε ηνλ όξθν ηεο αγακίαο ησλ Ιεξνπξγώλ*1. Σελ ίδηα επίζεο κέξα ε ζύδπγνο ηνπ Άξρνληνο Βαζηιέσο ηεινύζε ζην "ενΛίμναιρ" Ιεξό ηνπ Γηνλύζνπ ζην όλνκα ηεο πνιηηείαο, ζπζίεο θαη ηειεηέο. Σν Ιεξό άλνηγε κόλν κία θνξά ην ρξόλν, ηε λύθηα ηεο 12εο Αλζεζηεξηώλνο, γηα ηελ ηέιεζε ησλ εθεί γπλαηθείσλ Μπζηεξίσλ. ΢ηα κπζηήξηα απηά απαγνξεπόηαλ απ-ζηξεξά ε παξνπζία αλδξώλ. Οη γπλαίθεο εμαγλίδνληαλ κε αέξα, λεξό θαη θσηηά θαη θνξνύζαλ δέξκαηα ειάθνπ ή πάλζεξνο. Οη ηεξνπξαμίεο άξρηδαλ κε ζπζία ρνίξνπ*2 θαη ηειεζηήο ήηαλ κία Ιεξνθάληηο καδί κε 14*3 Ιέξεηεο πνπ νλνκάδνληαλ "Γεπαπαί" (ζεβάζκηεο). Οη Ιέξεηεο έδηλαλ θαη απηέο ηνλ όξθν ηεο αγακίαο ησλ Ιεξνπξγώλ θαη ππόζρνληαλ επίζεο πσο ζα ηεινύλ πξνο ηηκή ηνπ Γηνλύζνπ ηα "Θεοίνια"*4, ηε γηνξηή ηνπ ζενύ Οίλνπ θαη ηα *1 "Νεζηεύσ θαη είκαη θαζαξή θαη απέρσ από όια όζα δελ είλαη θαζαξά θαη από ζπλνπζία κε άλδξα θαη ηειώ ηα Θενίληα θαη ηα Ινβάθρεηα ηνπ Γηνλύζνπ ζύκθσλα κε ηελ πξνγνληθή ζπλήζεηα θαη θαηά ηηο ζπγθεθξηκ-κέλεο επνρέο". *2 Η ζπζία ρνίξσλ είλαη πνιύ ζπλεζηζκέλε ζηε ιαηξεία ησλ Μπζηεξηαθώλ Θεώλ. Ο ρνίξνο ζπκβνιίδεη ηε ζσκαηηθή δηάζηαζε ηνπ αλζξώπνπ πνπ πξέπεη λα ζπζηαζηεί γηα λα αλέιζεη ζηνπο ιεπηνθπέζηεξνπο θόζκνπο ησλ Θεώλ. *3 Οη 14 Ιέξεηεο ζπλ ηελ Ιεξνθάληηδα 15, ζπκβνιίδνπλ ηα 15 θνκκάηηα ηνπ Γηνλύζνπ ύζηεξα απ' ην δηακειηζκό ηνπ απ' ηνπο Σηηάλεο. 15 βσκνύο είρε θαη ην Ιεξό ην "Δλ Λίκλαηο". Οη 14 Ιέξεηεο ζπκβνιίδνπλ ηα 14 θνκκάηηα ηνπ Θενύ, ελώ ε Ιεξνθάληηο ζπκβνιίδεη ην 15ν θνκκάηη, ηελ θαξδηά ηνπ Γηνλύζνπ πνπ ζώζεθε από ηελ Αζελά. *4 ΢ηε γηνξηή απηή ν Θεόο είλαη ν ίδηνο ν νίλνο, κία από ηηο Δπηθάλεηεο ηνπ. Ο MARCEL DETIENNE αλαθέξεη: "΢ε κία ζεηξά από ιαηξεπηη-

1

"Ιοβάκτεια". Μπνμζηά ζηδκ Ιενμθάκηζδα δ ζύγοβμξ ημο Άνπμκημξ Βαζζθέςξ, πνόζθενε εοζία ζημ Γζόκοζμ βζα ηδκ εοδιενία ηδξ πόθεςξ. Η ηνίηδ ιένα ηςκ Ακεεζηδνίςκ μκμιάγμκηακ "Χύτροι", επεζδή εηείκδ ηδκ διένα πνμζθένμκηακ αββεία ιε άκεδ, ιαβεζνειέκα θαπακζηά ηαζ πακζπενιία ζζηδνώκ. Μέζς ημο Ψοπμπμιπμΰ Δνιμύ βζκόηακ επίζδιδ ακάηθδζδ κεηνώκ ηαζ ζπμκδέξ ύδαημξ πμο μκμιάγμκηακ 'Ύόρουόρια " ζημ "Ολνμπείον" Ιενό ηδξ Γδξ*1 πνμξ ηζιή ηςκ πκζβέκηςκ ζημ Καηαηθοζιό ημο Γεοηαθίςκμξ. ΢ημ ηέθμξ ηςκ ζενμπναλζώκ βζκόηακ δ επάκμδμξ ηςκ Ψοπώκ ζημκ Άδδ ιε ηδ θνάζδ "Θύραζε, Κήρες*2 ..... οσκέτ' Ανθεστήρια ".

ηά ημπία, δ πανμοζία ημο Γζμκύζμο παίνκεζ ημ πνμζςπείμ ηδξ μζκζηήξ δύκαιδξ, ημο πμημύ πμο πμπθαηάεζ, ημο δθαζζηεζαημύ ηναζζμύ. Σδκ διένα ηδξ βζμνηήξ ημο, ζηδκ ηαεμνζζιέκδ από ημ διενμθόβζμ διενμιδκία ημο ενπμιμύ ημο ζημοξ αςιμύξ ηαζ ημοξ καμύξ ημο, ζοιααίκεζ ζοπκά κα ακαζηαίκεζ μ Γζόκοζμξ έκα αιπέθζ ιέζα ζε ιία ιένα, κα λεπδδάεζ πακέημζιμ ημ ηναζί ιεζ' από ηδ ζηένθα βδ ή ηαζ κα ανάγεζ ημ ιεεοζηζηό οβνό ιέζα ζηα ενιδηζηά ζθναβζζιέκα αανέθζα" ηαζ αθμύ ακαθένεζ ζμνεία παναδεζβιάηςκ, ηαηαθήβεζ: "Σα εαύιαηα αοηά ημο ηναζζμύ, ακηί κα ηα αθήζμοιε ζ' έκα απνμζδζόνζζημ εαοιαημονβζηό πθαίζζμ ή ζ' έκα, απνείαζημ βζα ημκ Γζόκοζμ ζοκαλάνζ, πνέπεζ κα ηα απμδώζμοιε ζημ ημπίμ ημοξ, κα ηα εεςνήζμοιε ςξ κέεξ επζθάκεζεξ, ςξ άθθεξ εηδδθώζεζξ ημο Θεμύ, ημ ίδζμ αίαζεξ όζμ ηζ' εηείκεξ ηδξ Θήααξ ... ". *1 Πνόηεζηαζ βζα ημ Ναό ημο Οθοιπίμο Γζόξ, ηζξ βκςζηέξ ζηζξ ιένεξ ιαξ "ζηήθεξ ημο Οθοιπίμο Γζόξ" όπμο ήηακ αθζενςιέκμξ ηαζ ζηδ Γή. *2 Οζ Κήνεξ είκαζ εοβαηένεξ ηδξ Νύπηαξ, Θεέξ ημο αίαζμο εακάημο.

2

ΑΝΘΔ΢ΦΟΡΙΑ Ή ΗΡΟΑΝΘΔΙΑ Σα Ακεεζθόνζα ή Ηνμάκεεζα ήηακ βοκαζηεία βζμνηή. Γζμνηαγόηακ ζηδ ΢ζηεθία ηδκ πνώηδ ιένα ηδξ Ακμίλεςξ, πνμξ ηζιή ηδξ Πενζεθόκδξ ηαζ πενζεθάιαακε πμνμύξ ζηεθακςιέκςκ ημνζηζζώκ πμο μκμιάγμκηακ "ανθεσυόροι". Η ίδζα βζμνηή εηεθείημ ηδκ ίδζα ιένα ζημ Άνβμξ, πνμξ ηζιή ηδξ Ήναξ-Ακεείαξ ηαζ ημο Γζμκύζμο, ζημ μιώκοιμ Ιενό ηδξ Θεάξ. Η βζμνηή πενζεθάιαακε πμιπή ηςκ "ανθεσυόρων", ιε ηδ δζαθμνά όηζ ηα ημνίηζα εδώ δεκ ήηακ ζηεθακςιέκα, αθθά ηναημύζακ ηάκζζηνα βειάηα ιε άκεδ. Η πμιπή βζκόηακ ιε ηδ ζοκμδεία αοηώκ πμο έπαζγακ ημ "Ιεράκιον Μέλος", ημ μπμίμ ήηακ θαηνεοηζηή ιμοζζηή βναιιέκδ από ημκ Ανβείμ ιμοζζηό Ιέναηα, ημκ 7μ αζώκα ηδξ Ανπαίαξ πνμκμθόβδζδξ. Σα Ακεεζθόνζα ηεθμύκηακ επίζδξ ζηδκ Κκςζζό, πνμξ ηζιή ηδξ Ακεεζαξ Αθνμδίηδξ, ηαεώξ επίζδξ ηαζ ζηδκ Μεβαθόπμθδ ζημ Ιενό ηςκ Μεβάθςκ Θεώκ, όπμο οπήνπακ αβάθιαηα ακεεζθόνςκ ημνώκ πμο ηναημύζακ ζημ ηεθάθζ ημοξ ηαθάεζ βειάημ άκεδ.

ΑΠΑΣΟΤΡΙΑ Σα Απαημύνζα*1 ήηακ Αηηζηή βζμνηή ηαζ απμηεθμύζε πακδβονζηή εββναθή ηςκ κέςκ ημνζηζζώκ ηαζ αβμνζώκ ζημοξ ηαηαθόβμοξ ηςκ πμθζηώκ ηαζ ηεθμύκηακ από ηδκ 11δ ςξ ηδκ 13δ ημο ιδκόξ Ποακερζώκμξ, πνμξ ηζιή ημο Γζόξ Φαηνίμο.

*1 Δηοιμθμβζηά δ θέλδ πνμένπεηαζ από ημ α + παηήν, δδθαδή πνόηεζηαζ βζα ηα παζδζά πμο απμπςνίγμκηαζ ημκ παηένα τους.

1

Η πξώηε κέξα ιεγόηαλ "Δορπεία" θαη ηελ εκέξα απηή νη παηέξεο ζπλαζξνίδνληαλ θαηά θαηξίεο ζε ενξηάζηκν ζπκπόζην. Η δεύηεξε κέξα ιεγόηαλ "ανάρρνσις" (απνιύηξσζε) θαη πξνζθέξνληαλ δώα πξνο ζπζία. Η ηξίηε κέξα ιεγόηαλ "κοσρεώτις". Σελ εκέξα απηή παξνπζηάδνληαλ ζηε θαηξία ηα παηδηά πνπ έπξεπε λα γξαθηνύλ θαη γξάθνληαλ ηα νλόκαηα ηνπο ζην θαηάινγν από ηνλ θα-ηξηάξρε. Ο παηέξαο ηόηε νξθηδόηαλ όηη ην παηδί ηνπ είρε γελλεζεί από λόκηκε ζύδπγν θαη αθνινπζνύζε ςεθνθνξία γηα ηελ απνδνρή ηνπ δεινπκέλνπ από ηελ θαηξία. Μεηά ν παηέξαο ζπζίαδε πξόβαην το λεγόμενο "κούρειον" και γηλόηαλ ζπκπόζην από ηα κέιε ηεο νηθνγελείαο. Ύζηεξα ν παηέξαο ζπζίαδε ζην βσκό ηνπ Φαηξίνπ Δηόο ή ηεο Φαηξίαο Αζελάο θαη πξόζθεξε "πλακούντες"* θαη ζπνλδέο θξαζηνύ ("οινιστήρια"). Απ' ηε κεξηά ηνπο νη λένη θαη νη λέεο πνπ έκπαηλαλ ζηελ εθεβηθή ειηθία, πξνζέθεξαλ δνρείν θξαζηνύ, πξνο ηνλ Ηξαθιή, έθαλαλ ζπνλδέο, έδηλαλ ζηνπο παξεπξηζθόκελνπο λα πηνπλ θαη έθνβαλ κέξνο ησλ καιιηώλ ηνπο. Σελ ίδηα κέξα γηλόηαλ έιεγρνο ηεο πξνόδνπ ησλ καζεηώλ ζηα ζρνιεία θαη απήγ-γεηιαλ ρσξία δηαθόξσλ πνηεηώλ θαη ζπγγξαθέσλ, ελώ νη α-ξηζηεύζαληεο... καζεηέο βξαβεύνληαλ.

* Οη πιαθνύληεο ήηαλ αλαίκαθηεο πξνζθνξέο καδώλ από αιεύξη, κέιη, γάια θ.ι.π.

2

ΑΠΟΛΛΩΝΘΑ Σα Απνιιώληα ήηαλ εμηιαζηήξηνο γηνξηή ηεο Σικυώνος πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλνο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο επηά ε'θεβνη θαη επηά θόξεο πήγαηλαλ ζην πνηακό ΢ύζα, κεηά πήγαηλαλ ζην Θεξό ηεο Πεηζνύο θαη κεηά θαηέιεγαλ ζην Ναό ηνπ Απόιισλνο πνπ βξηζθόηαλ ζηελ αγνξά. Η γηνξηή απηή ήηαλ αλάκλεζε ελόο παιηνύ γεγνλόηνο. Όηαλ ν Απόιισλ θαη ε Άξηεκηο ήιζαλ ζηελ Αηγηαιεία κεηά ην θόλν ηνπ Πύζσλνο θαηειήθζεζαλ από θόβν*Μεηά έθπγαλ γηα ηελ Κξήηε, όπνπ ν Καξκάλσξ*2 ηνπο εθάζαξε. Ελ ην κεηαμύ όκσο ζηε ΢ηθπσλία ρώξα, θνβεξόο ινηκόο εξήκσλε ηηο πόιεηο θαη νη θάηνηθνη θαηέθπγαλ ζηνπο κάληεηο, νη νπνίνη ηνπο ζπκβνύιεςαλ λα εμεπκελίζνπλ ηνλ Απόιισλα θαη ηελ Άξηεκη ζηέιλνληαο πξνο απηνύο επηά έθεβνπο θαη επηά θόξεο. Πξάγκαηη απηνί έζηεηιαλ ηνπο λένπο ζην πνηακό ΢ύζα θαη παξαθάιεζαλ ηνπο Θενύο λα έιζνπλ ζηελ Αθξόπνιε ηνπο. Οη Θενί εμεπκελίζηεθαλ από ηηο ηθεζίεο ηνπο θαη επέζηξεςαλ ζηε ΢ηθπσλία. Οη θάηνηθνη έθηηζαλ ζην ζεκείν εθείλν ηεο ρώξαο, όπνπ πξσηνπάηεζαλ νη Θενί επηζηξέθνληαο, ην Θεξό ηεο Πεηζνύο σο επραξηζηήξην, δηόηη ε-πείζζεζαλ λα επαλέιζνπλ. Μεηά ηελ απαιιαγή ηνπο απ' ην ινηκό, έθηηζαλ ζηελ Αγνξά ην Ναό ηνπ Απόιισλνο.

*' Μεηά ην θόλν ηνπ Πύζσλνο ηα ζετθά αδέιθηα έλνησζαλ θόβν, επεηδή ε πξάμε ηνπ Απόιισλα ζα επέθεξε ηελνξγή ηεο λεκέζεσο πνπ επηβάιιεη ηνπο λόκνπο ηεο ζε ζλεηνύο θαη Αζαλάηνπο. *2 Κνξκάλσξ: Αξρηεξέαο ηεο θξεηηθήο πόιεο Σάξξα, ν νπνίνο επηιερζεί από ηνλ Σαμηζέηε Ζεπ, πνπ επνπηεύεη ηελ ηήξεζε ησλ θνζκηθώλ λόκσλ δηά ηνλ θαζαξκό ησλ ζετθώλ αδειθώλ. (Σάξξα: Αξραία πόιε πνπ βξηζθόηαλ ζηε λνηηνδπηηθή αθηή ηεο Κξήηεο επί ηνπ νξνπεδίνπ ηνπ Οκαινύ θαη ηεο Αγίαο Ρνύκειεο ΢θαθίσλ).

1

Απνιιώληα γηνξηάδνληαλ επίζεο ζηε Μίιεην, ηε Κύδλν θαη ζηε Δήιν όπνπ ήηαλ θαη ηα ζπνπδαηόηεξα. Σα Απνιιώληα ηεο Δήινπ γηνξηάδνληαλ ηελ 7ε Θαξγειηώλνο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπο γίλνληαλ αγώλεο εθήβσλ θαη αλδξώλ θαζώο επίζεο θαη ιηηαλεία δαδνύρσλ.

ΑΡΝΙΣ

Η Αξλίο ήηαλ γηνξηή ηνπ Αξγνύο πξνο ηηκή ηνπ Λίλνπ, πηνύ ηνπ Απόιισλνο από ηελ Αξγεία Ψακάζεο, ε νπνία, θνβνύκελε ηελ νξγή ηνπ παηέξα ηεο, άθεζε έθζεην ηνλ θαξπό ηνπ έξσηα ηεο κε ηνλ Απόιισλα. Έλαο βνζθόο βξήθε θαη αλέζξεςε ην παηδί ζαλ δηθό ηνπ, ώζπνπ κηά κέξα ηα ζθπιηά ηνπ βνζθνύ ην θαηαζπάξαμαλ. Η Ψακάζε έπεζε ζε κεγάιε ζιίςε, απνθάιπςε ην παξαζηξάηεκα ηεο ζηνλ παηέξα ηεο Κξό-ησπν, ν νπνίνο ηε ζθόησζε. Ο Απόιισλ νξγηζκέλνο γηα ην ζάλαην ηεο Ψακάζεο, ηηκώξεζε ηνπο Αξγείνπο κε ιηκό. Όηαλ νη θάηνηθνη ζπκβνπιεύηεθαλ ην καληείν γηα λα απνκαθξύλνπλ ην θαθό, ην καληείν είπε λα εμηιεώζνπλ ηειεηνπξγηθά ην Λίλν θαη ηε κεηέξα ηνπ. Οη Αξγείνη ζέζπηζαλ ηελ Αξ-λίδα, γηνξηή θαζαξκνύ θαη εμηιαζκνύ, πνπ πεξηειάκβαλε ζπζίεο ακλώλ, ρνξσδίεο γπλαηθώλ θαη θνξηηζηώλ πνπ ζξελνύζαλ ην Λίλν θαη ηειεηνπξγηθή ζπζία ζθύινπ ("κννοθόνηιρ").

ΑΡΡΗΦΟΡΙΑ

Σα Αξξεθόξηα γηνξηάδνληαλ ζηελ Αζήλα ζηηο 22 ηνπ κελόο ΢θηξνθνξηώλνο πξνο ηηκή ηεο ζεάο Αζελάο. Κάζε ρξόλν εθιέγνληαλ ηέζζεξα θνξίηζηα, από ηηο εθιεθηόηεξεο νηθν-

2

γέλεηεο, ειηθίαο από 7 εσο 11 εηώλ, νη νπνίεο νλνκάδνληαλ Αξξεθόξνη. Οη Αξξεθόξνη θαηνηθνύζαλ ζηελ Αθξόπνιε από ηηο ηειεπηαίεο εκέξεο ηνπ κελόο Ππαλεςηώλνο κέρξη ηελ εκέξα ηεο γηνξηήο ησλ Αξξεθνξίσλ. Δύν από απηέο ύθαηλαλ ην πέπιν ηεο Αζελάο γηα ηε γηνξηή ησλ Παλαζελαίσλ. Φνξνύζαλ όιεο ιεπθό ρηηώλα θαη ρξπζά θνζκήκαηα, ηα νπνία κεηά ηε γηνξηή γίλνληαλ ηεξά (ηα έξοδα για ηο πέπλο και ηα κοζμήμαηα ηα αναλάμβαναν οι οικογένειερ ηων Αππεθόπων). Έηξσγαλ έλα ηδηαίηεξν είδνο πιαθνύληνο, ηνλ "ανάζηαηον" θαη έπαηδαλ ζε νξηζκέλν ρώξν ηεο Αθξνπόιεσο, ζηε "ζθαι-πίζηπαν ηων Αππεθόπων". Σελ εκέξα ηεο γηνξηήο έθεξαλ ζην θεθάιη θάληζηξα κε ηα κπζηηθά ηεξά αληηθείκελα ηεο Θεάο, ηα νπνία ηνπο ηα έδηλε ε Ιέξεηα ηεο. Μεηά πήγαηλαλ ζηνλ Ιιηζζό, ζηνλ πεξίβνιν θνληά ζην Ιεξό ηεο Αθξνδίηεο, κέζα ζην νπνίν ππήξρε ππόγεηα θάζνδνο. Εθεί άθελαλ ηα Ιεξά αληηθείκελα θαη έπαηξλαλ άιια θάληζηξα ηα νπνία κεηέθεξαλ θαιπκκέλα ζηελ Αθξόπνιε. Μεηά ηελ ηειεηή νη Αξξεθόξνη απνιύνληαλ θαη έπεξλαλ ηε ζέζε ηνπο λέα θνξίηζηα.

ΑΡΟΤΟΙ

Οη Αξνηνί ήηαλ γεσξγηθέο γηνξηέο, νη νπνίεο ηεινύληαλ ζε ηξείο δηαθνξεηηθέο επνρέο. Πξώηνο άξνηνο "επίΣκύπω" εηο αλάκλεζε ηεο πξώηεο ζπνξάο. Εηειείην ηελ άλνημε κεηαμύ Ειεπζίλαο θαη Αζελώλ. Ο δεύηεξνο άξνηνο εηειείην ζηε Ραξία (πεδηάδα θνληά ζηελ Ειεπζίλα). Ο ηξίηνο άξνηνο πνπ ιεγόηαλ "βονδνγιο" εηειείην ζηνπο πξόπνδεο ηεο Αθξνπόιεσο ζηε βόξεηα πιεπξά ηεο, κεηαμύ

1

ηνπ Ηθαηζηείνπ θαη ηνπ πύξγνπ ηωλ αλέκωλ, θνληά ζην Ναό ηεο Γήκεηξνο Υιόεο θαη ηεο Γεο Κνπξνηξόθνπ. Δθεί γηα πξώηε θνξά ζύκθωλα κε ηηο Αηηηθέο παξαδόζεηο δεύρζεθαλ βόδηα, θαιιηεξγήζεθε ε γε θαη ζπάξζεθε ζηηάξη. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ "βοσδνγίον" ζε εθείλν ην κέξνο γηλόηαλ ε ζπνξά ηνπ ζίηνπ πνπ πξννξηδόηαλ γηα ηε ιαηξεία ηεο Αζελάο θαη ηνπ πνιηέωο Γηόο.

ΑΡΣΔΜΙ΢ΙΑ Σα Αξηεκηζία ήηαλ παλειιήληα γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Αξηέκηδνο. Πηό μαθνπζηή απ' όιεο ήηαλ ε Γηνξηή ηεο Πόιεωο ηεο Δθέζνπ, ε νπνία πεξηειάκβαλε αγώλεο* θαη πνκπή κε πεξηθνξά ηνπ αγάικαηνο ηεο Θεάο, ληπκέλν κε δνξά αγξίνπ δώνπ. Σελ πνκπή έθιεηλε όκηινο λέωλ γπλαηθώλ κεηακθηεζκέλωλ ζε λύκθεο νη νπνίεο ρόξεπαλ.

Α΢ΚΛΗΠΙΔΙΑ ΚΑΙ ΔΠΙΓΑΤΡΙΑ Σα Αζθιεπηεία θαη ηα Δπηδαύξηα ήηαλ γηνξηέο πξνο ηηκή ηνπ Αζθιεπηνύ ζηελ Δπίδαπξν θαη ηεινύληαλ ζην Ιεξό ηνπ Θενύ. Σα Αζθιεπηεία ηεινύληαλ αλά ηεηξαεηία θαη πεξηειάκβαλαλ αγώλεο γπκληθνύο, ηππηθνύο θαη κνπζηθνύο.

* Γελ ππάξρνπλ αθξηβείο πιεξνθνξίεο γηα ην είδνο ηωλ αγωληζκάηωλ, επεηδή ζ' όιεο ηηο γηνξηέο πνπ ζην ηππηθό ηνπο πεξηειάκβαλαλ αγωλίζκαηα, απηά ήηαλ από ηα γλωζηά θαζηεξωκέλα αγωλίζκαηα ηωλ Οιπκπηαθώλ αγώλωλ.

2

ΑΦΡΟΓΙ΢ΙΑ ΚΑΙ ΤΒΡΙ΢ΣΙΚΑ Σα Αθξνδίζηα ήηαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Αθξνδίηεο. Οη παλεγπξηζηέο παξαδίλνληαλ ζηε ραξά θαη ηηο απνιαύζεηο ηεο δωήο, ελώ ε γηνξηή εκπινπηηδόηαλ κε αγώλεο θαη ιακπαδε-θνξίεο. Η γηνξηή είρε παλειιήλην ραξαθηήξα θαη ηα κέιε ηωλ ιαηξεπηηθώλ ζπιιόγωλ πνπ επηκεινύληαλ ηνλ ενξηαζκό ηωλ Αθξνδηζίωλ, νλνκάδνληαλ "Αυροόισιαστές". Αθξνδίζηα επίζεο νλνκάδνληαλ νη επραξηζηήξηεο ηειεηέο πνπ γίλνληαλ κεηά ην ηέινο επηηπρνύο επηρεηξήζεωο ή κεηά από αζθαιέο ηαμίδη πξνο ηηκή ηεο Αθξνδίηεο. Αλάινγεο ζπζίεο γίλνληαλ θαη πξνο ηνλ Απνβαηήξην Γία πνπ νλνκάδνληαλ "Αποβατήρια". Σα Τβξηζηηθά ήηαλ θαη απηά γηνξηή ηεο Αθξνδίηεο όπνπ νη άλδξεο θνξνύζαλ γπλαηθεία ελδύκαηα θαη νη γπλαίθεο αλδξηθά.

ΒΑ΢ΙΛΔΙΑ Σα Βαζίιεηα ήηαλ Πακβνηωηηθνί αγώλεο, νη νπνίνη ηεινύληαλ ζηε Ληβαδεηά πξνο ηηκή ηνπ Βαζηιέωο Γηόο. Θεζπίζηεθαλ κεηά ηε λίθε ηωλ Θεβαίωλ θαηά ηωλ ΢παξηηαηώλ ζηα Λεύθηξα ην 371 ηεο Αξραίαο Υξνλνιόγεζεο. Οη αγώλεο θαζηεξώζεθαλ επεηδή πξηλ ηελ έλαξμε ηεο κάρεο ήιζε αγγειηνθόξνο από ηε Λεηβαδηά θέξλνληαο ην ραξκόζπλν άγγεικα όηη ην Μαληείν ηνπ Σξνθωλίνπ πξνθήηεπζε λίθε ηωλ Θεβαίωλ. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε αγώλεο γπκληθνύο κνπζηθνύο θαη ηππηθνύο. ΢ηα Βαζίιεηα εθηόο ηωλ Βνηωηώλ, έπαηξλαλ κέξνο θαη άιινη Έιιελεο. Ο Αιέμαλδξνο ν F, ζπλέζηεζε γηνξηή κε ην ίδην όλνκα θαη κε ην ίδην πεξηερόκελν ζηελ Αιεμάλδξεηα ηεο Αηγύπηνπ.

1

ΒΔΝΓΗΓΗΑ Σα Βελδίδηα γηνξηάδνληαλ ηελ 19ε ηνπ κελόο Θαξγειηώ-λνο ζηνλ Πεηξαηά από ηελ επνρή ηνπ Πεξηθιένπο πξνο ηηκή ηεο ΢ειεληαθήο Θξαθηθήο Θεάο Βελδίδνο πνπ ηαπηηδόηαλ κε ηελ Άξηεκε θαη ζπρλά κε ηελ Δθάηε ή θαη κε ηελ Πεξζεθόλε. Ζ γηνξηή πεξηειάκβαλε δεκόζηεο ζπζίεο θαη ηειεηέο.

ΒΟΖΓΡΟΜΗΑ Σα Βνεδξόκηα ήηαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηνπ παξαζηάηνπ ηωλ πνιεκηζηώλ Απόιιωλνο Βνεδξνκίνπ θαη εηειείην ζηελ Αζήλα ηελ 7ε ηνπ κελόο Βνεδξνκηώλνο. Ζ γηνξηή απηή πξωηνθαζηεξώζεθε εηο αλάκλεζε ηεο λίθεο ηνπ Θεζέωο θαηά ηωλ Ακαδόλωλ, ελώ ππάξρεη άιιε κηα παξάδνζε πνπ αλαθέξεη όηη ή γηνξηή θαζηεξώζεθε από ηνλ Σω-λα* εηο αλάκλεζε ηεο λίθεο ηνπ ελαληίνλ ηνπ Διεπζίληνπ Δπ-κόιπνπ.

ΒΡΑΤΡΩΝΔΗΑ Ζ βξαπξώλεηα γηνξηάδνληαλ θάζε πεληαεηία πξνο ηηκή ηεο Βξαπξωλίαο Αξηέκηδνο ηελ 17ε ηνπ κελόο Μνπλπρηώλνο. Σελ δηεμαγωγή θαη επνπηεία ηεο ηειεηήο είραλ δέθα ηεξν-

* Ο Ίωλ ήηαλ γηνο ηνπ Γεπθαιίωλνο θαη ηεο Ππξξάο, πνπ ήηαλ νη κνλαδηθνί άλζξωπνη πνπ ζώζεθαλ από ηνλ κεγάιν θαηαθιπζκό, ζύκθωλα κε ηελ ειιεληθή παξάδνζε, θαη έγηλαλ γελάξρεο ηωλ Διιήλωλ. Ο Ίωλ ήηαλ ν γελάξρεο ηωλ Ηώλωλ, ελόο από ηα ειιεληθά θύια.

2

πνηνη, νη νπνίνη ήηαλ δέθα άξρνληεο, έλαο από θάζε θπιή. Καηά ηελ ηειεηή δέθα θνξίηζηα ειηθίαο 5-10 εηώλ, θαζηεξώλνληαλ* κέρξη ηελ εκέξα ηνπ γάκνπ ηνπο ζηελ Αξηέκηδα. Σα θνξίηζηα απηά θνξνύζαλ θίηξηλν έλδπκα θαη ιέγνληαλ "άρκτοι", ελώ ε ηειεηή ιεγόηαλ "αρκτεύεσθαι" θαη "οεκατεύειν", από ηελ ειηθία ηωλ θνξηηζηώλ. Ζ θαζηέξωζε ζηε Θεά ιεγόηαλ "άρκτεια". Ζ ηειεηή απηή ζύκθωλα κε ηελ παξάδνζε θαζηεξώζεθε επεηδή ζηε Βξαπξώλα ππήξρε κηα εμεκεξωκέλε άξθηνο, ηελ νπνία όκωο ζθόηωζαλ δύν αδειθνί, επεηδή όηαλ έπαηδε κε ηελ αδειθή ηνπο, ηελ πιήγωζε. Ζ Άξηεκηο ηόηε ηηκώξεζε ηνπο Αζελαίνπο κε ινηκό, από ηνλ νπνίν απαιιάρηεθαλ κε ηελ θαζηέξωζε ηεο αξθηείαο, κεηά από ρξεζκό ηωλ Γειθώλ. Οη παηέξεο ηωλ θνξηηξηώλ πξόζθεξαλ από κηα θαηζίθα γηα ζπζία, ελώ ε γηνξηή πεξηειάκβαλε θαη απαγγειία ηεο I-ιηάδνο. Δπίζεο γηνξηή κε ην ίδην όλνκα θαη ζηελ ίδηα πεξηνρή ππήξρε πξνο ηηκή ηνπ Γηνλύζνπ ε νπνία εηειείην θαη απηή θάζε πεληαεηία.

* ΢ύκθωλα κε ηα Διιεληθά Πάηξηα, Δηζόηα θαη Ννκηδόκελα αλ θάπνηνο ζξεζθεπηήο ήζειε λα έρεη ηελ εύλνηα θάπνηνπ ζενύ, έπξεπε λα θαζηεξωζεί ζην όλνκα ηνπ, πξάμε πνπ δελ απέθιεηε ηελ ιαηξεία ηνπ πξνο ηνπο άιινπο ζενύο θαη νύηε είρε ραξαθηήξα "ηδηνθηεζίαο" εθ κέξνπο ηνπ ζενύ πξνο ηνλ ζξεζθεπηή. Αληίζεηα ε αθηέξωζε - αλύπαξθηε ζηνλ Αξραίν Κόζκν - πξνϋπνζέηεη ηελ ππνηαγή ηνπ αηόκνπ ζηνλ ζεό, πξάμε θαζαξά κνλνζεϊζηηθήο έκπλεπζεο (Καιόγεξνη, Εειωηέο θ.ιπ.)

1

ΒΡΗΣΟΜΑΡΣΗΑ Σα Βξηηνκάξηηα ήηαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Βξηηνκάξηπνο ζηελ Οινύληα ηεο Κξήηεο, όπνπ απνδίδεην ιαηξεία ζην παλάξραην μόαλν ηεο Θεάο πνπ ζπκθσλά κε ηελ παξάδνζε είρε θαηαζθεπαζηεί από ηνλ Γαίδαιν. Ζ Βξηηόκαξηπο ήηαλ Μηλσηθή Θεόηεηα πνπ ηαπηίδεηαη κε ηελ Αξηέκηδα. ΢ύκθσλα κε ηελ παξάδνζε ήηαλ θόξε ηνπ Γηόο θαη ηεο Κάξκεο, θόξεο ηνπ Δπβνύινπ, ηελ νπνία εξσηεύζεθε θαη θαηαδίσμε ν Μίλσο. Δπί ελλέα κήλεο ηελ θπλεγνύζε ελώ απηή θξπβόηαλ ζηα δάζε θαη ηηο ραξάδξεο. Κάπνηα ζηηγκή - ζπλερίδεη ν κύζνο - ν Μίλσο θόληεςε λα ηελ πηάζεη θαη ε λύκθε ζηελ απόγλσζε ηεο πήδεμε από έλα βξάρν ζηε ζάιαζζα, αιιά ηελ έζσζαλ θάπνηνη ςαξάδεο κε ηα δίρηπα ηνπο, κεηά ηελ παξέκβαζε ηεο Αξηέκηδνο, ε νπνία κεηά ηελ πξνζπάζεηα ηεο βξηηνκάξηπνο γηα λα πξνζηαηεύζεη ηελ αγλόηεηα ηεο, ηελ εμύςσζε ζε ζεόηεηα.

ΓΑΛΑΞΗΑ Με ην όλνκα Γαιαμία είλαη γλσζηέο δύν γηνξηέο ηεο Αζήλαο, εθ ησλ νπνίσλ ε κηα γηνξηαδόηαλ πξνο ηηκή ηεο Ρέαο ηνλ κήλα Διαθεβνιηώλα θαη πεξηειάκβαλε ζπζία εθ κέξνπο ησλ εθήβσλ θαη πξνζθνξά ρξπζνύ δνρείνπ αμίαο 100 δξαρκώλ. Δπίζεο ην γεύκα ηεο εκέξαο απνηειείην από κίγκα γάιαθηνο θαη θξηζάιεπξνπ πνπ νλνκαδόηαλ "γαιαμίαο", ελώ έλα κέξνο ηνπ γηλόηαλ ζπνλδή πξνο ηε Θεά. Ζ άιιε νκόηηηιε γηνξηή, ήηαλ πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλα θαη εηειείην ηελ 22ε ηνπ κελόο Πνζεηδεώλνο, δειαδή ηελ εκέξα ηνπ Υεηκεξηλνύ Ζιηνζηαζίνπ.

2

Δπίζεο Γαιαμία γηνξηάδνληαλ ζην Ηζκήλην ησλ Θεβώλ πνπ πεξηειάκβαλε κεγαιεηώδε πνκπή, ζην Γαιάμηνλ Ηεξό ηεο Βνησηίαο θαη ζηε Γήιν.

ΓΔΝΔ΢ΗΑ Ή ΝΔΚΤ΢ΗΑ Σα Γελέζηα ή Νεθύζηα γηνξηάδνληαλ ηεο 5ε ηνπ κελόο Βν-εδξνκηώλνο ζηελ Αζήλα πξνο ηηκή ησλ πξνγόλσλ. Ζ γηνξηή ήηαλ πέλζηκνπ ραξαθηήξνο θαη πεξηειάκβαλε ζπζία πξνο ηηκή ηεο Γεο, αιιά θαη ηνπ "γενεθλίου"*1 Θενύ ελόο εθάζηνπ λεθξνύ, θαζώο επίζεο πξνζθέξνληαλ δείπλα ζε απηνύο, εηο αλάκλεζε ησλ πξνζθεξζέλησλ λεθξν-δείπλσλ ακέζσο κεηά ηελ θεδεία. ΢ε άιιεο πόιεηο ηα Γελέζηα γηνξηάδνληαλ ηελ εκέξα ησλ γελεζιίσλ ηνπ θάζε λεθξνύ, κέζα ζε θιεηζηό νηθνγελεηαθό θαη θηιηθό θύθιν. Ζ γηνξηή άξρηδε κε ηελ επίθιεζε ησλ γελεζιίσλ Θεώλ θαη αθνινπζνύζαλ "νηφάλιες" ζπνλδέο θαη αληαιιαγή δώξσλ αλακεηαμύ ησλ δώλησλ ζηε κλήκε ησλ λεθξώλ. Δπίζεο ζε θάπνηεο πόιεηο γηνξηάδνληαλ θαη πάλδεκα*2 "Γενέσια" πξνο ηηκή ησλ επηθαλώλ πξνγόλσλ ηνπ παξειζόληνο.

* Γελέζιηνη Θενί είλαη εθείλνη πνπ έρνπλ ππό ηελ επνπηεία ηνπο ην κήλα όπνπ γελληέηαη θάζε άλζξσπνο. Απηό ζπλεπάγεηαη κηα αληηζηνηρία κεηαμύ ησλ Οιπκπίσλ Θεώλ θαη ηνπ Εσδηαθνύ Κύθινπ όπσο έρνπκε : Κξηόο -Αζελά, Σαύξνο - Αθξνδίηε, Γίδπκνη - Απόιισλ, Καξθίλνο - Δξκήο, Λέσλ - Εεπο, Παξζέλνο Γεκήηεξ, Επγόο - Ήθαηζηνο, ΢θνξπηόο - Άξεο, Σνμόηεο - Άξηεκηο, Αηγόθεξνο Δζηία, Τδξνρόνο - Ήξα, Ηρζείο - Πνζεηδώλ. *2 Ήηαλ νη γηνξηέο πνπ πεξηειάκβαλαλ ηελ ζπκκεηνρή όινπ ηνπ Γήκνπ, ελ αληηζέζεη κε ηηο εθέζηηεο ενξηέο πνπ είραλ αηνκηθό ραξαθηήξα θαη εηεινύλην γύξσ από ηελ νηθνγελεηαθή εζηία.

1

Τέηνηνπ είδνπο 'Τενέζια" ή "Νεκνζια" ήηαλ ηα "Μελαμπό-δεια" πξνο ηηκή ηνπ Μειάκπνδνο, ζην Ιεξό ηνπ ζηα Μέγαξα, όπνπ ηεινύληαλ αγώλεο θαη ν ληθεηήο έπαηξλε σο έπαζιν έλα κέξνο ησλ ζπζηαδνκέλσλ ζθαγίσλ, ηα "Αράηεια" ηεο Σηθπώ-λνο ηελ 5ε Αλζεζηεξηώλνο πξνο ηηκή ηνπ Αξάηνπ, νηθηζηνύ ηεο πόιεσο, ηα "Ηλακάηια" πόξνο ηηκή ηνπ Ηιαθάηνπ, θίινπ ηνπ Ηξαθιένπο. Δπίζεο ηα "Δλένεια" ηεο Θεξάπλεο πξνο ηηκή ηεο νκεξηθήο Διέλεο όπνπ νη θνπέιεο έξρνληαλ ζην Ιεξό ηεο πάλσ ζε άκαμεο, ηηο νπνίεο νλόκαδαλ "κάνναθρα" θαη είραλ ην ζρήκα ειαθηώλ. Τα "Δλενηθόρια" πάιη πξνο ηηκή ηεο Διέλεο, όπνπ γηλόηαλ ιηηαλεία θαη νη κεηέρνληεο έθεξαλ κπζηηθά δώξα κέζα ζε πιεθηό θαιάζη πνπ ιέγνληαλ "Δλένη". Δπίζεο ηα "Λεωνίόεια" ηεο Σπάξηεο πξνο ηηκή ηνπ Λεσλίδα πνπ πεξηειάκβαλαλ θαη αγσλίζκαηα. Τα Αηηηθά "Ηράκλεια" ηον δήκνπ Γηνκείαο, ηα Θεβατθά "Ηράκλεια" πνπ πεξηειάκβαλαλ αγώλεο πεληάζινπ, γπκληθνύο θαη ηππηθνύο, ηα πεληαεηή "Ηράκλεια" ηνπ Μαξαζώλα, πνπ πεξηειάκβαλαλ αγώλεο θαη ζπζίεο κεγάισλ δώσλ, ηα "Ηράκλεια"ηεο Σηθπώ-λνο πνπ πεξηειάκβαλαλ δηήκεξεο ζπζίεο, ηα ηξηήκεξα 'Ύα-κίνθια"ηων Ακπθιώλ πξνο ηηκή ηνπ Υαθίλζνπ, πνπ πεξηειάκβαλαλ ελαγηζκνύο*1, θνηλά δείπλα, παηάλεο*2, ρνξνύο, πνκπή, ζπζίεο θαη ζπλεζηηάζεηο. Τα Μεγαξηθά "Γιόκλεια" πνπ ηεινύληαλ ηελ Άλνημε πξνο ηηκή ηνπ βαζηιέσο Γηνθιένπο, πνπ ζθνηώζεθε ζε θάπνηα κάρε, όηαλ πξνζπάζεζε λα ζώζεη λεα-

*' Βι. ζει. 109, παξάγξαθνο ε. *2 Ο Παηάλ ήηαλ ηξαγνύδη πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλνο Παηήσλνο (παίσλ= ν θηύπσλ). Οη ζηίρνη ηνπ παηάλα πεξηειάκβαλαλ, αλάινγα κε ηελ πεξίζηαζε, επραξηζηίεο πξνο ηνλ ζεό, απνηξνπή δπζηπρηώλ θαη ύκλεζε ηνπ Απόιισλνο.

2

ξό ζπκπνιίηε ηνπ πνπ θηλδύλεςε λα αηρκαισηηζζεί. Η Διεπ-ζηληαθή "Βαλήηνς" πξνο ηηκή ηνπ Γεκνθώληνο πηνύ ηνπ βαζηιέσο Κειενύ. Δπίζεο ηα Αζελατθά "Αειπνοθόρια" πξνο ηηκή ησλ ζπγαηέξσλ ηνπ Κέθξνπνο Αγιαύξνπ, Έξζεο θαη Παλδξόζνπ, ζηελ νπνία αλύπαληξεο θνπέιεο δεηπλνθόξνη, κεηέθεξαλ ζε πνκπή πνιπηειή εδέζκαηα. Αθόκε ηα Αζελατθά "Θηζεία" ηελ 8ε Ππαλεςηώλνο πξνο ηηκή ηνπ Θεζέσο ζην Ιεξό ηνπ ζηελ Αγνξά, πνπ πεξηειάκβαλε αγώλεο επαλδξίαο εθήβσλ. Τα Λαθσληθά "Αιοζκονρεια" ηελ 18ε ηνπ κελόο Τεξαζηίνπ πνπ πεξηειάκβαλε παηρλίδηα θαη νηλνπνζία. Τα "Λιθοβολία" ηεο Τξνηδήλνο πξνο ηηκή ηεο Γακίαο θαη ηεο Απμεζίαο νη νπνίεο, όηαλ κεηνίθεζαλ από ηελ παηξίδα ηνπο Κξήηε ζηε Τξνηδήλα, δνινθνλήζεθαλ δηά ιηζνβνιηζκνύ ππό ησλ Τξνηδελίσλ, πνπ εμεγέξζεθαλ κε ηελ άθημε ηνπο. Τα "Ιολάεια'ηεο Θήβαο πξνο ηηκή ηνπ Ινιάνπ, ζπληξόθνπ ηνπ Ηξαθιένπο. Τα πιένλ κεγαιεηώδε θαη παλειιήληνπ ραξαθηήξα "Νεκν-ζια", ηεινύληαλ ζηηο Πιαηαηέο ηελ 28ε ηνπ κελόο Γακαηξίνπ, πξνο ηηκή ησλ πεζόλησλ Διιήλσλ ζηε κάρε ησλ Πιαηαηώλ θαηά ησλ Πεξζώλ. Η λεθξηθή ηειεηή γηλόηαλ ην πξσί κε ηνλ εμήο ηξόπν : ηεο ηειεηνπξγηθήο πνκπήο πξνεγήην έλαο απιεηήο θαη αθνινπζνύζαλ άξκαηα γεκάηα κε ζηεθάληα, έλαο ηαύξνο θαη έθεβνη πνπ θξαηνύζαλ αγγεία γεκάηα θξαζί, γάια θαη αξώκαηα γηα ηηο ζπνλδέο. Μεηά από απηνύο αθνινπζνύζε έλαο από ηνπο ηνπηθνύο άξρνληεο ν νπνίνο θνξνύζε πνξθπξό ρηηώλα θαη θξαηνύζε έλα μίθνο. Έθαλε ηηο απαξαίηεηεο ζπνλδέο ζηηο επηηύκβηεο ζηήιεο θαη αθνύ ηηο ξάληηδε κε λεξό θαη αξώκαηα, ζθόησλε ηνλ ηαύξν, επρόηαλ ζην Γία θαη ζηνλ Φζόλην Δξκή, θαινύζε ηνπο λεθξνύο ζηελ εζηίαζε θαη ζηελ ζπνλδή ηνπ αίκαηνο θαη ηέινο άδεηαδε πξνο ηηκή ηνπο ην θξαζί από ην αγγείν. Μεηά αθνινπζνύζαλ αγώλεο πνπ έθιεηλαλ ηελ γηνξηή.

1

ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΟΣ Η γέλλεζε ηνπ Δηόο ενξηαδόηαλ ηελ Εαξηλή Ιζεκεξία, από ηνπο ηεξείο ηνπ Δηόο ηεο Κξήηεο, πνπ ιέγνληαλ Κνπξήηεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο, νη ηεξείο κηκνύληαλ ηνπο Κνπξήηεο, εθηειώληαο ζνξπβώδεηο ρνξνύο, θξαηώληαο ζπαζηά θαη αζπίδεο. Η ίδηα γηνξηή επαλαιακβαλόηαλ ηελ εκέξα ηεο θζηλνπσξηλήο Ιζεκεξίαο, όπνπ νη ηεξείο απν ραηξεηνύζαλ ηε ζλή-ζθνπζα θύζε. Οη ζξεζθεπηέο θαινύζαλ ην Δία λα 'ξζεη ζην όξνο Δίθηε γηα άιιε κηά θνξά, επηθεθαιήο ηνπ ζηάζνπ ησλ δαηκόλσλ Κνπξεηώλ, σο Μέγηζηνο Κνύξνο, ελώ ν θνξπθαίνο ηνπ ζηάζνπ ππεδύεην ηνλ Δία. Σηνλ ύκλν* ηνπ Δηθηαίνπ Δηόο, νη ζξεζθεπηέο έςαιιαλ: "έξρεζαη, Θεέ, θάζε ρξόλν ζηε Δίθηε ζπλνδεπόκελνο από δαίκνλεο. Έια θαη πάιη θαη αο ραξεί ε ςπρή ζνπ κε ην ρνξό θαη ην ηξαγνύδη καο. Τα εθηεινύκε γηα ράξε ζνπ κε ηνπο ήρνπο ησλ απιώλ θαη ηεο άξπαο, γύξσ από ηνλ θαινθηηαγκέλν βσκό ζνπ. Δηαθύιαμε ηηο ζπδπγηθέο καο θιίλεο, θάλε λα απμεζνύλ ηα θαιόκαιια πξόβαηα καο, θάλε λα γεκίζνπλ θαξπνύο ηα ζπαξηά, θάλε επλντθνύο ηνπο αλέκνπο. Έια ζηηο πόιεηο, πξνζηάηεπζε ηα πινία πνπ πιένπλ, πξνζηάηεπζε ηνπο λένπο πνιίηεο θαη ράξηζε ηνπο ηε ιακπξή δηθαηνζύλε".

* Ο ύκλνο απηόο είλαη ηνπ 2νπ αηώλα ηεο ρξηζηηαληθήο ρξνλνιόγεζεο, απερεί όκσο έλα παιηόηεξν ηύπν εμύκλεζεο ηνπ Δηόο.

2

ΓΎΜΝΟΠΑΙΔΙΕΣ Η γηνξηή ησλ Γπκλνπαηδηώλ εηειείην από ηελ 14ε σο ηελ 22ε εκέξα ηνπ κελόο Φιηαζίνπ πξνο ηηκή ηνπ Ππζαέσο - Απόιισλνο, ηεο Αξηέκηδνο, ηεο Λεηνύο θαη ηνπ Δηνλύζνπ ζηελ Σπάξηε. Οη ζξεζθεπηέο έζηελαλ ηα αγάικαηα ησλ Θεώλ ζε εηδηθό ζεκείν ηεο Αγνξάο πνπ ην νλόκαδαλ "ρνξό" θαη γύξσ από ηα αγάικαηα ρόξεπαλ νη έθεβνη πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλνο, ελώ ηελ ηειεπηαία κέξα ρόξεπαλ θαη νη άλδξεο. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ρνξώλ ςάιινληαλ νη σδέο ηνπ Θαιήηνπ, ηνπ Αιθκάλνο θαη νη παηάλεο ηνπ Δηνλπζνδόηνπ. Ο επί θεθαιήο ηνπ ρνξνύ ιεγόηαλ "ρνξνπνηόο" θαη θνξνύζε ζηεθάλη, πνπ ιεγόηαλ "Θλξεαηηθόο", ζε αλάκλεζε ηεο λίθεο ησλ Σπαξηηαηώλ θαηά ηεο Θπξέαο. Οη ρνξνί απνηεινύληαλ από κηκεηηθέο παξαζηάζεηο, νη νπνίεο κηκνύληαλ θαη ηηο θηλήζεηο ηεο ιαηξείαο ηνπ Δηνλύζνπ. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ Γπκλνπαηδηώλ επηθξαηνύζε κεγάιε επζπκία θαη ραξά ζηελ Σπάξηε, όπνπ γίλνληαλ δεθηνί θαη μέλνη από άιιεο πόιεηο. Τν πόζν ζεκαληηθή γηνξηή ήηαλ γηα ηνπο Σπαξηηάηεο, θαίλεηαη από ην όηη, όηαλ γλσζηνπνηήζεθε ζηε Σπάξηε ε παλσιεζξία ηνπο ζηα Λεύθηξα, ε γηνξηή δελ δηεθόπε αιιά ζπλερίζηεθε κέρξη ην ηέινο ηεο.

ΔΑΙΔΑΛΑ Τα Δαίδαια γηνξηάδνληαλ ηελ 7ε ηνπ κελόο Πξνζηαηεξί-νπ ζηηο Πιαηαηέο, πξνο ηηκή ηεο Ήξαο, εηο αλάκλεζε ηεο ζπκ-θηιηώζεώο ηεο κε ηνλ Δία, επεηδή ζύκθσλα κε ηελ παξάδνζε δήιεςε γηα ηνλ έξσηα ηνπ Δηόο πξνο ηνπο αλζξώπνπο θαη ηηο

άιιεο νπξάληεο νληόηεηεο θαη αθνύ ηνλ εγθαηέιεηςε πήγε ζηελ Δύβνηα θαη δελ επαλήιζε, παξά κόλν όηαλ πιεξνθνξήζεθε όηη ν Εεπο εηνηκαδόηαλ λα λπκθεπζεί δήζελ ηελ θόξε ηνπ Αζσπνύ Γαηδάιε. Όηαλ επέζηξεςε ε Ήξα όξκεζε θαηά ηεο λύθεο ε νπνία θεξόηαλ πάλσ ζε βόδηα θαη αθνύ μέζρηζε κε νξγή ηνπο πέπινπο, βξέζεθε θαηάπιεθηε πξν μύιηλνπ νκνηώκαηνο, ην νπνίν ν Εεύο είρε θαιύςεη κε πέπινπο. Νηξάπεθε ηόηε ε Ήξα επεηδή δήιεςε άδηθα θαη ζπκθηιηώζεθε κε ηνλ Γία. Σα Γαίδαιηα δηαηξνύληαλ ζηα "κοινά " πνπ γηνξηάδνληαλ θάζε ρξόλν, ηα "Μικρά" πνπ γηνξηάδνληαλ αλά επηαεηία θαη ηα "Μεγάλα" πνπ γηνξηάδνληαλ αλά 60 ρξόληα. Σα "θνηλά" θαη ηα "Μικρά "γηνξηάδνληαλ από ηνπο Πιαηαηείο ελώ ηα "Μεγάλα" απ' όινπο ηνπο Βνησηνύο. Ζ γηνξηή ησλ "Μικρών" Γαηδάισλ εηειείην σο εμήο : ζε κεγάινπο θνξκνύο δέλδξσλ θξεκνύζαλ ηεκάρηα ςεκέλνπ θξέαηνο θαη θξπκκέλνη παξαθνινπζνύζαλ ην θνξάθη, πνπ πξώην ζα άξπαδε ην θξέαο, ζε πνηό δέλδξν ζα θαζόηαλ γηα λα ην θάεη. Μεηά έθνβαλ ηνλ θνξκό απηνύ ηνπ δέλδξνπ θαη θαηαζθεύαδαλ από απηόλ ην Γαίδαινλ, δειαδή μύιηλν εηδώιην γπλαίθαο, ην νπνίν έληπλαλ κε γπλαηθεία θνξέκαηα θαη ην πε-ξηέθεξνλ πάλσ ζε άκαμα κηκνύκελνη ην επεηζόδην Γηόο θαη Ήξαο. Από ηα θαηαζθεπαζκέλα μόαλα θαηά ηα "Μικρά" Γαί-δαια εθιέγνληαλ 14, ηα νπνία δηαλέκνληαλ κε θιήξν ζηηο 14 ζπνπδαηόηεξεο πόιεηο ησλ Βνησηώλ. Σα μόαλα απηά θαηά ηα "Μεγάλα" Γαίδαια κεηαθέξνληαλ ζηνλ πνηακό Αζσπό θαη ηα ηνπνζεηνύζαλ ζε άκαμεο, ελώ δίπια ηνπο θαζόηαλ από κία γπλαίθα πνπ νλνκαδόηαλ "ννμφεντρια". Έπεηηα, κεηά από θιήξν, γηλόηαλ πνκπή θαηά ηε ζεηξά πνπ ππνδείρζεθε από ηνλ θιήξν θαη νδεγνύζαλ ηηο άκαμεο ζηελ θνξπθή ηνπ Κηζαηξώλνο, όπνπ είρε θαηαζθεπαζηεί ςειόο βσκόο από ηεηξάγσ-

2

λα μύια. Πάλσ ζην βσκό θάζε πόιε ζπζίαδε ηαύξν πξνο ηηκή ηνπ Γηόο θαη αγειάδα πξνο ηηκή ηεο Ήξαο, ελώ νη ζξε-ζθεύηεο ζπζίαδαλ άιια δώα κηθξόηεξα. Αθνύ δηαζθέδαδαλ θαη έηξσγαλ, έθαηγαλ πάλσ ζην βσκό ηα Γαίδαια, ππξπνιώληαο θαη ηνλ μύιηλν βσκό.

ΓΑΦΝΖΦΟΡΗΑ Σα Γαθλεθόξηα γηνξηάδνληαλ θάζε ελλέα έηε ηελ 7ε ηνπ κελόο Ζξαθιείνπ ζηνπο Γειθνύο, ηα Σέκπε θαη ηε Θήβα. ΢ύκθσλα κε ηελ παξάδνζε ν Απόιισλ, αθνύ κνιύλζεθε απ' ην θόλν ηνπ Πύζσλνο, θαηέθπγε, κεηά απ' ηελ ππόδεημε ηνπ Γηόο, ζηελ θνηιάδα ησλ Σεκπώλ γηα λα θαζαξζεί. Μεηά επαλήιζε ζηνπο Γειθνύο κε ζπλνδεία ηεξαηηθήο πνκπήο θαη εζηεκκέλνο κε δάθλε θαη θιάδν απηήο ζην ρέξη. Πξνο αλαπαξάζηαζε ηνπ γεγνλόηνο, νη Γειθνί έζηειλαλ ζηα Σέκπε αξηζκό εθιεθηώλ λέσλ κε επί θεθαιήο ηνλ "Αρχι-όαφνηφόρο", αθνινπζόληαο ηελ Ηεξά Οδό πνπ αθνινύζεζε ν Απόιισλ. ΢ηα Σέκπε ν λένο πνπ ππεδύεην ηνλ Απόιισλα ππεβάιιεην ζε θαζαξηήξηεο θαη εμηιαζηήξηεο ηεξνηειεζηίεο θαη κεηά ε Θεσξία ζηεθαλσκέλε κε ηελ Ηεξά Γάθλε θαη κε θιάδνπο ηεο ζην ρέξη επέζηξεθε ζηνπο Γειθνύο ελ κέζσ πνκπήο πνπ έςαιιε ύκλνπο θαη ληθεηήξηνπο παηάλεο. ΓΔΛΦΗΝΗΑ Σα Γειθίληα γηνξηάδνληαλ ηε 6ε ηνπ κελόο Μνπλπρηώλνο πξνο ηηκή ηνπ Γειθηλίνπ Απόιισλνο ζε όια ηα παξάιηα ηνπ Αηγαίνπ, ζηελ Αίγηλα θαη ζηελ Αηηηθή. ΢ηελ Αζήλα ε γηνξηή εζρεηίδεην κε ηε ζπζία πνπ έθαλε ν

1

Θδζεύξ ζημκ Δεθθίκζμ Απόθθςκα ηαζ ηδκ πνμζθμνά ημο "ικετηρίοσ" ηθώκμο εθζάξ, δειέκδξ ιε θεοηά ιαθθί, πνζκ ηδκ ακαπώνδζδ ημο ιαγί ιε ημοξ κέμοξ ηαζ ηζξ κέεξ βζα ηδκ Κνήηδ. ΢ε ακάικδζδ ηδξ επζζηνμθήξ ημοξ ηεθμύκηακ ηα Δεθθίκζα, ηα μπμία πενζεθάιαακακ εοζίεξ ηαζ ακαπανάζηαζδ ηδξ ηαηαεέζεςξ ημο ζηεηδνίμο ηθώκμο, ημκ μπμίμ έθενακ ζε πμιπή ακύπακηνεξ ημπέθεξ, μζ "ικέτιόες". ΢οβπνόκςξ εβηαζκζαγόηακ δ έκανλδ ηςκ εαθαζζίςκ ηαλζδζώκ ιεηά ηδ πεζιενζκή δζαημπή, ιε ηδκ εθπίδα όηζ ηαζ αοηά εα είπακ εοηοπή απμηεθέζιαηα, όπςξ ηαζ ηαμ ηαλίδζ ημο Θδζέςξ. Σα Δεθθίκζα ζηδκ Αίβζκα πακδβονίγμκηακ ηαζ ιε ηδ δζμνβάκςζδ αβώκςκ, μζ μπμίμζ μκμιάγμκηακ 'Ύόρουόρια", ηαζ ήηακ ακάικδζδ ηδξ ημπζηήξ πανάδμζδξ πμο ακέθενε, όηζ μζ Ανβμκαύηεξ πέναζακ από ηδκ Αίβζκα ηαζ πήνακ πόζζιμ κενό βζα ηδ ζοκέπεζα ημο ηαλζδζμύ ημοξ.

ΔΕΝΔΡΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΗΣΡΙΑ Σα Δεκδνμθόνζα ηαζ ηα Δδιήηνζα ήηακ βζμνηέξ πνμξ ηζιή ηδξ Δήιδηνμξ. Καηά ηδ δζάνηεζα ηςκ Δεκδνμθμνίςκ θενόηακ ζε πμιπή ημ ζενό δέκδνμ ηδξ Θεάξ από ημοξ δμύθμοξ. Η βζμνηή αοηή εκηάζζεηαζ ιέζα ζηα πθαίζζα βεκζηόηενςκ εμνηώκ ιε ημ όκμια Δεκδνμθόνζα πνμξ ηζιή δζαθόνςκ Θεώκ, ζηζξ μπμίεξ βζκόηακ δ πμιπή ηςκ ζοιαμθζηώκ δέκδνςκ ημοξ. Σα Δδιήηνζα ήηακ αηηζηή βζμνηή, ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ μπμίαξ παζγόηακ έκα εύεοιμ παζπκίδζ, όπμο μζ ενδζηεοηέξ πηοπμύζακ μ έκαξ ημκ άθθμ ιε λύθα ηαζ ιαζηίβζα πθεβιέκα ιε θθμζμύξ δέκδνςκ. Η βζμνηή αοηή ήηακ ανπαζόηαηδ ηαζ εηεθείημ ζηδκ Ε-

2

θεοζίκα ιέπνζ ηδκ επμπή πμο ακηζηαηαζηάεδηε από ηδ βζμνηή ηςκ Έλεσσινίων" ηα μπμία δεκ είκαζ ηα βκςζηά Εθεοζίκζα Μοζηήνζα, αθθά βζμνηή πμο εηεθείημ ζημ Ράνζμ Πεδίμ ημ ιήκα Με-ηαβεζηκζώκα ηαζ πςνίγμκηακ ζε "Μικρά" ακά ηνζεηία ηαζ "Μεγάλα" ακά πεκηαεηία ιεηά αβώκςκ ηαζ έπαεθα "κριθών". Επίζδξ ηαηά ηδκ επμπή ηδξ ζπμνάξ, εηεθείημ δεηαήιενδ βζμνηή πνμξ ηζιή ηδξ Δήιδηνμξ ζηζξ ΢οναημύζεξ ιε ημ όκμια "Δημήτρεια". Σέθμξ ηα Πακηέθεζα, ηα μπμία απμηεθμύζακ ιένμξ ηςκ ΢οναημύζζςκ Θεζιμθμνίςκ πνμξ ηζιή ηδξ Δήιδηνμξ, ζπεηίγμκηαζ ιε ηα Δδιήηνζα. ΢ηδ βζμνηή αοηή, πμο εηεθείημ από ηδκ 9δ ςξ ηδκ 13δ ημο ιδκόξ Θεζιμθόνμο παναζηεοάγεημ βθύηζζια ιε ημ όκμια "μνλλός" ιε αάζδ ημ ιέθζ ηαζ ημ ζδζάιζ.

ΑΙΙΑΙΑ Σα Δήθζα ήηακ βζμνηή πνμξ ηζιή ηδξ βεκκήζεςξ ημο Απόθθςκμξ ηαζ ηδξ Ανηέιζδμξ. Εηεθμύκημ ηδκ 17δ ημο ιδκόξ Θαν-βδθζώκμξ ζηδ Δήθμ. Η βζμνηή είπε πακεθθήκζμ παναηηήνα ηαζ πάνα πμθθέξ πόθεζξ έζηεθκακ "θεωρίες", δδθαδή μιάδεξ ακηζπνμζώπςκ ζημ ζενό κδζί ημο Θεμΰ, ηονίςξ μζ Ιςκζηέξ πμο είπακ ςξ παηνώμ Θεό ημκ Δήθζμ Απόθθςκα. Η ζπμοδαζόηενδ ηςκ "θεωριών" ήηακ αοηή ηςκ Αεδκαίςκ, δ μπμία είπε εεζπζζηεί από ημκ Θδζέα, δδθώκμκηαξ ιε αοηό ημκ ηνόπμ ηδκ εοβκςιμζύκδ ημο βζα ηδ δζηή ημο ζςηδνεία ηαζ ηςκ Αεδκαίςκ εθήαςκ από ημκ Μζκώηαονμ. Οζ Αεδκαίμζ ζοκεπείξ "τω πατρίω νόμω" ζοκέπζγακ κα ζηέθκμοκ ηδ Δδθζα-ηή "θεωρία" ιε ημ ίδζμ πθμίμ πμο είπε ηαλζδέρεζ μ Θδζεύξ ηαζ ημ μπμίμ ζοκηδνμύζακ ιε ζοκεπείξ επζζηεοέξ, ιέπνζ ημοξ πνόκμοξ ημο Δδιδηνίμο ημο Φαθδνέςξ. Ήηακ πθμίμ "τρια-

1

κόντορον" θαη νλνκαδόηαλ "Θεωρίς", "Δηλία" θαη "Δηλιακόν πλοίον". Σνλ ρξόλν ηεο γηνξηήο θαζώξηδαλ ζηελ Αζήλα νη ιεγόκελνη "Δηλιασταί", ελώ ηελ πξνπαξαζθεπή ηεο αζελατθήο "θεωρίας" επέβιεπε ν "αρτιθέωρος", ν νπνίνο ήηαλ εθιεγκέλνο κε θξηηήξην ηελ επγεληθή θαηαγσγή θαη ηελ νηθνλνκηθή ηνπ επκάξεηα. Μεηά ηηο απαξαίηεηεο πξνπαξαζθεπέο, ν ηεξεύο ηνπ Απόιισλνο έζηεθε ηελ πξύκλε ηνπ "Δηλιακού πλοίοσ". Η ζηέςε ηεο πξύκλεο ηνπ πινίνπ ήηαλ γηα ηνπο Αζελαίνπο ε επίζεκε έλαξμε ησλ Γειίσλ, ησλ νπνίσλ ιήμε ήηαλ ε επηζηξνθή ηνπ πινίνπ ζηνλ Πεηξαηά. ΢ε όιε ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο απαγνξεπόηαλ ε εθηέιεζε ζαλαηηθώλ πνηλώλ. Από ηελ επνρή πνπ νη Αζελαίνη είραλ ππό ηνλ απόιπην έιεγρν ηνπο ηε Γήιν, όιε ε γηνξηή μεθηλνύζε ζην ηεξό λεζί κόιηο έθηαλε ζην ιηκάλη ε αζελατθή "θεωρία". Η γηνξηή πεξηειάκβαλε κνπζηθνύο, γπκληθνύο θαη ηππηθνύο αγώλεο, ελώ ηα "άθλα" πξνο ηνπο ληθεηέο ήηαλ αζεκέληεο θηάιεο. Δπίζεο γύξσ από ηνλ "κεράτινο"βωμό νη Γειηάδεο παξζέλεο ρόξεπαλ ην ρνξό "γερανό". Ο ρνξόο είρε απηή ηελ νλνκαζία επεηδή έκνηαδε κε ηνπο θύθινπο θαη ειηγκνύο πνπ ζρεκαηίδνπλ, όηαλ πεηνύλ νη γεξαλνί. ΢πγρξόλσο ήηαλ θαη αλαπαξάζηαζε ησλ πεξηπεηεηώλ ηνπ Θεζέσο κέζα ζην Λαβύξηλζν θαη γη' απηό ν "κεράτινος" βσκόο, ν νπνίνο ζύκθσλα κε ηελ παξάδνζε ήηαλ θηηαγκέλνο κε ηα θέξαηα ησλ θαηζηθηώλ πνπ είρε ζθνηώζεη ε Άξηεκηο ζηνλ Κύλζν, νλνκαδόηαλ δε θαη "Ιερό των Ταύρων".

2

ΓΙΑ΢ΙΑ Σα Γηάζηα γηνξηάδνληαλ ηελ 23ε ηνπ κελόο Αλζεζηεξηώ-λνο ζηελ Αζήλα πξνο ηηκή ηνπ Μεηιηρίνπ Γηόο, ζην Οιπκπηεί-νλ ηνπ Ιιηζζνύ. Η γηνξηή ζεκαηνδνηνύζε ηελ έλαξμε ηεο αλνίμεσο θαη πεξηειάκβαλε αλαίκαθηεο ζπζίεο θαη παλεγπξηθέο εζηηάζεηο, ςαικνύο ύκλσλ, ρνξνύο γύξσ απ' ηνπο βσκνύο, ηππηθνύο αγώλεο θαη πξνζθνξέο άξησλ κε ζρήκα βνδηνύ.

ΓΙΙΠΟΛΔΙΑ, ΒΟΤΦΟΝΙΑ ΚΑΙ ΓΙΙ΢ΩΣΗΡΙΑ Σα Γηηπόιεηα θαη ηα Γηηζσηήξηα γηνξηάδνληαλ ηελ 14ε ηνπ κελόο ΢θηξνθνξηώλνο πξνο ηηκή ηνπ Γηόο Πνιηέσο (Γηηπόιεηα), ηνπ Γηόο ΢σηήξνο θαη ηεο Αζελάο ΢σηείξαο (Γηηζσηήξηα). Σα Βνπθόληα ήηαλ γηνξηή πνπ πεξηειάκβαλε ζπζία βνδηνύ πξνο ηηκή ησλ Πνιηέσλ Θεώλ ηεο εθάζηνηε πόιεσο. ΢ηελ Αζήλα ηα Βνπθόληα ήηαλ κέξνο ηεο γηνξηήο ησλ Γηη-πνιείσλ πνπ εηεινύλην ζηελ Αθξόπνιε. ΢ύκθσλα κε ηε Αζελατθή παξάδνζε, όηαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο ησλ Γηνλπζίσλ, θάπνην βόδη έθαγε ηνλ πξνπαξαζθεπαζκέλν γηα ηε γηνξηή πιαθνύληα* "Πόποινο", ν ηεξεύο Θαπιώλ ζθόησζε ην βόδη θαη κεηά έθπγε καθξπά από ηελ πόιε. Σελ επνρή ηεο βαζηιείαο ηνπ Δξερζέσο όπνπ ζπλέβε ην πεξηζηαηηθό, ε δσν-ζπζηά ήηαλ απαγνξεπκέλε θαη γηα απηό ν δξάζηεο έπξεπε λα ηηκσξεζεί. Δπεηδή όκσο δελ ηνλ βξήθαλ, ζπλέιιαβαλ θαη θαηαδίθαζαλ ηνλ πέιεθπ. Ωο αλαπαξάζηαζε ηνπ γεγνλόηνο, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο

* Πιαθνύο, βιέπε ζει. 38.

1

γηνξηήο ησλ Γηηπνιείσλ άθελαλ επάλσ ζην βσκό ηνπ Γηόο "ψαιστά" (θξηζάξη θαη ζηηάξη αλαθαηεκέλα) θαη "Πέλανονς" (κίγκα από αιεύξη, κέιη θαη ιάδη), ελώ θνληά ζην βσκό ππήξρε έλα βόδη πνπ ζα ζπζηαδόηαλ. Άθελαλ ηα ςαηζηά θαη ηνπο Πέιαλνπο αλεπηηήξεηα θαη παξάιιεια άθελαλ ην βόδη ειεύζεξν γηα λα ηα θάεη. Μόιηο ηα έηξσγε ν ηεξεύο πνπ Πνιηέσο Γηόο, ζθόησλε κε έλαλ πέιεθπ ην βόδη θαη έθεπγε καθξπά από ην βσκό. Σόηε έξρνληαλ άιινη ηεξείο θαη, αθνύ ππνθξίλνληαλ όηη δελ γλώξηδαλ ην θνληά, ζπλειάκβαλαλ ηνλ πέιεθπ, ηνλ θαηαδίθαδαλ σο έλνρν θόλνπ θαη ηνλ έξηρλαλ ζηε ζάιαζζα. Σελ ίδηα κέξα γηνξηάδνληαλ ζην Γηηζσηήξην Ιεξό ηνπ Πεηξαηώο, ηα Γηηζσηήξηα κε πνκπή θαη αγώλεο λέσλ. Η γηνξηή ηειείσλε κε ζπζία πνπ πξόζθεξαλ νη άξρνληεο ηεο πόιεσο ζηελ Αγνξά πξνο ηνπο δύν Θενύο γηα ηελ θαινρξνληά.

Ζευς - Μουσείον Ολυμπίας

2

ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΜΔΓΑΑΑ ΓΙΟΝΤ΢ΙΑ Σα Γηνλύζηα ήηαλ παλειιήληεο γηνξηέο πξνο ηηκή ηνπ Γηνλύζνπ κε ζεκαληηθόηεξα θέληξα ηνπο ηελ Αζήλα, ηελ Κόξηλζν, ηε ΢κύξλε, ηελ Κέξθπξα, ηε Νάμν, ηε Γήιν, ηε Σήλν, ηε ΢ηθπώλα, ηε Μίιεην θαη ηε Βνησηία. Ο γεληθόο ραξαθηήξαο ησλ Γηνλπζίσλ πεξηειάκβαλε νηλνπνζία, επζπκία, άθξαηνλ ελζνπζηαζκό, θύκβαια, ηύκπαλα, ζηάζνπο, πνκπέο, δηζπξάκβνπο θαη θαιινθνξίεο. Σα δηνλύζηα ρσξίδνληαλ ζε "Μικρά" θαη "Μεγάλα" πνπ ηεινύληαλ ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο ηνπ ρξόλνπ. Σα "Μικρά" ή "κατ' αγρούς" Γηνλύζηα γηνξηαδόηαλ ζηελ Αζήλα από ηελ 8ε σο ηελ 11ε ηνπ κελόο Πνζεηδεώλνο. Οη παλεγπξηζηέο αληαιιάδαλε ζθώκκαηα θαη ρεηξνλνκίεο κε ηνπο πεξαζηηθνύο, ελώ γίλνληαλ πνκπέο θαλεθόξσλ, καζθαξάηεο, θαιινθνξίεο, δξακαηηθνί αγώλεο, δεκόζηνη θώκνη, πξνο ηηκή ηνπ Θενύ, δειαδή ζπκπόζην κεηά κνπζηθήο θαη ρνξνύ. Οη θσ-καζηέο κεηά ην ηέινο ηνπ ζπκπνζίνπ θνξνύζαλ πξνζσπίδεο θαη ζηεθάλνπο, έθαλαλ αγώλεο ιακπαδεθνξίαο θαη κεηά πεξηθέξνληαλ ζηνπο δξόκνπο ρνξεύνληαο θαη ηξαγνπδώληαο κε ηε ζπλνδεία κνπζηθήο, ελώ πξνο ηηκή ησλ ληθεηώλ ζηα δηάθνξα αγσλίζκαηα πνπ πεξηειάκβαλε ε γηνξηή, ςάιινληαλ νη σδέο ηνπ Πηλδάξνπ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ πνκπώλ. Σα "Μικρά" Γηνλύζηα πεξηειάκβαλαλ θαη δύν πνιύ δεκνθηιή παηρλίδηα ηελ "΢θαπέξδα" θαη ηελ "Αηώξα". Η ΢θαπέξδα ήηαλ έλα παηδηθό παηρλίδη πνπ παηδόηαλ σο εμήο: πεξλνύζαλ έλα ζθνηλί δηά κέζσ νπήο δνθνύ, ε νπνία ζηελόηαλ όξζηα. Πξνο ηηο δύν κεξηέο ηνπ ζθνηληνύ παηδηά θξαηνύζαλ ηα άθξα θαη, έρνληαο ακνηβαία ηα λώηα ζηξακκέλα, πξνζπαζνύζαλ λα ηξαβήμνπλ ηνπο άιινπο πξνο ην μύιν. Η νκάδα πνπ έθεξλε ηνλ αληίπαιν ζηε δνθό ήηαλ ληθεηήο.

1

Σημ παζπκίδζ ηδξ "Αιώρας" νέοι ηαζ κέεξ, έπαζγακ ιε ιζα αζώνα πμο ήηακ δειέκδ ζε δέκηνμ. Τμ παζπκίδζ ζοκμδεοόηακ ιε άζιαηα ηαζ εζδζηά ιε ημ άζια πμο θεβόηακ "Αλήηις" (πενζπθακώιεκδ). Η πνμέθεοζδ αοημύ ημο παζπκζδζμύ είπε ηζξ νίγεξ ημο ζηδκ ελήξ πανάδμζδ : μ Ιηάνζμξ, ήνςξ ημο αηηζημύ δήιμο ηδξ Ιηανίαξ, θζθμλέκδζε ηάπμηε ημκ Δζόκοζμ, δίπςξ κα βκςνίγεζ πμζόκ θζθμλεκεί. Όηακ έθεοβε μ Θεόξ, ημο θακένςζε πμζμξ ήηακ ηαζ βζα κα ημκ ακηαιείρεζ ημο δίδαλε ηδκ ηαθθζένβεζα ηδξ αιπέθμο. Ο Ιηάνζμξ έδςζε ζημοξ βείημκεξ ημο κα πζμοκ από ημ ηναζί πμο παναζηεύαζε. Αοημί, αθμύ ήπζακ ηαζ ιέεοζακ, κόιζζακ όηζ δδθδηδνζάζηδηακ ηαζ ιέζα ζηδ ιακία ημοξ ημκ ζηόηςζακ. Η ηόνδ ημο Ηνζβόκδ, εκώ ακαγδημύζε ημκ παηένα ηδξ, ημκ ακαηάθορε κεηνό ηαζ από ηδ θύπδ ηδξ ηνειάζηδηε. Ο Δζόκοζμξ βζα κα ηζιςνήζεζ ημοξ Ιηάνζμοξ ημοξ έθενε ζε ηαηάζηαζδ παναθνμζύκδξ ηαζ ιεβάθμξ ανζειόξ από αοημύξ ηνειάζηδηε. Αθμύ νςηήεδηε ημ Δεθθζηό Μακηείμ, ημοξ ζοιαμύθερε κα ηαεζενώζμοκ ηδ βζμνηή παζπκίδζ ηδξ Αζώναξ, βζα κα ελαβκζζεμύκ από ημ δζπθό εάκαημ ημο Ιηανί-μο ηαζ ηδξ Ηνζβόκδξ. Εδώ πνέπεζ κα ζδιεζςεεί όηζ ημ ημύκδια ηδξ αζώναξ, εεμονβζηά ζοιαμθίγεζ ημκ ελαβκζζιό δζα ιέζς ημο αένμξ, όπςξ βίκεηαζ ελαβκζζιόξ δζά ιέζμο ημο ύδαημξ ηαζ ημο πονόξ ζε άθθεξ ηεθεημονβίεξ. Η Αζώνα ηεθείςκε ιε έκα πμθοδάπακμ δείπκμ, πμο θεβόηακ "εύδειπνον". Επίζδξ άθθδ ιζα βζμνηή πνμξ ηζιή ηδξ Ηνζβόκδξ αθθά ηαζ ηδξ Ημύξ ήηακ μζ "Αληηίδες μέρες". Τα "Μεγάλα" Δζμκύζζα ή "ενΆζηει" βζμνηάγμκηακ από ηδκ 8δ ςξ ηδ 13δ ημο ιδκόξ Εθαθμαμθζώκμξ. Σ' αοηά ηζιμύζακ ημ Θεό ςξ "Ελενθερέα", ιε πενζθμνά ημο αβάθιαημξ ημο Θεμύ ηαζ θαθθμθμνία, εοζία ηαύνμο ηαζ εεαηνζημύξ αβώκεξ ζημ εέαηνμ ημο Θεμύ, ηάης απ' ηδκ Αηνόπμθδ. Τα Δνώιεκα λεηζκμύζακ ηδκ 8δ ημο ιδκόξ ιε εοζία (πνμά-

2

βςκ) ζημ Ναό ημο Αζηθδπζμύ ηαζ εκ ζοκεπεία ιε ηδκ Ιενά πμιπή, ηδκ μπμία αημθμοεμύζακ όθμζ μζ πακδβονζζηέξ. Τζξ δύμ ! πόιεκεξ ιένεξ βίκμκηακ μζ αβώκεξ δζεοναιαζηώκ πμνώκ. Πέκηε πμνώκ ηςκ εθήαςκ ηδκ πνώηδ ιένα ηαζ πέκηε πμνώκ ηςκ ακδνώκ ηδκ άθθδ. Οζ πμνμί απμηεθμύκηακ από πεκηαηόζζα άημια, ηα μπμία ηναβμοδμύζακ ηαζ πόνεοακ ιε ζοκμδεία αοθμύ ηαζ ηζεάνεξ βύνς απ' ημ αςιό ημο Δζμκύζμο. . Οζ Δναιαηζημί αβώκεξ βίκμκηακ ηζξ ηνείξ ηεθεοηαίεξ ιένεξ*. Τμ πόζμ ζδιακηζηή βζμνηή ήηακ ηα "Μεγάλα" Δζμκύζζα θαίκεηαζ από ημ όηζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ημοξ απαβμνεοόηακ δ ηαηάζπεζδ πενζμοζζώκ ηςκ μθεζθεηώκ ηαζ δ εηηέθεζδ μπμζαζδήπμηε πμζκήξ.

* Καηά ηδ δζάνηεζα ηςκ Μεβάθςκ Δζμκοζίςκ, εδζδάζημκημ κέεξ ηναβςδίεξ ηαζ ηδκ επζιέθεζα ακαθάιαακε μ ημνο-θαίμξ ηςκ εκκέα ανπόκηςκ. Οζ πμζδηέξ πμθΰ πνζκ ηδκ έκανλδ ηςκ Δζμκοζίςκ γδημύζακ άδεζα ζοιιεημπήξ πανμοζζάγμκηαξ ηδκ ήδδ έημζιδ ηεηναθμβία ημοξ πνμξ ημκ άνπμκηα ηαζ "ήημοκ πμνόκ". Ο άνπςκ, ζύιθςκα ιε ηδκ ηνίζδ ημο, δζάθεβε ηζξ ηνεζξ ηαθύηενεξ ηεηναθμβίεξ ηαζ "εδίδμο πμνόκ". Σοβπνόκςξ ηνείξ ηθδνςημί ηαζ εοηαηάζηαημζ Αεδκαίμζ ακαθάιαακακ ηα έλμδα ηςκ ηνζώκ πμζδηώκ. Τδκ 8δ ημο ιδκόξ βζκόηακ μ "Πνμάβςκ", όπμο μζ πμζδηέξ, μζ οπμηνζηέξ ηαζ μζ πμνδβμί ελδβμύζακ ζημ ημζκό ηδκ οπόεεζδ ηδξ ηεηναθμβίαξ ημοξ. Επίζδξ θίβεξ ιένεξ πνζκ ηδκ έκανλδ ημο αβώκμξ δ αμοθή ηςκ πεκηαημζίςκ ιαγί ιε ημοξ πμνδβμύξ ηαηήνηζγε ηαηάθμβμ πμο πενζεθάιαακε ηα μκόιαηα ηςκ πμθζηώκ πμο ηνίκμκηακ ηαηάθθδθμζ βζα ηνζηέξ, έβναθακ ημ ηάεε όκμια λεπςνζζηά ζε πζκάηζα, ηα μπμία ημπμεεημύζακ ζε δέηα οδνίεξ. Αοηέξ ηζξ ζθνάβζγακ ηαζ ηζξ ημπμεεημύζακ ζημκ μπζζεόδςιμ ημο Πανεεκώκμξ ιέπνζ ηδ ιένα έκανλδξ ημο αβώκμξ. Τδκ 11δ ημο ιδκόξ άνπζγε μ αβώκ ιε ηδκ ακαημθή ημο δθίμο. Από ηάεε οδνία δζάθεβακ έκα ηνζηή ηαζ, αθμύ έδζκακ όνημ ζημκ άνπμκηα όηζ εα ηνίκμοκ ηαηά ζοκείδδζδ, άνπζγε δ δζδαζηαθία ηςκ ηεηναθμβζώκ. Τδκ ηεθεοηαία ιένα μζ ηνζηέξ ελέθεβακ ημ κζηδηή ηαζ αημθμοεμύζε ζηεθακδθμνία ημο πμνδβμύ, ημο πμζδηή ηαζ ηςκ οπμηνζηώκ, εκώ ζοβπνόκςξ έπαεθα έπαζνκακ ηαζ μζ άθθμζ δύμ πμζδηέξ πμο ζοιιεηείπακ ζημκ αβώκα.

1

ΓΙΟΠΑΝΑ ΚΑΙ ΛΤΚΑΙΑ Σα Γζόπακα ηαζ ηα Λύηαζα ήηακ βζμνηέξ πμο εηεθμΰκημ ζημ Λύηαζμκ Όνμξ ηδξ Ανηαδίαξ, ηα ιεκ Γζόπακα πνμξ ηζιή ημο Πακόξ, ημο Γζόξ ηαζ ηδξ ΢εθήκδξ, ηα δε Λύηαζα πνμξ ηζιή ημο Γζόξ. Σα Γζόπακα πενζεθάιαακακ αβώκεξ ζημ ζηάδζμ πμο ανζζηόηακ ημκηά ζημ Ιενό, εκώ ηα Λΰηαζα, ωξ πζμ ιεβαθεζώδδ βζμνηή ηεθμύκηακ ηάεε εκκέα έηδ ημ ιήκα Θανβδθζώ-κα. Όπωξ ηαζ ηα Γζόπακα δ βζμνηή αοηή πενζεθάιαακε αβώκεξ ακδνώκ ηαζ παίδωκ. Οζ ακδνζημί αβώκεξ ήηακ ηεενίππμο πωθζημύ, ηεενίππμο ηεθείμο, ίππμο ηέθδημξ, ζηαδίμο, πάθδξ, ποβιήξ, δμθίπμο, δζαύθμο, πεκηάεθμο, παβηναηίμο, μπθίημο δνόιμο. Σωκ παίδωκ ήηακ αβώκεξ ζηαδίμο, πάθδξ ηαζ ποβιήξ. Οζ κζηδηέξ ηαζ ζηζξ δύμ ηαηδβμνίεξ, έπαζνκακ ωξ έπαεθα ιεηάθθζκα ηαζ πάθηζκα ζηεύδ. ΢ύιθωκα ιε ηδκ πανάδμζδ ζδνοηήξ ηδξ βζμνηήξ ήηακ μ ααζζθζάξ Λοηάωκ.

ΔΚΑΣΟΜΒΑΙΑ ΚΑΙ ΔΚΑΣΟΜΦΟΝΙΑ Σα Δηαηόιααζα ήηακ βζμνηέξ ηαηά ηζξ μπμίεξ εοζζάγμκηακ εηαηόιαεξ, δδθαδή εηαηό αόδζα ή ηαύνμζ. Με ημ πέναζια ημο πνόκμο Δηαηόιαδ ζήιαζκε ηάεε δδιόζζα ιεβαθμπνεπή εοζία, αζπέηωξ ανζειμύ ηαζ είδμοξ εοιάηωκ, πμο πνμζθενόηακ ζε ελαζνεηζηέξ πενζπηώζεζξ όπωξ ζ' εοηοπή ζοιαάκηα, ζε εειεθζώζεζξ ηωκ κέωκ πόθεωκ, ζε εεμιδκίεξ η.θ.π. Μέζα ζηα πθαίζζα αοηήξ ηδξ εοζίαξ, μ ηζιώιεκμξ Θεόξ θεβόηακ "εκα-τομβαίος".

2

Οκμιαζηά Δηαηόιααζα ήηακ ηδξ Γόνηδκμξ, ηδξ ΢πάνηδξ, ημο Ανβμύξ, ηδξ Αιμνβμύ, ηδξ Μοηόκμο ηαζ ηδξ Αεήκαξ. Μέζα ζηα πθαίζζα ηωκ Δηαημιααίωκ εκηάζζμκηαζ ηαζ ηα Δηαημιθόκζα πμο ήηακ ζηναηζωηζηή βζμνηή πνμξ ηζιή ημο Άνεωξ. Σα Δηαημιθόκζα βζμνηάγμκηακ ηονίωξ ζηδ Μεζζδκία, ζηδκ Αεήκα ηαζ ζηδκ Κνήηδ. Σα Δηαημιθόκζα ηδξ Μεζζδκίαξ ηεθμύκηακ ζηδκ Ιεώιδ πνμξ ηζιή ημο Ιεωιάημξ Γζόξ, βζα κα ηζιδεεί δδιόζζα ηάεε πμθειζζηήξ πμο είπε ζημηώζεζ 100 επενμύξ.

ΔΛΔΤΘΔΡΙΑ Σα Δθεοεένζα ήηακ πακεθθήκζεξ βζμνηέξ πνμξ ηζιή ημο Δ-θεοεενέωξ Γζόξ ωξ εεκζημύ εεμύ, πνμζηάηδ ηδξ εεκζηήξ εθεοεενίαξ από ημοξ όπμζμοξ ηαηαηηδηέξ ηαζ εζξ ακάικδζδ αβώκωκ δ πενζζηαηζηώκ ηα μπμία ελαζθάθζζακ ηδκ εθεοεενία δζαθόνωκ πόθεωκ. Σα επζζδιόηενα ηωκ Δθεοεενίωκ ηεθμύκηακ ηδκ 26δ ημο ιδκόξ Μεηαβεζηκζώκμξ εζξ ακάικδζδ ηδξ ιάπδξ ηωκ Πθαηαζώκ, ημ 479 ηδξ πνμπνζζηζακζηήξ επμπήξ. Η βζμνηή ηαεζενώεδηε από ημκ Ανζζηείδδ ηαζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ, εηθωκμύκηακ πακδβονζημί θόβμζ ζημοξ ακηζπνόζωπμοξ πμο ένπμκηακ απ' όθεξ ηζξ πόθεζξ, εκώ ιεηά αημθμοεμύζακ βοικαζηζημί ηαζ ζππζημί αβώκεξ. Δθεοεένζα ηεθμύκηακ επίζδξ ζηδ Λάνζζζα, εζξ ακάικδζδ ηδξ απεθεοεένωζδξ ηδξ Θεζζαθίαξ από ηδ Μαηεδόκζηδ δοκαζηεία ηαζ ζηζξ ΢οναημύζεξ εζξ ακάικδζδ ηδξ απεθεοεένωζδξ από ηδκ ηονακκία ημο Θναζοαμύθμο.

1

ΕΛΛΩΣΙΑ ΚΑΙ ΕΚΔΤ΢ΙΑ Σα Εθθώηζα ήηακ βζμνηή πνμξ ηζιή ηδξ Εθθςηίδμξ Αεδκάξ ζηδ Κόνζκεμ, ζημ Μαναεώκα, ζηδ Σεβέα ηαζ ζηδ Γόνηοκα. ΢ηδ Κνήηδ δ Εθθςηίξ ηαοηζγόηακ ιε ηδκ Εονώπδ. ΢ε όθεξ ηζξ πόθεζξ πμο ηδκ ηζιμύζακ, μζ βζμνηέξ ηδξ πενζεθάιαακακ θαιπαδδδνμιίεξ ηαζ αβςκίζιαηα. Σα Εηδΰζζα ήηακ βζμνηή ηδξ Φαζζημύ, δ μπμία ακάβεηαζ ζηδκ αηόθμοεδ πανάδμζδ : δ ηόνδ ημο Εονζηίμο Γαθάηεζα βέκκδζε έκα ημνίηζζ. Ο ζύγοβμξ ηδξ Λάιπνμξ, οζόξ ημο Πακ-δίμκμξ, εέθμκηαξ κα απμηηήζεζ άννεκα απόβμκμ, ηδξ είπε πεζ, ακ βεκκήζεζ ηόνδ κα ηδκ ζημηώζεζ. Η Γαθαηία όιςξ απέηνορε ημ θύθμ ημο παζδζμύ ηαζ ημ ακέενερε ζακ αβόνζ, δίκμκηαξ ζ' αοηό ημ όκμια Λεύηζππμξ. Όηακ ημ ημνίηζζ ιεβάθςζε ηαζ ήηακ αδύκαημ πθέμκ κα ιείκεζ ηνοθό ημ θύθμ ηδξ, ηαηέθοβε δ Γαθάηεζα ζημ Ιενό ηδξ Λδημύξ ηαζ ηδκ παναηάθεζε κα ιεηααάθθεζ ηδκ ηόνδ ηδξ ζε οζό. Η Θεά άημοζε ηδκ πανάηθδζδ ηδξ ηαζ δ κέα, ιεηααθδεείζα ζε κέμ, "εξεδύθη"ηον πανεεκζηό πέπθμ, ελ μο ηαζ μκμιάζηδηε δ βζμνηή "εκούζια" πνμξ ηζιή ηδξ Φοηίαξ Λδημύξ *.

* ΢οιθςκά ιε ημκ Πακαβή Λεηαηζά, μ Λεύηζππμξ ζοιαμθίγεζ ημκ Φεββα-νμεεό ακδνόβοκμ Θεό Ένςηα, ζε ιία ημπζηή ημο παναθαβή, βεβμκόξ πμο ημκ μδδβεί ζημ ζοιπέναζια όηζ δ βζμνηή είκαζ πνμξ ηζιή ημο Ένςημξ ηαζ όπζ ηδξ Λδημύξ, άπμρδ πμθύ θμβζηή, ακ δζααάζεζ ηακείξ ηα βναθόιεκα ημο, ζημ οπένμπμ αζαθίμ ημο "Ένςξ : ενιδκεία ιζαξ Μμνθήξ ηδξ Πνμσζημνζηήξ ηαζ Ονθζημδζμκοζζαηήξ Θνδζηείαξ".

2

ΕΡΜΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΙΟΦΟΡΙΑ Σα Ένιαζα βζμνηάγμκηακ ζηδκ Αεήκα πνμξ ηζιή ημο Ενιμύ. Καηά ηδκ δζάνηεζα ηδξ βζμνηήξ, ηα παζδζά εοζίαγακ ζηα βοικάζζα, αβςκίγμκηακ ηαζ έπαζγακ, εκώ μζ εκήθζηεξ δεκ είπακ ημ δζηαίςια κα ιεηέπμοκ ή κα παναημθμοεμύκ, ζύιθςκα ιε κόιμ πμο είπε εεζπίζεζ μ ΢όθςκ. Σα Ένιαζα εηηόξ από ηδκ Αεήκα βζμνηάγμκηακ επίζδξ ηαζ ζηδ Κνήηδ, ζηδ Ανηαδία ηαζ ζηδκ Σακάβνα. ΢ηδ Σακάβνα βζμνηάγμκηακ ηαζ ηα Κνζμθόνζα πνμξ ηζιή ημο Κνζμθόνμο Ενιμύ, επεζδή μ εεόξ έζςζε ηδκ πόθδ από θμζιό, ηαηόπζκ πενζθμνάξ ηνζμύ ζηα ηείπδ. Η βζμνηή πενζεθάιαακε αβώκεξ ηάθθμοξ ιεηαλύ ηςκ εθήαςκ ηαζ μ κζηδηήξ οπεδύεημ ημκ Ενιή ηαζ πναβιαημπμζμύζε ηδκ πενζθμνά ημο ηνζμύ.

ΕΡΩΣΕΙΑ, ΕΡΩΣΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΡΩΣΙΔΕΙΑ Σα Ενώηεζα, ηα Ενςηίδζα ηαζ ηα Ενςηίδεζα ήηακ βζμνηέξ πνμξ ηζιή ημο Ένςημξ ζηδκ Αεήκα, ζηζξ Θεζπίεξ ηαζ ζημκ Εθζηώκα ακηζζημίπςξ. Σα Αεδκασηά Ενώηεζα βζμνηάγμκηακ ηδκ 4δ ημο ιδκόξ Μμο-κοπζώκμξ ηαζ πενζεθάιαακακ πνμζθμνέξ ζπμκδώκ. Σα Ενςηίδζα ήηακ εηήζζα βζμνηή εκώ ηα Ενςηίδεζα πμο ηεθμύκηακ πάθζ από ημοξ Θεζπζείξ, αθθά αοηή ημ θμνά ζημκ Εθζηώκα, ηεθμύκηακ ηάεε ηέζζενα πνόκζα. Πενζεθάιαακακ ιμοζζημύξ ηαζ βοικζημύξ αβώκεξ, εκώ ζοβπνόκςξ ζηδκ ίδζα βζμνηή εηηόξ από ημκ' Ενςηα, ηζιμύζακ ηαζ ηζξ Μμύζεξ ιε ηα "Μμοζεία", βζμνηέξ πμο πενζεθάιαακακ αβώκεξ πμζδηζημύξ, δναιαηζημύξ ηαζ ζππζημύξ. Ο Παοζακίαξ ακαθένεζ όηζ "οι Θεζπιείρ ηιμούζαν ηον Έπωηα πάνω από όλοςρ ηοςρ Θεούρ εξ απσήρ και έσοςν ένα πανάπσαιο είδωλο ηον, έναν ακαηέπγαζηο λίθο".

1

ΔΦΔ΢ΙΑ, ΔΛΑΦΗΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΜΟΤΝΤΥΙΑ Απηέο νη ηξεηο γηνξηέο, ηεινύληαλ πξνο ηηκή ηεο Αξηέκηδνο ζηελ Έθεζν, ηελ Αζήλα θαη ηελ Μνπλπρία αληηζηνίρσο. Σα Δθέζηα ήηαλ γηνξηή ησλ Ιώλσλ ηνλ κήλα Αξηεκηζηώλα. Σα Δθέζηα είραλ ζξεζθεπηηθό θαη πνιηηηθό ραξαθηήξα θαη επεδίσθαλ ηελ πνιηηηθή ζύλδεζε ησλ Ισληθώλ πόιεσλ ηεο κεηξνπνιηηηθήο θαη αζηαηηθήο Διιάδνο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο επηθξαηνύζε κεγάιε επζπκία θαη γίλνληαλ γπκληθνί θαη θηινινγηθνί αγώλεο. Σα Διαθεβόιηα γηνξηάδνληαλ ηελ 6ε ηνπ κελόο Διαθεβν-ιηώλνο θαη πεξηειάκβαλαλ ζπζίεο ειάθσλ θαη πξνζθνξέο πιαθνύλησλ από αιεύξη, κέιη θαη ζεζάκη. Σα Μνπλύρηα γηνξηάδνληαλ ηελ 16ε ηνπ κελόο Μνπλπρηώ-λνο, πξνο ηηκή ηνπ ήξσνο Μνπλύρνπ θαη ηεο Μνπλπρίαο Αξηέκηδνο, ζην Ιεξό ηνπ ιόθνπ ηεο Μνπλπρίαο*. Γίλνληαλ πξνζθνξέο "αμθιθώνηων" (γιπθίζκαηα) θαη λεαληθνί αγώλεο. Η γηνξηή θαζηεξώζεθε επεηδή ε Άξηεκηο θώηηδε ηνπο Αζελαίνπο σο παλζέιελνο, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λαπκαρίαο ηεο ΢αιακίλνο. Οη "αμθιθώνηες" ηνπνζεηνύληαλ κεηαμύ δύν θώησλ πνπ ζπκβόιηδαλ ηελ αλαηνιή θαη ηε δύζε ηεο ΢ειήλεο.

* Μνπλπρία ήηαλ ν αξραίνο Πεηξαηάο θαη ν ιόθνο ηεο Μνπλπρίαο ήηαλ ν ζεκεξηλόο ιόθνο ηνπ Πξνθήηε Ηιία.

2

ΗΡΑΙΑ Σα Ηξαία ήηαλ γηνξηή ηνπ Άξγνπο πξνο ηηκή ηεο Ήξαο, εηο αλάκλεζε ηνπ κεγάινπ γεγνλόηνο ηνπ Ιεξνύ γάκνπ ηεο κε ηνλ Γία. Δηειείην ζηελ αξρή ηεο άλνημεο, όπνπ ζξεζθεπηέο θαη πόιε ζηνιίδνληαλ κε άλζε. Η γηνξηή εηειείην ζε ηξείο Νανύο : ν πξώηνο βξηζθόηαλ ζην δξόκν πνπ νδεγνύζε ζηελ Αθξόπνιε θνληά ζην ζηάδην όπνπ ηεινύληαλ θαη νη αγώλεο ηεο γηνξηήο. Σν πξσηόηππν αγώληζκα νλνκαδόηαλ "Χάλκε-ος" αγώλ θαη ζπλίζηαην ζην λα ηνπνζεηεζεί ζε αξθεηό ύςνο θαη ζε κέξνο δπζπξόζηην θνληά ζην ζέαηξν, "χαλκή αζπίς", ηελ νπνία πξνζπαζνύζαλ λα θηάζνπλ νη λένη. Δθείλνο πνπ ηα θαηάθεξλε ηελ θέξδηδε σο έπαζιν καδί κε θιώλν κπξηηάο. Ο δεύηεξνο Ναόο ήηαλ εθείλνο ηεο πόιεσο, από ηνλ νπνίν μεθηλνύζε ε κεγάιε πνκπή πνπ θαηεπζπλόηαλ πξνο ηνλ ηξίην Ναό κεηαμύ Μπθελώλ θαη Άξγνπο (απόζηαζε 45 ζηαδίσλ). Σεο πνκπήο πξνεγνύληαλ εθαηό βόδηα πνπ πξννξίδνληαλ γηα ζπζία θαη αθνινπζνύζαλ νη επίιεθηνη έλνπινη έθεβνη, κε επί θεθαιήο, ηνλ ληθεηή ηνπ ραιθίνπ αγώλνο πνπ θξαηνύζε ηελ αζπίδα ηνπ. Αθνινπζνύζαλ νη Ιέξεηεο ηεο Ήξαο, ελώ ε Αξ-ρηέξεηα, εξρόηαλ ζην Ναό πάλσ ζε άξκα πνπ ην έζεξλε δεύγνο ιεπθώλ βνδηώλ. Μεηά αθνινπζνύζε ν Ιεξόο Γάκνο, ν νπνίνο ήηαλ αλαπαξάζηαζε ησλ Θείσλ Γάκσλ. ΢ηελ Ιεξνηειεζηία απηή έπαηξλαλ κέξνο νη Ήρεζίδες", θνπέιεο πνπ κεηέθεξαλ ηα ινπηξά ηεο Ήξαο θαη νη "ανθοθόροι", θνπέιεο πνπ θξαηνύζαλ ηα ζηεθάληα θαη ηα άλζε. Σν μόαλν ηεο Θεάο ζηνιηδόηαλ κε πέπινπο θαη θνζκήκαηα λύθεο, ελώ παξάιιεια είρε ήδε εηνηκαζηεί ε λπθηθή θιίλε, πιεγκέλε από ηξπθεξνύο θιώλνπο αγξίσλ εαξηλώλ θπηώλ θαη κεηά αθνινπζνύζαλ ζπζίεο πνπ ιέγνληαλ "λέχερνα" (από ην ιέρνο = θιίλε θαη έξλα = βιαζηνί).

1

Σα Ηξαία γηνξηάδνληαλ κε κεγαινπξέπεηα θαη ζηε ΢άκν. ΢ηε δηάξθεηα ηνπο γηλόηαλ πνκπή από παξζέλεο*1 θαη παληξεκέλεο γπλαίθεο, νη νπνίεο θνξνύζαλ ηα πνιπηειέζηεξα ελδύκαηα ηνπο, αλδξώλ θαη εθήβωλ ελόπιωλ. Όηαλ έθηαλαλ ζην Ναό ηεο Θεάο, νη άλδξεο θαηέζεηαλ ηα όπια ηνπο ζηνλ πεξίβνιν ηνπ Νανύ θαη έθαλαλ δεήζεηο πξνο ηελ Ήξα, ελώ κεηά αθνινπζνύζαλ ζπζίεο ζην βωκό ηεο. Επίζεο ηα Ηξαία γηνξηάδνληαλ θαη ζηελ Ήιηδα ζην "Η-παίον" Ιεξό, όπνπ 16 γπλαίθεο ύθαηλαλ θάζε ηέζζεξα ρξόληα έλα πέπιν γηα ηελ Θεά. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο γίλνληαλ αγώλεο*2 δξόκνπ παξζέλωλ ζην ζηάδην ηεο Οιπκπίαο, όπνπ νη ληθήηξηεο έπαηξλαλ ωο έπαζιν ζηεθάλη ειηάο θαη είραλ δηθαίωκα λα αλαζέζνπλ ηελ εηθόλα ηνπο ζηε Θεά. Τπήξραλ ηξεηο θαηεγνξίεο αγώλωλ δξόκνπ, γηα θνξίηζηα, έθεβεο θαη γπλαίθεο. Μαδί κε ηελ Ήξα, ε γηνξηή πεξηειάκβαλε θαη ηηκέο πξνο ην Δηόλπζν. Μέζα ζην Ναό ηνπ Θενύ, νη γπλαίθεο θαινύζαλ ηνλ Σαπξόκνξθν Θεό κε ηελ επίθιεζε "έλα, ήπωα, Διόνςζε, ζηο Ναό ζος εδώ ζηην Ηλεία, ηον Ιεπό, μαζί με ηιρ Χάπιηερ ζηο Ναό ζος ηπέξε με ηα ηαςπίζια πόδια ζος. Άξιε Ταύπε,

1.΢ύκθωλα κε ηνλ ακεξηθαλό ζπγγξαθέα Arthur Evans, ε παιαηόηεξε ζεκαζία ηεο ιέμεο "παξζέλνο" ζήκαηλε ηε γπλαίθα πνπ δελ είρε αθόκα παληξεπηεί θαη όρη εθείλε ηεο ... αλέξαζηεο. *2 ΢ύκθωλα κε ηνπο θηινινγηθνύο θωζηήξεο ηεο ρώξαο καο, ν αζιεηηζκόο ήηαλ απαγνξεπκέλν είδνο γηα ηηο γπλαίθεο δείρλνληαο πεξίηξαλα ηελ ακάζεηα ηνπο ζε ζέκαηα ειιεληθνύ πνιηηηζκνύ θαη Έζνπο, αθνύ ηα Ηξαία (θαη όρη κόλν) απνδεηθλύνπλ πεξίηξαλα ηελ ΕΛΕΤΘΕΡΙΑ ΚΑΙ Ι΢ΟΣΙΜΙΑ πνπ απνιάκβαλαλ νη γπλαίθεο ηεο αξραηόηεηνο ΚΑΙ ζηνλ αζιεηηζκό.

2

άξιε Ταύπε"*1. Επίζεο νθηώ ζηάδηα έμω από ηελ πόιε κέζα ζε έλα νίθεκα πνπ ην θξόληηδαλ ηεξείο θαη παξνπζία πνιηηώλ θαη μέλωλ, κεηαθέξνληαλ ηξεηο ιέβεηεο, όπνπ ν θαζέλαο κπνξνύζε λα δηαπηζηώζεη όηη ήηαλ ηειείωο άδεηνη. Οη ιέβεηεο, όπωο θαη νη ζύξεο ηνπ νηθήκαηνο ζθξαγίδνληαλ. Σελ άιιε κέξα, νη ηεξείο, αθνύ βεβαηώλνληαλ πωο νη ζθξαγίδεο έκεηλαλ άζηθηεο πξόζηαδαλ λα αλνηρηεί ν ρώξνο : Οη ιέβεηεο ήηαλ γεκάηνη κε θξαζί !*2. Σα Ηξαία γηνξηάδνληαλ κε πνηθίινπο ηξόπνπο θαη ζε άιιεο πόιεηο όπωο ζηε Μαληηλεία, ζηε Μεγαιόπνιη, ζηε ΢ηύκ-θαιν, ζηε Κόξηλζν, ζηε Κλωζό θαη ζηελ Αζήλα όπνπ ε γηνξηή είρε ηελ νλνκαζία "Θεογάμια". Γηνξηαδόηαλ ηελ 24ε ηνπ κελόο Γακειηώλνο θαη δελ πξέπεη λα ζπγρέεηαη κε ηελ νκόηηηιε γηνξηή ηωλ ΢πξαθνύζηωλ, πξνο αλάκλεζε ηωλ Γάκωλ Πινύηωλνο Πεξζεθόλεο (28ε κελόο Αγξηαλείνπ).

1."Ειζείλ ήξω Δηόλπζε Αιείωλ εο λαόλ, αγλόλ ζπλ ραξίηεζζηλ εο λαόλ ηω βνέω πνδί ζύωλ. Άμηε ηαύξε, άμηε ηαύξε" (Πινύηαξρνο, Άηηηα Ειιεληθά, xxxvi) *2 Η επηθάλεηα ηνπ Δηνλύζνπ ζρεηίδεηαη κε γεγνλόηα πνπ ίζωο λα πξνζθξνύνπλ ζηε θνηλή ινγηθή, αιιά δελ είλαη ηπραίν ην γεγνλόο όηη ν Δηόλπζνο ζρεηίδεηαη θαη κε ηελ παξαθξνζύλε, κηά θαηάζηαζε πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνζπάζεηα ηνπ λνπ λα μεπεξάζεη ηα όξηα ηνπ θαη λα ζπιιάβεη ην Όινλ. ΢ύκθωλα κε ηνλ Επθνξίνλα, ζηηο Αηγέο θάλεη ηελ εκθάληζε ηνπ έλα ακπέιη, ην νπνίν κεγαιώλεη κπξνζηά ζηα κάηηα ηωλ ζξεζθεπηώλ, ην πξωί βγάδεη θύιια, ην κεζεκέξη ην ηζακπί έρεη θαηεβάζεη ρπκό θαη ην βξάδπ βγάδνπλ ην θξαζί. Σν ίδην θαηλόκελν παξνπζηάδεηαη ζηελ Εύβνηα θαη ηνλ Παξλαζζό. ΢ύκθωλα κε ηνλ Δηόδωξν, ζηελ Σέω, ηελ Άλδξν θαη ηηο Κπθιάδεο, νξηζκέλεο κέξεο ηνπ ρξόλνπ κέζα ζηα Ιεξά ηνπ Δηνλύζνπ αξρίδεη λα ξέεη θξαζί. Οη κέξεο απηέο νλνκάδνληαλ "Θενδνζία", δειαδή γελλαηνδωξία ηνπ Θενύ πνπ θπιά κέζα ζην Ναό ωο θξαζί, ελώ ζύκθωλα κε ηνλ Παπζαλία ην θξαζί απηό όηαλ απνκαθξπλόηαλ από ην Ναό κεηαβαιιόηαλ ζε λεξό.

1

ΗΡΩΙ΢ ΚΑΙ ΥΑΡΙΛΑ Η Ηξσίο θαη ε Υαξίια, ήηαλ Γειθηθέο γηνξηέο ηνπ Γηνλπζηαθνύ θύθινπ, πνπ ηεινύληαλ θάζε ελλέα ρξόληα. ΢ηε γηνξηή ηεο Ηξσίδνο έπαηξλαλ κέξνο κόλν νη Θπηά-δεο* θαη ην πεξηερόκελν ησλ δξσκέλσλ ήηαλ ε αλαγσγή ηεο ΢εκέιεο, κεηξόο ηνπ Γηνλύζνπ, από ηνλ Άδε ζην πάλσ θόζκν, κηα αλαγσγή πνπ ζύκθσλα κε ηελ παξάδνζε έγηλε από ηνλ ίδην ην Γηόλπζν θαη ηελ νδήγεζε ζηνλ Όιπκπν κε ην όλνκα Θπώλε. Η Υαξίια ήηαλ ζύκθσλα κε ηελ παξάδνζε έλα θησρό θαη νξθαλό θνξίηζη. ΢ε επνρή ιηκνύ πήγε ζην βαζηιηά ησλ Γειθώλ λα παξαθαιέζεη γηα ηξνθή. Δθείλνο ηελ έδησμε θηππώληαο ηε κε ην ζαλδάιη ηνπ. Μεηά από απηό ην θνξίηζη πήγε θαη θξεκάζηεθε από ηε ληξνπή ηνπ. Καζώο ν ιηκόο ζπλερηδόηαλ θαη απιώζεθε ζηε ρώξα αξξώζηηα, ην καληείν δηέηαμε λα εμηιεώζνπλ ηνλ άδηθν ζάλαην ηεο Υαξίιαο. Αθνύ βξήθαλ ην πηώκα, ηέιεζαλ κηά ζπζία θαζαξκνύ, ηελ νπνία ηεινύζαλ κεηά θάζε ελλέα ρξόληα. ΢ύκθσλα κε ην ηππηθό ηεο αλαπαξάζηαζεο, ν θνξπθαίνο ζξεζθεπηηθόο αμησκαηνύρνο ππεδύεην ηνλ Βαζηιηά θαη ζηεθόηαλ κπξνζηά από ην πιήζνο κνηξάδνληαο θξηζάξη θαη ιαραληθά ζε πνιίηεο θαη μέλνπο. Σόηε έθεξλαλ έλα νκνίσκα

* ΢ύκθσλα κε ηνλ Παπζαλία ε Θπία ήηαλ θόξε ηνπ Καζηαιίνπ θαη ε πξώηε Ιέξεηα ηνπ Γηνλύζνπ ζηνπο Γειθνύο. Μεηά από εθείλε όζεο θαηαιακβάλνληαη από καλία πξνο ηηκή ηνπ Γηνλύζνπ απνθαινύληαη Θπηάδεο. Δπίζεο ν ίδηνο αλαθέξεη όηη νη ζπηάδεο είλαη γπλαίθεο από ηελ Αηηηθή πνπ πεγαίλνπλ θάζε δεύηεξν ρξόλν καδί κε ηηο γπλαίθεο από ηνπο Γειθνύο ζηνλ Παξλαζζό θαη εθεί ηεινύλ όξγηα (κπζηεξηαθέο ηεξνπξαμίεο) πξνο ηηκή ηνπ Γηνλύζνπ.

2

ηεο Υαξίιαο θαη αθνύ ηελ άγγηδαλ όινη, ν Βαζηιηάο ηε καζηίγσλε κε ην ζαλδάιη ηνπ. Καηόπηλ ε θνξπθαία Ιέξεηα ησλ Θπ-ηάδσλ έπαηξλε ην νκνίσκα θαη ην πήγαηλε ζε κηά ξεκαηηά. Δθεί, αθνύ ηνπ έδελαλ έλα ζθνηλί γύξσ απ' ην ιαηκό ηνπ, ην έζαβαλ εθεί όπνπ είραλ ζάςεη θαη ηε Υαξίια.

ΗΦΑΙ΢ΣΔΙΑ KAI Υ AVK ΔΙ Λ Σα Ηθαίζηεηα ήηαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηνπ Ηθαίζηνπ, ελώ ηα Υαιθεία πξνο ηηκή ηνπ Ηθαίζηνπ θαη ηεο Αζελάο Δξγάλεο. Σα Ηθαίζηεηα ηεινύληαλ ζηελ Αζήλα αξρηθά θάζε ρξόλν ελώ κεηά, όηαλ ήηαλ άξρσλ ν Κεθηζνθώλ (329-328), θάζε πέκπην έηνο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο γηλόηαλ κεγάιε ζπζία, κνπζηθνί αγώλεο παηδηώλ θαη αλδξώλ θαη ιακπαδε-θνξία. Σελ δηεύζπλζε ηεο γηνξηήο είραλ είθνζη εθιεγκέλνη άλδξεο, πνπ νλνκάδνληαλ "Ιεροποιοί" ελώ γηα ηε ζπζία θαη ηελ πνκπή θξόληηδαλ δηαθόζηνη πνιίηεο. Σα Υαιθεία γηνξηάδνληαλ ηελ 30ε ηνπ κελόο Διαθεβν-ιηώλνο. Η γηνξηή εηειείην κόλν ππό ησλ ρεηξνλαθηώλ θαη είδηθα ησλ ζηδεξνπξγώλ, νη νπνίνη άθελαλ ηα εξγαιεία, πνπ δελ ζα μαλαρξεζηκνπνηνύζαλ ζηελ εξγαζία ηνπο, ζην Ναό ηεο Αζελάο Δξγάλεο.

ΘΑΑΤ΢ΙΑ ΚΑΙ ΘΔ΢ΜΟΦΟΡΙΑ Σα Θαιύζηα θαη ηα Θεζκνθόξηα αλήθνπλ ζην θύθιν ενξηώλ πξνο ηηκή ηεο Γήκεηξνο. ΢πγθεθξηκκέλα ηα Θαιύζηα ήηαλ γηνξηή πνπ εηειείην θαηά ηελ απαξρή ηεο ζπγθνκηδήο.

1

Σηηο ηεινύκελεο ζπζίεο, νη γεσξγνί ε'θεξλαλ ηα πξώηα δεκεηξηαθά ηεο ζπγθνκηδήο θαη ςάιινληαο ύκλνπο πνπ δηαδήισλαλ ηελ επγλσκνζύλε ηνπο γηα ηελ επθνξία (επζαιία) ηεο γεο, ελώ ζπγρξόλσο θαηαζθεπαδόηαλ θαη ν πξώηνο ζαιύζηνο άξηνο. Τα Θεζκνθόξηα ήηαλ παλειιήληνο γηνξηή όπνπ κεηείραλ κόλν γπλαίθεο θαη γηνξηάδνληαλ ηνλ κήλα Πηαλεςηώλα. Οη πόιεηο πνπ ηηκνύζαλ ηε Θεζκνθόξν Δήκεηξα ήηαλ πνιιέο θαη κεηαμύ απηώλ ε Σπάξηε, ε Αζήλα, ην Γύζεην, ε Τξνηδήλα, ηα Μέγαξα, ε Αίγηλα, ε Θήβα, ε Εξέηξηα, ηα Άβδεξα, ε Σκύξλε, ε Έθεζνο, ε Μίιεηνο, ε Πέξγακνο, ε Αιεμάλδξεηα, ε Λα-ηώ θαη αλαξίζκεηεο άιιεο. Ωζηόζν, αλ θαη ε γηνξηή είρε θνηλό κήλα ενξηαζκνύ ζε όιεο ηηο πόιεηο, ππήξραλ ζεκαληηθέο δηαθνξνπνηήζεηο σο πξνο ηηο εκεξνκελίεο ηέιεζεο θαη σο πξνο ηε δηάξθεηα ηεο, αθνύ αιινύ ήηαλ ηξηήκεξνο, όπσο ζηε Σπάξηε, αιινύ ηεηξαήκεξνο, όπσο ζηελ Αζήλα θαη αιινύ δεθαή-κεξνο όπσο ζηηο Σπξαθνύζεο. Σηελ Αζήλα ηα Θεζκνθόξηα γηνξηάδνληαλ από ηελ 10ε σο ηελ 13ε ηνπ κελόο ελώ ηελ 9ή ενξηάδνλην ηα Σηήληα, ηα νπνία ήηαλ πξνεόξηηα ησλ Θεζκνθνξίσλ, ζην Ιεξό ηεο Θεάο ζην Δήκν Αιηκνύληνο, ζε αλάκλεζε ηεο ζηηγκηαίαο επαξέζθεηαο ηελ νπνία δνθίκαζε ε Δήκεηξα αθνύγνληαο ηνπο επηξάπεινπο ιόγνπο ηεο γξηάο Ιάκβεο, όηαλ θνπξαζκέλε από ηελ αλαδήηεζε ηεο Κόξεο, θάζηζε λα αλαπαπηεί ζην Καιιίρνξν Φξέαξ ηεο Ειεπζίλνο. Σηα Σηήληα κεηείραλ κόλν παληξεκέλεο γπλαίθεο θαη ή γηνξηή άξρηδε κε ζπζία, ελώ ζε όιε ηε δηάξθεηα ηεο επηθξαηνύζε έλα θιίκα αζηετζκνύ θαη πεηξαγκάησλ κεηαμύ ησλ γπλαηθώλ, νη νπνίεο πξέπεη λα ζεκεησζεί απείραλ από ηηο αθξνδίζηεο δξαζηεξηόηεηεο επί ελλέα εκέξεο. Τελ 11ε ηνπ κελόο παλεγπξίδεην ε "Άνοδος" κε επίζεκε

2

πνκπή ησλ γπλαηθώλ πξνο ηελ Ειεπζίλα, όπνπ ηεινύληαλ ηα Μπζηήξηα. Η νλνκαζία "Άνοδος" νθείιεην ζηελ πςειή ηνπνζεζία ηνπ Νανύ πξνο ηνλ νπνίν αλέξρνληαλ. Η 12ε, ε νπνία νλνκαδόηαλ "Μέζη", επεηδή ήηαλ ην κέζν ηεο γηνξηήο, ήηαλ κέξα λεζηείαο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο απηήο νη γπλαίθεο, νη νπνίεο ζε όιν ην δηάζηεκα ηεο γηνξηήο απείραλ θάζε επαθήο κεηά ησλ ζπδύγσλ ηνπο, θάζνληαλ θνληά ζην άγαικα ηεο Δήκεηξνο πάλσ ζε ζηίβα από θιαδηά ιπγαξηάο, θπηό ην νπνίν έρεη ηε δύλακε λα θαηαζηέιιεη ηηο θπζηθέο νξκέο θαη βνεζά ηελ εκκελνξνή, θαη έηξσγαλ κόλν "ζηζαμού-νηες", γιπθά από ζπόξνπο ζνπζακηνύ, θάηη αλάινγν κε ην ζεκεξηλό παζηέιη. Τελ ίδηα λύθηα γίλνληαλ νη κπήζεηο ησλ γπλαηθώλ, πνπ πεξηειάκβαλαλ ππξζνθνξία, επηδείμεηο ησλ Ιεξώλ ζπκβόισλ ηεο Θεάο θαη νκαδηθό ρνξό. Επίζεο ηελ ίδηα λύθηα έξηρλαλ ζηα ιεγόκελα "χάζμαηα ηης Δήμηηρος και ηης Κόρης" λεαξά δσληαλά κηθξά γνπξνύληα, ζε αλάκλεζε ηνπ ρνηξνβν-ζθνύ Επβνπιέσο, ηνλ νπνίν θαηάπηε ε γε καδί κε ηελ αγέιε ηνπ, όηαλ ν Πινύησλ άξπαμε ηελ Πεξζεθόλε. Μαδί κε ηνπο ρνίξνπο έξηρλαλ ζηα ράζκαηα θαη θιαδηά πεύθνπ κε θώλνπο, νκνηώκαηα θηδηώλ θαη θαιινύο από δύκε. Τελ ίδηα λύθηα θαηέβαηλαλ ζηα ράζκαηα νη ιεγόκελεο "Α-νηλήηριες" θαη έθεξλαλ πίζσ όηη κπνξνύζαλ λα πεξηζπιιέμνπλ από ηα ζύκαηα, ηα νπνία απνηίζνληαλ ζηνπο βσκνύο θαη ε ηέθξα ηνπο ερξεζηκνπνηείην αλακεκηγκέλε καδί κε ζπόξνπο σο κέζνλ γνληκνπνηήζεσο ηεο γεο. Η 13ε κέξα ιεγόηαλ "Καλλιγένεια" θαη ηε δηνξγάλσζε ηεο είραλ αλαιάβεη νη "Αηθίδες"*. Η γηνξηή ζήκαηλε παλεγπξη-

* Η Αηζίο ήηαλ θόξε ηνπ Κξαλανύ, βαζηιέσο ηεο Αζήλαο ε νπνία πέζαλε πνιύ λέα. Σε αλάκλεζε ηεο ν Κξαλαόο νλόκαζε ηε ρώξα "Αηζίδα". Σε ύζηεξνπο ρξόλνπο Αηζίδεο νλνκάδνληαλ νη λεαξέο θπξίεο ηεο Αζήλαο.

1

ζκό ηεο επθνξίαο ηεο γεο θαη επηεθλίαο θαη πνιπηεθλίαο ησλ γπλαηθώλ, ησλ νπνίσλ νη ιεηηνπξγίεο ηαπηίδνληαλ κε ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο Μεγάιεο Μεηξόο, πνπ γνληκνπνηείηαη από ηε βξνρή ζπέξκα ηνπ Οπξαλνύ. Ήηαλ επίζεο θαη ν παλεγπξηζκόο ηεο ηδξύζεσο ηνπ πνιηηηζκέλνπ βίνπ πνπ άξρηζε κε ηελ θαιιηέξγεηα ηεο γεο. Σα Θεζκνθόξηα έθιεηλαλ κε ηνλ "εν-παιόίας αγώνα", όπνπ ε κεηέξα πνπ είρε γελλήζεη ην σξαηόηεξν παηδί ηνπ έηνπο έπαηξλε βξαβείν. ΢ηα Θεζκνθόξηα ηεο ΢ηθειίαο, αθηεξώλνληαλ ζηηο δύν Θεέο, άξηνη δπκσκέλνη από ζνπζάκη θαη κέιη πνπ νλνκάδνληαλ "μελ-λοί" θαη είραλ ζρήκα γπλαηθείνπ εθεβαίνπ. ΢ηελ Κπξήλε, νη Θξεζθεύηξηεο έβαθαλ ην πξόζσπν ηνπο θαη ηα ρέξηα κε ην αίκα ησλ ζπζηαδνκέλσλ δώσλ, ελώ ζηελ Εξέηξηα έηξσγαλ ηα θξέαηα ςεκέλα ζηνλ ήιην, ζε αλάκλεζε ηεο πξσηόγνλεο δσήο πξηλ ηελ αλαθάιπςε ηεο θσηηάο.

ΘΑΡΓΗΛΙΑ Σα Θαξγήιηα γηνξηάδνληαλ ηελ 6ε θαη ηελ 7ε εκέξα ηνπ κελόο Θαξγειηώλνο πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλνο Δειίνπ ζηελ Αζήλα, ηε Μίιεην, ηε Δήιν θαη πνιιέο άιιεο Ισληθέο πόιεηο. Η γηνξηή άξρηδε κε ζπζία κηάο άκλαδνο θαη ελόο θξηνύ. Αθνινπζνύζε πνκπή θαη κεηά κνπζηθνί αγώλεο από θπθιηθό ρνξό, όπνπ ν ληθεηήο έπαηξλε σο βξαβείν ηξίπνδα, ηνλ νπνίν αθηέξσλε ζην "Πύθιον" Ιεξό ηνπ Θενύ πνπ είρε ηδξπζεί από ηνλ Πεηζίζηξαην. ΢ηε ζπλέρεηα ηα παηδηά ηνπνζεηνύζαλ ζηηο εμώζπξεο ησλ νηθηώλ ηνπο ηελ "ειρεζιώνη"* δειαδή θιαδί ειηάο παγθάξ* Όηαλ ηα παηδηά ηνπνζεηνύζαλ ηελ Εηξεζηώλε έςαιιαλ : "Η Εηξεζηώλε θέξλεη θάζε ηη θαιό, ζπθα θαη αθξάηα ςσκάθηα πνπ καο ηξέθνπλ θαη κέιη γιπθό θαη ιάδη απαιό θαη μέρεηινπο θύιηθεο γηα λα κεζύζεη θαη λα θνηκεζεί".

2

πνπ. Πξνζθέξνληαλ ζπζίεο θαη θαξπνί, ελώ από ηνπο πξώηνπο ώξηκνπο ζπόξνπο δύκσλαλ ηνλ άξην "Θάργηλο". Αθνινπζνύζε ιηηαλεία κε πνκπή πξνο ηηκή ηνπ Ηιίνπ θαη ησλ Ωξώλ, ελώ γηλόηαλ ε εγγξαθή ησλ "ειζπονονμένων" ζε θάπνηνλ νίθν, ζην γέλνο θαη ηε θξαηξία ηνπ παηξόο, όπσο θαη θαηά ηα Απαηνύξηα ε εγγξαθή ησλ γλεζίσλ ηέθλσλ. Γίλνληαλ ζπνλδέο πξνο ηηκή ηνπ Ηιίνπ ηεο ΢ειήλεο θαη ηεο Η-νύο θαη ηέινο ζε αλάκλεζε ηεο ζσηεξίαο ησλ Αζελώλ από ην θόξν αίκαηνο πνπ πιήξσλαλ ζην Μίλσα κε ηε βνήζεηα ηνπ Θεζέσο, ε Ιεξά λαύο έζηειλε ηηο πξνζθνξέο ηεο πόιεσο ζην Δήιην Απόιισλα. Όια απηά γίλνληαλ ηελ 7ε ηνπ κελόο πνπ ήηαλ ε θύξηα εκέξα ησλ Θαξγειίσλ θαη ε εκεξνκελία γέλλεζεο ηνπ Απόιισλνο. Σελ πξνεγνύκελε κέξα, 6ε ηνπ κελόο θαη γελέζιηα ηεο Αξηέκηδνο, γηλόηαλ ν θαζαξκόο ηεο πόιεσο θαη πξνζθεξόηαλ ζπζίεο ζηε Δήκεηξα Χιόε, ελώ ζύκθσλα κε ην ηππηθό ηνπ θαζαξκνύ, έλαο άλδξαο θαη κηα γπλαίθα ζπζηάδνληαλ ζπκβνιηθά, ν έλαο ππέξ ησλ αλδξώλ ηεο πόιεσο θαη ε άιιε ππέξ ησλ γπλαηθώλ, θαη νλνκάδνληαλ "φαρμακοί". Οη θαξκαθνί δέλνληαλ κε καιαθνύο θιώλνπο ή κε θινηνύο θιώλσλ ζπθηάο θαη πεξηβάιινληαλ ν ηξάρεινο, ηνπ κελ άλδξα κε πεξηιαίκην από ζθνύξα ζύθα, ηεο δε γπλαίθαο από αλνη-θηόρξσκα ζύθα. ΢ηε ζπλέρεηα ηνπο καζηίγσλαλ ζπκβνιηθά ζε όιε ηε δηαδξνκή κε θιώλνπο ζπθηάο θαη κε ηε ζπλνδεία εηδηθήο κεισδίαο ε νπνία παηδόηαλ κε απιό θαη νλνκαδόηαλ "κραδίης νόμος", ηνπο νδεγνύζαλ ζε ηόπν παξαιηαθό έμσ από ηελ πόιε, άλαβαλ θσηηά κε μύια ζπθηάο θαη ζπκβνιηθά ηνπο ζπζίαδαλ.

1

ΘΕΟΙΝΙΑ, ΘΥΡΣΟΦΟΡΙΑ, ΙΟΒΑΚΧΕΙΑ Οη ηξεηο απηέο γηνξηέο αλήθνπλ ζην Γηνλπζηαθό θύθιν εθ ησλ νπνίσλ νη δύν πξώηεο είραλ παλειιήλην ραξαθηήξα ελώ ε ηξίηε ήηαλ θαζαξά αζελατθή. Σπγθεθξηκκέλα ηα Θενίληα γηνξηάδνληαλ ζηα θαηά ηόπνπο "Θεοίνια Ιεπά". Η νλνκαζία απηή επηθξάηεζε ζηελ Αζήλα ελώ ζε άιιεο πόιεηο νλνκάδνληαλ Γηνλύζηα. Σηε γηνξηή απηή, όπσο δειώλεη θαη ην όλνκα ηεο, νη παλεγπξηζηέο ιάηξεπαλ ην Θεό σο δόηε ηνπ νίλνπ κε ηελ επίθιεζε "Θέοινορ". Τα Θπξζνθόξηα ήηαλ παλεγπξηθή πνκπή πξνο ηηκή ηνπ Γηνλύζνπ ηελ επνρή ηνπ ηξπγεηνύ. Οη παλεγπξηζηέο θξαηνύζαλ ζύξζνπο θαη απνκίκεζε ηνπ Θενύ θαη έξρνληαλ ζε έλζεε θαηάζηαζε. Τα Ινβάθρεηα ήηαλ γηνξηή, ε νπνία εηειείην ζε αλάκλεζε ησλ Θπτάδσλ θαη ησλ Βαθρηδώλ πνπ πνξεύνληαλ από ηνλ Παξλαζζό πξνο ηνπο Γειθνύο. Η γηνξηή γηλόηαλ από ην ζίαζν ησλ Ινβαθρώλ, ν νπνίνο ήηαλ ιαηξεπηηθόο ζίαζνο ηνπ Γηνλύζνπ ζηελ Αζήλα. Οη ζηαζώηεο είραλ επηθεθαιήο ηνλ Ιεξέα, ηνλ Αξρηεξέα θαη άιινπο αμησκαηνύρνπο, πνπ νη ηίηινη ηνπο ήηαλ παξκέλνη από ηνπο Σεηιελνύο θαη ηηο Βάθρεο. Οη ζηαζώηεο ζπλέξρνληαλ ζε ζπλέιεπζε ηελ 9ε εθάζηνπ κελόο ζε έλα νίθεκα πνπ ιεγόηαλ "Βακχείον" όπνπ αθνινπζνύζε θνηλό γεύκα "εστίασιρ". Μεηά θάζνληαλ πάλσ ζε ζηηβάδεο θηζζνύ θαη αθνινπζνύζε νηλνπνζία "πόσιρ". Δθηόο από ηελ κεληαία ζπλάληεζε ππήξραλ θαη άιιεο θαηά ηελ επέηεην ηεο ηδξύζεσο ηνπ ζηάζνπ θαη ηηο γηνξηέο ηνύ Θενύ.

2

ΘΕΟΞΕΝΙΑ - ΘΕΟΦΑΝΙΑ Οη δύν απηέο γηνξηέο αλήθνπλ ζηνλ Απνιιώλην θύθιν θαη έρνπλ σο έδξα ηνπο Γειθνύο. Τα Θενθάληα γηνξηάδνληαλ ηελ 7ε ηνπ κελόο Θενμελίνπ θαη ν ενξηαδόκελνο Θεόο θηινμελνύζε θαη ηνπο άιινπο Θενύο. Σηε γηνξηή απηή, νη παλεγπξηζηέο θαινύζαλ επηθαλή πξόζσπα θαη από άιιεο πόιεηο, όπνπ ηνπο πξόζθεξαλ εθιεθηή κεξίδα από ην ζπκπόζην. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο ρξεζηκνπνηνύζαλ ην κεγάιν αξγπξό θξαηήξα, ηνλ νπνίν είρε πξνζθέξεη ζηνλ Απόιισλα ν Κξνίζνο. Θενμέληα γηνξηάδνληαλ θαη ζε άιιεο πόιεηο εθηόο απ' ηνπο Γειθνύο. Σηελ Πειιήλε ηεο Αραΐαο ηα Θενμέληα πεξηειάκβαλαλ αγώλεο πνπ γίλνληαλ θνληά ζην ηεξό ηνπ Θενμελίνπ Απόιισλνο. Θενμέληα γηνξηάδνληαλ θαη ζηε Τήλν όπνπ ηελ επηκέιεηα ηνπο ηελ είραλ νη "Θεοξεηστέρ". Σηε Πάξν θαη ζηνλ Αθξάγαληα ηα Θενμέληα γηνξηάδνληαλ πξνο ηηκή ησλ Γηνζθνύξσλ. Τα Θενθάληα γηνξηάδνληαλ ηελ 7ε ηνπ κελόο Βπζίνπ κόλν ζηνπο Γειθνύο. Με ηε γηνξηή απηή άξρηδε ην Γειθηθό έηνο θαη νη ζξεζθεπηέο γηόξηαδαλ ηελ επάλνδν ηνπ Απόιισλνο από ηε ρώξα ησλ Υπεξβνξίσλ*. Η γηνξηή απηή ζπλέπηπηε κε ηελ έλαξμε ηεο αλνίμεσο θαη ηελ εαξηλή ηζεκεξία, ήηαλ όκσο θαζαξά ηνπηθνύ ραξαθηήξα. Η Δαξηλή Ιζεκεξία ζε άιιεο πόιεηο γηνξηαδόηαλ κε ηελ νλνκαζία "Ιλάπια" όπνπ νη ζξεζθεπηέο θνξνύζαλ ζην θεθάιη ζηεθάλη θαη ζην πξόζσπν θσκηθά πξνζσπεία, δείγκαηα ραξάο θαη επζπκίαο.

* Η κπζηθή ρσξαηώλ Υπεξβνξείσλ πξνζδηνξίδεηαη από νξηζκε'λνπο ζηηο Σθαλδηλαπηθέο ρώξεο, ελώ από άιινπο ζηηο πςειόηεξεο Σπκπαληηθέο πεξηνρέο όπνπ ππάξρεη άπιεην Φσο.

1

Ι΢ΘΜΙΑ Τα Τζζκηα ήηαλ κία από ηηο κεγαιύηεξεο παλειιήληεο γηνξηέο πξνο ηηκή ηνπ Πνζεηδώλνο, κε ηόπν ηειέζεσο ηνλ Ιζζκό. Γηλόηαλ θάζε ηξίην έηνο, ην πξώην θαη ην ηξίην εθάζηεο Οιπκπηάδνο. Τν πξώην έηνο ηεινύληαλ ην κήλα Εθαηνκβαηώλα, ελώ ην ηξίην ην κήλα Μνπλπρηώλα. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε αγώλεο κνπζηθνύο, θηζαξσδώλ, ανηδώλ θαη πνηεηώλ, ζηνπο νπνίνπο κεηείραλ θαη γπλαίθεο, ελώ ζηα άιια αγσλίζκαηα έπαηξλαλ κέξνο παηδηά θαη έθεβνη. Ο ζηέθαλνο ηεο λίθεο ήηαλ θηηαγκέλνο από θιαδηά θαη θύιια πίηπνο. Αξρηθά ε γηνξηή είρε ζεζκνζεηεζεί από ην Σίζπθν πξνο ηηκή ηνπ Μειηθέξηνπ, ν νπνίνο κεηά ηνλ πληγκό ηνπ, ιαηξεύ-ζεθε σο ζαιάζηα Θεόηεο, κε ην όλνκα Παιαίκσλ. Από ηελ επνρή όκσο ηνπ Θεζέσο, ε γηνξηή ζεζπίζηεθε πξνο ηηκή ηνπ Πνζεηδώλνο. Μεηαμύ ησλ επηθαλώλ Ιζζκηνληθώλ ζπγθαηαιέγνληαη ν Κά-ζησξ, ν Πνιπδεύθεο, ν Θεζεύο, ν Τειακώλ, ν Πειεύο, ν Ηξαθιήο θαη ν Οξθεύο.

ΚΑΛΛΙ΢ΣΕΙΑ Από ηελ 5ε εθαηνληαεηεξίδα πξηλ ηελ αξρή ηεο ρξηζηηαληθήο ρξνλνιόγεζεο, γίλνληαλ αγώλεο θάιινπο ηόζν κεηαμύ γπλαηθώλ όζν θαη κεηαμύ αλδξώλ. Τνπο πξώηνπο γπλαηθείνπο αγώλεο θαζηέξσζε ν ηύξαλλνο ηεο Κνξίλζνπ Κύςεινο. Καιιηζηεία γίλνληαλ επίζεο ζηε Λέζβν, ζηή Τέλεδν θαη ζε άιιεο πνιιέο πόιεηο, όπνπ ζπλδπάδνληαλ καδί κε ηε-

2

ιεηνπξγίεο, ελώ ηα αλδξηθά Καιιηζηεία πνπ νλνκάδνληαλ "αγώλεο επαλδξίαο" ζπλδπάδνληαλ κε αζιεηηθνύο αγώλεο. Οη θξηηέο, εθηόο από ηελ εμσηεξηθή εκθάληζε, έδηλαλ κεγάιε ζεκαζία ζην ήζνο θαη ηε θξόλεζε ησλ ζπλαγσληδόκελσλ.

ΚΑΛΛΤΝΣΗΡΙΑ ΚΑΙ ΠΛΤΝΣΗΡΙΑ Τα Καιιπληήξηα θαη ηα Πιπληήξηα ήηαλ αζελατθέο γηνξηέο πξνο ηηκή ηεο Αζελάο ην κήλα Θαξγειηώλα. Σπγθεθξηκκέλαηα Καιιπληήξηα ηεινύληαλ ηελ 19ε ηνπ κελόο θαη ην ηππηθό πεξηειάκβαλε ηνλ θπζηθό αιιά θαη ηειεηνπξγηθό θαζαξηζκό ηνπ Παξζελώλνο. Τα Πιπληήξηα ηεινύληαλ ηελ 25ε ηνπ κελόο θαη ήηαλ ε ζπλέρεηα ησλ Καιιπληεξίσλ. Μεηά από ζεκλή πνκπή γηλόηαλ ην πιύζηκν ηνπ μνάλνπ ηεο Θεάο ζηα λεξά ηνπ Φαιήξνπ, από ζξεζθεπηέο ηνπ γέλνπο ησλ Πξαμηεξγεδώλ θαη επηζηξνθή ηνπ ζηνλ Παξζελώλα ηε λύρηα, ππό ην θώο δαδεθόξσλ θαη ηεινύληαλ ζπζία. Σηελ πνκπή ππήξρε θαη ε Ήγητήριος Παλάθη", δειαδή κάδα ζπκπηεζκέλσλ μεξώλ ζύθσλ. Η Ηγεηήξηνο Παιάζε θεξόηαλ ζε αλάκλεζε ηεο επξέζεσο ηεο ηξνθήο ησλ ζύθσλ, ε νπνία ζεσξείηαη ην πξώην βήκα πξνο ηνλ πνιηηηζκό. Επίζεο ν Αξηζηνηέιεο ζηα ζσδόκελα απνζπάζκαηα απ' ην βηβιίν ηνπ "Σσμπόσιο ή περί μέθης" αλαθέξεη, όηη θάπνηνο ηεξνθάληεο ηνπ είρε πεη, πσο ην ζύθν πξνζθέξεηαη ζηνπο Θενύο, όηη ζπλνδεύεη θάζε ζπζία ζην βσκό θαη όηη είλαη ην θαιύηεξν ιηβάλη γηα ζπκίακα.

1

ΚAPNΔΙΑ KAI ΔΒΓΟΜΗ Τα Κάξλεηα θαη ε Εβδόκε ήηαλ γηνξηέο ηεο Σπάξηεο πξνο ηηκή ηνπ Απόιιωλνο. Σπγθεθξηκέλα, ηα Κάξλεηα γηνξηάδνληαλ αλά ηεηξαεηία πξνο ηηκή ηνπ Καξλέ ίνπ Απόιιωλνο. Δηαξθνύζαλ ελλέα κέξεο, από ηελ 7ε ωο 15ε ηνπ κελόο Καξλέ ίνπ θαη ήηαλ πνιεκηθνύ ραξαθηήξνο. Αξρηθά ν Κάξλεηνο ιαηξεύζεθε ωο Θεόο πξνζηάηεο ηεο γνληκόηεηνο θαη ηεο ζπγθνκηδήο ηωλ θαξπώλ, αιιά αξγόηεξα ηαπηίζηεθε κε ηνλ Απόιιωλα. Οη ζπζίεο γίλνληαλ από ηνλ ηεξέα πνπ ιεγόηαλ "Αγήτης" θαη ηνλ βνεζνύζαλ ζην έξγν ηνπ νη ιεγόκελνη "Καρνεάτες", νη νπνίνη ήηαλ άγακνη, εθιέγνληαλ κε θιήξν θαη ήηαλ απαγνξεπκέλν ζ' απηνύο λα παληξεπηνύλ κέζα ζηελ επόκελε ηεηξαεηία. Οη "θαξλεάηεο" έκελαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο ζε ζθελέο έμω από ηελ πόιε. Μέζα ζ' απηέο κεηείραλ ζηε γηνξηή, ζπληξώγνληαο νη ελλέα Καξλεάηεο, ηξεηο αλά θάζε ζθελή. Απηό ην κέξνο ηεο γηνξηήο ιεγόηαλ "επισκήνια" θαη νη Καξλεάηεο ήηαλ ππνρξεωκέλνη λα ππαθνύνπλ ζε όια ηα πξνζηάγκαηα ηνπ Κήξπθνο*1. Από ην 676 ηεο αξραίαο ρξνλνιόγεζεο ε γηνξηή απόθηεζε ηδηαίηεξε ιακπξόηεηα θαη εκπινπηίζηεθε κε κνπζηθνύο αγώλεο θαη απαγγειία ηωλ ωδώλ ηνπ Τεξπάλδξνπ*2. Τα Κάξλεηα εθηόο από ηε Σπάξηε γηνξηάδνληαλ επίζεο ζηε Σηθπώλα, ηε Μεζζήλε, ηε Θήξα θαη ηελ Κπξήλε.

*' Λπξηθόο πνηεηήο θαη κνπζηθόο από ηε Μήζπκλα ηεο Λέζβνπ, έδεζε πεξί ηα ηέιε ηνπ 8νπ αξρέο ηνπ 7νπ Πξνρξηζηηαληθνύ αηώλα. *2 Πξόζωπν πνπ ελζάξθωλε ηνλ αγγειηνθόξν ηωλ ζεώλ, Εξκή, ηνλ Θείν Λόγν, πνπ εξκήλεπε ζηνπο ζξεζθεπηέο ηα δξώκελα θαη ηνπο κύζνπο. Ήηαλ εθείλνο πνπ ζεκαηνδόηεζε ηελ παύζε ηωλ ερζξνπξαηηώλ θαη ηελ έλαξμε ηωλ ενξηώλ. Έλα πξόζωπν θαζ' όια ζεβαζηό θαη Ιεξό γηα ηνπο πάληεο.

2

Η Εβδόκε εηειείην ηελ 7ε εθάζηνπ κελόο πξνο ηηκή ηνπ Απόιιωλνο Εβδνκαγέηνπ επεηδή ν αξηζκόο επηά είλαη ν ηεξόο αξηζκόο ηνπ Θενύ. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε ζπζίεο θαη πνκπή ζηελ νπνία εγνύλην επηά λένη θαη επηά λέεο.

ΚΙΣΣΟΤΟΜΟΙ Οη Κηζζνηόκνη ήηαλ γηνξηή ηωλ Φιηαζίωλ ηεο Αξγνιίδνο πξνο ηηκή ηεο παλάξραηαο Θεάο Δίαο, ε νπνία αξγόηεξα νλνκάζηεθε Γαλπκήδα θαη ηειηθά ηαπηίζηεθε κε ηελ Ήβελ. Η γηνξηή εηειείην θάζε ρξόλν ζην ηεξό ηεο Θεάο πνπ βξηζθόηαλ κέζα ζε άιζνο, ζηελ αθξόπνιε ηεο Φιηνύληνο. Η γηνξηή απηή δηαξθνύζε κεξηθέο κέξεο πνπ νλνκάδνληαλ "Κισσοτόμοι ημέραι", επεηδή θαηά ηε δηάξθεηα ηνπο νη ζξε-ζθεπηέο έθνβαλ θηζζό θαη έπιεθαλ ζηεθάληα. Ήηαλ ε κεγαιύηεξε γηνξηή ηωλ Φιηαζίωλ, εηδηθά γηνξηή ηωλ ηθεηώλ, όπνπ νη δνύινη θαη νη δεζκώηεο εύξηζθαλ πξνζηαζία θνληά ζηε Θεά.

ΚΟΜΥΡΙΑ Κόκπξνο ήηαλ έλα από ηα επίζεηα ηνπ Δηόο ζηελ Αιηθαξλαζζό. Αξρηθά ν Κόκπξνο ήηαλ ηνπηθή ζεόηεο ηωλ Καξώλ πνπ ιαηξεπόηαλ ζηα Κόκπξα, ζην Κνκύξην Ιεξό θαη αξγόηεξα ηαπηίζηεθε κε ην Δία. Πξνο ηηκή ηνπ Κνκύξνπ εηειείην γηνξηή κε ην όλνκα Κνκύξηα, ελώ ππήξρε θαη κήλαο κε ην όλνκα Κνκύξηνο. Η γηνξηή εηειείην θνληά ζηε Σηξαηνληθεία ζηα Παλάκα-ξα, όπνπ ππήξρε Ναόο ηνπ Παλακάξνπ Δηόο. Επίζεο ππήξρε

1

άιιε κία γηνξηή κε ην ίδην όλνκα θαη πεξηειάκβαλε πνκπή κε ην μόαλν ηνπ Δηόο θαη Μπζηήξηα. Η πξώηε γηνξηή δηαξθνύζε δέθα κέξεο, ελώ ε δεύηεξε δύν κέξεο.

ΚΟΡΑΓΘΑ ΚΑΘ ΚΟΡΕΘΑ Σα Κνξάγηα θαη Κόξεηα ήηαλ γηνξηέο πξνο ηηκή ηεο Δήκε-ηξνο θαη ηεο Πεξζεθόλεο. Σα Κνξάγηα γηνξηάδνληαλ ζηε Μαληηλεία κέζα ζην "Κοράγιο" ην νπνίν απνηεινύζε ηδηαίηεξν ηκήκα ηνπ Νανύ ηεο Δήκεηξνο θαη ηεο Πεξζεθόλεο ζηελ πεξηνρή. Η γηνξηή εηειείην από ηδηαίηεξα ζσκαηεία ηεξέσλ θαη ηεξεηώλ πνπ νλνκάδνληαλ "Κοραγοί". Η γηνξηή πεξηειάκβαλε ζξεζθεπηηθέο πνκπέο, νη νπνίεο ζρεηίδνληαλ κε ηνλ πξνζθεξόκελν πέπιν πξνο ηε Θεά. ΢ην ίδην δηακέξηζκα ηνπ Νανύ ππήξρε άζβεζην πύξ θαη θπιαγόηαλ από Κνξαγνύο Εζηηάδεο. Σα Κνξάγηα ηεινύληαλ ηελ 30ε εθάζηνπ κελόο πάληα κέζα ζην "Κοράγιο", πνπ ηηο άιιεο κέξεο ηνπ κελόο έκελε θιεηζηό. Σα Κόξεηα γηνξηάδνληαλ ζηελ Αξθαδία, ηελ Αιεμάλδξεηα θαη ηηο ΢πξαθνύζεο, όπνπ παλεγπξίδνληαλ ηελ 14ε Παλάκνπ θαη ήηαλ αληίζηνηρα κε ηα Ειεπζίληα Μπζηήξηα ηεο Αηηηθήο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο, γηλόηαλ αλαπαξάζηαζε ηεο αξπαγήο ηεο Πεξζεθόλεο από ηνλ Πινύησλα θαη νλνκαδόηαλ "καταγωγή της Κόρης".

ΚΡΟΝΘΑ Σα Κξόληα ήηαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηνπ Κξόλνπ ηε λύθηα ηεο Εαξηλήο Ιζεκεξίαο, από ηνπο ηεξείο ηνπ πνπ νλνκάδνληαλ "Βα-σιλείς" ζηελ Οιπκπία. Η γηνξηή γηλόηαλ κέζα ζην "Κρόνιον" Ιεξό θαη αθνινπζνύζε ζηε θνξπθή ηνπ "Λόυοσ τον Κρόνοσ"

2

κεγαινπξεπέζηαηε ζπζία. Κξόληα γηνξηάδνληαλ θαη ζηελ Αζήλα ηελ 12ε ηνπ κελόο Εθαηνκβαηώλνο κε θνηλέο επραξηζηήξηεο ζπζίεο ζηνλ Κξόλν θαη ηελ Ρέα γηα ην ηέινο ηεο ζπγθνκηδήο. Άιιεο πεξηνρέο πνπ ιάηξεπαλ ηνλ Κξόλν ήηαλ ε Χαηξώλεηα, ην Πήιην, ε Θήβα, ε Αξθαδία, νη Μηθξαζηαηηθέο αθηέο θαη ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ.

ΛΑΓΥΝΟΦΟΡΘΑ ΚΑΘ ΛHNΑΘΑ Σα Λαγπλνθόξηα θαη ηα Λήλαηα ήηαλ γηνξηέο ηνπ Δηνλπζηαθνύ θύθινπ. Σα Λαγπλνθόξηα γηνξηάδνληαλ ζηελ Αιεμάλδξεηα θαη ζεζκνζεηήζεθαλ από ηνλ Πηνιεκαίν Δηόλπζν. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε ζπκπόζην, ζην νπνίν νη παλεγπξηζηέο έθεξλαλ ην θαγεηό ηνπο θαη κία πδξία κε θξαζί, ελώ κεηά ην ηέινο ηνπ ζπκπνζίνπ εμέξρνληαλ ζηνπο δξόκνπο. Σα Λήλαηα γηνξηάδνληαλ ζηελ Αζήλα από ηελ 8ε σο ηε 12ε ηνπ κελόο Γακειηώλνο ζην Ναό ηνπ Λελαίνπ Δηνλύζνπ, πνπ βξηζθόηαλ θνληά ζην Δηνλπζηαθό Θέαηξν. Σα Λήλαηα πεξηειάκβαλαλ πνκπή θαη αγώλεο ηξαγσδώλ θαη θσκσδώλ. Η πνκπή θαηέιεγε ζην Λήλαην θαη εθεί ζπζίαδαλ ηξάγν, ελώ ρνξόο καηλάδσλ γύξσ απ' ην βσκό έςαιιε δηζπξακβηθέο σδέο ζην Θεό, αξρίδνληαο κε ηελ πξνζθώλεζε 'Έεμέλι Ίακτε Πλσστοόστα".

ΛΕΡΝΑΘΑ ΚΑΘ ΜΕΘΖΩΝ ΤΕΛΕΤΗ Σα Λεξλαία θαη ε Μείδσλ ηειεηή ήηαλ γηνξηέο πξνο ηηκή ηεο Δήκεηξνο. Σα Λεξλαία ήηαλ γηνξηή ησλ Αξγείσλ ζηε Λέξλε πξνο ηηκή ηεο "Λερναίας" Δήκεηξνο ζην ηεξό άιζνο πνπ βξηζθόηαλ

1

ημκηά ζηδκ πδβή ημο Αιθζάναμο ηαζ ημκηά ζημ πάζια, όπμο ηαηά ηδκ Πεθμπμκκδζζαηή πανάδμζδ, ελαθακίζηδηε μ Πθμύηςκ όηακ άνπαλε ηδκ Πενζεθόκδ. Η βζμνηή πενζεθάιαακε ιοζηήνζα ηαζ επεδή εηζιάημ ηαζ μ Γζόκοζμξ*1, βζκόηακ πνήζδ θαθθζηώκ ζοιαόθςκ, εκώ ιεηείπακ ηαζ εοζάδεξ ιε εύνζμοξ. Τμ πον βζα ηζξ ζενμηεθεζηίεξ θενόηακ απ' ημοξ Ανβείμοξ από ημ Ιενό ηδξ Πονςκείαξ Ανηέιζδμξ, πμο ανζζηόηακ ζημ όνμξ Κνάεζξ. Οζ ενδζηεοηέξ λεηζκμύζακ ημ ανάδο από ηδκ Αθηομκία θίικδ ηναηώκηαξ εΰνζμοξ ηαζ πνμπςνμύζακ ζαθπίγμκηαξ ηαζ ηαθώκηαξ ημκ Γζόκοζμ. Μεηά εοζίαγακ ηνζό πνμξ ηζιή ημο Ποθαόπμο Άδμο ηαζ ένζπκακ ηα ηειαπζζιέκα ιέθδ ημο ζημ πάζια όπμο αοηόξ είπε ελαθακζζηεί ιαγί ιε ηδκ Κόνδ. Η Μείγςκ ηεθεηή βζκόηακ πνμξ ηζιή ηδξ Κζδανίαξ Γήιδ-ηνμξ. Σηδ βζμνηή αοηή μ Ιενεύξ έπαζνκε από ημ Ναό ηδξ Θεάξ ηδκ πνμζςπίδα ηδξ, ηδκ θμνμύζε ηαζ εηπνμζςπόκηαξ ηδκ, ηηοπμύζε ιε ηδ νάαδμ ημο ημ έδαθμξ, απμζημπώκηαξ ζηδ βμκζιμπμίδζδ ηδξ βδξ*2. * Ο Γζόκοζμξ βζμνηάγεηαζ ζπεδόκ πάκηα ιαγί ιε ηδκ Γήιδηνα ηαζ ηδκ Κόνδ, εκώ ζηα Δθεοζίκζα Μοζηήνζα είκαζ αοηόξ πμο, ςξ Ίαηπμξ, απεθεοεενώκεζ ηδκ Πενζεθόκδ - ροπή, από ημ ααζίθεζμ ημο Πθμύηςκμξ (οθζηό ηόζιμ) ηαζ ηδκ μδδβεί ζημοξ ακςηένμοξ ηόζιμοξ ηδξ θεπημθοεζηέναξ ύθδξ. *2 Σοιθςκά ιε ημ Θεμονβζηό αλίςια "όπςξ επάκς, έηζζ ηαζ ηάης", μ Ιενεύξ θμνμύζε ηδκ πνμζςπίδα ηδξ Θεάξ ηαζ ηαηά έκα εεμονβζηό ηνόπμ αθμύ εηθςκμύζε ημοξ ανιόδζμοξ επζηθδηζημύξ θόβμοξ πνμξ ηδ Θεά, ιεημοζζςκόηακ ζηδκ ίδζα ηδ Θεά ηαζ βμκζιμπμζμύζε ηδ βδ ιε ημ ηηύπδια ηδξ νάαδμο. Τμ απμηέθεζια ενπόηακ εκ ηαζνώ αθμύ ζύιθςκα ιε ηζξ ανπέξ ηδξ εεμονβίαξ, ακ θεζημονβήζμοιε ιε ηάπμζμ ζοβηεηνζιέκμ ιζιδηζηό ηνόπμ ζε ηάπμζμ ζύιαμθμ ημο ακηζηεζιέκμο πμο εέθμοιε κα επδνεάζμοιε, μζ Κμζιζηέξ δοκάιεζξ επζδνμύκ πάκς ζημ ακηζηείιεκμ πμο ιαξ εκδζαθένεζ, παναζονόιεκεξ από ημ όηζ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΔΙΝΑΙ ΔΝΑ.

2

ΛΙΚΝΙΣΗ΢ Ο Λζηκίηδξ ήηακ Γεθθζηή βζμνηή ηεθμύιεκδ ακά μηηαεηία, πνμξ ηζιή ημο Γζμκύζμο Λζηκίημο. Σηδ βζμνηή αοηή πακδβο-νζγόηακ δ βέκκδζδ ημο Θεμΰ ηαζ μζ Βάηπεξ ένπμκηακ ζημοξ Γεθθμύξ, εκώκμκηακ ιε ηζξ ημπζηέξ ζένεζεξ ημο Γζμκύζμο, ηζξ θεβόιεκεξ Θοζάδεξ, ηαζ ακέααζκακ ζηδ ημνοθή ημο Πανκαζζμύ βζα κα ηεθέζμοκ ηα Ιενά ημο Μοζηήνζα*.

ΜΑΙΜΑΚΣΗΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΜΠΑΙΑ Τα Μαζιαηηήνζα ηαζ ηα Πμιπαία ήηακ βζμνηέξ πνμξ ηζιή ημο Γζόξ Μαζιάηημο ηαζ ημο Γζόξ Μεζθζπίμο ημ Μήκα Μαζ-ιαηηδνζώκα ζηδκ Αεήκα. Ο Γίαξ Μαίιαηημξ είκαζ μ εκεμοζζώδδξ ηαζ ηαναηηζηόξ, πμο ηανάγεζ ημκ μονακό ηαζ πνμακαββέθεζ ηδκ έκανλδ ημο πεζιώκα. Τα Μαζιαηηήνζα πενζεθάιαακακ δεήζεζξ πνμξ ημκ Νεθεθδβενέηδ ηαζ Δνίβδμοπμ Γία, βζα κα βίκεζ ιεζθίπζμξ ημ πεζιώκα. Δπίζδξ δ βζμνηή πενζεθάιαακε πμνμύξ ακδνώκ ζημ εέαηνμ, πμο ήηακ ιεηαιθζεζιέκμζ ζε Βάηπεξ, Νύιθεξ ηαζ Ώνεξ, κηοιέκμζ αανζά ηαζ ιε πέπθμοξ, πακδβονίγμκηαξ ηδκ έκανλδ ημο πεζιώκα. Τα Πμιπαία ήηακ ηαεανηήνζα βζμνηή βζα ηδκ ηαθή ζπμνά, ιε πενζθμνά ημο Κδνοηείμο (πμιπμύ) ηαζ ημο "Α ιός Κωόί-

* Τμ Λίηκμκ είκαζ έκα από ηα ααζζηόηενα ζύιαμθα ηςκ Μοζηδνίςκ. Χνδζζιμπμζήεδηε ηόζμ ζηα Γζμκοζζαηά όζμ ηαζ ζηα Δθεοζίκζα Μοζηήνζα ηαζ ζοιαμθίγεζ ημ ακαβεκκόιεκμ ιύζηδ πμο πενκά ζημοξ Ακώηενμοξ Κόζιμοξ, αθμο ημ Λίηκμκ ήηακ έκα πθεηηό ηαθάεζ, πμο ημ πνδζζιμπμζμύζακ ςξ ηθίκδ ηςκ ανεθώκ.

1

ου", ημ μπμίμ ήηακ δένια εοζζαγμιέκμο ιαύνμο ηνζμύ ζημκ Μεζθίπζμ Γία, πάκς ζημ μπμίμ βίκμκηακ αημιζημί ή μιαδζημύ ηαεανιμί, εκώ ζοβπνόκςξ πενζθενόηακ βζα κα ιαγέρεζ ηάεε είδμοξ ιίαζια ηαζ πεηαβόηακ ιαηνοά.

ΝΕΜΕΑ Σα Νέιεα*, ήηακ πακεθθήκζμξ βζμνηή πνμξ ηζιή ημο Γζόξ ζηδκ ημζθάδα ηδξ Νειέαξ, πμο ανζζηόηακ ιεηαλύ ηςκ πεδζάδςκ ηςκ Κθεςκώκ ηαζ ημο Φθζμύκημξ. ΢ύιθςκα ιε ηδκ πανάδμζδ, δ πενζμπή αοηή επζθέπηδηε ςξ ηόπμξ εμνηαζιμύ ηςκ Νειέςκ από ημκ Ανβείμ ααζζθζά Άδνα-ζημ, επεζδή ζημ ζδιείμ εηείκμ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ εηζηναηείαξ ηςκ Δπηά επί Θήααζξ, ζοκάκηδζε ηδ ααζίθζζζα ηδξ Λήικμο

* Σα Νέιεα, ιεηά από δομ πζθζάδεξ πνόκζα απμοζίαξ ημοξ ιεηά ηα δζαηάβιαηα ηςκ πνζζηζακώκ Παπαοημηναηόνςκ ημο Βογακηίμο, έδςζακ ημ ηεθεζςηζηό νάπζζια ζε όθμοξ όζμοξ ζζπονίγμκηαζ παζνέηαηα όηζ μ Δθθδκζηόξ ηόζιμξ είκαζ ακεπίζηνεπημ πανεθεόκ. Μεηά ηδκ πνςημαμοθία ηςκ ηαημίηςκ ηδξ Νειέαξ ηαζ ηδκ μζημκμιζηή ζοκεζζθμνά εθθδκζζηώκ ηδξ Δονώπδξ, ηα Νέιεα ακααίςζακ ιε όθδ ημοξ ηδ ιεβαθμπνέπεζα ηδ 1δ Ημοκίμο ημο 1996. Ζ ζοιιεημπή ήηακ πμθύ ιεβάθδ, εκώ μζ ΰικμζ πνμξ ηζιή ημο Νειίμο Γζόξ ηαζ ηδξ Γήξ, μζ ανπαίεξ θμνεζζέξ ηςκ αεθδηώκ ηαζ ημ έπαεθμ ημο ημηίκμο άθδζε ζε όθμοξ ηδκ εκηύπςζδ όηζ δ βζμνηή δεκ είπε έκα παγμπανμύιεκμ θμθηθμνζηό ηαζ θαμβναθζηό παναηηήνα, αθθά όηζ ήηακ ιία ΢ΟΒΑΡΖ ΔΠΑΝΑΦΟΡΑ ΣΩΝ ΠΑΣΡΗΩΝ ΔΗΘΟΣΩΝ ΚΑΗ ΝΟΜΗΕΟΜΔΝΩΝ αοημύ ημο ηόπμο. Δάκ ιαγί ιε ηα Νέιεα εκηάλμοιε ζηα ίδζα πθαίζζα ηαζ ηδκ ακααίςζδ ημο Παβηναηίμο πμο ζύκημια εα βίκεζ Οθοιπζαηό άεθδια, ηαεώξ επίζδξ ηαζ ηδκ ακααίςζδ ηςκ Πακαεδκαίςκ ζημ Νάζαζθ ηδξ Αιενζηήξ από ημκ "Ονθζηό Θίαζμ" ημο Shawn Eyer ηαζ άθθςκ παβακζζηζηώκ μιάδςκ ηαζ αηόιςκ, ηόηε μζ μζςκμί είκαζ ζαθείξ. ΢ΑΦΔ΢ΣΑΣΟΗ!

2

Τρζπΰθδ ιε ημ βζμ ηδξ Οθέθηδ, βζμ ημο ζενέςξ ηδξ Νειέαξ Λοημύνβμο, ηαζ μδδβήεδζακ από αοηόκ ζε βεζημκζηή πδβή επεζδή δζρμύζακ. Έκα θίδζ όιςξ δάβηςζε ημκ Οθέθηδ ηαζ πέεακε. Οζ Ανβείμζ ανπδβμί ίδνοζακ ηα Νέιεα πνμξ ηζιή ημο. ΢οιθςκά ιε άθθδ εηδμπή ηα Νέιεα ζδνύεδηακ από ημκ Ζναηθή ζε ακάικδζδ ηδξ κίηδξ ημο ηαηά ημο θέμκημξ ηδξ Νειέαξ. Σα Νέιεα βζμνηάγμκηακ ηάεε δύμ πνόκζα, ημ δεύηενμ ηαζ ηέηανημ εηάζηδξ Οθοιπζάδμξ, ημ ιήκα Δηαημιααζώκα. Οζ αβώκεξ δζελάβμκηακ εκηόξ ημο ζενμύ πώνμο ημο Ναμύ ημο Νε-ιείμο Γζόξ όπμο οπήνπε ζππόδνμιμξ ηαζ ζηάδζμ. Οζ αβώκεξ δζανημύζακ πμθθέξ διένεξ ηαζ - όπςξ ζε όθεξ ηζξ πακεθθήκζεξ εμνηέξ - επζηναημύζε εηεπεζνία. Μεηά ηδ εοζία ζημ Νέιεζμ Γία, άνπζγακ ηα βοικζηά ηαζ ζππζηά αβςκίζιαηα, ηα μπμία ήηακ ζηάδζμ, δόθζπμξ, δνόιμξ ίππεζμξ, δνόιμξ μπθζηώκ, πάθδ, ποβιή, παβηνάηζμ, πέκηαεθμ, άνια. Γζα ημοξ βοικζημύξ αβώκεξ οπήνπακ ηνεζξ ηαηδβμνίεξ αεθδηώκ, παζδζά, έθδαμζ ηαζ άκδνεξ. Δπίζδξ δ βζμνηή ήηακ ειπθμοηζζιέκδ ιε αβώκεξ ιμοζζημύξ ηαζ δναιαηζημύξ, εκώ ημ έπαεθμ ηςκ κζηδηώκ ήηακ ζηεθάκζ από πθςνό ζέθζκμ*. Ανπζηά αβςκμεέηεξ ηςκ Νειέςκ ήηακ μζ Κθεςκείξ, επεζδή μ ηόπμξ εηείκμξ ακήηε ζηδ δζηαζμδμζία ηςκ Κθεςκώκ. Ανβόηενα όιςξ, από ημ 460 ηδξ ανπαίαξ πνμκμθόβδζδξ ακέθααακ ηδ δζελαβςβή ηδξ βζμνηήξ μζ Ανβείμζ. Νέιεα επίζδξ δζελάλάβμκηακ ζηα Μέβανα, ζηδκ Αίηκα ηδξ ΢ζηεθίαξ ηαζ ζηδκ Αβπίαθμ ηδξ Θνάηδξ.

* Σμ ζέθζκμ είκαζ κεηνζηό ζύιαμθμ ηαζ αοηό ζοκάδεζ ιε ηδκ πνώηδ άπμρδ πενί βζμνηήξ πνμξ ηζιή ημο κεηνμύ Οθέθημο, βεβμκόξ πμο δείπκεζ όηζ μζ πνόβμκμζ ιαξ δεκ ηζιμύζακ ημοξ κεηνμύξ ιε ενδκςδίεξ ηαζ ηαηόβμοζηα ιαθθζμηνααήβιαηα, όπςξ βίκεηαζ ζήιενα, αθθά ιε άεθδζδ ηαζ - ζοπκά ποηκά - ιε ζοιπόζζα.

Ιερόν της Νεμέας

2

ΟΛΥΜΠΙΑ Σα Οιύκπηα ήηαλ ε δεκνθηιέζηεξε γηνξηή ηωλ παλειιή-λωλ κε θέληξν ηελ Οιπκπία. Δθηόο όκωο από απηή ηε γηνξηή, από ην έηνο 556 ηεο αξραίαο ρξνλνιόγεζεο, άξρηζαλ λα γηνξηάδνληαη Οιύκπηα θαη ζε άιιεο πόιεηο, ελώ από ην έηνο 516 γηνξηάδνληαλ Οιύκπηα θαη απ' όινπο ηνπο Έιιελεο ηεο Ιωλίαο θαη ηεο ΢ηθειίαο. Έηζη ινηπόλ έρνπκε Οιύκπηα ζηελ Αζήλα, ηα νπνία ηδξύζεθαλ από ηνλ Πεηζίζηξαην κε ηελ επθαηξία ηεο ζεκειίωζεο ηνπ Νανύ ηνπ Οιπκπίνπ Γηόο, ην ιεγόκελν Οιπκπηείνλ, ζηηο όρζεο ηνπ Ιιηζ-ζνύ ην 530 ηεο αξραίαο ρξνλνιόγεζεο. Σα Οιύκπηα γηνξηάδνληαλ ηελ 19ε ηνπ κελόο Μνπλπρηώλνο ζην πεξίβνιν ηνπ Νανύ. Οιύκπηα γηνξηάδνληαλ θαη ζηηο Αηγαίο ηεο Μαθεδνλίαο, ηα νπνία ηδξύζεθαλ από ηνλ Αιέμαλδξν ην 335 ηεο αξραίαο ρξνλνιόγεζεο, πξνο ηηκή ηνπ Γηόο θαη ηωλ Μνπζώλ. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε γπκληθνύο, ηππηθνύο θαη κνπζηθνύο αγώλεο. ΢ηνπο κεηαρξηζηηαληθνύο ρξόλνπο ππήξραλ Οιύκπηα ζηε Βέξνηα θαη ηδξύζεθαλ από ην Γόξδην ηνλ Δπζεβή ην 242. Δπίζεο ζηελ Έθεζν, ζηε Νίθαηα ηεο Βηζπλίαο, ζηε Νηθόπνιε ηεο Ηπείξνπ, ζηελ Αληηόρεηα ηεο ΢πξίαο πνπ ζεζπίζηεθαλ ην έηνο 45 θαη δηαξθνύζαλ 45 κέξεο θαηά ην κήλα Πάλεκν θαη Λώνλ (Ινύιην - Αύγνπζην), ζηε ΢κύξλε θαη ζηε Σεγέα, ζηελ Σύξν δε θάζε πεληαεηία, πξνο ηηκή ηνπ Ηξαθιένπο θαη ζηελ Αιεμάλδξεηα από ην έηνο 176 πξνο ηηκή ηνπ Μάξθνπ Απξειίνπ, ν νπνίνο έθεξε ηνλ ηίηιν Οιύκπηνο !!!*

* Η αλωηέξω ζπλήζεηα ηνπ λα απνδίδνληαη ζε ζλεηνύο ηηκέο πνπ αξκόδνπλ ζε Θενύο, δελ μεθίλεζε απ' ηνπο Ρωκαίνπο, όπωο εζθαικέλα ιέγεηαη, αιιά από ηνλ Αιέμαλδξν Γ', πηό ηνπ Φηιίππνπ, ηνλ επωλνκαδόκελν από ηνπο ηζηνξηθνύο "Μέγα". (΢ύκθωλα κε ηα ειιεληθά λνκηδόκελα νπδείο Μέγαο πιελ ηνπ Γηόο). —>

1

Οη ιεγόκελνη Οιπκπηαθνί αγώλεο ζύκθσλα κε ηελ παξάδνζε, θαζηεξώζεθαλ από ηνπο Ηδαίνπο Γάθηπινπο ηεο Κξήηεο, ζύκθσλα δε κε άιιε παξάδνζε από ηνλ πξώην βαζηιηά ηεο Ήιηδνο, ηνλ Αέζιην, ελώ θαηά κία ηξίηε παξάδνζε όηαλ ν Πέινς λίθεζε ζε αξκαηνδξνκία ηνλ βαζηιηά ηεο Πίζεο Οηλόκαν, θαη πήξε σο έπαζιν ηελ θόξε ηνπ, ε νπνία ίδξπζε πξνο ηηκή ηεο Ήξαο αγώλα δξόκνπ παξζέλσλ*. Σα Οιύκπηα γηνξηάδνληαλ θάζε ηεηξαεηία ην κήλα Απνιιώλην από ηελ 10ε σο ηε 16ε. Ζ πξώηε θαη ηειεπηαία Ο Αιέμαλδξνο ινηπόλ ζέιεζε λα αθνινπζήζεη θαηά βήκα ηελ πνξεία πνπ είρε δηαλύζεη ν Γηόλπζνο, δειώλνληαο εκκέζσο πιελ ζαθώο, όηη δελ ζεσξνύζε ηνπο Θενύο ΢πκπαληηθέο Γπλάκεηο, αιιά πξόζσπα κε ηα νπνία ζα κπνξνύζε λα παξαβιεζεί. Αξγόηεξα έθνςε κεηάιιηα πνπ ηνλ απεηθόληδαλ λα επηηίζεηαη έθηππνο ελάληηα ησλ Ηλδώλ θξαδαίλνληαο ζην ρέξη ηνλ θεξαπλό ηνπ Γηόο (!) θαη ζηε ζπλέρεηα έζηεζε αγάικαηα ηνπ κε ηελ επηγξαθή "εγώ θξαηώ ηε Γε, εζύ Εεύ θξάηα ηνλ Όιπκπν" ! Αξγόηεξα κε δηάηαγκα απαίηεζε από ηνπο Παλέιιελεο ηελ απόδνζε ζείσλ ηηκώλ ζην πξόζσπν ηνπ κεηά ηελ απηνα-λαγόξεπζε ηνπ ζε Θεό, αιιά ηελ απάληεζε ηελ έιαβε από ηνπο αγέξσρνπο Λαθεδαηκνλίνπο, πνπ απάληεζαλ ζηνπο εθπξνζώπνπο ηνπ όηη "αλ ζέιεη λα είλαη Θεόο αο είλαη. ΔΜΔΗ΢ ΠΑΝΣΩ΢ ΣΟΝ ΢ΤΓΥΩΡΟΤΜΔ !", ελώ θαηόπηλ αθνινύζεζε ε κεηά ζάλαηνλ ζενπνίεζε ηνπ ... Βνπθεθάια ! Μεηά από απηά ηα θσκηθνηξαγηθά γεγνλόηα, αθνινύζεζε ε ζενπνίεζε ησλ επηγόλσλ, όπνπ ηα επίζεηα "Θεόο", "΢σηήξ" θαη άιια, έδσζαλ ην δηθαίσκα ζηνλ Δπήκεξν λα γξάςεη ζην ηξηζάζιην βηβιίν ηνπ "Ηεξά Αλαγξαθή", όηη νη ζενί ήηαλ θνηλνί ζλεηνί πνπ επεξγέηεζαλ ηελ αλζξσπόηεηα (θάηη δειαδή ζαλ ηνλ Καπνδίζηξηα θαη ηνλ Ωλάζε ...) θαη ζπλ ηνηο άιινηο καο πιεξνθνξεί όηη ε Αθξνδίηε ήηαλ ... ηδξύηξηα πνξλνζηαζίνπ θαη ν Γηόλπζνο ... αξρηκάγεηξνο ηνπ βαζηιηά ηεο ΢ηδώλνο !!!

* Άιιν έλα ερεξό ραζηνύθη πξνο ηνπο θειινινγνύληεο, πνπ ηζρπξίδνληαη όηη νη πξόγνλνη καο είραλ θιεηδσκέλεο ηηο γπλαίθεο ζηηο θνπδίλεο κε ηα πηάηα...

2

κέξα ησλ γηνξηώλ ήηαλ αθηεξσκέλε απνθιεηζηηθά ζηηο Θπζίεο θαη ηηο ηεξνπξαμίεο. Σελ πξνηεξαία ηεο ελάξμεσο ησλ αγώλσλ, γηλόηαλ ε επίζεκε ηειεηή ηεο νξθσκνζίαο ησλ αζιεηώλ καδί κε ηνπο γνλείο θαη ηνπο γπκλαζηέο ηνπο, κπξνζηά ζην άγαικα ηνπ Όξθίνπ Γηόο. Αθνύ ζπζίαδαλ έλαλ αγξηόρνηξν, κπξνζηά ζηα αηκαηνβακκέλα θξέαηα, νξθίδνληαλ όηη δελ ζα κεηαρεηξίδνλην ηερλάζκαηα γηα ηε λίθε θαη όηη ζα ζπκκνξθώλνληαλ πξνο ηνπο θαλνληζκνύο. Ζ έλαξμε ησλ αγώλσλ γηλόηαλ κόιηο νη Διιαλνδίθεο, πνπ ήηαλ ληπκέλνη κε πνξθύξα θαη εζηεκκέλνη κε δάθλε, ειάκβαλαλ ηε ζέζε ηνπο. Σν πξόγξακκα ησλ Οιπκπίσλ είρε σο εμήο : 10ε - ζπζίεο βνδηώλ, όξθνη ησλ αζιεηώλ θαη ησλ Διιαλνδηθώλ, ζπνλδέο ζηνλ ηάθν ηνπ Πέινπνο. 11ε - Αγσλίζκαηα : ζηάδηνλ, δίαπινο, δόιηρνο. 12ε - Πέληαζινλ, ζηεθαλεθνξία θαη ζπζίεο εθ κέξνπο ησλ αζιεηώλ. 13ε -Πάιε, ππγκαρία, παγθξάηην 14ε -΢ηάδην παίδσλ, πάιε παίδσλ, ππγκαρία παίδσλ, νπιίηεο· 15ε - Σέζξηππνλ, θέιεο, απήλε, θάιπε, ζπλσξίο, ηέζξηππνλ πσιηθόλ, ζπλσξίο πσιηθή, θέιεο πσιηθόο, ζηεθαλεθνξία θαη ζπζίεο εθ κέξνπο ησλ ληθεηώλ ησλ ηξηώλ ηειεπηαίσλ εκεξώλ. 16ε - Πνκπή θαη παξέιαζε. Δθαηόκβε ζην βσκό ηνπ Οιπκπίνπ Γηόο πξνο ηηκή όισλ ησλ Όιπκπίσλ Θεώλ. ζην Πξπηαλείν. ΢ηελ ηειεπηαία κέξα, ε νπνία έθιεηλε ηα Οιύκπηα, ηελ επίζεκε πνκπή απνηεινύζαλ νη Οιπκπηνλίθεο, νη Διιαλνδίθεο, νη ζεσξνί ησλ άιισλ πόιεσλ θαη ην πιήζνο ησλ ζεαηώλ. Οη ζπζίεο γίλνληαλ ζην βσκό ηνπ Οιπκπίνπ Γηόο, ηα ελαγί-

1

ζιαηα ζημοξ αςιμύξ ηςκ άθθςκ Ιενώκ πνμξ ηζιή ηςκ δνώςκ, εκώ ζε όθεξ αοηέξ ηζξ ζενμπναλίεξ πνμΐζηαημ δ ζένεζα ηδξ Δή-ιδηνμξ*.

ΟΜΟΛΩΙΑ, ΧΘΟΝΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΗΡΟ΢ΙΑ Οζ ηνεζξ αοηέξ βζμνηέξ ακήημοκ ζημ ηύηθμ εμνηώκ πνμξ ηζιή ηδξ Δήιδηναξ, ιε ηόπμοξ ηεθέζεςξ ηδ Θήαα, ηδκ Ενιζόκδ ηαζ ηδκ Αεήκα ακηίζημζπα. Τα Θδαασηά Οιμθώζα βζμνηάγμκηακ ημ ιήκα Οιμθώζμ πνμξ ηζιή ηδξ Δήιδηνμξ Οιμθςίαξ ηαζ ημο Δία Οιμθςίμο ηαζ ζηδνίγμκηαζ ζηδκ ελήξ πανάδμζδ : Κάπμηε δ Θδααία ιάκηζξ Οιμθώζα, πήβε ζημοξ Δεθθμύξ βζα κα νςηήζεζ ημ ιακηείμ ζπεηζηά ιε ηάπμζα ζοιθμνά πμο είπε ζοιαεί ζηδ Θήαα. Τμ ιακηείμ απάκηδζε κα ζδνύζμοκ μζ Θδααίμζ ζδζαίηενδ θαηνεία ηδξ Δήιδηνμξ ηαζ ημο Δία. Η θαηνεία αοηή έθααε ημ όκμια ηδξ από ηδκ Οιμθώζα. Τα Χεόκζα ήηακ Θενζκή βζμνηή πνμξ ηζιή ηδξ Χεόκζαξ Δήιδηνμξ. Καηά ηδ δζάνηεζα ηδξ μζ ηάημζημζ ηδξ Ενιζμκίδαξ ζηεθακςιέκμζ ιε ημζιμζάκδαθμ πήβαζκακ εκ πμιπή ζημ Ναό ηδξ Θεάξ, ζημ ζενό ηδξ μπμίαξ ηέζζενεζξ βνζέξ ζένεζεξ πμο ηάεμκηακ ζε ενόκμοξ, εοζίαγακ ιε δνεπάκζα ηέζζενεζξ αβεθάδεξ ηδ ιία ιεηά ηδκ άθθδ. Σημ ζδηό ημο Ναμύ ανίζημκηακ ηα θαηνεοηζηά αβάθιαηα ηδξ Δήιδηνμξ ηαζ ηδξ Αεδκάξ, εκώ ζημκ πενίαμθμ, ανίζημκηακ ηα αβάθιαηα ηςκ ζενεζώκ πμο είπακ πεεάκεζ.

* Αηόια ηαζ ζε εμνηαζιμύξ πμο δεκ επζηνεπόηακ δ πανμοζία ηςκ βοκαζηώκ, ΣΧΕΔΟΝ ΠΑΝΤΑ οπήνπε ιία εηπνόζςπμξ ημο εδθοημύ ζημζπείμο, ζοκήεςξ ιε ηδκ ζδζόηδηα ημο ζεναηζημύ αλζώιαημξ.

2

Τέθμξ ηα αεδκασηά Πνμδνόζζα βζμνηάγμκηακ ηδκ 5δ ημο ιδκόξ Ποακερζώκμξ ηαζ πενζεθάιαακακ εοζίεξ αμδζώκ ζηδ Δήιδηνα ηαζ ηδκ Πενζεθόκδ βζα ελαζθάθζζδ εοθμνίαξ ηδξ βδξ πνζκ από ημ μνβςιά ηδξ.

ΟΞΥΘΥΜΙΑ Τα Ολοεύιζα ήηακ μζηζαημί ηαεανιμί ζημ όκμια ηδξ Εηάηδξ. Οζ ενδζηεοηέξ ζημύπζγακ ηζξ μζηίεξ ημοξ ηαζ ελάβκζγακ ημκ αένα ημοξ ιε εοιζάιαηα. Σηδ ζοκέπεζα ιάγεοακ ηα απμννίιιαηα ζε εζδζηό πήθζκμ δμπείμ {"καθάρματα" εκ της κάθαρσης). Οζ ενδζηεοηέξ ιεηέθενακ ηα "ηαεάνιαηα" ζε έκα ζηαονμδνόιζ ηαζ ηα πεημύζακ ιε ηδκ πθάηδ βονζζιέκδ πνμξ αοηά, έηζζ ώζηε ηα ιζάζιαηα ηαζ μζ ανκδηζηέξ εκένβεζεξ κα παναδίκμκηαζ ζηδκ θύθαλδ ηδξ εεάξ.

Ο΢ΧΟΦΟΡΙΑ Τα Οζπμθόνζα βζμνηάγμκηακ ηδκ 8δ ημο ιδκόξ Ποακερζώκμξ πνμξ ηζιή ημο Δζμκύζμο ηαζ ηδξ Ανζάδκδξ. Τμ όκμια ηδξ βζμνηήξ μθείθεηαζ ζημ όηζ ηαηά ηδ βζμνηή δύμ κέμζ, πμο μκμιάγμκηακ "οσχουόροι", έπμκηαξ ζηδ γςή ηαζ ημοξ δύμ βμκείξ, θμνμύζακ βοκαζηεία νμύπα* ηαζ ηναημύζακ όζπμοξ, δδθαδή

* Δεκ πνέπεζ κα ιαξ λεκίγεζ ημ βεβμκόξ όηζ μζ κέμζ θμνμύζακ βοκαζηεία νμΰπα, μΰηε εα πνέπεζ αοηό κα εεςνδεεί ςξ δείβια... μιμθοθμθζθίαξ ! Η εδθοιμνθία είκαζ παναηηδνζζηζηό ζημζπείμ ημο Δζμκύζμο ηαζ ηδξ θαηνείαξ ημο, αθμΰ αοηόξ είκαζ μ Θεόξ πμο εκώκεζ ηδ εεηζηή ηαζ ανκδηζηή όρδ ηςκ ακενώπςκ, ημ ανζεκζηό ηαζ εδθοηό ζημζπείμ πμο εκμζηεί ιέζα ιαξ, δ δδιζμονβία ημο ακδνμβύκμο ή ηαηά ημοξ Αθπδιζζηέξ "Ο πδιζηόξ Γάιμξ".

1

θιάδνπο ακπέινπ γεκάηνπο από ζηαθύιηα. Οη λένη απηνί πξν-εγνύλην ηεο πνκπήο πνπ μεθηλνύζε απ' ην Ναό ηνπ Γηνλύζνπ θαη θαηέιεγε ζην Ναό ηεο Αζελάο Σθηξάδνο πνπ βξηζθόηαλ ζην Φάιεξν. Η πνκπή απνηειείην από λένπο πνπ θξαηνύζαλ όζρνπο θαη από ρνξό πνπ ηξαγνπδνύζε νζρνθνξηθνύο ύκλνπο θαη ρόξεπαλ αλάινγνπο ρνξνύο, θαζώο θαη από γπλαίθεο, πνπ νλνκάδνληαλ "Δειπνοφόροι", επεηδή σο εθπξόζσπνη ησλ κεηέξσλ ησλ νζρνθόξσλ θνξηηζηώλ έθεξαλ ράξηλ απηώλ δείπλα, πνπ απνηεινύληαλ από πξντόληα ηεο γεο. Καηά ηελ πξνζθνξά ησλ ζπζηώλ, νη ζξεζθεπηέο ζηεθάλσλαλ ην Κεξύθεην ηνπ Κήξπθνο θαη θώλαδαλ "εμελεύ, ιού, ιού". Η γηνξηή ήηαλ εκπινπηηζκέλε θαη κε αγώλεο δξόκνπ κεηαμύ εθήβσλ, όπνπ έηξεραλ νζρνθνξνύληεο απ' ην Ναό ηνπ Γηνλύζνπ κέρξη ην Ναό ηεο Αζελάο Σθηξάδνο. Ο Νηθεηήο θέξδηδε θύιηθα πνπ ιεγόηαλ "πενταπλόα" θαη πεξηείρε θξαζί, κέιη, ηπξί, άιθηηα θαη ιάδη. Σύκθσλα κε ηελ παξάδνζε ηε γηνξηή απηή ηελ θαζηέξσζε ν Θεζεύο ζε αλάκλεζε ηεο λίθεο ηνπ θαηά ηνπ Μηλώηαπξνπ.

ΠΑΜΒΟΙΩΣΙΑ, ΠΡΟΥΑΡΙ΢ΣΗΡΙΑ ΚΑΙ ΢ΤΝΟΙΚΙΑ Τα Πακβνηώηηα, ηα Πξνραξηζηήξηα θαη ηα Σπλνηθία ήηαλ γηνξηέο πξνο ηηκή ηεο Αζελάο. Τα Πακβνηώηηα γηνξηάδνληαλ ζηελ Κνξώλεηα πξνο ηηκή ηεο Ιησλίαο Αζελάο θαη ήηαλ θνηλή γηνξηή γηα όιεο ηηο Βνησηηθέο πόιεηο. Η γηνξηή είρε σο κήλα ηειέζεσο ηνλ Πακβνηώ-ηην θαη θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο αλαζηέιινληαλ νη ηπρόλ πνιεκηθέο ζπγθξνύζεηο κεηαμύ ησλ Βνησηώλ. Τα Πξνραξηζηήξηα γηνξηάδνληαλ ζηε Αζήλα ην κήλα

2

Διαθεβνιηώλα, όπνπ παλεγπξηδόηαλ ν εξρνκόο ηεο άλνημεο. Τέινο, ηα Σπλνηθία γηνξηάδνληαλ ηελ 16ε ηνπ κελόο Δθα-ηνκβαηώλνο επίζεο ζηελ Αζήλα, πξνο ηηκή ηεο πνιηνύρνπ Αζελάο Παιιάδνο, ζε αλάκλεζε ηεο έλσζεο ησλ Αζελαίσλ θαη ηεο δεκηνπξγίαο ηεο πόιεο ηνπο από ηνλ Θεζέα. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε ζπζία πξνο ηελ Αζελά θαη ζπνλδέο πξνο ηελ Θεά Δηξήλε.

ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ Τα Παλαζήλαηα ήηαλ ε κεγαιύηεξε γηνξηή ησλ Αζελώλ πξνο ηηκή ηεο πνιηνύρνπ Παιιάδνο Αζελάο. Τα Παλαζήλαηα ρσξίδνληαλ ζε Μηθξά θαη ζε Μεγάια. Τα Μηθξά γηνξηάδνληαλ θάζε ρξόλν θαη ηα Μεγάια θάζε ηέζζεξα ρξόληα. Η γηνξηή αλάγεηαη ζηνλ ήξσα ησλ Αζελώλ Δξηρζόλην, ν νπνίνο, αθνύ έζηεζε ζηελ Αθξόπνιε μόαλν ηεο Θεάο, ίδξπζε αγώλεο, νη νπνίνη νλνκάζηεθαλ "Αθηναία". Οη ενξηαζηηθνί απηνί ηνπηθνί αγώλεο έγηλαλ θνηλνί γηα όιε ηελ Αηηηθή επί ησλ εκεξώλ ηνπ Θεζέσο, κε ηελ ππαγσγή ησλ ζπλνηθηζκώλ θαη Γήκσλ ηεο Αηηηθήο ζην άζηπ ησλ Αζελώλ, νπόηε θαη νλνκάζηεθαλ "Παναθήναια" σο γηνξηή ηεο ελνπνηήζεσο ησλ ζπλνηθηζκώλ θαη πξνο ηηκή ηεο λίθεο ηεο Αζελάο θαηά ησλ Γηγάλησλ. Σηελ αξρή ε γηνξηή γηλόηαλ θάζε ρξόλν. Δπί Πεηζηζηξάηνπ όκσο ζεζπίζηεθε λα γίλεηαη θάζε ηεηξαεηία, κε ηάζε λα γίλεη παλειιήληνο, αληί ηνπ κέρξη ηόηε θαζαξά ηνπηθηζηηθνύ ραξαθηήξνο. Αξγόηεξα επί Πεξηθιένπο, απόθηεζε κεγαιύηεξε αίγιε θαη ζεζπίζηεθαλ ςεθίζκαηα ζπκκεηνρήο ησλ ζπκκάρσλ ησλ Αζελαίσλ ζηε Μεγάιε ζπζία ησλ Παλαζελαίσλ. Οη Παλαζελατθνί αγώλεο πεξηειάκβαλαλ αγώλεο κνύζη-

1

θνύο, γπκληθνύο, ηππηθνύο, ππξξίρεο, επαλδξίαο, ιακπαδεδξνκίαο, παλλπρίδνο, θαη "νεών αμίλλης". Ο κνπζηθόο αγώλ δηεμαγόηαλ ζην Ωδείν ηνπ Πεξηθιένπο, ζηε λνηηναλαηνιηθή θιη-ηύ ηεο Αθξνπόιεσο, θνληά ζην ζέαηξν ηνπ Δηνλύζνπ θαη έπαηξλαλ κέξνο νη ξαςσδνί πνπ απήγγεηιαλ ηα Οκεξηθά Έπε θαη νη κνπζηθνί πνπ ηξαγνπδνύζαλ κε ηε ζπλνδεία θηζαξσδώλ θαη απισδώλ, ιπξηθά ηξαγνύδηα Επίζεο δηεμάγνληαλ αγώλεο κεηαμύ θηζαξσδώλ θαη απισδώλ. Σηνπο ληθεηέο εθάζηνπ αγσλίζκαηνο, έδηλαλ ρξεκαηηθό βξαβείν θαη ζηνλ πξώην κεηαμύ ησλ ληθεηώλ, ζηεθάλη. Οη γπκληθνί αγώλεο δηεμάγνληαλ ζην Παλαζελατθό Σηάδην, ζηελ αξηζηεξή όρζε ηνπ Ιιηζζνύ. Δηαξθνύζαλ δύν κέξεο θαη πεξηειάκβαλαλ δξόκν, πάιε, παγθξάηην θαη πέληαζιν. Έπαηξλαλ κέξνο ηξείο θαηεγνξίεο αζιεηώλ : παηδηά, έθεβνη θαη άλδξεο. Τα παηδηά αγσλίδνληαλ ζην δόιηρν, ην ζηάδην, ην δίαπιν, ηελ πάιε, ηελ ππγκή θαη ην παγθξάηην. Οη έθεβνη, ζην ζηάδην, ην πέληαζιν, ηελ πάιε, ηελ ππγκή θαη παγθξάηην. Οη άλδξεο ζην δόιηρν, ην ζηάδην, ηνλ δίαπιν, ηνλ ίππην, ην πέληαζιν, ηελ πάιε, ηελ ππγκή, ην παγθξάηην θαη ηνλ νπιίηε. Οη ληθεηέο ησλ αγώλσλ έπαηξλαλ σο έπαζιν "παναθηναϊκούς αμφορείς" γεκάηνπο ιάδη. Οη παλαζελατθνί ακθνξείο είραλ ζηε θνηιηά ηνπο ηελ εηθόλα ηεο Αζελάο Οξζηαο θαη γύξσ από απηή ηελ επηγξαθή "των Αθήνηθεν άθλων" θαη από ηελ άιιε παξάζηαζε ζθελήο γπκληθνύ αγσλίζκαηνο. Ο ηππηθόο αγώλ δηεμαγόηαλ ζηνλ ηππόδξνκν ησλ Αζελώλ, ν νπνίνο βξηζθόηαλ ζηε ζέζε "Ετελίόαι", θνληά ζηνλ Πεηξαηά θαη ήηαλ ρώξνο νθηώ ζηαδίσλ. Οη ηππηθνί αγώλεο απνηεινύληαλ από αγώλεο ίππσλ κε αλαβάηε ή αξκαηνδξνκίεο.

2

Οη ηππηθνί αγώλεο δηαξθνύζαλ δύν κέξεο : Τελ πξώηε κέξα δηεμάγνληαλ : α) αγώλ "εκ των πολιτών" : δύν δηαγσλίζκαηα ηνπ απνβάηνπ θαη ηέζζεξεηο δξόκνη κε ην άξκα. β) αγώλ "εκ των φνλάρτων" : ηξεηο δξόκνη, γ) αγώλ "εκ των ιππίων" : ηξεηο δξόκνη. Τελ δεύηεξε κέξα δηεμάγνληαλ : "αγών εκ πάντων" θαη "αγών εκ των πολιτών" κε άξκαηα κάρεο θαη παξειάζεσο. Σε απηνύο ηνπο ηππηθνύο αγώλεο κπνξνύζαλ λα πάξνπλ κέξνο όινη νη Έιιελεο, αιιά θαη μέλνη. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε επίζεο θαη ηνλ ρνξό "Πσρρίτη", ν νπνίνο ήηαλ ρνξόο κε όπια, ζε αλάκλεζε ηνπ όηη ε πάλνπινο Θεά Αζελά ρόξεςε κεηά ηε λίθε ηεο ελαληίνλ ησλ γηγάλησλ. Ο ρνξόο εθηειείην θαη από ηηο ηξεηο θαηεγνξίεο αζιεηώλ (παηδηά, έθεβνη θαη άλδξεο). Ο ληθεηήο ρνξόο έπαηξλε σο έπαζιν έλα βόδη. Οη ρνξεπηέο ηνπ θάζε ρνξνύ ήηαλ 24, αλά 12 ζε δύν εκηζθαίξηα, γπκλνί, κόλν κε πεξηθεθαιαία θαη αζπίδα. Επίζεο από ηηο δέθα θπιέο ησλ Αζελώλ, έπαηξλαλ κέξνο ζε αγώλα επαλδξίαο νη αληηπξνζσπεπηηθόηεξνη ζε ζθξίγνο θαη σξαίν αλάζηεκα άλδξεο. Η ληθήηξηα νκάδα έπαηξλε σο έπαζιν έλα βόδη θαη αζπίδεο. Σην δηαγσληζκό επαλδξίαο, ππαγόηαλ θαη ν αγώλ ζαιινθόξσλ, όπνπ θάζε θπιή παξνπζίαδε ηνπο ζαιεξώηεξνπο γέξνληεο, νη νπνίνη κεηά ηελ αλάδεημε ηνπο σο ληθεηώλ, θξαηώληαο θιάδνπο ειηάο, έπαηξλαλ κέξνο θαη ζηε κεγάιε πνκπή ησλ Παλαζελαίσλ. Η ιακπαδεδξνκία ήηαλ δξόκνο αλδξώλ πνπ θξαηνύζαλ αλακκέλεο ιακπάδεο. Τελ επηκέιεηα ηεο ιακπαδεδξνκίαο αλαιάκβαλαλ νη θπιέο θαη σο βξαβείν έπαηξλαλ "ληθεηήξην" ε θπιή θαη "άζινλ" ν ληθεηήο. Η ιακπαδεδξνκία ήηαλ αγώληζκα κεηαθνξάο ππξζνύ, ν νπνίνο πξνεξρόηαλ από ην ηειε-

1

ηνπξγηθό άλακκα ηεο ππξάο βσκνύ θαη από ηελ πνκπή κεηαθνξάο ηνπ θσηόο γηα ηελ ηελ ηέιεζε ζπζηώλ. Σηα Παλαζήλαηα έηξεραλ δέθα νκάδεο ιακπαδεδξόκσλ, ηνπνζεηεκέλνη θαηά δηαζηήκαηα, κεηαβηβάδνληαο ηε ιακπάδα ν έλαο ζηνλ άιιν θαη επηδίσθαλ λα θέξνπλ πξώηνη ηε θιόγα ζην βσκό ρσξίο λα ζβήζεη ε ιακπάδα. Τν έπαζιν ήηαλ θνηλό γηα ηε ληθήηξηα νκάδα. Οη ιακπαδεδξνκίεο κπνξνύζαλ επίζεο λα γίλνπλ λύθηα ή νη ιακπαδεδξόκνη λα ήηαλ έθηππνη. Η ιακπαδεδξνκία ησλ Παλαζελαίσλ, γηλόηαλ ηελ εζπέξα ηεο 27εο Εθαηνκβαηώλνο θαη νη αγσληζηέο μεθηλνύζαλ απ' ην βσκό ηνπ Πξνκεζέσο πνπ βξηζθόηαλ ζηελ Αθαδεκία θαη ηεξκάηηδαλ ζηε πόιε ησλ Αζελώλ. Επίζεο ηε λύρηα ηεο 27εο πξνο ηελ 28ε ηνπ κελόο δηεμαγόηαλ ε "πανντίς", πνπ ήηαλ παηάλαο πξνο ηηκή ηεο Θεάο, από ρνξσδία παξζέλσλ ηεο Αζήλαο. Τέινο ηα αγσλίζκαηα έθιεηλαλ κε ηε "Νεών άμιλλα" πνπ ήηαλ δηαγσληζκόο πινίσλ, ηζηνπιντθνί αγώλεο θαη ιεκβνδξνκίεο, νη νπνίεο γίλνληαλ ηελ 29ε ηνπ κελόο, ζηελ είζνδν ηνπ ιηκέλνο Πεηξαηώο, ζηνλ ηάθν ηνπ Θεκηζηνθιένπο. Οη Ιεξνπξαμίεο ησλ Παλαζελαίσλ δηεμάγνληαλ ηελ 28ε ηνπ κελόο. Ο θύξηνο ζθνπόο ηνπ ηειεηνπξγηθνύ ηνύηνπ κέξνπο, ήηαλ ε επίζεκε πνκπή θαη ε πξνζθνξά ηνπ πθαλζέληνο πέπινπ γηα ηελ επέλδπζε ηνπ μνάλνπ ηεο Θεάο, θαζώο επίζεο θαη ζπζίεο θαη δεήζεηο, πξνο έθθξαζε ηεο επγλσκνζύλεο ησλ Αζελαίσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πόιεσο απ' ηε Θεά. Η ύθαλζε ηνπ πέπινπ γηλόηαλ επί ελλέα κήλεο - από ην κήλα Ππα-λεςηώλα - από νκάδα γπλαηθώλ. Η νκάδα απηή πεξηειάκβαλε ηελ Ιέξεηα ηεο Θεάο, δύν από ηηο ηέζζεξεηο αξξεθόξνπο θαη από πνιιέο βνεζνύο πνπ ιέγνληαλ "εργαστίναι". Ο πέπινο δελ ήηαλ απιό θάιιπκα, άιια κάιιηλν θόξεκα θίηξηλνπ ρξώκαηνο, θνζκεκέλν κε ρξπζνθέληεηεο ζθελέο, πνπ

2

απεηθόληδαλ ηε Θεά λα αγσλίδεηαη δίπια ζην Δία, ελαληίνλ ησλ Γηγάλησλ. Η πνκπή ζπγθεληξσλόηαλ ζην "Λεσκόριον", πεξηνρή κεηαμύ ηνπ έμσ θαη έζσ Κεξακεηθνύ, κε ηελ αλαηνιή ηνπ ειίνπ. Τελ πνκπή απνηεινύζαλ νη άξρνληεο, νη ζηξαηησηηθνί, νη ηακίεο ηνπ Νανύ ηεο Θεάο, νη πνκπείο πνπ νδεγνύζαλ ηα πξνο ζπζία δώα, νη θαλεθόξνη, δειαδή θόξεο πνπ έθεξαλ ζην θεθάιη ηνπο ηεξά θάληζηξα, νη πδξνθόξνη, νη δη-θξνθόξνη πνπ κεηέθεξαλ ηα θαζίζκαηα, νη ζεσξνί ησλ άιισλ πόιεσλ θαη νη ζαιινθόξνη γέξνληεο πνπ θξαηνύζαλ θιάδνπο ειηάο. Τνπνζεηνύζαλ ηνλ πέπιν ζε άξκα πνπ είρε ζρήκα πινίνπ, ην νπνίν είρε ηζηό, πάλσ ζηνλ νπνίν έδελαλ ηνλ πέπιν, ελώ ην άξκα έζεξλαλ άινγα. Η πνκπή δηα ηνπ δηπύινπ εξρόηαλ ζην δξόκν πνπ νδεγνύζε ζηελ αγόξα, όπνπ νη ηππείο έθαλαλ παξέιαζε θαη ηηκνύζαλ ηνπο εθεί βσκνύο. Η πνκπή έθηαλε ζην Ειεπζίληνλ, ην ηεξό όπνπ γηλόηαλ ε πξώηε κύεζε ησλ Ειεπζίλησλ Μπζηεξίσλ, ην νπνίν βξηζθόηαλ δπηηθά ηεο εηζόδνπ ηεο Αθξνπόιεσο. Αθνινύζσο πιεζίαδε ην πειαζγηθό ηείρνο θαη έθηαλε ζην ρώξν πξν ησλ Πξνππιαίσλ ηεο Αθξνπόιεσο, ρσξίο όκσο ην πινηό -ζρήκα άξκαην νπνίν αθελόηαλ θνληά ζηνλ Άξεην Πάγν, θαη ρσξίο ηα άινγα. Μόιηο γηλόηαλ ε άλνδνο ηεο πνκπήο ζηελ Αθξόπνιε, γηλόηαλ θαη ε παξάδνζε ηνπ πέπινπ θαη αθνινπζνύζαλ νη ζπζίεο. Η παξάδνζε ηνπ πέπινπ γηλόηαλ ζηελ Ιέξεηα ηεο Αζελάο Πνιηάδνο από ηνλ ηακία ηνπ ηεξνύ ηεο Θεάο, νπνίνο πεξηζηνηρηδόηαλ από νκάδα εξγαζηίλσλ. Η παξάδνζε ηνπ πέπινπ γηλόηαλ κπξνζηά ζην μόαλν ηεο Θεάο κέζα ζηνλ Παξζελώλα. Μεηά ηελ παξάδνζε άξρηδαλ νη ζπζίεο ησλ δώσλ ηα νπνία έθεξλαλ νη πνκπείο, ελώ δώα πξνο ζπζία πξόζθεξαλ θαη νη ζεσξνί ησλ άιισλ πόιεσλ. Οη ζπζίεο πξνζθέξνληαλ πξώηα ζηελ Αζελά Υγεία θαη κεηά ζην βσκό ηεο Αζελάο Πνιηάδνο,

1

ελώ έλα από ηα σξαηόηεξα δώα ζπζηαδόηαλ ζην βσκό ηεο Απηέξνπ Νίθεο. Σελ ώξα πνπ ςήλνληαλ ηα δώα, ν Κήξπμ επρόηαλ ππέξ ηεο ζσηεξίαο θαη πγείαο ηεο Αζήλαο θαη ησλ άιισλ πόιεσλ. Μεηά ηε ζπζία, ηα θξέαηα δηαλέκνληαλ ζηνπο παλεγπξηζηέο. Σέινο γίλνληαλ αγώλεο επαλδξίαο εθήβσλ, νκαδηθνύ ραξαθηήξνο, όπνπ απαγνξεπόηαλ ε ζπκκεηνρή μέλσλ. Οη έθεβνη έθαλαλ παξέιαζε ζε νκάδεο θαη ην έπαζιν - πνπ ήηαλ νκαδηθό ήηαλ βόδη ή αζπίδεο.

ΠΑΝΔΙΑ, ΠΕΛΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟ΢ΙΑ Σα Πάλδηα, ηα Πειώξηα θαη ηα Πιεξόζηα ήηαλ γηνξηέο πξνο ηηκή ηνπ Δηόο. ΢ηα Πάλδηα γηνξηάδνληαλ ζηελ Αζήλα ην κήλα Ειαθεβνιηώλα πξνο ηηκή ηνπ Δηόο Παλδίνπ. Η ίδξπζε ηεο γηνξηήο, ζύκθσλα κε ηελ παξάδνζε, απνδίδεηαη ζηνλ Παλδίνλα, ν νπνίνο ήηαλ βαζηιηάο ηεο Αζήλαο θαη αξρεγέηεο ηεο Παλδηνλίδνο θπιήο. Σα Πειώξηα ήηαλ γηνξηή ησλ Θεζζαιώλ, πξνο ηηκή ηνπ Πεισξίνπ Δηόο θαη ζε αλάκλεζε ηεο δηαξξνήο ησλ ιηκλαδόλησλ λεξώλ ζηα Σέκπε πξνο ηνλ Πελεηό από ζεηζκό, κε απνηέιεζκα λα γίλεη ε πεξηνρή εύθνξε. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε ζπκπόζην, όπνπ θάζνληαλ ζε θνηλά ηξαπέδηα όινη, νη πνιίηεο, νη δνύινη θαη νη μέλνη. Σέινο ηα Πιεξόζηα, γηνξηάδνληαλ ζηελ Αζήλα ηελ 5ε ηνπ κελόο Πνζεηδεώλνο θαη πεξηειάκβαλαλ ζπζίεο.

2

ΠΑΝΙΩΝΙΑ, ΠΟ΢ΕΙΔΕΑ, ΣΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΣΑΤΡΟΚΑΘΑΡΨΙΑ Απηέο νη ηέζζεξεηο γηνξηέο ήηαλ αθηεξσκέλεο ζηνλ Πνζεηδώλα. ΢πγθεθξηκκέλα ηα Παληώληα, ήηαλ Ισληθή γηνξηή θαη ηεινύληαλ ζην Παληώληνλ* ηεο Πξηήλεο. Σα Παληώληα ήηαλ γηνξηή πνπ πεξηειάκβαλε ζπζίεο θαη ζεζκνζεηήζεθε από ην Νεηιέα, νηθηζηή ηεο Μηιήηνπ, ελώ Παληώληα γηνξηάδνληαλ θαη ζηή ΢κύξλε όπνπ ε γηνξηή πεξηειάκβαλε θαη αγώλεο. Σα Αζελατθά Πνζείδεα γηνξηάδνληαλ ηελ 8ε ηνπ κελόο Πνζεηδεώλνο πξνο ηηκή ηνπ Πνζεηδώλνο, σο Θενύ ηεο πγξαζίαο θαη ηεο βιάζηεζεο. Σα Σαύξεηα ήηαλ γηνξηή ησλ Θεζζαιώλ ηελ 8ε ηνπ κελόο Εξκαίνπ θαη πεξηειάκβαλε ζπζίεο ηαύξσλ πξνο ηηκή ηνπ Θενύ. Σα Σαπξνθαζάξςηα γηνξηάδνληαλ θαη απηά ζηε Θεζζαιία πξνο ηηκή ηνπ Θενύ, ελώ ηαπξνθαζάξςηα γηνξηάδνληαλ θαη ζηε ΢κύξλε, ηε ΢ηλώπε, ηελ Σίξπλζα θαη ηελ Κξήηε. ΢ηα Σαπξνθαζάξςηα ζηε Κξήηε ηέζζεξεηο άλδξεο - θαη γπλαίθεο -θξαηνύζαλ μύιηλα ξόπαια θαη, ηξηγπξίδνληαο ηνλ ηαύξν, έλαο από απηνύο πξνζπαζνύζε λα αλέβεη ζηε ξάρε ηνπ δώνπ θαη θξαηώληαο ηα θέξαηα ηνπ εθηεινύζε δηάθνξεο αθξνβαηηθέο αζθήζεηο.

* Σν Παληώληνλ ήηαλ πνιηηηθό θέληξν ησλ Ιώλσλ θαη ε ηέιεζε κηάο ζξεζθεπηηθήο γηνξηήο ζε έλα ηέηνην θέληξν δείρλεη μεθάζαξα όηη ε ιαηξεία ησλ Θεώλ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΡΑΞΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ θαη πσο ππήξρε έλαο αδηάζπαζηνο δεζκόο κεηαμύ πνιηηώλ, πόιεσλ θαη Θεώλ, έλαο δεζκόο πνπ όηαλ θαηαιύζεθε απ' ηα ρέξηα ησλ βαξβάξσλ δηέιπζε θπξηνιεθηηθά ηνλ Ειιεληθό πνιηηηζκό θαη θόζκν.

1

ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ Τα Πξνκήζεηα ήηαλ αζελατθή γηνξηή πξνο ηηκή ηνπ Πξν-κεζέσο, ζε αλάκλεζε ηεο επεξγεζίαο ηνπ πξνο ηελ αλζξσπόηεηα θαη δείγκα επγλσκνζύλεο πξνο απηόλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο γηνξηήο θεξόηαλ άζβεζην ππξ από ηνλ Κεξακεηθό ζηελ Αθξόπνιε.

ΠΥΑΝΕΨΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΛΓΕΙΊ ΝΙΑ Γηνξηέο πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλνο ζηε Αζήλα ηελ 7ε ησλ κελώλ Ππαλεςηώλνο θαη Μεηαγεηηληώλνο αληίζηνηρα. Η νλνκαζία ηεο γηνξηήο ησλ Ππαλεςίσλ πξνέξρεηαη από ηε ιέμε πύαλνο, δειαδή Κύακνο, επεηδή ηελ εκέξα εθείλε νη ζξεζθεπηέο έηξσγαλ θπάκνπο, όζπξηα θαη ιαραληθά, κέξνο ησλ νπνίσλ πξόζθεξαλ ζηνλ Απόιισλα. Μεηά αθνινπζνύζαλ επραξηζηίεο πξνο ην Θεό γηα ηελ αθζνλία ησλ θαξπώλ. Η γηνξηή ζπλερηδόηαλ κε ηελ κεηαθνξά ηεο "ειρεσιώνης", πνπ ήηαλ θιάδνο ειηάο, ν νπνίνο ζηνιηδόηαλ κε ηνπο πξώηνπο εκθαληδόκελνπο θζηλνπσξηλνύο θαξπνύο, εθηόο ηνπ αριαδηνύ θαη ηνπ κήινπ. Ήηαλ ζύκβνιν επθνξίαο θαη ήηαλ αθηεξσκέλν ζηελ Αζελά, ηνλ Απόιισλα θαη ηηο Ώξεο. Οη ηεξείο θξεκνύζαλ ηελ "εηξεζηώλε" ζηηο ζύξεο ησλ Ναώλ, γηα λα επραξηζηήζνπλ ηνπο Θενύο γηα ηε γνληκόηεηα θαη γηα λα ηνπο παξαθαιέζνπλ λα είλαη παξόκνηα θαη ζην επόκελν έηνο. Η "εηξεζηώλε" πξνο ηηκή ηεο Αζελάο, θαηεηίζεην ζηελ Αθξόπνιε θαη θνβόηαλ από ηηο Ιεξέο ειηέο ηεο Αθαδεκίαο θαηά ηα Παλαζήλαηα θαη αλεβηβάδεην παλεγπξηθώο ζηελ Αθξόπνιε, ελώ ζπγρξόλσο ςάιινληαλ θαη ύκλνη. Επίζεο πε-

2

ξηθέξνληαλ ζηελ πόιε "αμυιθαλείς", δειαδή παηδηά πνπ είραλ ζηε δσή θαη ηνπο δύν γνλείο, ηα νπνία θξαηνύζαλ "εηξε-ζηώλε" θαη ηελ θξεκνύζαλ άλσ ηεο ζύξαο ησλ νηθηώλ ηνπο, όπνπ θαη έκελε εθεί κέρξη ηεο ίδηα κέξα ηνπ λένπ έηνπο νπόηε, αθνύ ηνπνζεηνύζαλ ηε λέα, θαηέβαδαλ ηελ παιηά θαη ηελ έθαηγαλ. Τα Μεηαγείηληα γηνξηάδνληαλ πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλνο Μεηαγεηηλίνπ, πνπ παξαζηέθεη ζηηο ζρέζεηο κε ηνπο γείηνλεο θαη ζηηο κεηνηθεζίεο.

ΠΥΘΙΑ Τα Πύζηα γηνξηάδνληαλ από ηελ 7ε σο ηελ 11ε ηνπ κελόο Ηξαθιείνπ πξνο ηηκή ηνπ Πύζηνπ Απόιισλνο, ζην Ιεξό πνπ ιεγόηαλ "Πσθώς", ζηνπο Δειθνύο αλά πεληαεηία. Η εθηέιεζε ησλ Ππζηθώλ αγώλσλ άξρηδε θαη έιεγε κε δηάθνξεο ηεξνπξαμίεο. Απηή ηεο ελάξμεσο ήηαλ επηβιεηηθή θαη πεξηειάκβαλε επίζεκε πνκπή πνπ απνηειείην από ηελ Ακθηθηπνλία κε ηηο ηεξέο ζεσξίεο ηεο, από αληηπξνζώπνπο ησλ δηαθόξσλ πόιεσλ θαη ζξεζθεπηέο θαη ηέινο, από ηα ζθάγηα πνπ νδεγνύλην γηα ηε κεγάιε ζπζία. Η πνκπή κεηέβαηλε ζε παξάηαμε, κέζσ ηεο Ιεξάο Οδνύ, ζηνλ λαό ηνπ Απόιισλνο, ζην βσκό ηνπ νπνίνπ αλαπέκπνληαλ δεήζεηο θαη πξνζθέξνληαλ ζπζίεο. Τν πξόγξακκα ησλ Ππζίσλ, πεξηειάκβαλε κνπζηθό αγώλα θηζαξσδίαο, ν νπνίνο ήηαλ επηθνιπξηθή ξαςσδία πνπ ζπλνδεπόηαλ κε θηζάξα. Τν ζέκα ηνπ ήηαλ ε λίθε ηνπ Απόιισλνο θαηά ηνπ Πύζσλνο θαη ν πςίθσλνο θηζαξσδόο ήηαλ ληπκέλνο κε κεγαινπξέπεηα. Ο κνπζηθόο αγώλ πεξηειάκβαλε αθόκε ηνλ "ανλητικό", κνπζηθή ζύλζεζε πνπ εθηειείην κόλν

1

από απιεηή θαη ηελ "ασλωδία", άζκα κε ηε ζπλνδεία απινύ. Σηελ απιωδία, κεηείραλ ν ηξαγνπδηζηήο (απιωδόο) θαη ν απιεηήο, ελώ ην ζέκα ήηαλ πάιη ε εμύκλεζε ηεο πάιεο ηνπ Απόιιωλνο κε ηνλ Πύζωλα. Η κνπζηθή ηνπ ήηαλ πεξηγξαθηθή θαη κηκεηηθή, ελώ δηαηξείην ζε πέληε κέξε. Τν πξώην κέξνο ιεγόηαλ "πείρα" θαη πεξηέγξαθε ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ Θενύ πξνο πάιε. Τν δεύηεξν ιεγόηαλ "καηακελενζμός" θαη πεξηέγξαθε ηελ πξόθιεζε ηνπ Θενύ πξνο ηνλ Πύζωλα. Τν ηξίην κέξνο ιεγόηαλ "ιαμβικό" θαη πεξηέγξαθε ηνλ αγώλα θαη ηελ αγωλία ηνπ Πύζωλνο. Τν ηέηαξην ιεγόηαλ "ζπον-δείον" θαη εμπκλνύζε ηε λίθε ηνπ Απόιιωλνο. Τν πέκπην ιεγόηαλ "καηατόρεσζις" θαη ήηαλ ν ληθεηήξηνο παηάλ, ην ζξηακβεπηηθό άζκα ηνπ Θενύ. Επίζεο ηα Πύζηα πεξηειάκβαλαλ πνηεηηθνύο, δξακαηηθνύο, γπκληθνύο θαη ηππηθνύο αγώλεο. Τν πξόγξακκα ηωλ Ππζηθώλ αγώλωλ δηεμαγόηαλ ωο εμήο : ηελ πξώηε κέξα ν κνπζηθόο αγώλ, ηελ δεύηεξε, ηξίηε θαη ηέηαξηε νη γπκληθνί θαη ηελ πέκπηε νη ηππηθνί αγώλεο. Όινη νη γπκληθνί αγώλεο δηεμάγνληαλ ζην ζηάδην θαη πξν ηεο ελάξμεωο ηωλ αγώλωλ, νη αζιεηέο πξόζθεξαλ ζπζία ζηνλ ήξωα Εύδξνκν, ζην Ιεξό θνληά ζην ζηάδην. Τν έπαζιν ηωλ αγώλωλ ήηαλ ζηεθάλη από θιάδν δάθλεο, ηνλ νπνίν έθνβε από ηελ Ιεξά Δάθλε ηεο θνηιάδνο ηωλ Τεκπώλ "αμθιθαλής παις". Ο Ππζηνλίθεο είρε ην δηθαίωκα λα εγείξεη ζηνπο Δειθνύο ην άγαικα ηνπ, ζε αλάκλεζε ηνπ ζξηάκβνπ ηνπ.

2

΢ΑΡΩΝΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΤΑTΕΙΑ Τα Σαξώληα θαη ηα Καξπάηεηα ήηαλ γηνξηέο πξνο ηηκή ηεο Αξηέκηδνο. Τα Σαξώληα γηνξηάδνληαλ πξνο ηηκή ηεο Σαξωλί-αο Αξηέ-κηδνο ζηελ Τξνηδήλα ζην Ιεξό ηεο, πνπ βξηζθόηαλ θνληά ζηα ηέικαηα ηεο Φνηβαίαο ιίκλεο. Τα Καξπάηεηα ήηαλ αγξνηηθή γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Καξπά-ηηδνο Αξηέκηδνο ζηηο Καξλέο ηεο Λαθωλίαο θαη ε γηνξηή πεξηειάκβαλε ρνξνύο παξζέλωλ.

΢ΕΠΣΗΡΙΑ, ΢ΩΣΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΤΜΕΝΙΑ Τα Σεπηήξηα, ηα Σωηήξηα θαη ηα Επκέληα ήηαλ γηνξηέο ηωλ Δειθώλ πξνο ηηκή ηνπ Απόιιωλνο. Τα Σεπηήξηα γηνξηάδνληαλ θάζε ελλέα έηε ζε αλάκλεζε ηνπ αγώλνο κεηαμύ Απόιιωλνο θαη Πύζωλνο. Οη ζξεζθεπ-ηέο θαηαζθεύαδαλ νκνίωκα ηεο θαιύβαο ηνπ Πύζωλνο θαη, αθνύ εθηεινύζαλ αλαπαξάζηαζε ηνπ αγώλνο, έθαηγαλ ηε θαιύβα κε δάδεο ρωξίο λα κηιά θαλείο. Σηε ζπλέρεηα ν ππνδπόκελνο ηνλ Απόιιωλα πήγαηλε κε ηνπο ζπλνδνύο ηνπ ζηα Τέκπε γηα λα θαζαξζεί από ηνλ θόλν. Από εθεί έπαηξλε ηελ Ιεξά Δάθλε ηελ νπνία κεηέθεξε ζηνπο Δειθνύο κε πνκπή. Τα Σωηήξηα γηνξηάδνληαλ πξνο ηηκή ηνπ Ππζίνπ Απόιιωλνο άιια θαη ηνπ Δηόο Σωηήξνο ζε αλάκλεζε ηεο ζωηεξίαο ηεο Ειιάδνο από ηελ επηδξνκή ηωλ Γαιαηώλ ην 279 ηεο αξραίαο ρξνλνιόγεζεο. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε αγώλεο γπκληθνύο, κνπζηθνύο θαη ηππηθνύο. Τέινο ηα Επκέληα πεξηειάκβαλαλ ιακπαδεδξνκία απ' ην Γπκλάζην ωο ην βωκό ηνπ Θενύ.

1

΢ΚΙΡΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΕΝ ΟΙΚΟΙ΢ Σα ΢θηξνθόξηα γηνξηάδνληαλ πξνο ηηκή ηεο Αζελάο ΢θη-ξάδνο {ζηην οποία ήηαν αθιερωμένος ολόκληρος ο μήνας) ηεο Δήκεηξνο, ηεο Πεξζεθόλεο θαη ηνπ Πνζεηδώλνο Φπηαικίνπ ηελ 12ε ηνπ κελόο ΢θηξνθνξηώλνο. Η γηνξηή πεξηειάκβαλε πνκπή, κε ηελ νπνία γηλόηαλ πεξηθνξά ηνπ "ζκιαδείον" ηχ\ς Θεάο, ην νπνίν πξνζηάηεπε ηνπο αγξνύο θαη ηελ πόιε από ην ζεξηλό θαύζωλα θαη εμαζθάιηδε έηζη ηελ επθνξία ηεο γεο. Εθηόο ηνπ ζθηαδείνπ νη ζξεζθεπηέο κεηέθεξαλ θαη ην "κώ-διον" ηνπ Μεηιηρίνπ Δηόο, δειαδή ην δέξκα θξηνύ πνπ είρε ζπζηαζηεί ζην όλνκα ηνπ, γηα λα εμαζθαιηζηεί θαη ηνύηνπ θαη ηωλ άιιωλ Θεώλ ε επκέλεηα ππέξ ηεο πόιεωο πξνο απνηξνπή ηνπ ππεξβνιηθνύ θαύζωλνο θαη ηωλ δεκηώλ ζηελ παξαγωγή. Η πνκπή μεθηλνύζε από ηελ Αθξόπνιε θαη θαηέιεγε ζην πξνάζηεην ηωλ Αζελώλ πνπ ιεγόηαλ ΢θίξν θαη βξηζθόηαλ ζηελ Ιεξά Οδό. Η "Εηξήλε ελ νίθνηο" γηνξηαδόηαλ ηελ 16ε ηνπ κελόο Εθα-ηνκβαηώλνο θαη πεξηειάκβαλε πξνζθνξέο θαξπώλ θαη αλζέωλ ζηε Θεά Αζελά γηα λα παξέρεη εηξήλε θαη επηπρία ζηελ νηθία.

΢Ω΢ΙΠΟΛΕΙΑ Σα ΢ωζηπόιεηα ήηαλ γηνξηέο πξνο ηηκή ηνπ Δηόο ζηε Μαγλεζία ηνπ Μαηάλδξνπ ηελ επνρή ηνπ ζεξηζκνύ. Οη ζξεζθεπηέο θαζηέξωλαλ έλαλ ηαύξν κε ιακπξέο ηειεηέο ζηελ αξρή ηεο ζπνξάο θαη ε θαζηέξωζε απηή ηνπ ηαύξνπ είρε ηελ νλνκαζία "Αλάδεημηο". ΢ηελ ζπλέρεηα ζπζίαδαλ ην δών θαη νξγάλωλαλ ζπκπόζην όπνπ έηξωγε όιε ε πόιε ην ζπ-

2

ζηαζκέλν Ιέξεην, ελώ πξηλ ηε ζπζία θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο επίθιεζεο ηνπ Δηόο ν Κήξπθαο έθαλε επρέο γηα ηελ επεκεξία ηεο πόιεωο.

ΣΙΘΕΝΙΔΑ ή ΣΙΘΗΝΙΔΑ Γηνξηή ηωλ ΢παξηηαηηζζώλ ζηηο Ακπθιέο, πξνο ηηκή ηεο Κνξπζαιίαο Αξηέκηδνο. ΢ύκθωλα κε ηελ ηνπηθή παξάδνζε, ε Κνξπζαιία Άξηεκηο ήηαλ ηξνθόο ηνπ Δηνλύζνπ θαη γη απηό ε γηνξηή αλήθε ζηηο ηξνθνύο ηωλ παηδηώλ (ηηζήλαη). Η γηνξηή πεξηειάκβαλε ζπζία ρνίξωλ, θύθιηνπο ρνξνύο, εδνληθά άζκαηα, θαιινθνξία από γπλαίθεο πξνζωπηδνθόξνπο (Κνξπζάιηα) θαη ζπκπόζηα. Η γηνξηή θνξπθωλόηαλ, κε ηελ παξνπζίαζε ηωλ αξζεληθώλ παηδηώλ ηωλ ΢παξηηαηώλ από ηηο ηξνθνύο ηνπο, κπξνζηά ζην άγαικα ηεο ζεάο θαη ζηελ Αξρηέξεηά ηεο γηα λα ηα επινγήζεη ζην όλνκα ηεο Αξηέκηδνο.

ΑΛΛΕ΢ ΙΕΡΟΠΡΑΞΙΕ΢ Εθηόο από ηηο γηνξηέο, ην αξραηόηξνπν έζνο ηωλ πξνγόλωλ καο, πεξηειάκβαλε θαη δηάθνξεο ηεξνπξαμίεο πνπ ζρεηίδνληαλ κε ην γάκν, ην ζάλαην, ηελ αξρή ηνπ ρξόλνπ, ηθεζίεο θαη καδί κε ηα Μπζηήξηα, πνπ δελ ζα εμεηαζηνύλ θαζόινπ ζε απηή ηε κηθξή κειέηε, κηάο θαη ην ζέκα έρεη ηεξάζηηεο πξνεθηάζεηο πνπ ρξήδνπλ μερωξηζηήο κειέηεο, απνηεινύζαλ ηελ πεκπηνπζία ηνπ Ειιεληθνύ πνιηηηζκνύ, αθνύ ηα ΠΑΝΣΑ, όινη νη ζεζκνί, ηα ήζε, ηα έζηκα, αθόκα θαη απηή ε ίδηα ε ΠΟ-ΛΙ΢, ήηαλ απόξξνηα ηεο έλλνηαο ηνπ ΙΕΡΟΤ, όπωο ηελ αληη-

1

ιακβάλνληαλ νη έλζενη θαη θηιόζενη πξόγνλνη καο θαη όρη ην αληίζηξνθν, όπσο κεξηθά πνλεξά θαη αλειιήληζηα κπαιά ππνζηεξίδνπλ. α) Έηζη ινηπόλ ηα "Γηαβαηήξηα" ήηαλ ζπζίεο, νη νπνίεο ηεινύληαλ ζηηο εθζηξαηείεο πξηλ γίλεη ε έμνδνο από ηα όξηα ηεο πόιεσο. Δπίζεο ηεινύληαλ πξνο ηηκή ηεο Αζελάο θαη ηνπ Γηόο, κε θσηηά πνπ κεηαθεξόηαλ από ππξθόξν θαη ήηαλ παξκέλε απ' ην Ναό ηνπ Αγήηνξνο Γηόο. Όκνηεο ζπζίεο ηεινύληαλ θαη από ηνπο ζηξαηεγνύο, θαηά ηε δηάβαζε ησλ πνηακώλ ζηε δηάξθεηα ηεο εθζηξαηείαο, πξνο εμηιέσζε ηνπ πνηακίνπ Θενύ. β) Τα "Δμηηήξηα", ήηαλ ζπζία ηελ νπνία ηεινύζαλ νη Αζελαίνη έθεβνη κεηά ηε ιήμε ηεο εθπαηδεύζεσο ηνπο. Δμηηήξηα ζπζία ηεινύζαλ θαη νη άξρνληεο όηαλ θαηέζεηαλ ηελ αξρή θαη παξέδηδαλ ηελ εμνπζία*. γ) Η "Δηζηηήξηνο Θπζία", εηειείην ζηελ αξρή ηνπ λένπ έηνπο θαη θαηά ηελ αλάιεςε αμηώκαηνο. Δπίζεο νη άξρνληεο ηεο Αζήλαο, όηαλ αλαιάκβαλαλ ηα θαζήθνληα ηνπο, ηεινύζαλ ηα "Δηζηηήξηα" πξηλ από ηε ζύλνδν ηεο Βνπιήο, ζην όλνκα ησλ Βνπιαίσλ Θεώλ Γηόο θαη Αζελάο. δ) Τα "Δπηδεκία" ήηαλ επραξηζηήξηνο ζπζία, ηελ νπνία ηεινύζε ν ηαμηδηώηεο κεηά ηελ αίζηα άθημε ηνπ, αθνύ πξηλ ηελ αλαρώξεζε ηνπ είρε απεπζύλεη δέεζε πξνο ηνπο ελόδηνπο Θενύο, νη νπνίνη πξνζηάηεπαλ ην δξόκν. ε) Τα "Δπηκήληα Ιεξά", ήηαλ ζπζίεο πνπ γίλνληαλ θάζε λνπκελία γηα λα θπιίζεη νκαιά ν κήλαο.

* Αθνξά ηελ παξάδνζε πνιηηηθώλ αμησκάησλ κε θαζνξηζκέλε εκεξνκελία ιήμεο, θαη δελ έρεη ηελ ζεκεξηλή ζεκαζία πνπ απνδίδνπκε ζηελ ιέμε, αθνύ ην πξνγνληθό Πνιηηεηαθό ζύζηεκα ηεο αληηεμνπζηαζηηθήο Βνπιεθόξνπ Αγνξάο δελ δερόηαλ θακκηά εμνπζία επίγεηα ή επνπξάληα.

2

ζη) Τα 'Έπηλίθηα" ήηαλ επραξηζηήξηεο ζπζίεο γηα θάπνηα λίθε. Μεηά ηε ζπζία αθνινπζνύζε γηνξηή θαη εζηίαζε ησλ ζπκ-κεηαζρόλησλ ζηε ζπζία. δ) Οη "Καηαξρέο" ήηαλ ζπζίεο ή ζπνλδέο, νη νπνίεο πξνζθέξνληαλ ζηελ αξρή κεγάιεο δεκόζηαο ή ηδησηηθήο επηρείξεζεο, όπσο ε θήξπμε πνιέκνπ, ε ηέιεζε γάκνπ, ε αλαρώξεζε γηα ηαμίδη θ.η.ι. Οη Καηαξρέο ήηαλ ηθεηήξηεο ζπζίεο κε παλεγπξηθό ραξαθηήξα. ε) Τα "Δλαγίζκαηα" ηεινύληαλ πξνο ηηκή ησλ λεθξώλ ηελ 3ε, 9ε θαη 30ε εκέξα από ηελ κέξα ηνπ ζαλάηνπ. Γηαθξίλνληαλ ζηηο "αηκαθνπξίεο", πνπ πεξηειάκβαλαλ ζπζία δώνπ, θαη ζηηο "ρνέο" πνπ είλαη κίγκα από λεξό, κέιη, θαη γάια όπνπ ρύλεηαη πάλσ ζηνλ ηάθν. Αλάινγα κε ηε κέξα πνπ ηεινύληαλ, νλνκάδνληαλ "ηξίηα", "έλαηα" θαη "ηξηαθάο". Οη αηκα-θνπξίεο είραλ σο εμήο : έπαηξλαλ έλα δών θαη ηνπ έθνβαλ ην ιαηκό θαηά ηέηνην ηξόπν, ώζηε ην αίκα λα ηξέρεη κέζα ζε απιάθη πνπ είραλ ζθάςεη γύξσ από ηνλ ηάθν ή ην βσκό ηνπ λεθξνύ. ζ) Η "εθθνξά" ήηαλ κία από ηηο ηξεηο θάζεηο ηεο θεδείαο. Η πξώηε ιεγόηαλ "πξόζεζηο" θαη ε ηξίηε "ηαθή". Από ηε ζηηγκή ηνπ ζαλάηνπ νη ζηελνί ζπγγελείο έθιεηλαλ ηα κάηηα ηνπ λεθξνύ θαη έδελαλ ηα ζαγόληα ηνπ κε ηαηλία (πεξηγλαζίδα) γηα λα ζπγθξαηείηαη θιεηζηό ην ζηόκα, όπνπ ηνπνζεηνύζαλ λόκηζκα. Ο λεθξόο πιελόηαλ κε αξώκαηα, πεξηβαιιόηαλ από ηαηλίεο θαη ηνλ ηύιηγαλ κε θαζαξό ζεληόλη, ελώ ηνπο λεθξνύο έθεβνπο ηνπο ηύιηγαλ κε ριακύδα. Τν πξόζσπν ηνπ λεθξνύ παξέκελε αζθεπέο, εθηόο αλ ήηαλ παξακνξθσκέλν. Τνλ ζηεθάλσλαλ κε άλζε θαη ηνπ θνξνύζαλ ιεπθά ξνύρα. Τνλ ηνπνζεηνύζαλ ζε μύιηλν θξεβάηη πνπ ήηαλ ζηνιηζκέλν κε άλζε, θιαδηά θαη θνζκήκαηα ηνπ λεθξνύ. Τν θεθάιη ηνπ ην ζηήξηδαλ ζε πξνζθέθαιν θαη ηα πόδηα ηνπ έδεηρλαλ πξνο

1

ηε ζύξα ηνπ δσκαηίνπ. Έμσ από ηελ ζύξα ηεο απιήο ηνπνζεηνύζαλ αγγείν κε λεξό, ην νπνίν έθεξλαλ από γεηηνληθή νηθία θαη νλνκαδόηαλ "αξδάλην". Με ην λεξό απηό πιέλνληαλ όζνη έβγαηλαλ έμσ από ην ρώξν όπνπ βξηζθόηαλ ν λεθξόο. Η εθθνξά γηλόηαλ ην απόγεπκα ηεο εκέξαο ηνπ ζαλάηνπ ή ηελ επνκέλε πξηλ ηελ αλαηνιή ηνπ ειίνπ, ηνπ νπνίνπ νη αθηίλεο δελ έπξεπε λα πέζνπλ πάλσ ζην λεθξό γηα λα κελ κνιπλζνύλ*. Τεο εθθνξάο πξνεγείην ε "εγχνηρίζηρια" πνπ θξαηνύζε ρύηξα από ηελ νπνία έξηρλε θαηά δηαζηήκαηα κύξα πάλσ ζηνλ λεθξό. Τν θέξεηξν ην θξαηνύζαλ ηέζζεξεηο ζπγγελείο ή κεηαθεξόηαλ πάλσ ζε άκαμα, ε νπνία ζύξνληαλ από δύν άινγα. Σηελ Αζήλα ην πέλζνο δηαξθνύζε 30 εκέξεο. Σηε Σπάξηε δελ γηλόηαλ ρξήζε αξσκάησλ θαη θαηά θαλόλα δελ ζπλήζηδαλ πνιιέο πεξηπνηήζεηο ζηνπο λεθξνύο. Εμαίξεζε απνηεινύζαλ νη λεθξνί ηνπ πνιέκνπ, ηνπο νπνίνπο αληί γηα ζηλδόλε ηνπο ηύιηγαλ ζε θόθθηλε ριακίδα θαη ηνπο μάπισλαλ πάλσ ζε θιάδνπο ειηάο. Τν πέλζνο ζηε Σπάξηε δηαξθνύζε 11 κέξεο θαη ηελ 12ε ζπζίαδαλ ζηε Δήκεηξα θαη ηεξκάηηδαλ ην πέλζνο. η) Τα "επιηάθια" ηεινύληαλ θάζε ρξόλν πξνο ηηκή ησλ πεζόλησλ ππέξ παηξίδνο. Τεινύληαλ αγσλίζκαηα θαη ιακπαδεδξνκίεο ζηελ όδν πνπ έθεξε από ην Δίππιν πξνο ηελ Αθαδεκία, ζην ιεγόκελν "δημόζιο ζήμα".

* Οη Οιύκπηνη, θαζώο επίζεο θαη άιιεο ζεόηεηεο όπσο απηή ηνπ Ηιίνπ, αλήθνπλ ζηηο νπξάληεο δπλάκεηο, ζε ρώξν δειαδή όπνπ βαζηιεύεη ε αζαλαζία θαη δελ έρνπλ ζρέζε κε ην εμειηθηηθό πιαίζην όπνπ βξίζθεηαη ε γε θαη νη θάηνηθνη ηεο. Με ην ζάλαην ζρεηίδνληαη άιιεο ζεόηεηεο πνπ είλαη αξκόδηεο λα πξνσζήζνπλ ην εμειηθηηθό ζρέδην ηνπ πιαλήηε καο όπσο ν Πινύησλ, ε Πεξζεθόλε, ν Πάλ, ν Δηόλπζνο θ.α. Γη' απηό ήηαλ απαγνξεπκέλε ε ηαθή λεθξώλ δίπια ή κέζα ζηα Ιεξά ησλ Οιπκπίσλ θαη ησλ Οπξαλίσλ Θεώλ, αθνύ ε ύπαξμε λεθξνύ εκπόδηδε ηελ θαζαξόηεηα ηνπ Αηζέξνο θαη ηελ επαθή ησλ ζξεζθεπηώλ κε ηνπο Θενύο.

Ill

ηα) To "περίδειπνο" ήηαλ δείπλν πξνο ηηκή ηνπ λεθξνύ ζηνπο ζπγγελείο θαη θίινπο ηνπ. Γηλόηαλ ελλέα κέξεο κεηά ηελ ηαθή ζην ζπίηη ηνπ λεθξνύ ή ζηελνύ ζπγγελή ηνπ θαη κλεκνλεπόηαλ ν λεθξόο. ηβ) Οη Γάκνη γίλνληαλ ηνλ κήλα Γακειηώλα θαη ζπλήζσο κε ηελ παλζέιελν. Πξηλ ην γάκν γίλνληαλ ηα "πξνγάκεηα" ή "πξνηέιεηα", δειαδή ζπζίεο όπνπ ε λύθε αλέβαηλε ζηελ Αθξόπνιε καδί κε ηνπο γνλείο ηεο, γηα λα δεηήζεη ηελ εύλνηα ησλ γακήιησλ Θεώλ, Δηόο, Ήξαο θαη Αξηέκηδνο, ελώ ζπγρξόλσο ε λύθε αθηέξσλε ζ' απηνύο έλα κέξνο απ' ηα καιιηά ηεο. Μεηά αθνινπζνύζαλ ηα "πξναύιηα" ηα νπνία ήηαλ νη γεληθέο πξνεηνηκαζίεο ηνπ γάκνπ. Εθεί ε κειιόλπκθε εγθαηέιεηπε ηνλ άγακν βίν κε ηελ αθηέξσζε ησλ παηδηθώλ αζπξκάησλ. Αθνινπζνύζε ε "ινπηξνθνξία", δειαδή κπάλην ηνπ γακπξνύ θαη ηεο λύθεο κε λεξό πνπ πξνεξρόηαλ από ηελ ελ-λεάθξνπλε Καιιηξόε πεγή ηνπ Ιιηζζνύ. Τν ινπηξό γηλόηαλ κεηά ηε δύζε ηνπ ειίνπ θαη έθιεηλε ηα πξναύιηα πνπ ηεινύληαλ ηελ παξακνλή ηνπ γάκνπ. Τελ άιιε κέξα νη νηθίεο ησλ κειινλύκθσλ ζηνιίδνληαλ κε ζηεθάληα ειηάο, δάθλεο θαη κύξησλ. Η λύθε ήηαλ ληπκέλε κε πνιπηέιεηα, θνξνύζε πέπιν θαη δηάδεκα. Μεηά ηνλ ζηνιηζκό, γηλόηαλ ζπζία ζηνπο γακήιηνπο Θενύο θαη ζρεκαηηδόηαλ ε λπθηθή πνκπή πνπ πήγαηλε ζηελ νηθία ηνπ γακπξνύ. Τελ πνκπή απνηεινύζαλ ζπγγελείο θαη θίινη, νη νπνίνη είραλ αλακκέλεο δάδεο, έςαιιαλ κε ζπλνδεία απινύ ηνλ πκέλαην θαη ρόξεπαλ. Όηαλ έθηαλαλ ζηελ νηθία ηνπ γακπξνύ, ε κεηέξα ηνπ ηελ ππνδερόηαλ κε δάδεο θαη όινη πξόζθεξαλ ζην δεύγνο ζύθα, δείγκα εππνξίαο θαη εύζπκνπ βίνπ. Αθνινπζνύζε ζπκπόζην όπνπ έπαηξλαλ κέξνο νη πξνζθεθιεκέλνη, πνπ απνηεινύζαλ θαη ηνπο απηόπηεο κάξηπξεο ηνπ γάκνπ. Οη γπλαίθεο θάζνληαλ μερσξηζηά από ηνπο άλδξεο

1

ιαγί ιε ηδ κΰθδ πμο ήηακ αηόιδ ηαθοιιέκδ ιε ημκ πέπθμ. Μεηά ηδκ εζηίαζδ, βίκμκηακ ηα "ακαηαθοπηήνζα", δδθαδή δ απμηάθορδ ημο πνμζώπμο ηδξ κύθδξ. Μεηά μ βαιπνόξ πνόζθενε ηα ακαηαθοπηήνζα δώνα ηαζ βζκόηακ μ βάιμξ. Μπαίκμκηαξ ζημ κοθζηό εάθαιμ, δ εονςνόξ πνόζθενε ζημοξ κεόκοιθμοξ βθοηό ηοδώκζ, ζύιαμθμ "ηης εζής ηδείας και εσαρέ-ζηον ασηών ζσνομιλίας". Κθεζκόηακ ζημ εάθαιμ ημ γεύβμξ ηαζ έλς από αοηόκ, πμνόξ πανεέκςκ ηναβμοδμύζε ημκ οιέκαζμ ηαζ ηα επζεαθάιζα άζιαηα. Από αοηά άθθα ηα ηναβμοδμύζακ ημ ανάδο, θέβμκηακ "αποκοιμηηικά" ηαζ ηναημύζακ ςξ ηα ιεζάκοηηα ηαζ άθθα ηα ηναβμοδμύζακ ημ πνςί ηαζ θέβμκηακ "ηης εγέρζεως". Τδκ άθθδ ιένα μζ κεόκοιθμζ, δέπμκηακ δώνα από ημοξ θίθμοξ (επαύθζα) ηαζ ημ όθμ ηοπζηό έηθεζκε ιε ημζκέξ εοζίεξ ημο γεύβμοξ πνμξ ημοξ βαιήθζμοξ Θεμύξ.

2

ΕΠΙΜΕΣΡΟ: ΟΙ ΓΙΟΡΣΕ΢ ΣΩΝ ΚΑΛΑ΢ Ο βνάθςκ εεςνεί οπμπνέςζδ ημο κα ακαθενεεί ηαζ ζηζξ βζμνηέξ ηςκ Εθθήκςκ Δςδεηαεεσζηώκ Καθάξ ημο Θκδζημύ Καοηάζμο, πμο ζε πείζια ηςκ μπμζδήπμηε πμνκζηώκ ηαζ πμκδνώκ ηαζνώκ ιαξ, επζιέκμοκ κα δζαηδνμύκ ηδκ ηαοηόηδηα ημοξ. Τδνώκηαξ ιέπνζ ηεναίαξ ηα Πάηνζα Εζεώηα ηαζ Νμιζγόιεκα ηςκ πνμβόκςκ ιαξ ΑΛΗΘΘΝΩΝ Εθθήκςκ, λειπνμζηζάγμοκ ιε αοηό ημκ ηνόπμ ηάπμζμοξ, ζακ ημκ αιενζηακό ζοββναθέα Thomas Bulfinch (1796 -1897), πμο ζηδκ εζζαβςβή ημο αζαθίμο ημο "The age of Fable", έβναθε βειάημξ ιμκμεεσζηζηή μίδζδ, όηζ "μζ θεβόιεκεξ "Οθύιπζεξ" εεόηδηεξ δεκ έπμοκ ιήηε ηακ έκα γςκηακό άκενςπμ πμο κα πζζηεύεζ ζε αοηέξ". [Ζεο πάηεν, άθεξ αοημίξ, μο βαν μίδαζζ ηζ βνάθμοζζ!]. Σοβπνόκςξ αάγμοκ ηα δύμ πόδζα ζε έκα παπμύηζζ ζημοξ κεμέθθδκεξ νςιζμύξ, πμο πάζπμοκ από μθμζπενή έθθεζρδ ηαοηόηδηαξ ηαζ πμο "οπεναζπίγμκηαζ" ηδκ Μαηεδμκία, ιε... "επζπεζνήιαηα" (!!!) ημο ηύπμο "εθθδκμ" πνζζηζακζηόξ "πμθζηζζιόξ"..., Ονεμδμλία, ηαζ άθθα ηαναιπζκάηα μλύιςνα, ηδ ζηζβιή πμο δεκ έπεζ εηδόζεζ αηόια ημ "Εθθδκζηό" ηνάημξ ημοξ ανπαίμοξ ζοββναθείξ. Από ηδκ άθθδ πθεονά, μζ Καθάξ είκαζ ημ γςκηακό πανάδεζβια ημο ηί ζδιαίκεζ κα είζαζ Έθθδκ Μαηεδώκ, ιε ημκ ηνόπμ γςήξ ηαζ ζηέρδξ ημοξ! Ζώκηαξ ηονζμθεηηζηά ακάιεζα ζηδκ Σηύθα ηαζ ηδκ Χάνοαδδ, ακηζιεηςπίγμοκ από ηδ ιζα ημοξ ζανδημθόνμοξ ιμοζμοθιάκμοξ πμο εέθμοκ κα ημοξ αθακίζμοκ επεζδή είκαζ "άπζζημζ" (ηαθίν) ηαζ από ηδκ άθθδ ηδκ πμθύ δζηή "ιαξ" ιαονμθμνειέκδ θαίθαπα, πμο λαθκζηά ακαηάθορε όηζ ηάπμο εηεί ζηα αάεδ ηδξ Αζίαξ έπμοκ λειείκεζ ηάπμζμζ "πθακδιέκμζ" πμο δεκ έπμοκ θμοζηεί ζημ "ακέζπενμ θςξ ηδξ ενήιμο" πμο ιαξ ηόιζζε μ δοζαββεθζζηήξ Σαμύθ / Σαύθμξ ή Παύθμξ

1

ηαζ ιαξ άκμζλε ηα όιιαηα διώκ ηςκ ηνζζαεθίςκ εζδςθμθαηνώκ. Καζ επεζδή μζ Καθάξ είκαζ μζ αθδεέζηαημζ ηςκ Εθθήκςκ μζ βζμνηέξ ημοξ έπμοκ ζδιακηζηή αανύηδηα, αθμΰ δείπκμοκ ηδκ δζαπνμκζηόηδηα ημο Εθθδκζημύ Έεμοξ ηαζ ηδκ ζύβπνμκδ εηδμπή ημο.

JOSHI Είκαζ δ βζμνηή ηδξ Άκμζλδξ ηαζ δζανηεί δύμ διένεξ, ηδκ 14δ ηαζ 15 "Μαίμο". Η βζμνηή απμηεθείηαζ από πμνμύξ, επζζηέρεζξ ηαζ ηναβμύδζα. Τα κεανά ημνίηζζα ιαγεύμοκ ηα πνώηα θμοθμύδζα ηδξ πνμκζάξ, εκώ μζ μζημβέκεζεξ αθθάγμοκ δώνα από ηονί ηαζ βάθα. Τα πανάιαηα ηδξ πνώηδξ ιέναξ, μζ ενδζηεοηέξ ζοβηεκηνώκμκηαζ ζημ Ναό ηδξ Εζηίαξ, νακηίγμοκ ιε βάθα ηα κεμβέκκδηα ηαζ δμηζιάγμοκ ημ πνώημ ηονί ηδξ πνμκζάξ ιαγί ιε ηδβακίηεξ ηαθαιπμηάθεονμο. Μεηά πδβαίκμοκ ζηδκ ηεκηνζηή πθαηεία ημο πςνζμύ, όπμο ανπίγεζ μ πμνόξ. Οζ βοκαίηεξ ηναηζμύκηαζ από ηδ ιέζδ ζπδιαηίγμκηακ έκα ιεβάθμ ηύηθμ, εκώ μζ άκδνεξ ανίζημκηαζ ζηδ ιέζδ ημο ζοκμδεύμκηαξ ιε ηύιπακα, εκώ ηάπμζμζ άθθμζ πμνεύμοκ ιόκμζ ημοξ ηναηώκηαξ ηάπμζμ νααδί ή πέθεηο. Η πνώηδ ιένα ηδξ βζμνηήξ ηθείκεζ ιε εοπανζζηήνζμοξ ύικμοξ πνμξ ηδκ ηανοδζά πμο ημοξ πανέπεζ ημοξ ηανπμύξ ηδξ, ηναηώκηαξ θύθθα ηδξ ζηα πένζα ημοξ. Τδκ δεύηενδ ιένα ηδξ βζμνηήξ επακαθαιαάκεηαζ ημ ίδζμ αηνζαώξ ηοπζηό.

2

Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ Τδκ διένα αοηή μζ βοκαίηεξ πθέκμκηαζ ζημ πμηάιζ. Τδ κύηηα, οπό ημ θςξ ημο θεββανζμύ, εκώ μζ βοκαίηεξ πενκμύκ ιέζα από ηα πςνάθζα ιε ηα ηαθαιπόηζα, ιζα δθζηζςιέκδ βοκαίηα ηόαεζ έκα ηαθαιπόηζ, πνάλδ πμο ζδιαημδμηεί ηδκ έκανλδ ηδξ πνώηδξ ζοβημιζδήξ ηδξ πνμκζάξ. Όθδ αοηή δ βζμνηή ζοκμδεύεηαζ από ηδ ιμοζζηή αοθμύ, θηζαβιέκμο από ημηζάκζ ηαθαιπμηζμύ, παζβιέκδ από έκα κεανό αμζηό.

UTCHAL Πνόηεζηαζ βζα ηδκ βζμνηή ζοβημιζδήξ ημο ζζηανζμύ ηαζ ημο ηνζεανζμύ, δ μπμία ηεθείηαζ ζηα ιέζα "Ιμοθίμο", δζανηεί δύμ ιένεξ ηαζ πενζθαιαάκεζ πμνμύξ ηαζ ηναβμύδζα.

UCHAU To UCHAU βζμνηάγεηαζ ημκ "Αύβμοζημ" πνμξ ηζιή ημο Sajigor (Σάηονμξ). Οζ ενδζηεοηέξ ζοβηεκηνώκμκηαζ ζε έκα Ιενό Δάζμξ όπμο πενζιέκμοκ ημοξ αμζημύξ πμο εα βονίζμοκ από ηα αμοκά ημοααθώκηαξ ηονί. Λίβμ πνζκ έπμοκ πνμζθένεζ ρςιί ζημ Ιενό ημο Sajigor, εκώ ιε ηδκ άθζλδ ηςκ αμζηώκ μζ ενδζηεοηέξ ιμζνάγμκηαζ ιεηαλύ ημοξ ηαζ ηνώκε ημ ηαεαβζαζιέκμ ρςιί ηαζ ημ ηονί ηςκ αμζηώκ.

1

PHOOL Η γηνξηή απηή ηειείηαη από ηελ 20ε σο ηελ 25ε "Σεπηεκβξίνπ" θαη ζρεηίδεηαη κε ην κάδεκα ησλ ζηαθπιηώλ θαη ηελ ζνδεηά ησλ θαξπδηώλ. Η γηνξηή αξρίδεη ην κεζεκέξη κε ρνξνύο, ελώ νη άλδξεο θσλάδνπλ "ε-η-α" θαη "η-ν" ζην ξπζκό πνπ παίδεη ην ληανύιη θαη ην ηνπκπειέθη. Τελ ίδηα ζηηγκή 3 γπλαίθεο αγθαιηάδνληαη θαη γπξίδνπλ γύξσ - γύξσ. Σ' απηό ην ρνξό αθνύγνληαη κόλν θσλέο δίρσο ζπλνδεία κνπζηθήο. Σηε ζπλέρεηα όιεο νη γπλαίθεο ελώλνληαη ζε θύθιν θαη κνπξκνπξίδνπλ πνιύ ζηγά έλα ιππεηεξό ζθνπό, ν νπνίνο δηαθόπηεηαη από ηνπο άλδξεο πνπ εηζβάιινπλ ζηνλ θύθιν, ελώ ππό ηνλ ήρν ησλ ηύκπαλσλ ζθπξίδνπλ θαη θσλάδνπλ. Πξνο ηα ηέιε "Σεπηεκβξίνπ" ππάξρεη άιιε κία γηνξηή ζπγθνκηδήο ζηαθπιηώλ. Τε κέξα απηή ηνπνζεηνύλ ηα ζηαθύιηα ζε κεγάινπο θάδνπο, ζπζηάδνπλ κηα γίδα θαη ηα ξαληίδνπλ κε ην αίκα ηεο. Σηε ζπλέρεηα έλα παξζέλν αγόξη παηάεη ηα ζηαθύιηα κέζα ζηνλ θάδν θαη, αθνύ εηνηκαζηεί ην θξαζί, γίλνληαη κε απηό ζπνλδέο ζηα Ιεξά ησλ Θεώλ.

CHAUMOS Ο Chaumos (ΚΩΜΟΣ) είλαη ε κεγαιύηεξε γηνξηή ησλ Κα-ιάο θαη δηαξθεί 15 κέξεο, από ηελ 7ε κέρξη ηελ 22ε "Γεθεκβξίνπ", όπνπ ππνδέρνληαη ην Νέν Έηνο κε ην Χεηκεξηλό Ηιηνζηάζην. Η πξώηε κέξα νλνκάδεηαη SARASSI πνπ ζεκαίλεη "θέξηε ην πεύθν". Βάδνπλ θσηηά ζε έλα πεύθν πνπ ζεκαηνδνηεί ηελ έλαξμε ηεο γηνξηήο, θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λύρηαο αλάβνπλ δύν θσηηέο, κία γηα ηνπο άλδξεο θαη κία γηα ηηο γπλαί-

2

θεο, ελώ ήδε από ην ράξακα κεξηθνί ηππείο έρνπλ αλάςεη θσηηά ζηα Ιεξά. Οη νηθνγέλεηεο αληαιάζζνπλ κεηαμύ ηνπο έλα δίζθν ηπξί πνπ ζπκβνιίδεη ηελ εμαζθάιηζε ηεο ελόηεηαο. Τν βξάδπ νη ζξεζθεπηέο ζπγθεληξώλνληαη ζηελ θεληξηθή πιαηεία ηεο θνηλόηεηαο θαη κόιηο ζεθώλεη ν Αξρηεξέαο έλα ππξζό από πεύθν, αξρίδνπλ νη ηειεηέο. Μνηξάδνληαη αλακεηαμύ ηνπο ακύγδαια θαη απνμεξακέλα θξνύηα, ελώ θαίλε παιηά θαιάζηα πνπ ζπκβνιίδνπλ ηνλ παιηό ρξόλν πνπ θεύγεη. Οη γπλαίθεο αξρίδνπλ λα ρνξεύνπλ θπθιηθνύο αξγνύο ρνξνύο θαη ςάιινπλ έλαλ ύκλν ελώ δύν λένη άλδξεο ζπάλε ηνλ θύθιν, γειώληαο θαη ρνξεύνληαο κε ηα ρέξηα απισκέλα. Τόηε νη γπλαίθεο αξρίδνπλ λα θσλάδνπλ. Αξρίδεη κία αληαιιαγή ρεηξνλνκηώλ θαη εξσηηθώλ πξνθιήζεσλ, ελώ ζπγρξόλσο πξνζεύρνληαη γηα δηαηήξεζε πγείαο θαη αύμεζε πινύηνπ. Καηά ηελ δηάξθεηα απηώλ ησλ ζηηγκώλ ε κνπζηθή ζηακαηά θαη ζην ζεκείν απηό ηεξκαηίδνληαη νη ηειεηέο ηεο πξώηεο κέξαο. Η δεύηεξε κέξα νλνκάδεηαη Goshtsaras θαη γίλνληαη επηθιήζεηο πξνο ηνπο ζενύο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ θνπαδηώλ. Η αληαιιαγή ησλ αγαζώλ ζπλερίδεηαη, θαζώο ηα κηθξά θνξίηζηα θνπβαιάλε θαιάζηα κε ςσκί θαη ηπξί πνπ ηα πξνζθέξνπλ ζηηο παληξεκέλεο αδειθέο, ελώ ζ' αληάιιαγκα παίξλνπλ δαρηπιίδηα, ράληξεο θαη θνζκήκαηα. Τελ ηξίηε κέξα νη γπλαίθεο πεγαίλνπλ ζην πνηάκη γηα λα επηδηνξζώζνπλ ηα θνξέκαηα ηνπο θαη ηα κηθξά θνξίηζηα ινύδνπλ ηα καιιηά ηνπο. Τελ ηέηαξηε κέξα ηα παηδηά θηηάρλνπλ δώα από ςσκί, ελώ ε πέκπηε είλαη κέξα απξαμίαο θαη μεθνύξαζεο. Τελ έθηε κέξα αληηθαζίζηαληαη ζηα Ιεξά νη ηειεηνπξγηθέο απεηθνλίζεηο από ηνπο άλδξεο θαη ηα αγόξηα. Οη βνζθνί πεγαίλνπλ ηα θνπάδηα ηνπο θνληά ζηνπο Νανύο, θπλεγνύλ δώα θαη θπθιώλνπλ ηνπο αγξνύο, πξάμε πνπ ζπκβνιίδεη αζθάιεηα

1

θαη αθζνλία. Τέινο, ηα θνξίηζηα καδεύνπλ θαιάκηα από ην πνηάκη θαη θάλνπλ βνύξηζεο πνπ ηηο δηαθνζκνύλ κε θόθθηλεο θισζηέο. Η έβδνκε κέξα είλαη πνιύ ζεκαληηθή, αθνύ είλαη ε κέξα ηεο επηζηξνθήο ησλ λεθξώλ πξνγόλσλ θαη ε ζηηγκή ηεο έλσζεο κεηαμύ λεθξώλ θαη δσληαλώλ. Πξνζθέξνληαη ξύδη, θνινθύζηα, ζηαθύιηα, θαξύδηα, κνύξα, κήια, αριάδηα, θξεκκύδηα, ςσκί, θξαζί θαη θνιηέ από ακύγδαια. Οη γπλαίθεο θάλνπλ πξνζθνξέο ζην Ιεξό ηεο Εζηίαο, ελώ νη ππόινηπνη ζξεζθεπηέο ζπγθεληξώλνληαη ζηνπο Νανύο θαη πεξηκέλνπλ ηελ έιεπζε ησλ λεθξώλ, κεηά από ζεξνπξγη-θέο επηθιήζεηο ησλ Ιεξέσλ - Σακάλσλ. Σηε ζπλέρεηα αλάβνπλ κηα θσηηά από πεύθα ζην Ναό ηνπ Mahandeoc (έλαο ηνπηθόο αγαζνδαίκσλ) θαη κεηά πςώλνπλ έμσ από ηελ θνηλόηεηα έλα κηθξό θξνύξην πνπ ην νλνκάδνπλ ΚΟΤΙΚ θαη ην ππξπνινύλ. Η όγδνε κέξα είλαη κέξα γεληθνύ θαζαξηζκνύ. Καζαξίδνπλ ηα ζπίηηα, ηα ξνύρα, ηα ζθεύε θαη ηα θνζκήκαηα κε εμαγληζκέλν λεξό όπνπ έρεη ζβεζηεί κέζα ηνπ ππξζόο από πεύθν. Η έλαηε κέξα αθηεξώλεηαη ζηνλ εμαγληζκό ησλ γπλαηθώλ θαη είλαη κέξα έλαξμεο επηαήκεξεο ζεμνπαιηθήο απνρήο. Οη άλδξεο πεγαίλνπλ ζε έλαλ ππαίζξην ρώξν θαη θηηάρλνπλ ςσκί από θαξύδηα θαη ηπξί, πνπ ζα πξνζθεξζνύλ ζηνπο ζενύο. Γη απηό ην ιόγν πξνεγείηαη εμαγληζκόο ηνπ ρώξνπ κε ηνλ θαπλό αλακκέλνπ πεύθνπ πνπ πξνέξρεηαη από ηνλ θνληηλόηεξν Ναό. Τα παξαζθεπαζκέλα ςσκηά είλαη δύν εηδώλ: ην SHISHAO θαη ην KUTURULI. Τν πξώην από απηά είλαη ζρεκαηηζκέλν ζε ηξεηο ζειέο ζηήζνπο επεηδή, ζύκθσλα κε ην ηνπηθό έζνο, ε Νύκθε Guli, πνπ βνήζεζε ηνλ Απόιισλα ζηελ πξώηε ηνπ εκ-

2

θάληζε ζηελ θνηλόηεηα ηνπο, είρε ηξεηο καζηνύο. Τν δεύηεξν ςσκί έρεη ζρήκα κηζνθέγγαξνπ θαη ζπκβνιίδεη ηε γπλαηθεία θύζε. Τν ςσκί απηό είλαη αθηεξσκέλν ζηε ζεά ησλ θξνύησλ θαη πξνζθέξεηαη ζηηο γπλαίθεο όηαλ πάλε λα ζπλαληήζνπλ ηνπο άλδξεο ζηνλ εμαγληζκέλν ηόπν. Μόιηο γίλεη ε ζπλάληεζε, νη άλδξεο ξίρλνπλ λεξό ζηα θεθάιηα ησλ γπλαηθώλ, πεξλάλε έλα θνκκάηη θέδξνπ ηξεηο θνξέο πάλσ από ην θεθάιη ηεο λεόηεξεο, επαλαιακβάλνπλ ηελ δηαδηθαζία γηα όιεο ηηο γπλαίθεο θαη κεηά ην πεηάλε καθξπά. Σηελ ζπλέρεηα γύξσ από ηελ ήδε αλακκέλε θσηηά, νη άλδξεο πίλνπλ θξαζί, νη γπλαίθεο ηξώλε ην θαηαζθεπαζκέλν ςσκί, νη βνζθνί πξνζεύρνληαη ζηνλ JATCH , πξνζηάηε ζεό ησλ γηδηώλ, ελώ όινη νη ζξεζθεπηέο ζπλνιηθά ξίρλνπλ έλα κηθξό θνκκάηη θέδξνπ ζηε θσηηά. Τελ δέθαηε κέξα εηνηκάδνπλ έλα ςσκί πνπ νλνκάδεηαη Eagle θαη ε δύκε ηνπ είλαη θηηαγκέλε από θαξύδηα. Σην πάλσ κέξνο ηνπ ςσκηνύ απιώλνπλ γξακκέο από δύκε θαη θηηάρλνπλ από βειαλίδηα ζηξνγγπιά ζρήκαηα. Τν ςσκί καγεηξεύεηαη ζε κηα βαζηά καύξε πιάθα από ζρηζηόιηζν, ελώ ε δύκε εηνηκάδεηαη πάλσ ζε κηα ιεπθή ιεπηή πιάθα. Τέινο, ην βξάδπ ηεο ίδηαο εκέξαο νη άλδξεο θάλνπλ έλα κπάλην εμαγληζκνύ. Τελ ελδέθαηε κέξα ηεινύλ ηελ κεγάιε ζπζία. Οη βνζθνί ζηνιίδνπλ ηα θέξαηα ησλ γηδηώλ κε πεύθν θαη κεηαθέξνληαη ζηνλ ηόπν ηεο γηνξηήο. Αλάβνπλ θσηηά ζην Ναό ηνπ Σάηπξνπ θαη ηνπ πξνζθέξνπλ ςσκί, ελώ ηνπνζεηνύλ πεύθα ζηε δεμηά κεξηά ηνπ Νανύ. Δύν λένη άλδξεο ζπζηάδνπλ από 15 γίδεο ν θαζέλαο θαη κε ην αίκα πνπ ππάξρεη ζηα ρέξηα ηνπο ξαληίδνπλ ηε θσηηά, ηνπο θνξκνύο ηεο βειαληδηάο, ην Ναό θαη ηνλ βσκό. Παξάιιεια κε απηά νη γπλαίθεο ρνξεύνπλ ζηελ πιαηεία.

1

Η δσδέθαηε είλαη ε κέξα ησλ επινγηώλ. Οη γπλαίθεο βάδνπλ ζην θεθάιη θηεξά παγσληνύ, ελώ νη άλδξεο θξαηνύλ θπιαθηά ηύρεο κε ρξσκαηηζηά ζρέδηα θαη ηνπνζεηνύλ ζην θεθάιη θνκκάηηα βειαληδηάο. Η δέθαηε ηξίηε είλαη ε λύρηα ησλ θώησλ. Υςώλνπλ από ηηο βάζεηο ησλ δέλδξσλ ππξζνύο ύςνπο ηξηώλ κέηξσλ. Σηε ζπλέρεηα θόβνπλ κε πέιεθπ καθξπά θνκκάηηα μύινπ θαη ηα δέλνπλ κεηαμύ ηνπο κε ίλεο ηηηάο. Όιε ε ππόινηπε λύρηα αθηεξώλεηαη ζην ρνξό γύξσ από ηε θσηηά. Η δέθαηε ηέηαξηε είλαη κέξα "θαξλαβαιηνύ". Οη άλδξεο θνξάλε γπλαηθεία ξνύρα θαη θξύβνπλ ηα πξόζσπα ηνπο κε κάζθεο, ελώ ε ππόινηπε θνηλόηεηα κε άθζνλε επζπκία πξνζπαζεί λα βξεη αλάκεζα ζηνπο κεηακθηεζκέλνπο άλδξεο, πνηνο είλαη πνηνο. Η δέθαηε πέκπηε κέξα, είλαη ε θνξπθαία ηεο γηνξηήο, ζεκαηνδνηεί ηελ έλαξμε ηνπ Νένπ Έηνπο θαη ζπκπίπηεη κε ην Φεηκεξηλό Ηιηνζηάζην. Τε κέξα απηή θηηάρλνπλ έλα ςσκί πνπ απνηειείηαη από θξέαο, βόηαλα, θαξύδηα, ζπόξνπο ξνδηνύ, αιάηη θαη καγηά. Αλάβνπλ θσηηά θαη νη γπλαίθεο αξρίδνπλ λα ηξαγνπδνύλ έλα ρακειόθσλν ηξαγνύδη θαη ζηε ζπλέρεηα ηξώεη όιε ε θνηλόηεηα ηα θαηαζθεπαζκέλα ςσκηά, ελώ κεξηθνί άλδξεο έρνπλ πάεη ζε θάπνηνλ Ιεξό Τόπν γηα λα ζπζηάζνπλ κία γίδα. Μόιηο επηζηξέςνπλ από ηνλ ηόπν ηεο ζπζίαο αξρίδνπλ ηνπο ρνξνύο θαη ηα ηξαγνύδηα κέρξη ην πξσί. Τα μεκεξώκαηα αλάβνπλ ππξζνύο θαη ςάιινπλ ύκλν πξνο ηνλ Μπα-ινκάηλ (Απόιισλα) πνπ είλαη θαη ν πξνζηάηεο ηεο γηνξηήο: "Ο Μπαλομάιν ήρθε ζηο τφριό και πήρε ηο μερίδιο ηοσ. Τιμή ζε εζάς απόγονοι ηφν προγόνφν ζας ποσ διαηηρείηε ηα έθιμα. Όηαν θσζιάζεηε καίγονηας κέδροσς, ο καπνός ανσυώνεηαι

2

καη' εσθείαν ζηοσς οσρανούς, δείτνονηας πφς ο θεός έτει δετθεί ηις προζεστές ζας. Ο Μπαλομάιν θεύγει εσταριζηημένος...".

ΓΑΜΟΙ Οη γάκνη ηεινύληαη κέζα ζην Ναό ηεο Εζηίαο. Η λύθε θαη ν γακπξόο νδεγνύληαη κέζα ζην Ναό θαη αλάβνπλ κηα θσηηά. Έλα παξζέλν αγόξη 15 εηώλ ζπζηάδεη κία γίδα θαη ξαληίδεη κε ην αίκα ην Ναό θαη ην δεύγνο. Η λύθε παίξλεη πέληε κηθξά γιπθίζκαηα, ελώ ην αγόξη ξίρλεη ζηε θσηηά θνκκάηηα θέδξνπ θαη ζηε ζπλέρεηα ηε ζβήλεη ξίρλνληαο λεξό. Μεηά παίξλεη ηα θνκκάηηα ηνπ θέδξνπ θαη ηα πεηάεη πάλσ από ην θεθάιη ηεο λύθεο, ελώ ε λύθε ηξώεη ηα γιπθίζκαηα θαη κε απηό ηνλ ηξόπν θιείλεη ε ηειεηή.

ΚΗΔΕΙΕΣ

Τν πέλζνο δηαξθεί ηξεηο κέξεο. Σηηο θεδείεο ππάξρνπλ ηξεηο γπλαίθεο, εθ ησλ νπνίσλ νη δύν ρνξεύνπλ δεπγάξη θαη ε ηξίηε βξίζθεηαη ζην λεθξνθξέβαην καδί κε ην λεθξό θαη επαλαιακ-βάλεη ζε ζξελεηηθό ηόλν ηε θξάζε "Ω εγγνλέ ηνπ SHIARAKAT". Τε ζηηγκή ηεο ηαθήο θαίλε έλα ρνξηάξηλν νκνίσκα θαη όηαλ πεξάζεη έλαο ρξόλνο ηνπνζεηνύλ ζην θέξεηξν έλα μύιηλν νκνίσκα. Τν ζώκα ηνπ λεθξνύ κεηαθέξεηαη κέζα ζε αλνηθηό θέξεηξν ζην Ναό ηεο Εζηίαο. Οη θίινη θαη ην ηξαγνύδη ζπληξνθεύνπλ ην λεθξό γηα δύν κέξεο, θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ νπνίσλ ηξώλε θαη πίλνπλ. Ο ρνξόο θαη ην

1

ηξαγνύδη είλαη ζε πνιύ ζηγαλνύο ηόλνπο, ελώ νη γπλαίθεο κόλν ηξαγνπδνύλ. Αλ ππάξρεη βαξύ πέλζνο γηα ην ζάλαην θάπνηνπ, ζθνηώλνπλ έλα θνξάθη θαη ην θξεκνύλ έμω από ηελ πόξηα ηνπο.

Είσοδος ναού των Καλάς

2

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ Σύκθωλα κε ην Ειιεληθό Έζνο ηεο πνιπθωλίαο θαη ηεο δηαθνξεηηθόηεηνο, ππήξραλ πνιιά εκεξνιόγηα ζηνλ Ειιεληθό ρώξν, κε δηαθνξέο ζην νλόκαηα ηωλ κελώλ θαη ηελ έλαξμε ηνπ έηνπο. Τν λπρζήκεξνλ άξρηδε ζηελ Αηηηθή ζε παλάξραηνπο ρξόλνπο από ηελ επνκέλε ηνπ ρεηκεξηλνύ ειηνζηαζίνπ* αιιά από ηελ επνρή ηνπ Σόιωλνο, ην έηνο μεθηλνύζε ηελ πξώηε κέξα κεηά ην ζεξηλό ειηνζηάζην. Τν έηνο ηωλ Σπαξηηαηώλ, ηωλ Θεβαίωλ θαη ηωλ Αηηωιώλ μεθηλνύζε κε ηελ πξώηε Ννπκελία (λέα Σειήλε) κεηά ηελ θζηλνπωξηλή ηζεκεξία. Τν έηνο ηωλ Βνηωηώλ μεθηλνύζε κε ηε Ννπκελία κεηά ην ρεηκεξηλό ειηνζηάζην θαη απηό ηωλ Κεξθπξαίωλ ηελ πξώηε κέξα κεηά ηελ εαξηλή ηζεκεξία. Ο ρξόλνο κεηξηόηαλ βάζεη ηωλ ζειεληαθώλ κελώλ θαη ην εκεξνιόγην πεξηειάκβαλε 12 κήλεο κε 29 θαη 30 κέξεο ελαιιάμ. Γηα λα ελαξκνλίζνπλ ην ζειεληαθό έηνο κε ηελ θίλεζε ηνπ ειίνπ, είραλ πξνζζέζεη έλαλ 13ν εκβόιηκν κήλα ηωλ 11 εκεξώλ. Η πξώηε κέξα ηνπ κελόο ιεγόηαλ Ννπκελία θαη ε ηειεπηαία "Έλε θαη Νέα" (παιαηά θαη λέα ζειήλε). Οη κέξεο ηνπ κελόο ρωξίδνληαλ ζε ηξεηο πεξηόδνπο ηωλ δέθα εκεξώλ (ε ηξίηε πεξίνδνο πεξηειάκβαλε 9 εκέξεο, άλ ν κήλαο είρε 29 κέξεο). Ο πξνζδηνξηζκόο ηωλ εκεξώλ γηλόηαλ δηα ηνπ αληίζηνηρνπ ηαθηηθνύ αξηζκεηηθνύ (Ννπκελία, δεπηέξα, ηξίηε θ.η.ι.) θαη αθνινπζνύζε ε θξάζε "κελόο ηζηακέλνπ" γηα ηελ πξώηε δεθάδα. Γηα ηε δεύηεξε δεθάδα ειέγεην 11ε, 12ε θ.ιπ.

* Η νξζή έλαξμε ηνπ έηνπο είλαη απηή ηνπ Χεηκεξηλνύ Ηιηνζηαζίνπ, αθνύ ν ήιηνο έρεη πιένλ νινθιεξώζεη ηελ πνξεία ηνπ θαη από ηελ επόκελε κέξα αξρίδεη ε αλαγελ-λεηηθή ηνπ πνξεία.

1

"κελόο κεζνύληνο". Η εηθνζηή κέξα ηνπ κελόο ιεγόηαλ "δεθάηε πξόηεξα". Τέινο, γηα ηελ ηξίηε δεθάδα κεηξνύζαλ αλάδξνκα. Έηζη δηά ηελ 21ε έιεγαλ Γεθάηε πζηέξα κελόο θζίλνληνο, δηά ηελ 22ε ελλάηε κελόο θζίλνληνο θ.ό.θ. Σηνπο θνίινπο κήλεο, δει. απηνύο κε ηηο 29 εκέξεο παξέιεηπαλ ηελ Γεθάηε δεπηέξα θζίλνληνο κελόο. Όιεο νη κέξεο θαη νη κήλεο ήηαλ αθηεξσκέλνη ζε κία ή πεξηζζόηεξεο Θεόηεηεο. Σηελ Αζήλα ε Ννπκελία ήηαλ αθηεξσκέλε ζηελ Δθάηε - όπνπ νη ζξεζθεπηέο πξόζθεξαλ ζηε Θεά ηα "Δθαηαία Γείπλα" ζηα ζηαπξνδξόκηα, δει. θαγεηά πξνο ηηκή ηεο. Σηνλ Απόιισλα ε 3ε θαη ε 13ε, ζηελ Αζελά ε 23ε, ζηνλ Δξκή ε 4ε, ζην Γηόλπζν θαη ηνλ Θεζέα ε 8ε, ζηελ Άξηεκε ε 6ε , ζηνλ Απόιισλα ε 7ε θαη νη ηξεηο ηειεπηαίεο εκέξεο ηνπ κήλα ήηαλ αθηεξσκέλεο ζηνπο λεθξνύο θαη ηηο ρζόληεο Θεόηεηεο. Οκνίσο νη Μήλεο ζηελ Αηηηθή ήηαλ αθηεξσκέλνη ζηνπο ζενύο σο θαησηέξσ: Δθαηνκβαίσλ - ζηνλ Απόιισλα Μεηαγεηηληώλ ζηνλ Μεηαγείηλην Απόιισλα Βνεδξνκηώλ - ζηνλ Βνεδξόκην Απόιισλα θαη ζην Θεζέα επεηδή κε ηελ βνήζεηα ηνπ πξώηνπ ν δεύηεξνο λίθεζε ηηο ακαδόλεο. Ππαλεςηώλ - ζηνλ Απόιισλα Μαηκαθηεξηώλ - ζηνλ Γία Μαίκαθην Πνζεηδεώλ Α θαη Β - ζηνλ Πνζεηδώλα Γακήιησλ ζηνπο Γακήιηνπο Θενύο Γία θαη Ήξα Αλζεζηεξίσλ - ζην Γηόλπζν Διαθεβνιηώλ - ζηελ Άξηεκε Μνπλπρηώλ - ζηε Μνπληρία Αξηέκηδα Θαξγειίσλ - ζηε Γέλλεζε ηνπ Απόιισλα θαη ηεο Άξηεκεο Σθηξνθνξηώλ - ζηελ Αζελά Σθηξάδα

2

Αληίζηνηρεο αλαινγίεο ππάξρνπλ θαη ζησλ άιισλ πόιεσλ ηα Μελνιόγηα, ηα νπνία θαζνξίδνληαη από νλόκαηα Γηνξηώλ. Οη Αηηηθνί κήλεο θαη νη αληηζηνηρίεο ηνπο ζην ζεκεξηλό Ηκεξνιόγην είλαη νη εμήο : ΜΗΝΑ΢ ΑΠΟ Δθαηνκβαηώλ Μεηαγεηηληώλ Βνεδξνκηώλ Ππαλεςηώλ Μαηκαθηεξηώλ Πνζεηδεώλ Πνζεηδεώλ Β' Γακήιησλ Αλζεζηεξίσλ Διαθε βνιηώλ Μνπλπρηώλ Θαξγειίσλ Σθηξνθνξηώλ

ΗΜΕΡΕ΢ 30 29 30 29 30 29 11 16/12 30 29 30 29 30 29

22/6 22/7 20/8 19/9 18/10 17/11 27/12 26/1 24/2 26/3 24/4 24/5

ΕΩ΢ 21/7 19/8 18/9 17/10 16/11 15/12 26/12 25/1 23/2 25/3 23/4 23/5 21/6

Αθνινπζνύλ νη κήλεο όζσλ πόιεσλ καο έρνπλ δηαζσζεί ΢ΤΓΥΡΟΝΟΙ

΢ΠΑΡΣΗ΢

ΒΟΙΩΣΙΑ΢

Ιαλνπάξηνο Φεβξνπάξηνο Μάξηηνο Απξίιηνο Μάτνο Ινύληνο Ινύιηνο Αύγνπζηνο

Αγξηάληνο Διεπζίληνο Τεξάζηηνο Αξηεκίζηνο Γειρίληνο Φιηάζηνο Δθαηνκβεύο Καξλείνο

Βνπθάηηνο Δξκαίνο Πξνζηαηήξηνο Θηνπτνο Θεηινύζηνο Οκνιώτνο Αγξηώληνο Ιππνδξόκηνο

1

΢επηέιανζμξ Οηηώανζμξ Νμέιανζμξ Γεηέιανζμξ

Πάκαιμξ Ηνάζζμξ Απεθθαίμξ Γζόζεομξ

Πάκαιμξ Παιαμζώηζμξ Γαιάηνζμξ Αθαθημιέκζμξ

ΔΕΛΦΩΝ

ΚΡΗΣΗ΢

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ΢

Απεθθαίμξ Πμζηνόπζμξ Βύζζμξ Ανηειίζζμξ Ηνάηθεζμξ Βμαεόμξ Ιθαίμξ Θεμλέκζμξ Βμοηάηζμξ Ηναίμξ Γαζδαθόνζμξ Αιάθζμξ ΚΤΠΡΟΤ* Καζζάνζμξ ΢εααζηόξ Αοημηναημνζηόξ Γδιανπελμύζζμξ Πθδεοπαημξ Ανπζενεύξ Έζεζμξ Ρςιαίμξ

Αβοζάξ Γζόζημονμξ Θεμδόζζμξ Πόκημξ Ρααίκεζμξ Τπεναένεσμξ Νεηύζζμξ Βαζίθεζμξ Θεζιμθμνίςκ Δνιαίμξ Μεηάνπζμξ Δίιακ ΔΗΛΟΤ Λδκζώκ Ιενόξ Γαθαλζώκ Ανηειζζζώκ Θανβδθίςκ Πάκδιμξ Δηαημιααζώκ Μεηαβεζηκζώκ

Πενίηζμξ Γΰζηνμξ Ξακεζηόξ Ανηειίζζμξ Γαίζζμξ Πάκδιμξ Αώμξ Γμνπζαίμξ Τπεναενεηαίμξ Γίμξ Απεθθαίμξ Αοδδκαίμξ ΕΠΙΔΑΤΡΟΤ Πμζίδαζμξ Ανηαιίηζμξ Ανζάκζμξ Πάκαιμξ Κύηθζμξ Απεθθαίμξ Αγόζζμξ Κανκείμξ

* Οζ μκμιαζίεξ ηςκ ιδκώκ ημο ιδκμθμβίμο ηδξ Κύπνμο πνμένπμκηαζ από ηδκ επμπή ηδξ Ρςιαζμηναηίαξ. Οζ εθθδκζηε'ξ μκμιαζίεξ ηςκ ιδκώκ δεκ είκαζ βκςζηέξ ζημκ βνάθμκηα, πανά ηζξ όπμζεξ πνμζπάεεζεξ ημο βζα κα ηζξ ανεί. Ίζςξ ηεθζηά κα ιδκ έπμοκ δζαζςεεί.

2

Αθνμδίζζμξ Απμβμκζηόξ Αζκζηόξ Ιμύθζμξ ΡΟΔΟΤ

Θεοδαίζζμξ Πεδαβείηκζμξ Βμδδνόιζμξ Ανηαιίηζμξ Αβνζάκζμξ Ταηίκεζμξ Πάκαιμξ Κανκείμξ Γάθζμξ Θεζιμθόνζμξ ΢ιίκεζμξ Γζόζεομξ

Βμοθμκζώκ Απαημονζώκ Ανδζζώκ Πμζεζδεώκ

Πνμνάηζμξ Δνιαίμξ Γάιζμξ Σέθεμξ

ΘΕ΢΢ΑΛΙΑ΢ ΑΙΣΩΛΙΑ΢ Απμθθώκζμξ Δοεοαίμξ Λεζπακόνζμξ Οιμθώσμξ Άθνζμξ Θοίμξ Δνιαίμξ Οιμθώσμξ Γζμκύζζμξ Ιππμδνόιζμξ Αβύεζμξ Φοθθζηόξ Ιππμδνόιζμξ Ιηώκζμξ Θοίμξ Πάκαιμξ Πάκδιμξ Πνμηύηθζμξ Θειίζηζμξ Αεακαίμξ Αβαβύθζμξ Βμοηάηζμξ Δνιαίμξ Λαανζαίμξ

ΛΑΜΙΑ΢

΢ΑΜΟΤ Λδκαζώκ Ακεεζηδνίςκ Ανηειζζζώκ Σαονζώκ Πάκδιμξ Κνμκζώκ Πεθοζζώκ Μεηαβεζηκζώκ Βμδδνμιζώκ Ποακμρζώκ Απαημονζώκ Πμζεζδεώκ

ΣΗΝΟΤ

Λδκαζώκ Ακεεζηδνίςκ Ανηειζζζώκ Σαονεώκ Σανβδθζώκ Δθεοεοαίςκ Απεθθαζώκ Ηναζώκ Βμοθμκζώκ Κοακμρζώκ Απαημονζώκ Πμζεζδεώκ

Θνζλάθθζμξ Γεύζημξ Λύηεμξ Θύμξ Άνεςξ Υνοηηαίμξ Ιππμδνόιζμξ Πάκαιμξ Ιηώκζμξ Απεθθαίμξ Θειίζηζμξ Βοόιζμξ

129

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Σν Αξραίν Έζνο ραξαθηεξίδεηαη από παληειέζηαηε έιιεηςε δνγκάησλ, ππνηαγήο θαη θόβνπ, ελώ ππάξρεη ζε αθζνλία ε ραξά, ν ελζνπζηαζκόο θαη ε ΕΩΖ. Δθείλν ην θσκηθνηξαγηθό "ο πρωηόγονος άνθρωπος θεοποιούζε εκείνο ποσ δεν γνώριδε και εκείνο ποσ ηον γέμιδε θόβο... " γθξεκίδεηαη πιένλ σο αλππόζηαην, γηαηί νη Έιιελεο δελ έλησζαλ θόβν, επεηδή είραλ ηε ΓΝΩ΢Ζ, ην άζβεζην Πξνκε-ζε'ίθό Φσο, ηνλ Αλίθεην Ήιην. Ίζσο θάπνηνη λα γεινύλ κε όια απηά, επεηδή ηάρα ζέινπλ λα δνπλ ζην "ζήκεξα", αγλνώληαο όηη ην ζήκεξα θαζνξίδεηαη απ' ην ηζηνξηθό "ρζεο". Κάπνηνη άιινη ίζσο λα αλαξσηεζνύλ : "μα, καλά, οι Αρχαίοι Έλληνες δεν ήταν ειδωλολάτρες; ". Μάιινλ απηνί δελ ζα έρνπλ ελλνήζεη ηίπνηα απ' όηη ζα έρνπλ δηαβάζεη. Αο αλαινγηζηνύλ κόλν ηα δηθά ηνπο είδσια ηνπ πνδνζθαίξνπ, ηνπ ηξαγνπδηνύ, ηεο ηειενξάζεσο, ηηο εηθόλεο ηεο εθθιεζίαο - ηηο νπνίεο κάιηζηα θηινύλ κε πάζνο θαη ζπληξηβή, ηα ζηξαπξνπ-δάθηα θαη ηα λεθξνθόθαιια ησλ "αγίων" πνπ ππάξρνπλ ζηα κνλαζηήξηα - θαη κεηά αο μαλαζέζνπλ ην εξώηεκα γηα ηελ εηδσινιαηξεία ησλ Διιήλσλ (θαη ηελ δηθή καο). Κάπνηνη άιινη πάιη αζπαδόκελνη ην ρξηζηηαληζκό, κπνξεί κέζα απ' ην βηβιίν απηό λα βιέπνπλ ηε έιεπζε ηνπ ... αληίρξηζηνπ ! Δκάο νπδόισο καο απαζρνινύλ ηα πεξί ρξηζηνύ, αρξήζηνπ θαη αληηρξήζηνπ θαη ηα πεξί... 666 θαη ... 888 θαη... δηαβόισλ, ηξηβόισλ θαη άιισλ Δβξατθήο θύζεσο παξαιεξεκάησλ. Δκάο, ην κόλν πνπ καο ελδηαθέξεη είλαη ε απνθαηάζηαζε ηνπ ΤΠΟΤΛΑ ΓΟΛΟΦΟΝΖΜΔΝΟΤ ΠΟΛΗΣΗ΢ΜΟΤ ΜΑ΢ ΑΠΟ ΣΖΝ ΥΡΗ΢ΣΔΠΩΝΤΜΖ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΛΑΗΛΑΠΑ ηνπ Θενδνζίνπ θαη ησλ ινηπώλ αγξνίθσλ. Καη γηα καο, απνθαηάζηαζε ζεκαίλεη ΔΠΑΝΑΦΟΡΑ ΣΩΝ ΠΑ-

130

ΣΡΙΩΝ, ΕΙΘΟΣΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΖΟΜΕΝΩΝ ζε όια ηα επίπεδα ηοσ επηζηεηού ζηελ τηιηεηία ποσ έρτεηαη! Σέιος, ηο βηβιίο ασηό αθηερώλεηαη ζηοσς ποιύ θαιούς θίιοσς, ζσλεργάηες θαη ζσλαγωληζηές ηοσ Αρταηόζρεζθοσ περηοδηθού "ΔΙΠΕΣΕ΢" θαη ζε όιες ηης αλά ηελ Ειιάδα αλώλσκες Αρταηόζρεζθες παρέες ποσ ζσλεηζθέροσλ θαη ασηές κε ηολ ηρόπο ηοσς ζηελ δηάδοζε ηοσ Αρταηόηροποσ Έζοσς. Ο Αγώλας ζσλετίδεηαη! (Ειπίδω λα κελ σπάρτοσλ ποιιοί αλαγλώζηες αθόκα ποσ λα απορούλ γηα ποηόλ αγώλα κηιάκε...).

ΦΙΝΕΤ΢

Ο Ελληνας Ανθρωπος ανέκαθεν υπήρξεν ευλαβής αλλά ουδέποτε υπήρξε Θεόδουλος. Ποτέ οεν εννόησε το Θείον ως ένα σύνολο τρομακτικών και φοβερών όντων που παρακολουθούν αδιάκριτα τη ζωή του, Ο Αρχαίος Έλληνας τιμά τους Θεούς με θυμιάματα, θυσίες, προσφορές ανθέων, στεφάνων, γλυκισμάτων και ποτών. Συνουσιάζεται με το θείον με χορό, τραγούδια, θέατρο, άθληση και έρωτα, Οί θεοί δεν είναι κάποια απρόσιτα πάνσοφα όντα που βρίσκονται κάπου εκτός Σύμπαντος, αλλά είναι φίλοι των ανθρώπων και βρίσκονται εντός του Σύμπαντος Κόσμου. Άνθρωποι, Θεοί και Κόσμος είναι ΕΝΑ ΚΑΙ ΠΟΛΑΑΠΑΟ,