•ln^
L. ^ .
pA .L -
H- L
ΕΚΔΟΣΕΙΣ KOPONTZH
KAI ΤΩΡΑ... ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΕ ΜΕ
ΡΟΖΑ ΑΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ
Kai
Ti^ga···
καταδΕκάύτε Μετάφραση:
'Eköööces
d
§m€
ΚΩΣΤΑ ΜΙΛΤΙΑΔΗ
ΚΟΡΟΙ%ΤΖΗ 'Αθήνα
1977
ΠΡΟΛΟΓΟΣ τ ο ν
ξ Μ ε τ α ψ ρ α ύ τ η
Σ' δλη της τή ζωή, ή Ρόζα Λούξεμπουργκ διεξήγαγε 2ναν άνελέητο άγώνα ένάντια στό μιλιταρισμό, Ιναν άγώνα πού δέν είχε καθόλου έπεισοδιακό ή εόκαιριακό χαραχτήρα, γιατί γ ι 4 τή Ρ. Λ. τό φαινόμενο του μιλιταρισμοΟ δέν ήταν καθόλου τυχαίο: ήταν τό άναπόφευκτο προϊόν του καπιταλιστικοΟ συστήματος τήν έποχή του Ιμπεριαλισμού. «Fti τήν τάξη τών καπιταλιστών, ό μιλιταρισμός είναι σήμερα άπαραίτητος γιά τρεις λόγους: Πρώτο, σάν μέσο πάλης άνταγωνιστικών έθνικών συμφερόντων ένάντια σέ άλλους δμίλους· δεύτερο, σαν σπουδαιότατος τομέας τοποθέτησης κεφαλαίων τόσο για τό χρηματιστικό δσο καΐ γ ι λ τό βιομηχανικό κεφάλαιο* καΐ τρίτο, σάν δργανο ταξικής κυριαρχίας στό έσωτερικό ένάντια στόν έργαζόμενο λαό»
(1). Ή μόνη δύναμη πού θα μπορούσε νά παίξει άποφασιστικό ρόλο στήν άντΐ|ΐ^τώπιση του ανερχόμενου μιλιταρισμού, ήταν ή ϊδια ή έργατική τάξη, πού άλλωστε, πάνω της Ιπεφταν καΐ δλα τα βάρη τών έξοπλισμών καΐ τών πολέμων. "Επρεπε έπομένιος, μέ κάθε θυσία, νά συνειδητοποιήσει ή μάζα της έργατικής τάξης «τήν άλληλεξάρτηση πού ύπάρχει άνάμεσα στήν ιμπεριαλιστική πολιτική καΐ τήν εσωτερική έξέλιξη, τή σχέση άνάμεσα (1) Μεταρρύθμιση ή έποονάσταση; Κεφάλαιο 4: Δασμολογική πολιτική καΐ μιλιταρισμός, σελ. 38, Εκδόσεις Δ. Κοροντζή.
στην έπεχτατική πολιτική, τό μεγάλο ώρίμασμα τοΟ σημερινοί καπιταλισμοί) μέ τόν μιλιταρισμό, τήν τραπεζική πολιτική καΐ τη φορολογία» ( 2 ) . Γιά τή Ρόζα Αοόξεμπουργκ 6 πόλεμος είναι άναπόφευκτος δσον καιρό θλ συνεχίζει v i διαιωνίζεται τό καπιταλιστικό καθεστώς: «'Αργά ή γρήγορα θά ξεσπάσει δνας παγκόσμιος πόλεμος», δήλωνε στό λόγο πού έκφώνησε στό Φράιμπουργκ, πράγμα άλλωστε πού λίγο αργότερα έπαληθεύτηκε άπό τήν ιστορία μέ τόν πιό δραματικό τρόπο. Γύρω στα 1 9 1 2 — 1 9 1 3 , οι βαλκανικοί πόλεμοι, ή κατάληψη του Άγαδιρ, ή υπόθεση τής 'Αλσατίας, είχαν δημιουργήσει μιά πολύ έκρυθμη κατάσταση καΐ στόν όρίζοντα διαγράφονταν ήδη οι κίνδυνοι ένός πολέμου. Μέσα σ' αυτό τό ήλεκτρισμένο κοινωνικό κλίμα ή P.A. έγκαινιάζει μιά νέα περίοδο προπαγάνδας ένάντια στό μιλιταρισμό, όργανώνοντας διαδηλώσεις καΐ βγάζοντας λόγους σέ άνοιχτές συγκεντρώσεις. Τό σπουδαιότερο θέμα των λόγων της ήταν πάντα τό ίδιο: Πώς ή έργατική τάξη θ' άντιμετώπιζε τούς κινδύνους πού έγκυμονοϋσε δ αναπτυσσόμενος καπιταλισμός. Πώς θά άντιμετώπιζε τό ενδεχόμενο ένός πολέμου. Στα πλαίσια αύτοϋ του άντιμιλιταριστικου αγώνα, ή P.A. έκφωνει δύο λόγους τό 1913 στή Φραγκφούρτη, γιά τούς Ποίους συλλαμβάνεται μετά άπό έντολή του γενικού είσαγγελέα τής Φραγκφούρτης και παραπέμπεται σέ δίκη. «^Αν — δηλώνει ή P.A. στή συγκέντρωση τής Φραγκφούρτης — οι καπιταλιστές περιμένουν άπό μάς νά σηκώσουμε τά δπλα του θανάτου ένάντια στούς γάλλους άδελφούς μας ή ένάντια στό λαό οποιασδήποτε άλλης χώρας, τούς βεβαιώνουμε δτι κάτι τέτιο δέν θά τό κάνουμε ποτέ».
(2) Ρόζα Λούξεμπουργκ: Πολιτικά κείμενα, σελ. 386, στή γερμανική Ικδοση.
Αύτα τά λόγια ήταν αρκετά για τόν εισαγγελέα τ^ς Φραγκφούρτης για να διατάξει τή σύλληφή της. Ή κατηγορία τήν όποια προσάπτει στη Ρ.Λ. είναι δτι «αύτά τά λόγια είχαν γιά σκοπό νά προκαλέσουν απειθαρχία στό στρατό, οΕ συνέπειες τής όποιας σέ περίπτωση πολέμου θά ήταν άνυπολόγιστες» ( 3 ) . Οι δύο συνήγοροι ύπεράσπισης τής Ρ.Λ., 6 Εούρτ Ρόζενφελντ καΐ ό Πώλ ΛεβΙ ( 4 ) , ύπεράσπισαν στή δίκη τή P.A. άναλύοντας τδ ζήτημα άπό καθαρά νομική άποψη, αφήνοντας σ'αύτήν τήν πρωτοβουλία ν' άναλύσει τό ζήτημα άπό πολιτική άποψη δπως εκείνη ήθελε. Ή δίκη Ιγινε στή Φραγκφούρτη στίς 2 0 του Φλεβάρη του 1914. Έκεΐ ή Ρόζα Αούξεμπουργκ έκφωνεΐ τήν περίφημη απολογία της, πού στήν πραγματικότητα ήταν μιά έπίθεση ενάντια στό μιλιταρισμό καΐ τό σωβινισμό. Γιά τή Ρόζα Αούξεμπουργκ ή δίκη ήταν μιά εύκαιρία νά έκθέσει δημόσια τΙς άπόψεις τών κομμουνιστών πάνω στό ζήτημα του πολέμου. Παραθέτει δημόσια τις θέσεις της Διεθνούς σχετικά μέ τό μιλιταρισμό. Δέν διστάζει ουτε κάν νά καυτηριάσει τόν ταξικό χαραχτήρα τής δικαιοσύνης, τή μεροληψία των δικαστών, κλείνοντας τήν άπολογία της μέ τήν περίφημη φράση: Κ Α Ι Τ Ω Ρ Α Κ Α Τ Α Δ Ι Κ Α Σ Τ Ε ΜΕ. Ή άπόφαση του δικαστηρίου ήταν καταδικαστική. Ή ποινή της όρίζεται σέ 3 χρόνια φυλακή, της δίνουν δμως μιά μικρή άναστολή: δέν τήν κλείνουν αμέσως στή φυλακή, δπως πρότεινε ό εισαγγελέας, άλλα της ορίζουν μιά μεταγενέστερη ήμερομηνία φυλάκισής της. Παρ' δλ' αύτά, άμέσως μετά τήν καταδίκη της ή P.A. φεύγοντας άπ' τό δικαστήριο κάτω άπό τά χειροκροτήματα των συν-
(3) Φόρδαιτς, Νο. 54, 24 Φεβρουαρίου 19ΐ4, Περίληψη του λόγου του ΕΙσαγγελέα. (4) Πρόκειται για τό γνωστά Πώλ Λε6ί, ό όποιος άργότερα διοργάνωσε τήν Μκδοση των βιβλίων της Ρ.Λ. καΐ Ιδιαίτερα της Πολιτικής της Οικονομίας (Σ.Μ.).
τρόφων της, πηγοανει χαΐ βγάζει λόγους σέ δλλες συγκεντρώσεις. Στό μεταξύ, ό τύπος δίνει μεγάλες διαστάσεις στό ζήτημα του μιλιταρισμοΟ. Ό άγώνας ένάντια στό μιλιταρισμό γίνεται δλο καΐ πιό μαζικός. Καθημερινά γίνονται συγκεντρώσεις σέ άνοιχτό χώρο. Γίνονται συγκεκριμένες καταγγελίες γιά κακομεταχειρίσεις φαντάρων. Τό κίνημα ένάντια στό μιλιταρισμό γνωρίζει πρωτοφανείς έπιτυχίες. ΣτΙς άναφορές τους οί άστυνόμοι τ-^Ις Φραγκφούρτης όπογραμμίζουν τό μεγάλο ένθουσιασμό (5) μέ τόν δποιο δ κόσμος όποδεχόταν παντοΟ στίς συγκεντρώσεις τη Ρ. Α. Γιά μιά δλόκληρη περίοδο, δ τύπος δημοσιεύει δλες τΙς δμιλίες ττ)ς Λούξεμπουργκ μέ πηχιαίους τίτλους: « Ό μιλιταρισμός κι δ πόλεμος» ( 6 ) , « Ή Ρόζα Λούξεμπουργκ μιλδ γιά τό μιλιταρισμό καΐ τήν έργατική τάξη» ( 7 ) , «Κάτω δ μιλιταρισμός» ( 8 ) . "Όταν Ιγινε ή δίκη της Φρανκφούρτης, δ εισαγγελέας κατηγόρησε τή Ρ.Λ. δτι μέ τούς λόγους πού έκφωνεΐ στίς συγκεντρώσεις «έπιτίθεται ένάντια στό πιό ζωτικό νεύρο τοΟ Κράτους» ( 9 ) . Ά π ό τότε καΐ μετά ή V A , δέν σταμάτησε ποτέ νά χρησιμοποιεί ειρωνικά αύτή τήν έκφραση σ' δλες τΙς συγκεντρώ-
σείς:
«"Οπως καταλαβαίνετε, άγαπητοί άκροατές, τό νά κάνβι κάποιος προπαγάνδα ένάντια στό μιλιταρισμό, εΓναι σάν νά έπιτίθεται (δπως δηλώνει δ είσαγγελέας) ένάντια στό πιό ζωτικό νεύρο του Κράτους. Βλέπετε λοιπόν, δτι τό πιό ζωτικό νεύρο του σημερινού μας Κράτους δέν είναι ή εύημερία του λαου του, ή άγάπη της πατρίδας, δ πολιτισμός*
(5) Αναφορά του άστυνόμου Κουνώ. (6) Φόρδαιτς της 2 Μαρτίου 1914. (7) Φόρβαιτς της 6 Μαρτίου 1914. (8) Φόρδαιτς της 14 Μάη 1914. (9) Περίληψη του λόγου του Είσανγελέα στίς έφη μερίδες.
δημοσιευμένη
οχι.... τίποτε δλα αυτά* τό πιό ζωτικ6 νεύρο είναι οΕ ξ ι φ ο λ ό γ χ ε ς . . . . Ενάντια σ' αύτό τό ζωτινδ νεύρο άγωνιζόμαστε μ' δλες μας τΙς δυνάμεις απ' τό πρωί ώς τό βράδυ, θέλουμε αύτό τό «ζωτικό νεύρο» v i κομματιαστεί δσο γίνεται πιό γρήγορα» ( 1 0 ) . Μέ την Γδια εΕρωνεία για τόν εισαγγελέα μιλδί λίγες μέρες άργότερα στό Φράιμπουργκ: «Ξανασκεφτείτε τή βαθειά Svvota αύτης της δήλωσης του εισαγγελέα: τό ζωτικό νεΟρο του Κράτους είναι δ μιλιταρισμός. Κι αύτό τολμά v i τό λέει σήμερα πού στή Γερμανία ζούμε μια έποχή τρομαχτικής άνεργίας.. . » ( 1 1 ) . Σέ μια συγκέντρωση πού γίνεται σ' ένα δάσος του Φράιμπουργκ ή Ρόζα Αούξεμπουργκ καταγγέλλει δημόσια τήν άπάνθρωπη μεταχείριση καΐ τούς έξευτελισμούς τούς όποίους ύφίστανται οΐ φαντάροι. Ό τότε όπουργός της άμυνας φόν Φαλκενχάϊν θεωρεί τήν καταγγελία της Αούξεμπουργκ σάν προσβολή τοΟ στρατού και της απαγγέλλει νέες κατηγορίες. Τ ά ένοχοποιητικά στοιχεία είναι ό λόγος πού εβγαλε ή P.A. στό Φράιμπουργκ καΐ πιό συγκεκριμένα ή παρακάτω φράση: «Αύτή ή περίπτωση (πρόκειται για τήν αύτοκτονία ένός στρατιώτη στό Μέτς), είναι αναμφίβολα μόνο μιά άπό τις πολυάριθμες τραγωδίες πού διαδραματίζονται καθημερινά στούς γερμανικούς στρατώνες» ( 1 2 ) . Ή P.A. παραπέμπεται πάλι σέ δίκη. Ή νέα δίκη θα γινόταν στό Βερολίνο. Στό μεταξύ, στούς στρατώνες έπικρατεί άναβρασμός. 01 φαντάροι παίρνουν θάρρος και προσέρχονται μόνοι τους καταθέτοντας στις εφημερίδες.
(10) Φόρ6αιτς της 23 Φλεβάρη 1914. (11) Λόγος του Φράιμπουργκ. (12) Στό λόγο της αύτό ή Ρ.Λ. 2κ<χνε φοβερές άποκοΛ6ψεις δπως <χύτή ένός στροπιώτη πού άνοογκάστηκε άκό Αξιωματικός νά πιει τό περιεχόμενο ένός πτυελοδοχείου.
9
Σε λίγο ot δικηγόροι της Ρ.Λ. έχουν στα χέρια τους χίλιες καταθέσεις στρατιωτών. Τό ύπουργειο εθνικής άμυνας δέν τολμά νά δικάσει για δεύτερη φορά τή Λούξεμπουργκ, φοβούμενο γενικώτερες άναταραχές. 'Αναβάλλει τή δίκη έπ' αόριστο. Στην τιραγματικότητα, ή υπόθεση θεωρείται οριστικά τελειωμένη. Ή δεύτερη αύτη δίκη δέν εγινε ποτέ. ΚΩΣΤΑΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ
10
Kai τώρα... καίαδικάσΐε ρε
KAI ΤΩΡΑ Κ Α Τ Α Δ Ι Κ Α Σ Τ Ε ΜΕ
'Από καθαρά νομική άποψη, οι συνήνοροί μου άποδείζανε έπαρκώα, πόσο πολύ άνυπόστατες είναι οι κατηγορίεα τις όποιες μοϋ προσάπτουν και οι πράΕεις γιά τις όποιες μέ κατηγοροΰν. ΓΓ αύτό θάθελα νά μήν άναφερθώ, δπως αύτοί, στη νομική άποψη του Ζητήματος, άλλα νά φωτίσω μιά άλλη άποψη άπ' τό κατηγορητήριό μου. Τόσο στις παρεμβάσεις τοΰ κ. εισαγγελέα όσο και σ' αύτό καθαυτό τό κατηγορητήριό μου, αύτό πού έχει γιά μένα μεγάλη σημασία δεν είναι μόνο οι δηλώσεις πού μοϋ καταλογίζουν άτι έκανα, άλλά πολύ περισσότερο, ή έρμηνεία τήν όποια έδωσαν ο' αύτές, ό τρόπος μέ τόν όποϊο έΕήγησαν αύτό πού είπα καθώς και ό ύπαινιγμός άτι είχα πρόθεση νά άποκρύψω όρισμένα πράγματα. Πολλές φορές, και μέ μεγάλη έπιμονή, ό κ. είσαγγελέας ύπογράμμισε άτι όταν σ' αύτές τις συγκεντρώσεις έβγαΖα τούς τόσο ένοχοποιητικούς γΓ αύτόν λόγους, είχα έπίγνωση των όσων έλεγα και των δσων ήθελα. Γιά νά γίνει λοιπόν κατανοητή αύτή ή ψυχολογική άποψη των λόγων μου και νά άποσαφηνιστεϊ άν 5,τι έκανα τό έκανα έχοντας συνείδηση τοΰ τί κάνω, πρέπει νά πω όρισμένα πράγματα, γιατί άναμφισβήτητα δέν ύπάρχει κανένας πιό άρμόδιος άπό μένα, κανένας πού νάναι περισσότερο σέ θέση άπό μένα, νά σας δώσει γι' αύτό έΕαντλητικές έπεΕηγήσεις. 13
Πριν άρχίοει ή δίκη, θάθελα νά κάνω μια δήλωση. Κύριε είσαγνελέα και κύριοι δικαστές, είμαι ολότελα στη διάθεσή σας προκειμένου νά δώσω επαρκείς έζηγήσεις για κάθε τί πού θέλετε. Και για νά μπαίνουμε γρήγορα στήν ούσία τοΰ πράγματος, δηλώνω δτι αύτό πού ό εισαγγελέας, βασιζόμενος στις καταθέσεις των σπουδαιοτέρων μαρτύρων κατηγορίας περιέγραψε σάν τόν τρόπο σκέψης μου, σάν τις προθέσεις μου και τά αίσθήματά μου, δεν είναι τίποτε άλλο, άπό μιά χοντροειδέστατη και άχαρη καρικατούρα, τόσο των λόγων μου όσο και των μεθόδων της σοσιαλδημοκρατικής προπαγάνδας πού χρησιμοποιώ γενικά. 'Ακούγοντας προσεχτικά τις δηλώσεις τοΰ είσαγγελέα, δέν μπόρεσα νά κρατηθώ και νά μη γελάσω άπό μέσα μου. Ελεγα: νά ένα άκόμα κλασσικό παράδειγμα πού δείχνει ότι δέν άρκεϊ νά έχει κάποιος μιά τυπική κουλτούρα γιά νά μπορέσει νά κατανοήσει μέ έπιστημονικό τρόπο και α' όλο τους τό ιστορικό βάθος τις άπόψεις των σοσιαλδημοκρατών. Δέν άρκεί νά έχει κάποιος μιά τυπική μόρφωση γιά νά κατανοήσει τις Ιδέες μας σ' όλη τους τήν πολυπλοκότητα, γιατί όσο έΕυπνος και νάναι, έμποδί&ται άπό τό γεγονός ότι άνήκει σέ μιά όρισμένη κοινωνική τάΕη. Μάλιστα, κ. δικαστές. "Αν ρωτούσατε κάποιον άπό αύτούς πού πήραν μέρος σ' αύτές τις συγκεντρώσεις, άκόμα και τόν πιό φτωχό έργάτη, θά σας είχε δώσει τώρα μιά όλότελα διαφορετική εικόνα, μιά όλότελα διαφορετική έΕήγηση των όσων είπα. Μάλιστα, κύριοι δικαστές. Άκόμα καΐ οι πιό άπλοι άνθρωποι και 01 πιό άπλές γυναικοΰλες πού προέρχονται άπ' τόν έργαΖόμενο λαό, θά ήταν άναμφίβολα σέ θέση νά καταλάβουν τις Ιδέες μας πολύ καλά, ένώ άντίθετα, οί Ιδέες αύτές στόν έγκέφαλο ένός Πρώσσου είσαγγελέα πέφτουν και σκορπάνε σάν σέ παραμορφωμένο καθρέφτη. 14
Θάθελα τώρα νά άποδείζω αύτα πού μόλις είπα, έΕετά2ovTac μερικά σημεία με πιο συγκεκριμένο τρόπο. Ό Kijpioc εισαγγελέας είπε για πολλοστή φορά, δτι πριν ακόμα πώ τά λόγια για τά όποια μέ κατηγοροΰν, θεωρώντας τα εγκληματικό, και πού όποτελουσαν τό άπόγειο τοΰ λόγου μου, προσπάθησα νά έΕάψω τό «μίσος» των άκροατών μου. Μέ την εύκαιρία αύτή σας δηλώνω: Κύριε εισαγγελέα, τόσο έμεϊς όσο και οι σοσιαλδημοκράτες δλου τοΰ κόσμου δέν διεγείρουμε ποτέ τά μίση. Γιατί, τί σημαίνει πραγματικά «έΕάπτω τά μίση;» Μήπως γιά παράδειγμα σημαίνει ότι προσπάθησα νά έμφυσήσω στο πνεύμα των άκροατών μου τό παρακάτω σύνθημα: «öv ποτέ σεις οί Γερμανοί βρίσκεστε σέ πόλεμο μέ άλλες χώρες, π.χ. μέτήν Κίνα, νά συμπεριφέρεστε μέ τέτοιο τρόπο στούς Κινέζους, πού γιά έναν όλάκερο αιώνα ένας ΚινέΖος νά μή τολμά οΰτε μέ τήν άκρη τοΰ ματιοΰ του νά κυτάΕει ένα Γερμανό»(1). Ετσι μάλιστα! "Αν είχα μιλήσει έτσι, τότε πραγματικά θά είχα διεγείρει τό μίσος των άκροατών μου. 'Ή μήπως προσπάθησα νά έμφυσήσω στίς μάζες πουρχονταν νά άκούσουν τούς λόγους μου, τήν έθνική έπαρση, τό σωβινισμό, τήν περιφρόνηση και τό μίσος γιά τΙς άλλες ράτσες και τούς άλλους λαούς; Αν έκανα κάτι τέτοιο, τότε πραγματικά θάχα διεγείρει τά μίση Δέν είχα δμως τέτοιες προθέσεις και κανένας συνειδητός σοσιαλδημοκράτης δέν έχει παρόμοιες προθέσεις. Αύτό πού έκανα στή συγκέντρωση πού έγινε στήν Φραγκφούρτη κι αύτό πού κάνουμε όλοι οί σοσιαλδημο-
(1) Ή Ρόζα Λούξεμπουργκ παραθέτει είρωνικά έδω μιά φράση άπ* τό λόγο πού ^6γαλε ό Γουλιέλμος ό 2ος στά στρατεύματά του πριν αύτά έκοτρατεύσουν ένάντια στήν Κίνα τό 1900. Ό λόγος αύτός του Γουλιέλμου είχε άκρι6ώς σά σκοπό νά διεγείρει τό μίσος των γερμανών στρατιωτών ένάντια στούς Κινέζους. (Σ.Μ.).
15
κράτες είτε μέ τά λόγια μας είτε μέ τά γραφτά μας, είναι νά διαφωτίζουμε Tic μάΖες τοΰ έργαΖόμενου λαοΰ, να Tic νάνουμε νά συνειδητοποιούνε τά ταΕικά TOUC συμφέροντα και τά ιστορικά TOUC καθήκοντα, νά TOUC δείχνουμε, οέ γεvικέc γpαμμέc, τήν Ιστορική έΕέλιΕη, το npoc τά που τείνουν οί oίκovoμικέc, πoλιτικέc και κoιvωvικέc έζελίξειc πού πραγματοποιοΰνται ατά πλαίσια thc σημεpιvήc κοιvωvίαc. Αύτά τά ιστορικά πpoτσέc δείχνουν μέ σιδερένια άναγκαιότητα, δτι δταν το σημερινό κοινωνικό σύστημα φτάσει ένα όρισμένο έπίπεδο άvάπτuEηc, θά δώσει άναπάφευκτα τή θέση του, θά άντικατασταθεϊ, εϊτε τό θέλει εϊτε όχι, άπό τό κοινωνικό σύστημα του σοσιαλισμοΰ, πού είναι άνώτερο άπ' αύτό. Νά ποιά εϊναι ή προπαγάνδα πού κάνουμε, νά nüc μέ τό φώτισμα των ιστορικών προοπτικών πάνω OTic όπoϊεc βασιζόμαστε, έΕυψώνουμε τή συνείδηση καΙ τό ήθικό τών μα2ών. Είναι άκpι6ώc ατά πλαίσια αύτήc τήc άvτίληψηc, πού κάνουμε τήν προπαγάνδα μαc ένάντια στόν πόλεμο και ατό μιλιταρισμό — γιατί öλεc ο! άπόψειc τών σοσιαλδημοκρατών έναρμονίΖονται μέ τήν πραγματικότητα τοΰ κόσμου οπου 2οΰμε κι έχουν μεταΕύ TOUC μιά συνοχή, γιατί είναι έπιστημονικά θεμελιωμέvεc. Κι öv ό κύpιoc είσαγγελέαc δσο κι ό άEιoλύπητoc μάρτυpac κατηγopίαc, σ' όλα αύτά βλέπουν μόνο μιά άπλή διέγερση τοΰ μίσouc, τoύc πληροφορούμε δτι ή άπλότητα και ή χονδρότητα τήc κpίσηc TOUC πηγάζουν άπό τήν άνικανότητά TOUC νά σκεφθούν μέ τόν τρόπο πού σκέφτονται οί σoσιαλδημoκpάτεc. Έ Ε άλλου, πoλλέc φopέc, ό κύpιoc εiσαγγελέαc ύπαινίχτηκε ότι παρακινούσα TOOQ στpατιώτεc νά «δολοφονήσουν τoύc άvωτέpouc TOUC». Aύτέc οί καμouφλαpισμέvεc πpoτpoπέc γιά νά σκοτώσουν τoύc άvωτέpouc TOUC, άλλά πού γι' αύτόν ήταν όλότελα εύκoλovόητεc — φανερώνανε κατά τή γνώμη του, τή μοχθηρία και τή βλαβερότητα τών τών προθέσεών μου. 16
' Ac είναι όμως, oöc 2ητώ να έπανεζετάσετε έστω και γιά μια στιγμή, Tic κατηγορίες πού μοΰ προσάψατε. Σκεφτείτε λιγάκι: θα ύποχρεωθείτε τότε να συμφωνήσετε ότι ό εισαγγελέας, προσπαθώντας νά πετύχει τόν άζιέπαινο σκοπό του, ποΰταν νά με περιγράψει με τα πιό σκοτεινό χρώματα, έκανε σ' αύτη τήν περίπτωση μιό γκάφα. Πότε προέτρεψα σε δολοφονίες, κι ενάντια σέ ποιούς «ανώτερους»; Τό κατηγορητήριο πού μοΰ όπαγγέλθηκε ύποστήριζε ότι επαίνεσα τό σύστημα της πολιτοφυλακής καΐ σύστησα τήν έφαρμογή του στή Γερμανία. ΎπόδειΕα ότι τό σπουδαιότερο σ' αύτό τό σύστημα είναι τό δικαίωμα πού έχουν οί άνθρωποι νά παίρνουν μαδ τους στό σπίτι τους τά άτομικά τους όπλα, όπως άκριβώς συμβαίνει στήν Ελβετία, και τότε — σημειώστε το καλά αύτό — έκείνη τή στιγμή πρόσθεσα πώς θά μπορούσαν τά όπλα νά ρίΕουν προς μιά κατεύθυνση άντίθετη άπ' αύτή πού ένδεχομένως νά θέλανε οί άρχηγοι της πολιτοφυλακής. Είναι λοιπόν φανερό ότι αύτό γιά τό όποιο μέ κατηγορεί ό εισαγγελέας, δεν είναι ότι προέτρεψα τούς στρατιώτες νά δολοφονήσουν τούς άνώτερους τοΰ σημερινού γερμανικού στρατού, άλλά μέ κατηγορεί ότι προέτρεψα τή δολοφονία των μελλοντικών άρχηγών της πολιτοφυλακής της Γερμανίας!... Ή αλήθεια όμως είναι ότι έπειδή παλεύουμε μ' όλες μας τις δυνάμεις γιά τήν έφαρμογή τού συστήματος της πολιτοφυλακής, είναι αύτή άκριβώς ή προπαγάνδα πού ό εισαγγελέας θεωρεί έγκλημα και αισθάνεται τόν έαυτό του ύποχρεωμένο νά προστατεύσει τή 2ωή τών άΕιωματικών, πού τούς άπείλησα τή 2ωή, της τάχα προσβεβλημένης πολιτοφυλακής. Λίγο άκόμα και ό κύριος εισαγγελέας πάνω στόν ένθουσιασμό τού άγώνα του θά μέ κατηγορούσε ότι προέτρεπα τούς άκροατές μου νά άποπειραθούν νά δολοφονήσουν τόν .. μελλοντικό πρόεδρο της Γερμανικής δημοκρατίας!.... Τί όμως είπα πραγματικά κα) θεώρησαν ότι αύτό άπο2
17
τελεί παρότρυνση για τή δολοφονία των άνωτέρων; Κάτι ολότελα διαφορετικό, ZTOLJC λόγουα πού έβγαζα, έδειχνα οτι συνήθως οί υπερασπιστές τοϋ σημερινού μιλιταρισμοΰ δικαιολογούν τή θέση TOUC έπικαλούμενοι τήν έθνική αμυνα. 'Όλες αύτές όμως οί επικλήσεις δέν αποτελούν παρά ψευτιές, γιατί αν ή φροντίδα τους για τό συμφέρον τοϋ έθνους ήταν τίμια και ειλικρινής, τότε, όπως ανάφερα και πρίν, οί κυρίαρχες τάΕεις δέν θαχαν παρά νά έφαρμόσουν στήν πράΕη τήν ήδη παλιά διεκδίκηση του σοσιαλδη]ϋθκρατικοΰ προγράμματος, δηλαδή τήν εφαρμογή τοϋ συστήματος της πολίτοφυλακής. Γιατί, όπως και πρίν έλεγα, τό σύστημα αύτό είναι τό μόνο πού μπορεί πραγματικά νά εγγυηθεί τήν υπεράσπιση της πατρίδας. Γιατί πραγματικά, μόνο ένας λαός ελεύθερος, πού εκστρατεύει ένάντια στόν έχθρό μέ τή δική του έλεύθερη καΙ άβίαστη άπόφαση άποτελεί μιά έπαρκή εγγύηση γιά τήν έλευθερία και τήν άνεζαρτησία της χώρας του. Μόνο τότε θά μπορούσαμε νά τραγουδήσουμε: «άγαπημένη πατρίδα τώρα μπορείς νά κοιμηθείς ήσυχη»(1). Στό λόγο πού έβγαλα ατή συγκέντρωση έθεσα τό ερώτημα: γιατί οί έπίσημοι «ύπερασπιστές της πατρίδας» δέν θέλουν οΰτε κάν νά άκούσουν νά γίνεται λόγος γιά τό σύστημα άμυνας της πολιτοφυλακής, πού είναι στήν πραγματικότητα τό μόνο άποτελεσματικό. 'Απλούστατα, αύτό συμβαίνει γιατί έκείνο γιά τό όποίο πραγματικά ένδιαφέρεται ή στρατιωτική ήγεσία δέν είναι ή ύπεράσπιση της πατρίδας, άλλά οί ίμπεριαλιστικοι και καταχτητικοί πόλεμοι γιά τούς όποιους, είναι άλήθεια, ή πολιτοφυλακή είναι άχρηστη. Κι έπειτα, δέν ύπάρχει καμιά άμφιβολία οτι φοβούνται νά δώσουν όπλα στά χέρια τοΰ έργα2όμενου λαού,
(1) Πρόκειται γιά μια φράση άπό τά έμβατήρια της έποχής έκείνης, την όιτοία ειρωνικά άναφέρει ή Ρόζα Λούξεμπουργκ ( Σ . Μ.).
18
γιατί OL εκμεταλλευτές έχουν λερωμένη τή συνείδησή TOUC και τρέμουν μήπως μια μέρα τά δπλα αύτά τά μεταχειριστοΰν οι έργα2όμενοι για νά ρίξουν προς τήν αντίθετη κατεύθυνση άπ' αύτή πού θα ήθελαν αύτοι πού κατέχουν τά πόστα. Βλέπουμε λοιπόν, ότι σύμφωνα μέ τήν κατάθεση τοΰ πρώτου μάρτυρα κατηγορίας, ό εισαγγελέας μέ κατηγορεί γιά ο,τι είπα σχετικά μέ τό φόβο πού κατέχει τις κυρίαρχες τάΕεις, γιά τόν όποιο μίλησα λίγο πρίν. Νά λοιπόν πού γιά μιά άκόμα φορά άποδείχνεται ότι ή τέλεια άνικανότητα τοΰ είσαγγελέα νά κατανοήσει τή σοσιαλδημοκρατική έπιχειρηματολογία τοΰ θολώνει τό μυαλό. Παρόμοια σφαλερός είναι καΙ ό Ισχυρισμός πού περιέχεται στήν κατηγορία πού μοΰ προσάπτουν, σύμφωνα μέ τόν όποίο προέτρεψα τούς άκροατές μου νά άκολουθήσουνε τό όλλανδικό παράδειγμα. Σ ' αύτή τή χώρα, οί στρατιώτες τοΰ άποικιακοΰ στρατού έχουν τό δικαίωμα νά χειροδικήσουν ένάντια σ' έναν άνώτερο πού τούς κακομεταχειρίζεται. Πραγματικά, έζαιτίας τοΰ μιλιταρισμού και τών κακομεταχειρίσεων πού ύφίστανται οι φαντάροι, ύπενθύμισα έκείνη τή στιγμή πού μιλούσα τήν άΕέχαστη μορφή τοΰ Μπέμπελ, τοΰ ήγέτη μας, και μέ τήν εύκαιρία αύτή είπα ότι ένα άπό τά σπουδαιότερα κεφάλαια της 2ωής του ήταν ό άγώνας πού έκανε ατή βουλή ένάντια στίς κακομεταχειρίσεις και τις τιμωρίες τών στρατιωτών, Γιά νά φωτίσω άκόμα περισσότερο αύτό τό ζήτημα, άνάφερα πολλά άποσπάσματα άπό διάφορους λόγους τοΰ Μπέμπελ, παρμένα άπό τά πραχτικά τών συζητήσεων πού έγιναν στή βουλή. Ά π ' δ,τι Εέρω, δέν ύπάρχει κανένας νόμος πού ν' άπαγορεύει τήν παράθεση τέτοιων άποσπασμάτων. Π ιό συγκεκριμένα, άνέφερα τις δηλώσεις πού έκανε ό Μπέμπελ τό 1893, πάνω σ' ένα θεσμό πού βρίσκεται άκόμα σέ ισχύ στόν όλλανδικό άποικιακό στρατό. Βλέπετε 19
λοιπόν, κύριοι, πώς ό ύπερβολικός 2ήλος οδήγησε κι έδώ ακόμα τόν εισαγγελέα νά διαπράζει μια χοντρή γκάφα: όπως κΓ αν έχει τό πράγμα, δεν είναι εναντίον μου, άλλα εναντίον κάποιου άλλου πού θάπρεπε ν' απαγγείλει ό εισαγγελέας τό κατηγορητήριό του. Ας έρθουμε όμως τώρα στο πιό βασικό σημείο της κατηγορίας πού μοΰ προσάπτουν. Νά ή βασική κατηγορία πού μοΰ προσάπτει ό εισαγγελέας: Με τις έγκληματικές —κατά τή γνώμη του— δηλώσεις πού έκανα, παρακινούσα τούς φαντάρους, σε περίπτωση πολέμου, νά μήν πολεμήσουν τόν έχθρό. Φτάνει σ' αύτό τό συμπέρασμα κάνοντας μιά άναγωγή πού τοΰ φαίνεται νά έχει μιά άκαταμάχητη λογική. Νά ό συλλογισμός του: δεδομένου ότι έκανα άντιπολεμική προπαγάνδα, δεδομένου ότι ήθελα νά έμποδίσω τόν πόλεμο, δεν θά μπορούσα προφανώς νά διαλέξω κανένα άλλο δρόμο, δεν θά μπορούσα νά χρηοίμοηοιήσω κανένα άλλο πιό άποτελεσματικό μέσο άπό τά νά κάνω αύτη τήν άμεση προτροπή ατούς φαντάρους: "Αν σας δώσουν διαταγή νά ρίΕετε, μή ρίχνετε. Δεν είναι αύτό, κύριοι δικαστές, τό ώραϊο συμπέρασμα μιας πειστικής λακωνικότητας και μιας άκαταμάχητης λογικής; Επιτρέψτε μου όμως νά σας δηλώσω ότι: αύτή ή λογική κι αύτό τό συμπέρασμα πηγάζουν άπό τις άπόψεις τοΰ εισαγγελέα καί όχι τις δικές μας, όχι άπό τΙς άπόψεις της σοσιαλδημοκρατίας. Έδώ εφιστώ ιδιαίτερα τήν προσοχή σας. Επαναλαμβάνω: Τό συμπέρασμα σύμφωνα μέ τό όποιο, τό μόνο άποτελεσματικό μέσο γιά νά έμποδιστεϊ ό πόλεμος θάταν ν' άπευθυνθοΰμε άμεσα στους στρατιώτες και νά τούς προτρέψουμε νά μή ρίΕουν ένάντια στόν έχθρό, αύτό τό συμπέρασμα δέν είναι παρά ή άλλη όψη τοΰ νομίσματος, της άποψης σύμφωνα μέ τήν όποία όταν ό φαντάρος ύπακούει στίς έντολές τών άνώτερών του αύτό γίνεται γιά τό καλό τοΰ έθνους. Και γιά νά μιλήσουμε άνοιχτά, ή βάση τοΰ Κράτους και τοΰ μιλιταρισμού είναι 20
ή παθητική ύπακοή ή απόλυτη ύπακοή τοΰ στρατιώτη (1). Αύτη την αντίληψη έχει πάνω σ' αύτό τό Ζήτημα ό κ. εισαγγελέαc, άποψη ή οποία συμπληρώνεται άρμονικά άπό τήν άποψη τοΰ ύπουργοΰ έθvικήc άμυνας, δπωα αύτη άπορρέει άπό τό επίσημο διάταγμα πού πρόσφατα κοινοποίησε. Όταν OTIQ 6 τοΰ Νοέμβρη τοΰ περασμένου χρόνου ό αύτοκράτορας ύποδέχθηκε ατό Πότσδαμ τόν βασιλιά των Ελλήνων, είπε οτι ή έπιτυχία των έλληνικών στρατευμάτων δείχνει «ότι οί άρχές πού υΙοθετήθηκαν άπό τόν άνώτατο στρατιωτικό άρχηγό και τά στρατεύματά μας είναι οί εγγυητές της νίκης, άν έφαρμοστοΰν σωστά». Ή άνώτατη στρατιωτική ήγεσία μέ τΙς «άρχές» της και τήν τυφλή ύπακοή τών φαντάρων, νά ποιά είναι ή βάση της στρατιωτικής στρατηγικής και ή έγγύηση τής νίκης. Ε, λοιπόν, έμεϊς κι όλοι οι σοσιαλδημοκράτες δεν συμμεριζόμαστε αύτόν τόν τρόπο μέ τόν όποίο βλέπετε τά πράγματα. 'Αντίθετα μέ σας, έμεϊς οί σοσιαλδημοκράτες νομίζουμε ότι δέν είναι μόνο ό στρατός, οί «διαταγές» αύτών πού βρίσκονται άπό πάνω και ή τυφλή «ύπακοή» όσων βρίσκονται άπό κάτω πού πρέπει ν' άποφασίΖουν /ίά τή γένεση και τήν έκβαση τών πολέμων, άλλά ότι είναι ή μεγάλη μάΖα τοΰ έργαΖόμενου πληθυσμού πού πρέπει νά άποφασίΖει γι' αύτό. Είμαστε τής γνώμης ότι ό πόλεμος δέν πρέπει νά γίνεται παρά μόνο όταν καΙ όσο καιρό οί έργαΖόμενες μάΖες θεωρούν τόν πόλεμο δίκαιο και άναγκαϊο, και τότε τόν δέχονται μέ ένθουσιασμό. "Αν άντίθετα ή μεγάλη πλειοψηφία τών έργαΖομένων διαμορφώσει τή γνώμη — κι έμεϊς τήν βοηθάμε νά διαμορφώσει αύτή τή γνώμη, ν'άναπτύΕει τήν ταΕική της συνείδηση, κι αύτός είναι ό στόχος μας — αν έλεγα στούς λόγους πού έβγαΖα στις συγκεντρώσεις ή πλειοψηφία τοΰ λαοΰ συνειδητοποιήσει ότι (1) Στα γερμοχνικά λέξη ττράς λέξη τΓού σημαίλ/ει υπακοή τοΰ θύματος.
KADAVERHARSAM
21
ό πόλεμος είναι ένα γεγονός βάρβαρο, βαθειά ανήθικο, αντιδραστικός και αντίθετος με τά συμφέροντα τοΰ λαοϋ, τότε ό πόλεμος θαταν άδύνατος — äv και φυσικά για ένα μικρό διάστημα ό φαντάρος θά συνέχιζε να ύπακούει στις διαταγές των άνωτέρων του. Σύμφωνα μέ τή δική μας άποψη, τόν πόλεμο τον διεΕάγει όλος ό λαός. Σ ' αύτόν ανήκει νά άποφασίσει γιά τόν πόλεμο ή γιά τήν ειρήνη. Τό Ζήτημα της άνάπτυΕης ή της συντριβής τοΰ σημερινοΰ μιλιταρισμού είναι ένα Ζήτημα γιά τό όποιο πρέπει νά άποφανθεϊ ή μάΖα των έργαΖομένων άνδρών, νέων, γέρων, γυναικών, κι όχι μιά μικρή μειοψηφία πού κρύβεται — οπως λέει ό λαός — πίσω άπό τις βασιλικές κουρτίνες. Κράτησα μέ συνέπεια τό συλλογισμό μου αύτόν κι έχω στά χέρια μου μιά κλασσική μαρτυρία πού άποδεικνύει ΟΤΙ αύτή άκριβώς ή άποψη, ή άποψη των σοσιαλδημοκρατών, είναι σωστή. Ό εισαγγελέας μέ ρώτησε τί έννοοΰσα οταν έλεγα «δέν θά τό κάνουμε». Όλότελα τυχαία είμαι σέ θέση νά άπαντήσω στήν έρώτηση πού μοΰ άπευθύνει ό είσαγγελέας της Φραγκφούρτης, άναφέροντάς του μερικά άποσπάσματα άπό τό λόγο πού έβγαλα ατή Φραγκφούρτη. Στις 17 τοΰ 'Απρίλη 1910, μίλησα στό τσίρκο Σούμαν, μπροστά σ' ένα άκροατήριο 6.000 άνθρώπων, γιά τόν τρόπο μέ τόν όποΐο γίνεται ή ψηφοφορία στήν Πρωσσία — θά θυμάστε άσφαλώς ότι έκείνη τήν έποχή ή καμπάνια μας βρισκότανε στό άπόγειό της. Στά στενογραφημένα πραχτικά αύτοΰ τοΰ λόγου, ατή σελίδα 10, βρίσκω τό παρακάτω άπόσπασμα: «Κυρίες και κύριοι, στόν άγώνα πού διεΕάγουμε σήμερα γιά τή μεταρρύθμιση τοΰ έκλογικοΰ μας συστήματος στήν Πρωσσία, όπου καΙ γιά όλα τ' άλλα σημαντικά πολιτικά Ζητήματα της Γερμανίας, λέω 22
ΟΤΙ δέν πρέπει νά ύπολογίίουμε παρά μόνο σέ μ5α TOÜQ ίδιους. Άλλα ποιοι είμαστε έμεϊο; Είμαστε τα εκατομμύρια των προλετάριων άνδρών και γυναικών Tfic Γερμανίας και της Πρωσσίαα Είμαστε κάτι πολύ περισσότερο άπό ένα ζερό νούμερο. Είμαστε τά έκατομμύρια αύτών πού με τήν έργασία των χεριών TOUC τρέφουνε τήν κοινωνία. Και άρκεϊ αύτη ή πολύ άπλή πραγματικότητα νά συνειδητοποιηθεί άπό TIC πλατειές μά2ες τοΰ γερμανικού προλεταριάτου, γιά νά σημάνει κάποτε ή ώρα, οπου στήν Πρωσσία θ' άποδειχθεϊ στη σημερινή άντίδραση ότι ό κόσμος μπορεί πολύ ώραϊα νά 2ήσει, χωρίς αύτά τά άρπαχτικά όρνια, χωρίς τούς άρχοντες και τούς κόντηδες τοΰ ZEUTRUM, χωρίς μυστικοσύμβουλους καΐ τουλάχιστον χωρίς είσαγγελεϊς, άλλά πού δέν θά μπορούσε ή κοινωνία νά Ζήσει οϋτε γιά 24 ώρες αν οί έργάτες σταυρώνανε τά χέρια τους». "Οπως βλέπετε, σ' αύτό τό άπόσπασμα παραθέτω καθαρά και ζάστερα ποΰ βρίσκεται, κατά τή γνώμη μας, τό κέντρο βαρύτητας της πολιτικής Ζωής και τών πεπρωμένων τοΰ Κράτους: ατή συνείδηση, στήν έλεύθερη μέληση και άπόφαση τής μεγάλης μάΖας τών έργαΖομένων' 'Ακριβώς μέ τον ϊδιο τρόπο άντιμετωπίΖουμε καΙ τό Ζήτημα τοΰ μιλιταρισμού. Τά μέτρα πού ή έργατική τάζη θά καταλάβει και θά άποφασίσει νά μήν άνεχθεί άλλους πολέμους, ό πόλεμος θά γίνει άδύνατος. Εκτός όμως άπ' όλ' αύτά τά έπιχειρήματα πού δείχνουν ποιά είναι ή αποψή μας πάνω ατό Ζήτημα τοΰ πολέμου, ύπάρχουν πάρα πολλά ντοκουμέντα πού είναι σχετικά μέ τήν προπαγάνδα μας πάνω ατά στρατιωτικά Ζητήματα. ΈΕάλλου, κανείς δέν μπορεί νά μ' έμποδίσει νά έκφράσω τήν έκπληζή μου. Γιατί ό είσαγγελέας τό μεγαλύτερο κακό πού μπορεί νά κάνει είναι νά διαστρεβλώνει τά λόγια μου, γιά νά βγάλει άπ' αύτά, μέ αύθαίρετες ύποθέσεις, έρμηνεϊες, άφαιρέσεις, τόν τρόπο μέ τόν όποίο 23
σκοπεύω νά παλέψω ενάντια στον πόλεμο. "Αν ήθελε ό εισαγγελέας νά δεϊ μέ τί τρόπο παλεύω ένάντια στόν πόλεμο, θά μπορούσε νά 6ρεϊ άφθονες άποδείΕεις. Γιατί, την άντιμιλιταριστική μας προπαγάνδα δεν τήν διεΕάγουμε ατό σκοτάδι, κρυφά, όχι κύριε εισαγγελέα" τήν προπαγάνδα μας τήν διεΕάγουμε στό Εάστερο φως των δημοσίων και ανοιχτών συγκεντρώσεων. Έδώ και δεκάδες χρόνια ό άγώνας ένάντια στό μιλιταρισμό άποτελεϊ ένα άπό τά βασικά σημεία της προπαγάνδας μας. "Ηδη άπό τήν έποχή της 1ης Διεθνούς, άποτέλεσε τό άντικείμενο συζητήσεων και άποφάσεων σ' όλα ή σχεδόν όλα τά παγκόσμια συνέδρια, όπως και στά συνέδρια τοϋ Γερμανικού Κόμματος. Ό εισαγγελέας, αν ήθελε νά δεϊ πώς άγωνι2όμαστε ένάντια στό μιλιταρισμό, δέν είχε παρά ν' άπλώσει τό χέρι του και ν' άντλήσει άπό τή δραστηριότητα μιας όλόκληρης γενιάς πολλά ένδιαφέροντα ντοκουμέντα. Δυστυχώς, δέν μπορώ νά παραθέσω έδώ τό σύνολο της σχετικής βιβλιογραφίας. Επιτρέψτε μου όμως τουλάχιστον νά παραθέσω τά σποδαιότερα ντοκουμέντα. 'Ήδη, γινε στις πραχτικών κεκριμένα,
άπ' τό 1868, τό συνέδριο της Διεθνούς πού έΒρυξέλλες, προτείνει τό πάρσιμο όρισμένων μέτρων γιά νά έμποδιστεί ό πόλεμος. Π ιό συγδιαβάζουμε στις άποφάσεις τού Συνεδρίου:
«Πιστεύουμε ότι οΙ λαοί μπορούν άπό τώρα κιόλας νά περιορίσουν τόν άριθμό τών πολέμων, άντιτιθέμενοι σ' αύτούς πού τόν κάνουν ή σ' σύτούς πού τόν κηρύσσουν. Νομίζουμε ότι τό δικαίωμα γιά τήν έγκριση ή άποδοκιμασία τοϋ πολέμου άνήκει πρίν άπ' όλους, στήν έργατική τάΕη ή όποία περισσότερο άπ' όλους σηκώνει τό βάρος της στρατιωτικής θητείας και τού πολέμου. Στόν άγώνα ένάντια στό μιλιταρισμό διαθέτουμε ένα μέσο πραχτικόμέσο πραχτικό, θεμιτό και άμεσα έφαρμόσιμο. Τό μέσο πού διαθέτει ή έργατική τάΕη όφείλεται στό γεγονός δτι όλόκληρο τό σώμα της κοινω24
viac δέν θά μπορούσε νά ίήσει, αν ή παραγωγή σταματοΰσε για ένα ορισμένο διάστημα. Άρκεϊ στούς έργάτες νά σταματήσουν νά παράγουν γιά νά κάνουν άδύνατες Tic δεσποτικές καί αύθαίρετες έπιχειρήσεις τής κυβέρνησης. Τ6 συνέδριο της Διεθνούς "Ενωσης των έργα2ομένων πού έγινε στις Βρυξέλλες, δηλώνει ÖTI πρέπει νά παλέψουμε μ' δσο πιο μεγάλη μαχητικότητα μπορούμε ένάντια στον πόλεμο. Καλεϊ όλα τά τμήματα της Διεθνούς, τό καθένα στή χώρα του, όπως κι όλες τις έργατικές όργανώσεις και όμάδες, οποίες κι αν είναι, ν' άγωνιστούν όσο πιό μαχητικά μπορούν, γιά νά έμποδίσουν τόν πόλεμο πού διεξάγεται άπό ένα λαό ένάντια σ' έναν άλλο. "Ενας τέτοιος πόλεμος σήμερα δέν είναι στήν πραγματικότητα παρά ένας έμφύλιος πόλεμος, γιατί ένας πόλεμος όπου οι έργάτες και πολίτες μιας χώρας πολεμούν τούς έργάτες και πολίτες μιας άλλης χώρας, δέν μπορεί νάναι παρά ένας πόλεμος άνάμεσα σ' άδέρφια και σέ πολίτες. Τό Συνέδριο καλεϊ έπίσης τούς έργαζόμενους νά σταματήσουν κάθε εργασία στήν περίπτωση πού ένας τέτοιος πόλεμος θά ΕέσπαΖε στή χώρα τους» (1). 'Αφήνω τώρα τϊς πολυάριθμες άποφάσεις της 1ης Διεθνούς. Τό Συνέδριο της Ζυρίχης τού 1893 δηλώνει: «Ή θέση πού πρέπει νά κρατήσουν οί έργάτες άπέναντι στόν πόλεμο, καθορίζεται μέ σαφήνεια άπό την άπόφαση τού Συνεδρίου των Βρυξελλών πάνω στό μιλιταρισμό. Ή έπαναστατική σοσιαλδημοκρατία όλων των χωρών πρέπει νά άντιταχθεϊ κινητοποιώντας όλα τά μέσα πού διαθέτει γιά νά έμποδίσει τις σωβινιστικές όρέξεις των κυρίρχων τάξεων. Ή έπαναστατική σοσιαλδημοκρατία πρέπει νά συσφίγγει δλο και περισσότερο τούς δεσμούς άλληλεγγύης πού ένώ(1 Ζ. Φρεμόντ: Ή ττρώτη Διεθνής, τόμος I, σελ. 404.
25
νουν Toüc npoA8T0piouc όλων των χωρών και να εργάζεται ασταμάτητα για την έΕάλειψη τοΰ καπιταλιστικοί} συστήματος πού χωρίζει τον κόσμο σε δύο εχθρικά στρατόπεδα και σπρώχνει τούα λαούς νά πολεμάνε ό ένας ένάντια στόν άλλο. Ό μόνος τρόπος γιά νά σταματήσουν οί πόλεμοι είναι ή κατάργηση της ταΕικής κοινωνίας. Ή άνατροπή του καπιταλισμού, νά τί κατοχυρώνει πραγματικά τήν παγκόσμια είρήνη». Τό Συνέδριο πού έγινε ατό Λονδίνο τό 1896 δηλώνει: «Μόνο ή εργατική τάΕη μπορεί νά έχει τή σταθερή θέληση και τή δύναμη νά πραγματοποιήσει τήν ειρήνη σ' ολο τον κόσμο: 1ον. Με τήν ταυτόχρονη κατάργηση τών μονίμων στρατών και τήν όργάνωση τοΰ οπλισμένου λαοΰ. 2ον. Μέ τή συγκρότηση λαϊκών δικαστηρίων πού θά είναι έπιφορτισμένα νά διακανονίζουν τις διαφορές άνάμεσα ατά έθνη. 3ον. Στήν περίπτωση πού οί κυβερνήσεις δεν θά δεχόντουσαν τήν άπόφαση τών λαϊκών δικαστηρίων, τό δικαίωμα της όριστικής άπόφασης γιά τόν πόλεμο ή γιά τήν εΙρήνη άνήκει άμεσα ατό λαό». (Άπόφαση της Επιτροπής V I I I ) . Τό Συνέδριο πού έγινε ατό Παρίσι τό 1900 συνιστά τήν έφαρμογή τών παρακάτω μέσων πάλης ένάντια στό μιλιταρισμό: «Τά σοσιαλιστικά κόμματα όλων τών χωρών πρέπει νά διαπαιδαγωγούν καΐ νά όργανώνουν τή νεολαία στόν άγώνα ένάντια στό μιλιταρισμό. Αύτό είναι ένα καθήκον πού πρέπει νά εκπληρώνεται μέ όσο πιό μεγάλη ένεργητικότητα γίνεται και μ' όλες τους τις δυνάμεις». 26
Επιτρέψτε μου ακόμα νά oäc αναφέρω ένα πολύ σπουδαίο απόσπασμα άπό την απόφαση πού πάρθηκε στο Συνέδριο πού έγινε τό 1907 ατή Στουτγάρδη, όπου άπαριθμήθηκαν κατά τρόπο πολύ συστηματικό μια σειρά άπό πραχτικά μέσα πού διαθέτει ή σοσιαλδημοκρατία στην πάλη της ένάντια στόν πόλεμο. Διαβάζουμε έκεϊ: «Πραγματικά, μετά τό διεθνές συνέδριο των ΒρυΕελλών, τό προλεταριάτο συνέχισε τόν άσταμάτητο άγώνα του ένάντια ατό μιλιταρισμό. 'Αρνήθηκε νά δεχτεί Tic στρατιωτικές και ναυτικές δαπάνες, άγωνίστηκε γιά τόν έκδημοκρατισμό του στρατοΰ καΐ μεταχειρίστηκε μ' όλοένα και πιό μεγάλη άποτελεσματικότητα τά πιό ποικίλα μέσα προκειμένου νά έμποδίσει ένδεχόμενους πολέμους ή νά θέσει τέρμα σ' αύτούς ή άκόμα νά τούς έκμεταλλευτεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε μέ τις άνακατατάΕεις και τις θυμώσεις πού ό πόλεμος δημιουργεί στά κοινωνικά στρώματα, νά έΗυπηρετήσουν τήν άπελευθέρωση της έργατικής τάΕης. "Ετσι έγινε, γιά παράδειγμα, μέ τή συμφωνία άνάμεσα στά άγγλικά τρέντ-γιούνιονς καΐ στά γαλλικά έργατικά συνδικάτα στη διάρκεια της κρίσης τοΰ Φακόντα, γιά νά έΕσοφαλιστεϊ ή ειρήνη και νά ΕαναϋπάρΕουν καλές σχέσεις άνάμεσα στις δύο χώρες. "Ετσι έγινε δταν Εέσπασε ή κρίση του Μαρόκου, önou γιά νά άποτραπεί ό πόλεμος κινητοποιήθηκαν άποφασιστικά τά δύο σοσιαλιστικά κόμματα της Γαλλίας και της Γερμανίας και όργανώθηκαν μεγάλες λαϊκές συγκεντρώσεις. Τό ϊδιο έγινε μέ τή συντονισμένη δράση τών Αύστριακών και ιταλών σοσιαλιστών πού συναντήθηκαν στήν Τεργέστη γιά νά άποτρέψουν άπό κοινού τόν πόλεμο άνάμεσα στήν Ιταλία και τήν Λύστρία. Μπορούμε παρόμοια νά άναφέρουμε τή δυνατή κινητοποίηση της έργατικής τάΕης στή Σουηδία, πού είχε γιά σκοπό τήν άποτροπή της έπίθεσης ένάντια στή Νορ27
6ηγία. TeAoc, πρέπει να θυμίσουμε τις μαΖικές μάχεα καΙ θυσίες των σοσιαλιστών έργατών και χωρικών της Ρωσίας και της Πολωνίας, πού έγιναν για να εμποδίσουν τον πόλεμο πού κήρυΕε ό τσαρισμός, για νά δώσουν ένα τέλος και για να κάνουν ν' αναβλύσει άπό την κρίση ή απελευθέρωση τοΰ ρωοικοΰ προλεταριάτου και τών λαών της Ρωσίας. Βλέπουμε λοιπόν δτι όλες αύτές οί προσπάθειες καταμαρτυρούν την αύΕανόμενη έπιρροή της έργατικής τάζης και τή διαρκή της φροντίδα νά διατηρηθεί ή εΙρήνη με άποφασιστικές παρεμβάσεις» (1). Μετά άπ' όλα αύτά, θάθελα, κύριε εισαγγελέα, νά σας κάνω μιά ερώτηση: Σ ' όλες αύτές τις άποφάσεις πού παράθεσα, βρίσκετε τήν παραμικρή προτροπή, νά παρεμβαίνουμε μπροστά ατούς φαντάρους και νά τούς λέμε: μή ρίχνετε! Και γιατί δεν βρίσκετε; Μήπως γιατί φοβόμαστε τις συνέπειες μιας παρόμοιας προπαγάνδας ή μήπως γιατί φοβόμαστε κάποια παράγραφο τοΰ ποινικοΰ κώδικα; "Αν ήταν έτσι, αν ό φόβος γΓ αύτές τις συνέπειες μας συγκρατούσε και μας έμπόδιίζε νά κάνουμε αύτό πού θά θεωρούσαμε άναγκαϊο καΙ σωτήριο, τότε θά είμαστε άΕιολύπητοι κακομοίρηδες. "Οχι, κύριοι, γελιέστε αν νομίζετε ότι γι' αύτό δέν τό κάνουμε. "Αν δέν τό κάνουμε είναι γιατί λέμε: Αύτοι πού φορούν τή λεγόμενη βασιλική στολή άποτελούν κι αύτοι μιά μερίδα άπ' τόν έργαίόμενο λαό, κι öv καταλάβουν ότι ό πόλεμος είναι ένα φαινόμενο καταδικαστέο καΐ άντίθετο μέ τά συμφέροντα τοΰ λαοΰ, τότε αύτοι
(1) V I I Διεθνές Σοσιαλιστικό Συνέδριο. Άναλτυικά πραχτικά. Βρυξέλλες 1908, σελ. 422—423. Τό Συνέδριο άπαριθμει τΙς σπουδαιότερες κρίσεις ττού Ιθεσαν κατά καιρούς σέ κίνδυνο τήν ειρήνη της Εύρώπης άρχίζοντας άπό τήν υπόθεση Φακόντα
28
oi ίδιοι oi φαντάροι, άκόμα και χωpic να TOCIC προτρέψουμε έμεϊς νά κάνουν κάτι τέτοιο, θα ζέρουν πολύ καλά τί θά κάνουν όταν έρθει μιά τέτοια στιγμή. "Οπως βλέπετε, κύριοι, ή προπανάνδα πού διεΕάγουμε ενάντια ατό μιλιταρισμό δέν είναι τόσο φτωχή και τόσο άπλοϊκή, όσο φαντάζεται ό είσανγελέας. Διαθέτουμε πολλά και διάφορα μέσα δράσης ενάντια ατό μιλιταρισμό: — Διαπαιδαγώγηση της νεολαίας, πράγμα πού τό κάνουμε με 2ήλο και μέ έπιτυχία παρ' δλα τά έμπόδια πού 6ά2ουν στο δρόμο μας. — Προπαγάνδα ύπέρ της εφαρμογής τοΰ συστήματος της πολιτοφυλακής. — Μαζικές συγκεντρώσεις καΐ διαδηλώσεις ατούς δρόμους. Τέλος, ρίΕτε καί μιά ματιά στήν Ιταλία. Δείτε μέ ποιο τρόπο οι συνειδητοποιημένοι έργάτες άντέδρασαν ένάντια στήν περιπέτεια τοΰ πολέμου της Τρίπολης: Μέ μιά μαζική άπεργία πού όργανώθηκε μ' έναν ύπέροχο τρόπο. Και πώς άντέδρασε-σ' αύτό τον πόλεμο ή γερμανική σοσιαλδομοκρατία; Στις 12 τοϋ Νοέμβρη, ή έργατική τάΕη τοΰ Βερολίνου στά πλαίσια μ ιός άλυσίδας 12 συγκεντρώσεων, υιοθέτησε μιά άπόφαση σύμφωνα μέ τήν οποία τιμούσε τούς Ιταλούς συντρόφους καί τούς έδινε συγχαρητήρια γιά τή μαζική τους άπεργία. Ξέρω ότι μετά άπό αύτό πού είπα γιά τή μαζική άπεργία, ό εισαγγελέας θά πεϊ: «Χμ!... μαζική άπεργία... "Ε, νά λοιπόν πού σ' έπιασα»! Νομίζει δτι σ' αύτές τις λέΕεις — μαζική άπεργία —βλέπει τις πιό άπόκρυφες άνατρεπτικές μου προθέσεις, μιά καΙ ή μεγάλη άπεργία άπ' τή φύση της τήν ίδια τραντάζει τό κράτος. Σήμερα τό πρωΐ, ό εισαγγελέας βάσισε όλο τό κατηγορητήριό του κι έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στήν προπαγάν29
δα πού κάνουμε για τήν πραγματοποίηση μιάς μαγικής απεργίας. Τήν καμπάνια πού κάνουμε γιά τη μαζική άπεργία, 6 εισαγγελέας τήν συγδυάΖει μέ τρομαχτικές προοπτικές, μέ προοπτικές βίαιης έπανάστασης, τόσο φοβερές πού πραγματικά μόνο ατή φαντασία ενός Πρώσσου εισαγγελέα θά μπορούσαν νά ύπάρχουν. Κύριε εισαγγελέα, άν ύπέθετα ότι ύπάρχει σέ σας και ή παραμικρή δυνατότητα νά κατανοήσετε τόν τρόπο σκέψης της σοσιαλδημοκρατίας και νά άντιληφθεϊτε τήν Ιστορία μέ λιγότερα χυδαίο τρόπο άπ' δ,τι τήν άντιλαμβάνεστε, θά σας έ^ηγούσα αυτά πού εκθέτω μέ επιτυχία σ' δλες τΙς συγκεντρώσεις πού όργανώνουμε. Τότε θά καταλαβαίνατε ΟΤΙ ο1 μαΖικές άπεργίες χαραχτηρίζουν μιά όρισμένη φάση της σημερινής κατάστασης καΙ σάν τέτοιες, δέν θά μπορούσανε ούτε νά «κατασκευασθούν», πολύ δέ περισσότερο δέν θά μπορούσε νά «κατασκευαστεί» μιά έπανάσταση. Οι μαζικές άπεργίες άποτελούν μιά μόνο άπό τις φάσεις της πάλης των τάζεων, μιά φάση πρός τήν όποία — είναι άλήθεια — ή σημερινή έΕέλιΕη μας οδηγεί μέ τή σιδερένια άναγκαιότητα ένός φυσικού φαινομένου. 'Ολόκληρος ό δικός μας ρόλος, ό ρόλος της σοσιαλδημοκρατίας, συνίσταται στό νά βοηθήσουμε τήν έργατική τάΕη νά συνειδητοποιήσει αύτή τήν τάση της έΕέλιΕης, έτσι πού οί έργάτες νά γίνουν μιά λαϊκή διαπαιδαγωγημένη μάζα, πειθαρχική, άποφασισμένη και δραστήρια, ικανοί νά σταθούν στό ύψος των ιστορικών τους καθηκόντων. "Οπως βλέπετε λοιπόν, έπισείοντας ό κύριος εισαγγελέας τό φάντασμα της μαζικής άπεργίας, έτσι όπως αύτός τό καταλαβαίνει, θέλει νά μέ καταδικάσει για μιά άκόμα φορά, οχι γιά τΙς ιδέες πού έχω, άλλά γιά τις ιδέες πού αύτός έχει. Πριν καταλήζω στά συμπεράσματά μου, θαθελα νά κάνω μιά άλλη παρατήρηση. Στό κατηγορητήριό του ό κύ30
pioc εισαγγελέας έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο ταπεινό μου πρόσωπο. Μέ περιέγραψε σαν φοβερό κίνδυνο για τήν άσφάλεια τού κράτους. Δέν δίστασε ακόμα και νά πέσει χαμηλά, μά πολύ χαμηλά, κατεβαίνοντας μέχρι τό έπίπεδο μιας χυδαίας παλιοφυλλάδας, της KLADDERADATS» (Σ.Μ.: σατιρική έβδομαδιαία έφημερίδα τοΰ Βερολίνου, 1848 — 1944) και νά ύπενθυμίσει ότι μέ άποκαλοΰν «Ρό2α ή κόκκινη». Και σάν νά μήν έφταναν όλα αύτά, τόλμησε νά άμφισβητήσει τήν προσωπική μου άΕιοπρέπεια, λέγοντας πώς θά δραπέτευα στήν περίπτωση πού τό δικαστήριο θά έΕέδιδε στή συνέχεια καταδικαστική απόφαση. Κύριε είσαγγελέα, άπαΕιώ ν' άπαντήσω σ' αύτές τις συκοφαντίες πού κατευθύνονται ένάντια στό πρόσωπό μου, αλλά θά σας πω ένα πράγμα μόνο: Δέν έχετε καμιά Ιδέα τοΰ τί σημαίνει σοσιαλδημοκράτης. (Στό σημείο αύτό έπεμβαίνει ό πρόεδρος και τήν διακόπτει λέγοντας: «Δέν βρισκόμαστε έδώ γιά ν' άκούσουμε πολιτικό λόγο»). Μόνο στό 1913, πολλοί άπό τούς συναδέλφους σας δικαστικούς εργάστηκαν οί κακόμοιροι μέ τόν ιδρώτα τού προσώπου τους γιά νά καταδικάσουν τά έντυπά μας, καταδικάζοντας πολλούς συντρόφους μας σέ 60 μήνες φυλακή. Μήπως κατά τύχη άκούσατε άπό κανέναν άπ' αύ~ τούς τούς φτωχούς άμαρτωλούς ότι προσπάθησε νά τό σκάσε» γιά ν' άποφύγει τήν καταδίκη του; Νομίζετε δτι αύτή ή βροχή των καταδικαστικών άποφάσεων θά μπορούσε νά πτοήσει έστω κι ένα σοσιαλδημοκράτη και νά τόν κάνει νά μείνει πίσω στήν έκτέλεση των καθηκόντων του ή νά τόν τρομοκρατήσει; Α ! όχι κύριοι, τό έργο μας περιφρονεί και δέν ένδιαφέρεται καθόλου γιά τό πυκνό δίχτυ των δικαστικών σας παραγράφων. Τό δίχτυ τών δικαστικών σας παραγράφων δέν κατορθώνει νά πτοήσει τό έργο μας πού μεγαλώνει καί πληθαίνει σέ πείσμα τών είσαγγελέων όλου τοΰ κόσμου! 31
Δυό λόγια ακόμα και τελειώνω μέ τή χοντροκομμένη επίθεση πού μοΰκαναν και πού τελικά Εαναγυρί^ει ο' αύτόν πού την οργάνωσε. Ό εiσαγγελέαc δήλωσε ρητά — τό σημείωσα καλά αύτό — ότι 2ήτησε την άμεση σύλληψή μου γιατί ήταν άπόλυτα σίγουρος ότι θά τοσκαγα. Μ'άλλα λόγια μδς λέει τί θάκανε αύτός στη θέση μου καί ό συλλογισμός του είναι ό παρακάτω: "Αν έγώ ό εισαγγελέας κινδύνευα νά καταδικαστώ σέ φυλάκιση ενός έτους, θά τόσκαγα. Κύριε εισαγγελέα, δεν έχω καμιά άμφιβολία γΓ αύτό καί τό πιστεύω άπόλυτα, ότι αν είσαστε ατή θέση μου θά τό σκάγατε άπό τό φόβο σας. " Ενας σοσιαλδημοκράτης όμως, α... όχι, αύτός νάστε σίγουρος ότι δέν τό σκάει, δέ θά τοκανε ποτέ αύτό. Υπερασπίζει τίς πράζεις του, άπαντα στις κατηγορίες σας καί γελά γιά τις καταδίκες σας. ΚΑΙ ΤΩΡΑ, Κ Α Τ Α Δ Ι Κ Α Σ Τ Ε ΜΕ.
32
Τό πρόγραμμά μας καΙ ή πολιτική κατάοταοη
TO ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ KAI Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
"Αν έπιφορτιζόμαστε σήμερα με τό καθήκον, νά θέσουμε σέ συζήτηση καΙ νά υιοθετήσουμε τό πρόνραμμά μαc, αύτό δέν τό κάνουμε άπλα και μόνο για τόν άπόλυτα τυπικό λόγο, ότι χθές συγκροτήθηκε ένα νέο και αύτόνομο κόμμα, και έπoμέvωc πρέπει και τυπικά νά δικαιολογήσει τήν ΰπαρΕή του μ' ένα καινούργιο πρόγραμμα. Ή άναγκαιότητα της έπε^εργασίας ένός νέου προγράμματος πηγάΖει μέσα άπό τά μεγάλα ιστορικά γεγονότα. Φτάσαμε σήμερα πιά στήν κατάσταση νά έχουμε ένα προλεταριακό πρόγραμμα, τό όποϊο ομωα, γιά λόγους πού όφείλονται στήν παράδοση, είναι χτισμένο πάνω σέ μιά σοσιαλδημοκρατική και σοσιαλιστικομεταρρυθμιστική βάση και πρέπει ν' άνοικοδομηθεϊ πάλι και ατό σύνολό του πάνω σέ μιά έντελώς διαφορετική βάση. 'Έτσι, κάνοντας αύτή τήν προσπάθεια, Εαναβρισκόμαστε στήν ϊδια έκείνη θέση πού εϊχαν βρεθεί ό ΜάρΕ καΐ ό "Ενγκελς, δταν καταπιάστηκαν πριν έβδομήντα χρόνια μέ τή σύνταΕη του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου». "Οπως γνωρίζετε, τό «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» άντιμετώπιζε τήν πραγματοποίηση τοΰ σοσιαλισμού και τήν 35
προλεταριακή επανάσταση σαν σα κ α ι ε π ί κ α ι ρ α .
καθήκοντα
άμε-
Αύτή ήταν ή άποψη πού ύποστηρίΕονε ό ΜάρΕ καΙ ό "Ενγκελς όταν Εέσπασε ή επανάσταση του 1848. Τή θέση TOUC αύτή, σύμφωνα με τήν όποία ή πραγματοποίηση του σοσιαλισμού άποτελοΰσε ένα άμεσο και έπίκαιρο καθήκον, τήν θεωρούσαν σαν τήν πραγματική βάση πάνω στήν όποία θά στηριζόταν ÖKOQ ό αγώνας του προλεταριάτου σε παγκόσμια κλίμακα. Εκείνη τήν έποχή, τόσο ό ΜάρΕ δσο και ό "Ενγκελς— καΐ μοΖΙ τους όλοι οΙ φωτισμένοι προλετάριοι — ήταν της γνώμης δτι ή έγκαθίδρυση ενός σοσιαλιστικού καθεστώτος άποτελοΰσε μιά άμεση άναγκαιότητα πού πήγα2ε άπό τήν ϊδια τήν ιστορική έΕέλιζη. Επίσης εκείνη τήν έποχή νομίζανε δτι ή πραγματοποίηση μιας πολιτικής επανάστασης θά μπορούσε άπό μόνη της νά όδηγήσει στήν κατάληψη της κρατικής έΕουσίας και νά πάρει μ' αύτό τον τρόπο σάρκα καΙ άστα ό σοσιαλισμός. Ξέρετε βέβαια, δτι άργότερα ό ΜάρΕ και ό Ενγκελς άναθεώρησαν πέρα γιά πέρα αύτή τήν έκτίμηση πού είχαν κάνει. Νά τί γράφουν στόν πρόλογο της έκδοσης του «Μανιφέστου» πού έπεΕεργάστηκαν και οΙ δύο μα2ί τό 1872, σχετικά μέ όρισμένα συμπεράσματα τά όποια διατυπώνονταν ατό Μ κεφάλαιο (Πραχτικά μέτρα γιά τήν έγκαθίδρυση τοΰ σοσιαλισμού): «Αύτό τό κεφάλαιο πρέπει νά τροποποιηθεί σέ πολλά σημεία. Τό τελευταίο τέταρτο τού αΙώνα ή μεγάλη βιομηχανία πραγματοποίησε τεράστιες προόδους. Ή έργατική τάΕη άκολούθησ» παράλληλα αύτή τήν άνάπτυΕη τοΰ καπιταλισμού όργανωμένη σέ κόμμα. Ταυτόχρονα πλουτιστήκαμε μέ τήν πραχτική έμπειρία πρώτα - πρώτα της έπανάστασης τού Φλεβάρη άργότερα καΐ ιδίως μέ τήν πραχτική έμπειρία της Παρισινής Κομμούνας, στή διάρκεια της όποιας τό προλε36
ταριάτο κατόρθωσε νά πάρει στα χέρια του, γιά πρώτη φορά στήν ιστορία, τήν πολιτική έΕουσία και νά τήν ασκήσει δύο όλόκληρους μήνες. Ή πείρα πού κερδήθηκε άπ' ούτέο, Tic έπαναστάσεια έδειΕε ότι ποΛλά αποσπάσματα άπό κείνο τό πρόγραμμα είναι ήδη ζεπερασμένα. Π ιό συγκεκριμένα, κείνο πού μας άπόδειΕε ή Κομμούνα είναι δτι ή έ ρ γ α τ ι κ ή τ άΕ η δ ε ν ά ρ κ ε ϊ νά κ α τ α χ τ ή σ ε ι άπ λ ά και μ ό ν ο τ ο ν ύ φ ι σ τ ά μ ε ν ο πολιτικό μ η χ α ν ι σ μ ό κ α Ι νά τόν χρησιμοποιήσει γιά τις δ ι κ έ ς της ανάγκες». Γιά νά δοΰμε όμως ποιό είναι αύτό τό άπόσπασμα γιά τό όποιο κάνουν λόγο ό ΜάρΕ και ό Έγκελς, θεωρώντας το ξεπερασμένο άπό τήν κριτική των ϊδιων γεγονότων: «Τό προλεταριάτο θά έκμεταλλευτεϊ τήν πολιτική του ύπεροχή, προκειμένου νά άφαιρέσει άπό τήν άστική τάΕη ολα τά κεφάλαια και δλα τά μέσα παραγωγής και νά τά παραδώσει ατά χέρια του Κράτους, δηλαδή τοΰ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ πού έ χ ε ι ό ρ γ α ν ω θ ε ί σέ διευθύνουσα τάζη, α ύ ^ ά ν ο ν τ α ς έτσι, όσο γ ί ν ε τ α ι , τις ύπάρχουσες παραγωγ ι κ έ ς δ υ ν ά μ ε ι ς . Προφανώς, αύτό έχει τήν έννοια δτι στήν πρώτη περίοδο θά γίνουν αύθαίρετες έπεμβάσεις πάνω ατά δικαιώματα της άτομικής Ιδιοχτησίας και πάνω στις άστικές συνθήκες ίδίοχτησίας. Δέν ύπάρχει άμφιβολία, δτι τά μέτρα πού θά παρθούν, θά άποδειχθοΰν άνεπαρκή. Άπό τή στιγμή όμως πού θά κινηθεί μιά διαδικασία τέτοιων μέτρων, τά μέτρα αύτά δέν θά σταματήσουν έκεί, άλλά θά όδηγήσουν στή λήψη κι άλλων νέων μέτρων πού θά κριθούν άπαραίτητα προκειμένου νά έπαναστατικοποιηθεί όλόκληpoc ό μηχανισμός της παραγωγής. Είναι αύτονόητο δτι τα μέτρα πού θά παρθούν θά διαφέρουν άπό χώρα σέ χώ37
ρα. Παρ' ολ' αύτά, τά μέτρα πού γενικά θά έφαρμοοτοϋν — κι αύτό ισχύει ιδιαίτερα για τις πιο αναπτυγμένες χώρες — είναι τά παρακάτω: 1.— 'Απαλλοτρίωση της Ιδιοχτησίας της γης, χρησιμοποίηση της έγγειου προσόδου γιά τη χρηματοδότηση των κρατικών δαπανών. 2.— Φορολογία πάρα πολύ προοδευτική. 3.— Κατάργηση τοΰ κληρονομικού δικαιώματος. 4.— Κατάσχεση τών Εένων περιουσιών όπως καΐ τών περιουσιών πού άνήκουν σ' όσους άντιστάθηκαν ένοπλα. 5.— 'Ανάληψη της πιστοδοτικής λειτουργίας άπό τό κράτος μέ μιά Εθνική Τράπεζα πού θά είναι άποκλειστικό μονοπώλιο καΙ όλα τά κεφάλαιά της θά είναι κρατικά. 6.— Τό κράτος θά πάρει ατά χέρια του όλες τΙς μεταφορές. 7.— Πραγματοποίηση ένός γενικού σχεδίου, ατά πλαίσια τοΰ όποιου θά βελτιωθεί ή καλλιέργεια τών γαιών και θά άΕιοποιηθουν και έκεϊνα τά χωράφια πού δέν καλλιεργούνται. Σύμφωνα μ' αύτό τό γενικό σχέδιο θά έπαυΕηθούν oi έθνικές έπιχειρήσεις και τά έθνικά μέσα παραγωγής. 8.— Ή εργασία θά είναι ύποχρεωτική γιά όλους. Συγκρότηση έργατοβιομηχανικών στρατών ιδιαίτερα ατή γεωργία. 9.— Συντονισμός τής γεωργίας και τής βιομηχανίας, χρησιμοποίηση όλων τών μέσων προκειμένου νά έΕαφανιστεί σιγά-σιγά ή διαφορά άνάμεσα στήν πόλη και στό χωριό. 10.— Καθιέρωση μέ δαπάνες τού κράτους δημόσιας έκπαίδευσης όλων τών παιδιών. Κατάργηση τών σημερινών μορφών έκμετάλλευσης τής έργσσίας τών παιδιών 38
στα έργοοΓτάσια. Προσαρμογή thc εκπαίδευσης στην υλική παραγωγή κλπ.». "Οπωα βλέπετε, έπειτα από όλα αύτά πού αναφέραμε, ό ΜάρΕ και ό Έ γ κ ε λ ς άντιμετώπι2αν τότε, αν και με διαφορετικό τρόπο, τα ϊδια προβλήματα πού ορθώνονται 0μεσα μπροστά σε μδς σήμερα: Πώς θά πραγματοποιηθεί στήν πράΕη ό σοσιαλισμός. Ή επανάσταση τοΰ 1848 διέψευσε Tic έλπίδες τις όποιες είχαν στηρίζει σ' αύτήν ό ΜάρΕ και ό Εγκελς, και άπό τότε έγκατάλειψαν τήν άποψη πού πριν υποστήριζαν, σύμφωνα με τήν όποία τό προλεταριάτο ήταν εκείνη τήν έποχή άμεσα σέ θέση νά πραγματοποιήσει τό σοσιαλισμό. Είχαν τότε δημιουργηθεί σ' δλες τις χώρες σοσιαλιστικά δημοκρατικά κόμματα,, τά όποια δμως ύποστήρι2αν άπόψεις πού διαφέρανε πάρα πολύ άπό τις έπαναστατικές κομμουνιστικές άπόψεις. Αύτό είχε σάν συνέπεια νά περιοριστούν ο! άμεσες προοπτικές τους σέ άγώνα γιά μικρές οικονομικές και πολιτικές διεκδικήσεις, έτσι ώστε σιγά-σιγά και άφου περάσουν διάφορες φάσεις, νά όργανωθουν ο1 προλεταριακές μάΖες τών όποίων ό προορισμός θά ήταν ή πραγματοποίηση τοΰ σοσιαλισμοΰ οταν ό καπιταλισμός θά είχε ώριμάσει περισσότερο. Ά π ό τότε πού γράφτηκε τό πρόγραμμα πού μόλις πρίν άναφέραμε, πέρασαν έβδομήντα χρόνια. Παρ' όλα αύτά δμως, ή διαλεκτική της ίστορίας μας κάνει πάλι σήμερα νά ξαναγυρίζουμε σ' έκείνη τή θέση πού ό ΜάρΕ και ό "Εγκελς είχαν τότε ύποστηρίΕει — καί αργότερα σταμάτησαν νά τήν ύποστηρίΖουν, γιατί τήν έκριναν Ιστορικά λανθασμένης. Ό ΜάρΕ καΙ ό "Εγκελς είχαν τότε βέβαια πολούς όγους νά θεωρήσουν δτι οι θέσεις πού είχαν πάρει ήταν ιστορικά λαθεμένες. 'Αλλά ή άνάπτυΕη πού πήρε ό καπιταλισμός άπό έκείνη τήν έποχή μέχρι σήμερα, μας κάνει νά σκεφτόμαστε δτι αύτή ή θέση πού τότε ήταν ένα λάθος, σήμερα είναι σωστή κι δτι άποτελεί δικό μας άμεσο 39
καθήκον νό πραγματοποιήσουμε έμεϊς σήμερα TOUC άντικειμενίκούς σκοπούς οι όποιοι είχαν τεθεί άπό τον Μάρξ καί τον "Ενγκελς τό 1848. Κι άπ' τήν άλλη μεριά, άνάμεσα α' έκείνη τήν πρώτη φάση του σοσιαλιστικού κινήματος καί στον τρόπο μέ τον όποιο σήμερα βλέπουμε τά καθήκοντα πού μπαίνουν μπροστά μας, μεσολαβεί ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ειρηνικής άνάπτυΕης όχι μόνο του καπιταλισμού άλλά και τοΰ σοσιαλιστικοί} και έργατικοΰ κινήματος — κι αύτό ισχύει πολύ περισσότερο γιά τό έργατικό κίνημα της Γερμανίσς πού άποτελεϊ τή «γη της έπαγγελίας» τοϋ σοσιαλδημοκρατικοΰ ρεφορμισμοΰ. Αύτή ή διαφορετική σε σχέση μέ τις προβλέψεις έΕέλιζη τοΰ καπιταλισμού έβαλε και σέ διαφορετική βάση τό σοσίολιστικό πρόγραμμα, και ιδιαίτερα σ' ό,τι άφορα τή Γερμανία, πήρε μιά πολύ ιδιάζουσα μορφή. Βλέπουμε έτσι ΟΤΙ μέχρι νά καταντήσουμε στήν 4η Αύγουστου, ή σοσιαλδημοκρατία έδειχνε άκόμα τήν άφοσίωσή της στις θέσεις τοϋ προγράμματος της Έρφούρτης, δπου φιγουράρησαν σέ πρώτο πλάνο ο1 μίνιμουμ διεκδικήσεις, ένώ ό σοσιαλισμός δεν έμφανιζόταν σάν ένας άμεσος στόχος, άλλά σάν ένα μακρυνό φωτεινό άστέρι, σάν ένας άπώτερος τελικός σκοπός. Έ κ ε ϊ ν ο ό μ ω ς πού έ χ ε ι π ο λ ύ μεγαλ ύ τ ε ρ η σ η μ α σ ί α άπό τό γ ρ ά μ μ α ένός π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς ε ί ν α ι ό τ ρ ό π ο ς μέ τόν όποιο ά ν τ ι λ α μ β ά ν ε τ α ι κ ά π ο ι ο ς τό πρόγραμμα σέ σ χ έ σ η μέ τήν πραχτική δ ο υ λ ε ι ά . Σχετικά μ' αύτό τό Ζήτημα ύπάρχει στήν ιστορία τοϋ μαρξισμού και τού έργατικού κινήματος ένα βασικό κείμενο γραμμένο άπό τόν "Ενγκελς τό 1805 στόν πρόλογο τού βιβλίου τού Μάρζ «Ή πάλη των τάΕεων στή ΓαλλΙα>, όπου καθορί&ται τό πραχτικό περιεχόμενο ένός προγράμματος. Δέν θίγουμε τό θέμα αύτό μόνο καΙ μόνο έπειδή παρουσιάζει ένα καθαρά Ιστορικό ένδιαφέρον. "Αν θίγουμε αύτό τό Ζήτημα, αύτό τό κάνουμε γιατί 40
τό έπίκαιρο ηρόβλημά μας, τό σημερινό ιστορικό μας καθήκον μας ύποχρεώνει νά φτιάΕουμε ένα πρόγραμμα μέ Tic ϊδιες θέσεις τις όποιες είχαν υιοθετήσει παλιότερα, τό 1848, ό Μάρζ και ό Ένγκελς. Οι άλλαγές πού έπέφερε ή ϊδια ή ιστορική εζέλιζη μας όναγκόΖουν νά κάνουμε μιά βαθιά και δσο γίνεται πιο ξεκάθαρη έπανεκτίμηση πάνω στήν άντίληψη πού έχει για την πραχτική δουλειά ή γερμανική σοσιαλδημοκρατία, άντίληψη πού τήν όδήγησε στήν καταστροφή της 4ης Αυγούστου. Σκοπός μας λοιπόν είναι νά κάνουμε εδώ αύτή τήν έπανεχτίμηση μέ πανηγυρικό τρόπο. "Ας δοΰμε δμως ποια ήταν ή άποψη του "Ενγκελς γιά τήν άναμενόμενη σοσιαλιστική-έπανάστοση, όπως αύτή ή άποψη έκφράστηκε στόν πρόλογο πού έκανε στό βίβλίο τοϋ Μάρζ «Ή πάλη των τάΕεων στή Γαλλία» (ό όποιος γράφτηκε τό 1895 καΙ επομένως πολλά χρόνια άπό τότε πού πέθανε ό ΜάρΕ). Στόν πρόλογο αύτοϋ του βιβλίου ό "Ενγκελς κάνει μιά ιστορική άναδρομή στό 1848 και γράφει δτι ή άποψη πού τότε μαδ μέ τόν ΙΝ/ΙάρΕ ύποστήριΖαν, σύμφωνα μέ τήν οποία θά ζέσπαΖε πολύ σύντομα ή σοσιαλιστική έπανάσταση, διαψεύστηκε άπό τά ίδια τά γεγονότα. Και στή συνέχεια άναφέρει τά παρακάτω: «Ή ιστορία διέψευσε τόσο έμάς δσο και δλους έκείνους πού ύποστήριΖαν μιά παρόμοια άποψη. Ή ιστορία άπόδειΕε δτι ό βαθμός της οικονομικής άνάπτυΕης στή δυτική Εύρώπη άπεϊχε πάρα πολύ άπό τόν ψηλό έκεΐνο βαθμό οικονομικής άνάπτυΕης, πού θά μπορούσε νά έπιτρέψει τήν άποσύνθεοη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Τό δτι έτσι έχουν τά πράγματα, άποδείχνεται άπό τήν τεχνοοικονομική έπανάστοση πού άκολούθησε μετά τό 1848, ή όποία άπλώθηκε σ^ δλη τήν ήνειρο, και ή οποία είχε σαν αποτέλεσμα νά γεννηθή ή μεγάλη βιομηχανία στή Γαλλία, Αύστρία, Ούγγαρία, Πολωνία και τώρα τελευταία στή Ρωσία. Αύτή ή επανάσταση πραγματοποιήθηκε 41
ολότελα πάνω οέ μια βάση καπιταλιστική, πράγμα πού σημαίνει δτι 6 καπιταλισμός είχε άκόμα περιθώρια άνάπτυEnc τό 1848«. Συνεχίζοντας ό Εγκελς δείχνει πώς εξελίχτηκε ή κατάσταση άπό τότε και μετά, και προσδιορίζει ατό τέλος τά πραχτικά καθήκοντα τοΰ Κόμματος στή Γερμανία: «Ό πόλεμος πού έγινε τό 1870 — 71 και ή ήττα της Κομμούνας προκάλεσαν μια προσωρινή μεταφορά τοΰ κέντρου βάρους τοΰ έργατικοΰ κινήματος άπό τή Γαλλία στή Γερμανία, πράγμα πού ό ΜάρΕ τό είχε προβλέψει. Ή Γαλλία είχε άνάγκη άπό πολλά χρόνια γιά νά μπορέσει νά συνέλθει άπό τό αίμα πού έχασε τό Μάη τοΰ 1871. Στή Γερμανία όμως, ή τεράστια εισροή τών γαλλικών δισεκατομμυρίων είχε σά συνέπεια νά άναπτυχθεΐ ή βιομηχανία σέ μιά Ζεστή άτμόσφαιρα (σάν σέ θερμοκήπιο) και έκεϊ ή σοσιαλδημοκρατία πήρε μιά άνάπτυζη πολύ πιό γρήγορη και έντυπωσιακή άπ' ό,τι κι ό ϊδιος ό καπιταλισμός. Οί Γερμανοί έργάτες εκμεταλλεύθηκαν τόσο έζυπνα τό δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας πού είχαν καταχτήσει άπό τό 1866, πού γρήγορα είχαν εύνοϊκά άποτελέσματα. Οί άριθμοΙ πού ύπάρχουν δέν άφήνουν καμμιά άμφιβολία γΓ αύτό κι όλοι μπορούν νά διαπιστώσουν τήν ταχύτατη άνάπτυζη τοΰ Κόμματος». "Επειτα άπ' αύτά, ό Ενγκελς κάνει μιά πολύ ώραία παρουσίαση μέ άριθμούς, ή όποία καταδείχνει πόσο πολύ αύΕήθηκαν οΙ ψήφοι της σοσιαλδημοκρατίας ατό διάστημα πού μεσολάβησε άπό τή μιά εκλογική περίοδο του Ράιχ ώς τήν άλλη, έτσι ώστε νά άνέλθουν σέ έκατομμύρια. Νά ποιά συμπεράσματα βγάζει άπ' όλα αύτά ό "Ενγκελς: «Αύτή ή καλή έκμετάλλευση τοΰ δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας είχε σά συνέπεια τή γέννηση μιάς όλωσδιόλου νέας μορφής πάλης τοΰ προλεταριάτου, μορφή πού πήρε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις. Κατανοήσανε ÖTi ό κρατικός μηχανισμός μέσα στόν όποιο άποκρυσταλ42
λώνεται ή εξουσία της αστικήα τάΕηα, προσφέρει κι άλAouc Tponouc στο προλεταριάτο, έτσι ώστε αύτό νά μπορεί νά καταπολεμήσει άκόμα γι' αύτόν τόν ϊδιο τον κρατικό μηχανισμό. Oi εργάτες πήραν μέροο OTIC έκλογές των έπσρχιακών κοινοβουλίων, στις εκλογές γιά τήν άνάδειΕη δημοτικών συμβούλων, OTIC έπιτροπές διαιτησίας, μ' αλλα λόγια αμφισβήτησαν όλα τά πόστα άπό τήν άστική τάΕη. Σ* όλες αύτές τίς περιπτώσεις, ένα μεγάλο μέρος άπό τό προλεταριάτο βρήκε τήν εύκαιρία νά έκθέσει τις άπόψεις του. Μετά άπ' όλ' αύτά, τόσο ή κυβέρνηση όσο και ή άστικη τάΕη είχαν φτάσει σέ τέτοιο σημείο, πού φοβόντουσαν πολύ περισσότερο τή νόμιμη δουλειά τοϋ έργατικοΰ κόμματος άπό τήν παράνομη δουλειά του, πολύ περισσότερο τά άποτελέσματα τών έκλογών άπ' ό,τι τά άποτελέσματα μιας έΕέγερσης». Στή συνέχεια ό Ενγκελς άσκεί μιά στοχαστική κριτική στήν αύταπάτη, σύμφωνα μέ τήν όποία μέσα στις συνθήκες τοϋ σύγχρονου καπιταλισμού, ή έργατική τάΕη θά μπορούσε νά πραγματοποιήσει τούς σκοπούς της μόνο κάνοντας τήν έπανάσταση ατούς δρόμους. Επειδή λοιπόν κι έμείς σήμερα είμαστε όλωσδιόλου σέ κατάσταση επανάστασης, σέ έπανάσταση ατούς δρόμους μέ όλες έκείνες τίς συνέπειες πού κάτι τέτοιο συνεπάγεται, πιστεύουμε ότι ήρθε ό καιρός νά έκφράσουμε τή γνώμη μας πάνω στήν άποψη πού έπίσημα είχε άσπαστεϊ μέχρι σήμερα ή γερμανική σοσιαλδημοκρατία, άποψη ή όποία είναι σέ πολύ μεγάλο βαθμό ύπεύθυνη, γιά τήν κατάντια στήν όποία βρεθήκαμε τήν 4η Αύγούστου. Μ' δλσ αύτά πού λέω, δέν θέλω καθόλου νά ύπονοήαω ότι ό "Ενγκελς μέ τήν αποψή του είναι προσωπικά ύπεύθυνος γιά τήν τροπή πού πήραν τά πράγματα στή Γερμανία. Τό μόνο πού θέλω νά πώ είναι τούτο: Νά μιά άποψη διατυπωμένη μέ κλασσικό τρόπο, άπό τή λαθεμένη έρμηνεία τής όποίας ζούσε ή καλύτερα πέθανε ή γερμανική σοσιαλδημοκρατία. 43
Ol γνώσεις πού είχε ό "Ενγκελς γύρω από τή στρατιωτική τέχνη και τήν έπιατήμη, τον έκαναν να καταλήγει στην άποψη δτι είναι καθαρή ούτοπία να πιστεύουμε δτι στήν κατάσταση πού έχει φτάσει σήμερα ό μιλιταρισμός της βιομηχανίας και των μεγάλων πόλεων, θά μπορέσει ό λαός της εργατικής τάΕης νά βγει νικητής κάνοντας επαναστάσεις ατούς δρόμους. Αύτή ή σύγκριση αύτών των δύο παραγόντων είχε τά παρακάτω δύο άποτελέσματα: 1.— Ό άγώνας μέσα σέ κοινοβουλευτικά πλαίσια, άντίθετσι με τήν άμεση επαναστατική δράση της έργατικής τάΕης θεωρήθηκε μ' αύτό τον τρόπο σάν ή μοναδική μορφή της πάλης των τάΕεων. "Ηταν τό βούλιαγμα μέσα στόν πλέριο κοινοβουλευτισμό. 2.— Τον ισχυρότατο κρατικό μηχανισμό της τάΕης πού κυβερνά, αύτό τό μηχανισμό πού είναι τό πιό άποτελεσματικό ταΕικό όργανο, δεν τον έλαβαν καθόλου ύπόψη τους ατή συζήτηση πού έγινε. Διατυμπάνισαν άτι άφοΰ καταχτήσουν τή βουλή, θά τήν βάλουν νά ύπηρετήσει τα συμφέροντα του προλεταριάτου, σέ ο,τι δμοκ άφορα τό στρατό, ό οποίος δέν είναι τίποτε άλλο έκτός οπό μιά μά?α προλετάριων με στολή, τον θεώρησαν έκ προοιμίου και άσυζητητι τελείως άνεπίδεχτο και απρόσβλητο άπό όποιαδήποτε σοσιαλιστική έπιρροή. Στόν πρόλογο αύτό ό "Ενγκελς τονί&ι πόσο παράλογο είναι νά πιστεύει κανείς άτι μπορεί τό προλεταριάτο νά τά βγάλει πέρα μέ τό στρατό πού έχει στή διάθεσή του μυδραλλιοβόλα και διάφορα άλλα σύγχρονα άπλα, λες κι έκεϊνος ό όποιος είναι στρατιώτης θά ήταν ύποχρεωτικό νά παίΖει πάντοτε τό ρόλο του άκλόνητου ύπερασπιστή της τάΗης πού έχει τήν έζουσία. Αύτή τήν πλάνη, άτι δηλαδή ό στρατιώτης θά παί2ει πάντα τό ρόλο του αιώνιου ύπερασπιστή της κυρίαρχης τάΕης, άταν τήν κρίνουμε κάτω άπό τό φως της σημερινής πείρας, θά δοΰμε άτι είναι όλωσδιόλου άβάσιμη. "Αν δέν 44
ξέρει KQvsic κάτω άπό ποιες συνθήκες ό Ενγκελς έγραψε αύτό τό ιστορικό ντοκουμέντο ή άποψη αύτη είναι όλότελα άκατανόητη, ιδιαίτερα όταν διατυπώνεται άπό έναν άνθρωπο ύπεύθυνο και επικεφαλής τοΰ έργατικοΰ μας κινήματος. Γιά μια πιό βαθιά κατανόηση των δύο μεγάλων μας δασκάλων, και ιδιαίτερα τοΰ "Ενγκελς, ό όποιος πέθανε τελευταίος, πολύ άργότερα άπό τόν ΜάρΕ, είναι άνάγκη νά άναφέρουμε δτι ό πρόλος αύτός γράφτηκε άπό τόν "Ενγκελς κάτω άπό τήν άμεση πίεση της κοινοβουλευτικής όμάδας τοΰ σοσιαλδημοκρατικοΰ κόμματος τής έποχής έκείνης. Εκείνη τήν έποχή — μετά τό 1890 — έκαναν τήν έμφάνισή τους οΙ πρώτοι νόμοι ένάντια στή σοσιαλδημοκρατική προπαγάνδα. Υπήρχε τότε μιά δημοκρατική προπαγάνδα. Υπήρχε τότε μιά έζτρεμιστική τάση μέσα στούς Γερμανούς έργάτες, ή όποία ύποστήρι2ε τήν άμεση πάλη ένάντια στήν άντιδραστική νομιμότητα. Σ ' αύτή τήν αύθόρμητη άντίδραση τών έργατών προσπάθησαν νά στηριχθούν πολλοί άγωνιστές τής άριστεράς, προκειμένου νά έμποδίσουν τόν έκφυλισμό τοΰ κόμματος πρός τήν κατεύθυνση τοΰ καθαροΰ κοινοβουλευτισμού. Ό Μπέμπελ και οΙ φίλοι του, γιά νά χτυπήσουν θεωρητικά αύτά τά προχωρημένα στοιχεία, δσο και γιά νά περιορίσουν τήν πραχτική του δουλειά, γιά νά τά άπομονώσουν άπό τΙς πλατιές μά2ες άλλά ταυτόχρονα νά άποχτήσουν κι οι ίδιοι ένα γόητρο μεγάλων δασκάλων, πήγαν καΙ βρήκαν τόν " Ενγκελς πού 2οΰσε στό έΕωτερικό και κατόρθωσαν νά τόν πείσουν ότι τό γερμανικό έργατικό κίνημα άπειλοΰνταν άπό μιά άναρχική παρέκκλιση καΙ έπρεπε έπειγόντως νά τό σώσουν. "Ετσι κατόρθωσε νά γράψει αύτό τόν πρόλογο. Άπό τή στιγμή έκείνη καΙ μετά ή κοινοβουλευτική όμάδα τοΰ κόμματος στό Ράιχσταγ έπαιρνε όλες τις άποφάσεις σχετικά μέ τά καθήκοντα και τό μέλλον τοΰ κόμματος, τόσο όσον άφορά τή θεωρητική καθοδήγηση, δσο και τήν πραχτική δουλειά. Αύτό ήταν 45
TO κύριο χαραχτηριστικό της KOTdoTOonc πού ακολούθησε κι αύτός ό τρόπος διοίκησης μονιμοποιήθηκε και κυριαρχούσε όλο και περισσότερο στή δραστηριότητα της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, μέχρι πού καταντήσαμε στήν περίφημη κατάσταση της 4ης Αύγούστου 1914, πού άποτέλεσε μια διακήρυΕη άπόλυτου κοινοβουλευτισμού. Ό "Ενγκελς όμως δεν μπόρεσε νά δεϊ άπό κοντά τά αποτελέσματα και τίς συνέπειες πού είχε στήν πράΕη ό τρόπος με τον όποιο χρησιμοποίησαν τόν πρόλογό του και γενικότερα τή θεωρία του. Όταν έχει έ^οικειωθεϊ κανείς με τά έργα τού Μάρξ καΐ τού Ενγκελς, όταν έχει γνωρίσει αύτό τό πραγματικά επαναστατικό πνεύμα πού άναδύεται άπ' όλα τους τά κείμενα, άπ' όλες τΙς θεωρίες τους, τότε θά κατέληγε σίγουρα ατό συμπέρασμα ότι, όν οί ΜάρΕ - "Εγκ^λς Ζούσαν σήμερα, θα ήταν οί πρώτοι πού μ' όλες τους τΙς δυνάμεις θά διαδήλωναν τήν όντίθεσή τους στίς καταχρήσεις πού πήγασαν άπό τόν κοινοβουλευτισμό, θά ήταν οί πρώτοι πού θά πάλευαν ένάντια σ' αύτό τό βούλιαγμα στό βούρκο, σ' αύτή τήν καταβαράθρωση τού έργατικού κινήματος πού έμφανίστηκε στή Γερμανία δεκαετίες όλάκερες πριν φθάσουμε στήν κατάσταση της 4ης Αύγούστου. Γιατί ή 4η Αύγούστου δέν ήρθε ούρανοκατέβατη, δέν ήταν μιά ζαφνική καμπή, άλλά άποτέλεσε τό προτσές μιας λογικής συνέχειας τών καταστάσεων πού Ζούσαμε καθημερινοά ατά χρόνια πού πέρασαν. Οί ΐνΐάρΕ- Ενγκελς θά ήταν οί πρώτοι πού θά προσπαθούσαν νά έμποδίσουν αύτή τήν κατάπτωση τού έργατικού μας κινήματος, καΐ νά συγκρατήσουν μέ στιβαρά χέρια τό βούλιαγμα στή λάσπη. Άλλά ό Ένγκελς μας έφυγε τό 1895, πέθανε τόν ϊδιο εκείνο χρόνο πού έγραψε τόν πρόλογο πού πιό πάνω άναφέραμε. Άπό τότε ή θεωρητική καθοδήγηση τού κόμματος πέρασε άπ' τόν Ενγκελς στά χέρια ένός Κάουτσκυ. 46
Ό μαρΕισμός στα χέρια τοΰ Κάουτσκυ δέν χρησίμευσε σε τίποτε άλλο από τό νά έκτοΕεύει κατηγορίες καΙ νά συντρίβει όλους εκείνους πού προβάλλανε άντίσταση ένάντια στον α π ό λ υ τ ο κοινοβουλευτισμό. "Ηταν μια άντίσταση πού προβαλλόταν σέ κάθε συνέδριο τοΰ κόμματος άπό την άριστερή του πλευρά ή όποία, 6χοντας τήν ύποστήριΕη μιδς μικρότερης ή μεγαλύτερης ομάδας συντρόφων, άγωνιζόταν μέ δλες της τΙς δυνάμεις προκειμένου νά έμποδίσει τό βούλιαγμα τοΰ σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στό βοΰρκο. Κάθε τέτοια προσπάθεια άντίστασης ενάντια στόν άπόλυτο κοινοβουλευτισμό χαραχτηρι2όταν σάν ά ν α ρχισμός, άναρχοσυνδικαλισμός ή τουλάχιστον σάν ά ν τ ι μ α ρ Ε ι σ μ ό ς . "Ετσι, ή κλασσική μαρξιστική θεωρία στά χέρια τοΰ Κάουτσκυ χρησίμευσε σάν ένα μέσο συγκάλυψης κάθε λογής παρεκκλίσεων. Ε πρόκειτο στήν πράζη γιά τήν έγκατάλειψη της πραγματικής πάλης τής έργατικής τάζης, γιά μιά πολιτική μισοαντιπολίτευσης, ή όποία ύποχρέωνε τό γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και τό έργατοσυνδικαλιστικό κίνημα γενικότερα, νά αυτοπεριοριστεί στά πλαίσια κα! τό έδαφος πού τοϋ έθετε ή καπιταλιστική κοινωνία, χωρίς νά έχει καμμιά σοβαρή διάθεση νά ταρακουνήσει αύτά τά πλαίσια ή νά τά γκρεμίσει. "Ε! λοιπόν, σήμερα έπιτέλους ο! συνθήκες πού έχουν δημιουργηθεί είναι τέτοιες, πού μας έπιτρέπουν νά πούμε στό σημερινό μας πρόγραμμα: Τ ό ά μ ε σ ο καθήκ ο ν πού μ π α ί ν ε ι στήν έργατική τάΕη — διατυπωμένο μέ δυό κουβέντες — σ υ ν ί σ τ α τ α ι σ τ ό νά κ ά ν ε ι τ ό σ ο σ ι α λ ι σ μ ό άλήθεια κ α ί π ρ ά ζ η κ α ί νά γ κ ρ ε μ ί σ ε ι άπό τή ρί2α του τ ό ν κ α π ι τ α λ ι σ μ ό . "Ετσι υιοθετούμε τήν άποψη πού είχαν οί ΜάρΕ και "Ενγκελς τό 1848 και τήν όποία κατ' άρχήν ποτέ δέν είχαν έγκαταλείψει. Τώρα πιά μπορεί κανείς νά καταλάβει τί σημαίνει άληθινός 47
papEiopöc και τί είναι αύτό τό «έρ2άτα» του μαρΕισμου μέσα ατή λάσπη τοΰ οποίου κυλιόταν τόσο καιρό τό γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα στό όνομα τοΰ επίσημου μαρζισμοΰ. Γιατί δεν έχετε παρά νά δήτε ποιοι είναι οί έκπρόσωποι αύτοΰ τοΰ μαρζισμοΰ, γιά νά κρίνετε μόνοι oac γιά τήν κατάντια αύτοΰ του μαρΕισμοΰ σήμερα! Δεν έχετε παρά νά ρίΕετε μιά ματιά OTOCIC Ντάβιντ, "Εμπερτ και στό συνάφι των συνεταίρων TOUC. Πρόκειται γιά TOÜC επίσημους έκπροσώπουα ένός δόγματος πού έπι δεκαετίες όλόκληρες περνούσε γιά γνήσιος και άληθινός μαρζισμός. "Οχι, ό γνήσιος και άληθινός μαρξισμός δέν μπορεί ποτέ νά μας όδηγήσει στό συνάφι αύτών πού μα2ι με τούς Σάϊντεμαν άσκοΰν άντεπαναστατική πολιτική. Ό άληθινός μαρξισμός άγωνί^εται ένάντια σ' όλους αύτούς πού προσπαθούν νά τόν χαλκεύσουν' σκάβει σάν τυφλοπόντικας τή βάση πάνω στην όποία στηρίζεται ή καπιταλιστική κοινωνία και συγκεντρώνει κάτω άπό τή σημαία του, τή σημαία της έπαναστατικής θύελλας, τό καλύτερο κομμάτι της έπαναστατικής έργατικής τάΕης. 'Ακόμα ό άληθινός μαρξισμός κάνει έτσι ώστε παντού όπου άκόμα κυριαρχεί ή άντεπανάσταση νά έχουμε ατούς άγώνες πού έρχονται μελλοντικούς όπαδούς και συντρόφους. 'Ανάφερα παραπάνω, οτι ή διαλεχτική της Ιστορίας κάνει έτσι, ώστε νά ξαναβρισκόμαστε πάλι σήμερα στό σημείο πού βρίσκονταν οΙ Μάρξ και "Ενγκελς τό 1848, όταν γιά πρώτη φορά ύψωσαν τή σημαία τού παγκόσμιου σοσιαλισμού. Ή έμπειρία δμως ή δική μας σήμερα, είναι πολύ πιό πλούσια άπό τή δική τους, γιατί πλουτίστηκε άπό τήν έξέλιξη της καπιταλιστικής άνάπτυξης τών τελευταίων 70 χρόνων. Ό τ α ν ό Μάρξ καΙ ό 'Ένγκελς έπανεκτίμησαν τις έσφαλμένες θέσεις και τις αύταπάτες τού 1848, πίστευαν δτί ό δρόμος πού έπρεπε νά διανύσει τό προλεταριάτο γιά νά κάνει τό σοσιαλισμό πραγματικότητα, ήταν πάρα πολύ 48
μεγάλος. Είναι βέβαια φυσικό ότι οί σοβαροί θεωρητικοί δεν προσπαθοΰν ποτέ νά προσδιορίσουν την ημερομηνία πού θα πέσει ό καπιταλισμός μέ τόσο κατηγορηματικό τρόπο ώστε αύτός ό προσδιορισμός να αποτελεί μιό δέσμευση γΓ αύτούς. "Εκαναν όμως την ύπόθεση κατά τρόπο γενικό, ότι ό δρόμος πού θα όδηγοϋσε στην κατάρρευση τοΰ καπιταλισμού θά ήταν πολύ μακρύς, πράγμα άλλωστε πού διαφαίνεται άπ' όλες τις γραμμές τοΰ προλόγου πού έκανε ό "Ενγκελς τό 1895. Σήμερα όμως μετά άπό τόσα χρόνια είμαστε σέ θέση νά κάνουμε έναν ύπολογισμό. Μπαίνει τό έρώτημα: Τό χρονικό διάστημα πού μεσολάβησε άπό τότε ήταν πολύ μικρό σέ σχέση μέ τό χρονικό διάστημα της προηγούμενης άνάπτυζης της πάλης των τάζεων; "Οχι, έβδομήντα χρόνια άνάπτυζης τοΰ μεγάλου καπιταλισμού άρκοΰν γιά νά μάς κάνουν νά σκεφτόμαστε σοβαρά ν' άπαλλάΕουμε τον κόσμο άπό τόν καπιταλισμό. Και μάλιστα σήμερα έχουμε κι ένα λόγο παραπάνω γιά νά κάνουμε κάτι τέτοιο: Γιατί, οχι μόνο σήμερα μπορούμε νά φέρουμε σέ πέρας αύτό τό έργο, όχι μόνο αύτό άποτελεϊ μιά ύποχρέωσή μας άπέναντι ατό προλεταριάτο, άλλά έκτός άπ' δλ' αύτά, γιατί αύτή είναι ή μόνη σωστή λύση γιά νά σωθεί ή άνθρώπινη κοινωνία. Ό πόλεμος πού έγινε δέν άφησε τίποτε άπό τήν άστική κοινωνία πού νά μήν τό άπειλεϊ μέ καταστροφή. Τυπικά βέβαια, όχι μόνο τά παραγωγικά μέσα, άλλά και τό μεγαλύτερο μέρος των ταΕικών μέσων καταναγκασμού βρίσκονται άκόμα στά χέρια των κυβερνουσών τάΕεων. Σ ' αύτό τό 2ήτημα δέν πρέπει νά έχουμε αύταπάτες. Έκτός όμως άπό όριομένες σπασμωδικές προσπάθειες πού μπορούν νά κάνουν μέ σκοπό νά ζαναεπιβάλουν κάνοντας άναρίθμητες σφαγές, τόν έκμεταλλευτικό τους μηχανισμό, δέν μπορούν παρά νά έκδηλώνουν τήν άναρχία και τήν άδυναμία τους. Ή άνθρωπότητα έχει ήδη φτάσει 4
49
σ ένα σημείο όπου ορθώνεται μπροστά της τό παρακάτω δίλημμα: Ή βυθίζεται στή βαρβαρότητα ή σώζεται έγκαθιδρύοντας τό σοσιαλισμό. 'Ακόμα κι ό πόλεμος είναι άνίκανος νά προσφέρει στις κυρίαρχες τάΕεις μιά νέα διέζοδο. Κι αύτό γιατί καμιά λύση δεν ύπάρχει πιά στά πλαίσια της ταΕικής καπιταλιστικής κυριαρχίας. "Ετσι ή άλήθεια εκείνη πού ό ΜάρΕ καί ό Ενγκελς γιά πρώτη φορά σωστά διατύπωσαν ατό βασικό τους ντοκουμέντο, στό «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», καί πού άποτελεϊ τήν επιστημονική βάση τοΰ σοσιαλισμοΰ, έγινε γιά μάς μιά πραγματικότητα πού τήν 2ουμε: « Ό σοσιαλισμός — έγραφαν στό Κομμουνιστικό Μανιφέστο — θά γίνει ιστορική άναγκαιότητα». Τήν άλήθεια αύτή τήν 2οΰμε καθημερινά μέ τήν π ιό κυριολεκτική έννοια της λέΕης. Ό σοσιαλισμός έγινε μιά ιστορική άναγκαιότητα, όχι μόνο γιατί ή έργατική τάζη δέν άνέχεται πιά νά 2εϊ μέσα στίς ύλικές συνθήκες πού τής έπιβάλλει ή άστική τάΕη, άλλά έπίσης γιατί όλους μας περιμένει ή καταστροφή, öv τό προλεταριάτο δέν έκπληρώσει τό καθήκον του σάν τάΕη καΙ δέν έγκαθιδρύσει τό σοσιαλισμό. Νά, λοιπόν, σύντροφοι, ποιά είναι ή γενική πλατφόρμα πάνω στήν όποια βασίστηκε τό πρόγραμμα πού σήμερα υιοθετούμε έπίσημα καί του όποιου οί γενικές γραμμές περιέρχονται στή μπροσούρα πού έχετε «Τί θέλει ό Σπάρτακος». Τό πρόγραμμα πού υίοθετοΰμε σήμερα είναι άντίθετο και αύτό γίνεται συνειδητά, μέ τήν άποψη πού διατυπώνεται στό πρόγραμμα τής Έρφούρτης. Τό σημερινό μας πρόγραμμα άντιτίθεται κατά τρόπο συνειδητό σέ κάθε χωρισμό των άμέσων διεκδικήσεων άπό τόν τελικό σκοπό, σέ κάθε διάκριση όπου ένα μίνιμουμ πολιτικών καί οικονομικών διεκδικήσεων θά είχε σάν συνέπεια νά χαθεϊ άπό τά μάτια μας ό τελικός σκοπός, τό μάΕιμουμ πρόγραμμα. 50
Είμαστε συνειδητά αντίθετοι μ' αύτό τον τρόπο θεώρησης της κατάστασης και γιά νά άποσαφηνίσουμε τή θέση μας σχετικά με τις συνέπειες των έβδομήντα τελευταίων χρόνων, καί ίδίως με τό άμεσο άποτέλεσμα, τον τελευταίο πόλεμο, δηλώνουμε: Σήμερα πιά δεν ύπάρχει χώρος οϋτε γιά μίνιμουμ οϋτε γιά μάΕιμουμ πρόγραμμα. Ό σοσιαλισμός είναι σήμερα ένας καί ένιαϊος. Ή πραγματοποίηση του σοσιαλισμοΰ είναι σήμερα τό μίνιμουμ πού πρέπει νά κάνουμε. Δεν ύπάρχει λόγος νά έπεχταθώ έδώ σε ορισμένες λεπτομέρειες και νά σας άπαριθμήσω τά μέτρα πού διατυπώνονται σ' αύτό τό σχέδιο προγράμματος. Τό νά συζητηθούν αύτές οΙ λεπτομέρειες έδώ θά μας πήγαινε πολύ μακρυά, ενώ άπό τήν άλλη, άλλοτε θά μας ζαναδοθεϊ ή εύκαιρία νά τις συζητήσουμε καί νά πάρετε θέση πάνω σ' αύτές. Εκείνο όμως πού βλέπω σάν άπόλυτα άναγκαϊο είναι νά διατυπώσω καί νά ύπογραμμίσω σέ χονδρές γραμμές τά γενικά σημεία πάνω στά όποια βασίζεται τό πρόγραμμά μας και τού όποίου οί θέσεις είναι άντίθετες άπ^ αύτές πού υιοθετεί ή έπίσημη γερμανική σοσιαλδημοκρατία, όπως τουλάχιστον τήν ζέρουμε μέχρι σήμερα. Νομί2ω ότι τό πιό σπουδαίο καί πιό άμεσο καθήκον πού έχουμε τώρα, είναι νά γίνει ή εκτίμηση και ή άνάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης, νά δούμε ποιοι είναι έκεΐνοι οί παράγοντες πού θά μας καθορίσουν τήν ταχτική πού πρέπει ν' άκολουθήσουμε και τήν πραχτική μας δουλειά — κι αύτό γιά νά γίνει πρέπει νά Εεκινήσουμε άπό τήν πολιτική κατάσταση και τήν έΕέλιΕη πού ή έπανάσταση άκολούθησε μέχρι σήμερα καί νά προβλέψουμε τούς μελλοντικούς άζονες της μελλοντικής μας έΕέλιΕης. "Ας άρχίσουμε λοιπόν τή συζήτηση πάνω στήν πολιτική κατάσταση, Εεκινώντας άπό τήν άποψη πού προσπάθησα νά σας έκθέσω λίγο πρίν,, άπό τήν άποψη δηλαδή σύμφωνα μέ τήν όποία ή πραγματοποίηση του σοσιαλισμού 51
άποτελεϊ σήμερα ένα άμεσο καθήκον μας, και στη συνέχεια μπορεί ό καθένας νά έκφράσει τή γνώμη του πάνω στά μέτρα πού πήραμε μέχρι τώρα και γενικά πάνω στή θέση πού μέχρι σήμερα πήραμε. Τό σημερινό μας συνέδριο, ή όπως θά μπορούσαμε μέ ύπερηφάνεια νά ποΰμε, τό ιδρυτικό συνέδριο του έπαναστατικοΰ σοσιαλιστικοΰ κόμματος της γερμανικής έργατικής τάζης, τοφερε ή τύχη, ή καλύτερα ή ιστορική άνάγκαιότητα, νά πραγματοποιείται ταυτόχρονα μέ την πραγματοποίηση μιας καμπής στήν άνάπτυΕη τής γερμανικής έπανάστασης. Μπορούμε μέ βεβαιότητα νά πούμε δτι τα γεγονότα πού σημειώθηκαν πριν άπό λίγες μέρες όλοκληρώνουν τήν πρώτη φάση αύτής τής έπανάστασης. Εισερχόμαστε έτσι τώρα σέ μιά δεύτερη φάση άνάπτυΕης και τό πιό σπουδαίο καθήκον πού μπαίνει σέ μας είναι νά κάνουμε τήν αύτοκριτική μας, νά κάνουμε μιά σοβαρή καΐ πραχτική κριτική άνάλυση γιά κάθε τι πού μέχρι τώρα έγινε, δημιουργήθηκε ή πού Εεχάσαμε νά κάνουμε, ώστε νά καθορίσουμε μέ τούς δικούς μας τρόπους τόν άΕονα πού πρέπει ν' άκολουθήσουμε. Αύτή ή αύτοκριτική θά χρησιμεύσει σαν βάση μιας πρώτης και βαθιάς πηγής γνώύεων γιά ν' άντιμετωπίσουμε τό μέλλον. Γι' αύτό, ας κάνουμε μιά κριτική άνάλυση στήν πρώτη φάση τής έπανάστασης πού μόλις όλοκληρώθηκε. Ή 9 τοϋ Νοέμβρη ήταν ή μέρα πού άρχισε ή έπανάσταση. Μιά επανάσταση γεμάτη άνεπάρκειες και άδυναμίες. Μ' αύτό δεν ήταν καθόλου περίεργο. ΓιατΙ ήταν μιά έπανάσταση πού Εέσπασε μετά άπό μιά τετραετία πολέμου. Στά τέσσερα χρόνια πού διαρκούσε ό πόλεμος, τό γερμανικό προλεταριάτο, έΕαιτίας τής διαπαιδαγώγησης πού είχε ύποστεϊ άπό τή σοσιαλδημοκρατία και τά σοσιαλδημοκρατικά συνδικάτα, έδειΕε μιά τέτοια άνικανότητα, μιά τέτοια άρνηση των σοσιαλιστικών του ιδανικών, πού δέν τήν έχουμε δεϊ σέ καμιά άλλη χώρα. Τά γεγονότα πού διαδραματίστηκαν στις 9 τοΰ Νοέμ52
βρη 1918, εκφράζανε, στο μεγαλύτερο μέρος TOUC, δχι τή νίκη μιας καινούργιας άποψης, άλλα πολύ περισσότερο τ6 σάπισμα του ιμπεριαλισμού. Σ ' αύτό τό συμπέρασμα μπορεί νά φτάσει καθένας πού παίρνει ύπόψη του τήν ιστορική έεέλιΕη —και αύτό κάνουμε κι έμεϊς σάν μαρΕιστές— και κανέναςη δεν θά μπορούσε, αν άπ' αύτή τή σκοπιά έβλεπε τά πράγματα, νά περιμένει ότι ή έπανάσταση της 9 τοΰ Νοέμβρη θά στεκόταν ατό ΰψος της με συνείδηση των σκοπών της. Ιδίως, αν σκεφτεί κανείς τήν άθλια εικόνα πού παρουσίασε ή Γερμανία στις 4 Αύγούστου και τά τέσσερα χρόνια πού έπακολούθησαν. 'Απλώς είχε έρθει ή στιγμή οπου ό Ιμπεριαλισμός — αύτός ό γίγαντας μέ πόδια άπό άργιλλο, γεμάτος σαπίλα ατό έσωτερικό του — έπρεπε νά σωριαστεί κάτω. Τό σώριασμά του άκολούθησαν μιά σειρά άπό καταστάσεις και κινήσεις λιγότερο ή περισσότερο χαοτικές, πολύ λίγο συνειδητές, μέσα άπό τις όποίες τό μόνο σωτήριο πράγμα ήταν ή σταθερή άρχή της ένότητας πού έκφράστηκε ατό σύνθημα: Δ η μ ι ο υ ρ γ ί α σ υ μ β ο υ λ ί ω ν έ ρ γ ατ ώ ν κ α ΐ σ τ ρ α τ ι ω τ ώ ν . Και είναι αύτό άκριβώς τό σύνθημα πού πρόσδωσε ο' αύτή τήν έπανάσταση τόν ειδικό χαραχτήρα της σοσιαλιστικής προλεταριακής έπανάστασης, όσο κι άν είχε άνεπάρκειες καΙ άδυναμίες. Οταν μδς πλησιάζουν και μας ειρωνεύονται γιατί χρησιμοποιούμε τις μέθοδες τών Ρώσων και μας προσάπτουν τήν κατηγορία δτι γινόμαστε ούρά τών Μπολσεβίκων, πρέπει ν' άπαντάμε ατούς Γερμανούς έργάτες: Ποΰ διδαχτήκατε τό άλφάβητο της έπανάστασης πού κάνετε σήμερα; Είναι άπό τούς Ρώσους πού τό μάθατε, γιατί ατούς Ρώσους πρωτοπαρουσιάστηκαν τά συμβούλια έργατών καΙ στρατιωτών. 'Ακόμα κι αύτό τά άνδρείκελα πού βρίσκονται στήν τάχα σοσιαλιστική γερμανική κυβέρνηση καΙ πού σέ συνεργασία μέ τούς "Αγγλους ιμπεριαλιστές θεωρούν σάν 53
καθήκον TOUQ την έκμηδένιοη των Ρώσων μπολσεβίκων και πού κι ούτοι ισχυρίζονται ότι στηρίζονται στά συμβούλια έργατών και στρατιωτών, είναι σήμερα αναγκασμένοι νά ομολογήσουν ότι ή ρωσική επανάσταση είναι αύτη πού πρόσφερε τά πρώτα επαναστατικά συνθήματα σ' ολο τον κόσμο. Ή ανάλυση τήc παγκόσμιας κατάστασης μαα επιτρέπει νά πούμε μέ σιγουριά ότι σ' 5 π ο ι α χ ώ ρ α μ ε τ ά τήν Γ ε ρ μ α ν ί α και α ν έ κ ρ α γ ε ϊ έ π α ν ά σ τ α σ η, τ ό π ρ ώ τ ο μ έ λ η μ ά τ η ς θά είναι ή δημιουργία σ υ μ β ο υ λ ί ω ν έργατών και στρατιωτών. Νά, πού ακριβώς στηρίζεται ή διεθνικότητα της μεθόδου μας. Τό σύνθημα της ένότητας, ή δημιουργία έRlτροπών άπό έργάτες καί στρατιώτες, νά τί διακρίνει τήν έπανάστασή μας άπ' όλες τις προηγούμενες άστικές έπαναστάσεις. Πρόκειται εδώ γιά ένα πολύ χαραχτηριστικό γεγονός, πού δείχνει τις διαλεχτικές άντιθέσεις μέσα στίς όποιες άναπτύσσεται αύτή ή έπανάστασή, δπως άλλωστε κι όλες οί έπαναστάσεις. Νά, γιατί ή έπανάστασή αύτή, μέ τήν πρώτη κιόλας κραυγή πού έβγαλε στις 9 τοΰ Νοέμβρη υΙοθέτησε τό σύνθημα πού όδηγεϊ στό σοσιαλισμό: Τ ή ν έ ζ ο υ σ ί α πού β α σ ί ζ ε τ α ι στά έ ρ γ α τ ι κ ά συμβούλ ι α. Άπό τότε όλο τό κίνημα άναπτύχθηκε γύρω δάπ' αύτό τό σύνθημα. ΆΕίζει δέ νά σημειωθεί, ότι άπό τήν πρώτη κιόλας στιγμή ή έπανάστασή στηρίχθηκε, σάν άπό ένστιχτο, στό σύνθημα τών συμβουλίων άπό έργάτες και στρατιώτες, γιά νά μπορέσει νά παλέψει ένάντια στό γραφειοκρατικό καί ιμπεριαλιστικό μιλιταρισμό. Τό γεγονός όμως ότι έλειπαν άπ' αύτά τά συμβούλια ή πρωτοβουλία, ή καθαρή σκέψη — άδυναμίες πού φανερώθηκαν ατή διάρκεια της έπανάστασης— είχε σάν άποτέλεσμα νά χάσουν τό μεγαλύτερο μέρος άπό τις καταχτήσεις πού πετύχανε στίς 9 τοΰ Νοέμβρη. Αύτό όμως δέν δείχνει τίποτε άλλο παρά 54
τό ÖTI ή επανάσταση σήμερα, öπωc öAsc οι έπαvαστάσειc στο παρελθόν, διέπεται από TOÜC κυρίαρχους νόμους TFJC ιστορικής αναγκαιότητας πού μας εγγυάται δτι παρά τις αδυναμίες, τις δυσκολίες και τά σφάλματα, θά πραγματοποιήσουμε τούς σκοπούς μας προχωρώντας βήμα πρός βήμα. 'Από τήν άλλη μεριά, άν άντιπαραθέαει κάνεις δίπλα σ' αύτό τό γερό καΙ στέρεο σύνθημα τΙς δυσκολίες πού πηγάζουν άπό τήν έφαρμογή του στήν πράΕη, θά βγάλει ασφαλώς τό συμπέρασμα ότι μέχρι σήμερα ή έπανάσταση δ έ ν έ κ α ν ε π α ρ ά τά π ρ ώ τ α δ ε ι λ ά της βήματα και πρέπει άκόμα νά καταβάλει μιά τεράστια προσπάθια και νά διανύσει πολύ δρόμο μέχρι νά μπορέσει νά πραγματοποιήσει τά άρχικά της σχέδια. Εκείνο πού εϊναι χαραχτηριστικό της πρώτης φάσης της έπανάστασης, δηλαδή άπό τις 9 τοΰ Νοέμβρη μέχρι τις μέρες μας, ήταν οι πολυάριθμες αύταπάτες τόσο τοΰ προλεταριάτου δσο καί τών άντιπάλων του, καΐ ατή συνέχεια ή διάλυση αύτών τών αύταπατών άπό τά ϊδια τά γεγονότα. Ή μεγαλύτερη αύταπάτη τοΰ προλεταριάτου καΙ τών στρατιωτών ήταν ότι πιστεύανε πώς θά μπορούσαν νά ένωθοΰν όλοι κάτω άπό τή σημαία τοΰ σοσιαλισμού. Γιά νά γίνουν κατανοητές σ' όλο τους τό μέγεθος οΙ έσωτερικές άδυναμίες της έπανάστασης πού έγινε στίς 9 τοΰ Νοέμβρη, θά άναφέρουμε τό παρακάτω περιστατικό: Μόλις δυό ώρες μετά τό Εέσπασμα της έπανάστασης, ήρθαν και μπήκαν έπικεφαλής τοΰ κινήματος έκεΐνοι άκριβώς ο! άνθρωποι πού λίγες ώρες πρίν ήθελαν νά τήν καταπολεμήσουν μέ κάθε μέσο: ο! "Εμπερτ, Σάιντεμαν καί Χάα2ε! Ή πίστη μέσα σ' ένα κλίμα γενικής άγαλλίασης ότι όλες οΙ σοσιαλιστικές όμάδες θά μπορούσαν νά ένωθοΰν, νά ποιά ήταν ή άφελής αύταπάτη της έπανάστασης> αύταπάτη πού όμως πληρώθηκε μέ αίμα και πού μόνο κά55
τω από τήν πραγματικότητα των ήμερων πού περνάμε διαλύθηκε όλότελα. Έδώ πρέπει νά σημειωθεί ότι αύταπάτεc άπ' όλες T\Q πλευρές ύπήρχαν τόσο από τή μεριά των "Εμπερτ— Σάιντετμαν, όσο και από τή μεριά της αστικής τάζης. Ή αστική τάζη είχε τήν αύταπάτη ότι μέ τή βοήθεια των Εμπερτ—Χάαζε καί προβάλλοντας μιά δήθεν σοσιαλιστική δημοκρατία, θά κατόρθωνε μέ έπιτυχία νά σπάσει τήν όρμή τοϋ προλεταριάτου και νά τσακίσει ατή συνέχεια τήν προλεταριακή έπανάσταση. ίνΙέ τή σειρά της ή κυβέρνηση "Εμπερτ—Χάα2ε αύταπατιόταν όταν νόμι2ε ότι θά μπορούσε νά χρησιμοποιήσει τις σοσιαλδημοκρατικές μά2ες πού γύρι2αν άπό τό μέτωπο, γιά νά φρενάρουν τήν όρμή των εργατικών μα2ών και νά τις κάνει νά σταματήσουν τις ταξικές τους διεκδικήσεις ατά έργοστάσια. Αύτές οί αύταπάτες πού φανερώθηκαν τότε, έζηγούν άπό μόνες τους και τά γεγονότα ποή διαδραματίστηκαν έκείνες τις ήμέρες. Σήμερα, όλες αύτές οί αύταπάτες διαλύθηκαν. "Εγινε πιά όλοφάνερο ότι ή ένωση τών Χάα2εΝτίτμαν-Μπάρτ, μέ τούς Έμπερτ-Σάιντεμαν-Νόσκε κάτω άπό τή ταμπέλα τοϋ σοσιαλισμοΟ δέν ήταν, στήν καλύτερη περίπτωση, παρά ένα «φύλλο συκής» πού είχε γιά σκοπό νά άποκρύψει τή γύμνια της άντεπαναστατικής τους πολιτικής. Ή ϊδια όμως ή Ζωή μας διάλυσε αύτή τήν αύταπάτη μ έ τόν ϊδιο τρόπο πού διάλυσε τόσες και τόσες αύταπάτες σ' όλες τις έπαναστάσεις πού προηγήθηκαν. Γιατί ή 2ωή μέχρι σήμερα έδειΕε ότι δέν ύπάρχει παρά μόνο ένας τρόπος μέ τόν όποϊο οί έπαναστάσεις νά διαλύουν τις αύταπάτες τών μαζών: ή αιμορραγία. Δυστυχώς αύτό συνέβηκε σέ όλες τΙς έπαναστάσεις πού προηγήθηκαν, καί σήμερα αύτό έπαναλαμβάνεατι μέ τή δική μας έπανάσταση: Ή διάλυση τών αύταπατών και ή πείρα πού άποχτήσαμε πληρώθηκε μέ τό αίμα τών έργατών. Ή πείρα μας πληρώθηκε μέ τό αίμα τών θυμάτων τής Σω56
σεστράσσε, πληρώθηκε μέ τό αίμα των ναυτών πού δολοφονήθηκαν OTiQ 24 τοΰ Δεκέμβρη. Μόνο έτσι, και άφοϋ πλήρωσαν μέ αίμα, μπόρεσαν οί πλατιέα μά2εc νά κατανοήσουν την παρακάτω αλήθεια: ή κυβέρνηση την όποία οί μάζες βοήθησαν νά σχηματιστεί, αύτό τό κατασκεύασμα πού έΕωτερικά είχε μασκαρευτεί σοσιαλιστικό, ήταν στην πραγματικότητα ή κυβέρνηση της αστικής άντεπανάστασης κι όποιος συνεχίζει νά τήν ύποστηρίζει έργάζεται ένάντια ατό προλεταριάτο καΐ στο σοσιαλισμό. 'Αλλά äc έρθουμε τώρα και στην αύταπάτη των κυρίων "Εμπερτ—Σάιντεμαν πού θαρρούσαν ότι θά μπορούσαν νά πολεμήσουν τό προλεταριάτο μέ τή βοήθεια των στρατιωτών πού γύριζαν άπό τό μέτωπο — αύταπάτη πού διαλύθηκε κι αύτή γρήγορα. Γιατί τις συνέπειες είχαν τα γεγονότα της 6ης καΙ 24ης τοΰ Δεκέμβρη; Είμαστε σέ θέση σήμερα δλοι νά διαπιστώσουμε τή μεγάλη άπογοήτευση τών στρατιωτών. Μετά άπ' αύτά τά γεγονότα άρχισαν νά βλέπουν μέ καχυποψία τούς άρχηγούς τους πού ήθελαν νά τούς χρησιμοποιήσουν ένάντια ατό έργατικό προλεταριάτο, νά τούς μεταχειριστούν σάν πουλημένα κρέατα. Σήμερα όμως τά διάφορα στρώματα τοϋ έργατικοϋ κινήματος μετά τήν πικρή τους πείρα άρχισαν σιγάσιγά νά διακρίνουν τό σωστό δρόμο της έπανάστασης. Κι αύτή όμως ή συνειδητοποίηση είναι άποτέλεσμα τών νόμων της άντικειμενικής και άναπόφευκτης έζέλιΕης της σοσιαλιστικής έπανάστασης. Βλέποντας νά άποτυχαίνουν τά σχέδια της ή κυβέρνηση κουβάλησε άπό τό Βερολίνο νέα φορτία φαντάρων, άνθρώπινο κρέας προορισμένο νά τροφοδοτήσει τά κανόνια πού θά πολεμούσαν τό κίνημα τοΰ έπαναστατικοϋ προλεταριάτου. Νά ό μ ω ς μας σ τ ρ α τ ι τόπεδα καΐ πού β γ ά ζ ε ι
πού σ ή μ ε ρ α έ ρ χ ο ν τ α ι σέ ώ τ ε ς άπό δ ι ά φ ο ρ α στραζητούν τις προκηρύζεις ό Σπάρτακος. 57
Αύτά είναι τά συμπεράσματα πού μπορεί νά βγάλει κανείς άναλύοντας την πρώτη φάση των γεγονότων. Στο μεγαλύτερο βαθμό σήμερα οί προσδοκίεα των ΕμπερτΣάιντεμαν νά συντρίψουν τό προλεταριάτο χρησιμοποιώντας καθυστερημένες πολιτικά μά^ες στρατιωτών έχουν ήδη διαψευστεί. Kai οί προοπτικές πού ύπάρχουν για τό άμεσο μέλλον είναι νά δημιουργηθεί ατούς στρατώνες ένα έπαναστατικό κλίμα, νά άποχτήσουν περισσότεροι στρατιώτες πολιτική συνείδηση, πράγμα πού θάχει σάν άποτέλεσμα τό μεγάλωμα τοΰ άγωνι^όμενου προλεταριάτου καΙ την έΕασθένιση της άντεπανάστασης. "Ενα άλλο συμπέρασμα πού βγαίνει διαβάζοντας τις έφημερίδες τών τελευταίων ήμερών, μετά τά γεγονότα της 24 τοΰ Δεκέμβρη, είναι οτι και οί αύταπάτες της άστικής τάΕης διαλύθηκαν. Στά άρθρα τών έφημερίδων μπορεί νά δεί κανείς ένα κλίμα άπογοήτευσης και άγανάχτησης Είναι σά νά λέει ή άστική τάζη: Μά τέλος πάντων τόσο άνίκανοι στάθηκαν οί ύπηρέτες μας έκεί πάνω! Πίστευαν ότι οί Εμπερτ—Σάιντεμαν ήταν άρκετά δυνατοί γιά νά δαμάσουν αύτό τό φοβερό τέρας πού λέγεται προλεταριάτο. Τί έκαναν όμως αύτοί ; Περιορίστηκαν σέ ορισμένες στρατιωτικές έπιθέσεις πού δέν στάθηκαν ωστόσο ίκανές νά συντρίψουν τό προλεταριάτο, άλλά άντίθετα έκαναν τή λερναία ΰδρα της έπανάστασης νά σηκώσει κεφάλι μ' ένα τρόπο άκόμα πιό έπιθετικό. Βλέπουμε λοιπόν ÖTI όλες οί πλευρές τυλίχτηκαν σ' ένα κλίμα άπογοήτευσης. Τό προλεταριάτο διέλυσε τίς αύταπάτες του γιά τό σχηματισμό μιας δήθεν σοσιαλιστικής κυβέρνησης μέ τή συνένωση τών " Εμπερτ—Σάιντεμαν—Χάα2ε. Οί Εμπερτ—Σάιντεμαν διέλυσαν τίς αύταπάτες πού είχαν ΟΤΙ θά μπορούσαν νά συντρίψουν τούς προλετάριους πού φορούσαν έργοστασιακή φόρμα μέ τούς προλετάριους πού φορούσαν τή στρατιωτική στολή καί μέ τή σειρά της ή άστική τάΕη διέλυσε τήν αύταπάτη της ότι οί "Εμπερτ— 58
Σάιντεμαν—Χάα^ε θά μπορούσαν να συγκρατήσουν τή σοσιαλιστική έπανάσταση και νά την κάνουν νά παρεκτραπεΐ από ToiJQ OKonoLic της. Μέχρι τώρα, ό απολογισμός πού κάναμε ήταν άρνητιK0C. Δέν απαριθμήσαμε παρά τά συντρίμια άπό τις αύταπάτες πού καταρεύσανε. Νομίζουμε όμως οτι σ' αύτή τή φάση για τό προλεταριάτο δέν ύπάρχει μεγαλύτερο κέρδος άπ' αύτό τό κουρέλιασμα των αύταπατών του, γιατί τίποτε δέν είναι πιό όλέθριο σέ μιά έπανάσταση άπό τις αύταπάτες και τίποτε δέν είναι πιό ώφέλιμο, πιό Ζωογόνο άπό τήν καθαρή καΙ ζάστερη άλήθεια. Έδώ σ' αύτό τό σημείο νομΙ2ω ότι μού έπιτρέπεται νά παραθέσω τά λόγια ένός κλασσικού διανοούμενου πού δέν ήταν έπαναστάτης προλετάριος, άλλά άστός έπαναστάτης. Πρόκειται γιά τόν Λέσσιγκ, ό όποιος όταν άκόμα ήταν βιβλιοθηκάριος της Βολφενμούτελ έγραφε αύτά τά λόγια σ' ένα άπό τά τελευταία βιβλία του, λόγια πού, κατά τή γνώμη μου, παρουσιάζουν ένδιαφέρον και άΕί&υν νά είπωθοΰν: «Δέ γνωρίΖω άν έπιβάλλεται νά θυσιάζει κανείς τήν εύτυχία και τή 2ωή γιά τήν άλήθεια -- αύτό πού Εέρω όμως είναι ότι αν κάποιος θέλει νά λέει πάντα τήν άλήθεια, είναι ύποχρεωμένος νά τήν λέει όλόκληρη ή νά μή τήν λέει καθόλου, νά τήν λέει ζάστερα και άπλά, χωρίς μυστήρια, χωρίς δισταγμούς, χωρίς ύπαινιγμούς και μ' όση δύναμη διαθέτει Γιατί όσο πιό μεγάλο είναι τό ψέμα, τόσο πιό μικρός και άμεσος είναι ό δρόμος της άλήθειας. 'Αντίθετα, όσο πιό ραφιναρισμένο είναι ένα ψέμα, τόσο περισσότερο μακρυά άπό τήν άλήθεια μπορεί νά μας κρατά, τόσο πιό δύσκολο είναι νά δοΰμε τήν άλήθεια... Αύτός πού οί φιλοδοΕίες του περιορίζονται στό νά βρει έναν άγοραστή γιά μιά μασκαρεμένη καί μεταμφιεσμένη άλήθεια, μπορεί βέβαια νά είναι ό σωματέμπορος της άλήθειας, δέν είναι όμως σέ καμιά περίπτωση ό έραστής της». 59
Αύτοι λοιπόν οι κύριοι Χάα2ε, Ντίτμαν κλπ. προσπάθησαν νά πουλήσουν μια επανάσταση κομμένη και ραμμένη, προσπάθησαν νά πουλήσουν «σοσιαλισμό», ενώ στήν πραγματικότητα ήταν οί έμποροι της άντεπανάστασης. Σήμερα δμωα πιά, δέν έμεινε καμιά άμφιβολία γιά τό ρόλο πού έπαιΕαν αύτοι οί κύριοι, και ή μεγάλη πλειοψηφία τοΰ γερμανικού λαοΰ μπορεί πιά νά διακρίνει τό έμπόρευμα της άντεπανάστασης κρυμμένο πίσω άπό τις χοντροκομμένες και χτηνώδικες μορφές των "Εμπερτ καΐ Σάιντεμαν. Σήμερα άκόμα κι ό πιό κουτός δέν μπορεί νά Εεγελαστεϊ άπό αύτούς: ο ί κ ύ ρ ι ο ι αύτοί άντιπροσωπεύο υ ν τ ή ν ά ν τ ε π α ν ά σ τ α σ η σ ' ο λ ο τ η ς τό μ ε γ α λ ε ί ο . Πώς διαγράφονται όμως τώρα οί μελλοντικές προοπτικές έΕελίΕεις, τί θά έπακολουθήσει μετά τό τέλος της πρώτης φάσης; Ή άστική τάΕη έκανε άραη της έμπιοτοσύνης μέ τήν όποια είχε περιβάλει τούς ήγέτετς της έπίσημης σοσιαλδημοκρατίας, μιά κι αύτοι οί τελευταίοι δέν φάνηκαν άρκετά ικανοί. Τί θά κάνουν λοιπόν αύτοί, δεδομένων τών συνθηκών πού ύπάρχουν σήμερα; 'Απλούστατα, θά σταματήσουν νά ύποκρίνονται και νά παίζουν τήν κωμωδία της σοσιαλιστικής πολιτικής. "Αν ρίΕετε μιά ματιά στό νέο πρόγραμμά τους, θά δείτε δτι τρέχουν δσο μπορούν πιό γρήγορα νά φτάσουν τή δεύτερη φάση, πού είναι ή φάση της άπροκάλυπτης άντεπανάστασης και μάλιστα μιά άντεπανάσταση πού έχει γιά σκοπό τήν παλινόρθωση τοΰ παλιού καθεστώτος καΙ τό Εαναγύρισμα στις παλιές συνθήκες. Γιατί στ' άλήθεια, ποιές είναι οί πραγματικές διακηρύΕεις τής νέας κυβέρνησης; Νά έκλεγεί ένας πρόεδρος τού όποίου οί έΕουσίες θά είναι κάτι άνάμεσα σ' αύτές πού έχει ένας βασιλιάς τής 'Αγγλίας κι ένας πρόεδρος τής 'Αμερικής, μ' άλλα λόγια, νά έχουμε ένα βασιλιά "Εμπερτ. "Ενα δεύτερο σημείο πού βρίσκεται στό πρόγραμμα τής κυβέρνησης είναι ή έπαναφορά τού Όμοσπονδιακοΰ συμβουλίου, ΐνίπορείτε καΙ σήμερα άκόμα νά διαβάσετε στίς έφημερίδες τις διακηρύΕεις πού άπαι60
τούνται άπό tiq κυβερνήσεις της νότιας Γερμανίας, όπου σ' αύτές τονίζεται ό ομοσπονδιακός χαραχτήρας του γερμανικού κράτους. Ή ανασύσταση τοΰ παλιοΰ όμοσπονδιακοΰ και ταυτόχρονα και τοΰ Ράϊχσταγ πού θα έζαρτάται άπ' αύτό, δεν απαιτεί περισσότερο άπό δύο βδομάδες. "Ετσι οι "ΕμπερτΣάιντεμαν βρίσκονται ατό δρόμο πού όδηγεϊ στήν επαναφορά των συνθηκών πού επικρατούν πριν άπό τις 9 τοΰ Νοέμβρη. Μ' αύτό τόν τρόπο όμως είναι άναγκασμένοι νά διανύσουν έναν όλισθηρό κατηφορικό δρόμο πού θά τούς παρασύρει στό χείλος τοΰ γκρεμού, άπ' όπου και θά συντριβούν. Γιατί, πώς είναι δυνατό νά έπαναφερθούν οι συνθήκες πού επικρατούσαν στις 9 τοΰ Νοέμβρη, όταν ήδη στις 9 τοΰ Νοέμβρη ήταν ξεπερασμένες, πολύ περισσότερο δέ σήμερα πού ή Γερμανία άπέχει πολύ μακρυά άπ' αύτές; ΊΗ άστική τάΕη είναι σήμερα ή μόνη τάζη τής όποιας τά συμφέροντα έκπροσωπεί ή κυβέρνηση. "Ετσι, είναι πολύ φυσικό νά θέλει νά άποχτήσει τή σταθερή ύποστήριΕή της — πού τής λείπει μετά τά γεγονότα πού διαδραματίστηκαν τόν τελευταίο καιρό — πράγμα πού δέν μπορεί νά γίνει παρά μόνο αν εφαρμόσει μιά άντεπαναστατική πολιτική πού οσο περνά ό καιρός θά γίνεται και πιό άγρια. ΟΙ άπαιτήσεις πού δημοσιεύουν στίς έφημερίδες τά κράτη τής νότιας Γερμανίας, δείχνουν μέ σαφήνεια δτι θέλουν τήν άποκατάσταση μιά «σταθερής άσφάλειας»», όπως λένε. Αύτό άν τό μεταφράσουμε στή γλώσσα πού μιλάμε, σημαίνει τό έΕής: νά κηρυχτεί ή Γερμανία σε κατάσταση πολιορκίας γιά νά καταπολεμηθούν ο! «άναρχικοΙ κινηματίες και μπολσεβίκοι», μ' άλλα λόγια ολοι αύτοί ποΰναι πραγματικά σοσιαλιστές. 'Ανάλογα μέ τις περιστάσεις οί Έμπερτ —Σάιντεμαν μπορούν νά έπιβάλουν διχτατορία μέ ή χωρίς κατάσταση πολιορκίας. Βλέπουμε έτσι ότι άπό τή μιά μεριά ή δυναμική τών 61
ϊδιων των γεγονότων πού διαδραματίστηκαν, άπό τήν άλλη μεριά τό ότι άρχά ή γρήγορα οί Εμπερτ—Σάιντεμαν θ' αναγκαστούν ν' αποκαταστήσουν μια «σταθερή ασφάλεια», θά μας φέρουν στο προσκήνιο τή δεύτερη φάση της άντεπανάστασης, όπου οί άντιθέσεις θδναι πολύ πιο οΕεϊες κι οί ταΕικοι αγώνες πολύ πιο άγριοι άπό πρίν. Θάναι άγώνες χωρίς αύταπάτες, σώμα μέ σώμα, πρόσωπο με πρόσωπο, άνάμεσα στήν επανάσταση και τήν άντεπανάσταση. Έκεϊ θά φτάσουμε, όχι μόνο γιατί τό άπαιτούν οί πολιτικές άντιθέσεις, άλλά καί γιατί έκεϊ όδηγοΰν καί οί οικονομικές διεκδικήσεις πού φουντώνουν σάν φωτιά στό εσωτερικό της χώρας. "Αν κανείς θελήσει νά βγάλει συμπεράσματα άπό τήν πρώτη φάση της έπανάστασης, αύτή δηλαδή πού διήρκεσε μέχρι τις 24 τοΰ Δεκέμβρη, θά συμφωνήσει άσφαλώς ότι ή έπανάσταση αύτή είχε καθαρά πολιτικό χαραχτήρα. Αύτό είναι κάτι πού πρέπει νά τό συνειδητοποιήσουμε πολύ καλά. "Αν κατανοήσουμε αύτό τό σημείο, τότε μπορούμε νά καταλάβουμε γιατί ή έπανάσταση αύτή ήταν τόσο άφελής, τόσο άνεπαρκής, καί γιατί της έλειπε τό συνειδητό στοιχείο. '^Ηταν ή άρχική φάση μιας έΕέγερσης μέ πολιτικό χαραχτήρα, ή όποία όμως μετά τό τέλος αύτής της φάσης παίρνει καί οικονομικό χαραχτήρα, άπαιτώντας τήν άλλαγή τών οίκονομικών σχέσεων. Μέχρι σήμερα ήταν μιά άφελής, άσυνείδητη έπανάσταση, ένα παιδί πού βαδίζει ένστιχτώδικα, χωρίς νά γνωρίζει πού πάει. Μόνο τόν τελευταίο καιρό άρχισαν νά γίνονται αύθόρμητες άπεργίες. Καί γιά νά μιλήσουμε πιό ξεκάθαρα: Ή έπανάσταση αύτή είναι έτσι άπό τή φύση της πού άναγκαστικά θά όδηγήσει σέ μιά γενίκευση τών άπεργιών. Οί άπεργίες αύτές θά είναι τό έπίκεντρο, τό χαραχτηριστικό γνώρισμα της έπανάστασης. Τότε θά έχουμε πραγματικά μιά κοινωνική έπανάσταση. Άλλά αύτός ό άγώνας γιά τό σοσιαλισμό δέν μπορεί νά διεΕαχτεί παρά μόνο άπό τις μάζες έκείνες πού άπό 62
Γήν ίδια TOUC τή θέση έρχονται άμεσα σέ αντίθεση με τό καπιταλιστικό σύστημα, δηλαδή από TOUC εργοστασιακούς έργάτες που βαρχονται σέ αντίθεση σέ κάθε έργοστάσιο μέ τον έργοδότη TOUC. Τότε καΙ μόνο τότε μποροΰμε νά μιλάμε για σοσιαλιστική επανάσταση. Υπάρχουν όμως κι εκείνοι πού, μή έχοντας σωστά κριτήρια, φαντάζονται τήν έζέλιΕη των πραγμάτων διαφορετικά. Φαντάζονται ότι γιά νά φέρουν τό σοσιαλισμό άρκεϊ νά άνατρέψουμε τήν παλιά «σοσιαλιστική» κυβέρνηση και νά τήν άντικαταστήσουμε μέ μιά κυβέρνηση άληθινών έπαναστατών και μετά νά έκδώσουμε μερικά διατάγματα μέ τά όποια θα έγκαθιδρύουμε τό σοσιαλισμό "Ολα αύτά δέν είναι παρά αύταπάτες. Δέν είναι δυνατόν και δέν μπορεί ποτέ νά έγκαθιδρυθεϊ ό σοσιαλισμός μέ διατάγματα, άκόμα κι όταν ύπάρχει ή πιό τέλεια σοσιαλιστική κυβέρνηση. Ό σοσιαλισμός πρέπει νά πραγματωθεί άπό τις μάζες, πρέπει νά πραγματοποιηθεί άπό κάθε προλετάριο. Ή άλυσίδα τοϋ καπιταλισμού πρέπει νά σπάσει άκριβώς σ' έκείνους τούς κρίκους απ όπου δένει και τούς προλετάριους. Αύτός είναι ό πραγματικός σοσιαλισμός και μόνο έτσι μπορεί vc γίνει πράΗη. "Ας δούμε όμως τώρα, ποιά είναι ή έζωτερική μορφή τού άγώνα για τό σοσιαλσμό; Ή άπεργία άποτελεϊ τήν έζωτερική μορφή τού άγώνα γιά τό σοσιαλισμό, γΓ αυτό καί μπορούμε νά παρατηρήσουμε σήμερα ότι σ' αύτή τή δεύτερη φάαη της έπανάστ^αης οί οικονομικές διεκδικήσεςι έρχονται σέ πρώτο πλάνο. Kai πρέπει ναμαστε περήφανοι ποΰμαστε σήμερα σέ θέση νά λέμε χωρίς κανένας νά μπορεί νά άμφισβητήσει ότι εμείς, ή οργάνωση των έργαζομένων — Σπάρτακος, τό γερμανικό κομμουνιστικό κόμμα — είμαστε τό μόνο κόμμα άπ' ολα τά γερμανικά κόμματα πού άγωνιζόμαστε στό πλευρό των έργατών, πού συμπαραστεκόμαστε στίς άπεργίες τους και στήν πάλη τους γιά τήν κατάργηση της άτομικής Ιδιοχτησίας. Θά διαβάσατε άσφαλώς καί θά παρατηρήσατε σ' δλα τά τελευ63
ταϊα γεγονότα τί στάση κράτησε τό λεγόμενο Άνεζάρτητο Κόμμα άπέναντι OTIC άπεργίες πού Εέσπασαν. 'Ανάμεσα στή στάση τοΰ «Φόρβαιρτς» και τη στάση τοΰ «Φράϊχάιτ» δεν ύπήρχε καμιά διαφορά. "Ελεγαν OTOÜC εργάτες: Ξαναγυρίστε OTIC δουλειές σας. Σοσιαλισμός σημαίνει «πολλή δουλειά». Και πραγματικά, άπό τήν πλευρά τους δεν τούς μένει τίποτε άλλο νά ποΰνε οσο καιρό ό καπιταλισμός κρατά τά χαλινάρια. Γελιοΰνται αύτοΙ οί κύριοι, άν νομίζουν ότι έτσι γίνεται ό αγώνας για τό σοσιαλισμό. Ό σοσιαλισμός μπορεί νά έρθει μόνο μετά άπό έναν μακρύ καΙ σκληρό άγώνα ένάντια στόν καπιταλισμό. Τά οικονομικά συμφέροντα προσδιορίζουν κάθε φορά τήν πολιτική τοΰ καπιταλισμού, άρχί^οντας άπό τούς χειρότερους άντιδραστικούς και φτάνοντας μέχρι τό λεγόμενο 'Ανεξάρτητο Κόμμα και τή «Φραϊχάϊτ». Τό μόνο κόμμα τό όποιο πραγματικά άγωνί&ται ενάντια στόν καπιταλισμό είναι τό δικό μας Κομμουνιστικό Κόμμα. Αύτό φαίνεται πριν άπ' όλα άπό τό γεγονός ότι είναι τό μόνο Κόμμα πού ύποστηράζει τούς άπεργούς, ενώ ολα τ' άλλα κόμματα καταπολεμούν τις απεργίες με τό χειρότερο τρόπο. Άπό τώρα κιόλας μπορούμε νά κάνουμε τήν πρόβλεψη, ότι στή μελλοντική επαναστατική περίοδο, όχι μόνο 01 άπεργίες θά γενικεύονται όλο και περισσότερο, άλλά κι ότι αύτές θά άποτελούν τό επίκεντρο, τό πιό χαραχτηριστικό γνώρισμα της έπανάστασης, ένώ τά καθαρά πολιτικά ζητήματα θαρθου σε δεύτερη μοίρα. Θά μπορεί κανείς τότε να διαπιστώσει ότι με τή μετατροπή της καθαρά πολιτικής πάλης σέ πάη οικονομικών διεκδικήσεων ή κατάσταση θά γίνει πολύ πιό σοβαρή. Γιατί τότε ή επανάσταση θαχει προχωρήσει τόσο πολύ, πού ή άστική τάΕη δέν θ' άνεχθεϊ άλλα άστεϊα. Ή άστική τά£η είναι ίσως δυνατό νά άνεχθεϊ άστεϊα ατό πεδίο της πολιτικής όπου ύποκείμενα οάν τούς "Εμ64
περτ - Σαιντεμαν μποροΰν ακόμα ναρχονται ατό προσκήνιο μασκαρεμένοι μέ σοσιαλιστικά εμβλήματα, άλλα δέν πρόκειται ν' άνεχθεϊ ποτέ άστεϊα όταν διακυβεύονται τα οικονομικά συμφέροντά της. Σ έ μιά τέτοια περίπτωση, πού θάβλεπε δηλαδή νά διακυβεύονται τά οικονομικά της συμφέροντα, θάβαΖε την κυβέρνηση 'Έμπερτ-Σάϊντεμαν μπροστά στό δίλημμα και θά έλεγε: «Κύριοι, κύριοι ύπουργοί ή πρέπει νά κάνετε vg σταματήσουν δλες oi άπεργίες κι έτσι νά έΕαφανιστεϊ ό θανάσιμος κίνδυνος πού άπειλεϊ τήν τάΕη μας πού προέρχεται άπό τις οίκονομικές διεκδικήσεις των άπεργών ή θά μπεϊ τέλος στό ρόλο των "ΕμπερτΣάϊντεμαν. Εκτός άπ' αύτό ομως κ.κ. ύπουργοί, και μόνο γιά τά πολιτικά μέτρα πού έχουν παρθεί θαπρεπε νά τούς άπολύσουμε γρήγορα». Γιατί είναι πολύ άσχημο γι' αύτούς πού ή άστική τάΕη δέν έχει έμπιστοσύνη δτι θά τά καταφέρουν. Πριν ή άστική τάΕη καλύψει μέ μανδύα έρμίνας τον αζεστο τυχοδιώχτη "Εμπερτ, θά του πει δτι σέ κάτι τέτοιες περιπτώσεις δέν άρκεϊ μόνο νά βάψει κάποιος μέ κόκκινο αϊμα τά χέρια του, άλλά έπιπλέον πρέπει ναχει και γαλάζιο αίμα στις φλέβες του, θά του πούνε: έμεϊς θέλουμε ένα βασιλιά Δέν μάς χρειάζεται ένας ύπηρέτης πού νά μήν είναι άΕιος νά φερθεί σάν βασιλιάς. Νά, γιατί, σύντροφοι, οΙ κύριοι "Εμπερτ - Σάϊντεμαν βοηθάνε τήν άντεπανάσταση. Γιατί δέν θά μπορέσουν νά τά βγάλουν πέρα μέ τήν ταΕική πάλη των οίκονομικών διεκδικήσεων πού ήδη άρχισε νά ρίχνει τις φωτεινές της άχτίνες, ένώ ταυτόχρονα δέν θά μπορέσουν νά ικανοποιήσουν τις άπαιτήσεις της άστικής τάΕης. Θά γκρεμιστούν, είτε δίνοντας τή θέση τους στό κίνημα της άντεπανάστασης πού έχει έπικεφαλής τό στρατηγό Γρένερ κι έχει σκοπό νά έπιβάλει μιά πραγματική στρατιωτική διχτατορία μέ τον Χίντεμπουργκ, είτε θά δώσουν τή θέση τους ο' άλλες άντεπαναστατικές τάσεις. 5
65
Βέβαια«, δέν μπορούμε νά ποϋμε από τώρα τί άκριβώα θά γίνει, δέν μπορούμε νά κάνουμε άπόλυτεο προβλέψεις γΓ αύτό πού «νομοτελειακά»» θά έπακολουθήοει. Αύτό δμως άπ' τό όποιο έΕαρτάται ή παραπέρα έΕέλιΕη της κατάστασης δέν είναι τά έΕωτερικά χαραχτηριστικά καΙ τό ποιοι θά συμμετέχουν ατή νέα κυβέρνηση. Γιά μάς είναι άρκετά νά διαγραφούν σέ γενικές γραμμές οι προοπτικές της μελλοντικής έΕέλιΕης' σύμφωνα μ' αυτές, ή πρώτη ς>άση της έπαγάστασης πούχε πολιτικό χαραχτήρα παραχωρεί τή θέση της σέ μιά άλλη φάση πούχει οικονομικό χαραχτήρα, στή διάρκεια της όποιας ή ταΕική πάλη όΕύνεται και διπλασιάζεται ή έντασή της, Στά πλαίσια αύτής της φάσης ή κυβέρνηση Έμπερτ - Σάϊντεμαν άργά ή γρήγορα είναι μοιραίο νά χαθεί. Παρόμοια, είναι πολύ δύσκολο νά κάνουμε προβλέψεις σχετικά μέ τό τί θά γίνει στήν έθνοσυνέλευση στή διάρκεια αύτης τής δεύτερης φάσης. "Αν κατορθώσει νά συγκροτηθεί, τότε μπορεί νά μετατραπεί σ' ένα νέο σχολειό γιά τήν έργατική τάΕη. " Ισως δμως και νά μή κατορθωθεί νά γίνει αύτό. Δέν μπορούμε νά προβλέψουμε τίποτε. Γιά νά μιλήσω πιό Εεκάθαρα, θέλω νά διευκρινίσω συνοπτικά άπό ποιό πρίσμα βλέπαμε μέχρι τώρα τή θέση μας: Δέν θέλαμε να προσκολληθούμε σέ μιά μόνο άπό τΙς πιθανές έΕελίΕεις. Χωρίς νά θέλω ν' άνοίΕω άτέλειωτες συζητήσεις πάνω σ' αύτό, έπιτρέψτε μου μόνο νά πω κάτι άκόμα, έτσι ώστε άκούοντάς με, νά μή κρίνει κανείς μέ έπιφανειακό τρόπο δτι σήμερα μιλώ μέ άλλο πνεύμα άπ' δ,τι ατό παρελθόν. Σήμερα, δπως και χθές, μένουμε στήν ίδια θέση. Δέν θέλουμε νά έΕαρτήσουμε τήν ταχτική μας άπέναντι στήν έθνοσυνέλευση άπό μία και μόνο πιθανή προοπτική, ή όποία μπορεί νά πραγματοποιηθεί, άλλά δέν είμαστε βέβαιοι γι' αύτό. Θέλουμε νά μπορούμε νά άντιμετωπίσουμε ό,τιδήποτε συμβεί, άκόμα και νά κάνουμε ν' άποκομίσει ή επανάσταση κέρδη άπό τήν έθνοσυνέλευση, αν αύτή κατορθώσει νά 66
συγκροτηθεί. Είτε ομωα συγκροτηθεί εϊτε οχι, έκείνο πού για pöc έχει σημασία εϊναι νά κερδίσει ή επανάσταση. Και τί θα κάνει σε μια τέτοια περίπτωση ή άποτυχημένη κυβέρνηση των Εμπερτ - Σάϊντεμαν ή οποιαδήποτε ψευτοσοσισλδημοκρατική κυβέρνηση πού θά έρθει στην έΕουσία; Όπως είπα καΙ πρίν, τό προλεταριάτο, παρμένο ατό σύνολό του, έχει ήδη Εεφύγει άπό τον έλεγχό TOUQ. Άπό τήν άλλη μεριά, οί στρατιώτες δέν άνέχονται πια νά γίνουν τροφή στά κανόνια της άντεπανάστασης. Τί θά κάνουν λοιπόν τότε αύτά τά άΕιολύπητα άνθρωπάκιο; Δέν θάχουν παρά μόνο μιά διέζοδο. "Αν διαβάσατε Tic σημερινές ειδήσεις τοΰ τύπου, τότε σύντροφοι θά καταλάβατε ποιές είναι οί έφεδρεϊες πού ή άντεπανάσταση θά ρίΕει έναντίον μας άν άναγκαστεϊ νά μας χτυπήσει δυνατά. Θά διαβάσατε δτι τά γερμανικά στρατεύματα βαδίζουν μαΖι μέ τούς "Αγγλους στή Ρίγα ένάντια στούς ρώσους μπολσεβίκους. Σύντροφοι, φτάσανε στά χέρια μου ντοκουμέντα μέ τή βοήθεια τών όποίων μπορούμε νά ένημερωθουμε σχετικά μέ τό τί γίνεται στή Ρίγα. Σ ' ολα αύτά πρωτοστατεί ό διοικητής της 8ης στρατιάς καΙ ό κύριος Αύγουστος Βίννιγκ, ό γνωστός σοσιαλδημοκράτης και ήγέτης τών γερμανικών συνδικάτων. Μέχρι σήμερα μας παρουσιάΖουν τά πράγματα μέ τέτοιο τρόπο, ώστε νά πιστεύει ό κόσμος δτι οί καϋμένοι "Εμπερτ - Σάϊντεμαν ήτανε τά άκακα θύματα της Άντάντ. Αύτή ήταν ή ταχτική τοΰ «Φόρβαιτς» πού άκολουθεϊ έδώ και καιρό, άπό τήν άρχή της έπανάστασης, νά κάνει τόν κόσμο νά πιστέψει δτι αύτοι ποΰθελαν νά συντρίψουν τή ρωσική έπανάσταση ήταν μόνο ή Άντάντ. Τά ντοκουμέντα δμως πού έχουμε στή διάθεσή μας δείχνουν καθαρά τί γίνεται ένάντια δχι μόνο τοΰ ρωσικού άλλά καΙ τοΰ γερμανικού προλεταριάτου. Ό άντισυνταγματάρχης Μπίεκνερ, άρχηγός της 8ης 67
στρατιάς, στο τηλεγράφημα της 26ης του Δεκέμβρη γνωστοποιεί Tic διαπραγματεύσεις πού καταλήΕανε στή συμφωνία της Ρίγας. Τό τηλεγράφημα αύτό είναι τό παρακάτω: «Μεταζύ τοΰ άντιπροσώπου της Γερμανίας Βίννιγκ και τοΰ άντιπροσώπου της άγγλικής κυβέρνησης, τοΟ άλλοτε γενικοΰ προΕένου της Ρίγας, πραγματοποιήθηκε μιά συνάντηση στις 23 τοΰ Δεκέμβρη. Ή συνάντηση αύτή έγινε στό' άγγλικό πλοίο «Πριγκήπισσα Μαργαρίτα», δπου κλήθηκε νά πάρει μέρος καΐ στρατιωτικός διοικητής της περιοχής. Με προσκάλεσαν νά συμμετάσχω στις διαπραγματεύσεις. Τά θέματα πού θά συΖητιόντουσαν ήταν ή εφαρμογή των συνθηκών άνακωχής καΙ ή παραπέρα πρόοδος τών διαπραγματεύσεων: 1.— Υποχρεώσεις τών "Αγγλων: ΈπιφορτίΖονται νά έπιτηροΰν με τό στόλο τους στό λιμάνι τήν έφαρμογή τών άποφάσεων πού πάρθηκαν. Σύμφωνα μέ τις συμφωνίες πού έγιναν πρέπει: 2. Οί Γερμανοί νά διατηρούν σ' αύτή τήν περιοχή μιά μάχιμη στρατιά πού νά εϊναι σέ θέση νά περιορίζει τούς μπολσεβίκους και νά μήν τούς άφήνει νά προχωρήσουν πέρα άπό τις θέσεις πού κατέχουν σήμερα. Ε κ τ ό ς άπό αύτά: 3. Τό επιτελικό άγγλικό έπιτελεϊο και μάλιστα ό παλιότερος άΕιωματικός τοΰ βρεταννικοΰ στόλου πρέπει νά λαμβάνουν άμέσως γνώση σέ δ,τι άφορα τις διαταγές πού έκδίδουν τόσο τά γερμανικά δσο καΙ τά λεττονικά έπιτελεϊα και άφοροΰν τά στρατεύματα πού πολεμούν τούς μπολσεβίκους. 4. Θά ύπάρχει πάντα σέ θέση μάχης μιά στρατιωτική δύναμη, της όποίας σκοπός θά είναι νά έμποδίσει τούς μπολσεβίκους νά καταλάβουν άλλες θέσεις κατά μήκος τής γραμμής πού ένώνει τις περιοχές Βάλκ, Βόλμαρ, Φρίντριχσταντ, Βέντεν, Λένσκ, Μιτάου. 68
5. Ή σιδηροδρομική γραμμή πού ενώνει τή Ρίγα μέ τό Λιμπάου πρέπει νά προστατευτεί από Tic έπιθέσειc των μπολσεβίκων. Πρέπει νά τύχουν προνομιακής μεταχείρισης τόσο ό έφοδιασμός πού χρησιμοποιεί αύτή ή γραμμή, όσο και βρετανικό ταχυδρομείο». Και πιό κάτω άραδιάΖονται άλλες άπαιτήσεις. Νά, τώρα και ή άπάντηση σε δλ' αύτά τοΰ γερμανού έκπρόσωπου Βίνιγκ: « Αν και είναι σπάνιο νά ύποχρεώνεται μιά κυβέρνηση νά καταλάβει μιά Εένη χώρα, ώστόσο στή συγκεκριμένη αύτή περίπτωση αύτό είναι κάτι πού τό έπιθυμοΰμε πολύ. (Νά πώς μιλάει ό Βίνιγκ, ό πρόεδρος των γερμανικών συνδικάτων!). Γιατί στήν περίπτωση αύτή αύτό γίνεται γιά νά μή χυθεί τό γερμανικό αίμα. (Βλέπε: Γιά νά προστατευτούν οΙ πύργοι τών βαρώνων της Βαλτικής). Είμαστε άπό ήθική άποψη ύποχρεωμένοι νά προσφέρουμε βοήθεια στή χώρα πού έλευθερώσαμε άπό τά παμπάλαια δεσμά του αύταρχισμοΰ. Στήν προσπάθειά μας δμως αύτή συναντάμε δυσκολίες, κατ άρχήν λόγω της κατάστασης πού έπικρατεί ατό στρατό, έπειδή οί φαντάροι γνωρίζουν τούς δρους της άνακωχής δεν έχουν διάθεση νά πολεμήσουν άλλά θέλουν νά πάνε στά σπίτια τους. Κατά δεύτερο λόγο, έπειδή τά στρατεύματα αύτά άποτελοΰνται άπό παλιούς στρατιώτες κι άπό άνάπηρους πολέμου. Μιά άλλη δυσκολία προέρχεται άπό τή στάση πού κρατάνε άπέναντί μας οΙ τοπικές κυβερνήσεις (οι κυβερνήσεις της Λεττονίας) πού θεωροϋν τούς γερμανούς καταπιεστές τους. Παρ' δλες αύτές τις δυσκολίες, θά προσπαθήσουμε νά συγκροτήσουμε έθελοντικά μαχητικά σώματα, π ρ ά γμα πού ώςέναβαθμόέχειήδηγίνεί». Αύτό πού γίνεται έκεί λέγεται άντεπανάσταση. Δέν πάει πολύς καιρός πού μάθατε δτι συγκροτήθηκε ή «σιδερένια μεραρχία'», μιά μεραχία πού όργανώθηκε άκριβώς γιά νά πολεμήσει τούς μπολσεβίκους στή Βαλτική. Ή θέση
πού πήρε τότε ή κυβέρνηση Εμπερτ - Σάϊντεμαν πάνω σ' αύτό τό 2ήτημα δέν φαινόταν και πολύ ξεκάθαρη. Σήμερα όμως Εέρετε πολύ καλά οτι ήταν ή ϊδια ή κυβέρνηση πού όργάνωσε αύτή την κατάσταση. Σύντροφοι, δυο λόγια άκόμα γι' αύτόν τον Βίνιγκ. Μπορούμε νά πούμε με σιγουριά οτι αύτός ό πρόεδροα των γερμανικών συνδικάτων — και δέν είναι τυχαίο δτι παρόμοιες ύπηρεσίες προσφέρει στήν κυβέρνηση ένας συνδικαλιστής ήγέτης—όπως και oi περισσότεροι σοσιαλδημοκράτες ήγέτες, είναι τά πιο μεγάλα και τά πιο άθλια καθάρματα πού γνώρισε ποτέ ό κόσμος. Ή θέση αύτών των ύποκειμένων τοΰ τύπου Βίνιγκ-" Εμπερτ-Σάιντεμαν θάπρεπε, άκόμα και σύμφωνα με τό δικό του τό γερμανικό ποινικό κώδικα, νά είναι ατά καταναγκαστικά έργα. Γιατί σύμφωνα μέ τις διατάζεις τοϋ γερμανικού κώδικα, πού οι ίδιοι λένε ότι ισχύει άκόμα, όποιοσδήποτε προσπαθήσει νά στρατολογήσει γερμανούς στρατιώτες στήν ύπηρεσία Εένων, τιμωρείται μέ καταναγκαστικά έργα! Και μπορούμε μέ βεβαιότητα νά πούμε σήμερα ότι οί ήγέτες της «σοσιαλιστικής» κυβέρνησης δέν είναι απλά και μόνο Ίούδες τοΰ σοσιαλιστικού κινήματος, άλλά και συνηθισμένοι παγαπόντηδες πού δέν έχουν καμιά θέση στήν κοινωνία. "Ας συνεχίσω ομως τόν ειρμό τνώ σκέψεών μου: Είναι προφανές ότι όλες αύτές οι σκευωρίες, ή όργάνωση της «σιδερένιας μεραρχίας» και Ιδιαίτερα ή συμφωνία πού έκανε ή κυβέρνηση μέ τόν άγγλικό ιμπεριαλισμό και τήν όποία μόλις πριν άναφέραμε, δέν έχουν κανένα άλλο σκοπό άπό τό νά έλευθερώσουν τό δρόμο γιά τό τσάκισμα τού σοσιαλιστικού γερμανικού κινήματος. Τό 2ήτημα αύτό είναι, έκτός άπό τ' άλλα, στενά συνδεδεμένο μέ τό βασικό ζήτημα, τό ζήτημα της εΙρήνης. Γιατί σ' όλα αύτό δέν βλέπουμε τίποτε άλλο παρά μιά Εανακλιμάκωση τού πολέμου. Όλοι αύτοΙ ο! κανάγηδες παίζουν ένα θέατρο, μιά κωμωδία στή Γερμανία, ύποκρινόμε70
νοι ÖTi κάνουν ö,Ti μπορούν για νά φέρουν την ειρήνη, ενώ αντίθετα pöc κατηγορούν δτι έμεϊα οργανώνουμε ταραχές και σπέρνουμε 2ι2άνια, προκαλώντας έτσι τη δυσαρέσκεια της Άντάντ. Έκεϊνο όμως που συμβαίνει πραγματικά, είναι δτι αυτοί μέ τά ίδια τους τά χέρια προετοιμάζουν τό νέο πόλεμο στα ανατολικά σύνορα, πόλεμο που άναγκαοτικά θά συνοδευτεί άπό έναν έμφύλιο πόλεμο μέσα στην ϊδια τή Γερμανία. "Ετσι μπορείτε και σεις νά δεϊτε εύκολα ότι όλα αύτά θά δημιουργήσουν μιά κατάσταση ή οποία θά μας οδηγήσει σέ όΕύτατες άντιθέσεις. Και τότε τό καθήκον τό δικό μας δέν θαναι μόνο νά ύπερασπίσουμε τό σοσιαλισμό και τά συμφέροντα της έπανάστασης, άλλά έπίσης καί τήν παγκόσμια εΙρήνη. Σ ' αύτό τό σημείο ή ταχτική μας δικαιώθηκε, ή ταχτική των μελών της "Ενωσης— Σπάρτακος. Είμαστε οι μόνοι πού στά τέσσερα χρόνια πού πέρασαν ύποστηρί^ουμε τό σύνθημα δτι εΙρήνη σημαίνει παγκόσμια έπανάσταση του προλεταριάτου! Ό μόνος τρόπος γιά νά σταθεροποιηθεί και νά κατοχυρωθεί πραγματικά ή ειρήνη, είναι ή νίκη του προλεταριάτου και τοΰ σοσιαλισμού! "Ας δούμε όμως τώρα ποιά θά πρέπει νά είναι ή γενικώτερη ταχτική πού θά πρέπει ν' ακολουθήσουμε ατό άμεσο μέλλον. Δέν ύπάρχει καμμιά άμφιβολία δτι δλοι θέλουμε νά έλπίΖουμε στήν πτώση της κυβέρνησης "Εμπερτ-Σά-ντεμαν καί στή γρήγορη άντικατάστασή της άπό μιά άλλη κυβέρνηση πραγματικά σοσιαλιστική καί προλεταριακή. Παρ' δλ' αύτά, θά ήθελα νά τραβήΕω τήν προσοχή σας όχι πρός τήν κορφή της πυραμίδας, άλλά πρός τή βάση της. Θά πρέπει έπιτέλους νά σταματήσουμε νά έχουμε αύταπάτες σάν κι αύτές πού πιστεύουμε δτι θδταν άρκετό γιά τή νίκη της σοσιαλιστικής έπανάστασης, νά άντικαταστήσουμε τήν καπιταλιστική κυβέρνηση μέ μιά αλλη. Ή 71
νίκη TFJC σοσιαλιστικηα έπανάστασης δεν μπορεί νά κατοχυρωθεί παρά μόνο αν ή κυβέρνηση "Εμπερτ-Σάϊντεμαν συντριβεί κάτω άπό τό μαγικό κοινωνικό επαναστατικό άγώνα της εργατικής τάΕης. Θα έπιθυμοΰσα τώρα νά ύπενθυμίσω όρισμένεα αδυναμίες TOÖ γερμανικού κινήματος, πού δεν μπόρεσε να τις Ξεπεράσει στήν πρώτη φάση τής έπανάστασης. Αύτές ο! αδυναμίες αποδεικνύουν εύκολα οτι δεν μπορούμε νά φέρουμε τό σοσιαλισμό μέ μιά άπλή άλλαγή τής κυβέρνησης. Λίγο πριν έΕήγησα γιατί ή έπανάσταση πού έγινε στις 9 τού Νοέμβρη είχε καθαρά πολιτικό χαραχτήρα και οχι οικονομικό, όπως θά έπρεπε νά έχει. "Ενα άπό τά χαραχτηριστικά της ήταν, άκόμα, ότι ήταν μιά έπανάσταση πού αγκάλιαζε τις μεγάλεις πόλεις, δέν είχε όμως καμμιά έπίδραση στις άγροτικές μά2ες τής ύπαίθρου. Είναι όλότελα παράλογο νά προσπαθήσουμε νά πραγματοποιήσουμε τό σοσιαλισμό χωρίς τή γεωργία καΙ τούς άγρότες. 'Αλλά άκόμα και σ' ο,τι άφορα τή βιομηχανία πρέπει νά πούμε ότι μιά σοσιαλιστική μεταμόρφωση τής βιομηχανίας είναι άδύνατον νά γίνη χωρίς τήν άνάπτυζη μιας γεωργίας μέ σοσιαλιστική όργάνωση. Τό σπουδαιότερο όμως χαραχτηριστικό μιας οικονομικής σοσιαλιστικής όργάνωσης εϊναι ή έζάλειψη τής άντίθεσης άνάμεσα στήν πόλη καΙ ατό χωριό. Πρόκειται γιά μιά άντίθεση πού πηγάζει άπό τόν καπιταλισμό και ή όποία έΕαλείφεται μόνο μέ μιά πραγματικά σοσιαλιστική όργάνωση. "Αν έπιθυμούμε πραγματικά τήν πραγματοποίηση ένός σοσιαλιστικού μετασχηματισμού τής κοινωνίας πρέπει νά μδς άπασχολήσουν σοβαρά δχι μόνο τά βιομηχανικά κέντρα, άλλά καΐ ή άγροτιά καΙ σ' αύτό τό σημείο είναι άλήθεια ότι βρισκόμαστε άκόμα στά πρώτα μας βήματα. "Εφτασε όμως ή ώρα πού πρέπει νά μας άπασχολήσει στά σοβαρά αύτό τό 2ήτημα, όχι μόνο γιατί δέν μπορούμε νά πραγματοποιήσουμε τό σοσιαλισμό χωρίς τή γεωργία, άλλά έπίσης γιατί στήν άπαρίθμηση τών έφεδρειών πού διαθέτει ή άντεπανάσταση ένα^ιΛτίον 72
μας ζεχάσαμε μια πολύ σημαντική: την άγροτιά. Επειδή αυτή ή τελευταία έχει μείνει ακόμα αδιάφορη άπέναντι στήν έπανάσταση, μπορούμε να ποΰμε δτι αποτελεί μια εφεδρεία της αστικής τάΕης και γενικότερα τής άντεπανάστασης. Τό πρώτο πράγμα πού θά κάνει όταν άνάψει ή φωτιά της απεργίας των σοσιαλιστών, θαναι νά κινητοποιήσει τούς αγρότες, τούς πιο φλογερούς οπαδούς της ατομικής ιδιοχτησίας. Δεν ύπάρχει κανένα άλλο μέσον γιά ν' άντιμετωπίσουμε αύτή τήν άντεπαναστατική έφεδρεία άπό τή μεταφορά τής ταΕικής πάλης άπό τήν πόλη στό χωριό, συσπειρώνοντας δλους τούς άκληρους χωρικούς και τή φτωχή άγροτιά ενάντια στούς άστούς γαιοκτήμονες. Αύτή είναι ή άνάλυση τής σημερινής κατάστασης, πάνω στήν όποία βασίζεται τό πρόγραμμά μας και ή γραμμή τής δράσης μας. Τά καθήκοντα πού μπαίνουν μπροστά μας γιά τό μέλλον μπορούν νά συνοψιστούν ατά παρακάτω: Πρέπει πριν άπ' όλα τ άλλα νά βελτιωθεί και νά γενικευθεί ό θεσμός τών έργατικών συμβουλίων. Αύτό πού προσπαθήσουμε νά κάνουμε στις 9 του Νοέμβρη δέν είναι παρά μιά μικρή άρχή και δέν πρέπει νά σταθούμε έκεϊ. Στήν πρώτη φάση τής έπανάστασης είχαμε όρισμένα δυνατά μέσα διεκδίκησης τής έΕουσίας, τά όποΤα χάσαμε. Ξέρετε πολύ καλά ότι ή άντεπανάσταση έκανε μιά λυσσασμένη επίθεση στήν προσπάθειά της νά καταργήσει τό θεσμό τών έργατικών συμβουλίων. Στό "Εσσεν τά έργατικά μας συμβούλια καταργήθηκαν άπό τήν άντεπανάσταση. Και πρέπει νά όμολογήσουμε ότι Εέρει τί κάνει αύτή. Σ έ μας μπαίνει σήμερα τό καθήκον νά προχωρήσουμε πολύ παραπέρα άπό μιά άπλή τελειοποίηση τών συμβουλίων αγροτών - έργατών. Εκτός τών άλλων, μιλάμε γιά «πάρσιμο τής έΕουσίας». Πρέπει νά θέσουμε τό Ζήτημα τής «κατάληψης τής έΕουσίας» μέ τον παρακάτω τρόπο: 73
Τί κάνει, τί είναι σε θέση νά κάνει, τί πρέπει νά κάνει κάθε συμβούλιο έργατών - στρατιωτών στη Γερμανία; Κι' εδώ άκριβώς βρίσκεται τό πρόβλημα. Τό άστικό κράτοα πρέπει νά ύπονομευτεϊ στή βάση του και νά τοΰ άφαιρεθοΰν όλες οΙ κοινωνικές λειτουργίες πού άσκεϊ όχι μέ τό χωρισμό άλλά μέ την ένοποίηση της έκτελεστικής, νομοθετικής και διοικητικής έΕσυσίας πού θά είναι στά χέρια των συμβουλίων έργατών - στρατιωτών. Εδώ βρίσκεται ένα μεγάλο χωράφι γιά όργωμα. Πρέπει ή δουλειά ν' άρχίσει άπό τά κάτω, νά δοθεί στά έργατικά συμβούλια μια τέτοια δύναμη πού όταν ή κυβέρνηση Έμπερτ - Σάιντεμαν ή οποιαδήποτε όλλη κυβέρνηση πέσει, αύτό νά είναι καί τό τέλος τής έΕουσίας τής άστικής τάΕης, ή τελευταία της πράΕη. "Ετσι, ή κατάχτηση τής έζουσίας δεν πρέπει νά άποτελεί μιά καί μοναδική πράζη, άλλά πρέπει νά την δούμε σάν μιά σειρά ενεργειών όπου προοδευτικά διεισδύουμε σ' όλες τις γωνιές τής άστικής έΕουσίας μέχρι πού θά καταλάβουμε όλα τά σημεία τά οποία έχοντάς τα καταχτήσει, θά τά ύπερασπίσουμε μέ νύχια και μέ δόντια. Τόσο ή δική μου γνώμη όσο και ή γνώμη τών πιό κοντινών μου συντρόφων τοΰ Κόμματος, είναι ότι άκόμα και ό οικονομικός άγώνας πρέπει νά διεΕάγεται άπό τά έργατικά συμβούλια. Νά ποιά είναι ή κατεύθυνση πρός τήν όποία πρέπει νά δουλέψουμε στο άμεσο μέλλον. Πραγματοποιώντας όμως αύτό τό καθήκον, θά πρέπει νόμαστε έτοιμοι νά άντιμετωπίσουμε μιά τρομερή όΕυνση τής μελλοντικής πάλης τών τάζεων. Πρόκειται γιά μιά πάλη στήθος μέ στήθος, πιθαμή πρός πιθαμή* μιά πάλη πού θά άγκαλιάσει όλη τήν έπαρχία, όλα τά χωριά, όλες τΙς κοινότητες, έτσι ώστε όλα τά μέσα μέ τά οποία δρά ή άστική Υάζη νά τά καταχτήσουμε κομμάτι-κομμάτι καΙ νά παραδοθούν στά συμβούλια έργατών - στρατιωτών. Χρειάζεται πρίν άπ' όλα νά γίνει διαπαιδαγώγηση τής 74
paiac, για να γίνει κατανοητό δτι τα συμβούλια έργατώνατρατιωτών πρέπει νά είναι ό poxAoc πού θα κινητοποιεί τον κοινωνικό μηχανισμό σ' öÄouc TOUC τομείς, πού θά απορροφήσει δλες Tic έζουσίες και θα TIC κατευθύνει np0c τό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Και σήμερα άκόμα, οί μοΖεο των έργαΖομένων, πού έχουν ήδη όργανωθεί στα συμβούλια έργατών - στρατιωτών είναι χιλιάδες λεύγες μακριά άπό την άποψη αύτή, άν έΕαιρεθουν φυσικά μερικές μικρές μειοψηφίες πού έχουν συνειδητοποιήσει τά καθήκοντά τους. Αύτή δμως ή άδυναμία δέν όφείλεται σέ σφάλματα, άλλ' άντίθετα είναι πολύ φυσική, γιατΙ μόνο παίρνοντας τήν έΕουσία ή μά2α, θά μάθει καΙ νά τήν άσκεΤ. Δέν ύπάρχει κανέναςάλλος τρόπος νά μάθουν οΙ μάΖες νά άσκοΰν τήν έΕσυσία. Σ ' δ,τι άφορα έμας, εύτυχώς Ξεπεράσαμε τΙς άπόψεις πού είχαμε παλιότερα όπου νομίΖαμε ότι τό προλεταριάτο έπρεπε νά διαπαιδαγωγηθεί δογματικά, θεωρητικά. Ή έποχή αύτή πέρασε και δέν ύπάρχει σήμερα παρά μόνο γιά τούς μαρζιστές τύπου Κάουτσκυ. Αύτοι νομίΖουν ότι ή σοσιαλιστική διαπαιδαγώγηση συνίστοαται στις διαλέξεις, στις προκηρύΕεις και στις μπροσούρες. Γελιούνται όμως, Ή έπανάσταση, τό πραγματικό σχολειό των προλετάριων δέν έχει άνάγκη άπό αύτά. Διαπαιδαγωγεί μέ τήν ίδια τή δράση. Και δω άκριβώς ισχύει τό ρητό: « Έ ν άρχή ην ή πραΕις» και ή πράΕη γιά μας συνίσταται στό ότι τά συμβούλια έργατών - στρατιωτών νοιώθουν και μαθαίνουν νά είναι ή μόνη δημόσια έζουσία όλης της χώρας. Μόνο έτσι μπορούμε νά προετοιμάσουμε τό έδαφος ώστε νά είναι πρόσφορο γιά τήν άνατροπή της άστικής τάζης, μόνο έτσι θά στεφανωθεί μέ έπιτυχία ό άγώνας μας. Νά γιατί, σύντροφοι, συνετά και ένσυνείδητα λέγαμε χθές: Μή θεωρείτε ότι τό έργο μας είναι τόσο εύκολο! 75
Μερικοί σύντροφοι εξήγησαν τά λόνια μου αύτά ώς έζής: Για νά μποϋκοτάρουμε τήν εθνοσυνέλευση πρέπει νά μείνουμε με σταυρωμένα τά χέρια. Έ γ ώ δμως ποτέ δέν σκέφθηκα κάτι τέτοιο. Δέν είχα τότε καιρό νά έμβαθύνω περισσότερο στο 2ήτημα αύτό, τώρα όμως μοΰ δίνεται ή δυνατότητα νά τό κάνω. Νομί2ω ότι ή Ιστορία δέν διευκολύνει σήμερα τό έργο μας όσο π.χ. διευκόλυνε τό έργο των άστικών έπαναστάσεων. Δέν φτάνει νά άνατραπεϊ ή έπίσημη κεντρική έζουσία και νά άντικατασταθεϊ μέ μερικές ντουζίνες ή άκόμα και μερικές χιλιάδες νέους άνθρώπους. Ή δουλειά πρέπει νά γίνει άπό τά κάτω πρός τά πάνω κι αύτό έναρμονίίεται μέ τό μαζικό χαραχτήρα πού έχει ή έπανάσταση πού κάνουμε, ο1 στόχοι της όποιας σχετίζονται μέ τά θεμέλια της κοινωνικής όργάνωσης. Ό μαζικός χαραχτήρας της έπανάστασης σημαίνει ότι έμεϊς πρέπει νά καταχτήσουμε τήν πολιτική έΕουσία όχι άπό τά πάνω, άλλά άπό τά κάτω πρός τά πάνω. Στις 9 τού Νοέμβρη έγινε μιά προσπάθεια άνατροπής της πολιτικής έζουσίας καί της ταξικής κυριαρχίας, προσπάθεια άνολοκλήρωτη, άδύναμη, άσυνείδητη, χαοτική. Εκείνο πού πρέπει νά κάνουμε τώρα είναι νά κατευθύνουμε όλες τις δυνάμεις τού προλεταριάτου ένάντια στά θεμέλια τής καπιταλιστικής κοινωνίας. Στη β ά σ η όπου κάθε έργοδότης βρίσκεται άντιμέτωπος μέ τό μισθωτό του σκλάβο! Στή β ά σ η , όπου όλα τά έκτελεστικά όργανα τής ταΕικής κυριαρχίας βρίσκονται άντιμέτωπα μέ τά άντικείμενα αύτής τής κυριαρχίας μέ τις μάζες. Νά, πού πρέπει νά γίνει δουλειά καί νά άποσπάσουμε άπό τούς κυβερνητικούς ήγέτες τά μέσα κυριαρχίας τους πάνω στίς μάζες, νά τΙς λευτερώσουμε σιγά σιγά καΙ νά τις φέρουμε κοντά μας. Στήν περιγραφή πού σας έκανα, ή διαδικασία τής έπανάστασης μας άπασχόλησε ίσως πολύ περισσότερο άπό 76
όσο νομίζουμε στην αρχή. Πιστεύω δμωα οτι είναι σωστό για μας νά προβλέπουμε με σαφήνεια όλες Tic δυσκολίες κι' όλες TIC πολυπλοκότητες αύτής της έπανάστασηα. Γιατί θέλω νά έλπί2ω ότι αύτές οι δυσκολίες πού περιγράφτηκαν δέν πρόκειται νά πτοήσουν κανένα από σας, οΰτε νά έλαττώσουν τήν ένεργητικότητά σας, αλλά άντίθετα, πράγμα πού ισχύει και γιά μένα: όσο τό έργο μας φαίνεται π ιό μεγάλο τόσο περισσότερο συγκεντρώνουμε τις δυνάμεις μας. Δέν πρέπει ακόμα νά Εεχνδμε δτι ή έπανάσταση πραγματοποιεί τό έργο της μέ μιά πολύ μεγάλη ταχύτητα. Δέν έχω βέβαια σκοπό νά κάνω προφητείες γιά τό πόσο καιρό χρειάζεται αύτη ή διαδικασία. Ποιός άπό μας κάνει άλλωστε λογαριασμούς; Ποιός κάθεται νά λογαριάζει πόσο καιρό θυσιάΖει γιά τήν ύπόθεσή μας; Τό μόνο πού θέλουμε είναι νά ζήσουμε τόσο όσο χρειάζεται γιά νά φέρουμε σέ πέρας τό έργο μας! Φτάνει νά γνωρίζουμε μέ σαφήνεια και άκρίβεια τί πρέπει νά κάνουμε. Ελπίζω ότι αύτό πού πρέπει νά κάνουμε σας τό έΕέθεσα σέ γενικές γραμμές όσο μοΰ τό έπέτρεπαν οι μικρές μου δυνάμεις. 31 Δεκέμβρη 1918
77
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
ΖΗΜΕΙΟΜΑ
5 Μαρτίου 1871
Γέννηση της Ρ.Λ. στο Ζαμόσκ της
1889
Φεύγει παράνομα άπ6 τήν Πολωνία καΐ πάει στη Ζυρίχη δπου άρχίζει πανεπιστημιακές σπουδές πού θά τελειώσουν μέ τήν κατάθεση τής διατριβής της για «ντοκτορά» πού είχε σαν θέμα τήν οικονομική άνάπτυξη της Πολωνίας. (Δημοσιεύθηκε στή Λειψία τό 1 8 9 8 ) .
'Ιούλιος - Αύγουστος 1896
Συμμετέχει σαν έκπρόσωπος των Πολωνών σοσιαλιστών ατό διεθνές σοσιαλιστικό συνέδριο πού εγινε στό Λονδίνο.
Μάης 1898
Πηγαίνει στή Γερμανία δπου γίνεται μέλος του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος και αναλαμβάνει τη σύνταξη του κομματικού τύπου. 'Αρχίζει τήν πολεμική κατά τοΟ Μπερστάιν και γενικώτερα ενάντια στό ρεβιζιονισμδ, δημοσιεύοντας σέ μπροσούρα τδ Ιργο της «Μεταρρύθμιση ή έπανάσταση» τό 1899.
Σεπτέμβρης 1900
Συμμετέχει στδ διεθνές σοσιαλιστικό συνέδριο του Παρισιού. 'Αρχίζει νά συνεργάζεται μέ τήν έπιθεώρηση τοΟ Κάρλ Κάουτσκυ DIE NEUE ZEIT δπου και δημοσιεύει μιά σειρά άπό άρθρα ένάντια στήν ύπουργική συμμετοχή τών σοσιαλιστών στήν κυβέρνηση της Γαλλίας.
ΙΙολιονιας.
79
1901—1902
Συμμετέχει τή διεύθυνση της Ί ν Α α υ φ η [ΐ ε ρ C α ς τ ο υ στή Λειψία.
Σεπτέμβρης 1903
Συμμετέχει στο σοσιαλδημοκρατικά συνέδριο της Δρέσδης δπου καταδικάι τό ρεβιζιονισμό.
Γενάρης 1904
Γιά 2να άπό τους λόγους της, πού έβγαλε σε ανοιχτή συγκέντρωση, καταδικάστηκε σέ τρεις μήνες φυλακή.
"Ανοιξη του 1904
Γράφει και δημοσιεύει άρθρα πάνω στή ρωσική σοσιαλδημοκρατία.
Αϋγουστος 1904
Συμμετέχει στό διεθνές σοσιαλιστικό συνέδριο του "Αμστερνταμ.
Σεπτέμβρης 1905
Συμμετέχει στό συνέδριο της Ίένα δπου καΐ υιοθετούνται οί αρχές της γενικής απεργίας.
29 Δεκεμβρίου 1905
Γυρίζει στήν Πολωνία δπου παίρνει μέρος στήν έπανάσταση καΐ στις μάχες πού γίνονται.
Μάρτης - Αδγουστος 1906
Φυλακίζεται στή Βαρσοβία.
Αυγουστος 1906
Πηγαίνει στή Φινλανδία δπου ασχολείται μέ τό βιβλίο της «Μαζική απεργία, Κόμμα, Συνδικατα.
Σεπτέμβρης 1906
15 Νοέμβρη 1906
80
Συμμετέχει στό διεθνές συνέδριο των σοσιαλιστών στό Μανχάιμ. Γιά τους λόγους πού έκφωνεΐ στό συνέδριο καταδικάζεται σέ δύο μήνες φυλακή. Όργανώνει τό λαΐ'κό πανεπιστήμιο τό λεγόμενο σχολειό του Κόμματος, δπου διδάσκει ή ιδια πολιτική οΕκονομία (τα μαθήματά της θά δημοσιευτούν άρκετά χρόνια άργότερα μέ τόν τίτλο «ΕΙσαγωγή στήν Πολιτική Οικονομία») .
12 Ιούνη-22 Αόγ. 1907
Εκτίει την ποινή της στη φυλακή.
Αύγουστος 1907
Συμμετέχει στο διεθνές συνέδριο Στουτγάρδης δπου συντάσσει μαζί μέ τόν Αένιν καΐ τόν Μαρτώφ κοινή διακήρυξη.
1910
Εξαπολύει δριμύτατη πολεμική ένάντια στόν Κάρλ Κάουτσκυ.
Σεπτέμβρης 1910
Συμμετέχει στο διεθνές σοσιαλιστικό συνέδριο τής Κοπεγχάγης.
Σεπτέμβρης 1910
Συμμετέχει στό συνέδριο της σοσιαλδημοκρατίας πού γίνεται στό Μαγδεμβουργο.
Σεπτέμβρης 1911
Παίρνει μέρος στό συνέδριο τής Ίένα.
Νοέμβρης 1912
Συμμετέχει στό διεθνές σοσιαλιστικό συνέδριο της Βασιλείας.
1913
Εξαπολύει πολεμική ενάντια στους ηγέτες των γερμανικών συνδικάτων. Δημοσιεύει τή Συσσώρευση,
του
κεφαλαίου.
Σεπτέμβρης 1913
Εκφωνεί λόγο στή Φραγκφούρτη ένάντια στόν μιλιταοισμό. Καταδικάζεται σ' Ινα χρόνο φυλακή.
2 9 — 3 0 Ιούλη 1914
Παίρνει μέρος στό σοσιαλιστικό συνέδριο των Βρυξελλών.
4 Αύγούστου 1914
Όργανώνει στό σπίτι της τήν πρώτ7| σύσκεψη των σοσιαλιστών πού δέ δέχτηκαν να ψηφίσουν τΙς πολεμικές πιστώσεις.
19 Σεπτεμβρίου 1914
Πρώτη δημόσια διακήρυξη άπό %
81
Φλεβάρης 1915— Φλεβάρης 1916
Εκτίει ποινή ενός έτους στή φυλακή δπου γράφει τή μπροσούρα «JUNIUS».
1 Γενάρη 1916
Συνεδρίαση του έθνικοϋ τμήματος της Διεθνούς και απόφαση να πάρε: τό κόμμα στή Γερμανία τήν έπο3νυμία «Σπάρτακος».
Μάρτης 1916
Δημοσιεύεται τό βιβλίο της « Ή κρίση της σοσιαλδημοκρατίας».
1 Μάη 1916
Νέα φυλάκιση της πού θα διαρκέσει μέχρι τις 9 Νοέμβρη 1918.
20 Σεπτέμβρη 1916
Δημοσίευστ^ των άρθρο)ν τη; «Γράμματα του Σπάρτακου^^·.
Καλοκαίρι 1918
Γράφει στή φυλακή τή Ρωσική έπανάσταση καΐ στέλνει τα χειρόγραφα στόν Πώλ Αεβύ.
16 Νοέμβρη 1918
Εκδίδει τήν έφημερίδα D I E R O T E FAHNE.
14 Δεκέμβρη 1918
Δημοσιεύει τό πρόγραμ|ΐα του Σπάρτακου.
30 Δεκέμβρη^ 1 Γενάρη 1919
Κάνει τήν εισήγηση στο Ιο ιδρυτικό συνέδριο του Κομ{ΐουνιστικου κόμματος Γερμανίας.
Γενάρης 1919
Παίρνει μέρος με τους επαναστατημένους εργάτες στήν «Κομμούνα του Βερολίνου».
14 Γενάρη 1919
Τελευταίο της άρθρο στήν έφημερίδα R O T E F A H N E μέ τίτλο «Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο».
Βράδυ της 15 Γενάρη 1919
Συλλαμβάνεται και δολοφονείται. Τό πτώμα της ρίχνεται σ' ενα κανάλι.
82
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Σελ. Πρόλογος τοΰ Μεταφραστή
5
Kai τώρα καταδικάστε με
11
Τό πρόγραμμα μαα καΐ ή πολιτική κατάσταση
33
Βιογραφικό σημείωμα
79
ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΡΟΖΑΣ ΑΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ
Ε Κ Δ Ο Θ Η Κ Α Ν 1) Μεταρρύθμιση ή επανάσταση 2) Τί είναι πολιτική οικονομία 3) Ή πρωτόγονη κοινωνία 4) Και τώρα καταδικάστε με Τ Υ Π Ω Ν Ο Ν Τ Α Ι 5) 'Απεργία - Μά2α - Συνδικάτα 6) ί\/1ισθωτή εργασία 7) Ή κρίση τήα σοσιαλδημοκρατίας
Την έκδοση αύτον του βιβλίου επιμβλήύηχε δ ΜΑΝΟΣ
ΡΟΔΑΚΗΣ
^Ω Γερμανία, Γερμανία διαμάντι αστραφτερό σοϋ χάραξαν ή Λούξεμτιουργκ κι ό Λήμπνεχτ την πλατιά στράτα με τό εύφορο αϊμα τους γιά μιά έπική πορεία. ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ
«Πιστεύουμε δη οί λαοί μπορούν από τώρα κιόλας να περιορίσουν τον αριθμό των πολέμων, αντιτιθέμενοι σ' αυτούς πού τόν κάνουν η σ' αυτούς πού τόν κηρύσσουν. Νομίζουμε ότι τό δικαίωμα γιά την έγκριση ή αποδοκιμασία τοϋ πολέμου ανήκει πριν άπ' όλους, στην εργατική τάξη ή οποία περισσότερο άπ' όλους σηκώνει τό βάρος της στρατιωτικής θητείας και τοϋ πολέμου. Στόν άγώνα ενάντια στό μιλιταρισμό διαθέτουμε ενα μέσο πραχτικό, θεμιτό και άμεσα εφαρμόσιμο. Τό μέσο πού διαθέτει ή εργατική τάξη οφείλεται στό γεγονός ότι ολόκληρο τό σώμα της κοινωνίας δεν θά μπορούσε νά ζήσει, αν ή παραγωγή σταματούσε γιά ενα όρισμένο διάστημα. "Αρκεί στούς εργάτες νά σταματήσουν νά παράγουν γιά νά κάνουν άδύνατες τις δεσποτικές και αύθαίρετες επιχειρήσεις της κυβέρνησης. "Ενας τέτοιος πόλεμος σήμερα δέν είναι στήν πραγματικότητα παρά ενας εμφύλιος πόλεμος, γιατί ένας πόλεμος όπου οί έργάτες και πολίτες μιας χώρας πολεμούν τούς έργάτες και πολίτες μιας άλλης χώρας, δέν μπορεί νάναι παρά ένας πόλεμος ανάμεσα σ' άδέρφια καί σε πολίτες.