تصوير زنان در راديو ايران: مطالعه موردي برنامه جمعه ايران

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬ ‫)ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ(‬

‫ﻧﺎﺻﺮ ﻋﺎﺑﺪﻳﻨﻲ‬

‫دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي رادﻳﻮ‬ ‫‪1388‬‬ ‫ﺗﻬﺮان‬

‫‪ :‬ﻋﺎﺑﺪﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ‪-1340 ،‬‬ ‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ‬ ‫‪ :‬ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان )ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ(‪ /‬ﻧﺎﺻﺮ‬ ‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﻳﺪآور‬ ‫ﻋﺎﺑﺪﻳﻨﻲ؛ وﻳﺮاﺳﺘﺎر‪ :‬ﻧﺎﻫﻴﺪ ﻛﺎﻇﻢزاده ﮔﻨﺠﻲ؛ ]ﺑﺮاي[ دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي رادﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‬ ‫‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻃﺮح آﻳﻨﺪه‪.1387 ،‬‬ ‫‪ 176 :‬ص‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ‬ ‫‪ 15000 :‬رﻳﺎل‪978-964-8828-72-6 :‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖﻧﻮﻳﺴﻲ ‪ :‬ﻓﻴﭙﺎ‬ ‫‪ :‬ﻛﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ‪ :‬ص‪.176 [١٧١] .‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺖ‬ ‫‪ :‬زﻧﺎن در ﭘﺨﺶ رادﻳﻮﻳﻲ ‪ --‬اﻳﺮان‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫‪ :‬ﻛﻤﺪيﻫﺎي رادﻳﻮﻳﻲ ‪ --‬اﻳﺮان‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫‪ :‬ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ .‬اداره ﻛﻞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي رادﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰوده‬ ‫دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي رادﻳﻮ‬ ‫ردهﺑﻨﺪي ﻛﻨﮕﺮه‬ ‫‪2 1387 :‬ع‪9‬ز‪PN1991/‬‬ ‫‪791/440955 :‬‬ ‫ردهﺑﻨﺪي دﻳﻮﻳﻲ‬ ‫ﺷﻤﺎره ﻛﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﻠﻲ ‪1588880:‬‬

‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ‪ :‬ﻧﺎﺻﺮ ﻋﺎﺑﺪﻳﻨﻲ‬ ‫وﻳﺮاﺳﺘﺎر‪ :‬ﻧﺎﻫﻴﺪ ﻛﺎﻇﻢزاده ﮔﻨﺠﻲ‬ ‫ﺣﺮوفﻧﮕﺎر‪ :‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﻳﻮﺳﻔﻲ ﻣﻘﺪم‬ ‫ﻃﺮح روي ﺟﻠﺪ‪ :‬ﻣﻬﺪي ﺑﺨﺸﺎﻳﻲ‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻃﺮح آﻳﻨﺪه‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ‪ :‬اول‬ ‫ﺷﻤﺎره ﭘﮋوﻫﺶ ‪538 :‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪1388 :‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﮔﺎن‪ 2000 :‬ﻧﺴﺨﻪ‬ ‫ﺑﻬﺎ‪ 15000 :‬رﻳﺎل‬ ‫ﻣﺮﻛﺰ ﭘﺨﺶ‪ :‬ﻓﺮوﺷﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺮوش‬ ‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن وﻟﻴﻌﺼﺮ‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺟﺎمﺟﻢ‪ ،‬ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳـﺮان‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫ﺷﻬﺪاي رادﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ‪ 22167708 :‬ﻧﻤﺎﺑﺮ‪22652486 :‬‬ ‫ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻠﻲ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ اﺟﺎزه ﻛﺘﺒﻲ از دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي رادﻳﻮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪ ................................................................................................‬اﻟﻒ‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﻛﻠﻲ ﺑﺤﺚ ‪1 .............................................................‬‬ ‫ﻏﺮب و اﻳﺮان‪ ،‬ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻴﺎن ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ و ﺳﻨﺖ ‪1 .............................................‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ‪5 .................................................................................‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در رﺳﺎﻧﻪ ‪7 ...........................................................................‬‬ ‫دﻻﻳﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ »ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ« ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ‪7 ........................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‪11 .........................................................‬‬ ‫ﻧﻘﺶ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎطﺟﻤﻌﻲ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ‪11............................‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎزﺗﺎب ﻳﺎ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ ‪14.................................................‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ و اﻣﻜﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺎب ‪14..............................................................‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻘﺶ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ‪17...........................................................‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و روﻳﻜﺮدﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﻪ آن ‪19....................................................‬‬ ‫زﺑﺎن و ﺟﻨﺴﻴﺖ )ﺗﺌﻮري ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔﻲ زﺑﺎن( ‪23........................................‬‬ ‫ﻧﺤﻮه ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻨﺴﻴﺖ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮔﺎﻓﻤﻦ ‪30...................................‬‬ ‫آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻣﻌﻨﺎ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﻴﺴﻚ‪35....................................................................‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ رادﻳﻮﻳﻲ ‪36.......................................................‬‬ ‫ﻣﺪل ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ‪40................................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﺔ اﻳﺮاﻧﻲ ‪49 .....................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪49....................................................................................................‬‬ ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﺑﻴﺎن ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ‪102 ...............................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي ‪109 ...........................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪109 .................................................................................................‬‬ ‫اﻫﺪاف ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﺎزﺗﺎب آن در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‬ ‫‪111 ..........................................................................................................‬‬ ‫اﻫﺪاف ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ از ﻧﮕﺎه ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ‪113 ...................‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺰ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺳﺎزﻣﺎن اﻫﺪاف و اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ‪115 .........................................................................................‬‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﺗﺎب ﺷﺨﺼﻴﺖ زن در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ‪120 ........‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻃﻨﺰ در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ‪123 .................................................‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ رواﺑﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ‪124 ........................................................‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ‪124 .........................................................................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪129 ...................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪129 .................................................................................................‬‬ ‫اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ‪131 ..................................................................‬‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ‪134 .....................................................‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪141 .....................................................‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ‪147 .........................‬‬ ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪159 .....................................................................‬‬ ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ‪163 ......................................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪163 .................................................................................................‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺳﻄﺢ ﺧﺮد ‪163 ..............................................................‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﺳﻄﺢ ﻛﻼن ‪166 ........................................‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ و ﻳﻚ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ‪169 ..................................................................‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ‪171 ......................................................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ در رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺲ از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫در اﻳﺮان )‪ ،(1357‬ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﻧﻘـﺶ زن در اﻳـﻦ ﻓﻀـﺎي ﻧـﻮﻳﻦ ﺑـﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ در اﻳﻦ ﻧﻬﺎد رﺳﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﻋﻼوهﺑﺮ ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻫﻤﺴﺮي‪ -‬ﻣـﺎدري ﺑـﺮ‬ ‫ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻋﻠﻤﻲ زﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﻨﺖﻫـﺎ و‬ ‫ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﺧﺮاﻓﻲ و ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻪ ﻃﺮد و ﻧﻔﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻳﺎدﺷﺪه و از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑـﺎزوي رﺳـﻤﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﻫـﻢاﻛﻨـﻮن ﺗﺼـﻮﻳﺮي ﻛـﻪ از زﻧـﺎن در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎﻳﻲ دارﻧـﺪ؟ در ﻛﺘـﺎب ﺣﺎﺿـﺮ در دو‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺧﺮد )ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻣـﺘﻦﻫـﺎ( و ﻛـﻼن )ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ( ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﺧﺮد‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬رادﻳﻮ‬ ‫اﻳﺮان اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻳـﻚ ﻣـﺪل ﻧﻈـﺮي‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ )ﺗﺌﻮري ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔﻲ زﺑـﺎن‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳـﻪ آﻓـﺮﻳﻨﺶ ﻣﻌﻨـﺎ و ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺖ( ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﻛﻼن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻗﻮاﻋـﺪ و‬ ‫دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻧﺤـﻮه ﺗﺠﻠّـﻲ آﻧﻬـﺎ در ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺳـﺎزي ﺧـﻮاﻫﻴﻢ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻋﻼوهﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻋﻮاﻣﻞ رادﻳﻮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎز ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺗﺎ از ﻫﺮ دو ﻣﻮﺿـﻮع ﺗﺤﻠﻴﻠـﻲ‪،‬‬ ‫درك ﺑﻬﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬ ‫در ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از راﻫﻨﻤﺎﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬اﺑﺘﻜﺎرات ﻓﻜﺮي و ﻧﻜﺘـﻪﺳـﻨﺠﻲﻫـﺎي‬

‫ب‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﻣﻨﺘﻈﺮﻗﺎﺋﻢ و ﻣﺸـﺎورهﻫـﺎ و دﻗـﺖﻧﻈﺮﻫـﺎي دﻛﺘـﺮ ﻋﺒـﺎس ﻛـﺎﻇﻤﻲ‪،‬‬ ‫اﺳﺘﺎدان ﻣﺤﺘﺮم داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان و ﺗﺸﻮﻳﻖﻫﺎ و ﺣﻤﺎﻳﺖﻫـﺎي ﻣﻌﻨـﻮي دﻛﺘﺮﻣﺤﻤـﺪ‬ ‫رﺿﺎﻳﻲ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﻣﺤﺘﺮم داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺑﻮدهام‪ .‬از آن ﺑﺰرﮔﻮاران‬ ‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارم‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮ ﻋﺎﺑﺪﻳﻨﻲ‬ ‫‪1387‬‬

‫‪1‬‬ ‫ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﻛﻠﻲ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﻏﺮب و اﻳﺮان‪ ،‬ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻴﺎن ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ و ﺳﻨﺖ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﺘﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻳﻜﺼﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺤـﻮﻻت ﻧﻮﮔﺮاﻳﺎﻧـﻪ‬ ‫ﻓﻜﺮي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻏﺮب ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ازاﻳـﻦرو در زواﻳـﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ روﺑﻪرو ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣﺎﻫﺮوﻳـﺎن )‪(1384‬‬ ‫آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي روﺳﻲ )در ﺟﻨﮓﻫﺎي اﻳﺮان و روس در زﻣـﺎن ﻗﺎﺟﺎرﻳـﻪ(‬ ‫ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎ ﻣﺪرﻧﻴﺘـﻪ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪﻳﻢ‪» .‬ﺧﺮدﮔﺮاﻳـﻲ‪،‬‬ ‫ﻋﻠﻢﺑﺎوري‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﺻﺎﻟﺖ ﻓﺮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آزادي از اﺻﻮل اوﻟﻴﻪ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪاﻧـﺪ«‬ ‫)ﺑﻬﻨﺎم‪ .(12:1382 ،‬اﻣﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ‬ ‫روﺷﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺟﻤﻌـﻲ‪ ،‬در ﻣﻌـﺮض‬ ‫ﺗﻮﻓﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻮﻻت ﻧﻮﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﻳﻜﺼﺪﺳﺎﻟﻪ اﺧﻴـﺮ در ﻏـﺮب‪ ،‬در ﺣـﻮزهﻫـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪،‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻤـﻲ و ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪» ،‬ﻧﻈـﻢ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻛﻬـﻦ« اﻳـﺮان را در ﻗـﺮن‬ ‫ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ روﺑﻪرو ﺳﺎﺧﺖ‪» .‬در ﻗﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ‪ ،‬اﻳـﺮان ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻃﺒﻘـﺎﺗﻲ روﺳـﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ‬

‫‪2‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺷﺒﻪﻓﺌـﻮداﻟﻲ اداره ﻣـﻲﺷـﺪ« )ﻛـﺎﻇﻤﻲ‪ .(45:1385 ،‬اوﺿـﺎع ﻓﻜـﺮي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪،‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻗﺮن ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮي )ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ ﻣـﻴﻼدي(‬ ‫ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﻗﺮنﻫﺎ آﻧﺎن را ﺧﻮاﺑﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ‬ ‫دﻟﻴﻞ ﻧﺎﻇﻢاﻻﺳﻼم ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ )‪ 1280 -1337‬ق( وﻗﺎﻳﻊ اﻳﻦ دوره را ﻛـﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‬ ‫ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬در ﻛﺘـﺎﺑﻲ ﺑـﺎ ﻧـﺎم ﺗـﺎرﻳﺦ ﺑﻴـﺪاري اﻳﺮاﻧﻴـﺎن‬ ‫ﮔﺮدآورد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ رودرروﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺪرﻧﻴﺘـﻪ در اﻳـﺮان ﺧـﻮد را در اﺷـﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ ﻇـﺎﻫﺮ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻋﻠﻤﺪاري )‪ (1386‬ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ ﻫﻨﻮز در ﭘﺸﺖ دروازهﻫﺎي‬ ‫ﻓﻜﺮي ﻣﺎ ﺳﺮﮔﺮدان ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻳـﻦ روﻳـﺎروﻳﻲ و ﭼـﺎﻟﺶ ﺑـﺎ دﻧﻴـﺎي‬ ‫ﻏﺮب در ﺣﻮزه اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ وﻗـﻮع اﻧﻘـﻼب ﻣﺸـﺮوﻃﻪ و ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ )‪ 1285‬ه ‪.‬ش( ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﺪﻳﻦﺳﺎن ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﻣﻄﻠﻘـﻪ‬ ‫ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ آﺑﺮاﻫﺎﻣﻴـﺎن )‪(1381‬‬ ‫اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي ﻛﻮﺗﺎه روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻠﻬﻢ از ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴـﻢ‪،‬‬ ‫ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴــﻢ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴــﻢ ﺑﻮدﻧــﺪ اﻧﺠﺎﻣﻴــﺪ‪ .‬آﻧــﺎن ﻗــﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻋﻤــﺪﺗﺎً ﻏﻴﺮﻣــﺬﻫﺒﻲ‬ ‫ﭘﻲاﻓﻜﻨﺪﻧﺪ و اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت اروﭘﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ درآورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻧﻘﺮاض ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻗﺎﺟﺎرﻳﻪ و رويﻛﺎرآﻣﺪن ﺳﻠﺴﻠﻪ ﭘﻬﻠـﻮي )‪ 1304‬ه ‪ .‬ش(‬ ‫ﭼﺎﻟﺶ اﻳﺮان ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻏﺮب ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي دﻳﮕﺮ ﺧﻮد را آﺷﻜﺎر ﻛﺮد‪ .‬رﺿـﺎ‬ ‫ﺷﺎه‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎزي را ﺑﺎ ﻏﺮﺑﻲﻛﺮدن اﻳﺮان آﻏﺎز ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ روﻧﺪ ﻏﺮﺑﻲﺳـﺎزي در زﻣـﺎن‬ ‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪوﻳﮋه در دﻫـﻪ ﭼﻬـﻞ و ﭘﻨﺠـﺎه ﺧﻮرﺷـﻴﺪي ﺑﺎﺷـﺘﺎب اداﻣـﻪ‬ ‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺳـﺎزي‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻌﻪاي ﻧـﺎﻣﺘﻮازن در اﺑﻌـﺎد ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮي را ﺑﺮاي ﺗﺤـﻮﻻت‬ ‫ﺑﻌﺪي ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮان آﻣﺎده ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ وﻗﻮع و اوجﮔﻴـﺮي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ در ﺳـﺎلﻫـﺎي ‪ 1356‬و ‪ 1357‬ﺑـﻪ‬ ‫رﻫﺒﺮي اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ )ره( و اﺳـﺘﻘﺮار رﺳـﻤﻲ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان در ‪12‬‬ ‫ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ،1358‬اﻳﺮان در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺤﻮﻻت ﻧﻮﻳﻨﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ در اﻳـﻦ‬

‫ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﻛﻠﻲ ﺑﺤﺚ‬

‫‪3‬‬

‫دوره ﻧﻴﺰ ﺷﻴﻮه رأيﮔﻴﺮي )رﻓﺮاﻧﺪم(‪ ،‬ﺗـﺪوﻳﻦ ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﻲ و ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﻗـﻮاي‬ ‫ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ در آن و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ و ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻬﺎدﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻠﻬﻢ از ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ ﻛﻠّﻴﺖ اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان در ﺑﻌـﺪ ﺳـﻠﺒﻲ‪،‬‬ ‫ﺧﻮد را در ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﻧﻈـﺎم ﻏﺮﺑـﻲ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻣـﻲﻛـﺮد )ﻧـﻪ ﺷـﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻏﺮﺑـﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠـﺎ ﺷـﺮﻗﻲ و ﻏﺮﺑـﻲ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﻧﻈـﺎم‬ ‫اﺷﺘﺮاﻛﻲ و ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻧﻈﺎم ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي اﻋﻢ آن ﻏﺮﺑـﻲاﻧـﺪ(‬ ‫درواﻗﻊ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ درﺻﺪد ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي‬ ‫ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺎﻟﺶ ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه در دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ در اﻳﺮان ﺑﻴﺶ‬ ‫از ﻫـﺮ ﭼﻴــﺰ از ﻃﺮﻳــﻖ وﺳــﺎﻳﻞ ارﺗﺒـﺎطﺟﻤﻌــﻲ و از ﺟﻤﻠــﻪ از ﻃﺮﻳــﻖ رادﻳــﻮ و‬ ‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ اﻳﻦ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺧﻮد را آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﮔﻴﺪﻧﺰ )‪ (1379‬دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻳـﺎ ﻛـﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ‬ ‫ﻣﻴﺎن ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪا از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬واﺑﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ او ارﺗﺒﺎﻃـﺎت‬ ‫ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ در ﺑﺴﻴﺎري ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺎ دﺧﺎﻟـﺖ دارد‪ .‬ﻳﻜـﻲ از‬ ‫وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﻬﻢ در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز‪ ،‬رادﻳﻮﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﻋـﺎﻣﻠﻲ )‪(1382‬‬ ‫رادﻳﻮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﻣﺮدمﻓﻬﻢ ﻧﻘﺶ ﺟﺪي در ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪﺳﺎﺧﺘﻦ ارزشﻫﺎي‬ ‫ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ وي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري رادﻳﻮ در ﺳﻪ ﺟﻬـﺖ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪:‬‬ ‫»در ﺷﻜﻞدادن ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬در ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻬـﺎد ﻣـﺮدم و ﺑـﺎﻻﺧﺮه در اﻳﺠـﺎد‬ ‫زﻣﻴﻨﻪاي ﺑـﺮاي ﺣﻀـﻮر زن در ﻓﻀـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ« )ﻋـﺎﻣﻠﻲ‪.(32:1382 ،‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬رادﻳﻮ زﻣﻴﻨﻪ ﺣﻀﻮر و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ زﻧﺎن را در ﻓﻀـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ارزشﻫﺎي ﻣﻮرد ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮد و رﺳﺎﻧﻪﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻀﻮر و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺷﺪت ﺑﺨﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﺮان‪ ،‬رادﻳﻮ در ﺳﺎل ‪ 1319‬راهاﻧﺪازي ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻢاﻛﻨﻮن رادﻳﻮ در ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﻗﺮار دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻲ )در‬ ‫ﺳﺎل ‪(1357‬ﺑﻪ ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ اﻫﺪاف و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺖ )ﻛﻪ‬

‫‪4‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫در ﺑﺨﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﺑﻪ آن ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ(‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ در اﻳﻦ ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﻧﻘﺶ زﻧﺎن در ﻓﻀﺎي‬ ‫ﻧﻮﻳﻦ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘـﺲ از اﻧﻘـﻼب‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫـﺎ و ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻋﻬﺪهدار ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻓﻀﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬـﺎ ﺷـﻮراي‬ ‫ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﻮد‪ .‬از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ از دﻳـﺪﮔﺎه اﻣـﺎم‬ ‫ﺧﻤﻴﻨﻲ)ره( ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺳـﻴﻢ ﺧـﻂﻣﺸـﻲﻫـﺎي‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ آﻧﻬﺎ‪ ،‬از ﻓﻀﺎي اﻧﻘﻼب و دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎي اﻣـﺎم ﻣﺘـﺄﺛﺮ‬ ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬از دﻳﺪﮔﺎه ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘـﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪ ،‬ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ ﻣﻮﻇـﻒ اﺳـﺖ‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه واﻗﻌـﻲ زن ﻣﺴـﻠﻤﺎن را ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻣـﺎدر ﺗﻘﻮﻳـﺖ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻻزم را ﺑﺮاي ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻓﻌﺎل زﻧﺎن در اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮي‬ ‫و ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺑﻴﻨﺶﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨـﺪ )ﻛﺘﺎﺑﭽـﻪ ﺷـﻮراي ﻋـﺎﻟﻲ‬ ‫اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.(48:‬‬ ‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﺴﺎﺳـﻴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪ -‬دﻳﻨـﻲ ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع زﻧـﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﺎزﺗــﺎب ﺷﺨﺼــﻴﺖ و ﺟﺎﻳﮕــﺎه و ﻧﻘــﺶ اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ آﻧــﺎن در رﺳــﺎﻧﻪاي ﻣﺎﻧﻨــﺪ‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎﻳﻲ دارد؟ از ﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻪﺧﺼﻮص زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ‬ ‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻧﻈﺎم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ ﻧﮕﺮش ﺗﺒﻌﻴﻀﻲ ﺑـﻪ زﻧـﺎن اﺻـﻼح‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ورود و ﻫﺠﻮم ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ ﺑﻪوﻳﮋه از ﻃﺮﻳـﻖ اﻧـﻮاع وﺳـﺎﻳﻞ ارﺗﺒـﺎطﺟﻤﻌـﻲ‪،‬‬ ‫ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن و ﻣﺮدان در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪،‬‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و دﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و درﻧﻬﺎﻳـﺖ اﻳـﻦ اﻧﺘﻈـﺎر را اﻳﺠـﺎد‬ ‫ﻛﺮده ﺗﺎ درﺑﺎره ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﮕﺮش ﺑـﻪ زن و ﻣـﺮد ﺗـﺄﻣﻠﻲ ﻋﻤﻴـﻖ ﺻـﻮرت‬ ‫ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺄﻣﻞ‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه درﺑﺎره زﻧﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺑـﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﻮﻳـﺖ زﻧـﺎن‪ ،‬وﻇـﺎﻳﻒ‬ ‫آﻧﺎن‪ ،‬ﻃﺮد ﺳﻨﺖﻫﺎي ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻪ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺳﻨﺖﻫﺎ و ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻣﺜﺒـﺖ درﺑـﺎره‬ ‫آﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖﻫﺎي دﻳﻨﻲ ‪ -‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ درﺑﺎره‬ ‫زﻧﺎن و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺠﻮم و رﺳﻮخ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﺮﺑـﻲ در اﻳـﻦﺑـﺎره‪ ،‬در‬

‫ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﻛﻠﻲ ﺑﺤﺚ‬

‫‪5‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬زﻧﺎن را ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ؟ ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﻛـﻪ در‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﺑﻪ آن ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪﺷﺪن‬ ‫واﻗﻌﻴﺖ در رﺳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪﺷﺪن در ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻫـﺪاف ﺧـﺎص‬ ‫ﺑﺮاي اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎي ﺧﺎص اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ و ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ آﻧﭽﻨـﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺤﺪود ﺑﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺤﺪود )اﻧﺴـﺎﻧﻲ‪ ،‬زﻣـﺎﻧﻲ و ﻣـﺎﻟﻲ(‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ دﺳـﺖ‬ ‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ازاﻳﻦرو در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻛﺎر ﻣﺤﻘﻖ اﻳـﻦ ﺳـﻄﻮر در ﺣـﻮزه‬ ‫رادﻳﻮ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻣﺸـﺨﺺ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ روي ﻳـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﭘﺮﻣﺨﺎﻃﺐ و ﭘﺮﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ‬

‫از دﻳﺪﮔﺎه ﺟﺎن ﻓﻴﺴﻚ )‪ (1380‬ﻛﻪ درﺑﺎره ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﺤﺚ ﻛـﺮده اﺳـﺖ‬ ‫درﺑﺎره رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد ﻛﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎﻳﻲ‬ ‫آﻛﻨﺪه از ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻬﺎر اﻳـﻦ ﻣﻌـﺎﻧﻲ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻳﮕﺎﻧﻪﺗﺮ و ﻣﺮﺟﺢﺗﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ اﺳﺘﻮارت ﻫﺎل )ﻛﻴﺴﻲ و ﻫﻤﻜـﺎران‪ ،(2002 ،‬واﻗﻌﻴـﺖ ﻓﻘـﻂ زﻣـﺎﻧﻲ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎدار ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬واﻧﮕﻬﻲ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲﻫﺎ و ﻣﻌـﺎﻧﻲ ﭼﺴـﺒﻴﺪه ﺑـﻪ‬ ‫آﻧﻬﺎ در ﻃﻮل زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ از ﭼـﻪ ﻣﻨﻈـﺮي ﻋﺮﺿـﻪ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺤﺚ ﻫﺎل را ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮد‪ :‬اول آن ﻛﻪ ﻫـﻴﭻ واﻗﻌﻴـﺖ ﻣﻌﻨـﺎداري‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﮕﺮ آن ﻛﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬دوم آن ﻛﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﻌـﺪ از روﻳـﺪاد‬ ‫رخ ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺨﺸﻲ از آن روﻳﺪاد اﺳﺖ‪ .‬درواﻗـﻊ ﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ ﻣـﺎ روﻳـﺪاد‬ ‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ ﺧﺎرج از ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻳﻜﻲ از ﻛﻠﻴﺪيﺗﺮﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‬ ‫در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﺧـﺎص ﺧـﻮد را دارد‪ .‬رﻳﭽـﺎرد داﻳـﺮ )‪ (1985‬درﺑـﺎره‬

‫‪6‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴـﻲ‪ ،‬ﻛـﺪام ﮔـﺮوه را ﺑـﻪ ﭼـﻪ‬ ‫ﺷﻴﻮه اي ﺑﺎزﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ؟ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭼﻨﻴﻦ روﻳﻜﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع راﺑﻄﻪ ﻣﻴـﺎن‬ ‫»ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ«‪» ،‬ﻗﺪرت« و »اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي«‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎزﺗﺎب ﺷﻔﺎف واﻗﻌﻴﺖ از ﻃﺮﻳﻖ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﻪ در ﻣـﻮاﻗﻌﻲ ﻣﻤﻜـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻮاﻗﺼﻲ در اﻧﻌﻜﺎس ﺷﻔﺎف ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜـﻪ اﺳﺎﺳـﺎً در اﻳـﻦ ﺗﻠﻘـﻲ‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن ﺑﺮﺧﻲ اﻣﻮر ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬درﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻣﻮر دﻳﮕﺮ ﻣﺴﻜﻮت ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬درواﻗﻊ آﻧﭽﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد اﺣﺘﻤﺎﻻً‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﺪهاي ﺧﺎص ﮔﺮهﺧﻮردهاﺳﺖ‪ .‬دو ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻬﻢ ﺑﺤﺚ ﺑﺎﻻ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ در ﺑﺮﺧﻲ از ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ آﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪،‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ از ﮔﺮوهﻫﺎ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺻﺪاﻳﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻧﻤﻲرﺳﺪ و ﻳـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﺤﻮي ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ آﻧﻜﻪ اﻳﻦ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬اﻣﻮري واﻗﻌـﻲ‬ ‫ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و از اﻳﻦ رو ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳـﺎ ذﻫﻨﻴـﺖ ﮔـﺮوهﻫـﺎي‬ ‫ﺧﺎص را ﻫﺪاﻳﺖ و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣﻔﻬـﻮم »ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ« ﻧﻘـﺶ‬ ‫ﺧﻮد را در رﺳﺎﻧﻪ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﺑـﺮﺧﻼف ﺗﺼـﻮر راﻳـﺞ درﺑـﺎره‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را واﺳﻄﻪ‪ 1‬ﻣﻴﺎن واﻗﻌﻴﺖ و ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺗﻠﻘﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺠـﺎ‬ ‫ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪» ،‬ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ« اﺳـﺖ و‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺟﺰ »ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ« ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎﻧﻮنﻫﺎي ﺧﺎص و ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺧﺎص ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﻫـﺎ ﺣﻘـﺎﻳﻖ را ﺑﺎزﺗـﺎب‪ 2‬ﻧﻤـﻲدﻫﻨـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ آن را ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﺪهاي ﺧﺎص اﺳﺖ و ﺑـﺮ ﺿـﺪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬ ‫ﻋﺪهاي دﻳﮕﺮ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ادﻋﺎي رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻧﻈـﺮ‪ ،‬ﻣـﻮرد‬ ‫‪1. Medium‬‬ ‫‪2. Reflect‬‬ ‫‪3. Representation‬‬

‫ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﻛﻠﻲ ﺑﺤﺚ‬

‫‪7‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﻳﻜﻲ از راهﻫـﺎي ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﺮاي اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻔﻬـﻮم‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ در ﻣﺘﻮن رﺳﺎﻧﻪاي و اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در رﺳﺎﻧﻪ‬

‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎﺳﺖ؛‬ ‫زﻳﺮا از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬زﻧﺎن در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان در درﺟﻪ اول ﺑـﻪ‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﻫﻮﻳﺘﻲ و ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎﻣﻼً از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ و اﻳﻦ‬ ‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎ ﺗﺒﻌﻴﺾآﻣﻴﺰ ﻧﻴﺰ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و »ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺟﻮاﻣـﻊ زﻧـﺎن را ﻧـﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﺮدان ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارﻧﺪ اﻣﺮي‪ ،‬ﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺿﺮوري ﻛﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ« )آﻟﻜﻮف‪.(58:1385 ،‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳﻜـﻲ از اﺑﺰارﻫـﺎي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔـﺬار ﻣﻬـﻢ در دﻧﻴـﺎي اﻣـﺮوز‪،‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﺑﻪﺳﺰاﻳﻲ را در ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻳﺎدﺷﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬ ‫زﻧﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬در اﻳـﻦ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﺪهاي از ادﺑﻴـﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي زن در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻠـﻞ و ﺷـﻴﻮهﻫـﺎي ﻣﻘﺒـﻮﻟﻲ ﻛـﻪ در ﻧﻘـﺶﻫـﺎ و‬ ‫وﻇﺎﻳﻒ ﺧﺎص دارد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﮋوﻫﺶﻫـﺎي ﻣـﺮدان را در ﺷـﻜﻞﮔﻴـﺮي اﻳـﻦ‬ ‫ﺗﺼــﻮﻳﺮ و ﺳﻮءاﺳــﺘﻔﺎده از او را ﺑــﺮاي اﻣﻴــﺎل ﺧــﻮد ﺳــﺮزﻧﺶ ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ«‬ ‫)ﻋﻮاض‪.( 98:1383،‬‬ ‫ﺳﺎرا ﻟﻮورا )‪ (2003‬در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺧـﻮد ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ﺗﺼـﻮﻳﺮ زﻧـﺎن در رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎ‬ ‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬آﻧﭽﻪ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ درﻳﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺣﻀـﻮر زﻧـﺎن در اﻳـﻦ ﻋﺮﺻـﻪ ﺑـﻪواﺳـﻄﻪ‬ ‫ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎي ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺮاي ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ در اﻳـﻦ‬ ‫ﭘﺮوژهﻫﺎ ﺗﺼﺎوﻳﺮي از ﻣﺎ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي از ﻣﺎ‬ ‫)زﻧﺎن( اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ« )ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ‪.(242 :1383 ،‬‬ ‫دﻻﻳﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ »ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ« ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ زﻳﺮ ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪:‬‬

‫‪8‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮﺳﺎﺑﻘﻪﺗﺮﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﻃﻨـﺰ رادﻳﻮﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻗﺒـﻞ از‬‫اﻧﻘﻼب ﺑﺎ ﻧﺎم دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺟﺰء ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ )ﺑﺎ ژاﻧﺮ ﻃﻨـﺰ( اﺳـﺖ‪،‬‬‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞﺑﻴﺎن ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺑﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻛﻤﺘـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬در‬ ‫ﻗﺎﻟﺐ ﻃﻨﺰ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻴﺎن ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﻫﻢ در ﺑﺨﺶ اﺟﺮا و ﻫﻢ در ﺑﺨﺶ ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎ‪ ،‬زﻧﺎن ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي را اﻳﻔـﺎ‬‫ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪوﻳــﮋه آﻧﻜــﻪ در آن ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ ﺳــﻌﻲ ﻣــﻲﮔــﺮدد از ﻣﻮﺿــﻮﻋﺎت ﺑــﻮﻣﻲ و‬ ‫ﺧﺮدهﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑـﺮاي ﺑﺮرﺳـﻲ‬ ‫ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در رﺳـﺎﻧﻪاي ﻛـﻪ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻫﻤﮕـﺎﻧﻲﺗـﺮﻳﻦ‪ ،‬دردﺳـﺘﺮسﺗـﺮﻳﻦ و‬ ‫ارزانﺗﺮﻳﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درواﻗﻊ در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻔﺮﻳﺤـﻲ‬ ‫رادﻳﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت روزﻣﺮه‪ ،‬ﺻﺮﻳﺢﺗﺮ و ﺑﻲﭘﺮدهﺗﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ ازاﻳﻦرو‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ رادﻳﻮ اﻳﺮان ﺑﺨﺸﻲ از »ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن« را ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺎ آﺳﺎنﺗﺮ آﺷﻜﺎر ﺳـﺎزد و ﮔﻮﺷـﻪاي از ﮔـﺮاﻳﺶﻫـﺎ و دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ‪-‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ زﻧﺎن را ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻴﺰ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ )اﻧﺘﻈﺎرات از زﻧﺎن( در‬ ‫ﻳﻚ رﺳﺎﻧﻪ ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﭘﺮﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﺪ‪.‬‬

‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ رادﻳﻮ‪ ،‬ﻃﻨﺰﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻃﻨﺰ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در آن‬ ‫ﺑﻪ رواﺑﻂ اﻓﺮاد در ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬ ‫آزادي ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ‬ ‫ﺑﺮاي ﻃﺮح اﻧﻮاع ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻧﺘﻘﺎد از آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﺮح ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﭘـﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ زﻧﺎن در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ژاﻧﺮي ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ژاﻧﺮ »ﻃﻨﺰ«‪ ١‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎﺗﻲ دارد و اﻫﻤﻴـﺖ و‬ ‫‪1. Satire genre‬‬

‫ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﻛﻠﻲ ﺑﺤﺚ‬

‫‪9‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد آن در رادﻳﻮ ﭼﻴﺴﺖ؟ درواﻗﻊ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎري از‬ ‫ﻻﻳﻪﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﻛﻪ در آن رواﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ .‬ﺑﺴـﻴﺎري از ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت و‬ ‫ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﺮﻳﺢ ﻗﺎﺑﻞﻣﻄﺮحﺷﺪن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ژاﻧﺮ ﻃﻨـﺰ ﻓﺮﺻـﺖ‬ ‫ﺑﺮوز ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ آن ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اﺑﺘﺪا اﺷﺎره ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺗﺤـﻮﻻت ﮔﺴـﺘﺮدهاي ﻛـﻪ در رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي‬ ‫ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪوﻳﮋه در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬در ﺗﺮوﻳﺞ ﻧﮕﺮشﻫـﺎي ﻧـﻮﻳﻦ ﻏﺮﺑـﻲ و ﺗﺸـﺪﻳﺪ‬ ‫ﭼﺎﻟﺶﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺒﺤﺚ‬ ‫ﺑﻌﺪي ﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ و رﻳﺸﻪﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﻲ آن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﺑـﻪ اﻧـﻮاع‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ و ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ رﺳﺎﻧﻪاي ﻣﻲﭘﺮازﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺚ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد از‪ :‬ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﺟﻨﺴـﻴﺖ و‬ ‫ﻧﻘﺶ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﺌـﻮريﻫـﺎي ﻓﻴﺴـﻚ‪،‬‬ ‫ﮔﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔﻲ زﺑﺎن و ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل آن ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻧﻈـﺎم ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺶ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎطﺟﻤﻌﻲ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ‬

‫در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺗﻌـﺎﻣﻠﻲ ﺧـﺎص و‬ ‫ﻛﻢﻧﻈﻴﺮ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬

‫‪12‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬارﻧﺪ و آﻧﭽﻨﺎن ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮي را اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻢاﻛﻨﻮن ﺑﻨﺎﺑﻪﮔﻔﺘـﻪ‬ ‫ﻣﻚ ﻛﻮاﻳﻞ )‪» (1382‬رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﺮﻫﻨﮓ« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫آﻧﭽﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲدارﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﻨﺠﺎرآﻓﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺮﻳﻨﺎﺗﻲ)‪(1380‬‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﻣﺮوزه ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ ﺑﺎ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ راﺑﻄﻪ ﺗﮕﺎﺗﻨﮕﻲ دارد«‪ .‬او از‬ ‫ﻗﻮل ﻫﺒﺪﻳﮋ )‪ (1998‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﺑﺪاﻳﻊ ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺸﺮ ﻛﻪ ﺑﻪﻃـﻮر ﻋﻤـﻮﻣﻲ در‬ ‫دﺳــﺘﺮس ﻫﺴــﺘﻨﺪ وﺟــﻮد دارد؛ ﻓــﻴﻠﻢ‪ ،‬ﻧــﻮار‪ ،‬ﻣﻮﺳــﻴﻘﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺷــﺎك‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪﻫــﺎي‬ ‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻂ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﻏﻴﺮه« )اﺳﺘﺮﻳﻨﺎﺗﻲ‪.(18:1380 ،‬‬ ‫درواﻗﻊ ﻳﻜﻲ از ﺷﻜﻞدﻫﻨﺪهﻫﺎي اﺻـﻠﻲ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻋﺎﻣـﻪ در دﻧﻴـﺎي اﻣـﺮوز‪،‬‬ ‫وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﺎتﺟﻤﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺤﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه ﻣﺎ ﻧﻘﺶ‬ ‫اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎطﺟﻤﻌﻲ ﭼﻪ در ﺑﻌﺪ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﻔﺮﻳﺤـﻲ و‬ ‫ورزﺷﻲ و ﭼﻪ در ﺑﻌﺪ ﺗﺠﺎري و آﮔﻬﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑـﺮ ﻫﻤـﻪ اﺑﻌـﺎد زﻧـﺪﮔﺎﻧﻲ‬ ‫ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺎ از اﻧﻌﻜـﺎس ﺑـﺎزيﻫـﺎي ﺟـﺎم ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﻓﻮﺗﺒـﺎل ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ‬ ‫ﺧﺒﺮﻫﺎي ﺟﻨﮓ و ﺗﺤـﻮﻻت و ﺗﻼﻃﻤـﺎت ﺳﻴﺎﺳـﻲ در ﺟﻬـﺎن و از آﮔﻬـﻲﻫـﺎي‬ ‫ﺗﺠﺎري ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ رادﻳـﻮ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ‪ ،‬داﺳـﺘﺎنﻫـﺎ و ﺣـﻮادث‬ ‫ﻣﻬﻴﺞ در ﺻﻔﺤﺎت روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﺠﻼت ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﻣﻴﺎن‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻘﻮﻳﺘﻲ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮي‬ ‫ﺗﻠﻘﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻮﻟﺪ و رﺷﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ زﻣـﺎﻧﻲ ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﺑـﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ و ﺣﺎﺻﻞ ﺧﺮد ﺟﻤﻌﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﻛﻢﻛﻢ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ زﻣـﺎﻧﻲ‬ ‫و ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻜﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺗﺒﺎدل ﻣﻴﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪﻛﻨﺪي رخ ﻣﻲداد‪» .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻨـﺪ و ﻧﺎﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ ﺑـﻮد« )ﮔﻴـﺪﻧﺰ‪ .(483:1379 ،‬اﻏﻠـﺐ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻣﺎﻫﻴﺘﻲ ﺷﻔﺎﻫﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﺳﻴﻨﻪﺑﻪﺳﻴﻨﻪ از ﻧﺴﻠﻲﺑﻪﻧﺴـﻠﻲ دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬ ‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺧﺘﺮاع ﺧﻂ‪ ،‬رﺧﺪاد ﺑﺰرﮔﻲ در زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﺣﻔـﻆ ﺗﺠﺮﺑﻴـﺎت‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪13‬‬

‫آﻧﺎن ﺑﻮد و ﭘﺲ از آن اﺧﺘﺮاع دﺳﺘﮕﺎه ﭼﺎپ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻮﺗﻨﺒﺮگ در‪ 1436‬ﻣـﻴﻼدي‪،‬‬ ‫رﺧﺪاد ﺑﺰرگ دﻳﮕﺮي ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺖ در ﻧﮕﻬـﺪاري و ﺑﺎﻟﻨـﺪﮔﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮي اﻳﻔﺎ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺗﻔﺎق ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪ ،‬اﺧﺘﺮاع رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ دو وﺳﻴﻠﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻋﻈﻴﻢ‬ ‫را در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪوﺟﻮد آوردﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن را ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ‬ ‫ﻛﻮﭼﻚﺷﺪن زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن‪ ،‬دﻧﻴﺎي ﺑﺰرگ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻪ دﻫﻜﺪهاي ﻛﻮﭼﻚ اﻣﺎ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬ ‫و ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺘﻲ از ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ ﺣـﻮادث آن آﮔـﺎه‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﮔﻔﺘﻪ ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن )‪ (1380‬ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﮔﺴـﺘﺮده اي از ﻧﻬﺎدﻫـﺎي رﺳـﺎﻧﻪ اي از‬ ‫اواﺧﺮ ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي و ﮔﺮدش اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺮاﺗﻜﺎﻧﻴﺲ و آرﻧﺴﻮن )‪ (1383‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣـﺎ در ﻣﺤﻴﻄـﻲ آﻛﻨـﺪه از ﭘﻴـﺎم‬ ‫ﺑﻪﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ‪ .‬آﻧﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﭘﻴﺎمزده ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺎمﻫﺎ‬ ‫ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ را‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﺮ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪﮔﺎن ﭘﻴﺎم و ﻫﻢ ﺑﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﭘﻴﺎم ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫در دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز ﭼﻴﺰي از دﺳـﺖاﻧـﺪازي رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎ دور ﻧﻤﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺘـﻲ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻲﺗﺮﻳﻦ و رازآﻣﻴﺰﺗﺮﻳﻦ رواﺑﻂ ﻛﻪ رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﺒﻜﻪﻫـﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ ﻗـﺮار دارد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺻـﻮرت اﻣـﺮوزه ﻛﻤﺘـﺮ‬ ‫ﺷﺨﺼﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ از ﺗﺄﺛﻴﺮات رﺳﺎﻧﻪاي در ﻫﻤـﻪ ﺳـﻄﻮح آن ﺑـﻪ دور‬ ‫ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﮕﺎه اول ﺑﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪوﻳﮋه رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ‬ ‫ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎطﺟﻤﻌﻲ ﻓﻘﻂ اﺑﺰاري ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋـﺎتاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﻴﻞ ﭘﺴﺘﻤﻦ )‪ (1381‬رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ داراي ذاﺗـﻲ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از اﻧﺪﻳﺸﻪﻫـﺎ ﻛﻤﺘـﺮ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻣـﻲﭘﺬﻳﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﺮ اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎ ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺘﻤﻦ ﻋﻘﻴﺪه دارد ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺗﻜﻨﻮﻛﺮاﺳـﻲ‪ ،‬اﺑـﺰار و آﻻت‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻛﻠﻴـﺪي در ﺟﻬـﺎن اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ آن ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه دارﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ از زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻤﻌﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ دﻧﻴﺎي ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ و‬

‫‪14‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺳــﻤﺒﻞﻫــﺎ‪» .‬در اﻳــﻦ ﺟﺎﻣﻌــﻪ‪ ،‬اﺑــﺰار و ﺗﻜﻨﻴــﻚ در اﺟﺘﻤــﺎع و ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﻫﻀــﻢ‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ آن ﻫﺠﻮم ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ« )ﭘﺴﺘﻤﻦ‪.(57 :1381 ،‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻦﺳﺎن رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪراﺣﺘﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي‬ ‫را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ازﺟﻤﻠﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟـﺎن‬ ‫ﻓﻴﺴﻚ و اﺳﺘﻮارت ﻫﺎل وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺮ »اﺳﺘﻘﻼل ﻧﺴﺒﻲ ذﻫﻦ ﻣﺨﺎﻃﺐ« ﺗﺄﻛﻴﺪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ؛ اﻣـﺎ ﻣﻬـﻢ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺨﺸـﻲ از ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎ و‬ ‫ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را دﭼﺎر ﭼﺎﻟﺶ ﻛـﺮده‪ ،‬ﺑـﻪﺗـﺪرﻳﺞ‬ ‫ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ﭘﺎرادﻳﻢﻫﺎي ﺧﻮد را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎزﺗﺎب ﻳﺎ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ‬

‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ اﻋـﻢ از ﻧﻮﺷـﺘﺎري‪ ،‬دﻳـﺪاري و‬ ‫ﺷﻨﻴﺪاري آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ از رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺗﺌﻮريﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ )ﻛـﻪ‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد( اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﻪﻓﻘﻂ در ﺣﻮزه رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ رخ‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﻴﺶ از آن در ﺣﻮزه زﺑﺎن و ذﻫﻦ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻫﺪ آن ﻣﻲﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﺎ »واﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎﻟﺺ« ﻛﻪ ﺑﺎ »واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ« روﺑﻪرو ﻫﺴـﺘﻴﻢ‪ .‬ﻗـﺒﻼً‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺳﺘﻮارت ﻫﺎل آوردﻳﻢ ﻛﻪ واﻗﻌﻴـﺖ ﻓﻘـﻂ زﻣـﺎﻧﻲ ﻣﻌﻨـﺎدار اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ در رﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ و اﻣﻜﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺎب‬

‫»ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ« ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻠﻴﺪي در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ دارد‪ .‬ﻣﻔﻬـﻮم ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‪ ،‬رﻳﺸـﻪاي‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ آن در »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ« اﺳﺖ و ﺑـﺎ ﺑﺮرﺳـﻲ »زﺑـﺎن«‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪي ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ دارد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮي ﻛﻪ ﺑﺤﺜﻲ ﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬ﻋﻤﻴﻖ و ﺻـﺮﻳﺢ درﺑـﺎره‬ ‫زﺑﺎن و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي آن در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺑﻨﻴـﺎدي ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻣﻄـﺮح ﺳـﺎﺧﺖ‪،‬‬ ‫ﮔﻮﺗﻠﻮب ﻓﺮﮔﻪ )‪ (1848 – 1925‬ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ او دو ﻓﻴﻠﺴـﻮف دﻳﮕـﺮ ﻳﻌﻨـﻲ‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪15‬‬

‫ﺑﺮﺗﺮاﻧــﺪ راﺳــﻞ )‪ (1872 – 1970‬و ﺟــﻮرج ادوارد ﻣــﻮر )‪،(1873 – 1958‬‬ ‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬار ﻧﻬﻀﺘﻲ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ زﺑﺎن در ﭘﺪﻳﺪآوردن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪ و‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻦ راهﺣﻞ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ‪ ،‬در دﺳﺘﻮرﻛﺎر ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻓﻠﺴﻔﻲﺷﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻧﻬﻀﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﻨﺘﻲ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﺑﺎ ﻧـﺎم »ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﺗﺤﻠﻴﻠـﻲ«‬ ‫ﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪» .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﺎ اﺷﺘﺮاكﻧﻈﺮ درﺑﺎره اﻫﻤﻴﺖ زﺑﺎن‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد« )ﻋﻠﻲآﺑﺎدي‪.(4 :1374 ،‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗـﺎرﻳﺦ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره دوﮔﺎﻧـﻪ زﺑـﺎن ‪ -‬ذﻫـﻦ‬ ‫)اﻧﺪﻳﺸﻪ( و ﺗﻘﺪم ﻳﻜﻲ ﺑﺮ دﻳﮕﺮي ﻣﻄﺮح ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺳـﻨﺖ ﻓﻠﺴـﻔﻲ ﻗـﺪﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه راﻳﺞ‪» ،‬ﺗﻘﺪم ذﻫﻦ ﺑﺮ زﺑﺎن« ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ زﺑﺎن ﻣﻌﻠﻮل ذﻫـﻦ ﺗﻠﻘـﻲ‬ ‫ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﺪون آن زﺑﺎﻧﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﻴـﺎن زﺑـﺎن و ذﻫـﻦ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ زﺑﺎن را وﺳـﻴﻠﻪاي ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻛـﺎرﻛﺮد آن ﻫﻤﭽـﻮن آﻳﻨـﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎزﺗﺎب واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ )ﻋﻴﺎن( در ذﻫﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮي‪ 1‬ﻣﺸﻬﻮر‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ داﻧﻼن )‪ (1374‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮي‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﺎر زﺑـﺎن‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﺎر‬ ‫ﺟﻬﺎن را ﺑﺎزﻣﻲﺗﺎﺑﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ از اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ و اواﻳـﻞ ﻗـﺮن ﺑﻴﺴـﺘﻢ‪ ،‬راﺑﻄـﻪ‬ ‫دوﮔﺎﻧﻪ زﺑﺎن و ذﻫﻦ ﻣﻌﻜﻮس ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺑـﻴﺶ از ﻫـﺮ ﻛـﺲ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ‬ ‫ﻟﻮدوﻳﮓ وﻳﺘﮕﻨﺸـﺘﺎﻳﻦ )‪ (1889 – 1951‬ﺗﺤﻘـﻖ ﻳﺎﻓـﺖ‪ .‬وﻳﺘﮕﻨﺸـﺘﺎﻳﻦ در دوره‬ ‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ دوره وﻳﺘﮕﻨﺸﺘﺎﻳﻦ اول‪ ،‬زﺑﺎن را اﻣﺮي ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ را‬ ‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ وي در دوره دوم‪ ،‬زﺑـﺎن را اﻣـﺮي ﻓﻌـﺎل ﺗﻠﻘـﻲ ﻛـﺮد ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ آن واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻓﻠﺴـﻔﻲ‬ ‫ﺟﻮﻫﺮه »ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ« آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫از ﻧﮕﺎه وﻳﺘﮕﻨﺸﺘﺎﻳﻦ ﺧﺎرج از زﺑﺎن ﭼﻴﺰي وﺟﻮد ﻧﺪارد و درﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻫﻤـﻪ‬ ‫ﭼﻴﺰ اﻣﺮي زﺑﺎﻧﻲ اﺳـﺖ‪ .‬درواﻗـﻊ »وﻳﺘﮕﻨﺸـﺘﺎﻳﻦ ﺑـﺎ زﻳـﺮوروﻛـﺮدن ﺷـﻤﺎري از‬ ‫ﻓﺮضﻫﺎي ﺑﻴﺸﻤﺎر ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺑﺪﻳﻊ و ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ از زﺑﺎن را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫‪1. Picture theory‬‬

‫‪16‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻛﻪ ﺗﺒﻌﺎﺗﻲ ﻋﻈﻴﻢ در ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازي راﺟﻊ ﺑﻪ ذﻫﻦ‪ ،‬ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻠـﻮم ﻃﺒﻴﻌـﻲ‪،‬‬ ‫رﻳﺎﺿﻴﺎت‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ و ﻫﻨﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آورد« )ﻋﻠﻲآﺑﺎدي‪.(33 :1374 ،‬‬ ‫ﭘﻬﻨﻪ اي ﻛﻪ وﻳﺘﮕﻨﺸﺘﺎﻳﻦ ﺑﺮاي ﻧﺒﺮد ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﺑﻮد زﺑﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﻫﻴـﻮز‬ ‫)‪ (1376‬وﻳﺘﮕﻨﺸﺘﺎﻳﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ آدﻣﻲ ﻗﺪر و ﺑﻬﺎي ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻮﻫﺒﺖ ﺳﺨﻦ را ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﺎﻳﻪ اﻣﺘﻴﺎز وي از ﺣﻴﻮان و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖﻫـﺎي او از ﺟﻬـﺎن ﭘﻴﺮاﻣـﻮن‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ زﺑﺎن را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﻬﺎمﻫﺎ‪ ،‬اﺑﻬﺎمﻫﺎ‬ ‫و ﺑﻲدﻗﺘﻲﻫﺎي آن ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ روي از ﻧﻈﺮ وﻳﺘﮕﻨﺸﺘﺎﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ‬ ‫ﻓﻬﻢ واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﭼﮕﻮﻧﻪ واﻗﻌﻴﺖ را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ زﺑﺎن اﺳﺖ و ﺗﻮﺳﻂ آن »ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ« ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﻳﺸـﻪﻫـﺎي ﻓﻠﺴـﻔﻲ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻴﺶ از ﻫـﺮ ﭼﻴـﺰ ﻣﻔﻬـﻮم‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﮕﻲ در آن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻣﻔﻬـﻮم در ﭘﻴﻮﻧـﺪ ﺑـﺎ‬ ‫ﻗﺪرت و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ »ﻛﺎرﻛﺮد ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ« درواﻗـﻊ‬ ‫ﮔﺰﻳﻨﺶ و ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮔﺮوه ﻫﺎ و ﻃﺒﻘﺎت ﺧﺎﺻﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮاي اﻫﺪاﻓﻲ ﺧـﺎص‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ آﻧﻜﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺗﻤﺎم اﺷﻜﺎل رﺳﺎﻧﻪاي و ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫آن ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻔﻬـﻮم ﻧﺰدﻳﻜـﻲ زﻳـﺎدي ﺑـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫ﻧﻤــﺎﻳﺶ واﻗﻌﻴــﺖ دارد‪ .‬ﻳــﻚ راه ﺑــﺮاي درك ﻣﻔﻬــﻮم ﺑﺎزﻧﻤــﺎﻳﻲ ﺑــﺮ ﻓﺮاﻳﻨــﺪ‬ ‫»ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻦ«‪ 1‬واﻗﻌﻴﺖ در درون ﻣﺘﻮن رﺳﺎﻧﻪاي ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن اﻣـﺮ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﺎﻧـﺪه ﺷـﺪه و واﻗﻌﻴـﺖ‬ ‫اﺷﺎره دارد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲﻫﺎي رﺳﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺑﺎزﺗﺎب ﻳﺎ اﺣﺘﻤـﺎﻻ ًﺗﺤﺮﻳﻔـﻲ‬ ‫از ﻳﻚ اﻣﺮ واﻗﻌﻲاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﻮد ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻜﺘﺐ ﮔﻼﺳﻜﻮ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ دوﮔﻮﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ :‬ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﻣﺜﺒـﺖ و‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔﻲ‪ .‬در ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻌﻀﻲ ﭘﻴﺸﺪاوريﻫـﺎ درﺑـﺎره‬ ‫‪1. Construction‬‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪17‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )ﻣﺜﻼً زﻧﺎن( اﺻﻼح ﺷﻮد‪ .‬درﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔـﻲ زﻧـﺎن‪ ،‬اﻓـﺮاد و‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎ در ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﺤﺪود ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳـﺒﺐ ﺗﻘﻮﻳـﺖ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﭘﻴﺸﺪاوريﻫﺎ درﺑﺎره آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ )رﺿﺎﻳﻲ‪ .(1385 ،‬از آﻧﺠـﺎ‬ ‫ﻛﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﻜﻤﻞ و ﻣﻘﻮم ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺤـﻮه ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‬ ‫زﻧﺎن در رﺳﺎﻧﻪ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎي ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﻫﺮﭼﻪ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻧﺎن و ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ ﻛﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪوﻳـﮋه ﻧﻘﺸـﻲ ﻛـﻪ آﻧـﺎن در‬ ‫ﺗﺄﻳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ زن و ﻣﺮد اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻘﺶ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ‬

‫ﭘﻴﺶ از ﺑﻪدﻧﻴﺎآﻣﺪن ﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ در ﻋﺮﺻﻪ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺷـﻜﻞ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺎ در ﻣﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎﻳﻲ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻣـﻞ ﺑـﺎ دﻳﮕـﺮان‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪» .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﻮدك ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ 1‬او‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ واﻟﺪﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ دارﻧﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ واﻟﺪﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻛﻮدك ﭘﺎﺳـﺦ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داد و آﻧﻬـﺎ ﭼـﻪ ﭼﻴﺰﻫـﺎﻳﻲ را از او اﻧﺘﻈـﺎر ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬ ‫داﺷﺖ« )ﺗﺮﻧﺮ‪ .(250:1378 ،‬ﻫـﻢ در ﻣﺒﺎﺣـﺚ روانﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﻫـﻢ در ﻣﺒﺎﺣـﺚ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬دو ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻨﺲ و ﺟﻨﺴﻴﺖ‪ 2‬از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪» .‬درﺣـﺎﻟﻲﻛـﻪ‬ ‫ﺟﻨﺲ ﺑﻪ ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ ﺑـﺪن اﺷـﺎره دارد‪ ،‬ﺟﻨﺴـﻴﺖ ﺑـﻪ ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي‬ ‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﻦ زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد« )ﮔﻴـﺪﻧﺰ‪،‬‬ ‫‪ .(192 :1379‬ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎن ﺟﻨﺲ و ﺟﻨﺴﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻴﺎن زﻧﺎن و ﻣﺮدان‪ ،‬ﻣﻨﺸﺄ زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ‬ ‫رﻳﺸﻪ در آﻣﻮزشﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ آﻣﻮزشﻫﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ در ﭘـﺮورش‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫـﺎي آﻣﻮزﺷـﻲ و رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎ‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪1. Sex‬‬ ‫‪2. Gender‬‬

‫‪18‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻓﺮد در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻮاده ﻳﺎد ﻣﻲﮔﻴﺮد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻘﺶ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﻳﻚ دﺧﺘﺮ ﻳﺎ ﻳﻚ ﭘﺴﺮ و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺮد و ﻳﺎ ﻳﻚ زن اﻳﻔـﺎ ﻛﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ آﻣﻮزﺷﻲ درازﻣﺪت )و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ( از ﻃﺮﻳـﻖ ﻧﻈـﺎرت و ﻣﺮاﻗﺒـﺖ‬ ‫واﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺑﺎزيﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻮع ﺣﺮفزدنﻫﺎ و ﻧﻮع رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳـﻦ‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ آﻣﻮزﺷﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ آن را »آﻣـﻮزش اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ« ﺑﻨـﺎﻣﻴﻢ در‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﻴﺰ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ ﺑﻮردﻳﻮ »ﺧﻮد آﻣﻮزش )ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه( از دامﻫﺎي ﻣﺠـﺪد ﺳـﻠﻄﻪ‬ ‫ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرود« )ﺗﻮﺳﻠﻲ‪ .(7 :1384 ،‬از اﻳﻦ رو ﻧﻬﺎدﻫﺎي آﻣﻮزﺷـﻲ ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ در‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻧﻘﺶ اﻳﻔﺎ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در‬ ‫ﺟﻬــﺖ ﺗﺜﺒﻴــﺖ و ﺗﻘﻮﻳــﺖ ﻗﺸــﺮﺑﻨﺪي ﺟﻨﺴــﻴﺘﻲ ﻧﻴــﺰ ﻋﻤــﻞ ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬ﻳﻜــﻲ از‬ ‫روشﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﻘﺶ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻔﺎوت ﻧﻘـﺶﻫـﺎ و‬ ‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫»ﻟﻨﻮر وﻳﺘﺰﻣﻦ و ﻫﻤﻜـﺎراﻧﺶ )‪ (1972‬ﻛـﻪ ﻧﻘـﺶ ﺟﻨﺴـﻴﺖ را در ﺑﺮﺧـﻲ از‬ ‫ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻫﺎي ﻛﻮدﻛﺎن ﭘﻴﺶدﺑﺴﺘﺎﻧﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﺗﻔـﺎوت‬ ‫آﺷﻜﺎر در ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺟﻨﺴﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﺰرگﺗﺮي در داﺳـﺘﺎنﻫـﺎ و‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ ﺑﺎزي ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗـﺎ دﺧﺘﺮﻫـﺎ‪ .. .‬ﭘﺴـﺮﻫﺎ ﺑـﻪ ﻛﺎرﻫـﺎي ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﺎﻧـﻪ و‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺑﻴﺮون از ﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺳﺘﻘﻼل و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪي ﺑﻮد ﻣـﻲﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ دﺧﺘﺮان ﻇـﺎﻫﺮ ﻣـﻲﮔﺮدﻳﺪﻧـﺪ ﺑـﻪﮔﻮﻧـﻪ اﻧﻔﻌـﺎﻟﻲ و اﻛﺜـﺮاً ﻣﺤـﺪود ﺑـﻪ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي درون ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ« )ﮔﻴﺪﻧﺰ‪.(198 – 9 :1379 ،‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي اﻣـﺮوزي ﻧﻴـﺰ در ﺟﻬـﺖ ﺗﺜﺒﻴـﺖ و ﺗﻘﻮﻳـﺖ »ﺗﻔﻜﻴـﻚ‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ« ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻛﻪ در ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده و ﻧﻬﺎد آﻣﻮزﺷﻲ‬ ‫ﻣﻲاﻓﺘﺪ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي اﻣﺮوزي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن ﻧﻴـﺰ ﺗﻜـﺮار ﻣـﻲﺷـﻮد‪» .‬ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﻮدﻛﺎن ﻃﺮحرﻳـﺰي ﮔﺮدﻳـﺪهاﻧـﺪ ﺑـﺎ ﻳﺎﻓﺘـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻛﻮدﻛﺎن ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دارﻧﺪ ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ اﺳـﺘﺜﻨﺎﻫﺎي‬ ‫ﻗﺎﺑﻞﻣﻼﺣﻈﻪ در اﻳـﻦ ﻣـﻮرد وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ در ﻣـﻮرد‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪19‬‬

‫ﻛﺎرﺗﻮنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﻴﻨﻨـﺪه دارﻧـﺪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎّ ﻫﻤـﻪ‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎرﺗﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺮدﻫﺎ ﺑﺮ ﻛﺎرﻫﺎي ﻓﻌﺎل‬ ‫ﻛﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮔﺮدﻳﺪه ﻣﺴﻠﻂاﻧﺪ« )ﮔﻴﺪﻧﺰ‪.(199 :1379 ،‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و روﻳﻜﺮدﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﻪ آن‬

‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاريﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده و ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي وﻳﮋهاي ﻛـﻪ‬ ‫در ﺣﻮزه زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮدي‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره از ﺳﻮي ﺷﻤﺎري‬ ‫از ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻓﻜﺮي ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻨﺎﻇﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﻛﻢ‪-‬‬ ‫اﻳﺪه ﺣﺎﻛﻢ )ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻛﺎرل ﻣﺎرﻛﺲ( در ﻫـﺮ دورهاي‪ ،‬اﻳـﺪهﻫـﺎي ﻃﺒﻘـﻪ ﺣـﺎﻛﻢ‪،‬‬ ‫اﻳﺪهﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻃﺒﻘﻪاي ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎدي ﺣـﺎﻛﻢ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫اﺳﺖ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻗﺪرت ﻓﻜﺮي ﺣﺎﻛﻢ در آن ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ )اﺳـﺘﺮﻳﻨﺎﺗﻲ‪،‬‬ ‫‪.(1380‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎطﺟﻤﻌﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن دﻳﮕﺮ وﺳـﺎﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴـﺪي‬ ‫)ﻣﺎدي( ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬در اﺧﺘﻴﺎر ﻃﺒﻘﺎت ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎطﺟﻤﻌـﻲ‬ ‫ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ را ﺑﺮاي ﮔﺮداﻧﻨـﺪﮔﺎن آن ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻜﺎﺗﺐ اﻧﺘﻘﺎدي ﻛﻪ از دل ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻨـﺎﻇﺮ ﻃﺒﻘـﻪ ﺣـﺎﻛﻢ‪-‬اﻳـﺪه ﺣـﺎﻛﻢ‬ ‫ﺑﺮآﻣﺪ ﻣﻜﺘﺐ اﻧﺘﻘﺎدي ﻓﺮاﻧﻜﻔﻮرت اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ رﺳﻤﻲ وﺑﺮي‪ 1‬در ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري درآﻣﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻫﺪاﻳﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ‬ ‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ )اﺳﻤﻴﺖ‪.(81:1383 ،‬‬ ‫از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻜﺘﺐ ﻓﺮاﻧﻜﻔﻮرت »ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﻛﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺨﺶ اﺻـﻠﻲ‬ ‫آن را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪهاي را در ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‬ ‫ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﺑﻪوﺟﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ آورد ﻛـﻪ از ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ اﺳـﺘﻌﺪاد‬ ‫‪1. Weberian‬‬

‫‪20‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻓﻜﺮي اﻧﺘﻘﺎدي‪ ،‬ﺑﻲﺑﻬﺮه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬ﻣﺮداك و ﮔﻠﺪﻳﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺳﻌﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ از ﻧﻈـﺮات‬ ‫ﻣﺎرﻛﺲ‪ ،‬درﺑﺎره اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﺮاي روﻳﻜﺮد اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬در ﺗﺤﻠﻴﻞ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﺟﻤﻌﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ« )اﺳﺘﺮﻳﻨﺎﺗﻲ‪» .(183:1380 ،‬ﻧﮕﺮاﻧﻲ اﺻﻠﻲ روﻳﻜﺮد ﻣـﺮداك‬ ‫و ﮔﻠﺪﻳﻨﮓ در ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﻛﻨﺘﺮل رﺳﺎﻧﻪﻫـﺎي ﮔﺮوﻫـﻲ و ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ رﻳﺸـﻪ‬ ‫دارد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﺆاﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺲ ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮد آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و درﺻـﺪد اﻧﺠـﺎم‬ ‫ﻳﻚ ﺗﺤﻠﻴﻞ از اﺷﻜﺎل اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻪ زﻳﺮﺑﻨﺎي ﺻﻨﻌﺖ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮ‬ ‫را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺮﻣﻲآﻳﻨﺪ« )ﻫﻤﺎن‪.(190 :‬‬ ‫ﻧﮕﺎه اﻧﺘﻘﺎدي ﻣﻬﻢ دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ درﺑـﺎره رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬ ‫»روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺘﻲ« اﺳﺖ‪ .‬رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺪرن‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره ﻣـﻮرد ﻧﻘـﺪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬ ‫روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺘﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺪﻻل ﻛﻠـﻲ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴـﺖﻫـﺎ را در ﻧﻘـﺪ‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ ﻣﻲﺗﻮان در اﻧﺪﻳﺸﻪ »ﻓﻨﺎي ﻧﻤﺎدﻳﻦ زﻧﺎن« ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮد‪» .‬از ﻧﻈﺮ‬ ‫آﻧﺎن‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗـﻮدهاي ﻋﻼﻳـﻖ و ﻧﻘـﺶ زﻧـﺎن در ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ را‬ ‫ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و زن را از ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻏﺎﻳﺐ ﺷﻤﺮده ﻳﺎ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ‬ ‫وي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺟﻮدي ﺗﺎﺑﻊ در ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ« )ﺑﺸـﻴﺮﻳﻪ‪:1379 ،‬‬ ‫‪» .(114‬ﻓﻨﺎي ﻧﻤﺎدﻳﻦ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎﻛﻤﻦ ﻣﺤﻜﻮمﺷﺪن و ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﻪﺣﺴﺎبآﻣﺪن ﻳﺎ ﻋﺪم‬ ‫ﺣﻀﻮر اﺳﺖ« )اﺳﺘﺮﻳﻨﺎﺗﻲ‪ .(243 :1380 ،‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺘﻲ‬ ‫ﺿﻤﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻛـﻪ ﻓﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي آﻣﻮزﺷـﻲ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ در‬ ‫ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬در ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻣﻘﻮﻟﻪ زﻧﺎﻧﮕﻲ ـ ﻣﺮداﻧﮕـﻲ ﻧﻘـﺶ دارﻧـﺪ‪،‬‬ ‫اﺻﺮار ﺑﺮ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪﺑﻮدن و ﻏﻴﺮﻃﺒﻴﻌﻲﺑﻮدن اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ‪» .‬ﺟﻮﻫﺮ اﺻـﻠﻲ‬ ‫ﻫﻤﺔ ﻧﺤﻠﻪﻫﺎ و ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﻮﻳﺖ زﻧﺎن ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬زﻧـﺎن‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺐ ﻫﻮﻳﺖﻫـﺎي زﻧﺎﻧـﻪ ﺳـﻨﺘﻲ و ﻧﻘـﺶﻫـﺎ و‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺎر ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻧﺎﺷﻲ از آن از اﻫﻤﻴﺖ و ﻣﺰاﻳـﺎي ﻛﻤـﻲ ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫درﺻﺪد ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ اﻣﺮ زﻧﺎﻧﻪ و ﻫﻮﻳﺖﻫﺎي زﻧﺎﻧﻪ را ﻣﻮرد ﺑﺎزاﻧﺪﻳﺸﻲ و ﺑﺎزﻧﮕﺮي‬ ‫ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻔﻲ از ﻫﻮﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ اراﺋﻪ ﻛﻨﻨﺪ«)رﻓﻌﺖﺟﺎه‪.(12:1384 ،‬‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪21‬‬

‫درواﻗﻊ روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴـﺘﻲ ﺑـﺎ ﺣﺴﺎﺳـﻴﺘﻲ ﺑﻴﺸـﺘﺮ و ﺑﺎاﻋﺘﻘـﺎد ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿـﻮع ﻛــﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻣﻮﺟــﻮد در ﻓﺮﻫﻨـﮓﻫــﺎ‪ ،‬در ﺟﻬـﺖ ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴــﺪ و ﺗﻘﻮﻳــﺖ‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي »ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ« و در ﺟﻬﺖ »اﻧﻘﻴﺎد و واﺑﺴﺘﮕﻲ زﻧﺎن« اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﺣﻮزهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪﮔﺮ و ﺗﻘﻮﻳﺖﻛﻨﻨﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬آﻧـﺎن ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ ﺣـﻮزهﻫـﺎي‬ ‫رﺳﺎﻧﻪاي را ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮي از زﻧﺎن ﻛﻪ در ﺟﻬـﺖ ﺣﻔـﻆ و ﺗﻘﻮﻳـﺖ‬ ‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺮدان اﺳﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ را ﻧﻴـﺰ‪ ،‬در‬ ‫اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎل ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎي راﻳﺞ در ﻣﻮرد ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن‪ ،‬در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴـﺘﻲ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬آﻧـﺎن ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﺑﺎورﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺣـﻮزهﻫـﺎي‬ ‫آﻣﻮزش‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬رﻣﺎنﻫﺎ و داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣـﻪ ﺑﻨﺎﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ اﻛﻠـﻲ‬ ‫)‪» (1974‬از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا زﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺣﺎﺷﻴﻪاي‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨـﺪ«)آﺑـﻮت‪،‬‬ ‫‪ .(19 :1381‬آﻧﺎن ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺻﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪» :‬زﻧـﺎن ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ‬ ‫ﻫﻤﻮاره از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ و ﺟﻨﺴﻲ در‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻓﺮودﺳﺖ ﻗﺮار داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎز از ﻧﻈﺮ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﺴـﺘﻨﺪاﺗﻲ‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﺣﺎﺷﻴﻪاي و ﻛﻢرﻧﮕﻲ در زﻣﻴﻨﻪﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬ ‫داﻧﺶ و ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ادﺑﻴﺎت راﻳﺞ‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﺟـﻨﺲ ﻓﺮودﺳـﺖ ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ اﻧﻜﺎر ﺷﺪه و اﺛﺮي از آﺛﺎر آﻧﻬﺎ وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪارد« )ﻧﺮﺳﻴﺴﻴﺎﻧﺲ‪.(188 :1382 ،‬‬ ‫اﻧﺘﻘﺎد اﺻﻠﻲ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖﻫﺎي ﻣﻮج دوم )ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻫـﻪ ‪ 1960‬ﻣـﻴﻼدي( ﺑـﺮ‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ دﻳﺪﮔﺎهﻫـﺎي ﻣﺮدﺳـﺎﻻراﻧﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‬ ‫زﻧﺎن ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺪﻧﻲ ـ رﻓﺘﺎري‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎدي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ زﻧـﺎن در‬ ‫ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺎر ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‬ ‫)ﻫﻤﺴﺮ‪ -‬ﻣﺎدر(‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺮ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب زﻧﺎن در رﺳﺎﻧﻪﻫـﺎ ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖﻫﺎ »رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ ﻧﻘﺶ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎ ﻳﺎ ﺗﺼﻮرات ﻗـﺎﻟﺒﻲ‬

‫‪22‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ« )ﻛﻮﻟﻮﻣﺒﻮرگ‪.(286:1378 ،‬‬ ‫روﻳﻜﺮدﻫــﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴــﺘﻲ در ﺗﻮﺟــﻪ و ﺑﺎزاﻧﺪﻳﺸــﻲ درﺑــﺎره ﺗﺼﻮﻳﺮﺳــﺎزي‬ ‫ﻏﻴﺮواﻗﻌﻲ و ﻏﻴﺮﻃﺒﻴﻌﻲ از زﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺆﺛﺮي داﺷﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﻓـﺮاطﮔـﺮيِ‬ ‫ﺷﻤﺎري از آﻧﺎن ﺑﻪوﻳـﮋه درﺑـﺎره ﺑـﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﻮﻳـﺖ زﻧـﺎن ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ ﻣﺮداﻧـﻪ و‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي آﻧﺎن درﺑﺎره ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ از رﺷﺪ ﻣﻌﺘﺪﻻﻧﻪ آﻧـﺎن‬ ‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎري از دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي آﻧﺎن ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ رﻳﺘﺰر )‪ (1380‬وﻳﮋﮔﻲ ﻋﻤـﺪه ﺟﻨـﺒﺶ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴـﻢ‪ ،‬ادﺑﻴـﺎت ﻧـﻮﻳﻦ و‬ ‫روزاﻓﺰون درﺧﺼﻮص زﻧﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻳﻲ از زﻧﺪﮔﻲ و ﺗﺠﺎرب زﻧﺎﻧﻪ‬ ‫را ﻛــﻪ ﺗــﺎﻛﻨﻮن دﻳــﺪه ﻧﻤــﻲﺷــﺪ آﺷــﻜﺎر ﺳــﺎزد‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ اﻋﺘﻘــﺎد دارد ﻛــﻪ‬ ‫»دﻻﻟﺖﻫﺎي ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴـﺘﻲ اﻛﻨـﻮن ﺑـﻴﺶازﭘـﻴﺶ ﺑـﻪ ﺟﺮﻳـﺎن اﺻـﻠﻲ رﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻔﻮذ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ« )رﻳﺘﺰر‪.(103:1380 ،‬‬ ‫از دﻳﺪﮔﺎه ﺷﻤﺎري از ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﺟـﻨﺲ دوم اﺛـﺮ ﺳـﻴﻤﻮن دوﺑـﻮآر‬ ‫)‪ (1953‬ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺳﺎل ‪ 1949‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﺗﺒﻴــﻴﻦ ﺑــﻲﻫﻤﺘــﺎ و ﺟــﺎﻣﻊ از ﻣﺴ ـﺌﻠﻪ زن را دارد« )اورﺗﻨــﺮ‪ .(71 :1385 ،‬ﺷــﺎﻳﺪ‬ ‫ﻛﻠﻴﺪيﺗﺮﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ دوﺑﻮآر در اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب ﺟﻤﻠـﻪ ﻣﺸـﻬﻮر »اﻧﺴـﺎن‪ ،‬زن ﺑـﻪ دﻧﻴـﺎ‬ ‫ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﺑﻠﻜﻪ زن ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﺎر ﻣﻲآﻳﺪ( اﺳﺖ« )اﻋﺰازي‪ .(6 :1385 ،‬ﺑﻪﺗـﺪرﻳﺞ در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ و روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪوﻳﮋه در ﺑﺤﺚ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷـﻜﻞﮔﻴـﺮي ﻫﻮﻳـﺖ و‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع »اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺷﺪن ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ« ﻣﻄﺮح ﺷﺪ و دو ﻣﻔﻬـﻮم ﺟـﻨﺲ و‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ از ﻫﻢ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬ﭘـﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻳﻨﻜـﻪ ﺟـﻨﺲ ﺑـﺎ ﺟﻨﺴـﻴﺖ‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ زﻳﺮﺑﻨﺎي ﻧﻈﺮي دارد ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬ ‫ﺑﺎور اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻨﺲ‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺻﻔﺎت ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻚ و ﺟﻨﺴﻴﺖ‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺻﻔﺎت‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺪه دارد‪.‬‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪23‬‬

‫زﺑﺎن و ﺟﻨﺴﻴﺖ )ﺗﺌﻮري ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔﻲ زﺑﺎن(‬

‫اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻋﻼوهﺑﺮ ﻧﻤﺎدﻫﺎ‪ ،‬اﺳﻄﻮرهﻫﺎ و آﻳﻴﻦﻫـﺎ ﻳﻜـﻲ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ اﺟـﺰاي‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪه ﻫﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬زﺑﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ را در آﻣﻮزش و اﻧﺘﻘﺎﻻت‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻨﺴﻴﺖ ﻣﻬﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از ﻧﮕﺎه ﺷﻤﺎري از ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖﻫﺎ »ﺟﻨﺴﻴﺖ ﺻﺮﻓﺎً ﭘﺪﻳﺪهاي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫و روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﻓﺮدي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻏﺎﻟﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫـﺎ ﺟﻨﺴـﻴﺖ ﻣﻘﻮﻟـﻪاي در ﺑﻨﻴـﺎد‬ ‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻨﺪه ﻛﻞ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل‬ ‫اﻏﻠﺐ زﺑﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮔﺴﺘﺮده داراي ﺷﻜﻠﻲ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲﺷـﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ« )ﻣـﺎرﻳﻮن‬ ‫ﻳﺎﻧﻚ‪.(114 :1385 ،‬‬ ‫در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻓﺮاواﻧـﻲ درﺑـﺎره زﺑـﺎن و ﺟﻨﺴـﻴﺖ ﺷـﺪه و‬ ‫ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ آﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﺑﺎن در ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ اﺳﺖ؟‬‫ آﻳﺎ زﺑﺎن ﻣﻴﺎن دو ﺟﻨﺲ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت دارد؟‬‫ آﻳﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎر زﺑﺎن ﻣﻲﺗﻮان آﺛﺎر ﻓﺮادﺳﺘﻲ و ﻓﺮودﺳﺘﻲ ﻣﺮدان و زﻧﺎن را‬‫دﻳﺪ؟‬ ‫ آﻳﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ زﺑﺎن در آﻣﻮزش ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻣﺮدان و زﻧﺎن اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ؟‬‫ آﻳﺎ ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎن ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎص زﻧﺎن و ﻣﺮدان در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬‫اﺳﺖ؟‬ ‫و ﺑﺴﻴﺎري ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ دﻗﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ اﻫﻤﻴﺖ دارد‪ ،‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع راﺑﻄﻪ زﺑﺎن و ﺟﻨﺴـﻴﺖ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»در ﻣﻴﺎن ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖﻫﺎ ﻧﻴﺰ زﺑﺎن ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت اﺻـﻠﻲ اوﻟﻴـﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ‬ ‫ﺑﻮده و ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺰرﮔﻲ از ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ درﺑﺎره زﻧﺎن و زﺑﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﺳﻢ‬ ‫ﺟﻨﺲ‪ :‬اوي ﻣﺬﻛﺮ( زﻧﺎن را ﻃﺮد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ واژﮔﺎن و ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺤﻮ‪ ،‬زﻧﺎن را‬

‫‪24‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻛﻨﺎر ﻣﻲﮔﺬارد« )ال دواﻟﺖ‪ .(72:1383 ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻧﻮع واژﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدﻫـﺎ‬ ‫و زنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻳﻚ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬زﻧﺎن از ﺻﻔﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮش‪ ،‬ﻧﺎز و ﻃﻔﻠﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ درﺣـﺎﻟﻲﻛـﻪ‬ ‫ﻣﺮدان ﻛﻤﺘﺮ اﻳﻦ واژهﻫﺎ را ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻠﻤـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ‬ ‫در آﻧﻬﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﻫﻤﺪردي وﺟﻮد دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺧﻪ‪ ،‬اﻟﻬﻲ ﺑﻤﻴﺮم ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده زﻧـﺎن‬ ‫اﺳﺖ )ﻧﺮﺳﻴﺴﻴﺎﻧﺲ‪ .(1383 ،‬اﻳﻦ ﺗﻔﺎوتﻫـﺎي زﺑـﺎﻧﻲ ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ در ﺣـﻮزه ﻧـﻮع‬ ‫واژﮔﺎن وﺟﻮد دارد در ﺣﻮزه اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ آﻫﻨـﮓ ﮔﻔﺘـﺎر ﻧﻴـﺰ ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪» .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﻧﺪ )‪ (1975‬اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﮔﻔﺘﺎر در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدان و‬ ‫زﻧﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺎن از اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﺠﺐ‪ ،‬ﺷﮕﻔﺘﻲ و ادب ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬ ‫از ﻣﺮدان اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ« )ﻧﺮﺳﻴﺴﻴﺎﻧﺲ‪» .(100:1383 ،‬راﺑﻴﻦ ﻻﻛﻒ )‪ (1973‬ﺑﺮ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن از زﺑﺎﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ و ﺗﻘﻮﻳـﺖﻛﻨﻨـﺪه‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻓﺮودﺳﺘﻲ آﻧﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ« )ﻫﻤﺎن‪.(103:‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎور ﻧﺮﺳﻴﺴﻴﺎﻧﺲ )‪» (1383‬زﺑﺎن ﺟﻨﺴﻴﺖزده ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺘﻤـﺎﻳﺰ و‬ ‫ﺑﻲادﺑﺎﻧﻪاي را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺟﻨﺲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎر دﻳﮕـﺮ ﻧﻴـﺰ‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺐ آن ﻋﻤﻮﻣﺎً زﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﺑﺎن ﺟﻨﺴﻴﺖزده‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﻣـﻲﺷـﻮد ﺗـﺎ زﻧـﺎن‪،‬‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﻠﻴﺸﻪاي و ﻣﻨﻔﻲ از ﺧﻮد درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﻈـﺎرات ﻣـﺮدان‬ ‫و ﻳﺎ ﺧﻮد آﻧﻬﺎ از آﻧﭽﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ زن اﺳﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارد« )ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺒﻠﻲ‪.(108 :‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜـﻲ از ﻧﺸـﺎﻧﻪﻫـﺎ و واﺳـﻄﻪﻫـﺎي زﻧـﺪﮔﻲ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﻨﺴﻴﺖ و ﻓﺮادﺳـﺘﻲ و ﻓﺮودﺳـﺘﻲ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ و ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻓﺖ و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺟﻨﺴﻴﺖزده زﺑﺎن‪،‬‬ ‫ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺮدان و زﻧﺎن را در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ازﭘﻴﺶﺗﻌﻴﻴﻦﺷﺪه ﺧﻮد ﺗﺜﺒﻴـﺖ‬ ‫و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﮔﺰارش ﮔﺮﻳﮕﺮﺳﻮن )‪ (1977‬در ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛـﻪ در ﻣﻴـﺎن‬ ‫ﻣﺮدان ﻳﻜﺼﺪ زﺑﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﻫﻴﻦﻫﺎي راﻳـﺞ در‬ ‫ﻣﻴﺎن ﻣﺮدان‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ زﻧﺎن اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﺤـﻮي آﻧﻬـﺎ را ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد«‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪25‬‬

‫)ﺑﺮﻧــﺎرد‪ .(35:1384 ،‬در زﺑــﺎن ﻓﺎرﺳــﻲ ﻧﻴــﺰ ﭼﻨــﺪ ﭘــﮋوﻫﺶ در ﺣــﻮزه زﺑــﺎن و‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺖ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ )ﺣﺠﺎزي‪ (1384 ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻀﻮر زن در ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎ و اﺷﻌﺎر ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در‬ ‫اﺑﺘﺪا ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎي ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺻﺎدق ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﺮ و ﻧﺒﻮغ‬ ‫ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﻣـﺮدم اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧﻤـﺎد روح آزاد و ﺑـﺪون ﻗﻴﺪوﺑﻨـﺪ و ﺗﺮﺟﻤـﺎن‬ ‫روحﻫﺎي ﭘﺮﺳﻮزوﮔﺪاز و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺗﻤﻨﻴﺎت و ﺧﻮاﺳﺖﻫـﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎ در آﻧﺠﺎ ﺷﻜﻞﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎ از ﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ از دروﻧﺸﺎن درﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻪ زﻧﺎﻧﺸﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ‬ ‫و از آﻧﺎن در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ زﻧﺎن اﻳﺮاﻧـﻲ در ﺗﺮاﻧـﻪﻫـﺎ از ﭼـﻪ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ )ﺣﺠـﺎزي‪ .(16:‬ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه در ﻣﻘﺪﻣـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ »ﺑﻪآﺳﺎﻧﻲ ﻣـﻲﺗـﻮان دﻳـﺪ ﻛـﻪ زﻧـﺎن اﻳﺮاﻧـﻲ ﺑـﻪ ﻫﺮآﻧﭽـﻪ از اﻳﺸـﺎن‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﭘﺎﺳﺦ دادهاﻧﺪ« )ﺣﺠﺎزي‪.(16 :1383 ،‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺑـﺎﻋﻨﻮان ﻓﺮادﺳـﺘﻲ و‬

‫ﻓﺮودﺳﺘﻲ در زﺑﺎن )ﭘﺎكﻧﻬﺎد ﺟﺒﺮوﺗﻲ‪ (1382 ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در زﺑـﺎن‬ ‫ﻓﺎرﺳﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي در اﺑﺘﺪا ﺳﻪ ﭘﺮﺳﺶ را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬ ‫ آﻳﺎ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ وﺟﻮد دارد؟‬‫ در ﺻﻮرت ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ آن ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟‬‫ آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺻﻼح زﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﺻﻼح اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دﺳﺖ زد؟‬‫وي در ﭘﮋوﻫﺶ ﺧﻮد ﺑﻴﺶ از ﭘﺎﻧﺼـﺪ داده از زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﻲ را ﮔـﺮدآورده‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺎزﺗﺎﺑﻲ از ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻣﻮﺟﻮد از زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﭘﺎكﻧﻬﺎد ﺟﺒﺮوﺗﻲ )‪ (1382‬ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي زﺑﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻛـﻪ در ﻛﻠﻴـﻪ‬ ‫دادهﻫﺎي ﺟﻤﻊآوريﺷﺪه‪ ،‬اﻳﻦ زﻧﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻛـﻪ ﻣـﻮرد ﻓﺮودﺳـﺖاﻧﮕـﺎري ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬او ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ دادهاي ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪ ﻛﻪ در آن ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي زﺑﺎﻧﻲ ﺑـﻪ‬ ‫زﻳﺎن ﺟﻨﺴﻴﺖ ﻣﺬﻛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫اﺳﺘﻨﺒﺎط دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﻋﺒﺎرات و‬ ‫ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞﻫﺎي ﺑﻪﻛﺎررﻓﺘﻪ درﺑﺎره زﻧﺎن و ﻣﺮدان در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﻲ‪ ،‬ﺑـﺮ ﻧـﺎﺗﻮاﻧﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊﺑﻮدن‪ ،‬ﭘﺴﺖﻧﻬﺎدي ﻃﺒﻊ‪ ،‬ﻛﻢﻋﻘﻠﻲ و ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ داﺷﺘﻦ ﺟﻨﺴﻲ ﺻﺮف زﻧﺎن‪،‬‬ ‫دﻻﻟﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﻋﺒﺎراﺗﻲ ﻛـﻪ در ﭘـﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﻓﺮادﺳـﺘﻲ و‬ ‫ﻓﺮودﺳﺘﻲ در زﺑﺎن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﭘﻨﻬﺎن آن آﻣﺪه ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ آﭘﺎرﺗﻲ‪ :‬زﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻃﻠﺐ ﻛﻨﺪ‪.‬‬‫ آﺗﺸﭙﺎره‪ :‬زﻳﺮك و ﺣﻴﻠﻪﮔﺮ )ﺻﻔﺘﻲ ﺑﺮاي زن(‪.‬‬‫ از زن ﻛﻤﺘﺮ‪ :‬ﻧﻮﻋﻲ دﺷﻨﺎم‬‫ اﮔﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺸﻪ ﻟﭽﻚ ﺳﺮم ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻣﺎﺗﻴﻚ ﻣﻲزﻧﻢ‪ :‬ﻧﻮﻋﻲ دﺷﻨﺎم‬‫ اوا ﺧﻮاﻫﺮ‪ :‬ﻧﻮﻋﻲ دﺷﻨﺎم‬‫ ﺑﺨﺖ‪ :‬ﺷﻮﻫﺮ‬‫ ﭘﺲاﻧﺪاﺧﺘﻦ‪) :‬ﺑﻪ ﻟﺤﻦ ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﺗﻮﻫﻴﻦ( زاﻳﻴﺪن‬‫ ﺗﺮﺷﻴﺪه‪ :‬دﺧﺘﺮ درﺧﺎﻧﻪﻣﺎﻧﺪه ﻛﻼنﺳﺎلﺷﺪه‪.‬‬‫ ﺗﻜﻪ‪ :‬ﭼﻴﺰ ﺟﺎﻟﺐ‪ ،‬زن ﺧﻮﺷﮕﻞ‬‫ دﻟﻢ ﺧﻮش ﺷﻮور دارم ﺳﺎﻳﻪ ﺑﺎﻻ ﺳﺮ دارم‪ :‬دﻟﺨﻮش ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﻫﻤﺴﺮ و‬‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ‬ ‫ ﺣﺮﻓﺎي ﻛﻠﺜﻮمﻧﻨﻪاي‪ :‬ﻋﻬﺪ ﺑﻮﻗﻲ‪ ،‬ﻗﺪﻳﻤﻲ‬‫ ﺣﻤﺎم زﻧﺎﻧﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻤﻬﻤﻪ‬‫ ﺧﺮﺷﺪن‪ :‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺮدي ﻛﻪ ﻗﺼﺪ ازدواج دارد و ﻳﺎ ازدواج ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬‫ ﺧﺎﻟﻪزﻧﻚ‪ :‬ﻣﺮدي ﻛﻪ در ﻛﺎرﻫﺎي ﺑﻪﻇﺎﻫﺮ زﻧﺎﻧﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬‫ زن رو ﺧﺪا زده‪ :‬زن ذاﺗﺎً ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬‫ زن ﻧﺎﻗﺺاﻟﻌﻘﻞ اﺳﺖ‪ :‬از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻠﻲ زن ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬‫ ﺳﻠﻴﻄﻪ‪ :‬ﺑﺪزﺑﺎن و ﺑﺪرﻓﺘﺎر‬‫ ﺿﻌﻴﻔﻪ‪ :‬ﻟﻘﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺘﺸﺮﻋﻴﻦ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬‫ ﻋﻮرت‪ :‬ﻫﻤﺴﺮ ﻣﺮد‬‫‪ -‬ﻗﺮﺷﻤﺎل‪ :‬زن ﺟﻠﻒ و ﻏﻮﻏﺎ ﺑﻪﭘﺎﻛﻦ‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪27‬‬

‫ ﻣﺎدر آﺳﻤﻮنﻏﺮﻧﺒﻪ‪ :‬زن ﻏﺮﻏﺮو‬‫ وروره ﺟﺎدو‪) :‬ﺑﻪ ﻟﺤﻦ ﺗﺤﻘﻴﺮ( ﻛﻨﺎﻳﻪ از زن ﭘﺮﮔﻮي زﺑﺎنﺑﺎز‬‫اﮔــﺮ ﺑــﻪ ﻓﺮاواﻧــﻲ واژﮔــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ در اﻳﻨﮕﻮﻧــﻪ ﻋﺒــﺎرتﻫــﺎ‪ ،‬اﺻــﻄﻼﺣﺎت و‬ ‫ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞﻫﺎ آﻣﺪه دﻗﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﺮﻳﺐﺑﻪاﺗﻔﺎق آﻧﻬﺎ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑـﺮ ﻧـﺎم‪،‬‬ ‫اﻟﻘﺎب‪ ،‬ﺻﻔﺎت و ﻳﺎ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻧﺎن اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺎدر‪ ،‬ﻧﻨﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮﻫﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﻣﺎدرزن‪ ،‬ﻛﻠﺜﻮم‪ ،‬زﻧﺎﻧﻪ‪ ،‬زن‪ ،‬ﻫﻮو‪ ،‬ﺟـﺎري‪ ،‬آﺑﺠـﻲ‪ ،‬ﺧـﻮاﻫﺮ‪ ،‬آﺑﺴـﺘﻦ‪،‬‬ ‫دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﺧﺎنﺑﺎﺟﻲ‪ ،‬زنﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬زاﺋﻮ‪ ،‬ﮔﻴﺲ‪ ،‬ﺟﺎروﺑﻪدﺳﺖ و‪ ...‬درواﻗﻊ ﻫﻤﻪ واژﮔـﺎن و‬ ‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎ ﺑﻪواﺳﻄﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖﺑﻮدن ﺑﻪ ﺟﻨﺲ زن و داﺷﺘﻦ ﻣﺎﻫﻴﺖ ذﻫﻨـﻲ‪ -‬رواﻧـﻲ‪-‬‬ ‫رﻓﺘﺎري زﻧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ آن اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﭼـﻪ در ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻪ در ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮدان‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره ﺑـﺎر‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔﻲ را اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوهﺑﺮ زﺑﺎن ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهاي از رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ درﺑﺎره زﻧﺎن را ﺷـﻜﻞ‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي دﻳﻨﻲ از ﻣﺎﻫﻴﺖ زﻧﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ در اﻳـﻦ رﻣﺰﮔـﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻧﻴـﺰ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻬﻤﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺑﺎور اﻛﺜﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻳﻜـﻲ از ﻋﻮاﻣـﻞ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار در ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ زﻧـﺎن‪ ،‬ﭼـﻪ در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟـﺎري ﺟﻮاﻣـﻊ‪ ،‬ﭼـﻪ در‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﺎص از ﻣﺘﻮن دﻳﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮاﺋـﺖ ﺧـﺎص از اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺘﻮن ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻬﻢ رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻧﺎن در اﻏﻠﺐ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ آﻧﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﺣـﺎﻛﻢ ﺑـﺮ ادﻳـﺎن را ﻋﺎﻣـﻞ‬ ‫ﺗﺮوﻳﺞ و ﺗﻘﻮﻳـﺖ »ﻣﺮدﺳـﺎﻻري« داﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ و ﺑـﺪﻳﻦﺳـﺎن »ﺗﺎﺑﻌﻴـﺖ زﻧـﺎن« و‬ ‫ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻫﻤﺴﺮي ‪ -‬ﻣﺎدري را وﻇﻴﻔﻪ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗـﻲ و دﻳﻨـﻲ‪ ،‬ﺗﻠﻘـﻲ‬ ‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻛﺜﺮ ﻋﻠﻤﺎي اﺳﻼﻣﻲ در ﺑﺮداﺷﺖ ﺧـﻮد از ﻣﻨـﺎﺑﻊ دﻳﻨـﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﺗﺮي ﻣﺮد را ﺑﺮ زن ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن اﻳﻦ ﺑﺮﺗﺮي را ﺑﻪوﻳﮋه ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫داﻧﺴﺘﻦ زﻧﺎن در ﺣﻮزه ﻋﻘﻠﻲ و روﺣﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻼﻓﺘﺢاﷲ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻔﺴﺮان ﻗﺮون ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺮ اﻳـﻦ ﻋﻘﻴـﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬

‫‪28‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫»زﻧﺎن ذاﺗﺎ در ﻗﻀﺎوت ﻋﻘﻼﻧﻲ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ از ﻣـﺮدان ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻣـﺮدان از ﺟﻬـﺖ‬ ‫ﻋﻘﻠﻲ ﻗﻮﻳﺘﺮﻧﺪ و ﻧﺴﻴﺎن و ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳـﺖ ﻣـﻲدﻫـﺪ« )ﺳـﺎﭼﺪﻧﻴﺎ‪،‬‬ ‫‪.(189:1380‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﺮدان ﺑـﺮ زﻧـﺎن ﺑـﺎﻟﻄﺒﻊ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﺗﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ زﻳﺎدﺗﻲ ﻗﻮه ﺗﻌﻘﻞ و ﻓﺮوغ آن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎوردي و ﺗﺤﻤﻞ ﺷـﺪاﻳﺪ‬ ‫و ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ .‬او زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎن را زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ اﺣﺴﺎﺳﻲ و ﻋﺎﻃﻔﻲ داﻧﺴـﺘﻪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﻧﺎزكدﻟﻲ و ﻇﺮاﻓﺖ ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ در ﻧﻬﺎﻳﺖ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫راه ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ در زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ زن‪ ،‬ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻨﺰل و ﺧﺎﻧﻪداري و ﺗﺮﺑﻴـﺖ اوﻻد اﺳـﺖ‬ ‫)اﻟﻤﻴﺰان‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪.(8‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ وي ﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﺗﻜـﻮﻳﻨﻲ در ﺟﺮﻳـﺎن رواﺑـﻂ‬ ‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮي و ﺗﺴﻠﻂ ﻣﺮد را ﺑﺮ زن ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ و دﻻﻟﺖ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮ اﻳـﻦ‬ ‫ﺑﺮﺗﺮي دارﻧﺪ‪» .‬دﻗﺖ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻘﺎرﺑﺖ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﻣـﺎدهﻫـﺎ‬ ‫ﺗﺴﻠﻂ دارﻧﺪ ﮔﻮﻳﺎ ﺣﻴﻮان ﻧﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﺎﻟﻚ ﻣﺎدﮔﻲ ﺣﻴﻮان ﻣﺎده و ﻣﺴـﻠﻂ ﺑـﺮ او‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ...‬در اﻳﻦ ﻛـﺎر ﭼـﻮن ﻓﺎﻋـﻞ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻂ و ﻣـﺎدهﻫـﺎ ﭼـﻮن ﻗـﺎﺑﻠﻲ ﺧﺎﺿـﻊ‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ...‬ﺗﺴﻠﻂ و ﺑﺮﺗﺮي ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻗـﻮه ﻣـﺮدي و اﺟـﺮاي اﻗﺘﻀـﺎي‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ« )ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ج‪.(306:7‬‬ ‫ﻋﻠﻤﺎي ادﻳﺎن ﻓﺮاﮔﻴﺮ و ﭘ‪‬ﺮﭘﻴﺮو ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻗﺮاﺋﺘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ از دﻳﻦ‪ ،‬درﺑـﺎره زن‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﮔﻴـﺪﻧﺰ )‪ (1379‬ﻛﻠﻴﺴـﺎ و ﻣـﺬاﻫﺐ‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي ﻣـﺬﻫﺒﻲ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار از ﻧﻈﺎمﻫﺎي اﻗﺘﺪار ﺗﻌﺮف ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬ ‫ﺣﻮزه ﻫﺎي دﻳﮕﺮ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬زﻧﺎن از ﻗﺪرت ﻣﺤـﺮوم ﮔﺮدﻳـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬دﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺴﻴﺢ از ﻧﻈﺮ »ﻧﻤﺎدﮔﺮاﻳﻲ« و »ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺐ« آن ﻗﻄﻌـﺎً ﻣﺮداﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺳـﺎل‬ ‫‪ 1987‬در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رادﻳﻮﻳﻲ از ﻃﺮف ﻳﻜﻲ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻛﻠﻴﺴـﺎ اﻋـﻼم ﺷـﺪ‪ :‬در‬ ‫دﻳﻦ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﺟﺎي دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻣﺮد اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﻜﺎر ﻋﻤﻞ را در دﺳﺖ دارد و‬ ‫زن ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد )ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮔﻴﺪﻧﺰ(‪.‬‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪29‬‬

‫در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﻧﺠﻴﻞ زﻧﺎن ﻛﻪ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ اﻟﻴﺰاﺑـﺖ اﺳـﺘﺎﻧﺘﻮن در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1895‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺮع و ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻠﻴﺴﺎ و دوﻟﺖ‬ ‫و‪ . ..‬ﻫﻤﻪ آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ زن ﺑﻌﺪ از ﻣﺮد‪ ،‬از ﻣﺮد و ﺑﺮاي ﻣﺮد‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدي ﭘﺴـﺖ و‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮد آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺒﻚﻫـﺎ‪ ،‬ﺷـﻜﻞﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﺸـﺮﻳﻔﺎت و رﺳـﻮم ﺟﺎﻣﻌـﻪ‪،‬‬ ‫آﻳــﻴﻦﻫــﺎ و اﻧﻀــﺒﺎط ﻛﻠﻴﺴــﺎ ﻫﻤــﻪ از اﻳــﻦ اﻧﺪﻳﺸــﻪ ﻧﺎﺷــﻲ ﻣــﻲﺷــﻮد« )ﮔﻴــﺪﻧﺰ‪،‬‬ ‫‪ .(511:1379‬درواﻗﻊ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﺑﺮداﺷﺖ راﻳﺞ در ادﻳﺎن وﺣﻴﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﻓﺮادﺳـﺘﻲ و‬ ‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﺮد و ﻓـﺮو دﺳـﺘﻲ و ﺗﺎﺑﻌﻴـﺖ زن ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ در آﻳـﻴﻦﻫـﺎي‬ ‫ﻏﻴﺮوﺣﻴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل »آﻳﻴﻦ ﺑﻮداﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻬﺎدي اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫آﻓﺮﻳﺪه ﻣﺮدان اﺳﺖ و ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺖ ﻗﺪرت ﭘﺪرﺳﺎﻻراﻧﻪ دارد و در اﻳـﻦ ﺳـﺎﺧﺖ‬ ‫ﻗﺪرت‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻴﺰ زﻧﺎﻧﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﻏﻴﺮدﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻲﻗـﺪرت‪ ،‬ﻧﺎﻣﻘـﺪس و ﻧـﺎﻗﺺ ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺘﻀﺎدي از زﻧﺎن در ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس ﺑﻮداﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣـﻲﺧـﻮرد‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻲﺷﻚ ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻣﺒﻬﻢ ﻣﺮدان را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن در دﻧﻴﺎي ﻣـﺎدي ﻣـﻨﻌﻜﺲ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻳﻜﺴﻮ زﻧﺎن‪ ،‬ﻓﺮزاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎدراﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺟﻠﻮه داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و از ﺳـﻮي‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻣﺮﻣﻮز‪ ،‬آﻟﻮدهﻛﻨﻨﺪه و وﻳﺮاﻧﮕﺮ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﻼي ﻫﻮﻟﻨﺎك« )ﻫﻤﺎن‪.(511:‬‬ ‫در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻬﻢ رواج ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎي ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ‬ ‫و ﻣﻨﺒــﻊ ﻣﻬﻤــﻲ ﺑــﺮاي ﻫﻤﮕــﺎن در ﺗﻌﺮﻳــﻒ واﻗﻌﻴــﺖ زن در اﺟﺘﻤــﺎع )رﻣﺰﮔــﺎن‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زن( ﻗﺮاﺋﺖﻫـﺎي راﻳـﺞ و ﻣﺴـﻠﻂ در ادﻳـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻧﮕـﺎه زن‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺮاي ﻣـﺮدان داﺷـﺘﻪ و ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ‬ ‫اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻴﺰ اﺑﺰار دﺳﺖ ﺷﻴﻄﺎن ﺑـﺮاي ﻣﻨﺤـﺮفﻛـﺮدن آﻧـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬زن در اﻳـﻦ‬ ‫ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎي ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ در ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺐ ﻗﺪرت و ﺗﻮان ﻓﻜﺮي‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺮد ﻗـﺮار‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ روي اﻳﻦ »رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زن« در ﺑﻌﺪ زﺑﺎﻧﻲ و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي راﻳﺞ‬ ‫دﻳﻨﻲ‪ ،‬در رﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻓﻨـﻲ – ﻫﻨـﺮي ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ »ﭘﻴـﺎم‬ ‫رﺳﺎﻧﻪاي« ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ ﻣﺤﺘﻮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ دو ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻄﺮح در‬ ‫درك رﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ ﻧﻈﺮﻳـﻪ اروﻳﻨـﮓ ﮔـﺎﻓﻤﻦ و ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﺟـﺎن ﻓﻴﺴـﻚ ﺧـﻮاﻫﻴﻢ‬

‫‪30‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺗﺌﻮري ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔﻲ زﺑـﺎن‪ ،‬ﻣـﺪل ﮔـﺎﻓﻤﻦ و ﻣـﺪل‬ ‫ﻓﻴﺴﻚ ﻣﺪﻟﻲ ﻛﻼنﺗﺮ را ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺤﻮه ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻨﺴﻴﺖ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮔﺎﻓﻤﻦ‬

‫ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺎن و ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ آﻧﻬﺎ در رﺳـﺎﻧﻪ ﺑـﻪ اﻧـﺪازهاي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻜﺘـﺐﻫـﺎ و‬ ‫ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اروﻳﻨﮓ ﮔـﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬ﻳﻜـﻲ از‬ ‫اﻓﺮادي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ زﻧـﺎن ‪ -‬و ﺑـﻪ ﺗﻌﺒﻴـﺮ ﺧـﻮدش »‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻧﺎن«‪ -‬وراي روﻳﻜﺮدﻫﺎي راﻳـﺞ ﺑﭙـﺮدازد‪ .‬از ﻧﻈـﺮ او »ﺧـﻮد‪ ،‬ﻳـﻚ اﺛـﺮ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺻﺤﻨﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﺮﻣﻲ ﺧﻴﺰد« )رﻳﺘـﺰر‪ .(292 :1380 ،‬ﮔـﺎﻓﻤﻦ‬ ‫در ﻳﻜﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻬـﻢ ﺧـﻮد ﺑـﻪ »ﺑﺮرﺳـﻲ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﻫﻮﻳـﺖ ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ در‬ ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت« ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫روﻳﻜﺮد ﺑﺮﺳﺎﺧﺖﮔﺮاﻳـﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اروﻳﻨـﮓ ﮔـﺎﻓﻤﻦ درﺑـﺎره ﺟﻨﺴـﻴﺖ و‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ آن در رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺑﺼـﺮي‪ ،‬ﻳﻜـﻲ از ﺟـﺬابﺗـﺮﻳﻦ‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴـﺪهﺗـﺮﻳﻦ و‬ ‫ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪﻓﺮدﺗﺮﻳﻦ ﭼﺸﻢاﻧﺪازﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻓﻤﻦ در‬ ‫ﻛﺘﺎب ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻓﺮاد ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻫﻮﻳـﺖ‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺘﻲﺷﺎن را ﺑﺮاي دﻳﮕﺮان آﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻫﻮﻳﺖ ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ در‬ ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺑﻪﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﻧﻈـﺮ او ﺟﻨﺴـﻴﺖ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺗﺼـﻮﻳﺮي‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫اﺷﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﮔﺴﺘﺮه ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت رﺳﺎﻧﻪاي ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎﻓﻤﻦ در ﻗﺎﻟﺐ‬ ‫روﻳﻜﺮد »ﺗﺤﻠﻴﻞ ﭼﺎرﭼﻮب« ﺑﻪاﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭼﺎرﭼﻮبﻫـﺎﻳﻲ‬ ‫ﻛﻪ ﻛﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ را ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﺟﻨﺴﻴﺖ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟ )ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫‪ .(1385‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﮔﺎﻓﻤﻦ درﺑﺎره ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻫﻮﻳـﺖ ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ در ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎت ﺑـﻪ آن‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ و درواﻗﻊ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻫﻮﻳـﺖ زﻧﺎﻧـﻪ‪-‬‬ ‫ﻣﺮداﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‪ ،‬اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ ﺑـﻪ‬ ‫وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻮع ﻛﻠﻤﺎت‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﭼﻬﺮهاي‪ -‬ﺑﺪﻧﻲ و رﻓﺘﺎري ﺑﺎﻇﺮاﻓﺖ ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮ‬ ‫ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و درﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎزﻧﻤﻮدي ﻫﺴﺘﻨﺪ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪31‬‬

‫وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻓﻤﻦ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و ﺑﺎ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ ﻋﺎﻣـﻞ ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﻮﺑﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ اﻟﮕﻮي ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻫﻮﻳﺖ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ را در آﻧﻬـﺎ ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳـﻲ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻟﮕﻮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در رﻓﺘﺎر روزﻣﺮه ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺷـﺎﻫﺪ آن ﺑﺎﺷـﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫اﻟﮕﻮﻫﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و در ﺳﺎﻳﺮ ژاﻧﺮﻫﺎ ﭼﻪ در ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن‪ ،‬ﭼـﻪ در‬ ‫رادﻳﻮ و ﭼﻪ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻜﺘﻮب ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ آﻧﻬﺎ را ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪل ﮔﺎﻓﻤﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ »ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻨﺴﻴﺖ« را در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ درﻳﺎﺑﻴﻢ‪ .‬او ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺎرﭼﻮبﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻛـﻨﺶ‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ را ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ از ﻃﺮﻳﻖ آﻧﭽﻪ او »ﻣﻨﺎﺳﻚ« ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨـﺎي ﺟﻨﺴـﻴﺖ‬ ‫را ﺑﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ‪ .(1385 ،‬رﻳﺘﺰر ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑـﺎور اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﮔـﺎﻓﻤﻦ‪،‬‬ ‫»ﻣﻴﺎن اﺟﺮاﻫﺎي ﺗﺌﺎﺗﺮي و اﻧﻮاع ﻛﻨﺶﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻣـﺎ در اﻋﻤـﺎل روزﻣـﺮه و‬ ‫ﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎﺑﻞﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ وﺟﻮه ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺴﻴﺎري ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ« )رﻳﺘﺰر‪،‬‬ ‫‪.(93 :1380‬‬ ‫درواﻗﻊ اﻓﺮاد از ﻫﻤﺎن دوران ﻛﻮدﻛﻲ ﻳﺎد ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس اﻧﺘﻈـﺎرات‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ درﺑﺎره زنﺑﻮدﮔﻲ‪ -‬ﻣﺮدﺑﻮدﮔﻲ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﺟﻨﺴـﻴﺖ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ درآورﻧﺪ و ﻣﻌﻨﺎي ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻣـﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر را ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺳـﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬـﻢﺑـﻮدن‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮔﺎﻓﻤﻦ ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ از اﻳﻦ ﺑﺎب اﺳـﺖ ﻛـﻪ رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎ‬ ‫ﻣﻤﻠﻮ از ﺗﺒﻠﻴﻐﺎتاﻧﺪ و ﻣﺎ را ﻟﺤﻈﻪاي رﻫﺎ ﻧﻤﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﮔﻮﻧـﻪاي ﻛـﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن‪،‬‬ ‫ﺷﻤﺎري از ﺟﻮاﻣﻊ اﻣﺮوزي‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ را »ﺟﻮاﻣـﻊ ﭘﻴـﺎمزده« ﺧﻮاﻧـﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً »ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻳـﻚ آﻣﺮﻳﻜـﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤـﻮﻟﻲ در‬ ‫ﻃﻮل زﻧﺪﮔﻲاش‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻫﻔﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن آﮔﻬﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻳﺎ ﻣﻲﺷﻨﻮد« )ﭘﺮاﺗﻜـﺎﻧﻴﺲ‬ ‫و ارﻧﺴﻮن‪ .(1383 ،‬در دﻧﻴﺎي ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت در ﻫﻤﻪ اﺑﻌﺎد زﻧـﺪﮔﻲ ﻣـﺎ رﺳـﻮخ‬ ‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮔﺎﻓﻤﻦ ﺑﺮاي ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫ﺟﻨﺴﻲ در اﻏﻠﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻌﻤﻴﻢ دارد‪ .‬در اداﻣـﻪ و‬ ‫در ﺷﺮح اﺑﻌﺎد ﻣﺪل ﮔﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﺪل ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﻈﺮي ﺑـﺮاي رادﻳـﻮ و‬ ‫در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪ در ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺤﺚ ﻧﻈﺮي ﮔﺎﻓﻤﻦ در ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎت ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻔﻬـﻮم ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﺟﻨﺴﻴﺖ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از ﻃﺮﻳﻖ آﻧﭽﻪ‬ ‫او ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ را درﺑﺎره ﻫﻮﻳﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﺟـﺮا ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻮﻋﻲ ﻛﺎرﻛﺮد ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﮔﺮوهﺑﻨﺪيﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد ﻣﻨﺎﺳـﺒﺎت را دارﻧـﺪ )ﺳـﻠﻄﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫‪ .(1385‬ﻣﻔﻬــﻮم ﻧﻤــﺎﻳﺶ در ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﮔــﺎﻓﻤﻦ ﺑــﺎ ﻣﻔﻬــﻮم ﻣﻨﺎﺳــﻜﻲﺷــﺪن ﭘﻴﻮﻧــﺪ‬ ‫ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎ ﺑﻪواﺳـﻄﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳـﻚ اﺟـﺮا ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﻚ‪» ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺗﻮاﻟﻲﻫﺎي ﺑﻪﺷﺪت ﻛﻠﻴﺸﻪﺷﺪهاي از‬ ‫رﻓﺘﺎر ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ آﻏﺎز ﻳﺎ ﭘﺎﻳﺎن و ﺟﺮﻳﺎن ﻛﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ« ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ )ﺗﺮﻧـﺮ‪،‬‬ ‫‪ .(147 :1378‬ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻨﺎﺳﻚ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﺟﺎﻳﺎﺑﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ ﻛـﻪ در‬ ‫آن اﻛﺜﺮ ﻓﺮودﺳﺘﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳـﻤﺖﻫـﺎي ﻓﺮادﺳـﺘﺎن ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ﺧـﻮد را ﺗﺄﻳﻴـﺪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ‪(1385 ،‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ ﮔﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺷـﺒﻴﻪﺳـﺎزي ﻧﻤـﺎﻳﺶ ﺟﻨﺴـﻴﺖ‪ ،‬در زﻧـﺪﮔﻲ‬ ‫روزﻣﺮه ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ )‪ (1385‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وي‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻣﺪل ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‬ ‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻨﺴﻴﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ زﻧﺪﮔﻲ درﺑﺎري )ﺑﻪوﻳـﮋه ﺷـﻜﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮﻳﺎﻓﺘـﻪاش در‬ ‫ﻗﺎﻟﺐ آداب ﻧﻈﺎﻣﻲﮔﺮي( و دﻳﮕﺮي رواﺑﻂ واﻟﺪ – ﻛﻮدك اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﮔـﺎﻓﻤﻦ‬ ‫رواﺑﻂ واﻟﺪ ‪ -‬ﻛﻮدك اﺧﺘﺼﺎﺻﺎً ﻣﺪﻟﻲ ﺑﺮاي رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﻪ ﻣﺪﻟﻲ‬ ‫دردﺳﺘﺮس و ﺟﻬﺎﻧﻲ از رواﺑﻂ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن و ﻧﺎﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑـﺮاي‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ رواﺑﻂ اﻗﺘﺪار‪ ،‬در دورهﻫﺎي ﻣﺤﺪود ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪارد و ﻣﻨﺎﺳـﻚ ﻓﺮﻣـﺎﻧﺒﺮي را‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﮔﺎﻓﻤﻦ ﺑـﺎ اﻳـﻦ اﺳـﺘﺪﻻل‪ ،‬ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬ ‫ﺟﻨﺴــﻴﺖ را ﺑﻴــﺎن ﻣﻨﺎﺳــﻜﻲﺷــﺪهاي از ﺳــﻠﻄﻪ واﻟﺪﮔﻮﻧــﻪ ﻣــﺮدان و ﻓﺮﻣــﺎﻧﺒﺮي‬ ‫ﻛﻮدكوار زﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ او ﻧﻤـﺎﻳﺶﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ در ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖﻫـﺎي‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺐ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺶزﻣﻴﻨﻪ ﻧﻈـﺮي ﻛـﻪ اراﺋـﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﮔـﺎﻓﻤﻦ‬ ‫دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎر ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺟﻨﺴﻴﺖ و ﺑﻪوﻳـﮋه‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪33‬‬

‫زﻧﺎﻧﮕﻲ در ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺑﺮﺧﻲ از اﺻﻮل ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ را در‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮔــﺎﻓﻤﻦ ﺷــﺶ اﻟﮕــﻮي ﺗﺼــﻮﻳﺮي از ﻧﻤــﺎﻳﺶﻫــﺎي ﺟﻨﺴــﻴﺘﻲ در ﺗﺒﻠﻴﻐــﺎت‬ ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ داده اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ آﻧﻬﺎ ﺗﻔﺎوتﻫـﺎي ﻣﻴـﺎن زن و ﻣـﺮد‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺿﻤﻦ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﺶ اﻟﮕﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ )‪ (1385‬ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻧﻈﺮي دﻳﺪﮔﺎه او ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎده در رادﻳﻮ را دارﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﻜﻲﺷﺪن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮي‪ :‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ زﻧﺎن‪ ،‬وﺿﻌﻴﺘﻲ را اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫اﻧﻘﻴﺎد آﻧﻬﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﻨﺘﺮل دﻳﮕﺮان ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬از اﻳـﻦ ﻧﻈـﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺸـﺘﺮ زﻧـﺎن‪،‬‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي دﻟﺠﻮﻳﺎﻧﻪاي ﻫﻤﭽﻮن ﻟﺒﺨﻨﺪزدن را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣـﻲﮔﺬارﻧـﺪ و از ﺧـﻮد‬ ‫ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ را ﺑﺮوز ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻣﺮدان ﻛﺎﻣﻼً ﺟـﺪي ﻧﻤـﺎﻳﺶ داده‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻳﻚ ﻛﺎر رادﻳﻮﻳﻲ ﻧﻴﺰ »ﻣﻨﺎﺳـﻜﻲﺷـﺪن ﻓﺮﻣـﺎﻧﺒﺮي« ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ‬ ‫اﻧﻌﻜﺎس دارد‪ .‬ﭼﻪ در ﺑﻌﺪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي دﻟﺠﻮﻳﺎﻧﻪ و ﭼﻪ در ﺑﻌﺪ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺟﻠـﺐ‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ از ﺳﻮي زن‪ .‬ﻟﺒﺨﻨﺪﻫﺎي ﻇﺮﻳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺑﺮاز ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮس و ﺑﻴﺎن ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ زن درﺻﺪد دﻟﺠﻮﻳﻲ از ﻣﺮد اﺳﺖ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﻮاﻓﻖ‬ ‫او را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﻲ‪ :‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ زﻧﺎن در ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮي‪ ،‬ﺑـﻪﻟﺤـﺎظ‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ از ﻣﺮدان ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻤﺎد اﻗﺘﺪار ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در رادﻳﻮ ﻧﻴﺰ ﻛﻤﺘﺮ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاي زﻧـﺎن و ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺷـﻨﻴﺪن ﺻـﺪاي ﻣـﺮدان‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺪ ﻧﻤﺎد اﻗﺘﺪار را در ﻫﺮ دو ﺟﻨﺲ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺷـﻨﻴﺪن‬ ‫درﺑﺎره زﻧﺎن )ﺑﻪوﻳﮋه در اﺧﺒﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺧﺒﺎر ورزﺷﻲ( ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دال ﺑﺮ اﻧـﺪازه‬ ‫ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﻛﺎر‪ :‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ اﺷـﺎره دارد ﻛـﻪ ﻣـﺮدان ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻛـﻨﺶﻫـﺎي‬ ‫دﻳﮕﺮان را ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ زﻧﺎن ﻣﻮرد ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬

‫‪34‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻣﺮدان ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ و زﻧـﺎن ﺑﻴﺸـﺘﺮ در ﺣﺎﻟـﺖ‬ ‫درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻤﻚ از ﻣﺮدان ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻌﺪ در رادﻳﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻧﺎمﻫﺎ و ﻧﻘﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدان و زﻧـﺎن داده‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﻌﻜﺎس دارد‪.‬‬ ‫ﻟﻤﺲ زﻧﺎﻧﻪ‪ :‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎره دارد ﻛﻪ در ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮي‪ ،‬زﻧﺎن اﺷﻴﺎ را ﻟﻤﺲ و ﻧﻮازش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ اﺷﻴﺎ را ﭼﻨﮓ ﻧﻤﻲزﻧﻨﺪ‬ ‫ﻳﺎ ﻧﻤﻲﻗﺎﭘﻨﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻣﺮدان‪ ،‬اﺷﻴﺎ را دﺳﺘﻜﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻳـﺎ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺷـﻜﻞ‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ از ﻧﻘﺶ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺼـﻮﻳﺮي اﺳـﺖ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ در ﻳـﻚ‬ ‫ﺷﻜﻞ رواﻳﺘﻲ در رادﻳﻮ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اراﺋﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻘﺒﻮل‪ :‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿـﻮع اﺷـﺎره دارد ﻛـﻪ زﻧـﺎن ﻏﺎﻟﺒـﺎً از ﻃﺮﻳـﻖ‬ ‫درﮔﻴﺮي رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻲ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻳـﺎ ﻛﻨـﺎر‬ ‫ﻧﻬﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺮدان ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺎرﻫﺎ را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫زﻧﺎن را از اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﺬف ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺼﺎوﻳﺮ زﻧﺎن در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ازدﺳﺖدادن ﻛﻨﺘـﺮل اﺣﺴﺎﺳـﺎت و اﺷـﻚرﻳﺨـﺘﻦ‪ ،‬ﻧﺨـﻮدي ﺧﻨﺪﻳـﺪن‪،‬‬ ‫ﭘﻨﻬﺎنﻛﺮدن ﭼﻬﺮه ﭘﺸﺖ دﺳﺘﺎن از روي ﺗﺮس‪ ،‬ﻛﻢروﻳﻲ‪ ،‬دﺳﺘﭙﺎﭼﮕﻲ ﻳﺎ اﺿﻄﺮاب‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اﻟﮕﻮي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﮔﺮﻳﺴـﺘﻦ ﻳـﺎ ﻇﺮﻳـﻒ ﺧﻨﺪﻳـﺪن‪،‬‬ ‫دﺳﺘﭙﺎﭼﮕﻲ و ﻳﺎ اﺿﻄﺮاب ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻘﺒﻮل از ﺳﻮي زﻧـﺎن اﺳـﺖ‬ ‫در ﻳﻚ ﻛﺎر رادﻳﻮ ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻜﺎس اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧــﺎﻧﻮاده‪ :‬ﻣﻄــﺎﺑﻖ اﻳــﻦ اﻟﮕــﻮي ﺗﺤﻠﻴﻠــﻲ‪ ،‬زﻧــﺎن در ﻛــﻞ در ﻣﻮﻗﻌﻴــﺖﻫــﺎي‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﻣﺮدان در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺑﻴﺮون از ﺧﺎﻧـﻪ ﻧﺸـﺎن داده ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت )و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮي( ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺮدان ﻳﺎ از ﺧﺎﻧﻪ ﻏﺎﻳـﺐ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ از آن ﻓﺎﺻﻠﻪ دارﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎت‪ ،‬ﻣـﺮدان اﻏﻠـﺐ در ﺣـﺎل اﻧﺠـﺎمدادن‬ ‫ﻛﺎرﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ درون ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داده ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻣﻤﻜـﻦ‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪35‬‬

‫اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﻨﺘﻲ ﻳﻚ »ﺣﻮزه زﻧﺎﻧﻪ« ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد؛‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﻣﻲﮔﺬارد ﻛـﻪ در ﻓﻀـﺎي ﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻣـﺮد ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت را ﻏﺎﻟﺒﺎً اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن در اﻣـﻮر‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺨﺖ و ﭘﺰ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻓﺖ و ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬اﻗﺘﺪار دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺮ ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲﺷـﺪن‬ ‫ﺣﻮزهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺷﺎره دارد ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﻮزه ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺮدان ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻛـﺎر و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ در ﺑﻴﺮون از ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫در رادﻳﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻓﻜﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻪ و ﺣﻀﻮر زن‬ ‫در آﻧﺠﺎﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻓﻜـﺖﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﻣﺤـﻴﻂ ﻛـﺎر اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪراﺣﺘﻲ زﻧﺎن را در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي درون ﺧﺎﻧﻪ و ﻣـﺮدان را در ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ‬ ‫ﺑﻴﺮون از ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻧﻮع ﮔﻔﺖوﮔﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫـﺮ دو‬ ‫ﺟﻨﺲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻀﺎ وﺿﻮح ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻣﻌﻨﺎ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﻴﺴﻚ‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺟﺎن ﻓﻴﺴﻚ )‪ (1380‬واﻗﻌﻴﺖ اراﺋﻪﺷﺪه در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ از ﭘﻴﺶ رﻣﺰﮔـﺬاري‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﭘﮋوﻫﺶ او ﺑﺮ روي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن اﺳﺖ اﻣﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﻗﺎﺑـﻞ‬ ‫ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ و از ﺟﻤﻠﻪ رادﻳﻮﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه ﻓﻴﺴﻚ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ آﻛﻨﺪه از ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﻬﺎر اﻳـﻦ ﻣﻌـﺎﻧﻲ‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻳﮕﺎﻧﻪﺗﺮ و ﻣﺮﺟﺢﺗﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رادﻳﻮ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛـﻪ از‬ ‫ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺷـﻨﻴﺪاري ﺧـﺎص‬ ‫ﺧﻮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ آﺳﺎ ﺑﺮﮔﺮ )‪ (1380‬اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧـﻼقﺗـﺮﻳﻦ ﺗﺌـﺎﺗﺮ‬ ‫ذﻫﻨﻲ را در ﻧﺰد ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ‪ .‬رادﻳﻮ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑـﺮ ﻗـﻮه‬ ‫ﺧﻴﺎل ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ آﻛﻨﺪه از ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻬﻔﺘﻪ ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭘﻴـﺎم ﻣـﺮﺟﺢ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲدارد‪.‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ ﻓﻴﺴﻚ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اراﺋﻪﺷﺪه در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﻏﺎﻟﺐ در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﺪهاي را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺑـﻪ‬

‫‪36‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺿﺮر ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﺪه دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﻴﺴﻚ ﺳﻪ اﺻـﻞ ﻣﻬـﻢ را ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي‬ ‫درك ﺑﻬﺘﺮ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﻌﻨﺎآﻓﺮﻳﻨﻲ در آﻧﻬﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻪ اﺻﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ‬ ‫از‪:‬‬ ‫ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺤﺾ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬‫ واﻗﻌﻴﺖ از ﻗﺒﻞ رﻣﺰﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬‫ واﻗﻌﻴﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻗﺎﺑﻞدرك اﺳﺖ‪.‬‬‫از ﻧﻈﺮ ﻓﻴﺴﻚ »ﻣﻌﻨﺎ ﻓﻘـﻂ زﻣـﺎﻧﻲ اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ واﻗﻌﻴـﺖ و اﻧـﻮاع‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ادﻏﺎم ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺤـﻮي ﻣﻨﺴـﺠﻢ و ﻇـﺎﻫﺮاً‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑـﻪ وﺣـﺪت ﺑﺮﺳـﻨﺪ« )ﻓﻴﺴـﻚ‪ .(130 :1380 ،‬در رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬ ‫)ﺷﻨﻴﺪاري‪ ،‬دﻳﺪاري و ﻧﻮﺷﺘﺎري( ﺳﺮﻳﺎلﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎ و داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺴـﻴﺎر‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑـﺮاي ﻧﺸـﺎندادن ﺗﻐﻴﻴـﺮات اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﭘﻲﺑـﺮدن ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﺪل ﻓﻴﺴﻚ‪ ،‬ﻛﺎﻇﻤﻲ)‪ (1385‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻣﺘـﻮن‬ ‫رﺳﺎﻧﻪاي ﺳﺮﺷﺎر از ﻛﺪﻫﺎ و رﻣﺰﮔﺎﻧﻲاﻧﺪ‪ :‬رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻛـﻪ ﭼﻮﻧـﺎن اﻣـﻮاج‬ ‫ﺳﺮﻛﺶ‪ ،‬ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮﻣﺘﻨﻲ ﻛﻪ آﻓﺮﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬رﻣﺰﮔﺎن ﻓﻨﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻋﺎﻣﺪاﻧﻪ و ﻗﺼﺪﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﺘﻦ ﺳﻮار ﻣﻲﻛﻨـﺪ و رﻣﺰﮔـﺎنﻫـﺎي‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن اﺳﻄﻮرهﻫﺎي ﻣﺴﻠﻂ و ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫـﺎي ﺷـﻜﺎفاﻧـﺪازي )ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻓﻮﻛﻮ( ﻛﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻧﻈﺎم ﺑﺎور و ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺐ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‬ ‫و ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ رادﻳﻮﻳﻲ‬

‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ در رادﻳﻮ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ؟ ﭘﻴﺸـﺘﺮ‬ ‫ﺑﺤﺜﻲ درﺑﺎره ﻧﺤﻮه رﻣﺰﮔﺎﻧﻲﺷـﺪن ﭘﻴـﺎم رﺳـﺎﻧﻪاي داﺷـﺘﻴﻢ‪ .‬اﺷـﺎره ﻛـﺮدﻳﻢ ﻛـﻪ‬ ‫واﻗﻌﻴﺖ زن ﻛﻪ ﻣﺸﺤﻮن از رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در رﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ وﺳـﻴﻠﻪ اﻧـﻮاع‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪37‬‬

‫رﻣﺰﮔــﺎن دﻳﮕــﺮ رﻣﺰﮔــﺬاري ﺷــﺪه‪ ،‬در ﺷــﻜﻞ ﭘﻴــﺎم رﺳــﺎﻧﻪاي ﻳﻌﻨــﻲ واﻗﻌﻴــﺖ‬ ‫رﺳﺎﻧﻪايﺷﺪه زن‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ واﻗﻌﻴـﺖ رﻣﺰﮔـﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ زن ﺑـﻪ‬ ‫وﺳﻴﻠﻪ ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ در رﺳﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫـﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻧـﻮع ﻧﻘـﺶآﻓﺮﻳﻨـﻲ‪ ،‬رواﻳـﺖ‪،‬‬ ‫ﻛﺸﻤﻜﺶ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖﭘﺮدازي و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﻗﺎﻟـﺐ و‬ ‫ﻣﺤﺘﻮاي ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻳﺎدﺷﺪه را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داراﺑﻮدن وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي‬ ‫ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ را در ﻛﺸﻒ رﻣﺰﮔﺎن ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﻴﺎم رﺳـﺎﻧﻪاي ﻳـﺎري‬ ‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﻫﻨﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻀﺎد در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻛﻪ در ﻇﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و اﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻨـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻫﻨـﺮ‬ ‫ﻃﻨﺰﭘﺮداز‪ ،‬ﻛﺸﻒ و ﺑﻴﺎن ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ و زﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻋﺪمﺗﻨﺎﺳﺐ در اﻳـﻦ ﺗﻨﺎﺳـﺒﺎت‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺗﺎﺑﻜﻲ )‪ (1383‬ﺳﻪ ﻣﻔﻬﻮم را ﺑﺎﻳﺪ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻛﻨﻴﻢ‪ :‬ﻫﺠﻮ‪ ،‬ﻫﺰل‬ ‫و ﻃﻨﺰ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ از اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺘﻘﺎد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻪ ﻣﻮرد ﻫﺠـﻮ‪ ،‬ﻫـﺰل و‬ ‫ﻃﻨﺰ ﺑﻪ ﻫﺪف اﻧﺘﻘﺎد از وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪» .‬ﻫﺠﻮ‪ ،‬در ﻟﻐﺖ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ‬ ‫ﺑﺪﮔﻮﻳﻲ‪ ،‬دﺷﻨﺎمدادن‪ ،‬ﻧﻜﻮﻫﺶ‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ‪ ،‬ﻣﺴﺨﺮه ﻛﺮدن و ﻣﻀﺤﻜﻪﻧﻤﻮدن اﺳﺖ«‬ ‫)اﺗﺎﺑﻜﻲ‪.(36 :1383 ،‬‬ ‫اﻧﻮاع آﺛﺎر ادﺑﻲ ﻛﻪ ﻃﻨﺰﻧﻮﻳﺲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺒﺮد ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳـﺖ‪ :‬رﻣـﺎن‪،‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺧﻴﺎﻟﻲ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﺗﻤﺜﻴﻞ‪ ،‬ﻛﻠﻤﺎت ﻗﺼﺎر‬ ‫و ‪....‬‬ ‫از ﻗﻮل داﻧﻴﻞ دوﻓﻮ‪ ،‬رﻣﺎنﻧﻮﻳﺲ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ اﻧﮕﻠـﻴﺲ ﻧﻘـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪:‬‬ ‫»ﻫﺪف ﻃﻨﺰ‪ ،‬اﺻﻼح اﺳﺖ« )ﺟﻮادي‪ .(93 :1384 ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان‪ ،‬اﻳـﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ اﮔﺮ واﻗﻌﻴﺖ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻻاﻗﻞ اﻏﻠﺐ ﻃﻨﺰﻧﻮﻳﺴﺎن ادﻋـﺎ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺼﺪي دارﻧﺪ‪» .‬ﻳﻚ اﺛﺮ ﻃﻨﺰ ﺧﻮاه ﻣﻨﻈﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﻨﺜﻮر‪ ،‬دﻳﺪاري ﺑﺎﺷﺪ ﻳـﺎ‬ ‫ﺷﻨﻴﺪاري داراي وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -‬ﺧﻨﺪهدار ﺑﻮدن‬

‫‪38‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ ﮔﺰﻧﺪه و اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﻮدن‬‫ اﻏﺮاق آﻣﻴﺰ ﺑﻮدن‬‫ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ از واﻗﻌﻴﺎت و رﺧﺪادﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪) .«...‬دﺑﺎغ‪(73:1383 ،‬‬‫ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻛﻪ دارد ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤـﺎظ ادﺑـﻲ و ﭼـﻪ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺑﺮﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬داراي ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳـﮋهاي در رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ‬ ‫ﭘﺎﻳﻨﺪه )‪ (1385‬ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﺑﻪوﻳﮋه در ﺑﺨﺶ ﻟﻄﻴﻔﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺸﺮده دارد‬ ‫و در آن از ﻓﻨﻮن و ﺻﻨﺎﻳﻊ ادﺑﻲ ﻛﻪ ﻛﻼم را ﻣﻮﺟﺰ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه آﻧﻜﻪ اﻳﻦ ژاﻧﺮ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر رواﻳﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫در آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ داﺳﺘﺎن ﻛﻮﺗﺎه را ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷﺨﺼـﻴﺖ اﺻـﻠﻲ‪،‬‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺸـﻤﻜﺶ‪ ،‬اوج‪ ،‬ﮔـﺮهﮔﺸـﺎﻳﻲ‪ ،‬دروﻧﻤﺎﻳـﻪ و ﺣـﺎل و‬ ‫ﻫﻮاي داﺳﺘﺎن‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻟﻄﻴﻔﻪﻫﺎ و ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻃﻨـﺰ اراﺋـﻪﺷـﺪه در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪوﺟﻮدآورﻧﺪه ﻧﻮﻋﻲ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻴﺴﻚ )‪ (1385‬ﮔﻔﺘﻤﺎن‬ ‫ﻧﻮﻋﻲ زﺑﺎن ﻳﺎ ﻧﻈﺎم ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از زﻣﻴﻨﻪ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑﺮآﻣـﺪه ﺗـﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬ ‫ﻣﻨﺴﺠﻤﻲ از ﻣﻌﺎﻧﻲ را درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻣﻌـﻴﻦ ﺑـﻪوﺟـﻮد آورد و اﺷـﺎﻋﻪ دﻫـﺪ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎ و ﻃﻨﺰﻫـﺎ »در ﭘـﺲ ﻇـﺎﻫﺮ ﺧﻨﺜـﻲ و ﻣﻌﺼـﻮم ﺧـﻮد‪ ،‬رﻓﺘـﺎري‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻲ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ درﻣـﻲآورﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺣﻜـﻢ ﺗﻌﺮﻳﻔـﻲ ﺗﻠـﻮﻳﺤﻲ از واﻗﻌﻴـﺖ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را دارﻧﺪ‪ ...‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺎ ﻣﺜﻼً درﺧﺼﻮص ﺟﻨﺴﻴﺖ زﻧﺎﻧﻪ ﻳـﺎ‬ ‫ﻣﺮداﻧﻪ‪ ،‬ﻧﮕﺮش ﻣﺎ درﺧﺼﻮص ﻧﻘﺶ ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ﺟﻨﺲ در ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌـﻪ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﻗﻊ ﻣﺎ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ در ﻣﻘﺎم ﻣﺮد ﻳﺎ زن‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ رﻓﺘﺎر ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻋﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺠﺮاﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﺷﺎﻋﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ« )ﭘﺎﻳﻨﺪه‪.(171:1385 ،‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﺠﻮ‪ ،‬ادﺑﻴﺎت ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻧﻜﻪ از ﻳـﻚ رﺳـﺎﻧﻪ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ )رادﻳﻮ(‪ ،‬ﻓﺮاﮔﻴﺮ و ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺎﺑﻞدﺳﺘﺮس ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧـﺪ روﻳـﻪ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎدياش ﻫﺠﻮآﻣﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻫﺰل در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺨﻦ ﺟِﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﻮﺧﻲ و‬ ‫ﻣﺴﺨﺮﮔﻲ و ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺰاح اﺳﺖ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﻟﻄﻴﻔﻪﮔﻮﻳﻲ ﺗـﻮأم ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪39‬‬

‫ﻣﻄﺒﻮعﺗﺮ و ﺷﻴﺮﻳﻦﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻫﺮﭼﻪ از ﻟﻄﻒ و ﻇﺮاﻓﺖ دور ﺷﻮد ﺑﻪ ﻫﺮزه‬ ‫دراﻳــﻲ ﺷــﺒﻴﻪ ﺧﻮاﻫــﺪ ﮔﺸــﺖ« )ﻫﻤــﺎن‪ .(37 :‬در روﻳــﻪ ﻫــﺰل‪ ،‬ﻫــﺪف‪ ،‬ﺑﻴﺸــﺘﺮ‬ ‫ﺧﺸﻨﻮدﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﻟﺒﺔ اﻧﺘﻘﺎدي آن ﻛﻨﺪﺗﺮ از ﻫﺠﻮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ در دو ﺳـﻄﺢ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳـﺒﺎت ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ را در ﻣﺠﺮﻳـﺎن‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪:‬‬ ‫ در دﻳﺎﻟﻮگﻫﺎي ﻛﻨﺶﮔﺮاﻧﻪ زن و ﻣﺮد‬‫ در ﻓﻀﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﻨﺶ زن و ﻣﺮد در آﻧﻬﺎ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد )ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ورزﺷﮕﺎه‪،‬‬‫ﻓﺮوﺷﮕﺎه‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎﻧﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻛﺎر‪(...‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي رادﻳﻮﻳﻲ )ﭼﻪ ﻛﻮﺗﺎه و ﭼﻪ ﺑﻠﻨﺪ( داراي وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪﻓﺮدي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ آﺳﺎ ﺑﺮﮔﺮ )‪ (1380‬رادﻳﻮ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان »ﺗﺌـﺎﺗﺮ ذﻫﻨـﻲ« وﺻـﻒ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪» .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ رواﻳﺘـﻲ در رادﻳـﻮ ﮔـﻮش ﻣـﻲدﻫـﻴﻢ‬ ‫ذﻫﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﺗﺎ ﺗﺠﺴﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪ .. ..‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ رادﻳـﻮ ﺑـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ‬ ‫آدمﻫﺎ در ﺗﺠﺴﻢﺑﺨﺸﻴﺪن ﭼﻴﺰﻫﺎ در ذﻫﻨﺸﺎن ﺗﻜﻴـﻪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﻔﺮوضداﻧﺴﺘﻦ ﺳﺮﻧﺦﻫﺎي درﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي را ﺑﻪ ﺣﻴﻄـﻪ ﺗﺨﻴـﻞ‬ ‫آورﻳﻢ‪ ،‬رادﻳﻮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎورﻧﻜﺮدﻧﻲﺗـﺮﻳﻦ داﺳـﺘﺎنﻫـﺎ را ﻧﻘـﻞ ﻛﻨـﺪ« )آﺳـﺎﺑﺮﮔﺮ‪،‬‬ ‫‪ .(147 :1380‬از ﻧﻈﺮ وي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ ﭼﻴـﺰي ﺑـﻪ داﺳـﺘﺎﻧﮕﻮﻳﻲ‬ ‫ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ اﻣﺎ ﻗﻮه ﺗﺨﻴﻞ ﻣﺎ را ﺿﻌﻴﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪» .‬ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣـﻲﻛـﻨﻢ‪ ،‬زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ رادﻳﻮﻳﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﭼﻴﺰ ﭘﺮ ارزﺷﻲ را از دﺳﺖ دادﻳﻢ«‬ ‫)ﻫﻤﺎن‪.(157 :‬‬ ‫ﺑﺴــﻴﺎري از ﻣﻀــﻤﻮنﻫــﺎﻳﻲ ﻛــﻪ در رادﻳــﻮ درﺑــﺎره زﻧــﺎن آورده ﻣــﻲﺷــﻮد‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از رواﻳﺖﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﻫﺮ دو ﻛﺎرﻛﺮد ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ زﻧـﺎن را‬ ‫دارد‪:‬‬ ‫ ﺑﺎزﺗﺎب وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺎن‬‫‪ -‬ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺗﺜﺒﻴﺖ آﻣﻮزهﻫﺎ و ﻧﮕﺮشﻫﺎ درﺑﺎره زﻧﺎن‬

‫‪40‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ اﻏﻠـﺐ ﺑـﺎ رواﻳﺘﮕـﺮي و‬ ‫داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه اراﺋﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﺷـﻴﻮه ﻋﺮﺿـﻪ‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻛـﺎر ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ را‬ ‫دوﭼﻨﺪان ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن و ﻧﻴﺰ راﺟﻊ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻲآﻣﻮزﻳﻢ رواﻳﺖ اﺳﺖ‪» .‬رواﻳﺖ ﺷﻴﻮه اﺻﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ آن‬ ‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﺧﻮد را درون رﺷﺘﻪرﺧﺪادﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ زﻣـﺎﻧﻲ ﭘﺮﻣﻌﻨـﺎ و‬ ‫ﭘﺮاﻫﻤﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬رواﻳﺖ ﻫﻢ ﻳﻚ ﺷـﻴﻮه اﺳـﺘﺪﻻل و ﻫـﻢ ﻳـﻚ‬ ‫ﺷﻴﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ اﺳﺖ" )رﻳﭽﺎردﺳﻦ‪1990 ،‬؛ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از آﺳﺎ ﺑﺮﮔﺮ‪.(22 :1380 ،‬‬ ‫ﻣﺪل ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‬

‫ﻣﺪل ﻧﻈﺮي در ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺎﻣﻞ دو ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﺪل ﻧﻈﺮي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎ‬ ‫ب‪ :‬ﻣﺪل ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﺪل ﻧﻈﺮيِ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺪل ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﻪ ﺗﺌﻮري‬ ‫ﻓﻴﺴﻚ‪ ،‬ﮔﺎﻓﻤﻦ و ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔﻲ زﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻣـﺪل ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ‪ ،‬ﺑﺨـﺶ‬ ‫اول ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻪ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗـﺎ ﭘﺨـﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬در رﺳـﺎﻧﻪ رادﻳـﻮ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺖ ﻃﻲ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ واﻗﻌﻴﺖ زن در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس دﻳﺪﮔﺎه ﻓﻴﺴﻚ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ زن در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪،‬‬‫واﻗﻌﻴﺘﻲ رﻣﺰﮔﺬاريﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻧﺎم واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺤﺾ )ﺣﻘﻴﻘﺖ‬ ‫ﻧﺎب( درﺑﺎره زﻧﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬آﻧﭽﻪ وﺟﻮد دارد ﻣﺸﺤﻮن از رﻣﺰﮔﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔـﻲ زﺑـﺎن‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎري از‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻳﻲ )اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و اﻓﻜﺎر ﻗـﺎﻟﺒﻲ( ﻛـﻪ ﭼﻬـﺮه زﻧـﺎن را ﺗﺮﺳـﻴﻢ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬ ‫ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ زﻧﺎن در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻋﺎﻣـﻪ ﺑـﺎ وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي ﺧﺎﺻـﻲ رﻣﺰﮔـﺬاري‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬درﺣﻘﻴﻘﺖ واﻗﻌﻴﺘﻲ ﻣﺸﺤﻮن از رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪41‬‬

‫دﻳﮕﺮ واﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ رادﻳﻮﻳﻲ ﺷﻮد ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺑﺎ رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺷﻜﻞ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ واﻗﻌﻴـﺖ ﺗﻮﺳـﻂ ﺳـﻪ ﻋﺎﻣـﻞ دﻳﮕـﺮ‬ ‫رﻣﺰﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ رﻣﺰﻫﺎي ﻓﻨﻲ‬‫ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ‬‫ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‬‫رﻣﺰﻫﺎي ﻓﻨﻲ‪ :‬رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ رﻣﺰﻫـﺎي ﻓﻨـﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻴﻜﺮوﻓﻮن‪ ،‬ﻧﻮع‬ ‫ادﻳﺖ و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪.‬‬ ‫رﻣﺰﻫــﺎي ﺑﺎزﻧﻤــﺎﻳﻲ‪ :‬ﺑــﻪ وﺳــﻴﻠﻪ ﻋــﻮاﻣﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨــﺪ رواﻳــﺖ‪ ،‬ﻛﺸــﻤﻜﺶ‪ ،‬ﻧــﻮع‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖﭘﺮدازي‪ ،‬ﮔﻔـﺖوﮔـﻮ‪ ،‬زﻣـﺎن‪ ،‬ﻣﻜـﺎن و اﻧﺘﺨـﺎب ﻧﻘـﺶآﻓﺮﻳﻨـﺎن ﺷـﻜﻞ‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ از ﻣﺪل ﮔﺎﻓﻤﻦ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻧـﻮاع ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮﻳﻢ‪.‬‬ ‫رﻣﺰﻫﺎي اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ :‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ رﻣﺰﮔﺎن اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ ،‬اﻧﺴﺠﺎم و‬ ‫ﻣﻘﺒﻮﻟﻴــﺖ ﻣــﻲﻳﺎﺑﻨــﺪ‪ .‬ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﺜــﺎل اﻳــﺪﺋﻮﻟﻮژي ﭘﺪرﺳــﺎﻻري‪ ،‬ﻣﺮدﺳـﺎﻻري‪،‬‬ ‫ﻧﮋادﮔﺮاﻳﻲ و ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از اﻳﻦ ﮔﺮوهاﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺑﺎرت )‪ (1385‬ﻣﺎ اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ‬ ‫ﻏﺎﻟﺒﺎً ﭼﻴﺰﻫﺎي را ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه ﺟﺮﻳﺎن دارﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﻣـﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬ ‫ﻓﺮض ﻣﻲﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬درﺣـﺎﻟﻲﻛـﻪ ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪاي ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ و ﺗـﺎرﻳﺨﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺣﺎوي ﺑﺎر اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﻧﻈﺎم ارزﺷـﻲ‬ ‫ﺣﺎﻛﻢ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻗﺪرت را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ از ﻧﻈـﺮ ﻓﻴﺴـﻚ‪ ،‬ﻣﻌﻨـﺎ ﻓﻘـﻂ زﻣـﺎﻧﻲ اﻳﺠـﺎد‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ واﻗﻌﻴﺖ و اﻧﻮاع ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ادﻏـﺎم ﺷـﻮﻧﺪ و‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻇﺎﻫﺮاً ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ وﺣﺪت ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻮاﻣــﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨــﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ )ﻣــﺪﻳﺮان‪ ،‬ﺳــﺮدﺑﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴــﻨﺪﮔﺎن و ﺑــﺎزﻳﮕﺮان(‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮي از زن ﺑﺮاﺳﺎس رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دارﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن اﻳـﻦ واﻗﻌﻴـﺖ رﻣﺰﮔـﺎﻧﻲ‬

‫‪42‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫زن را ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از اﻣﻮر ﻓﻨﻲ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ و اﻳـﺪﺋﻮﻟﻮژي راﻳـﺞ درﺑـﺎره زﻧـﺎن‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ آن ﭘﻴﺎم ﻋﺮﺿﻪﺷﺪه از رﺳﺎﻧﻪ رادﻳﻮﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﭘﻴـﺎم‬ ‫رﻣﺰﮔﺬاريﺷﺪه )واﻗﻌﻴﺖ رﺳﺎﻧﻪاي زن( ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻋﺮﺿﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺮاﺳـﺎس‬ ‫ﻣﺪل اﺳﺘﻮارت ﻫﺎل )‪ (1385‬ﺳﻪ ﻣﻮﺿـﻊ ﻓﺮﺿـﻲ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ رﻣﺰﮔﺸـﺎﻳﻲ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ اول ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺴﻠﻂ ﻫﮋﻣﻮﻧﻴﻚ‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺿﻤﻨﻲ‬‫را ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﭘﻴﺎم را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺮﺟﻌﻲ‪ ،‬رﻣﺰﮔﺸﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫در ﭼﺎرﭼﻮب آن رﻣﺰﮔﺬاريﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ در درون‬ ‫رﻣﺰ ﻣﺴﻠّﻂ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ دوﻣﻴﻦ ﻣﻮﺿﻊ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻊ ﻳﺎ رﻣﺰ ﺗﻮاﻓﻘﻲ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻊ‪ ،‬رﻣﺰﮔﺸﺎﻳﻲ‬‫ﻣﺘﻀﻤﻦ آﻣﻴﺰهاي از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﮔﺎر و ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﻣﺴﻠّﻂ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﻓﻬﻤﻨﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬ ‫ﻫﮋﻣﻮﻧﻴﻚ را ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد دﻻﻟﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در‬ ‫ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﻗﻮاﻋﺪ ﺑﻨﻴﺎدي ﺧﻮد را وﺿﻊ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ در ﻣﻮﺿﻊ ﺳﻮم‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻛﺎﻣﻼً زﻳﺮ و ﺑﻢﻫﺎي آﺷﻜﺎر و ﺿﻤﻨﻲ ﮔﻔﺘﻤﺎن‬‫را درﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬وﻟﻲ رﻣﺰ ﭘﻴﺎم را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﺎم اﻣﺎ ﻣﺘﻀﺎد ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ ﻳﺎ رﻣﺰ ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ 3‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺨﺎﻃﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻣﺰ ﻣﺮﺟﻊ را‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺎرﭼﻮب دﻳﮕﺮي را ﺑﺮاي رﻣﺰﮔﺸﺎﻳﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ )رﺿﺎﻳﻲ‪،‬‬ ‫‪ .(1385‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﺘﻮارت ﻫﺎل‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ رﻣﺰﮔﺸﺎﻳﻲِ واﻗﻌﻴﺖ رﺳﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي دﻳﮕﺮ و ﺣﺘﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ رﻣﺰﮔﺎن‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ آن را ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫رﻣﺰﮔﺬاري ﭘﻴﺎم و ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﻣﺰﮔﺸﺎﻳﻲ ﭘﻴﺎم‪.‬‬ ‫ﻣﺪل ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ :‬ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ و ﻧﻈﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ :‬ﻣـﺘﻦﻫـﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫‪1. Dominant – hegemonic‬‬ ‫‪2. The negotiated code or position‬‬ ‫‪3. Oppositional code‬‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪43‬‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ژاﻧﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب واژﮔﺎن‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻠﻤﺎت و ﻣﺎﻫﻴﺖ رواﻳﺘﻲ ﻛﻪ دارﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ را ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ؛ اﻣـﺎ اﻳـﻦ ﻧﺤـﻮه‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺎم ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶزﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻳﻲ را دارد ﻛﻪ ﺑﺪون ﺑﺮرﺳﻲ آﻧﻬـﺎ ﻓﻬـﻢ‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲﻫﺎ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬درواﻗﻊ در ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن رﺳﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺑﺮاﺳـﺎس ﻧـﻮع‬ ‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و اﻫﺪاف ﻛﻼن ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري ﺧﺎص ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻋﻮاﻣـﻞ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاﺳﺎس اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻫﺪاف و ﺧﻂ ﻣﺸﻲﻫﺎي اﺑﻼﻏﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن رﺳﺎﻧﻪاي داراي ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻧﻈـﺎرت و ارزﻳـﺎﺑﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ را ﺳﻨﺠﻴﺪه‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن رﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳـﺎن ﻣﻴـﺰان‬ ‫اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي را ﺑﺎ اﻫﺪاف و اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ در ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ دوﻟﺘـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬از اﻳـﻦ رو ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻧـﻮع‬ ‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ آن‪ ،‬داراي اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺧﺎﺻـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬راﺑﻄـﻪ ﻧـﻮع ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن و‬ ‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻫﺎي آن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ در ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ اﻫﺪاف‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ‪ (1384) ...‬آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ آن ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‪ ،‬اﻫﺪاف‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ را ﻧﻴﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪا وﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ دوﻟﺘﻲ ﺑﺎ اﻫـﺪاف‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺟﺰاي اﺻﻠﻲ اﻫﺪاف آن در ﺟﻬﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳـﺖ‬ ‫و ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺰﺑﻮر ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ »رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳـﺎزوﻛﺎرﻫﺎي ﻛﻨﺘـﺮل‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﻤـﻞ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ« )زوﻧـﻦ‪ .(166 :1383 ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻧﮕـﺎه اول‪ ،‬ﻫـﺮ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي در ﺳـﺎزﻣﺎن را در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻧﮕﺮﻳﺴـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در درﺟﻪ اول ﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺪﻣﺖ اﻫﺪاف اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ آﻧﻜﻪ ﺿﺪﻳﺘﻲ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻣﻔﻬـﻮم ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪﺷـﺪن واﻗﻌﻴـﺖ در رﺳـﺎﻧﻪ اﺳـﺖ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪﺷﺪن واﻗﻌﻴﺖ ﻗﺎﻋﺪﺗﺎً در اﻳﻨﺠﺎ ﺷﻜﻠﻲ را ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓـﺖ‬ ‫ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ارزشﻫﺎي اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺗﻌﺮﻳﻒﺷﺪه در‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در اﻳﻨﺠﺎ ﺿﺮورت ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي درك ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧـﺎن‬ ‫در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺮﻣﺨﺎﻃﺐ و ﭘﺮﺳﺎﺑﻘﻪ‪ ،‬ﻋﻼوهﺑﺮ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺤﺘﻮا‪» ،‬ﻧﻈﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ«‬ ‫را ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴـﺪ راهﻫـﺎي‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ را از ﻧﻈﺎم ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ درﻧﻮردﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ وﻇﻴﻔﻪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﻣﻠﺰم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬واﻧﮕﻬـﻲ‬ ‫ﻣﺘﻦﻫﺎ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ‪ ،‬آﺷﻜﺎر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ اﻟﮕﻮﻫـﺎي‬ ‫ذﻫﻨﻲ را درﺑﺎره زﻧﺎن دارﻧﺪ و اﻳـﻦ اﻟﮕﻮﻫـﺎ ﭼـﻪ اﺷـﺘﺮاﻛﺎت و ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺎ‬ ‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺗﻮﺻﻴﻪﺷﺪه ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داﺷـﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑﺮاﻳﻨـﺪ دﺳـﺘﻮرات‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ذﻫﻨﻲ آﻧﺎن ﻃﻲ ﭼﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رادﻳـﻮﻳﻲ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﻫﺮ‬ ‫رﺳﺎﻧﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﭼﻬﺎر ﻫﺪف را در ﻧﻈﺮ دارد‪ :‬اﻃﻼعرﺳـﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫ارﺷﺎدي‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ‪ .‬در ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن رﺳﺎﻧﻪاي »دوﻟﺘﻲ ‪ -‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ«‬ ‫ﻫﻤﻪ ﭼﻬﺎر ﻫﺪف ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑﺎﻳـﺪ رﻧﮕـﻲ از دوﻟﺘـﻲﺑـﻮدن و‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚﺑﻮدن را در ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫»رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ در اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬داﻧﺶ و ﺗﺨﻴـﻞ در ﺗﻤـﺎم ﺟﻮاﻣـﻊ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﻛﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﻣﻴﺰان ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪) «.‬اﺳﺘﺮﻳﻨﺎﺗﻲ‪ (189 :1380 ،‬در اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ »اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫رﺳﺎﻧﻪ« اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘـﻪ وﻳﻠﻴـﺎﻣﺰ )‪ (2003‬ﺗﺄﻣـﻞ درﺑـﺎره ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ و‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﻛـﺎرل ﻣـﺎرﻛﺲ و روﻳﻜـﺮد اﻗﺘﺼـﺎد‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ او ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﻛﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮ روي ﮔﺮدش ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮداك و ﮔﻮﻟﺪﻳﻨﮓ )‪ (1977‬ﺳـﻌﻲ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ از ﻧﻈـﺮات ﻣـﺎرﻛﺲ درﺑـﺎره‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي »ﺑﺮاي روﻳﻜﺮد اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺗﺤﻠﻴﻞ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ« اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪» .‬ﻧﮕﺮش اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ را ﻣﻌﺮف اﻧﺘﻘـﺎل ارزشﻫـﺎي‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي‬

‫‪45‬‬

‫ﺣﺎﻛﻢ و ﻓﺮﺿﻴﺎﺗﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﺎﺷﻲ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و‬ ‫در ﺧﺪﻣﺖ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺪرت ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ را ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨـﺪ«‬ ‫)اﺳﺘﺮﻳﻨﺎﺗﻲ‪ .(198 :1380 ،‬درواﻗﻊ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﺪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﮔﺮوﻫـﻲ را‬ ‫ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺟﺪاي از ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدي و ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨـﺪ‪) .‬ﻫﻤـﺎن‪:‬‬ ‫‪(199‬‬ ‫»ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاري رﺳــﺎﻧﻪاي اﺻــﻮل و ﻫﻨﺠﺎرﻫــﺎ و راﻫﺒﺮدﻫــﺎي ﻛﻠــﻲ را‬ ‫درﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻼن رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ در ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﺸﺨﺺ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم‪،‬‬ ‫ﺣــﺎﻛﻢ اﺳــﺖ« )ﺑﻬــﺮامﭘــﻮر‪ .(63 :1383 ،‬ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاريﻫــﺎي ﻫــﺮ رﺳــﺎﻧﻪ ‪-‬‬ ‫ﺑﻪﺧﺼﻮص رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ -‬از ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﻠﻲ آن ﻛﺸﻮر ﻣﻨﺒﻌﺚ ﻣﻲﺷـﻮد‪.‬‬ ‫»ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﻠـﻲ ﻧﻴـﺰ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از ﺗـﺄﺛﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي داﺧﻠـﻲ و‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻫﻴﺖ و وﻳﮋﮔﻲ دوﻟﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ﻧﻬـﺎدي آن‬ ‫و ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي داﺧﻠـﻲ و ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮔﺴـﺘﺮدهاي ﺷـﻜﻞ و‬ ‫ﻣﺤﺘﻮاي اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد« )اﺳﺘﻴﻦ و ﺳﻴﻨﺎ‪ .(123 :1383 ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤــﻴﻦ ﺟﻬــﺖ در ﺑﺨــﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ اﺳــﻨﺎدي ﺑــﻪ ﺳﺮﭼﺸــﻤﻪﻫــﺎي اﺻــﻠﻲ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاريﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛـﻪ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ زﻧـﺎن در ﻳـﻚ رﺳـﺎﻧﻪ‪،‬‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ ﻛﻪ ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﻜﻞ ﻧﻈـﺮي از ﺑﺨـﺶ‬ ‫ﻛﻼن ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ رﻳﺸﻪ در »ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﻠﻲ« دارد ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و در ﺑﺨﺶ ﺧﺮد و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮﻫﺎ و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ و ﻣﺼﻠﺤﺖﻫـﺎ‬ ‫و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪاي و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي ﻗﺎﺑـﻞ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﭘﺨﺶ از رﺳﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و‬ ‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺪه ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در روﻳﻜﺮد اول‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را در ﻧﻈﺎم‬ ‫ﻛﻼن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ و در روﻳﻜﺮد دوم ﻣـﺘﻦﻫـﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻛﺸﻒ رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻮد‪.‬‬

‫‪46‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻫﻤﺎن رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻈﺎم ﻛﻼن ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻛـﻢوﺑـﻴﺶ‬ ‫از آن ﻣﺘﺄﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ ﻣﺎ را در درك ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻬﺘـﺮ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﺘﻦﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﻧﻈﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎري ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﭼﺮاﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﻧﺤﻮة‬ ‫درك ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬از ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺤﻘﻖﺑﺨﺸﻲ آﻧﻬـﺎ در‬ ‫رﺳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -‬اﻓﻜﺖﻫﺎ‬

‫واﻗﻌﻴﺖ رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫رﻣﺰﻫﺎي ﻓﻨﻲ‬

‫درﺑﺎره زن‬

‫ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‬‫ ﻧﻮع ادﻳﺖ‬‫‪ -‬ﻧﻮع ﺻﺪاﺑﺮداري‬

‫زﺑﺎن‬

‫‪ -‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﮔﺎﻓﻤﻦ‬

‫رﻣﺰﻫﺎي ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ‬

‫ واژﮔﺎن‬‫ اﺻﻄﻼﺣﺎت‬‫ ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞﻫﺎ‬‫ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ دﻳﻨﻲ درﺑﺎره زن‬‫ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻫﺴﺘﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻲ از زن )ﻓﻠﺴﻔﻲ(‬‫ ﺗﺼﻮﻳﺮ زن در اﺳﻄﻮرهﻫﺎ‬‫‪ -‬ﺗﺼﻮﻳﺮ زن در اﺷﻌﺎر‬

‫‪ -‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺮدﺳﺎﻻري‬

‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‬

‫ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري‬‫‪ -‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي دﻳﻨﻲ‬

‫‪ -‬ﺗﺼﻮﻳﺮ زن در اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ‬

‫ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺪل ﻓﻴﺴﻚ‪ ،‬ﻣﺪل ﮔﺎﻓﻤﻦ و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ زﺑﺎن‬

‫ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ واﻗﻌﻴﺖ رﺳﺎﻧﻪاي زن در رادﻳﻮ‬

‫ﺣﻮزه رﺳﺎﻧﻪ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زن در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ)ﺑﺮاﻳﻨﺪ ﻧﮕﺎه دﻳﻨﻲ‪ -‬اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ -‬اﻳﺮاﻧﻲ(‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ )ﺑﺮاي زﻧﺎن(‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي رادﻳﻮﻳﻲ‬

‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﻃﻨﺰﻫﺎي رادﻳﻮﻳﻲ‬

‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫هم  ل   ز‬

‫‪3‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ از ﺑﺨﺶﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ ﮔﻔﺖوﮔﻮﻫﺎي دو ﻣﺠﺮي زن و ﻣﺮد از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬‫ ﻟﻄﻴﻔﻪﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه‬‫ ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﻃﻨﺰ‬‫ ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎي ﺷﺎد ﻃﻨﺰ‬‫ ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎي ﻋﺎدي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻓﻀﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬‫ آﮔﻬﻲﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﺼﻞ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬‫از ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺷﺶ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻟﻄﻴﻔﻪﻫـﺎي ﻛﻮﺗـﺎه و‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﻃﻨﺰ ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ زﻳﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺷﻤﺎري از ﻃﺮحﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي دوﻟﺖ و دﻳﮕﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬‫اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺸﻮر‬

‫‪50‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ ﻧﻘﺪ ﻃﻨﺰآﻣﻴﺰ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ )ﺑﻪوﻳﮋه ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﻪ وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ‬‫آن ﻛﺸﻮر(‬ ‫ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﺷﺎد و ﺧﻨﺪانﺑﻮدن در روز ﺟﻤﻌﻪ و ﺧﺎﻟﻲﻛﺮدن دلﻫﺎ از ﻏﻢ و‬‫اﻧﺪوه‬ ‫ آﮔﻬﻲﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ در دل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮد‬‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺛﺎﺑﺖ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻌﻤﻮل ﺗﻜﺮار ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ زن و ﺷﻮﻫﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮدي ﺧﺎﻧﻢ و ﺷﺎﺗﺮه ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻓﺎرﺳﻲ و ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ‬‫ﺗﺮﻛﻲ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﻓﺮدي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺎج ﺑﻬﻤﻨﻲ ﻛﻪ ﻟﻬﺠﻪ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﻲ دارد و ﻫﺮ از ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ‬‫ﻋﻴﺎﻟﺶ رؤﻳﺎﺧﺎﻧﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻮتزاده ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ذﻫﻨﻲ ‪ -‬رﻓﺘﺎري ﻋﻘﺐاﻓﺘﺎده‬‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻨﮕﻮل ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺮفﻫﺎي دوﭘﻬﻠﻮ ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬‫ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺗﺮﻳﺒﻮن در ﺷﻬﺮ ﻛﻤﺠﻮن اﺳﺖ و اﻫﻞ وﻋﺪه و وﻋﻴﺪ‬‫و ﺳﺨﻨﻮري اﺳﺖ‪ .‬او ﻫﻤﺮاه زﻧﺶ در اﻧﺘﻬﺎي ﺟﻠﺴﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﺟﻠﺴﻪ‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ ﻧﺎﺻﺮﺧﻨﮕﻪ و ﻋﻴﺎﻟﺶ‬‫ ﻫﻠﻦ و آﻟﻦ‬‫اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬ ‫ ﻛﺒﺮي اﺧﺒﺎري ـ ﺻﻐﺮي ﻣﺨﺒﺮي‬‫ ﻋﻠﻲ داﻳﻲ‬‫ ﺟﺎﺳﻢ وﻟﻚ‬‫ آﻗﺎي ﻛﺎرﻣﻨﺪﻳﺎن‬‫‪ -‬دﻛﺘﺮ ﺗﺼﺪﻗﻲ و‪...‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪51‬‬

‫در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴـﻖ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت‪ 150‬دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ‬ ‫ﭼﻬﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻪ در ﻧﻴﻤﺴﺎل دوم ﺳﺎل ‪ 1385‬ﭘﺨﺶ ﺷﺪهاﻧﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮرخ‪85/7/14 :‬‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:1/‬‬ ‫راوي‪ :‬ﻗﻠﻤﺒﻪ )ﺑﭽﻪ ﺳﺮوزﺑﻮندار ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ(‪ ،‬ﻣﺎدرش ﻣﻬﻤﻮﻧﻲ داده ﺑﻮد و ﻗﻮم ﺷﻮﻫﺮش رو‬ ‫دﻋﻮت ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻪ ﭼﻘﺪر ﺧﻮﻧﻪداره و در ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﭽﻪ ﭼﻘـﺪر ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻮده!‬ ‫وﻗﺘﻲ ﺷﺎم ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ رو ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺒﻪ ﻛﺮد و ﺟﻠﻮي ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﻮﻧﺎ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺎدر‪:‬‬

‫ﻗﻠﻤﺒﻪﺟﺎن )ﺑﺎ ﻧﺎز(‬

‫ﻗﻠﻤﺒﻪ‪:‬‬

‫ﺟﺎﻧﻢ ﻣﺎﻣﺎنﺟﺎن!‬

‫ﻣﺎدر‪:‬‬

‫ﻣﺎدر‪ ،‬ﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﻏﺬاﺧﻮردن ﭼﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻴﻢ؟‬

‫ﻗﻠﻤﺒﻪ‪:‬‬

‫ﻧﻤﻲدوﻧﻢ ﻣﺎﻣﺎنﺟﻮن!‬

‫ﻣﺎدر‪:‬‬

‫ﻣﺎﻣﺎنﺟﻮن ﻫﻤﻮن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻳﺎدت دادم ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻗﺒﻞ از ﻏﺬا ﺑﮕﻲ‪ ،‬دﻳﮕﻪ!‬

‫ﻗﻠﻤﺒﻪ‪:‬‬

‫ﺧﻮب ﻧﻤﻲدوﻧﻢ ﻣﺎﻣﺎن ﻧُﻜﻲ! زوره؟‬

‫ﻣﺎدر‪:‬‬

‫اي ﺧﻨﮓ! ﻫﻤﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻗﺒﻞ از اوﻣﺪن ﻣﻬﻤﻮﻧﺎ ﺑﮕﻲ دﻳﮕﻪ!‬

‫ﻗﻠﻤﺒﻪ‪:‬‬

‫ﻳﺎدم اوﻣﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻲ ﺧﺪا ﺑﻪ دادم ﺑﺮﺳﻪ ﺑﺎﺳﻪ ﻟﺸﮕﺮ ﻳﺎﺟﻮج و ﻣﺎﺟﻮج ﻛـﻪ‬ ‫دارن ﻣﻴﺎن ﺧﻮﻧﻪ ﻣﺎ!‬

‫ﻣﺎدر‪:‬‬

‫ﺧﺎك ﺗﻮ ﮔﻮرت ﻗﻠﻤﺒﻪ! )ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺸﻴﺪه و ﺧﻴﻠﻲ ﻇﺮﻳﻒ(‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:1/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﻣﻴﺎن ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮزﻧـﺪي ﻛـﻪ ﻫـﻮﻳﺘﺶ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﭼﺎقﺑﻮدﻧﺶ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﻗﻠﻤﺒﻪ‪ .‬ﮔﻔـﺖوﮔـﻮي ﺑـﻴﻦ‬ ‫ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪ درﺑﺎره ﻗﻮم ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺗﻠﻮﻳﺢ ﺑﻪ دو ﻧﻘﺶ زن‬

‫‪52‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﺧﺎﻧﻪداري زن و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺸـﺎن‬ ‫از آن دارد ﻛﻪ او ﻣﺎدر ﻣﻮﻓﻘﻲ ﺑﺮاي ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ )در ﺣـﺪ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻮد(‪ .‬ﻣﺎدر ﺟﻠﻮي ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺧـﻮد را ﺧﻨـﮓ و ﺧـﺎكﺗﻮﮔـﻮر‬ ‫ﺧﻄﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ و آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮداﺷـﺖ وي از ﻗـﻮم ﺷـﻮﻫﺮ‪ ،‬ﻗـﻮم‬ ‫وﻳﺮاﻧﮕﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ در اﻳﻨﺠﺎ زن‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪدار ﺑﻮده و ﻧﻘـﺶ ﻳـﻚ‬ ‫ﻣﺎدر را اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺪل ﮔﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬زن در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‬ ‫داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﻚ راﺑﻄﻪ ﻛﻠﻴﺸﻪاي ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﻣﻴﺎن ﻋـﺮوس‬ ‫و ﻗﻮم ﺷﻮﻫﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻛـﻪ ﻋـﺮوس ﺧـﺎﻧﻮاده از‬ ‫آﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﺎم ﻗﻮم ﻳﺎﺟﻮج و ﻣﺎﺟﻮج )ﻗﻮم ﺗﺎرﻳﺨﻲ وﻳﺮاﻧﮕﺮ( ﻳﺎد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن ﻋـﺮوس و ﻗـﻮم ﺷـﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺣـﺪي‬ ‫ﺧﺼﻤﺎﻧﻪاي ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺣﺘﻲ در ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞﻫﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﻣــﺎ وﺟــﻮد دارد‪ .‬اﺻــﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﻣﺎدرﺷــﻮﻫﺮﮔﺮي‪ ،‬و‬ ‫ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮﻫﺮﮔﺮي از اﻳﻦ دﺳﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﮕﺮﺷﻲ ﻛﻪ در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣـﺎ ﻣﻴـﺎن‬ ‫ﻋﺮوس و ﻗﻮم ﺷﻮﻫﺮ وﺟﻮد دارد اﺷﺎرهاي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻣﺠﻤﻮع از ﻟﺤﺎظ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ‪ ،‬ﺗﺼـﻮﻳﺮ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ از ﻳـﻚ‬ ‫ﻫﻤﺴﺮـ ﻣﺎدر ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛﻠﻴﺸـﻪﻫـﺎي ﻣﻨﻔـﻲ ﻣﻮﺟـﻮد در‬ ‫رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻓﺮدي ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲورزد‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻼوهﺑﺮ ﺑﺎز ﺗﻮﻟﻴـﺪ اﻳـﻦ ﻧﮕـﺮش ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻘﺶ ﻛﺪﺑﺎﻧﻮ‪ .‬ﻣﺎدر )اﻣﺎ ﻣﺎدري ﻛـﻪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴـﺖ‬ ‫ﻛﺮده( ﺑﺮاي زن در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪53‬‬

‫ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:2/‬‬ ‫راوي‪ :‬ﺗﻮ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺷﻠﻮغ و ﻣﻤﻠﻮ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﺮﻛﺖ واﺣﺪ دو ﺗﺎ ﺧـﺎﻧﻢ ﻣـﻲ ﺧﻮاﺳـﺘﻦ‬ ‫ﺳﻮار اﺗﻮﺑﻮس ﻧﺴﺒﺘﺎً ﭘ‪‬ﺮي ﺑﺸﻦ‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺴﻦﺗﺮ ﻛﻪ ﺧﻮدش رو ﺗﻮ اﺗﻮﺑﻮس ﺟﺎ داد‪ ،‬راﻧﻨﺪه‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻠﻪ دﻳﮕﻪ ﻛﺴﻲ ﺳﻮار ﻧﺸﻪ‪.‬‬ ‫زن‪:‬‬

‫اون ﺧﺎﻧﻤﻲ ﻛﻪ ﺳﻮار ﺷﺪه ﻣﺎدر ﻣﻨﻪ‪ ،‬آﺧﻪ درﺳﺘﻪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻳﻪ ﻣﺎدر و دﺧﺘـﺮ رو‬ ‫از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻛﻨﻴﺪ؟‬

‫راﻧﻨﺪه‪ :‬ﻧﻪ واﻻ! اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻳﻢ آﺑﺠﻲ! ﻣﻦ ﻳﻜﺒﺎر ﺑﺎ ازدواج ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎ رو ﻛﺎري ﻛﺮدم‬ ‫ﺗﺎ اﺑﺪ ﭘﺸﻴﻤﻮﻧﻢ‪ .‬ﺑﻴﺎ ﺑﺎﻻ آﺑﺠﻲ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:2/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ واژه »ازدواج« از دﻳﺪﮔﺎه ﻳﻚ ﻣـﺮد ﻣﻌﻨـﺎ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬واژه‬ ‫ازدواج داراي رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﺎﺻﻲ در ﺑﻴﻦ زﻧﺎن و ﻣـﺮدان اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ در ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎري از ﻣﺮدان‪ ،‬ازدواج‪ ،‬ﺷﺮّ ﺿﺮوري‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮد راﻧﻨﺪه ﺑـﻪ ﺗﻠـﻮﻳﺢ ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ از اﻳﻨﻜـﻪ ازدواج ﻛـﺮده‪ ،‬ﺳـﺨﺖ‬ ‫ﭘﺸﻴﻤﺎن اﺳﺖ و آن را ﺑﻪﮔﻮﻧﻪ ﻇﺮﻳﻔﻲ ﻛﻪ در ﻃﻨﺰ آﻣﺪه ﺑﻴﺎن ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ از ازدواج از ﺳﻮي ﻣﺮد‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻨﻬـﺎن‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ اﻟﻘﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ زن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺮد از‬ ‫ازدواج ﺑﺎ او ﭘﺸﻴﻤﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮد آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻃﻨﺰ در ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﻋﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ﻋﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ازدواج و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧـﺎﻧﻮاده‬ ‫اﻣﺮي ﻣﻘﺪس ﺷﻤﺮده ﺷـﺪه‪ ،‬ﺗﻀـﻌﻴﻒ اﻳـﻦ ﻧﻬـﺎد ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ روي درﺳـﺖ‬ ‫اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜـﻪ ﺑـﻪ اﻧﺘﻘـﺎدي ﻇﺮﻳـﻒ درﺑـﺎره ازدواج و در‬

‫‪54‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻧﻬﺎﻳﺖ زن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺜﺒﺘﻲ را ﻧﻤﻲﺗـﻮان درﺑـﺎره ازدواج از‬ ‫آن درﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:3/‬‬ ‫راوي‪ :‬ﻣﺤﺴﻦ آﻗﺎ )ﻛﺎراﻛﺘﺮ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ(‪ ،‬از ﺷﻬﺮﺷﻮن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻓﺮت دور و دراز‬ ‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺪﺗﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ روز ﺻﺒﺢ ﺑﺎ ﻗﻴﺎﻓﻪاي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺳﺮ ﻣﻴﺰ ﺻـﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫﺘﻞ اﻗﺎﻣﺘﺶ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﺎرﺳﻮن رو ﺻﺪا زد‪:‬‬ ‫ﻣﺤﺴﻦآﻗﺎ‪ :‬دوﺗﺎ ﺗﺨﻢﻣﺮغ ﭘﺨﺘﻪ ﻣﺜﻞ ﺳﻨﮓ‪ ،‬دوﺗﺎ ﺗﻴﻜﻪ ﻧﻮن ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺧﺸﻚﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﻳـﻚ‬ ‫ﻓﻨﺠﺎن ﭼﺎي ﻳﺦﻛﺮده ﺑﺮام ﺑﻴﺎر!‬ ‫ﮔﺎرﺳﻮن‪ :‬ﻗﺮﺑﺎن! ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺟﺪي ﻣﻲﮔﻴﺪ؟‬ ‫ﻣﺤﺴﻦآﻗﺎ‪ :‬ﺑﻠﻪ!‬ ‫ﮔﺎرﺳﻮن‪ :‬ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻳﺶ دﻳﮕﻪاي ﻧﺪارﻳﺪ؟‬ ‫ﻣﺤﺴﻦآﻗﺎ‪ :‬ﭼﺮا! وﻗﺘﻲ اُوردي ﺑﻲزﺣﻤﺖ ﺑﻴﺎ روﺑﻪروي ﻣﻦ ﺑﺸﻴﻦ ﻳﻪ رﺑﻊ ﻏﺮﻏﺮﻛﻦ‪.‬‬ ‫ﮔﺎرﺳﻮن‪ :‬ﺑﻠﻪ؟‬ ‫ﻣﺤﺴﻦآﻗﺎ‪ :‬آﺧﻪ ﺧﻴﻠﻲ دﻟﻢ ﺑﺮاي ﺧﻮﻧﻤﻮن ﺗﻨﮓ ﺷﺪ‪‬ﺳﺖ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:3/‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺮد ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺧـﻮد را در ﺳـﻔﺮ‬ ‫ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻔﺎرش ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣـﻲﺷـﻮد اﻳﻨﻬـﺎ‬ ‫ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺮاي او ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﺮده‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ او ﺗﺼـﻮري‬ ‫ﻛﻪ از ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸـﻲ ﻫﻤﺴـﺮ ﺧـﻮد دارد ﻓﻀـﺎي ﺧﺎﻧـﻪداري و آﺷـﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛﻪ از ﻫﻤﺴﺮش ﺗﺼـﻮﻳﺮ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻏﺮﻏﺮﻫـﺎي‬ ‫اوﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن او دﻟﺘﻨﮕﻲاش را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺮد ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺳﻌﻲ دارد ﻓﻀﺎي زﻧـﺪﮔﻲ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺧـﻮد و‬ ‫ﻧﻮع راﺑﻄﻪاي را ﻛﻪ در آن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش دارد ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ از‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪55‬‬

‫زن ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﻲ ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺳـﺮد اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻏﺮﻏـﺮﻛـﺮدن‪،‬‬ ‫ﺧﺼﻠﺖ دﻳﮕﺮ اوﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ او ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮔﺎرﺳﻦ ﻓﻀﺎي ﺧـﺎﻧﮕﻲاش را‬ ‫ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮ ﮔﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬زن در ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸﻲ ﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬ ‫درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در اﻳﻦ ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻨﻔـﻲ از او اراﺋـﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:4/‬‬ ‫ ﺳﻮدي ﺧﺎﻧﻢ ﺳﻼم! ﭼﻲ اُوردي ﺑﺮام؟ ﭼﻮن اون دﻓﻌﻪ ﻗﻮل ﻣﺮدوﻧﻪ دادم‪.‬‬‫ اي ﻧﺎﻗﻼ! ﺣﺘﻤﺎ ﺗﻮ ﻫﻢ ﻓﻬﻤﻴﺪي ﺗﻮي ﺗﺎﻳﻠﻨﺪ ﺷﻠﻮغ ﭘﻮﻟﻮغ ﺷﺪه!‬‫ ﻣﻦ رو وارد ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻜﻦ‪ .‬ﺑﮕﻮ اﻳﻦ ﭼﻴﻪ ﭘﺎي ﻣﻨﻪ؟‬‫ ﺷﻠﻮار ﻟﻲ!‬‫ اﮔﻪ دوﺗﺎ رو ﻫﻢ ﺑﭙﻮﺷﻦ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻦ؟‬‫ ﺳﺮدﺗﻪ؟ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻣﻲﮔﻦ ﻟﻲﻟﻲ!‬‫ اﮔﻪ ﺳﻪ ﺗﺎ ﺑﺎﺷﻪ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻦ؟‬‫ ﺳﻪ ﺗﺎ ﺑﭙﻮﺷﻲ؟ ﻣﮕﻪ دﻳﻮوﻧﻪاي؟! ﻣﮕﻪ ﺧﻮﻟﻲ؟! ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻣﻲﮔﻦ ﺷﺎﺗﺮه ﺳﻪ ﺧٌﻞ ﺷﺪه!‬‫ ﻧﺨﻴﺮ! ﺳﻮدي ﺳﺎﻳﺒﺮ ﻧﺘﻴﻚ! ﻣﻲﮔﻦ ﺗﺮﻳﻠﻲ!‬‫ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﻟﻲ ﻣﻲﮔﻦ ﭼﺎرﻟﻲ!‬‫ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﻟﻲ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻦ؟‬‫ ﻣﻲﮔﻦ‪.. .‬‬‫ ﻣﻲﮔﻦ ﻟﻲﻟﻲ و ﺗﺮﻳﻠﻲ!‬‫ ﺑﻪ ﺷﺶ ﺗﺎ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻦ؟‬‫ ﻣﻲﮔﻦ ﻟﻲﻟﻲ ﺑﺎ ﭼﺎرﻟﻲ! ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﺗﺎ ﻟﻲ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻦ؟‬‫ ﻧﻤﻲدوﻧﻢ ﺧﻮدت ﺑﮕﻮ!‬‫ ﻣﻲﮔﻦ ﺧﻴﻠﻲ!‬‫‪ -‬ﺗﻮ ﻫﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻤﺎﻫﺎي ﻣﻦ درآوردﻳﺖ!‬

‫‪56‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:4/‬‬ ‫دو ﺗﻦ از ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ و ﺷﺎﺗﺮه‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﮔﻔﺖوﮔﻮ درﺑﺎره ﺣﻞ ﻳـﻚ ﻣﻌﻤـﺎ وارد داﺳـﺘﺎن‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﻣﺮد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﺎﮔﺸﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﻴﻠـﻲ آﺷـﻜﺎر ﻣـﺮد ﺟﻠـﻮهاي از‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪي اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻌﺪي در ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻳـﻦ ﺑﺨـﺶ ﻣﻔﺼـﻞﺗـﺮ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪: 5/‬‬ ‫ﻣﺠﺮي زن‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎور ﻧﻤﻲﻛﺮدم آﻧﻘﺪر ﺷﻤﺎ در آﺷﭙﺰي ﻧﺎﺷﻲ ﺑﺎﺷﻴﺪ!‬ ‫ﻣﺠﺮي ﻣﺮد‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﻫﻨﺮ ﻛﻨﻢ ﺑﺘﻮﻧﻢ ﻳﻪ ﻧﻴﻤﺮو درﺳﺖ ﻛﻨﻢ!‬ ‫ﻣﺠﺮيزن‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺴﻠﻴﺖ ﻋﺮض ﻛﻨﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮﻣﺘﻮن ﻛـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻳـﻚ ﻧﻴﻤـﺮو ﻫـﻢ ﺑﻠـﺪ‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:5/‬‬ ‫ﻣﺮد و زن ﻣﺠﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻳﻚ ﮔﻔﺖوﮔـﻮي ﻛﻮﺗـﺎه ﺑـﺎ ﻫـﻢ درﺑـﺎره‬ ‫ﻣﻬﺎرت آﺷﭙﺰي‪ ،‬ﻫﻨﺮ آﺷﭙﺰي ﻣﺮد‪ ،‬اﻣﺘﻴﺎز ﻣﻨﻔـﻲ ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ در‬ ‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺮﺳﻮم از ﻣﺮدان ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﺎي ﭘﻨﻬﺎن آن اﻳﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺟﺎي ﻣﺮد در آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑـﻪوﻳـﮋهاﻳﻨﻜـﻪ ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﺑـﺮ ﻋـﺪم‬ ‫ﻣﻬﺎرت را ﻳﻚ زن ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬و ﺟﺎﻟﺐﺗﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي ﻋﺪم ﻣﻬﺎرت زن‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ زﻧﺶ ﺗﺴﻠﻴﺖ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ او از ﻋﻬﺪه آﺷﭙﺰي ﺑﺮ ﻣﻲآﻣﺪ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﺑﻪ زﻧﺶ ﺗﺒﺮﻳﻚ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:6/‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭘﺎي ﺗﺮﻳﺒﻮن‪ :‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻓﺮد ﺗﺮﻳﺒـﻮندار ﻣـﺮدم را دور ﺧـﻮد‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ ﻫﻔﺘﻪ درﺑﺎره ﺑﻨﺰﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪57‬‬

‫ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻳﻜﻲ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺧﺪا ﻛﻨـﻪ ﻋﻴـﺎﻟﺶ‬ ‫ﺑﺮﺳﻪ! ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در اﻧﺘﻬﺎ ﻋﻴﺎﻟﺶ در ﺻـﺤﻨﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﺪه و ﺑـﺎ ﮔﻔـﺘﻦ اﻳﻨﻜـﻪ آﻫـﺎي‬ ‫ﻛﻤﺠﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎزم ﻣﻌﺮﻛﻪ ﮔﺮﻓﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻲﺗﺎﺑﻪ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﻣﻲزﻧﺪ و‬ ‫ﭘﺲ از ﻫﺮ ﺑﺎر زدن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﮕﻴﺮ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:6/‬‬ ‫در داﺳﺘﺎن ﻃﻨﺰ ﭘﺎي ﺗﺮﻳﺒﻮن‪ ،‬ﻣﺮد ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺳـﺨﻨﻮري و‬ ‫آرﻣﺎنﮔﺮاﻳﻲ ﺷﺨﺺ ﻗﺎﺑﻠﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮاﺳﺎس اﻳـﺪه اﻧـﺪازه‬ ‫ﻧﺴﺒﻲ ﮔﺎﻓﻤﻦ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ آن زﻧﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎهﺗـﺮ از ﻣـﺮدان ﻟﺤـﺎظ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬زن ﻓﻘﻂ ﻟﺤﻈﻪاي ﻛﻮﺗﺎه در اﻧﺘﻬـﺎي داﺳـﺘﺎن ﻇـﺎﻫﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد و‬ ‫ﻣﺎﺟﺮاي »ﺗﺮﻳﺒﻮندار« را ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ در اﻳــﻦ ﻣــﺎﺟﺮا ﺑــﻪ راﺣﺘــﻲ »اﻟﮕــﻮي ﺿﺪﻣﻨﺎﺳــﻜﻲﺷــﺪن‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮي« را ﺷﺎﻫﺪﻳﻢ‪ .‬زﻧﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬در آﺧﺮ ﻛﺎر زن ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻲﺗﺎﺑﻪ وارد ﺟﻠﺴـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد و در‬ ‫اﻧﻈﺎر ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﻣﻲﻛﻮﺑﺪ‪ .‬ﻣﺮدان ﺣﺎﺿﺮ در ﺟﻠﺴﻪ ﻧﻴﺰ ﻫﻤـﻪ‬ ‫از اﻳﻦ رﻓﺘﺎر زن اﺑﺮاز ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و او را ﻣﻨﺠـﻲ ﺗﻠﻘـﻲ ﻛـﺮده‪،‬‬ ‫ﺗﺸﻮﻳﻘﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺸﻮﻳﻖ زورﮔﻮﻳﻲ و رﻓﺘﺎر ﺧﺸﻦ زن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻮﻫﺮ )ﺗﺮﻳﺒﻮندار( ﻧﻴﺰ رﻓﺘﺎر ﺧﺸﻨﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲدﻫﺪ و ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪ اﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬واﻛﻨﺸـﻲ ﻛـﻪ از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ از ﻃﺮف زن )ﺑﻪوﻳﮋه( و ﭼﻪ از ﻃـﺮف ﻣـﺮد‪ ،‬واﻛﻨﺸـﻲ‬ ‫ﻛﺎﻣﻼً دور از اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪: 7 /‬‬ ‫ ﺳﻼم آﻗﺎي ﺑﻴﻤﻪ رازي‬‫ ﺳﻼم اﻓﺘﺨﺎرﺧﺎﻧﻢ! ﭼﻴﻪ ﻧﺎراﺣﺘﻲ؟‬‫‪ -‬اوﻣﺪم ﺧﻮدم رو ﺑﻴﻤﻪ ﻛﻨﻢ!‬

‫‪58‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻪ ﺣﻮادﺛﻲ؟‬‫ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮﻫﺮم!‬‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:7/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ آﮔﻬﻲ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاي درﺧﺎﻃﺮﻣﺎﻧﺪن‪ ،‬از‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣـﺎ ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮده اﺳـﺖ‪ :‬ﺧﻮاﻫﺮﺷـﻮﻫﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔﻲ زﺑﺎن ﺑﺎر ﻣﻌﻨـﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔـﻲ دارد‪.‬‬ ‫آﻧﭽــﻪ در اﻳﻨﺠــﺎ ﻣﻬــﻢ اﺳــﺖ ﺧــﻮاﻫﺮ اﺿــﺎﻓﻪ ﺷــﺪه ﺑــﻪ ﺷــﻮﻫﺮ اﺳــﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮﻫﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻣﻈﻬﺮ ﺣﺴﺎدت و ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﻋﺮوس ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻛـﺎري ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ در زﻣﻴﻨـﻪ‬ ‫ﺣﺴــﺎدت‪ ،‬ﺧﺒﺮﭼﻴﻨــﻲ و ﻧﻈــﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬــﺎ ﺑﺎﺷــﺪ ﺑــﻪ او ﻣــﻲﮔﻮﻳﻨــﺪ ﺗــﻮ داري‬ ‫ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮﻫﺮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻲ!‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪: 8 /‬‬ ‫راوي‪ :‬ﻗﻠﻘﻠﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺎدرش ﺷﻤﺴﻲﺧﺎﻧﻢ ﻣﻲرن دﻛﺘﺮ‪ .‬دﻛﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺴﻲﺧﺎﻧﻢ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫)ﺻﺪاي ﺧﺎﻧﻢدﻛﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺤﻨﻲ ﻣﺴﺨﺮه ﻫﻤـﺮاه اﺳـﺖ( ﺷـﻤﺎ ﺑﺎﻳـﺪ روزي ﺳـﻪ ﺗـﺎ از اﻳـﻦ‬ ‫ﻗﺮصﻫﺎ رو ﺑﺨﻮري! ﻗﻠﻘﻠﻲ ﺗﻮ ﻳﺎد ﻣﺎﻣﺎن ﺑﻨﺪازي!‬ ‫ﻗﻠﻘﻠﻲ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﺧﺎﻧﻢدﻛﺘﺮ! اﻳﻦ ﻗﺮصﻫﺎ ﺑﺮاي ﭼﻴﻪ؟‬ ‫ﺧﺎﻧﻢدﻛﺘﺮ‪ :‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎﻣﺎﻧﺖ ﺑﺘﻮﻧﻪ ﻳﻪ ﺑﭽﻪ ﺧﻮﺷﮕﻞ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺑﻴﺎره!‬ ‫راوي‪ :‬ﻗﻠﻘﻠﻲ ﻳﻪ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺎﻧﻢ دﻛﺘﺮ اﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻗﻠﻘﻠﻲ‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎﻣﺎنِ ﺷﻤﺎ از اﻳﻦ ﻗﺮﺻﺎ ﻧﺨﻮرده ﺧﺎﻧﻢ دﻛﺘﺮ؟!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪8/‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻃﻨﺰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻇـﺎﻫﺮ ﺗﺄﻛﻴـﺪ دارد‪.‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﭼﻨﺪاﻧﻲ در اﻳﻨﺠﺎ رد و ﺑﺪل ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ‬ ‫اﻳﻦ دﻛﺘﺮ ﻣﻮرد ﻣﺮاﺟﻌـﻪ‪ ،‬زن اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻣـﺮد‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﺰﺑـﻮر را ﺗﺄﻳﻴـﺪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ دﻛﺘﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮد ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﻨﺰ ﻃﺒـﻖ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪59‬‬

‫اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻜﻞ ﻣـﻲﮔﺮﻓـﺖ؟ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻓـﺮضﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻋـﺎﻣﻠﻲ در‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ زن )ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ(‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪: 9/‬‬ ‫آﮔﻬﻲ درﺑﺎره ﻣﻮﻟﻴﻨﻜﺲ‬ ‫آواز ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﻫﻨﺪي درﺑﺎره ﻣﻮﻟﻴﻨﻜﺲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪:‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﺗﻮ ﺧﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮ آﺷﭙﺰﺧﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻴﻨﻜﺲ ﺑﺎﺷﻪ‪ ،‬آراﻣﺶ ﻣﻲده ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻮﻧﻪ‪...‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ اﻟﻒ‪:9/‬‬ ‫در اﻳﻦ آﮔﻬﻲ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﭘﺨـﺶ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺪل ﮔﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸﻲ زن را آﺷـﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮ ﻛـﺮده‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞﺷﺪن وﺳﺎﻳﻠﺶ ﺑﻪ او آراﻣﺶ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ ﺑﻪوﻳﮋه آﻧﻜﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ »ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻮﻧﻪ«‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺒﻴﻌﻲﺗـﺮﻳﻦ ﺟـﺎ ﺑـﺮاي ﻳـﻚ زن ﺧﺎﻧـﻪ و‬ ‫آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮرخ‪85/8/12 :‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:1/‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮ ﺧﻨﮕﻪ‪ :‬آي دﻳﮕﻪاي! ﺟﻤﻴﻠﻪﺟﺎن! ﺟﻤﻴﻠﻪ!‬ ‫زن‪:‬‬

‫ﻫﺎي ﭼﻴﻪ دﻳﮕﻪ ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻲزﻧﻲ؟‬

‫ﻧﺎﺻﺮ ﺧﻨﮕﻪ‪ :‬واي ﺳﺮم ﺟﻤﻴﻠﻪ‪ .‬اﻣﺮوز ﺳﺮم ﺧﻴﻠﻲ درد ﻣﻲﻛﻨﻪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺷﺪه‪.‬‬ ‫زن‪:‬‬

‫ﻋﺠﻴﺒﻪﻫﺎ!‬

‫ﻧﺎﺻﺮﺧﻨﮕﻪ‪ :‬ﭼﻲ ﻋﺠﻴﺒﻪ؟‬ ‫زن‪:‬‬

‫ﻣﻲﮔﻢ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﻨﮕﻪﺟﺎﻧﻢ! آﺧﻪ ﭼﻄﻮ ﻣﻤﻜﻨﻪ ﭼﻴﺰ ﺧﺎﻟﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺎﺷﻪ؟!‬

‫‪60‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:1/‬‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺮدان ﺧﺮدﻣﻨﺪﺗﺮ از زﻧﺎن ﺗﻠﻘـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮد ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﺧﻨﮓ ﻣﺘﺼﻒ ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﻚ زن ﻗﺒﻮل ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺮد ﺧﻨﮓ ازدواج ﻛﻨﺪ‪ ،‬درواﻗﻊ ﻧﻮﻋﻲ ﻫﻤﺪﻟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ زن ﺗﻠﻘـﻲ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮔﺎﻓﻤﻦ ﻣﺮدان ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻧﻘﺶﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻇـﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺧﺮدﻣﻨﺪي آﻧﻬﺎ ﻣﺮﺑـﻮط ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﺮد ﻛـﻪ ﻧﻤـﺎد‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪي اﺳﺖ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪوﻳﮋه آﻧﻜﻪ وﻗﺘﻲ ﻫﻤﺴﺮش ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﺻـﻼً ﻛﻠـﻪ ﺗـﻮ‬ ‫ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻴﺎم ﭘﻨﻬﺎن اﻳﻦ ﻃﻨـﺰ ﺑـﺎز‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ زن ﻋﺎﻗﻞ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺮد ﺧﻨـﮓ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﭼﻮن ﻟﻴﺎﻗﺘﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:2/‬‬ ‫راوي‪ :‬دوران ﻧﺎﻣﺰدي آﻟﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻫﻠﻦﺧﺎﻧﻢ ﻛﻤﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻛﻢﻛـﻢ آﻟـﻦ از‬ ‫ﺑﻼﺗﻜﻠﻴﻔﻲ داﺷﺖ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺮﻳﺮوز ﺑﻬﺶ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﺑﺒﻴﻦ ﻫﻠﻦ!‬

‫زن‪:‬‬

‫ﭼﻴﻪ آﻟﻦ؟!‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﻧﮕﺎه ﻛﻦ ﺷﻤﺎ ﻧﺎﻣﺰد ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻲ و ﻣﻦ رو ﻫﻤﻴﻦ اﻵن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻳﻚ ﻛﻠﻤـﻪ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﻳﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻛﻨـﻲ‪ .‬ﺑﮕـﻮ ﺑﺒﻴـﻨﻢ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮي ﺑﺎ ﻣﻦ ازدواج ﻛﻨﻲ؟‬

‫زن‪:‬‬

‫ﻫﺎ! ﻧﻪ!‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﻫﻠﻦ! ﻧﻪ؟‬

‫زن‪:‬‬

‫ﻧﻪ!‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﻫﻠﻦ ﻧﻪ! آﺧﻴﺶ ﺧﺪا ﺑﺎﺑﺎ و ﻧﻨﺖ رو ﺑﻴﺎﻣﺮزه‪ .‬ﺑﺎﺑﺎ راﺣﺖ ﺷﺪم! ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ!‬

‫زن‪:‬‬

‫آﻟﻦ! آﻟﻦ!‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪61‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:2/‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻃﻨﺰ ﻣﺮد ﻛﻪ در اﺑﺘﺪا ﻟﺤﻨﻲ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ داﺷﺖ ﺑﺎ ﺷـﻨﻴﺪن ﺟـﻮاب‬ ‫ﻧﻪ از زن ﺑﺮاي ازدواج‪ ،‬ﻓﻮري ﻟﺤﻨﺶ ﻋﻮض ﻣﻲﺷﻮد و از اﻳﻨﻜﻪ ازدواﺟﻲ‬ ‫در ﻛﺎر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﺮاز ﺧﺸﻨﻮدي و راﺣﺘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ازدواج ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﺮد ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺑـﺎ‬ ‫ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ ﻣﺮا ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ و ﻳﺎ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻛﻨﻲ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣـﻲﺷـﻮد ﻧـﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ زن ﺑﺮاي ازدواج‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺮد ﻧﻮﻋﻲ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ اﺳﺖ و اﮔـﺮ ﺟـﻮاب‬ ‫زن ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮد‪ ،‬درواﻗﻊ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﺮد داﺳﺘﺎن ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ‬ ‫دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮد ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻛﻠﻴﺸـﻪﺳـﺎزي ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫ازدواج اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﻠﻴﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺮد‪ ،‬ﻓﺮاري اﺳﺖ و زن ﻣﺸﺘﺎق‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻇـﺎﻫﺮ‬ ‫اﻳﻦ ﻃﻨﺰ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻲﺗﺼﻤﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻧﺎزﭘﺮوردﮔﻲ و ﻋﺪمﺻﺮاﺣﺖ زﺑﺎﻧﻲ زن اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎﻃﻦ آن ﻫﻤﺎن ﻛﻠﻴﺸﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ .‬در اﻧﺘﻬـﺎ ﻧﻴـﺰ‬ ‫ﻛﻪ زن‪ ،‬آﻟﻦ آﻟﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ درواﻗﻊ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﻫﻤـﺎن اﺷـﺘﻴﺎﻗﻲ را ﻛـﻪ در‬ ‫ﻛﻠﻴﺸﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ آﺷﻜﺎر ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:3/‬‬ ‫دﻛﺘﺮ‪:‬‬

‫ﺑﺒﻴﻦ ﻣﮓﻣﮓﺟﺎن اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ .‬ﺗﻮ ﭼﻬﻞ ﺳـﺎل رو‬ ‫دﻳﮕﻪ رد ﻛﺮدي!‬

‫ﻣﮓﻣﮓ‪ :‬ﻣﻲﮔﻴﺪ دﻛﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻲ ﻛﺎر ﻛﻨﻢ؟‬ ‫دﻛﺘﺮ‪:‬‬

‫ﺑﺒﻴﻦ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﺗﻮ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ازدواج ﻛﻨﻲ‪ .‬ﻗـﻮل‬ ‫ﻣﻲدﻫﻢ اﮔﺮ زن ﺑﮕﻴﺮي روﺣﻴﺖ ﻋﻮض ﺑﺸﻪ و از اﻳﻦ ﺣﺎل و اوﺿﺎع درﺑﻴﺎي‪.‬‬

‫ﻣﮓﻣﮓ‪ :‬ﻣﻤﻜﻨﻪ دﻛﺘﺮ‪ .‬ﻛﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﮓﻣﮓ‪ ،‬زن ﻣﻲده! ﻣﻨﻮ ﻛﺴﻲ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮه ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺮﺳﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ دﺧﺘﺮش رو ﺑﺪه ﺑﻪ ﻣﻦ!‬ ‫دﻛﺘﺮ‪:‬‬

‫ﻧﺘــﺮس ﻣــﮓﻣــﮓﺟــﺎن! ﻓﻜــﺮش رو ﻧﻜــﻦ‪ .‬ﺑﺒــﻴﻦ اﻳــﻦ آدرس ﻳﻜــﻲ از‬ ‫ﻓﺎﻣﻴﻞﻫﺎي ﻣﺎﺳﺖ ﻣﻲري اوﻧﺠﺎ ﺧﻮدت رو ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﻲ و ﻛﺎر ﺗﻤﻮﻣﻪ‪.‬‬

‫ﻣﮓﻣﮓ‪ :‬دﻛﺘﺮ! ﻧﺴﺨﻪ ﺷﻤﺎ رو ﻫﻢ ﻧﺸﻮن اوﻧﻬﺎ ﺑﺪم دﻛﺘﺮ؟‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫‪62‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:3/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﻪ اﻣﺮ ازدواج ﻧﮕﺎه ﻣﺜﺒﺘﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ازدواج‪ ،‬ﻋـﺎﻣﻠﻲ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ روﺣﻴـﻪ ﻓـﺮد را دﮔﺮﮔـﻮن ﻛﻨـﺪ و ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬ ‫ﻣﺤﺴﻮﺳﻲ را در ذﻫﻦ و رﻓﺘﺎر ﻓﺮد ﺑﻪوﺟـﻮد آورد‪ .‬اﻣـﺎ اﻳـﻦ ﻣﺜﺒـﺖﺑـﻮدن‬ ‫ﻇﺎﻫﺮي ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻣﺎﺟﺮا ﻣﻲروﻳﻢ رﻧﮓ ﻣـﻲﺑـﺎزد‪ :‬زن ﻓﻘـﻂ در‬ ‫ﺧﺎﻧــﻪ ﻧﺸﺴــﺘﻪ ﺗــﺎ ﻣــﺮدي از در وارد ﺷــﻮد و ﺑــﺮاي ﻣﻌﺎﻟﺠــﻪ روﺣــﻲ‪ ،‬او‬ ‫ﻫﻤﺴﺮش ﺷﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ زن ﺑﺮاي ﺧﻮدش آﻓﺮﻳﺪه ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ وﺟـﻮد‬ ‫ﺗﺎﺑﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮد ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:4/‬‬ ‫راوي‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﻫﻔﺘﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺮﻳﻢ ﺳﺮاغ ﺧـﺎﻧﻮاده ﺣـﻮري و ﭘـﻮري و ﻛـﺎﻣﻲ‪،‬‬

‫ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﭼﻪ ﻣﺎﺟﺮاﻳﻲ در ﺧﺎﻧﻮادﺷﻮن اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﻪ‪:‬‬ ‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫ﺑﻴﺨﻮد ﻛﺮده‪ ،‬اﺻﻼً ﻏﻠﻂ ﻛﺮده ﻣﮕﻪ ﻣﻲﺗﻮﻧﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﻨﻪ؟‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ﭼﺮا زور ﻣﻲﮔﻲ ﭘﻮري؟‬

‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺮف ﺣﺴﺎب ﺳﺮت ﻧﻤﻲﺷﻪ ﺣﻮري!‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ﺗﻮ ﻛﻲ ﻣﻲﺧﻮاي ﺑﻔﻬﻤﻲ دور و زﻣﻮﻧﻪ ﻋﻮض ﺷﺪه؟‬

‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫ﻋﻮض ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻋﻮض ﺷﺪه‪ .‬ﻓﻬﻤﻴﺪي ﺣﻮريﺧﺎﻧﻢ؟‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﺮﻓﺎ ﭼﻴﻪ ﻣﻲزﻧﻲ؟ آﻗـﺎ ﭘـﻮري! دﺧﺘـﺮ ﭘﺴـﺮاي ﺣـﺎﻻ ﻛـﻪ ﻣﺜـﻞ زﻣـﺎن‬ ‫ﺟﻮوﻧﻴﺎي ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ! ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ زﻣﺎن ﺟﻮوﻧﻴﺎي ﺟﺪ وآﺑـﺎدﻣﻮن ﻧﺒـﻮدﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ دورهاي ﻳﻪ ﺟﻮره!‬

‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮﻓﺎي ﺻﺪﺗﺎ ﻳﻪ ﻏﺎزو ﻣﻲزﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﺴـﺮه ﻟﻨـﺪﻫﻮر اﻳﻨﻘـﺪر ﭘـﺮرو‬

‫ﺷﺪه‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺴﺮه ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻪ ﻛﻪ زن زﻧﺪﮔﻴﺶ ﻫﻤﻴﻦ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮﺷﻪ!‬ ‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ا‪ !‬ﭼﻮن ﻛﻪ آﻗﺎﺟﻮن و ﻋﺰﻳﺰﺟﻮن ﮔﻔﺘﻦ؟‬

‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫ﭼﻮن ﻛﻪ ﻧﺎﻓﺸﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﻢ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫آﺧﻪ اﻳﻨﻢ ﺷﺪ رﺳﻢ؟ دو ﺗﺎ ﻃﻔﻞ ﻣﻌﺼﻮم ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻣﻴـﺎن‪ ،‬ﺑـﺪون ﻫـﻴﭻ ﻓﻜـﺮ و‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪63‬‬

‫ارادهاي‪ ،‬ﭼﺎرﺗﺎ آدم ﺑﻴﺎن ﻧﺎف اوﻧﺎ رو‪.. .‬‬ ‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫ﺳﺎﻛﺖ! دﻳﮕﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮام ﺑﺸﻨﻮم‪ .‬ﮔـﻮش ﻛـﻦ ﺣـﻮري! ﻣﺒـﺎدا ﺑـﺎ آﻗـﺎﺟﻮن و‬ ‫ﻋﺰﻳﺰﺟﻮن ﭼﻴﺰي ﺑﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺤﺜﻲ ﻛﻨﻲ!‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫آﺧﻪ‬

‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫آﺧﻪ ﺑﻲآﺧﻪ!‬

‫آﻗﺎﺟﻮن‪ :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮه؟ ﺻﺪاﺗﻮن ﺗﺎ ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﺧﻮﻧﻪ اونورﺗﺮ ﻫﻢ ﻣﻴﺎد‪.‬‬ ‫ﻋﺰﻳﺰﺟﻮن‪ :‬آﻗﺎﺟﻮاد ﻛﻮ؟‬ ‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫رﻓﺘﻪ ﻓﺮودﮔﺎه ﻋﺮوسﺧﺎﻧﻢ رو ﺑﻴﺎره‪.‬‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ﭼﻪ ﺟﺎﻟﺐ! ﭘﺲ ﻫﻤﻪ ﻛﺎرا ﺗﻤﻮﻣﻪ‪ .‬ﺧﻮدﺗﻮن ﺑﺮﻳﺪن و ﺧﻮدﺗﻮن ﻫﻢ دوﺧﺘﻴﻦ‪.‬‬

‫آﻗﺎﺟﻮن‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ دوﺧﺖودوز ﻛﺎر ﺧﻴﺎﻃﻪ!‬ ‫ﻋﺰﻳﺰﺟﻮن‪ :‬ﻟﺒﺎس ﺳﻔﻴﺪ ﻗﺸﻨﮓ ﺑﺮاي ﻋﺮوسﺧﺎﻧﻮم‪.‬‬ ‫آﻗﺎﺟﻮن‪ :‬ﻛﺖﺷﻠﻮار دوﻣﺎدي ﻫﻢ ﺑﺮاي آﻗﺎ دوﻣﺎد! اﻧﺸﺎا‪. ..‬‬ ‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫واي آﺧﻪ آﻗﺎﺟﻮن! ﻋﺰﻳﺰﺧﺎﻧﻮمﺟﻮن! از ﻛﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻛﺎﻣﻲ و دﺧﺘـﺮ ﻋﻤـﻮش‬ ‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ رو ﺑﭙﺴﻨﺪﻧﺪ؟‬

‫آﻗﺎﺟﻮن‪ :‬ﻏﻠﻂ ﻛﺮده ﻧﭙﺴﻨﺪه اﻳﻦ ﻛﺮهﺧﺮ! وﻗﺘﻲ اوﻧﺎ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ اوﻣﺪﻧﺪ ﻣﻦ و ﻋﺰﻳﺰﺟﻮﻧـﺖ‬ ‫ﻧﺎف اﻳﻦ دو ﺗﺎ رو ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﻢ ﺑﺮﻳﺪﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻋﺰﻳﺰﺟﻮن‪ :‬ﺑﻠﻪ ﻋﻘﺪ اوﻧﺎ رو ﺗﻮ آﺳﻤﻮﻧﺎ ﺑﺴﺘﻦ‬ ‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫وﻟﻲ آﺧﻪ! ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﻛﻨﻪ ﭘﻮري!‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﻣﺎﻣﺎن! ﻣﺎﻣﺎن! ﻣﺎﻣﺎن‪ ،‬ﺣﻮري ﻛﺠﺎﻳﻲ؟‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ﭼﻴﻪ ﭼﻪ ﺧﺒﺮﺗﻪ! ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎم‪ .‬ﭼﺮا داد ﻣﻲزﻧﻲ؟‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﻣﺎﻣﺎن! اﻳﻨﺎ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻦ‪.‬‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮرت ﻛﻴﺎن )ﻛﻴﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ(؟‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮرم آﻗﺎﺟﻮن‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰﺟﻮن و ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻮرﻳﻪ دﻳﮕﻪ!‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ﺣﺎﻻ ﭼﺮا رﻧﮓ و روت ﭘﺮﻳﺪه ﻣﮕﻪ ﺟﻦ دﻳﺪي؟‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﺻﺪ رﺣﻤﺖ ﺑﻪ ﺟﻦ‪ .‬ﻳﻪ ﺑﺴﻢ ا‪ . ..‬ﺑﮕﻲ ﻓﺮار ﻣﻲﻛﻨﻪ‪.‬‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻘﺪر وﺣﺸﺘﻨﺎﻛﻪ؟‬

‫‪64‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﻛﻲ؟ ﺟﻦ؟‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ا‪ !‬ﺧﻮدت رو ﺑﺎ اون راه ﻧﺰن! ﻣﻨﻈﻮرم دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮﺗﻪ‪.‬‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﺑﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮم ﻛﺎري ﻧﺪارم‪ .‬ﻣﻦ از ﺣﺮف ﺑﺎﺑﺎماﻳﻨﺎ ﺷـﺎخ درآوردم‪ .‬اﻳـﻦ‬

‫ﺑﺴﺘﻦ ﻧﺎف ﭼﻪ رﺑﻂ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖ داره؟‬ ‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﻛﻪ زﺑﻮﻧﻢ ﻣﻮ درآورده‪ .‬زورم ﻫﻢ ﻧﻤﻲرﺳﻪ‪ .‬ﭼﺎره ﭼﻴﻪ دﻳﮕﻪ ﻛﺎﻣﻲﺟـﻮن!‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻪ دﻳﮕﻪ! ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗﻮ و دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮت ﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه ﺧﻮرده‪.‬‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﺑﺒﺨﺸﻴﻨﺎ! ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻤﻮن ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه ﻧﺨﻮرده‪ ،‬ﻗﺒﻼً ﻧﺎﻓﻤﻮن رو ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه زدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫ﻛﺎﻣﻲ ﺗﻮ ﻛﺪوم ﮔﻮري ﻫﺴﺘﻲ؟‬

‫ﺣﻮري‪:‬‬

‫ﺑﺮو! اﮔﻪ ﺑﺎﺑﺎت ﻣﻦ رو ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺒﻴﻨﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺎﺳﻪ ﻛﻮزهﻫﺎ رو ﺳﺮ ﻣﻦ ﻣﻲﺷﻜﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫ﺑﻴﺎ اﻳﻦ ﺳﻮﻳﻴﭻ رو ﺑﮕﻴﺮ‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﭼﻲ ﺷﺪه در رﺣﻤﺖ ﺑﻪ روي ﻣﻦ وا ﺷﺪه؟ ﭼﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎﺑﺎﭘﻮري ﺑﻨﺪهﻧـﻮاز‬ ‫ﺷﺪه؟‬

‫ﭘﻮري‪:‬‬

‫زﻳﺎدي ﺣﺮف ﻧﺰن! ﺳﻮﻳﻴﭻ رو ﺑﮕﻴﺮ ﺑﺮو ﻳﻪ ﻛﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮت ﺗﻬـﺮون‬ ‫ﺑﻲدر و ﭘﻴﻜﺮ رو ﺑﻬﺶ ﻧﺸﻮن ﺑﺪه‪.‬‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﻛﻪ اﻳﻨﻄﻮر! ﮔﺮو ﻛﺸﻴﻪ دﻳﮕﻪ؟ وﻟﻲ ﻣﻲدوﻧﻲ ﺑﺎﺑﺎ ﻣﻦ آﺧﻪ‪...‬‬

‫آﻗﺎﺟﻮن‪ :‬آﻗﺎﺟﻮن! اﮔﻪ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﻲﻛﺸﻲ ﻣﻦ و ﻋﺰﻳﺰﺟﻮن ﺑﺎﻫﺎﺗﻮن ﺑﻴﺎﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫آﻗﺎﺟﻮن ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺗﻮ دﻋﻮا ﻧﺮخ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاي ﺑﺎ ﻋﺰﻳﺰﺟـﻮن ﺑﺮﻳـﺪ‬ ‫ﺑﮕﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻳﺪ ﻳﻪ آژاﻧﺲ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﺑﺮﻳﺪ دﻳﮕﻪ‪ .‬ﺑﺮﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻳﻚ ﻛﺒﺎب ﻛﻮﺑﻴﺪه‬ ‫ﺑﺨﻮرﻳﺪ‪.‬‬

‫آﻗﺎﺟﻮن‪ :‬وﻟﺶ ﻛﻦ! ﻧﻮه ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺎ رو! ﻣﻲﺧﻮاد ﺑﺎ ﺑﺎﺑﺎﺑﺰرﮔﺶ ﻣﺰاح ﺑﻜﻨﻪ‪.‬‬ ‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫آﻗﺎﺟﻮن! ﺷﻤﺎ و ﻋﺰﻳﺰﺟﻮن‪ ،‬ﻧﺎﻓﺘﻮن رو ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه زده ﺑﻮدن؟!‬

‫آﻗﺎﺟﻮن‪ :‬آره‪ ،‬ﺧﺪا رﺣﻤﺘﺶ ﺑﻜﻨﻪ‪ .‬ﺟﺪ ﺑﺰرﮔﻤﻮن آرزوش ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫ﭘﺲ ﺳ‪‬ﺮ اﻳﻦ ﻧﺎف ﻣﻲرﺳﻪ ﺑﻪ دوران ﭘﺎرﻳﻨﻪﺳﻨﮕﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎي اوﻟﻴﻪ؟‬

‫آﻗﺎﺟﻮن‪ :‬ﺑﻔﺮﻣﺎ! دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮت ﻫﻢ ﻗﺒـﺮاق و ﺳـﺮﺣﺎل ﺗﺸـﺮﻳﻒ آوردﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ دﺧﺘـﺮ‬ ‫ﻋﻤﻮت رو ﺑﺒﺮ ﺟﺎﻫﺎي دﻳﺪﻧﻲ ﺗﻬﺮون رو ﻧﺸﻮﻧﺶ ﺑﺪه‪.‬‬ ‫دﺧﺘﺮﻋﻤﻮ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺮﻳﻢ ﺟﺮدن‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫‪65‬‬

‫ﺑﺮﻳﻢ ﻛﺠﺎ؟‬

‫دﺧﺘﺮﻋﻤﻮ‪ :‬ﺟﺮدن!‬ ‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫‪ .. .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺑﺮﻳﻢ ﻣﻮﻟﻮي اﺳﺘﺮﻳﺖ! ﺟﻐﻮلﺑﻐﻮل ﺑﺨﻮرﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻫﺮ دو ﭘﺲ از ﺧﻮردن ﺟﻐﻮل ﺑﻐﻮل ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ راﻫﻲ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﺎﻣﻲ‪:‬‬

‫آﻗﺎي دﻛﺘﺮ اﮔﻪ زﻧﺪه ﻣﻮﻧﺪﻳﻢ ﻧﺎف ﻫﺮ دوي ﻣﺎ رو ﻗﻄﻊ ﻛـﻦ‪ .‬ﺑـﻪ ﻛـﻲ ﺑﮕـﻢ‬ ‫ﻧﻤﻲﺧﻮام ازدواج ﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫در آﺧﺮ ﻣﺎﺟﺮا ﻣﺸﺎﺟﺮه واﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ در اﺑﺘﺪا ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ :‬اﻳﻦ دو ﺗـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﺑﺎ ﻫﻢ ازدواج ﻛﻨﻦ‪ . ..‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ‪.. .‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:4/‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ وﺟﻮد دارد‪:‬‬ ‫ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي ﻧﺴﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﻪ ﻧﺴﻞ روﺑﻪرو ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ :‬ﻧﺴﻞ ﭘﺪرﺑﺰرگ ـ ﻣﺎدرﺑﺰرگ‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﭘﺪرـ ﻣـﺎدر و‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻧﺴﻞ اﻣﺮوز‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻧﺴﻞﻫﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ و ذاﺋﻘـﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد را‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻮل ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ زﻧـﺪﮔﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و درﺑـﺎره‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﻳﺎدي‪ ،‬ﺗﻔﺎﻫﻢ دارﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﺮ ﻧﺴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد‪ ،‬اﺻﻮل ﻧﻮﻳﻨﻲ را‬ ‫دارد ﻛﻪ آن اﺻﻮل ﺷﻤﺎري از ﺑﺎورﻫﺎ‪ ،‬رﻓﺘﺎرﻫﺎ و آداب ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن را ﭘـﺬﻳﺮا‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫در دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز ﻣﺎ ﺑﺎ اﺻﻄﻼح »ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﻮاﻧـﺎن« روﺑـﻪرو ﻫﺴـﺘﻴﻢ‪.‬‬ ‫»ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻮاﻧﺎن در دﻫﻪ ‪ 1950‬ﺑﺴﻂ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺎﻣﻞ اﻳـﻦ‬ ‫ﻓﺮض ﺑﻮد ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻧﻮﺟﻮاﻧـﺎن در ﻋﻼﻳـﻖ و ﻣﺸـﻐﻮﻟﻴﺎت ﻳﻜﺴـﺎﻧﻲ در‬ ‫اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ ﺷﺮﻳﻜﻨﺪ و ﺟﻤﻠﮕﻲ در ﺷﻜﻠﻲ از ﻃﻐﻴﺎن ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮاﻧﺸﺎن‬ ‫درﮔﻴﺮﻧﺪ‪) «.‬ﺷﻮﻛﺮ‪ .(3:1381 ،‬اﻳﻦ ﻃﻐﻴـﺎن ﻋﻠﻴـﻪ ﻧﺴـﻞ ﮔﺬﺷـﺘﻪ در دﻧﻴـﺎي‬ ‫اﻣﺮوز ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﺘﻌـﺪدي ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻳﻊ در اﺑﻌـﺎد‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪ ،‬ﻫﻨـﺮي و اﻗﺘﺼـﺎدي ﺑﺴـﻴﺎر ﺑـﻴﺶ از ﻗـﺮون‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد‪ .‬ﻧﺴﻞ اﻣﺮوزي ﻛﻤﺘـﺮ ﺣﺎﺿـﺮ اﺳـﺖ ﺑﺮاﺳـﺎس‬

‫‪66‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻧﺴﻞﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد را ﺑﻨﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎور ﺑﺎﻟﺲ )‪ (1380‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻫﻮﻳﺖ ﻧﺴـﻠﻲ‪ ،‬اﻋﻤـﺎل ﺧﺸـﻮﻧﺖ‬ ‫ﻧﺴﻠﻲ اﻣﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﻧﺴﻠﻲ ﻧﻮ‪ ،‬ﺳـﻠﻴﻘﻪﻫـﺎي‬ ‫ﻧﺴﻞ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﻘﺾ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬آن زﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮان ﭘﻲﺑـﺮد ﻛـﻪ ﻧﺴـﻠﻲ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﻇﻬﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻢ زن ﺧﺎﻧﻪ )ﺣﻮري( و ﻫـﻢ ﻓﺮزﻧـﺪ آﻧـﺎن‬ ‫)ﻛﺎﻣﻲ( ﺑﺎ ﺑﺨﺸﻲ از اﻓﻜﺎر ﻧﺴﻞﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ در ﺗﻘﺎﺑﻞاﻧﺪ‪ .‬ﭘـﺪر ﺧـﺎﻧﻮاده و‬ ‫ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﻃﺮﻓﺪار ﭘﺮ و ﭘﺎ ﻗـﺮص ﻳـﻚ ﻓﻜـﺮ ﻗـﺪﻳﻤﻲ درﺑـﺎره ﻧﺤـﻮه‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎدر و ﺑﻪﺧﺼﻮص ﭘﺴـﺮ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻓﻜـﺮ را ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘـﻲ‬ ‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ و در اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺑﺎﻟﺲ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑـﺎ ﭘﺪﻳـﺪه ﺧﺸـﻮﻧﺖ ﻧﺴـﻠﻲ‬ ‫روﺑﻪرو ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻧﺴﻞ ﻗﺒﻠﻲ را ﻧﻔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺖوﮔـﻮي زن و ﺷـﻮﻫﺮ )ﺣـﻮري و ﭘـﻮري( ﺑـﺎ‬ ‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮔﺎﻓﻤﻦ درﺑﺎب »ﻣﻨﺎﺳﻜﻲﺷﺪن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮي«‪ ،‬زن‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺖ و اﻣﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﻣﻄﻴﻊ اﺳﺖ و ﻣﺮد ﻫﻴﭻ ﺗﻮﺟـﻪاي ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ و درﺳﺘﻲ ﺣﺮف او ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﻮري ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺣﻮري ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﻮ ﺣﺮف ﺣﺴﺎب ﺳﺮت ﻧﻤﻲﺷﻪ‪ .‬او اﺳﺘﺪﻻل ﺣﻮري را ﺣﺮفﻫﺎي ﺻـﺪﺗﺎ‬ ‫ﻳﻪﻏﺎز ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و وﻗﺘﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻨﻄﻖ زن ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد ﺑـﻪ او‬ ‫دﺳﺘﻮر ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻛﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮي از اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻣـﺎدر ﺑـﻪ‬ ‫ﭘﺴﺮ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺮو ﭼﺮاﻛﻪ اﮔﺮ ﭘﺪرت ﻣـﺮا ﺑـﺎ ﺗـﻮ ﺑﺒﻴﻨـﺪ ﻣـﺮا‬ ‫ﻣﻘﺼﺮ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﻛﻨﺪ« )ﻫﻤﻪ ﻛﺎﺳﻪ ﻛﻮزهﻫﺎ رو ﺳﺮ ﻣﻦ ﻣﻲﺷﻜﻮﻧﻪ(‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮔﺎﻓﻤﻦ در اﻳﻨﺠﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻘﺒﻮل رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺮد ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺎر را ﻋﻬﺪهدار ﻣﻲﺷﻮد و زن از ﺻﺤﻨﻪ ﻛﻨﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬ ‫در ﻧﻤــﺎﻳﺶ ﺣﺎﺿــﺮ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤــﺎﻳﻲ زن و ﻣــﺮد ﺑﻴﺸــﺘﺮ ﺑﺮاﺳــﺎس ﻫﻤــﺎن‬ ‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣـﺎل در دل ﻧﻤـﺎﻳﺶ ﻧﻘـﺪي‬ ‫دارد ﺑﺮ ﺷﻤﺎري از ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬درﺑﺎره ﻧﺤﻮه اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮ از ﺳـﻮي‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪67‬‬

‫ﺟﻮاﻧﺎن ﻛﻪ از زﺑﺎن ﻣﺎدر ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳـﺪ‪» :‬دﺧﺘـﺮ‬ ‫ﭘﺴﺮاي ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ زﻣﺎن ﺟﻮوﻧﻴﺎي ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ زﻣﺎن ﺟﻮوﻧﻴﺎي‬ ‫ﺟﺪوآﺑﺎدﻣﻮن ﻧﺒﻮدﻳﻢ!«‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:5/‬‬ ‫آﻗﺎي ﺷﻮتزاده از ﺳﻔﺮ اوﻣﺪﻳﺪ؟‬

‫زن‪:‬‬

‫ﺷﻮتزاده‪ :‬ﺑﻠﻪ‬ ‫ﺧﻮب! از ﻣﺴﺎﻓﺮت ﭼﻲ آوردﻳﺪ؟‬

‫زن‪:‬‬

‫ﺷﻮتزاده‪ :‬ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺗﺸﺮﻳﻒ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:5/‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺷﻮتزاده ﻳﻜﻲ از ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺛﺎﺑـﺖ‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﺎ زن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ در رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣـﺮدان ﺧﺮدﻣﻨـﺪﺗﺮ از‬ ‫زﻧﺎن ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﮕـﺬاري ﻣـﺮد )ﺷـﻮتزاده( ﻧـﻮﻋﻲ‬ ‫اﺑﺮاز ﻫﻤﺪﻟﻲ را ﺑﺎ زﻧﺎن از ﺧﻮد ﺑﺮوز ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل واﺑﺴـﺘﮕﻲ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي زن ﺑﻪ ﻣﺮد )ﺷﻮتزاده( و ﺗﻮﻗﻊ ﻣﺎدي زن )ﺳﻮﻏﺎت از ﺳﻔﺮ( در‬ ‫ﻣﺎﺟﺮا وﺟﻮد دارد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﺑﺨـﺶ ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪ ﺑـﺎ ﻋﻮاﻣـﻞ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ دﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻌﻨﺎي ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان از ﻣـﺘﻦ ﻣـﺎﺟﺮا‬ ‫اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد اﻣﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﻮاره اﻳﻦ ﻣﺮدان ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﻧﻘﺶﻫﺎﻳﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ و زﻧﺎن ﺑﻪﻧﺪرت ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﺶﻫﺎﻳﻲ را اﻳﻔﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:6/‬‬ ‫راوي‪ :‬ﻳﻚ روز ﻋﻤﻪﺧﺎﻧﻢ ﻣﻲره ﺟﻠﻮي آﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨـﻪ ﺻـﻮرﺗﺶ ﭼـﺮوك اﻓﺘـﺎده‪ ،‬ﭘـﺎي‬ ‫ﭼﺸﻤﺎش ﮔﻮد اﻓﺘﺎده و ﺧﻼﺻﻪ ﻛﻠﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده‪ .‬ﺑﺎ دﻟﺨﻮري ﻣﻲﮔﻪ‪:‬‬ ‫ ﺑﻔﺮﻣﺎ! آﻳﻴﻨﻪﻫﺎ رو ﻫﻢ اون ﺟﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺳﺎزن‪ .‬آﻳﻨﻪ ﻫﻢ ﺑﻮد آﻳﻨﻪﻫﺎي‬‫ﻗﺪﻳﻢ!‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫‪68‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:6/‬‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔﻲ زﺑﺎن در اﻳﻨﺠـﺎ »ﻋﻤـﻪ« ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻣﺘﻌﻠـﻖ‬ ‫ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺟﻨﺲ زن و داﺷﺘﻦ ﻣﺎﻫﻴﺖ ذﻫﻨـﻲ‪ -‬رواﻧـﻲ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ زن )در‬ ‫رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ( ﻣﻌﻨﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد را ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ داراي ﺑﺎر ﻣﻔﻬـﻮﻣﻲ ﻣﻨﻔـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻟﻄﻴﻔـﻪ ﻣﺰﺑـﻮر ﺑـﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از واژه ﻋﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ ذﻫﻨﻲ‪ -‬رﻓﺘـﺎري را ﺟـﻨﺲ ﻣﺆﻧـﺚ ﺣﻤـﻞ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﭘﻴﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﺳـﻨﻲاش ﻛﻨـﺎر ﻧﻤـﻲآﻳـﺪ و ﺑـﺎ‬ ‫ﻓﺮاﻓﻜﻨﻲ ﻧﻘﻴﺼﻪ ﭘﻴﺮي ﺧﻮد ﺑﻪ آﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻮﺟﻮد را اﻧﻜﺎر ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ ﺿﻤﻦ ﻧﻮﻋﻲ اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺤﻮة از رﻓﺘﺎر ﺑﻌﻀـﻲ از زﻧـﺎن ﻛﻬﻨﺴـﺎل‪،‬‬ ‫درﺻﺪد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺎداﺗﻲ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎزﺗﺎب دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:7/‬‬ ‫راوي‪ :‬ﻣﻲﮔﻦ ﻋﻴﺎل ﺣﺎﺟﻲﺑﻬﻤﻨﻲ وﺿﻊﺣﻤﻞ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻧﺼﻴﺮﺧﺎن‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﭼﺎق و ﺳـﺎﻟﻢ‬ ‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﺸﺮﻳﺖ داده ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺎﻣﻴﻞ اوﻣﺪن دﻳﺪن‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﺧﺎﻟـﻪﺧـﺎﻧﻢ ﻛـﻪ ﺳـﺎﺑﻘﻪ ﻧـﻴﺶ‬ ‫زﺑﻮﻧﺶ رو ﻫﻤﻪ ﻣﻲدوﻧﻴﻢ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ زاﺋﻮ ﻧﮕﺎه ﺗﺤﺴﻴﻦآﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻛﻮﭼﻮﻟﻮش ﻛﺮد و‬ ‫ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫زاﺋﻮ‪:‬‬

‫ا‪ِ‬ه ﺧﺎﻟﻪ ﺧﺎﻧﻢ! ﻧﮕﺎه ﻛﻦ ﺧﺎﻟﻪ! ﺑﭽﻢ ﻋﻴﻦ ﺑﺎﺑﺎش دﻳﮕﻪ!‬

‫ﺧﺎﻟﻪﺧﺎﻧﻢ‪ :‬اﻳﺮادي ﻧﺪاره ﻣﺎدر‪ .‬ﻋﻮﺿﺶ ﺧﺪا رو ﺷﻜﺮ ﻛﻪ ﺗﻨﺶ ﺳﻼﻣﺘﻪ ﻣﺎدر‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:7/‬‬ ‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻓﻴﺴﻚ )‪ (1381‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﻚ ﻛﻞ ﺳﺎزﻣﺎنﻳﺎﻓﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬ ‫ﺷﺒﻜﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪهاي از ﮔﺮوهﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﺎص ﺧـﻮد را دارد و‬ ‫در ﭼﺎرﭼﻮب ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺑﺎ ﻃﺒﻘـﺎت ﺣـﺎﻛﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬ ‫واﺑﺴﻄﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻃﻨﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎدآور رواﺑﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ دوره ﻓﺌﻮداﻟﻴﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣـﺎج‬ ‫ﺑﻬﻤﻨﻲ و ﭘﺴﺮي ﻛﻪ وارث ﭘﺪر اﺳﺖ)ﻧﺼﻴﺮ ﺧﺎن(‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ دورهاي‪ ،‬اﻳـﻦ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪69‬‬

‫ﭘﺴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﭘﺪر و ﻋﻬـﺪهدار اﻣـﻮر ﻋﻬـﺪهدار ﺷـﻮد‪ .‬آﻧـﺎن‬ ‫رواﺑﻂ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮاص ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﻪدﻧﻴﺎآﻣـﺪن ﻧﺼـﻴﺮﺧﺎن‬ ‫آﻧﻘﺪر ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ آﻣﺪه ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ راوي آن را ﻧـﻪ ﭘﺪﻳـﺪه‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ ﻟﻄﻴﻔﻪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔـﻲ زﺑـﺎن‪ ،‬از‬ ‫واژه ﺧﺎﻟﻪﺧﺎﻧﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮهﺑﺮدن از ﻧﺎمﻫـﺎ‪ ،‬اﻟﻘـﺎب و ﺻـﻔﺎت‬ ‫زﻧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻟﻘﺎي ﻣﻌﻨﻲ ﺧﺎﺻﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻨﺲ زن اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑـﺎ‬ ‫ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از واژهﺧﺎﻟﻪ ﺧﺎﻧﻢ )ﻣﺜﻞ اﺳﺘﻔﺎده از واژه ﻋﻤﻪﺧﺎﻧﻢ و ﻧﻈﺎﻳﺮ آﻧﻬﺎ(‬ ‫درﺻﺪد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻴﺮي ﺧـﺎص از آن اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪوﻳـﮋه آﻧﻜـﻪ‬ ‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺧﺎﻟﻪﺧﺎﻧﻢ او را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻛﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧـﻴﺶ‬ ‫زﺑﻮﻧﺶ رو ﻫﻤﻪ ﻣﻲدوﻧﻴﻢ«‪.‬‬ ‫در ﻣﺠﻤﻮع در اﻳﻦ ﻟﻄﻴﻔﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از واژﮔﺎن ﺧﺎﻟﻪﺧﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫واژﮔﺎﻧﻲ ﺟﻨﺴـﻴﺖزده در رﻣﺰﮔـﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‪ ،‬درﺻـﺪد ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴـﺪ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻨﺲ زن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻧﻜﺘـﻪ دﻳﮕـﺮ‬ ‫آﻧﻜﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺧﻔﻴﻒ ﺷﺎﻫﺪ »ﻓﻨـﺎي ﻧﻤـﺎدﻳﻦ« ﻫﺴـﺘﻴﻢ‪ .‬در اﻳـﻦ‬ ‫ﻟﻄﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺎم رؤﻳﺎ ﻋﻴﺎل ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨـﻲ ذﻛـﺮ ﺷـﻮد ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن‬ ‫ﻣﻨﺘﺴﺐﺑﻮدن وي ﺑﻪ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ اﻛﺘﻔﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:8/‬‬ ‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﺷﺎﺗﺮه!‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫ﺟﺎن ﺷﺎﺗﺮه‪ .‬اﻣﺮ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪.‬‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﻫﻴﭽﻲ ﺑﺎﺑﺎ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﺟﻤﻌﻪاي ﮔﻔﺘﻢ ﻳﻪ ﻣﻌﻤﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎﻟﺐ ﺑﺮات ﺑﮕﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬ ‫دﻟﺖ واز ﺑﺸﻪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻲ ﻧﺒﺎﺷﻪ ﺷﻤﺎ ﻳﻪ ﻋﻤﺮ ﻓﻴﻞ دوﺳﺖ و ﻓﻴـﻞ ﺑـﺎز ﺑﻮدﻳـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﮕﻪ ﻧﻪ!‬

‫‪70‬‬

‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻛﺎر دﻧﻴﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻓﻴﻞ ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ ﻳﺎد ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻛﺮده‪.‬‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬اﻳﻨﮕﺎر ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺧﻮدت ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻄﻤﺌﻨﻲﻫﺎ! ﺷﺎﺗﺮه ﺑﮕﻮ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﺑﻪ ﻓﻴﻠﻲ ﻛـﻪ‬ ‫زﻳﺎد ﻧﺎﻟﻪ ﺑﻜﻨﻪ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻦ؟‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫زدي رو دﺳﺖ ﻣﺎ ﻧﺎﻗﻼ! ﺑﻪ ﻓﻴﻠﻲ ﻛﻪ زﻳﺎد ﻧﺎﻟﻪ ﺑﻜﻨﻪ ﻣﻌﻠﻮم دﻳﮕﻪ ﻣﻲﮔﻦ ﺑﺮو‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻣﺮﻳﻀﻲ دﻳﮕﻪ‪.‬‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬اي ﭘﺮوﻓﺴﻮر اﻧﺸﺘﻴﻦ! ﺻﺪﺟﻮر ﻣﺎ ﻧﺎﻟـﻪ دارﻳـﻢ‪ .‬ﻫﻤـﻪ ﻧﺎﻟـﻪاي ﻛـﻪ از ﺳـﺮ‬ ‫ﻣﺮﻳﻀﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺷﺎﺗﺮه!‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫اوه ﭘﺲ ﭼﻴﻪ؟ ﺧﻮدت ﺑﮕﻮ ﻫﻤﺴﺮ دﻟﺒﻨﺪم ﺑﻪ ﻓﻴﻠﻲ ﻛﻪ زﻳﺎد ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻲﻛﻨﻪ ﭼﻲ‬ ‫ﻣﻲﮔﻦ؟‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﻣﻲﮔﻦ ﻓﻴﻨﺎل! ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎ اوﻣﺪ ﺷﺎﺗﺮه!؟ ﺳﻮﺧﺘﻲ؟ آﺗﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻲ؟‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫اوﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻤﺎ رو ﺑﺮاي ﺗﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ زنذﻟﻴﻞ ﺑﻮده ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﺎي‬ ‫ﻣﻦ رو ﺑﺎﺳﻪ ﺗﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎده‪ .‬ﻓﻬﻤﻴﺪي؟ ﺣﺎﻻ ﺑﻌﺪي رو ﺑﮕﻮ!‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﺑﮕﻮ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻮن ﻓﻴﻠﻪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻳﻚ ﻗﺪم ﺑﻴـﺎد ﻋﻘـﺐ ﺑﻬـﺶ‬ ‫ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻦ؟‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫ﻓﻴﻞ ﺑﺎ اون ﻫﻴﻜﻞ ﻳﻚ ﻗﺪم ﺑﻴﺎد ﻋﻘﺐ‪ .‬ﺧﻮب ﻣﻲﮔﻦ ﻓﻴﻨﺎلﺟﺎن ﻓﻴﻨﺎلﺟﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﺮو ﺑﻮ ﮔﻨﺪت ﺣﺎﻟﻢ رو ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﻧﺨﻴﺮ دﻳﻮاﻧﻪ ﻣﻌﻤﺎش ﺟﺪﻳﺪه‪ ،‬ﺷﻮﺧﻲ ﻧﻴﺴﺘﺶ ﻛﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﺮت و ﭘﺮتﻫﺎ ﺑﺮا‬ ‫ﻣﻦ ﺟﻮاب ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺟﻮاب ﺑﺪه!‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﭼﻪﻣﻲدوﻧﻢ ﻛﻪ ﻓﻴﻨﺎل اﮔﺮ ﻳﻚ ﻗﺪم ﻋﻘﺐ ﺑﺮه ﻗﺒﻠﺶ ﭼﻴﻪ!‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺷﺎﺗﺮهﺟﺎن! ﺑﻬﺶ ﻣﻲﮔﻦ ﻧﻴﻤﻪﻧﻬﺎﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫ﻫﺎ! ﺳﻮدي ﻣﺎ رو ﮔﺮﻓﺘﻲ؟ ﻧﻴﻤﻪﻧﻬﺎﻳﻲ ﭼﻴﻪ‪ .‬ﻣﻌﻤﺎﻫﺎي ﻣﻦ ﻛﺠﺎ ﻣﻌﻤﺎﻫﺎي ﺗﻮ‬ ‫ﻛﺠﺎ؟‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﻃﺮﻓﻪ )ﻃﻔﺮه( ﻧﺮو ﻃﺮﻓﻪ ﻧﺮو‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺟﻮاب ﺑﺪه ﺑﺒﻴﻨﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻓﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻟﻪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻪ اﮔﺮ ﻳﻚ ﻗﺪم ﺑﺮه ﺟﻠﻮ اوﻧﻮﻗﺖ ﭼﻲ ﻣﻲﮔﻦ؟‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫ﻣﮕﻪ ﺳﺎﻟﻦ رﻗﺺ ﻳﻚ ﻗﺪم ﺑﺮو ﺟﻠﻮ ﻳﻚ ﻗﺪم ﺑﺮه ﻋﻘﺐ؟‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﺳﺎﻛﺖ! اوﻻً ﺑﺤﺚ ﻗﺪﻏﻨﻪ و ﺣﺮﻛﺎت ﻣﻮزون‪ .‬ﺑﻌﺪش ﻫﻢ اﻳـﻦ ﻣﻌﻤﺎﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪71‬‬

‫ﻋﺰﻳﺰم!‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫ا‪ !‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲدوﻧﻢ ﻣﻮﻳﺰم!‬

‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﺑﺎ ﻋﺮض ﭘﻮزش ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻓﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻲﻛﻨﻪ ﻳﻚ ﻗﺪم ﺑﻪ ﺟﻠﻮ‪ ،‬ﻣـﻲﮔـﻦ‬ ‫ﻓﻴﻨﺎل ﺑﻪ ﺗﻌﻮق اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﺷﺎﺗﺮه ﻛﺠﺎ ﻣﻲري؟‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪:‬‬

‫ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻲ ﺷﺪ ﺧﺎﻧﻢ! ﻓﻬﻤﻴﺪي‪ ،‬ﻣ‪‬ﻨُﻢ اﻣﺮوز ﻣﻲري اﺳﺘﺎدﻳﻮم‪ .‬ﻧﻤﻲﻣـﻮﻧﻢ‬ ‫ﺧﻮﻧﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﻴﻨﺎل زودرس ﺑﺮﺳﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:8/‬‬ ‫ﺳـــﻮديﺧـــﺎﻧﻢ و ﺷـــﺎﺗﺮه ﻛـــﻪ دو ﺷﺨﺼـــﻴﺖ ﺛﺎﺑـــﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣـــﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲاﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻌﺎﻣﻞ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮔﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻟﮕﻮي ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫زن ﺑﺎ ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﻌﻤﺎ درﺻﺪد اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻲﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮد را ﺑـﺮ ﺷـﻮﻫﺮ‬ ‫ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻃﻲ ﮔﻔﺖوﮔﻮ زن ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد را دﻳﻮاﻧﻪ‬ ‫ﺧﻄﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﺳﺎﻛﺖﺷﺪن او ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﻤﺎ از ﭼﻨﺎن ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻫﻮش ﺑـﺎﻻ ﺑـﺮاي زن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻓﻴﻠـﻲ ﻛـﻪ ﻧﺎﻟـﻪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻴﻞ ﻧﺎﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻓﻴﻨﺎل‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﻳﻚ ﻗﺪم ﺟﻠـﻮ و ﻳـﻚ ﻗـﺪم‬ ‫ﻋﻘﺐ ﭼﻨﺪان ﺳﻨﺨﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﻧﻴﻤﻪﻧﻬﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻮﻳﻖ ﻓﻴﻨﺎل ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در اﻳﻨﺠﺎ‬ ‫زن ﺑﺮ ﻣﺮد ﭘﻴﺸـﻲﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ اﻣـﺎ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﺿـﻌﻴﻒﺑـﻮدن ﻣﻌﻤـﺎ اﻳـﻦ‬ ‫ﭘﻴﺸﻲﮔﺮﻓﺘﻦ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﻮان ﻋﻘﻠﻲ او ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب آورد‪ .‬درواﻗـﻊ‬ ‫اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻲﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻲﮔﺮﻓﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻟﮕـﻮي ﻋﻘـﺐﻧﺸـﻴﻨﻲ ﻣﻘﺒـﻮل‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺿﺪ آن‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً زﻧﺎن ﺣـﻖ ﻧﺪارﻧـﺪ ﺑـﺮاي دﻳـﺪن‬ ‫ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ورزﺷﻲ در ورزﺷﮕﺎهﻫﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﻴـﺰ‪ ،‬از اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺰﻳــﺖ ﻣﺮداﻧــﻪ ﺑــﺮاي رﻓــﺘﻦ ﺑــﻪ ورزﺷــﮕﺎه اﺳــﺘﻔﺎده ﻣــﻲﻛﻨــﺪ و ﺿــﻤﻦ‬ ‫ﺑﻪرخﻛﺸﻴﺪن آن‪ ،‬زن را ﺗﻨﻬﺎ در ﺧﺎﻧﻪ رﻫﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و رﻫﺴﭙﺎر آﻧﺠﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪72‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻣﺘﻦ ب‪:9/‬‬ ‫ﭘﺎي ﺗﺮﻳﺒﻮن‪ :‬ﺑﺎز ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل در اﻧﺘﻬﺎي ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﺴـﺮ ﺗﺮﻳﺒـﻮندار ﺳـﺮﻣﻲرﺳـﺪ و‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫زن‪ :‬آﻫﺎي! ﻛﻤﺠﻮﻧﻲ دﻳﻮاﻧﻪ! ﺑﺎز ﭼﺸﻢ ﻣﻦ رو دور دﻳﺪي ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ زدي!؟‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺮدﻫﺎ‪ :‬ﺧﺪا رو ﺷﻜﺮ!‬ ‫ﻫﻤﺴﺮ ﺗﺮﻳﺒﻮندار‪ :‬ﺑﮕﻴﺮ )ﺻﺪاي ﺧﻮردن ﻳﻚ ﻇﺮف آﻫﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﺮد(‬ ‫ﺑﺎ دﺳﺖ دﻳﮕﻪاش اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻪ‪ :‬ﺑﺎزم ﺑﮕﻴﺮ ﺑﻴﻞ ﻣﺴﺖ!‬ ‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺮدﻫﺎ‪ :‬ﺧﻮب ﻛﺮدي ﺧﻮاﻫﺮ! ﺧﻴﻠﻲ دﻟﻤﻮن ﺧﻨﻚ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫زن‪ :‬ﻣﺮد ﺣﺴﺎﺑﻲ! ﺗﻮ ﻳﻚ ﺑﻨـﺪ رﺧـﺖ ﺣﻴـﺎط رو ﻧﻤـﻲ ﺗـﻮﻧﻲ ﺑﺒﻨـﺪي‪ ،‬اوﻣـﺪي دﻛـﻮن‬ ‫ﺷﻞ ﻛﻦ ﺳﻔﺖ ﻛﻦ راهاﻧﺪاﺧﺘﻲ ﺑﮕﻴﺮ!‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬ﻧﺰن ﺧﺎﻧﻢ! ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻛﺎﻧﺪﻳﺪ ﻛﺘﻚ ﺧﻮر راي ﻧﻤﻲ دن‪.. .‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:9/‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻴﻢ دو ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺛﺎﺑـﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ‬ ‫ﻣﺮد ﺗﺮﻳﺒﻮندار و ﻫﻤﺴﺮش ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎ و وﻋـﺪه و‬ ‫وﻋﻴﺪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن درﺻﺪد اﺳﺖ ﺗﺎ آراي ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺟﻠﺐ ﻛﻨـﺪ‪ .‬در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮔﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ »اﻟﮕﻮي ﺿﺪﻣﻨﺎﺳﻜﻲﺷﺪن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮي«‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ را زن دارد و ﻣﺮد اﺧﺘﻴﺎر ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪارد‬ ‫و ﺑﻪ ﻧﻔﻊ زن ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬زن ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ را دارد‬ ‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ ﻛﻤﺘـﺮ ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻛﻮﺑﻴـﺪه ﺷـﺪن‬ ‫ﻣﺎﻫﻲﺗﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ او ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮ‬ ‫ﺳﺮ ﺷﻮﻫﺮش ﺑﻜﻮﺑﺪ‪ ،‬ﺳﺮ او ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﺪ و اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫـﺪ ﻛـﻪ وﻗﺘـﻲ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻣﻦ را دور ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﻫﺎﻳﺖ دﺳﺖ ﻣﻲزﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ را ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮد ﻫﻢ ﺧﻮد اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮدم ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺎﻧﺪﻳﺪ ﻛﺘﻚﺧﻮر رأي ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ زن ﻧﻴﺰ اﻳﺮادﻫﺎي ﻣﺮد را ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﻲ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪73‬‬

‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ او آﻧﭽﻪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻧﻴﺴـﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻨﺠﺎ زن‪ ،‬در ﻧﻘﺶ ﻳﻚ زن ﻣﺴﻠﻂ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮد ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫وﻟﻲ ﻣﺴﻠﻂﺑﻮدﻧﺶ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻣﺜﺒـﺖ و‬ ‫ﻣﻨﻔﻲ اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:10/‬‬ ‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﺟﻨﺎب ﺳﺮوان زﻧﻢ ﮔﻢ ﺷﺪه!‬

‫ﺳﺮوان‪:‬‬

‫ﺧﻮب! ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﺎﻧﻤﺖ رو روي ورﻗﻪ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﮔﺸﺖ ﻣﻲﮔﺮدن‬ ‫ﺳﻌﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻦ ﭘﻴﺪاش ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﺶ رو؟ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺟﻨﺎب ﺳﺮوان ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﻗـﻮﻟﻲ ﺑـﻪ‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﺑﺪﻳﻦ!‬ ‫ﺳﺮوان‪:‬‬

‫ﭼﻪ ﻗﻮﻟﻲ؟‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫اﮔﻪ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ اﻳﻦ ورق رو ﻧﺸﻮﻧﺶ ﻧﺪﻳﻦ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:10/‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻟﻄﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮد ﺑﺎ زﻧﻲ ازدواج ﻛﺮده ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ‬ ‫ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬از زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺑﻬﺮه ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑـﻪ اﻳـﻦ ازدواج‬ ‫ﺗﻦ داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜـﻪ در اﻳـﻦ ﻣـﺎﺟﺮا ﻫـﻴﭻ ﺻـﻔﺘﻲ از ﻇـﺎﻫﺮ زن ﺑﻴـﺎن‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ اﻣﺎ ﻣﺘﻦ‪ ،‬آن اﻧﺪازه ﮔﻮﻳﺎ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع را اﻟﻘـﺎ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ ﺑﺮاﺳـﺎس رﻣﺰﮔـﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫درﺑﺎره زن‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه ﻇـﺎﻫﺮ‬ ‫ﺧﻮد را اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺧﻴﺎﻟﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴـﻞ‬ ‫ﻣﺮد از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻠﻴﺲ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ زﻧـﺶ ﺑﺮﺳـﺪ‬ ‫ﻫﺮاﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ ﻃﻨﺰ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﻃﻨﺰي ﻣﺮداﻧﻪ اﺳﺖ ﻛـﻪ درون ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫ﻣﺮدﻫﺎ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻃﻨﺰ ﻫﻤﺪﻟﻲ ﻣﺮداﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻴـﻪ زﻧـﺎن وﺟـﻮد‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫‪74‬‬

‫دارد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:11/‬‬ ‫راوي‪ :‬ﻳﺎدﺗﻮن ﻧﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ دو ﺗﺎ ﺟﺎري ﻫﻤﺰﺑﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧـﻲ رو؟ ﻣﮋﮔـﺎنﺧـﺎﻧﻢ و‬ ‫ﻣﻴﻨﻮﺧﺎﻧﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺳﻮاﺑﻘﺸﻮن!‬ ‫ﻣﮋﮔﺎن‪:‬‬

‫ﻣﻴﻨﻮﺟﺎن!‬

‫ﻣﻴﻨﻮ‪:‬‬

‫ﺟﺎﻧﻢ!‬

‫ﻣﮋﮔﺎن‪:‬‬

‫اﻳﻦ روﺳﺮي ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﻪ ﺗﺎزه ﺧﺮﻳﺪم ﺑﻬﺖ ﮔﻔﺘﻢ؟‬

‫ﻣﻴﻨﻮ‪:‬‬

‫ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮدي ﻣﮋﮔﺎنﺟﺎن!‬

‫ﻣﮋﮔﺎن‪:‬‬

‫آخ ﻧﻤﻲ دوﻧﻲ وﻗﺘﻲ روﺳﺮي رو ﺳﺮم ﻣﻲﻛـﻨﻢ ده ﺳـﺎل ﺟـﻮونﺗـﺮ ﻧﺸـﻮﻧﻢ‬ ‫ﻣﻲده‪.‬‬

‫ﻣﻴﻨﻮ‪:‬‬

‫اوا راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻴﺎ‪ .‬ﺗﻮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﺘﻪ؟‬

‫ﻣﮋﮔﺎن‪:‬‬

‫‪ 42‬ﺳﺎل‬

‫ﻣﻴﻨﻮ‪:‬‬

‫ﻧﻪ ﻣﻨﻈﻮرم ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ روﺳﺮي روﺳﺮت ﻧﻤﻲﻛﻨﻲ!‬

‫ﻣﮋﮔﺎن‪:‬‬

‫ﺑﻲﻣﺰه!‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:11/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔـﻲ زﺑـﺎن‪ ،‬واژه ﺟـﺎري‪ ،‬واژهاي‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﻮد رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد‪ .‬اوﻟـﻴﻦ ﻣـﻮرد آن‬ ‫ﺣﺴﺎدت دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛـﻪ از واژه »ﺟـﺎري«‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎر را در ﻣﺨﺎﻃﺐ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺎﺟﺮاﻳﻲ را‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ در آن دو ﺟﺎري ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﭼﺎﻟﺶاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻟﻄﻴﻔـﻪ‬ ‫ﻳﻚ ﺟﺎري‪ ،‬ﺟﺎري دﻳﮕﺮ را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣـﺎ‬ ‫ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎري از اﺷﺨﺎص ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻀـﺎدﻫﺎ و‬ ‫دﺷﻤﻨﻲﻫﺎﻳﻲ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺟﺎريﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﺟﻨﺎقﻫﺎ‪ ،‬داﻣـﺎد و ﻣـﺎدرزن‪،‬‬ ‫ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ و ﻋـﺮوس‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮﺷـﻮﻫﺮ و ﻋـﺮوس و ﻧﻈـﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬـﺎ‪ .‬در اﻳـﻦ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻣﻮارد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﺑـﻪ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪75‬‬

‫ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ زﻧﺎﻧﻪاي ﻛﻪ درﺑﺎره ﺳﻦ وﺟﻮد دارد ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ب‪:12/‬‬ ‫راوي‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻣﺎل زﻣﺎﻧﻴﻪ ﻛﻪ ﻋﻴﺎل ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ ﺗﺎزه ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺰاد‪.‬‬ ‫زن‪:‬‬

‫ﻣﻲدوﻧﻲ ﺣﺎﺟﻲ! ﻣﻲدوﻧﻲ ﻣﻲﺧﻮام ﭼﻴﻜﺎر ﻛﻨﻢ ﺣﺎﺟﻲ؟‬

‫ﺣﺎﺟﻲ‪:‬‬

‫ﭼﻴﻜﺎر ﻋﻴﺎل آﻗﺎ؟‬

‫زن‪:‬‬

‫ﻣﻲ ﺧﻮام ﺗﺎ وﻗﺖ زاﻳﻤـﻮﻧﻢ ﺑـﺮم ﻛـﻼس وﻳﻠـﻮن اوﻧﻮﻗـﺖ ﺣﺘﻤـﺎً ﺑﭽﻤـﻮن‬ ‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺪان ﻣﻴﺸﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ؟‬

‫ﺣﺎﺟﻲ‪:‬‬

‫ﻧﻪ ﺑﺎﺑﺎ اﻳﻦ دوره ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺪان ﺑﻪ ﭼﻪ درد ﻣﻲﺧﻮره اﮔﻪ ﻣﻲﺗﻮﻧﻲ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮو ﻳﻪ‬ ‫ﺧﻮرده ﻓﻮﺗﺒﺎل ﺑﺎزي ﻛﻦ ﺑﺬار ﭘﺴﺮ ﺣﺎﺟﻲ ﻓﻮﺗﺒﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﺸﻪ‪ .‬ﺣﺎﻻ دﻳﮕﻪ ﻧـﻮن‬ ‫ﺗﻮ ﻋﻠﻲ داﻳﻲ‪ ،‬آﻗﺎ!‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ب‪:12/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ )ﺑﺎ ﻧﺎم رؤﻳـﺎ( ﻛـﻪ ﻧـﺎﻣﺶ ذﻛـﺮ ﻧﺸـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﻘﺶ ﻣﺎدر ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳـﻦ ﻇﺎﻫﺮﺷـﺪن ﻓﻘـﻂ در ﺣـﺪ‬ ‫زاﻳﻴﺪن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﺪه و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺮاﻓﻲ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﮔﺮدﻳـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﭘﻴﺶ از زاﻳﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎدر در ﺷﻐﻠﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧـﻮزاد در آﻳﻨـﺪه ﻫﻤـﺎن‬ ‫ﺷﻐﻞ را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮي از ﻳﻚ ﻣﺎدر اﻳﺪهآل ﻛﻪ‬ ‫در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻛﺸـﻮرﻣﺎن و در دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫــﺎي ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ آﻣـﺪه ﭼﻨــﺪان‬ ‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﺪون آﻧﻜﻪ از اﺑﺘﺪا ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻮزاد دﺧﺘﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ‬ ‫ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﻜﺮ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺧﻮد او را ﭘﺴﺮ ﻓﺮض ﻛـﺮده و‬ ‫او را ﭘﺴﺮﺣﺎﺟﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻧﺸـﺎن‬ ‫از ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻓﺮد ﺳﻨﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ رواﺑﻂ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺧﺎص ﺧـﻮد‬ ‫را دارد و ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ رواﺑﻂ و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﺎر و رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﻣﻌﻨـﻲ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ج‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮرخ‪1385/11/20 :‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:1/‬‬ ‫دادا اﺻﻐﺮ‪ :‬ﻳﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﺳﺨﺘﻲ ﭘﻴﺶ اوﻣﺪه!‬ ‫ ﺑﮕﻮ ﭼﻲ ﺷﺪه؟ ﭼﻲ ﺷﺪه اﻳﻨﻘﺪر دﺳﺘﭙﺎﭼﻪ و ﻧﮕﺮاﻧﻲ؟‬‫ واﻗﻌﺎ ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﺳﺨﺘﻴﻪ‪ ،‬ﻳﻚ درد ﺳﺮ و ﻓﺎﺟﻌﻪ اﺳﺖ دادا‬‫ آﺧﻪ ﭼﻲ ﺷﺪه دادا دﻟﻢ ﺷﻮر اﻓﺘﺎده؟‬‫ آﺧﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﺞ ﻫﻔﺘﻪ ﻋﻴﺎﻟﻢ ﺑﺎ ﻣﺎدرش از ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺮﻣﻲﮔﺮده!‬‫ ﺣﺎﻻ ﭼﻨﺪ روز ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت رﻓﺘﻨﺪ دادا؟‬‫ ﺗﺎزه ﭘﺲﻓﺮدا ﻣﻲﺧﻮان ﺑﺮﻧﺪ!‬‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪:1/‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺷـﻤﺎري از رواﺑـﻂ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺟﺪﻳـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ازدواجﻫﺎ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺑـﻪوﺟـﻮد آﻣـﺪن ﺑﻌﻀـﻲ از‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﺎً ﺑﺎر ﻣﻌﻨـﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔـﻲ را در ﺧـﻮد‬ ‫دارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎﺟﻨﺎق‪ ،‬ﻣﺎدرزن‪ ،‬ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬﺎ‪ .‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎري‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﻮﻋﻲ رواﺑﻂ ﺳﺮد‬ ‫و ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ را ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺮد ﺑﻌﺪ از ازدواج‪ ،‬ﻣﺎدرزن و ﺑﺮاي‬ ‫زن‪ ،‬ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ اﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺟﺪﻳﺪ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ را ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔـﺎه‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس رواﺑﻂ ﻧﻪﭼﻨﺪان ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻟﻄﻴﻔﻪ ﻋﻴﺎل و ﻣﺎدر ﻋﻴﺎل‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ دﺳﺘﭙﺎﭼﮕﻲ و ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻣـﺮد‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ و او آن را در ﺣﺪ ﻳﻚ دردﺳﺮ ﺑﺰرگ و ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮده اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﺎدرزن‪ ،‬در ﻣﺮﻛـﺰ اﻳـﻦ ﻣـﺎﺟﺮا‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﺨﺼﻴﺖ دردﺳﺮآﻓﺮﻳﻦ و ﻓﺎﺟﻌـﻪﺑﺮاﻧﮕﻴـﺰ در‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮد ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ ﻧﻈـﺮ ﻓﻴﺴـﻚ‪ ،‬ﻳﻜـﻲ از‬ ‫رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻬﻢ درﺑﺎره زن در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎدرزن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺴﺘﻪ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪77‬‬

‫اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻃﻨﺰ ﺑﺮ روي زن ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻘﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از او ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎدرزن ﻗﺮار‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:2/‬‬ ‫راوي‪ :‬در ﻳﻚ ﻏﺮوب ﺧﺎﻃﺮه اﻧﮕﻴﺰ ؛‬ ‫زن‪:‬‬

‫ﻋﺰﻳﺰم! دﻟﻢ ﺑﺴﺘﻨﻲ ﻣﻲﺧﻮاد؟‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫)اداي ﻋﻠﻲ داﻳﻲ ﻓﻮﺗﺒﺎﻟﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻮك زﺑﺎﻧﻲ(‪:‬ﺟﺎﻧﻢ! ﺑﺴﺘﻨﻲ ﻣـﻲﺧـﻮاي؟ ﺑﺎﺷـﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﻟﻢ اﻵن از ﺗﻮ ﻳﺨﭽﺎل ﺑﻼت ﻣﻲآرم‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاي ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻲ؟‬

‫زن‪:‬‬

‫اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻧﻴﺴﺘﺶ‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﻲدوﻧﻦ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺦ ﻣﺨﻢ! ﻳﺎدم ﻣﻲﻣﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﻟﻄﻔﺎً ﺷﻜﻼت ﻫﻢ روش ﺑﺮﻳﺰ‪.‬‬

‫زن‪:‬‬

‫ﺑﺎﺷﻪ ﻣﻲرﻳﺰم‪.‬‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﻣﻲﺧﻮاي ﺑﺮات ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ؟‬

‫زن‪:‬‬

‫ﻧﻪ ﺑﻪﻗﻮﻟﻲ ﻳﺎدم ﻣﻲﻣﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﭘﺲ ﺑﻲزﺣﻤﺖ ﻣﺮﺑﺎي آﻟﺒﺎﻟﻮ ﻫﻢ ﺑﺮﻳﺰ روش‪.‬‬

‫زن‪:‬‬

‫اي ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‪ .‬ﺣﺘﻤﺎً ﻣﻲآﻟﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺸَﻞ)ﻫﻤﺴﺮ( ﺧﻮﺑﻢ!‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫اي! ﺑﺒﻴﻦ ﺑﻬﺘﺮه ﻛﻪ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻲ ﻛﻪ ﻳﺎدت ﻧﺮه‪.‬‬

‫زن‪:‬‬

‫ﺧﻮدم ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻲ ﺑﺴﺘﻨﻲ ﻣﻲﺧـﻮاي ﺑـﺎ ﺷـﻜﻼت و ﻣﻼﺑـﺎي آﻟﺒـﺎﻟﻮ‬

‫دﻳﮕﻪ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﻢ ﻧﮕﻼن ﻧﺒﺎش!‬

‫راوي‪ :‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎ ﻣﻲروﻧﺪ آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ و ﻧﻴﻤﺴﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻴﻨﻲ ﺑﺰرگ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدﻧـﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺗﻮي آن ﭼﻠﻮﺧﻮرﺷﺖ ﻗﻴﻤﺔ ﮔﺮم ﻛﺮده ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﺎﺳﻪ ﺳـﻮپ ﺑـﻮده‪ .‬زن و ﺷـﻮﻫﺮ دو‬ ‫ﻧﻔﺮي ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮردن ﻣﻲﺷﻨﺪ و ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ‪.. .‬‬ ‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﺑﻪ ﺑﺨﻮر‪ ،‬ﭼﻪ ﻏﺬاي ﺧﻮﺷﻤﺰهاي ﺷﺪه!‬

‫زن‪:‬‬

‫دﻳﺪي ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻣﻲﻛﺮدي؟‬

‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﭼﻲ ﭼﻲ رو ﻳﺎدداﺷﺖ ﻣﻲﻛﺮدم؟‬

‫زن‪:‬‬

‫ﻧﻮن ﻳﺎدت رﻓﺖ ﺑﻴﺎري!‬

‫‪78‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪:2/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻌﻤﻮل و ﻋﺮف ﺟﺎﻣﻌـﻪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻣـﺮد اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬ ‫آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸﻲاي ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً زﻧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺧﻼف ﻋﺮف ﻣﻌﻤﻮل در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ‪ ،‬زن ﺑـﻪ ﻣـﺮد دﺳـﺘﻮر ﻣـﻲﻫـﺪ‬ ‫ﭼﻴﺰي ﺑﺮاي او ﺑﻴﺎورد و ﻣﺮد ﻧﻴـﺰ ﺗﻤﺎﻣـﺎ ﺳـﺮاﭘﺎﮔﻮش و ﻣﻄﻴـﻊ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ زن در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪ راﺣﺘـﻲ ﺑـﻪ ﻣـﺮد ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ‪:‬‬ ‫ﻋﺰﻳﺰم! واژهاي ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ در اﻧﻈﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ از زﻧﺎن اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﻲرود‪،‬‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه آﻧﻜﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺖوﮔﻮ و اﻳﻦ ﻛـﻼم در ﻳـﻚ رﺳـﺎﻧﻪ ﺟﻤﻌـﻲ ﺷـﻨﻴﺪه‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬درواﻗﻊ در اﻳﻨﺠﺎ زن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از واژه ﻋﺰﻳﺰم‪ ،‬ﻗﺪري ﻓﻌﺎلﺗﺮ در‬ ‫ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪﻃـﻮر ﻣﻌﻤـﻮل از زﻧـﺎن اﻧﺘﻈـﺎر‬ ‫ﻣﻲرود ﻛﻪ در اﻧﻈﺎر و ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ )در اﻳﻨﺠﺎ رادﻳـﻮ( ﻣﺤﺒـﺖ ﺧـﻮد را‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮔﻔﺘﺎري‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ و ﺧﻴﻠﻲ آﺷﻜﺎر ﺑـﻪ او اﺑـﺮاز‬ ‫ﻋﺸﻖ و ﻣﺤﺒﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﭼﻨﺪان ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮ آﻧﻜﻪ اﻳﻦ ﻟﻄﻴﻔﻪ ﺑﺮ ﺣﻮاسﭘﺮتﺑﻮدن ﻣﺮد‪ ،‬ﺗﻤﺮﻛـﺰ دارد اﻣـﺎ در‬ ‫اﻧﺘﻬﺎ و ﺻﺤﻨﻪ آﺧﺮ‪ ،‬آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ زن‪ ،‬ﭘﺮت ﭘﺮت اﺳﺖ و ﺑـﻪ ﺑﻴـﺎﻧﻲ‬ ‫دﻳﮕﺮ در ﻣﺮﺣﻠﻪ آﺧﺮ‪ ،‬اﻳﻦ زن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺮد ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮتﺗـﺮ ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬ ‫درﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻢ زن و ﻫﻢ ﻣـﺮد ﺣـﻮاسﭘـﺮت ﻧﺸـﺎن داده‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻦ زن اﺳﺖ ﻛـﻪ از ﻣـﺮد ﻛـﻢ ﻫـﻮشﺗـﺮ ﺟﻠـﻮه‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎﺟﺮاي اﻳﻦ ﻟﻄﻴﻔـﻪ ﻛـﻪ از اول‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺮد ﭼﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﻛـﻪ در ﭘﺎﻳـﺎن ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ ﻇﺮﻳﻔﺎﻧـﻪاي‬ ‫)ﻃﻨﺰ(‪ ،‬ﺑﺮ زن‪ ،‬ﺣﻤﻞ ﺷﻮد و ﻣﺮد در اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻳﻚ واﺳـﻄﻪ اﺳـﺖ و ﻧـﻪ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻓﻴﺴﻚ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ از ﻗﺒـﻞ رﻣﺰﮔـﺬاريﺷـﺪه درﺑـﺎره‬ ‫زﻧﺎن )زﻧﺎن از ﻟﺤﺎظ ﻋﻘﻠﻲ از ﻣﺮدان ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻧﺪ(‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﭘﻨﻬﺎن اﻳﻦ داﺳـﺘﺎن‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪79‬‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮد داﺳﺘﺎن‪ ،‬در ﮔﻮﻳﺶ ﺧـﻮد‪ ،‬دﭼـﺎر ﭘﺮﻳﺸـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ اوﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ را اﻳﻔﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻦ زن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ روي آن ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي اﺻﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:3/‬‬ ‫راوي‪ :‬و ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ از ﺷﻤﺲاﻟﻤﻠﻮكﺧﺎﻧﻢ ﺧﻮدﻣﺎن ﻛﻪ در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺑﺮﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻓﺨﺮاﻟﺰﻣﺎنﺧﺎﻧﻮم‪ .‬دو ﺑﺎﻧﻮي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻛﻪ از ﮔﺬﺷﺘﻪﻫﺎي دور ﺑﺎ ﻫﻢ درﮔﻴﺮيﻫﺎﻳﻲ داﺷـﺘﻨﺪ‬ ‫و ﻫﻴﭻﻳﻚ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻢ ﺑﻴﺎرﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻓﺨﺮاﻟﺰﻣـﺎنﺧـﺎﻧﻢ ﺑـﺎ ﻟﺤـﻦ ﻓﺨﺮاﻟﺰﻣـﺎﻧﻲ‬ ‫ﺧﻮدش‪ ،‬رو ﻛﺮد ﺑﻪ ﺷﻤﺲاﻟﻤﻠﻮك‪:‬‬ ‫ ﺷﻤﺴﻲﺟﻮن! ﻧﻤﻲدوﻧﻲ اﻵن ﻛﺠﺎ ﺑﻮدم‪.‬‬‫ ﺟﻮﻧﻢ! ﻛﺠﺎ ﺑﻮدي؟‬‫ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﻣﺆﺳﺴﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺳﻲ‪.‬ام‪.‬ﺳﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻛﻪ ﺗﺎزه ﺷﻌﺒﺶ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎز ﺷﺪه؛ ﻣﻌﺠـﺰه‬‫ﻣﻲﻛﻨﻪ!‬ ‫ ﺗﻮ رو ﺧﺪا؟‬‫ راوي‪ :‬و ﺷﻤﺲاﻟﻤﻠﻮك ﻫﻢ ﻧﮕﺎﻫﻲ اﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬‫ ﻇﺎﻫﺮاً اﻣﺮوز ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮده‪ ،‬ﻧﻪ؟‬‫ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﻜﺶ!‬‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪:3/‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب دو ﻧﺎم »ﺷﻤﺲاﻟﻤﻠﻮك« و »ﻓﺨﺮاﻟﺰﻣﺎن« ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد دال ﺑـﺮ‬ ‫ﺗﺒﺨﺘﺮ زﻧﺎﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺑﻄﻦ اﻳـﻦ ﻣـﺎﺟﺮا ﻧﻬﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﺮ‬ ‫ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﺎن اﺷﺎره ﺷﺪه و اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺘﻲ در ﺳﻨﻴﻦ ﺑـﺎﻻ ﻧﻴـﺰ‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ در آﻧﻬﺎ زﻧﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﺪ ﻛـﻪ ﻣﺨـﺘﺺ زﻧـﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮ ﻓﻴﺴﻚ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي از ﻗﺒﻞ رﻣﺰﮔﺬاريﺷـﺪه ﭼﻨـﺪي‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ وﺟﻮد دارد‪:‬‬ ‫‪ -‬ﻧﺎمﻫﺎي ﭘﺮﻃﻤﻄﺮاق ﺑﺮاي دو زن ﻛﻪ ﻧﺸﺎن از ﻏﺮور آﻧﻬﺎ دارد‪.‬‬

‫‪80‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي زﻧﺎن ﺣﺘﻲ در ﺳﻨﻴﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﺑﻮدن ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ‪.‬‬‫ ﺗﺤﻘﻴﺮﻛﺮدن زﻧﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺮداﻧﻪ(‪.‬‬‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺎﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺎﻣﻼً زﻧﺎﻧﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻣﺮدان ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬ ‫ﻣﻲرﺳﺪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﻴﺎن زﻧﺎن رواج ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:4/‬‬ ‫راوي‪» :‬ﮔﻞﻣﺮاد« رو ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮﺗﻮن ﻣﻴﺎد دوﺳﺘﺎن؟ ﺟﻮان روﺳﺘﺎي ﻣﻼتآﺑـﺎد‪ .‬ﺧـﻮدش!‬ ‫ﮔﻞﻣﺮاد ﭘﺎ ﻣﻴﺸﻪ ﻣﻴﺎد ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻣﻮﻧﻴﻜﺎﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺎي ﻧﻴﺎورون و ﺣﺎﻻ دﻳﮕﻪ ﺧﻮدﺗﻮن‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﺶ رو ﻣﺠﺴﻢ ﻛﻨﻴﺪ؛ وﻗﺘﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﭘﺪر ﻣﻮﻧﻴﻜﺎﺧﺎﻧﻮم ازش ﻣﻲﭘﺮﺳﻪ‪:‬‬ ‫ ﺷﻐﻞ ﺷﻤﺎ ﭼﻴﻪﺟﺎﻧﻢ؟‬‫راوي‪ :‬ﮔﻞﻣﺮاد ﻫﻢ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻪ ﭼﻮﭘﻮنﺑﻮدن ﻛﻼﺳـﻲ ﻧـﺪاره اﮔـﻪ ﺑﮕـﻪ ﭼﻮﭘـﻮﻧﻢ از‬ ‫ﻣﻮﻧﻴﻜﺎ ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻲﮔﻪ‪:‬‬ ‫ ‪ . ..‬ﻣﻲﺑﺨﺸﻴﺪ ﻣﻦ رو ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ؟‪ .. .‬اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﮔﻞﻣﺮاد ﻣﻬﻨّﺲ داﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﭘﺸـﻢاﻓـﺰار‬‫ﻫﺴﺘﻢ اﻳﻨﻢ ﻛﺎرت ﭘﻴﺰﻳﺘﻢ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪4/‬‬ ‫اﺳﺘﻮارتﻫﺎل ﺑﺮ اﻳـﻦ ﺑـﺎور اﺳـﺖ ﻛـﻪ »ﻫـﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از رواﺑـﻂ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﺳﺎﺧﺘﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ زﻳﺮ ﺑﻨﺎي آﻧﻬـﺎ را ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻘﺎﻳﺸﺎن ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪) «.‬ﻓﻴﺴﻚ‪(117:1381 ،‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎر ﻧﻤﺎﻳﺶ )ﮔﻞﻣﺮاد( ﻛﻪ ﻧﺎم و ﻛﺎر او ﺣﺎﻛﻲ از ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري دﺧﺘـﺮي ﻣـﻲرود ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻃﺒﻘـﻪ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮﻓﻪاي ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬ﮔﻞﻣـﺮاد ﺑـﻪﺧـﻮﺑﻲ ﻣﻌﻨـﺎي ﺳـﺎﺧﺘﺎري ﻛـﻪ‬ ‫زﻳﺮﺑﻨﺎي ﻃﺒﻘﻪ ﺧﻮد و ﻃﺒﻘﻪ دﺧﺘﺮي را ﻛﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري ﻛـﺮده ﺗﺸـﺨﻴﺺ‬ ‫داده اﺳﺖ؛ اﻣﺎ او در ﺑﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﻠﻂ دو ﻃﺒﻘـﻪ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲِ‬ ‫ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬دﭼﺎر ﺗﺸﺘﺖ ﻓﻜﺮي و ﻛﻼﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪81‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻜﺘﻪاي اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻧﺎم اﺷﺨﺎص اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﻃﺒﻘﺎت‬ ‫ﻣﺮﻓﻪ اﺟﺘﻤﺎع زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻧﻴﻜﺎ ﻛﻪ در ﻧﻴـﺎوران‪ ،‬ﻛـﻪ ﻳﻜـﻲ از‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﻓﻪﻧﺸﻴﻦ ﺗﻬﺮان اﺳﺖ( ﻧﺎﻣﻲ ﻏﻴﺮاﻳﺮاﻧﻲ و ﻏﻴﺮدﻳﻨﻲ دارﻧﺪ و اﻓﺮادي‬ ‫ﻛﻪ در ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎم دﻳﻨﻲ و اﺣﻴﺎﻧـﺎ اﻳﺮاﻧـﻲ‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﮔﻞﻣﺮاد ﻓﺮدي روﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺖ و درواﻗﻊ ﻃﺒﻘـﻪ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬ ‫ﮔﻞﻣﺮاد ﻧﻮع اﻧﺪﻳﺸﻪ و زﺑﺎن او را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده اﺳـﺖ‪ .‬وي در ﺑﺮﺧـﻮرد ﺑـﺎ‬ ‫ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮﻓﻪ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي در ﺗﺮﻛﻴﺐﺳﺎزي واژﮔﺎن ﺑـﺮاي‬ ‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ دﭼﺎر ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ در ﮔﻔﺘﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻳﺪ‬ ‫اﺻﻞ ﻣﺎﺟﺮا ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ در اﻳـﻦ داﺳـﺘﺎن ﺷـﺎﻫﺪ ﻓﺮﻳﺒﻜـﺎري‬ ‫ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖآوردن زن و اﻧﻔﻌﺎل زن و ﺧﺎﻧﻮاده وي ﻫﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:5/‬‬ ‫آﮔﻬﻲ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻤﺎﻳﺶ )درﺑﺎره ﭘﻴﻜﻮ ﻛﻪ ﻧﻮﻋﻲ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﺮخﻛﻦ در آﺷـﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ(‪:‬‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬ﺧﺎﻧﻢﻧﻮﺷﻴﻦ‪ ،‬اي ﻧﻮﺷﻴﻦﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻣﮋده ﺑﺪه‪ .‬ﺑﺮات ﻣﮋده دارم!‬ ‫زن‪ :‬ﭼﻪ ﻣﮋدهاي؟‬ ‫ ﻣﮋدهاي دارم ﻛﻪ از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﭘﺮ درﻣﻴﺎري!‬‫ ﺟﻮن ﻣﻦ ﺑﮕﻮ!‬‫ ﻣﮕﻪ ﺗﻮ ﺑﺮاي درﺳﺖﻛﺮدن ﻫﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻏُﺼﺖ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻛﻪ )ﺑﺎ ادا و ﻟﺤﻦ زﻧﺎﻧـﻪ( واي!‬‫ﺣﺎﻻ ﭘﻴﺎز رو ﭼﻪ ﺟﻮري ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬دﺳﺘﻢ ﺑﻮ ﻣﻲﮔﻴﺮه‪ ،‬ﭼﺸﻤﻢ ﻣﻲﺳﻮزه‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻮري‬ ‫ﺳﺮﺧﺶ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻧﺴﻮزه؟‬ ‫ ﭼﻲ آوردي ﺑﺮام؟‬‫ ﮔﻮش ﻛﻦ! ﭘﻴﻜﻮ اوﻣﺪ ﺑﻪ ﺑﺎزار!‬‫‪ -‬ﺗﺮاﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﻜﻮ ‪ /‬زن در اﻧﺘﻬﺎي ﺗﺮاﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺑﻪ!‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫‪82‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪:5/‬‬ ‫در ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﻮﺗﺎه ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻳﻚ وﺳـﻴﻠﻪ ﺑـﺮاي آﺷـﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮد ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ زن ﻣﮋده ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻏﺼﻪﻫﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ رﺳـﻴﺪه!‬ ‫اﻳﻦ ﻏﺼﻪ زن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴـﺎز ﭘﻮﺳـﺖ‬ ‫ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﻣﺮد ﺑﺎ ﻣﮋده ﺑﻪﺑﺎزارآﻣﺪن اﻳـﻦ وﺳـﻴﻠﻪ ﺟﺪﻳـﺪ‪ ،‬زن را از ﻏﺼـﻪ‬ ‫درﻣﻲآورد و زن ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺷـﺤﺎل از اﻳﻨﻜـﻪ ﻏﺼـﻪاي از دوﺷـﺶ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬از وﺳﻴﻠﻪ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ »ﻏﺼـﻪ زﻧﺎﻧـﻪ« ﺑـﻪ‬ ‫ﻏﺼﻪاي در ﻣﺤﻴﻂ آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ و »ﺷﺎدي زﻧﺎﻧﻪ« در دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ وﺳـﻴﻠﻪ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺷﻮد!‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻃﺒﻖ ﻣﺪل ﮔﺎﻓﻤﻦ »رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﻛﺎر« ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ زن از ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﺑﺮاي راﺣﺖﺗـﺮ اﻧﺠـﺎمدادن وﻇـﺎﻳﻔﺶ ﻛﻤـﻚ‬ ‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪاي ﻛﻪ در ﻧﻤﺎﻳﺶ او در ﺻـﺤﻨﻪ آﺷـﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸـﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ و درواﻗﻊ ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸﻲ او را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:6/‬‬ ‫راوي‪ :‬آﻗﺎي ﻛﺸﺎﻧﻲ ﻳﻜﻲ از ﻛﻮهﺑﺮوﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻣﻲﮔﻦ ﻛﻪ )ﺑﺎ ﻟﺤﻨﻲ ﺧـﺎص ﺻـﺤﺒﺖ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ(‪:‬‬ ‫ﻳﺎﺗﻤﻪ ﻳﻪ روزي ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺑﺮوﺑﭽﻪﻫﺎ از ﻣﻴﺪونﮔﺎﻫﻴـﻪ درﭘﻨـﺪ ﺑـﺮﻳﻢ‬ ‫ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦﺑﺎر ﭼﺸﻤﻢ ﺧﻮرد ﺑﻪ »ﺛﺮﻳﺎ ﮔﺪا« ﻛـﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد اون ﮔﻮﺷـﻪ و ﺑﺴـﺎط‬ ‫ﮔﺪاﻳﻴﺶ رو ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺛﺮﻳﺎ ﮔﺪا‪ :‬آﻗﺎﻳﻮن! ﺑﺮادرا! ﺧﻮاﻫﺮا! ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺑﻴﻨﻮا ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺛﺮﻳﺎ ﮔـﺪا ﻛﻤـﻚ‬ ‫ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺪا دﺳﺖ دﻫﻨﺪﺗﻮن رو‪ ،‬ﭼﻼق ﻧﻜﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬آﺧﻪ ﻣﻦ دﻳـﺮ‬ ‫آﻣﺪم‪ ،‬دﻳﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﺷﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻦ دﻳﺮ آﻣﺪم!‬ ‫ﻛﺸﺎﻧﻲ‪ :‬آﻗﺎ ﻣﻲدوﻧﻲ ﭼﻲ ﺷﺪ؟ ﻃﺮف اﻳﻦ ﻧﺎﻟﻪﻫﺎ رو اﻳﻨﻘﺪر ﺑﺎ ﺳﻮزوﮔﺪاز ﻣـﻲﮔﻔـﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﻣﺎ دﺳﺖ ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻴﻔﻤﻮن و ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﻬﺶ دادﻳﻢ و اﻣﺎ ﻫﻤﺶ ﺗﻮ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪83‬‬

‫اﻧﮕﺎر ﻛﺴﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻨﻮا ﻛﻤﻚ ﻧﻜﺮده ﭼﻮن ﻫﻲ ﻣﻲﮔـﻪ ﻣـﻦ دﻳـﺮ آﻣـﺪم‪ ،‬اوﻧـﻢ ﺑـﺎ ﭼـﻪ‬ ‫ﺣﺴﺮت و ﺑﻐﻀﻲ‪.‬‬ ‫ﺻﺒﺢ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻌﺪ ﻛﻪ دوﺑﺎره ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﺑﺮﻳﻢ دﻳﺪﻳﻢ ﻫﻤﻴﻨﺠﻮري ﺑﺎ اون رﻓﻴﻘﻤـﻮن ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﻧﻴﻢﺳـﺎﻋﺖ زودﺗـﺮ ﺑـﺮﻳﻢ‪ .‬ﺟـﺎي ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﺳـﺎﻋﺖ‪ 5/5‬ﻛـﻪ رﺳـﻴﺪﻳﻢ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻴﺪوﻧﮕﺎﻫﻲ درﭘﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺎز ﺑﺎ ﻫﻤﻮن ﺛﺮﻳﺎ ﮔﺪا روﺑﻪرو ﺷﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﺴـﺮت و اﺷـﻚ و‬ ‫ﻏﺼﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺛﺮﻳﺎﮔﺪا‪ :‬آﻗﺎﻳﻮن‪ ،‬ﺑﺮادرا! ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﺪاي ﺑﻴﻨﻮا ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻴﺪ ﺟﺎي دوري ﻧﻤﻲره‪ ،‬ﻳﻜـﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻪ آﺧﻪ ﻣﻦ دﻳﺮ آﻣﺪم! آﻗﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﺪه در راه ﺧﺪا‪.‬‬ ‫ﻛﺸﺎﻧﻲ‪:‬‬

‫ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﭼﺮا ﻫﻲ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻣﻦ دﻳﺮ آﻣﺪم؟‬

‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺎ ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻲ ﺑﻬﺶ دادﻳﻢ و ﻣﺎ ﻫﻤﺶ ﺗﻮ ﻫﻤﻴﻦ ﻓﻜﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻌﺪش‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ زودﺗﺮ ﺑﻴﺎم ﺑﺒﻴﻨﻢ وﻗـﺖ اوﻣﺪﻧـﻪ ﮔـﺪاﻫﺎي دﻳﮕـﻪ اﺻـﻼً ﻛـﻲ‬ ‫ﻫﺴﺖ؟ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻲ ﻣﻲﮔﻪ ﻣﻦ دﻳﺮ اوﻣﺪم ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﺎﺟﺰ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬ﻳﻜﺴـﺎﻋﺖ زودﺗـﺮ‬ ‫رﻓﺘﻴﻢ ‪ 4/5‬ﺻﺒﺢ – وﻟﻲ ﺑﺎﻛﻤﺎل ﺣﻴﺮت دﻳﺪﻳﻢ ﺑﺎز ﻫﻤﻮن ﺑﺴﺎﻃﻪ! ﻃـﺮف ﺑـﺎ ﺣﺴـﺮت و‬ ‫ﻏﺼﻪ ﻣﻲﮔﻪ‪:‬‬ ‫ﺛﺮﻳﺎﮔﺪا‪ :‬آﻗﺎﻳﻮن‪ ،‬ﺑﺮادرا! ﺑﺎ ﻛﻤﺎﻻﺗﺎ! ﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻪ ﻣﻦ دﻳﺮ آﻣﺪم!‬ ‫ﻛﺸﺎﻧﻲ‪ :‬ﺑﺮاﻣﻮن ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺆالﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺟﻤﻌﻪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3/5‬آﻣﺪﻳﻢ ﺟﻤﻌـﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪﺗﺮ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 2/5‬آﻣﺪﻳﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻤﻌﻪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 1/5‬آﻣﺪﻳﻢ دﻳﺪﻳﻢ ﺑﺎز اون‬ ‫ﻫﻤﻮﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﺣﺴﺮت داره ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻲﻛﻨﻪ ﻛﻪ‪:‬‬ ‫ﺛﺮﻳﺎﮔﺪا‪ :‬آﻗﺎﻳﻮن ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬آﺧﻪ ﻣﻦ دﻳﺮ آﻣﺪم!‬ ‫ﻛﺸﺎﻧﻲ‪ :‬ﻣﺎ دﻳﮕﻪ ﻳﻄﻮري ﺷﺪه ﺑﻮدﻳﻢ ﻃﺎﻗﺘﻤﻮن ﻃﺎق ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ ﺟﻠﻮ از ﺛﺮﻳﺎ ﮔﺪا‬ ‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻳﻢ‪ :‬ﺑﺎﺑﺎ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻫﺮ دﻓﻌﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ زودﺗﺮ از ﻗﺒﻞ ﻣﻴﺎﻳﻢ اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺗـﻮ‬ ‫ﺑﺎز ﻣﻲﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﺎﺟﺰ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻴﺪ دﻳﺮ آﻣﺪم!‬ ‫ﺛﺮﻳﺎﮔﺪا‪ :‬ﻧــﻪ آﻗــﺎﺟﻮن! اوﻻ اداي ﺧــﻮدت را درﺑﻴــﺎر‪ ،‬ﻣﻨﻈــﻮرم اﻳﻨــﻪ ﻛــﻪ دارم ﻏﺼــﻪ‬ ‫ﻣﻲﺧﻮرم ﭼﺮا اﻳﻨﻘﺪر دﻳﺮ آﻣﺪم ﺗﻮي ﻛﺎر ﭘﺮآبوﻧﻮن ﮔﺪاﻳﻲ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪:6/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﻚ زن آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺛﺮﻳﺎ در ﻧﻘـﺶ ﮔـﺪاي ﺳـﻤﺠﻲ ﻇـﺎﻫﺮ‬

‫‪84‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻳﻚ ﻣﺮد ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﺸﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫زنﺑﻮدن و ﻧﺎم ﺛﺮﻳﺎ را ﺑﺮﺧﻮد داﺷﺘﻦ )ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻃﺒﻘـﺎت‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻣﺮﻓﻪ رواج دارد( ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺗﻮﺟﻪ وﻳـﮋهاي ﻛﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺧﺼﻮص آﻧﻜﻪ ﻧﺎم ﺛﺮﻳﺎ ﺑﺎ ﮔﺪا ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻛﻤﺘﺮ در ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬ ‫ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮ »رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي« ﮔﺎﻓﻤﻦ ﻛﻪ زﻧـﺎن ﺑﻴﺸـﺘﺮ در ﺣﺎﻟـﺖ درﻳﺎﻓـﺖ‬ ‫ﻛﻤﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در اﻳﻨﺠﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻤﻚ ﻳﻚ زن آن ﻫﻢ در ﻧﻘـﺶ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﺴﺖ )ﮔﺪاﻳﻲ( ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮔـﺪا را ﻛﺴـﻲ‬ ‫ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻓﺮدي ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ و ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻬﺎرت ﺷﻐﻠﻲ اﺳـﺖ و ﺑـﻪﻫﺮﺣـﺎل‬ ‫ﺑﺎ زﻳﺮﭘﺎﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﻋـﺰت ﻧﻔـﺲ و ﺑـﻪ ﺗﻌﺒﻴـﺮ رواﻧﺸـﻨﺎﺧﺘﻲ آن‪ ،‬ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ‬ ‫ﺧﻮدﭘﻨﺪارهاي ﻣﻨﻔﻲ و ﺿﻌﻴﻒ از ﺧﻮد دﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﻮي اﻓـﺮاد اﺟﺘﻤـﺎع‬ ‫دراز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ زن در ﻳـﻚ وﺿـﻌﻴﺖ ﭘﺴـﺖ ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮ‬ ‫ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ او را ﺑﺮاي اداره اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﭘﺴﺖ‪ ،‬ﻓﺮد ﻗـﺎﺑﻠﻲ ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ از اﻳـﻦ راه درآﻣـﺪ ﺧـﻮﺑﻲ را ﺑـﺮاي‬ ‫ﺧﻮد ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺳﻤﺎﺟﺖ ﭼﻨﺪ ﺗـﻦ ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺳ‪‬ـﺮّ ﻛـﺎرش‬ ‫ﻛﺸﻒ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:7/‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اﺧﺒﺎر زﻧﺎن‪ :‬در ﺑﺨﺶ اﺧﺒﺎر زﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺘﻲ در اﺑﺘﺪاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻟﻜﻨﺖزﺑﺎن داﺷـﺘﻦ زن‬ ‫ﺧﺒﺮﮔﻮ‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن ﻣﻬﻢ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ آﻏﺎز ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﺑﺎ آن ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫آﺧﺨﺨﺒﺎر زﻧﺎن ‪) /‬اﻋﻼم را ﻣﺮدي ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ زﻧﺎﻧﻪ و ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ(‬ ‫زن اول )ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮكزﺑﺎﻧﻲ(‪ :‬ﺑﺎ ﺳﻼم اﻳﻨﺠﺎﻧﺒﻪ ﻣﻜﻠﻤﻪ ﻣﺤﺘﺮم ﻛُﺒﻼ )ﻛﺒﺮي( اﺧﺒﺎري‪،‬‬ ‫زن دوم‪ :‬و اﻳﻨﺠﺎﻧﺒﻪ ﺻﻐﺮي ﻣﺨﺒﺮي‪ ،‬اوا! ﺳﻼم! ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ! ﻳﺎدم رﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ -‬ﺑﺎ آﻟﮋوي )آرزوي( ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺮاي ﻛﻠﻴﻪ ﺑﺎﻧﻮان‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪85‬‬

‫و ﻛﺪﺑﺎﻧﻮان‬‫ و ﺑﺎ آﻟﮋوي اﻳﻨﻜﻪ ﻋ‪‬ﻤﻠﻲ )ﻋﻤﺮي( دراز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬‫ اﻳﻨﻘﺪر ﻛﻮﺗﺎ ﻛﻪ در ‪ 120‬ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻣﺴﺘﻤﺮيﺑﮕﻴﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺮﺣﻮﻣﺘﺎن ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬‫ و ﺑﺎ آﻟﮋوي اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﺸﻤﺘﺎن در ﭼﺸﻢ ﻫﻮو ﻧﻴﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬‫ و ﺑﺎ آرزوي اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺷﻮﻫﺮي رام‬‫ و زنذﻟﻴﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬‫ اﺧﺒﺎز زﻧﺎن اﻳﻦ ﺑﺨﺶ را ﻣﻲآﻏﺎزﻳﻢ‪.‬‬‫ اﺑﺘﺪا ﺧﻼﺻﻪ اﺧﺒﺎل )اﺧﺒﺎر( زﻧﺎن‬‫ ﻻﺑﻄﻪ زﺑﺎندﻻزي و ﭘﻮﻛﻲ اﺳﺘﺨﻮان در ﺑﺎﻧﻮان‬‫ زﻧﮓزدن ﻳﻚ ﻣﺮد زنذﻟﻴﻞ‬‫ اﺧﻼج ﻳﻚ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺪﻋﺎدت از ﻣﻨﺰل ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺴﻞ ﺧﻮﻳﺶ‬‫ اﺧﺘﻼف ﻳﻚ زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﻢﺷﺪن ﻛﻼهﮔﻴﺲ ﺷﻮﻫﺮش‬‫ ﻋﺎدت ﺑﻪ ﻧﻔﺮﻳﻦﻛﺮدن و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬‫ آﻟﺰاﻳﻤﺮ و آﺷﺘﻲ ﻣﺠﺪد دو زوج و ﻋﺸﻖ دوﺑﺎره‬‫ ﻛﺪﺑﺎﻧﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮﻳﺎﻳﻲ داﻟﺪ و ﻣﺸﻜﻼت ﺷﻮﻫﻞ‬‫دو ﻣﺠﺮي ﺑﺎ ﻫﻢ‪ :‬ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از اﺧﺒﺎل زﻧﺎن‪:‬‬ ‫ ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻞ )ﺗﺸﻜﺮ( از ﺗﺬﻛﻞ )ﺗﺬﻛﺮ( ﺑﺠﺎ و ﻗﺎﻃﻊ ﺗﻬﻴـﻪﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﻪ اﺧﺒـﺎر زﻧـﺎن ﺗﻮﺟـﻪ‬‫ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ ﻋﺎدت ﺑﺪ ﻳﻚ ﺷﻮﻫﺮ ﻛﺎر دﺳﺘﺶ داد‪:‬‬‫ ﺧﺎﻧﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎلﻫﺎ )ﺑﺎرﻫﺎ( ﺑﻪ ﺷﻮﻫﻠﺶ ﺗﺬﻛﻞ داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس زﻳﻞ )زﻳﺮ( از ﻣﻨـﺰل‬‫ﺧﺎﻟﺞ )ﺧﺎرج( ﻧﺸﻮ ﻛﻪ آﺑﻠﻮي )آﺑﺮوي( ﺧﺎﻧﻮادﮔﻴﻤﻮن ﺧﺪﺷﻪدال ﻧﺸﻪ‪،‬‬ ‫ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻗﺎ ﻋﺎدت ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺐ ﻛﻪ اﻳـﻦ آﻗـﺎ ﺑـﺮاي‬‫ﺑﺮدن ﻛﻴﺴﻪ زﺑﺎﻟﻪ از ﻣﻨﺰل ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮ ﻛﻮﭼﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ ﺧــﺎﻧﻢ ﻣﻨــﺰل ﻣﺨﺼﻮﺻـﺎً دﻟــﺐ )درب( ﺣﻴــﺎط ﻻ )را( ﺑــﻪ ﻟــﻮي )روي( اﻳــﻦ آﻗــﺎي‬‫ﺑﻲﻣﺒﺎﻻت ﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ -‬و آﻗﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن وﺿﻊ ﭘﺸﺖ در )ﺑﺎ ﺧﻨﺪه ﻣﺠﺮي( ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪86‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫)ﻣﺠﺮي ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻨﺪه( آﻗﺎي ﻣﺤـﺘﻠﻢ )ﻣﺤﺘـﺮم( ﻫﺮﭼـﻲ ﺑـﻪ دل )در( ﻛﻮﺑﻴـﺪ د‪‬ل ﺑـﻪ‬‫روﻳﺶ ﺑﺎز ﻧﺸﺪ‪.‬‬ ‫ آﻗﺎ ﻫﻢ ﺷﺮوع ﺑﻪ داد و ﺑﻴﺪاد و ﻫﻮار ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬‫ ﭼﻮن ﻟﺒﺎس اﻳﻦ آﻗﺎ ﺑﻪ ﻟﻨﮓ )رﻧﮓ( آﺑﻲ ﺑﻮد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻠـﻴﺲ ﺑﺎزداﺷـﺖ و ﺑـﻪ‬‫ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎﻟﺴﺘﺎن ﺑﺮده ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ دﻳﮕﻪ وﻗﺖ ﻧﺪاﻟﻴﻢ ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ!‬‫ ﭘﺎﻳﺎن اﺧﺒﺎر زﻧﺎن‪.‬‬‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪:7/‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اﺧﺒﺎر زﻧﺎن ﻣﺸﺤﻮن از ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬درﺑﺎره زﻧﺎن اﺳﺖ‬ ‫)رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ درﺑﺎره آﻧﺎن( ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ اﺷـﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴـﺪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ اﮔﺮ ﻣﻌﻜﻮس اﻳﻦ ﺑﺨﺶ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮر آورﻳـﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ درك‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﺟـﺎي اﻳـﻦ ﺑﺨـﺶ‪ ،‬اﺧﺒـﺎر ﻣـﺮدان را‬ ‫داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً در آرم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺻﺪاي ﻓﺮدي را ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎ ﺻﺪاي درﺷـﺖ‬ ‫ﻣﺮداﻧﻪ )داش ﻣﺸﺘﻲ( ﻣﻲﺷﻨﻴﺪﻳﻢ و ﻛﻤﺘﺮ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ ﻛﻪ آرم آن را زﻧﻲ‬ ‫ﺑﺎ ﺻﺪاي ﻛﻠﻔﺖ ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋـﻼوه ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛـﻪ در آن ﺑـﻪ ﻣـﺮدان‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﻮزهﻫﺎي ﺷﻐﻠﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻮزه ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ‬ ‫ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎً ﺑﺎ ﻣﻮازي آن درﺑﺎره زﻧﺎن ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﭼﻨـﺪ‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ وﺟﻮد دارد‪:‬‬ ‫ ﻫﺮ دو زن اﺧﺒﺎرﮔﻮ‪ ،‬دﭼﺎر ﮔﻔﺘﺎرﭘﺮﻳﺸﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﻛﺒﺮي‪ ،‬ﻧﻮكزﺑـﺎﻧﻲ‬‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻠﻤﺎت را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ادا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه آﻧﻜـﻪ‬ ‫ﻧﺎم »ﻛﺒﺮي اﺧﺒﺎري« ﺑﻴﺶ از ﻫﺮﭼﻴﺰ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺧﺒﺮﭼﻴﻦﺑﻮدن زن دارد‪ .‬زن‬ ‫دوم ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﺶ ﺻﻐﺮي ﻣﺨﺒﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎز ﻫﻤﻴﻦ دﻻﻟﺖ ﺑـﺮ وي ﺻـﺪق‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -‬ﺻﻐﺮي ﻣﺨﺒﺮي‪ ،‬ﺳﻼم ﻳـﺎدش ﻣـﻲرود‪ ،‬ﺳـﻼم ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و از اﻳـﻦ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪87‬‬

‫رﻋﺎﻳﺖﻧﻜﺮدن آداب ﻣﺮﺳﻮم ﻋﺬر ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‪.‬‬ ‫ در اﺑﺘﺪاي ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬آرزو ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﻘﺪر ﻋﻤﺮ دراز داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﺪ‬‫ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻤﺮي ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺮﺣﻮﻣﺘﺎن دﻳﮕـﺮ ﻣﺨـﺘﺺ ﺑـﻪ ﺧﻮدﺗـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺰاﺣﻤﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺷﻮﻫﺮ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاي زن ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﻣـﺰاﺣﻢ و ﻣـﺮﮔﺶ راﺣـﺖﺷـﺪن از دﺳـﺖ او‬ ‫ﺗﻠﻘﻲﺷﺪه‪.‬‬ ‫ ﻫﻮو‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺳﻮژهﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻫﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬داﺳـﺘﺎن‬‫و ﻟﻄﻴﻔﻪاي ﻣﻮﺟﺐ رﻧﺠﺶ زﻧﺎن و ﺷـﺎدي و ﺧﻨـﺪه ﻣـﺮدان ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ آرزو ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﭼﺸﻤﺘﺎن ﺑـﻪ ﻫـﻮو ﻧﻴﻔﺘـﺪ‪ ،‬آرزوي ﺑﺴـﻴﺎر‬ ‫ﻧﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﻣﺮدان اﺳﺖ و ﺑﺎزي ﻃﻨﺰي ﺑﺎ زﻧﺎن‪.‬‬ ‫ در اداﻣﻪ‪ ،‬آﻧﺎن آرزو ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺷـﻮﻫﺮي رام و زنذﻟﻴـﻞ داﺷـﺘﻪ‬‫ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ در اﺧﺒﺎر زﻧﺎن‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﺷﻮﻫﺮي رام و زنذﻟﻴﻞ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬رام ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺪﻟﮕﺎم‪ ،‬ﭼﻤﻮش‬ ‫و ﺳﺮﻛﺶ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود و ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬زنذﻟﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮدي اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﻫﻤﺴﺮش ﺗﺴﻠﻴﻢ اﺳـﺖ و‬ ‫از ﺧﻮد ارادهاي ﻧﺪارد و درواﻗﻊ ﻣﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ زﻧـﺶ ﺧـﻮار و‬ ‫ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ واژه در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ دوﭘﻬﻠﻮ دارد‪ :‬ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫آن ﻫﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎي ﻋﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨـﺎي دﻳﮕـﺮ آن در ﻟﻔﺎﻓـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣــﺮدي ﻣــﻲﮔﻮﻳﻨــﺪ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺣــﺮفﻫــﺎي ﻫﻤﺴــﺮش )ﺣﺘــﻲ ﺣــﺮفﻫــﺎ و‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺑﻪﻧﺎﺣﻖ او( ﮔﻮش ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﺮدي ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻧﻴﺰ از اﺻﻄﻼح زنذﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻛﺎرﺑﺮدن دو اﺻﻄﻼح ﺷﻮﻫﺮ رام و زنذﻟﻴﻞ )ﺑﻪ وﻳﮋه اﺻـﻄﻼح دوم‬ ‫ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎر راﻳﺞ اﺳﺖ( ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آرزوﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫از ﻃﺮف زﻧﺎن ﺑﺮاي زﻧﺎن اﺑﺮاز ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻧﺘﻈﺎرات آﻧﺎن از‬ ‫ﻣﺮدان اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪88‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ در ﺧﺒﺮ »ﻋﺎدت ﺑﺪ ﻳﻚ ﺷﻮﻫﺮ ﻛﺎر دﺳﺘﺶ داد«‪ ،‬زن ﻣﺮد را ﭘـﺲ از‬‫ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﭘﺸﺖ در ﻣﻨﺰل ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد و راه ﻧﻤﻲدﻫـﺪ و ﭼـﻮن ﻟﺒـﺎس‬ ‫آﺑﻲ )ﺧﺎﻧﮕﻲ( ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺎﻣﻮران ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﻫﺮ دو ﺧﺒﺮ اﺧﻴﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺌﻮري ﮔﺎﻓﻤﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮاﺳﺎس »اﻟﮕﻮي ﺿﺪﻣﻨﺎﺳـﻜﻲﺷـﺪن ﻓﺮﻣـﺎﻧﺒﺮي« واﻛـﻨﺶ ﺻـﻮرت‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ اﺳﺘﻔﺎده از دو اﺻﻄﻼح ﺷﻮﻫﺮ رام و زنذﻟﻴﻞ و دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺑﻴﺮونﻛﺮدن ﺷﻮﻫﺮ از ﺧﺎﻧﻪ )ﭼﻴﺰي ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻧـﺪرت در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣـﺎ اﺗﻔـﺎق‬ ‫ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﺑﺮﻋﻜﺲ آن ﻓﺰوﻧﻲ دارد( ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺧﻴـﺎلﭘﺮدازاﻧـﻪاي‪ ،‬ﺑﺮاﺳـﺎس‬ ‫اﻟﮕﻮي ﺿﺪﻣﻨﺎﺳﻜﻲﺷﺪن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮي‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ واﻛﻨﺶ از ﺳﻮي زﻧﺎن ﻫﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬ ‫ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻄﺎﺑﻖ روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﺎم اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‬‫اﺧﺒﺎر زﻧﺎن اﺳﺖ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﺑﺴـﻴﺎر‬ ‫ﺣﺎﺷﻴﻪاي و ﺻﺮﻓﺎً در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺣﺎﺷﻴﻪايﺑﻮدن‪ ،‬ﻧﺎﭼﻴﺰ‬ ‫ﺑﻪﺣﺴﺎبآﻣﺪن و ﻓﻨﺎي ﻧﻤﺎدﻳﻦ‪ ،‬آﺷﻜﺎرا ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:8/‬‬ ‫راوي‪ :‬و اﻳﻦ داﺳﺘﺎن دﻧﺒﺎﻟﻪدار ﺷﺎﺗﺮه و ﺳﻮديﺧـﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻋﻴـﺎﻟﺶ ﺧﻴﻠـﻲ از اﻳﻨﺘﺮﻧﺘـﻲﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺳﺮ ذوق آورده و ﻫﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ زوج ﻟﻄﻴﻔـﻪ ﻣـﻲﺳـﺎزﻧﺪ ﻣﺜـﻞ آﻗـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در‬ ‫اﻳﻤﻴﻞﺷﺎن ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪ :‬ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‬ ‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ!ﺷﺎﺗﺮه )ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﺗﺮﻛﻲ(‬ ‫ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ آﻗﺎ ﻣﻴﺜﻢ ﮔﻴﺮ داده ﻳﻪ ﻣﻌﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﻮب ﭼﻴﻜﺎرش ﻛﻨﻢ؟‬‫ ﺧﻮب ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ دﻳﮕﻪ ﺗﻮ ﺑﺎ اون ﻓﻴﻼت راه اﻓﺘﺎدي ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺖ‬‫ ﺧﺎﻧﻢ! اﻳﻨﻘﺪر ﻣﺘﻪﺑﻪﺧﺸﺨﺎش ﻧﮕﺬار! ﻣﻲﮔﻢ ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﺎي ﺳـﺎده ﺑـﺮاي ﺳـﻮديﺧـﺎﻧﻢ‬‫ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎري ﻧﺪاره ﻛﻪ؟‬ ‫‪ -‬اﻳﻦ ﻫﻢ ﻓﻴﻠﻪ ﻣﻴﻞ داره ﺣﺘﻤﺎً دﻳﮕﻪ؟‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪89‬‬

‫ ﮔﻮش ﻛﻦ ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ! ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﭼﺮا؟ﺧﻮب ﮔﻮش ﻛﻦ! ﭼﺮا ﻓﻴﻞ ﻧﻤـﻲﺗـﻮﻧﻲ‬‫ﺳﻮار دوﭼﺮﺧﻪ ﺑﺸﻪ؟ اﻳﻦ راﺣﺘﻪ‬ ‫ ﺧﻮب! ﻣﻌﻠﻮم دﻳﺠﻪ ﺑﺎﺑﺎﺟﺎن! آﺧﻪ اﮔـﻪ ﻓﻴـﻞ ﺳـﻮار دوﭼﺮﺧـﻪ ﺑﺸـﻪ اون دوﭼﺮﺧـﻪ‬‫ﻣﻲﺷﻜﻨﻪ دﻳﮕﻪ!‬ ‫ ﻣﮕﻪ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدي ﻫﻤﻪ دوﭼﺮﺧﻪﻫﺎ از اﻳﻦ ﭼﻴﻨﻲﻣﻴﻨﻲﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺸﻜﻨﻪ؟‬‫ وا!‬‫ دادﻳﻢ دوﭼﺮﺧﻪ ﻣﺤﻜﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ آوردن ﺑﺮاﻣﻮن‪ ،‬ﻓﻬﻤﻴﺪي! وﻟﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻪ ﺳﻮار ﺑﺸﻪ‬‫ ﻧﻤﻲدوﻧﻢ وال ﻻ )ا‪(...‬‬‫ ﻻﺑﻮد اﻳﻦ دﻣﺒﺶ روي زﻣﻴﻦ ﮔﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻪ‪ ،‬دردش ﻣﻴﺎد‪ ،‬ﺳﻮار دوﭼﺮﺧﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻪ ﺑﺸﻪ‬‫ رﺋﻴﺲ اﺳﺘﻌﺪادهﻫﺎي درﺧﺸﺎن ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ!ﺧﺎﻧﻮﻣﻪ ﻣﺪالﻫﺎي اﻟﻤﭙﻴﻚ رﻳﺎﺿﻲ؟‬‫ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮدي؟ درﺳﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﺷﺎﺗﺮه؟‬‫ ﺑﺎﺑﺎ ﻣﻦ اﻳﻦ دم ﻓﻴﻞ رو ﻋﻴﻦ ﭘﺎﭘﻴﻮن ﮔﺮه ﻓﻮﻛﻮﻟﻲ ﻣﻲزﻧﻢ ﻛﻪ ﻧﻴﻔﺘﻪ ﺧﺎﻧﻢ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻢ ﻓﻘـﻂ‬‫ﺑﮕﻮ ﻓﻴﻞ ﭼﺮا ﺳﻮار دوﭼﺮﺧﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻪ ﺑﺸﻪ؟‬ ‫ اه ﺷﺎﺗﺮه! ﻣﻦ ﭼﻪ ﻣﻲدوﻧﻢ آﺧﻪ ﻻﺑﻮد ﺧﺮﻃﻮﻣﺶ ﻻي ﭘﺮهﻫﺎي دوﭼﺮﺧﻪ ﮔﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻪ‪.‬‬‫ ﻻي ﭘﺮه ﻛﺪوﻣﻪ‪ .‬ﭼﺮا ﮔﻴﺞﺑﺎزي درﻣﻴﺎري؟‬‫ ﺷﺎﺗﺮه ﻛﻼﻓﻢ ﻛﺮدي ﭘﺲ ﭼﺮا آﺧﻪ ﻓﻴﻞ ﻧﻤﻲﺗﻮﻧﻲ ﺳﻮار دوﭼﺮﺧﻪ ﺑﺸﻪ؟‬‫ ﺗﻮ ﻣﻨﻮ ﻛﻼﻓﻪ ﻛﺮدي ﺧﺎﻧﻢ! ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻓﻴﻞ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺷﺴﺖ ﻧﺪاره ﻛﻪ ﺑﻮق ﺑﺰﻧﻪ!؟‬‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪:8/‬‬ ‫اﻳﻦ دو ﺗﻦ از ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ و‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زن و ﺷﻮﻫﺮي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﺗﺮﻛﻲ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺻﺤﺒﺖ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻌﻤﺎﻳﻲ ﻃﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺨﻲ دو ﻃﺮﻓـﻪ ﺑـﻴﻦ‬ ‫زن و ﺷﻮﻫﺮ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد و در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈـﺮ ﮔـﺎﻓﻤﻦ‬ ‫»ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻘﺒﻮل« اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺷﺎﺗﺮه )ﺷﻮﻫﺮ( ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻃﻮري ﻣﻌﻤﺎ را‬ ‫ﻃﺮح ﻣﻲﻛﻨـﺪ )ﻳـﺎ اﮔـﺮ ﺳـﻮدي‪ ،‬در اﺑﺘـﺪا آن را ﻃـﺮح ﻛﻨـﺪ( ﻛـﻪ در آن‬ ‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ ﭘﺲ از ﻃﻲ ﻳﻚ ﻓﺮازوﻧﺸﻴﺐ در ﭘﺎﺳﺦدادن درﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﺮد ﺑﺎ ﺑﻪدﺳﺖﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺣـﻞ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫‪90‬‬

‫)ﻣﻌﻤﺎ( ﭘﻴﺮوز ﻣﻴﺪان ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:9/‬‬ ‫راوي‪ :‬ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ داﺷﺘﻪ ﻟﺐ رودﺧﻮﻧﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻪ و ﺗﺒﺮ آﻫﻨﻴﺶ ﻫﻢ روي ﺷﻮﻧﺶ ﺑﻮده‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ ﻣﻲﻳﺎد از ﭘﻞ ردﺑﺸﻪ ﺗﺒﺮ ﻣﻲاﻓﺘﻪ ﺗﻮ آب‪ .‬در ﻫﻤﻦ ﻟﺤﻈـﻪ ﻳـﻚ ﻓﺮﺷـﺘﻪ‬ ‫ﻣﻲﻳﺎد و ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻪ‪.‬‬ ‫ آﻗﺎ ﺗﻮ ﻛﻲ ﻫﺴﺘﻲ دﻳﮕﻪ؟‬‫ ﻣﻦ ﻳﻚ ﻓﺮﺷﺘﻢ!‬‫راوي‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻛﻪ از ﺗﻴﭗ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ ﺧﻮﺷﺶ اوﻣﺪه ﺑﻮد ﻣﻲره ﺗـﻪ آب و ﻳـﻚ ﺗﺒـﺮ‬ ‫ﻃﻼﻳﻲ ﻣﻲﻳﺎره ﺑﺎﻻ‪.‬‬ ‫ ﻧﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪﺟﻮن! اﻳﻦ ﻃﺒﺮ ﻣﺎل ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ آﻗﺎ!‬‫ ﺑﺎركاﷲ! ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ دوﺑﺎره ﻣﻲرم‪.‬‬‫راوي‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺎز ﻣﻲره و اﻳﻦ دﻓﻌﻪ ﻳﻚ ﺗﺒﺮ ﻧﻘﺮهاي از ﺗﻪ رودﺧﻮﻧﻪ ﻣﻲﻳﺎره‪.‬‬ ‫ ﻧﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪﺟﻮن! آﻗﺎ! اﻳﻦ ﺗﺒﺮه ﻧﻘﺮه ﻣﺎل ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ!‬‫راوي‪ :‬اﻳﻦ دﻓﻌﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﻲره از ﺗﻪ آب ﺗﺒﺮ آﻫﻨﻲ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ رو ﻣﻲﻳﺎره و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺻﺪاﻗﺘﺶ اون دو ﺗﺎ ﻃﺒﺮ دﻳﮕﻪ رو ﻫﻢ ﺑﻬﺶ ﻫﺪﻳﻪ ﻣﻲده‪ .‬ﭼﻨـﺪ روزي ﻧﻤـﻲﮔـﺬره ﻛـﻪ‬ ‫ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ ﺑﺎ ﻋﻴﺎﻟﺶ‪ ،‬رؤﻳﺎﺧﺎﻧﻢ داﺷﺘﻨﺪ از روي ﭘﻞ ﻣـﻲﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻳﻮﻫـﻮ ﻋﻴـﺎل‬ ‫ﺣﺎﺟﻲ ﭘﺮت ﻣﻲﺷﻪ ﺗﻮ آب‪.‬‬ ‫ ﻓﺮﺷﺘﻪﺟﺎن ﺑﺎزم ﺗﻮﻳﻲ؟‬‫ ﺑﻠﻪ‬‫راوي‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻛﻪ از ﺻﺪاﻗﺖ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ ﺧﻮﺷﺶ اوﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷـﻪ و ﺑـﺮاي‬ ‫ﻛﻤﻚ ﺑﻪ اون ﻣﻲره ﺗﻪ آب و ﻳﻚ ﭘﺮي درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻴﺎره ﺑﺎﻻ‪.‬‬ ‫ اي آﻗﺎ! دﺳﺘﺖ درد ﻧﻜﻨﻪ ﻛﻪ ﻋﻴﺎل ﻣﻦ رو آوردي!‬‫ وﻟﻲ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ ﺗﻮ ﻛﻪ دروﻏﮕﻮ ﻧﺒﻮدي اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻴﺎل ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ!‬‫‪ -‬آﺧﻪ دﻳﺪم ﻣﻲﺧﻮاي ﻣﺜﻞ دﻓﻌﻪ ﻗﺒﻞ ﻃﻮﻟﺶ ﺑﺪي و ﺗﺎزه ﺑﻌﺪ ﺳﻪ ﺗﺎ زن ﺑﺮام از آب‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪91‬‬

‫درﺑﻴﺎري‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻫﻤﻴﻦ اوﻟﻲ رو ﺑﺮدارم ﺑﻬﺘﺮه‪ .‬ﻣﻦ از ﻛﺠﺎ ﺑﻴﺎرم ﺧﺮج ﺳﻪ ﺗﺎ زن رو ﺑﺪﻣﻮ‪،‬‬ ‫آﻗﺎ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪:9/‬‬ ‫ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ ﻣﺮد ﻣﻴﺎﻧﺴﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻟﻬﺠـﻪ ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﻲ ﺣـﺮف‬ ‫ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻛﻠﻤﻪ ﺣﺎﺟﻲ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ را ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ او ﻣﺮدي ﺳﻨﺘﻲ اﺳﺖ و ﻳـﺎ‬ ‫ﻻاﻗﻞ از او اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﺳﻨﺘﻲ رﻓﺘﺎر ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻃﻨﺰﻫﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘـﻼب آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬ ‫ﻧﺎمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮدان و زﻧﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺎمﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﺘـﺮ‬ ‫ﺗﺪاﻋﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ دارﻧﺪ و ﻳﺎ اﺻﻼً ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻬﻤﻨﻲ و رؤﻳﺎ‪ ،‬ﻫﻴﭻﻳـﻚ‬ ‫ﺗﺪاﻋﻲ ﻳﻚ ﻧﺎم دﻳﻨﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻧـﺪارد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﻛﻠﻤـﻪ ﺣـﺎﺟﻲ در‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﺮد دوﺑﺎره ﻫﻤﺎن ﺗﺪاﻋﻲ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪.‬‬ ‫در ﻣﺎﺟﺮاي ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮ ﻓﻴﺴﻚ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻬﻔﺘﻪ ﭼﻨـﺪي در ﺑﻄـﻦ‬ ‫داﺳﺘﺎن وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺮآﻳﻨﺪ اﻧﻮاع ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ و اﻳـﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺮدﺳـﺎﻻراﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺮد اﺳﺖ‪.‬‬‫ﻣﺮد )ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ( ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد رؤﻳﺎ ﺧﺎﻧﻢ را ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ و‬ ‫زن ﺗﺎزه را ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ اﻳﻦ ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻼﻗـﻲ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﺧـﺎص ﻛـﻪ از رﻓﺘـﺎر‬‫ﻣﺮداﻧﻪ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻣﺮي ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬ ‫ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ داﺳﺘﺎن دو ﺑﺨﺶ داﺷﺖ‪ :‬اﻓﺘﺎدن ﺗﺒﺮ ﺑﻪ آب‪ ،‬اﻓﺘﺎدن ﻫﻤﺴﺮ ﺑـﻪ آب‪.‬‬‫آﻳﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺗﺒﺮ و ﻫﻤﺴﺮ )زن( در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﺳﻨﺨﻴﺘﻲ‬ ‫ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﮕﺎه رواﻧﻜﺎواﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ اﻧﺘﺨـﺎب را‬ ‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻠﻘـﻲ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ و اﺣﺘﻤـﺎﻻ ً آن را ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﻣﻬﻤـﻲ از ﻫـﻢ ﺳـﻨﺦ‬ ‫ﺗﻠﻘﻲﻛﺮدن زن و ﺗﺒﺮ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪92‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس روﻳﻜﺮد رواﻧﻜﺎواﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗـﻮان‬‫ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮ آن ﺗﺄﻛﻴﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﻲءﮔﻮﻧﻪدﻳﺪن و اﺑﺰاري ﺗﻠﻘـﻲﻛـﺮدن زن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺗﺒﺮ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ در آب ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻓﺮﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻫﻤﺴﺮش در آب ﻣﻲاﻓﺘﺪ اﻣﺎ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‬ ‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ »زن« ﻣﻲرﺳـﺪ و ﻧـﻪ ﻫﻤﺴـﺮش‪ .‬درواﻗـﻊ اﻳﻨﺠـﺎ ﻣﻬـﻢ‬ ‫ﻛﺎرﻛﺮد اﻳﻦ دو اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﺎﻫﻴﺘﺸﺎن‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ از ﻣﺮد اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣـﺮدي اﺳـﺖ ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﻲﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻋﺎﻃﻔﻲ‪ .‬او از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺻـﻼً اﺑـﺮاز‬ ‫ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ دﻳﮕﺮ آن ﻛﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﭘﺎﻛﻲ و‬ ‫ﺻﻔﺎﺳﺖ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﻳﻜـﻲ آن ﻫـﻢ‬ ‫زﻳﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ زن ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ داﺷﺘﻦ‬ ‫ﻳﻜﻲ آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﺮورت زﻧﺪﮔﻲ و از روي ﻧﺎﭼﺎري ﺑـﺎز ﻫـﻢ زﻳـﺎد‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ج‪:10/‬‬ ‫ﭘﺎي ﺗﺮﻳﺒﻮن‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻗﺒﻼ‪ ،‬ﻧﻴﺰﮔﻔﺘﻴﻢ در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮدي ﺑﺎ ﻟﻬﺠـﻪ ﻛﺎﺷـﻲ اﻓـﺮاد ده‬ ‫ﻛﻤﺠﻮن را ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ و درﺑـﺎره ﻣﺴـﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪ -‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ وﻋﺪهﻫﺎي دمدﺳﺘﻲ درﺻﺪد اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻫﻤﻮاره رأي ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎ زن او ﺑﻪ داد ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻲرﺳﺪ و ﺑﺎ زدن ﻣـﺎﻫﻲﺗﺎﺑـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮ او‪ ،‬ﺳـﺎﻛﺘﺶ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و او ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻤﻜﻴﻦﻛﺮدن ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ زﻧﺶ‪ ،‬از ﺻﺤﻨﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد و ﺟﻤﻌﻴـﺖ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ رﻓﺘﺎر زن‪ ،‬ﺗﺸﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ ج‪:10/‬‬ ‫ﻗﺒﻼً درﺑﺎره اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻃﻨﺰ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ را اراﺋﻪ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺷـﺎره‬ ‫دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﻨﻴﻢ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻏﺎﺋﻠﻪ را ﻓﻘﻂ ﻳﻚ زن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﭘﺎﻳـﺎنﺑﺨﺸـﻲ آن ﺑـﻪ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪93‬‬

‫ﺷﻴﻮه ﻧﺎﺑﻬﻨﺠﺎري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دراﻳﻨﺠﺎ زن را ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠـﻲ‬ ‫را ﺑﻪراﺣﺘﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑـﺎ ﺗﺼـﻮﻳﺮ دو ﮔﺎﻧـﻪاي از زن‬ ‫روﺑﻪرو ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ :‬از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺑﺎ زﻧﻲ روﺑﻪرو ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪراﺣﺘﻲ‬ ‫ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد را ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻨﺪ و ﻣﺮد ﺑﻪراﺣﺘﻲ از او ﭘﻴﺮوي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬از ﻃﺮف‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺑﺎ زﻧﻲ روﺑﻪرو ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ رﻓﺘﺎري ﺧﺸﻦ ﺑﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻛـﺎري دﺳـﺖ‬ ‫ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ دوﮔﺎﻧﻪاي ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ از ﻳﻚ زن وﺟﻮد دارد و‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻣﺮدان ﻣﺼﺪاق ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫د‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮرخ‪85/11/29 :‬‬ ‫ﻣﺘﻦ د‪:1/‬‬ ‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫)ﻫﻤﺮاه ﻋﻄﺴﻪ( اي ﻏﺰال! ﻏﺰال ﮔﻮش ﻛﻦ! واي! ﻣﻦ ﺷﺪﻳﺪاً زﻛﺎم ﺷﺪم!‬

‫زن‪:‬‬

‫راﺳﺘﻲ؟ ﻣﺒﺎرﻛﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﻮ ﻫﻢ ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﺷﺪي!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ د‪:1/‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻃﻨﺰ ﮔﻮﻳﺎ زن ﻣﺪتﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺳﺖ ﺷﻮﻫﺮش در ﻛﺎري‬ ‫ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮد‪ ،‬از ﻗﻀﺎ زﻛﺎمﺷﺪﻧﺶ ﻣﺤﻤﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ زن ﺑـﻪ او ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﻮ ﻫﻢ ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﺷـﺪي‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﺮﺧﻼف ﻣـﺪل ﮔـﺎﻓﻤﻦ )در‬ ‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﻛﺎر( ﻣﺮد در ﻳﻚ ﻧﻘﺶ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ درﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻳﻚ ﻣﺮد دﺳﺖوﭘﺎﭼﻠﻔﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮدﻫﺎ اﻏﻠﺐ در ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ د‪:2/‬‬

‫ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ‪ :‬ﻣﮋده ﺑﺮاي ﻣﺎﻣﺎن ﺟﻮن و ﺑﺎﺑﺎﺟﻮن‬ ‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﺑﻪﺑﻪ! ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ! ﺑﺒﻴﻦ ﻋﺴﮕﺮ ﭘﺴﺮﻣﻮن ﭼﻘﺪر ﺷﺎده ﺣﺘﻤﺎً ﻧﻤﺮه ﻋﺎﻟﻲ آورده!‬

‫‪94‬‬

‫زن‪:‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫اﻳﻠــﺪي ﻣــﻦ ﺳــﻨﻪ ﻗﺮﺑــﺎن! ﻧﻨــﻪ! اوﻏــﻼن! ﺑﮕــﻮ ﭼــﻲ ﺷــﺪه ﻋﺴــﮕﺮﺟــﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﮕﻮ ﻣﺎدر‪ ،‬ﻗﺮﺑﻮﻧﺖ ﺑﺮم!‬

‫ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ‪ :‬ﺗﻮي ﻋﻠﻮم ﺷﺎﮔﺮد اول ﺷﺪم‪.‬‬ ‫زن و ﻣﺮد‪ :‬آﻓﺮﻳﻦ ﭘﺴﺮم!‬ ‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫ﺣﺎﻻ ﺑﮕﻮ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﭼﻲ ازت ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻮاﺑﻲ دادي؟‬

‫ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ‪ :‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺎﻣﻲ ﺳﻮدي! ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻠﻢ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻓﻴﻞ ﭼﻨـﺪﺗﺎ ﭘـﺎ دارد؟ ﻣـﻨﻢ‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ ﺳﻪ ﺗﺎ!‬ ‫زن‪:‬‬

‫ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻲ ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﺎ داره؟ ﺑﺎ ﻫﻤـﻴﻦ ﺟـﻮاب ﻏﻠـﻂ ﻏﻮﻟـﻮط‪ ،‬ﺗـﻮ ﺷـﺎﮔﺮد اول‬ ‫ﺷﺪي؟‬

‫ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ‪ :‬ﻣﺎﻣﺎن ﻣﺎ رو ﺑﺎش! ﺧﺒﺮ ﻧﺪاري ﺑﻘﻴﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﻴﻞ ‪ 6‬ﺗﺎ ﭘﺎ داره‪.‬‬ ‫ﻣﺮد‪:‬‬

‫واﻗﻌﺎً ﻣﺎدري ﻛﻪ ﺗﻮ را ﺑﺎردار ﺷﺪ ﭘﺴﺮش ﻫﻢ اﻧﻴﺸﺘﻴﻦ ﻣﻴﺸﻪ!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ د‪:2/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن دو ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﺳـﻮدي ـ ﺷـﺎﺗﺮه روﺑـﻪرو‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺷﺎﺗﺮه ﻣﻌﻤـﻮﻻً درﺻـﺪد اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻃـﺮح ﻣﻌﻤـﺎ ﻛـﻢﻫﻮﺷـﻲ‬ ‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ را ﺑﻪ ر‪‬ﺧﺶ ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﭘﺴﺮﺷـﺎن ﻋﺴـﮕﺮ وارد ﻣﻴـﺪان‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎدر ﺟﻮاب اﻋﺘﺮاض ﭘﺴﺮ را ﻣﻲدﻫﺪ ﭘـﺪر )ﺷـﺎﺗﺮه(‬ ‫در ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﻲ ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ ﺳـﻮديﺧـﺎﻧﻢ ﻣﻄﻠﺒـﻲ ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺻﺮﻳﺢﺗﺮش اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬از اﻳﻦ ﻣﺎدر‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ اﻧﻴﺸﺘﻦ‬ ‫ﺑﺰاﻳﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ و ﻫـﻢ ﻣـﺪل ﮔـﺎﻓﻤﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﺮدان‪ ،‬ﻣﻈﻬﺮ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و زﻧﺎن ﻧﺎﻗﺺاﻟﻌﻘﻞ! ﺑـﻲﻋﺮﺿـﮕﻲ‬ ‫ﺑﭽﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﻲ در ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﺎدر رﺑـﻂ ﭘﻴـﺪا‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و درواﻗﻊ اﻳﻦ ﻛﻢﻫﻮﺷﻲ در ﭘﺎﺳﺦدادن ﺑﻪ ﺳﺆال ﻣﺪرﺳﻪ ارﺛﻴﻪ ذاﺗﻲ‬ ‫ﻣﺎدري ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪95‬‬

‫ﻣﺘﻦ د‪:3/‬‬ ‫ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﮔﻢ ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺷﻨﻮي!‬ ‫زن‪ :‬ﻣﻦ ﻣﮋﮔﺎن ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲام و ﺣﺘﻤﺎً ﻫﻢ ﺣﻖﺑﻮدﻧﻢ و ﻣﻈﻠﻮمﺑـﻮدﻧﻢ ﻣـﺪتﻫـﺎ ﺑﺮاﺗـﻮن‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه‪ .‬ﻋﻠﻲاﻟﺨﺼﻮص در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺠﻴﺪﺧﺎن‪ ،‬ﺷﺮﻳﻚ زﻧﺪﮔﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﺎﻧﺰدهﺳﺎﻟﻪ دارم‬ ‫ﺑﺎ او زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ و ﺧﻮب ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ ﺗﻮ اون ﻛﻠﻪ ﻣﺮﻣﻮزش ﭼﻲ ﻣﻲﮔﺬره! ﻧﻪ اﻳﻨﻜـﻪ‬ ‫ﺑﮕﻢ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﺠﻴﺪﻧﺎ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻤﻲ دوﻧﻢ ﭼﺮا ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﭘﺸﺖ ﻇـﺎﻫﺮ ﻓﺮﻳﺒﻨـﺪه و‬ ‫ﻛﻠﻤﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻛﻨﻪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﻪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ اون ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻠﻲﺷﻪ‪ ،‬ﻧﻪاﻳﻨﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻴﮕﻪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻬﻴﻦ ﻛﻪ؟ ﻣﻦ ﻳﻪ ﭼﻴﺰ واﻗﻌﻲ دﻳﮕﻪ ﻣﻲﺷﻨﻮم‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﻧﻤﻮﻧﻪ زﻳﺎد ﺑﺮاﺗﻮن ﮔﻔﺘﻢ اﻣﺎ اﻳﻨﻮ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣـﺜﻼً ﭘﺮﻳـﺮوز ﺟـﺎروﺑﺮﻗﻲ‬ ‫دﺳﺘﻢ ﺑﻮد ﻳﻪ ﺳﺎﻋﺘﻪ دارم ﺟﺎرو ﻣﻲﻛﺸﻢ ﺑﻌﺪ ﻣﻴﺎد ﻣﻲﮔﻪ‪:‬‬ ‫ ﻣﮋﮔﺎن! ﻋﺰﻳﺰم‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪي‪ ،‬ﻳﻪﻛﻢ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻛﻦ دﻳﮕﻪ!‬‫زن‪ :‬اﻣﺎ ﺧﻮب ﻣﻲدوﻧﻢ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺧـﻮاد ﺑﮕـﻪ ﻛـﻪ )در ﻓﻀـﺎي ﺧﻴـﺎﻟﻲ زن‪ ،‬ﻣـﺮد ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ(‪:‬‬ ‫ ﺑﺎﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﺎرو ﺑﺮﻗﻲ رو ﺧﺎﻣﻮش ﻛﻦ! ﺳﺮﻳﺎل ﭘﻠﻴﺴﻲ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎي راﻛﺪ داره!‬‫زن‪ :‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﻣﺠﻴﺪ رو ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪاز ﻇﻬﺮ اوﻟﻴﻦ ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ دﻟﺸـﻮره ﮔﻮﺷـﻲ‬ ‫ﺗﻠﻔﻦ رو ﺑﺮداﺷﺘﻢ زدم ﺑﻪ ادارهاش و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺠﻴﺪﺟﺎن! ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5/3‬ﺑﻌﺪاز ﻇﻬﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ‬ ‫ﺳﻪ دﻓﻌﻪ ﺗﺎﺣﺎﻻ زﻳﺮ اﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻤﻪ رو روﺷﻦ ﻛﺮدم و ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدم‪.‬‬ ‫ ﻋﺰﻳﺰ دﻟﻢ ﻣﮋﮔﺎنﺟﺎن! ﻣﻦ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻤﻜﻨﻪ ﻳـﻪ ﻛﻤﻴﺴـﻴﻮن ﺑﺬارﻧـﺪ و ﻳـﻪ ﭘـﺮوژه ﻛـﻪ‬‫ﻣﻤﻜﻨﻪ ﮔﻴﺮ ﺑﻴﻔﺘﻢﺟﺎﻧﻢ!‬ ‫زن‪ :‬آرهﺟﺎﻧﻢ! وﻟﻲ ﻣﻦ ﺧﻮب ﻣﻲدوﻧﻢ داره ﻣﻲﮔﻪ )در ﻓﻀﺎي ﺧﻴـﺎﻟﻲ زن‪ ،‬ﻣـﺮد ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ(‪:‬‬ ‫ ﺑﺮوﺑﭽﻪﻫﺎ دﻋﻮت ﻛﺮدﻧﺪ ﭼﻠﻮﻛﺒﺎﺑﻲ ﺳﻴﺦ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎ ﻛﻮﺑﻴﺪه آﺧـﻪ ﻣـﻦ اون رو ول ﻛـﻨﻢ‬‫ﺑﻴﺎم ﻣﺎﻛﺎراﻧﻲ ﺳﻖ ﺑﺰﻧﻢ!؟ ﺗﺎزه ﺑﻌﺪش ﻫﻢ ﻣﻲرﻳﻢ ﺳﻮﻧﺎ!‬ ‫زن‪ :‬ﻣﻌﻨﻲ واژه ﻣﻬﻤﺶ رو دﻳﺪي؟‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﮔﻦ‪.‬‬ ‫زن‪ :‬ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺷﻨﻮي‪.‬‬

‫‪96‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻣﺠﻴﺪ‪ :‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﻲدوﻧﻢ ﻫﻴﭽﻜﺪوم از ادﻋﺎﻫﺎي ﻋﻴﺎل ﺑﻨﺪه رو ﺑﺎور ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻻاﻗـﻞ‬ ‫ﺷﻤﺎ آﻗﺎﻳﻮن ﻛﻪ ﺧﻮب ﻣﻲدوﻧﻢ ﮔﻮﺷﻲ دﺳﻪﺗﻮﻧﻪ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﻣﮋﮔـﺎنﺧـﺎﻧﻢ ﻫﻤﺴـﺮ ﺑﻨـﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﺳﺮ زﺑﻮﻧﺸﻪ و ﻣﻦ ﻳﻪ ﭼﻴﺰه دﻳﮕﻪ ﻣﻲﺷﻨﻮم‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺮﻳﺸﺐ ﺗﻮ ﻣﻬﻤﻮﻧﻲ ﺧﻮﻧﻮادﮔﻴﺸﻮن ﺟﻠﻮي ﻫﻤﻪ دروﻣﺪه ﺑﻪ ﺑﺎﺟﻨﺎﻗﻢ ﻣﻴﮕﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﺠﻴﺪﺧﺎن ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮدﺧﺎن؟ از ﺳﺮ ﻛﺎر ﻛﻪ ﻣﻴﺎد ﺧﻮﻧﻪ ﻳـﻪ روﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬ ‫ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻴﺪ‪ :‬اﻣﺎ اون ﻧﺎﻗﻼ داره ﺣﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﻪ ﻛﻪ )در ﻓﻀﺎي ﺧﻴﺎل ﻣﺮد‪ ،‬زن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ(‪:‬‬ ‫ آي ﻣﺠﻴﺪ! اﻳﻦ دﻓﻌﻪ اﮔﻪ ﺑﺒﻴﻨﻢ از راه ﻣﻴﺎي و ﺗﻠﺐ ﻣﻴﺸﻲ و ﻳﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﻣﻲاﻓﺘﻲ و ﻛـﺎر‬‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻲ ﺟﻠﻮي ﻫﻤﻴﻨﺎ آﺑﺮوت رو ﻣﻲذارم ﻛﻒ دﺳﺘﺖ!‬ ‫ﻣﺠﻴﺪ‪ :‬از ﻛﺠﺎي زﺑﻮن و اﺧﻼق ﻋﻴﺎﻟﻢ ﺑﮕﻢ؟ ﻣﻦ ﻛﻪ دﻳﮕﻪ ﺧﻮب وارد ﺷﺪم ﻛﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣﮋﮔﺎنﺧﺎﻧﻢ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺠﻴﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺗﻮ دﻳﮕﻪ ﻣﻦ رو درك ﻧﻤﻲﻛﻨﻲ!‬ ‫ﻣﺠﻴﺪ‪ :‬درواﻗﻊ دارﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪:‬‬ ‫دﺧﺘﺮﻋﻤﻪ ﻣﻬﻮشاﻳﻨﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺮي ﻟﺒﺎس از دﺑﻲ اُوردن‪ ،‬ﺷﻮي ﻟﺒﺎس ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮم‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻟﺒﺎس‪ .‬ﮔﺪا ﺑﺎزي در ﻧﻴﺎرﻳﺎ!‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﮔﻢ‪.‬‬ ‫زن‪ :‬ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺷﻨﻮي‪.‬‬ ‫زن‪ :‬ﺧﺪارو ﺷﻜﺮ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎي ﺷﻨﻮده ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ دراﻳﺖﺗﺮ از اﻳﻨﺎ ﻫﺴﺘﻴﻦ ﻛـﻪ‬ ‫اﻣﺜﺎل اﻳﻦ آﻗﺎﻳﻮن رو ﻧﺸﻨﺎﺳﻴﻦ و ﻧﻘﺎب ﻇﺎﻫﺮ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪﺷﻮن رو ﺑﺮاﺗﻮن آﺷـﻜﺎر ﻧﺸـﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﻪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮدﺷﻮن ﻫﻢ ﻣﻲدوﻧﻦ ﺳﻌﻲ دارن ﻛﻼه ﺳﺮ ﻋﻴﺎﻟﺸﻮن ﺑﺬارﻧﺪ اﻣﺎ ﻛﻮر ﺧﻮﻧﺪن‪،‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﭼﻨﺪوﻗﺖ ﭘﻴﺶ ﺑﻮد ﻛﻪ آﻗﺎﻣﺠﻴﺪ‪ ‬ﻋﺸﻖِ ﻫﻨﺮ رﻓﺖ ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺷﻬﺮ و وﻗﺘـﻲ ﺑﺮﮔﺸـﺖ و‬ ‫ازش ﭘﺮﺳﻴﺪم ﻣﺠﻴﺪ! ﺳﻮژه ﺗﺌﺎﺗﺮ ﭼﻲ ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ ا‪ .. .‬ﻣﻲدوﻧﻲ ﻣﮋﮔﺎنﺟﺎن! ﻣﺎﺟﺮاش ﻃﻮﻻﻧﻴﻪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺸﻴﻨﻢ ﺑـﺮات ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬‫ﻛﻨﻢ‪.‬‬ ‫زن‪ :‬اﻣﺎ ﺧﻮدش ﻫﻢ ﺧﻮب ﻣﻲدوﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮاد ﺑﮕﻪ )در ﺧﻴﺎل زن(‪:‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪97‬‬

‫ ﺟﻮن ﻫﺮﭼﻲ ﻣﺮد اﺻﻼً ﺧﻮدم ﻫﻢ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم ﺳﻮژه ﭼﻲ ﺑﻮد!‬‫زن‪ :‬ﻓﻘﻂ ﺧﺪا اﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﻣﺮدﻫﺎ رو ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻪ و ﻣﺎ ﻫﻤﺴﺮاﺷﻮن‪.‬‬ ‫دﻳﺮوز ﺻﺒﺢ از ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻨﺎب ﻣﺠﻴـﺪﺧﺎن وﻗﺘـﻲ ﭘﺮﺳـﻴﺪم ﻣﺠﻴـﺪ! ﭼـﺮا ﻳﻘـﻪ آﻗﺎﻳﻮﺳـﻒ‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ رو ﺗﻮ ﻛﻮﭼﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدي و ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﻫﻮار ﻣﻲﻛﺸﻴﺪي؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ ﻣﻦ ﺑﺮاي ﻛﺎرم دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻢ ﺧﺎﻧﻢ!‬‫زن‪ :‬اﻣﺎ از ﻗﻴﺎﻓﻪ ﺗﺎﺑﻠﻮش ﻣﻲﺧﻮﻧﻢ ﻛﻪ ﻳﻌﻨﻲ )در ﺧﻴﺎل زن(‪:‬‬ ‫ا‪ .. .‬ﭼﻴﺰه! ﺑﺬار ﺑﺒﻴﻨﻢ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻲﺗﻮﻧﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﮔﻨﺪﻛﺎري ﺑﺘﺮاﺷﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﮔﻢ‪.‬‬ ‫زن‪ :‬ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺷﻨﻮي‪.‬‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬ﺷﻜﺮ ﺧﺪا اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺷﻮﻫﺮا ﺧﻮب ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻪ وﮔﺮﻧﻪ از ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﻲﻣﻮﻧﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎ آﻗﺎﻳﻮن ﻛﻪ ﺧﻮب واﻗﻔﻴﺪ ﻣﺎﻫﺎ رﻳﮕﻲ ﺑﻪ ﻛﻔﺸﻤﻮن ﻧﻴﺴﺖ و ﺷﺎﻫﺪش ﻫـﻢ اﻳﻨـﻪ ﻛـﻪ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣﮋﮔﺎنﺧﺎﻧﻢ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﮋﮔﺎنﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اون ﺣﺮﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑـﻮن ﻣﻴـﺎرن ﺑـﺎ‬ ‫ﺣﺮف دﻟﺸﻮن‪ ،‬دوﺗﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﺶ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻦ‪:‬‬ ‫ ﻣﺠﻴﺪﺧﺎن! ژﻳﻼﺧﺎﻧﻢ رو ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﻧﻘﺎﺷﻪ! اﻳﺸﻮن ﻫﺮ ﺷﺶ ﻣﺎه ﻳﻚ‬‫دﻓﻌﻪ ور ﻣﻴﺪاره اﺛﺎث و ﻣﺒﻠﻤﺎﻧﺶ رو ﻣﻴﺬاره دم در‪ ،‬ﺳﺮوﻳﺲ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲﮔﻴﺮه! ﺧﻮش ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺎﻟﺶ!‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬وﻟﻲ در اﺻﻞ ﻣﻴﮕﻪ )زن در ﺧﻴﺎل ﻣﺮد(‪:‬‬ ‫ ﻣﺮد ﺣﺴﺎﺑﻲ! اﻳﻦ ﻣﺒﻼي ﭘﺎره ﭘﻮره رو ﻧﻤﻲﺧﻮاي ﻋﻮض ﻛﻨﻲ؟ ﻛﻨﺲﺧﺎن!‬‫ﻣﺮد‪ :‬اﻳﻦ آﺧﺮﻳﺶ رو ﻫﻢ ﺑﮕﻢ و رﻓﻊ زﺣﻤﺖ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻢ ﻣﮋﮔـﺎنﺧـﺎﻧﻢ ﻋﻴـﺎل ﻣﺤﺘـﺮم‬ ‫ﭘﻨﺞﺷﻨﺒﻪاي ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫ ﻣﺠﻴﺪﺟﺎن! ﻳﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺧﻮاي ﺑﺮﻳﻢ ﺳﺮ ﺧﺎك ﭘﺪرت؟‬‫ﻣﺮد‪ :‬ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬ﺳﺎده ﻧﺒﺎﺷﻴﻨﺎ‪ ،‬ﭼﻮن درواﻗﻊ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ )زن در ﺧﻴﺎل ﻣﺮد(‪:‬‬ ‫ آﻗﺎ ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﺪﻫﻜﺎري‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻳﻢ ﺑﺎزدﻳﺪ ﻣﺎﻣﺎﻧﻢ اﻳﻨﺎ رو ﭘﺲ ﺑﺪﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲدوﻧﻢ ﭼـﺮا‬‫اﺳﻢ ﻣﺎدرزن ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺷﺪه ﻏﻮل؟ ﻳﺎﻻ ﭘﺎﺷﻮ‪ ،‬ﭘﺎﺷﻮ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫زن‪ :‬ﺧﻴﺎل ﻛﺮدي ﺑﺎور ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻗﺼﻪ ﭘﺮدازيﻫﺎي ﺷﻤﺎ رو؟‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬ﺑﺎور ﺑﻜﻨﻦ ﻳﺎ ﻧﻜﻨﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻨﻪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﺷﻨﻮم‪ ،‬ﻧﻪ اون ﻛﻪ ﺳﺮﻛﺎرِ ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ زﺑﻮن‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫‪98‬‬

‫ﻣﻴﺎرﻳﻦ‪.‬‬ ‫زن‪ :‬ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺜﺎل ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻦ ﻛﻪ ﻳﻪ ﭼﻴﺰي دﻳﮕﻪ ﻣﻲﮔـﻦ اﻣـﺎ ﻳـﻪ ﭼﻴـﺰي دﻳﮕـﻪ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮرﺷﻮﻧﻪ!‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﮔﻴﻦ ﻣﺎ ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺷﻨﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫زن‪ :‬ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﺮﻋﻜﺲ اﻳﻦ ﺷﻤﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻳـﻪ ﭼﻴـﺰي ﻣـﻲﮔـﻴﻦ ﻣـﺎ ﺧـﺎﻧﻢﻫـﺎ ﻳـﻪ ﭼﻴـﺰي‬ ‫ﻣﻲﺷﻨﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺮد‪ :‬ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﮔﻢ‬ ‫زن‪ :‬ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺷﻨﻮي‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ د‪:3/‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ دو ﺑﺨﺶ ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﺠـﺰا وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﻳـﻚ ﺑﺨـﺶ آن‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻔﺖ و ﮔﻮﻫﺎي زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﻪ در آن ﻇـﺎﻫﺮاً‬ ‫ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ رك و ﺷﻔﺎف ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺑﺨـﺶ دﻳﮕـﺮ اﻳـﻦ‬ ‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﻛﻪ در آن زن در ﺧﻴﺎل ﺧﻮد ﺗﺠﺴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺮد در دﻟـﺶ‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻮده و ﻳﺎ ﻣﺮد در ﺧﻴﺎﻟﺶ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ زن اﻳﻦ ﺣـﺮفﻫـﺎ‬ ‫را ﺟﺎي آﻧﭽﻪ ﺷﻨﻴﺪم ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ،‬درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ركﮔﻮﻳﻲ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ‬ ‫ﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي واﻗﻌﻲ ﻛﻠﻤﻪ رك ﮔﻮﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻗﺼﺪ ﺑﺮ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺸـﺎن‬ ‫دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از رواﺑﻂ و رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﮔـﺮاﻳﺶﻫـﺎي ﻣﮋﮔـﺎن و ﻣﺠﻴـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان زن و ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻃـﺮف‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ از آﻧﻬﺎ آﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻳﻪ ﭼﻴﺰي‬ ‫ﻣﻲﮔﻢ‪ ،‬ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺷﻨﻮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺣﺎوي ﻧﻜـﺎت ﭼﻨـﺪي اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻜﺘـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﻣﻜﺘﻮم در آن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎي راﻳﺞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷـﻜﻞ‬ ‫رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺑﻘﺎي ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺮوع ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻳﻨﻄﻮر آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ زن ﺧﻮد را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪99‬‬

‫»ﺣﻖﺑﻮدن« و »ﻣﻈﻠﻮمﺑﻮدن« ﺧﻮد را ﻣﺴﻠﻢ ﻓﺮض ﻣﻲﻛﻨﺪ آن ﻫﻢ در ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﺷﻮﻫﺮش‪ .‬وي ﺷﻮﻫﺮ را ﻣﺜـﻞ ﺑﻌﻀـﻲ از ﻣﺮدﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ ﻓـﺮد ﻣﺮﻣـﻮزي‬ ‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ در ذﻫﻨﺶ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﺬرد و درواﻗﻊ آﻧﻜﻪ ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﮋﮔﺎن‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺑﺮاز ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮل ادﻋﺎﻫﺎي‬ ‫ﻋﻴﺎﻟﻢ را ﻧﻤﻲﺧﻮرم و او ﻫﻢ ﻣﺜـﻞ زﻧـﺶ ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ آﻧﭽـﻪ ﺑـﺮ زﺑـﺎن‬ ‫ﻫﻤﺴﺮش ﺟﺎري ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻏﻴﺮ از آﻧﭽﻪ در ذﻫﻨﺶ ﻣـﻲﮔـﺬرد اﺳـﺖ‪ .‬او از‬ ‫زﺑﺎن و اﺧﻼق زﻧﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻠﻪﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اداﻣﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬زن اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﺪا و زنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﺮدﻫﺎ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮﺗﺒﺖ زن‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺮد در ﻛﻨﺎر ﺧـﺎﻟﻖ‬ ‫ﻫﺴﺘﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ًﻧﺸﺎﻧﻪ آن ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺎﻃﻦ و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺮدان ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﻣﻮزي ﻛـﻪ از ﺧـﻮد ﻧﺸـﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺎﻟﻖ آﻧﺎن ﻛﺎﻣﻼً آﺷـﻜﺎر اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ‬ ‫دﻟﻴﻞ آﻧﭽﻪ آﻧﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻳﺎ در رﻓﺘﺎر ﺧـﻮد ﻣﺘﺠﻠـﻲ ﻣـﻲﺳـﺎزﻧﺪ اﺻـﺎﻟﺘﻲ‬ ‫ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺮد داﺳﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻧﻜﺎر اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ آﻗﺎﻳﻮن رﻳﮕﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﻔﺸﻤﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬درﺻﺪد اﻧﻜﺎر ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺮ دو ﻃﺮف زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮد و زن ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را‬ ‫ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺑﻲﺻﺪاﻗﺘﻲ و ﻓﺮﻳﺒﻜﺎري در زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴـﺪه زن‪ ،‬ﻣـﺮد‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ در زﻧﺪﮔﻲ راه ﺧـﻮدش را ﺑـﺮود و ﺑـﻪ ﺧﻮاﺳـﺖﻫـﺎي زﻧـﺶ‬ ‫ﺑﻲﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑـﻪ ﻋﻘﻴـﺪه ﻣـﺮد‪ ،‬زن ﻫـﻢ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﺧﻮاﺳـﺖﻫـﺎي‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﻌﻘﻮﻟﺶ را ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻧﻴﺰ ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ راهﻫـﺎي‬ ‫ﮔﺮﻳﺰ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را از واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ آﻧﻜﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ وﺟﻮد ﺷﻤﺎري از اﻳـﻦ ﻣـﻮارد در‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ اﻓﺮاد‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎ در ﺣـﺎل ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴـﺪ و ﺗﻘﻮﻳـﺖ ﺑـﻮده ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺎرج از ﻫﺪف ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﻣﻔﺼﻞﺗﺮ‬ ‫اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﭘﻴﺎمﻫﺎﻳﻲ ﭼـﻪ آﺷـﻜﺎر و‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫‪100‬‬

‫ﭼﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎ ﻫﺪف اﺻﻼﺣﻲ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮ آن ﻛﻪ ﻫﺪف ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﻣﻮﺿـﻮع ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ )ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺻﻮل ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ( ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﭘﺎﺳﺪاري از ﻛﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺮ ﭘﺎﻳـﻪ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻫﺮ از اﻣﺮي ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻀـﻌﻴﻒ ﻧﻬـﺎد ﻣﻬـﻢ ﺧـﺎﻧﻮاده در ذﻫﻨﻴـﺖ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﺎﺟﺮاﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻃﻨﺰ ﭼـﻪ از ﺳـﻮي زن و‬ ‫ﭼﻪ از ﺳﻮي ﻣﺮد ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﮕﺎه ﺣﺪاﻛﺜﺮي ﻛﻤﻚ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﻪ اﺻﻼح‬ ‫ذﻫﻦ ﻃﺮﻓﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻟﻲ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن دو ﺟـﻨﺲ ﻣﻨﺠـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ د‪4/‬‬ ‫راوي‪ :‬ﻧﺎﺻﺮ ﺧﻨﮕﻪ ﻳﻪ روز ﻏﺬاي ﺧﻮﻧﻪ رو ﻣﻲﺳﻮزوﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻴﻠﻪ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﻣﻴﺸﻪ و ﻓﺮﻳـﺎد‬ ‫ﻣﻲﻛﺸﻪ‪:‬‬ ‫ ﻫﻲ‪ ،‬اي ﻧﺎﺻﺮآﻗﺎي ﺧﻨﮓ و ﺧﺮﻓﺖ و دﺳﺖوﭘﺎﭼﻠﻔﺘﻲ دﻳﮕﻪ!‬‫راوي‪ :‬ﺟﻤﻴﻠﻪ ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺪ و ﺑﻴﺮاه و دﻳﮕﻪ دﻳﮕﻪاي ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺻـﺮ‬ ‫از ﺧﻮدش دﻓﺎع ﻛﻨﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎﺻﺮ ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺧﻨﺪه و ﻣﻲﮔﻪ‪:‬‬ ‫ ﺑﻲزﺣﻤﺖ آﻗﺎش رو ﺑﺬار اوﻟﺶ‪.‬‬‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ د‪:4/‬‬ ‫دو ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﺎﺻﺮﺧﻨﮕﻪ و ﺟﻤﻴﻠﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ درﺑﺎره‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ د‪:5/‬‬ ‫راوي‪ :‬ﻣﻲرﻳﻢ ﺳﺮاغ ﺳﻮدي و ﺷﺎﺗﺮه )ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﺗﺮﻛﻲ(‬ ‫ﺷﺎﺗﺮه‪ :‬ﺳﻼم ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ!‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪101‬‬

‫ﺳﻮدي‪ :‬ﺳﻼم ﺷﺎﺗﺮه! ﭼﻪ ﻋﺠﺐ از اﻳﻦ ورا!‬ ‫ ﻳﻪ ﻣﻌﻤﺎ دارﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ دﻓﻌﻪ ﺳﺎده ﺳﺎدﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﮔﻮش ﻛﻦ ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ .‬ﺳـﻪ ﺗـﺎ ﻓﻴـﻞ‬‫ﻛﻮﭼﻮﻟﻮ دارﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻫﻢ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﻣﻲﺑﺮﻳﺪ ﺟﻠﻮ‪ .‬از ﻓﻴﻞ ﺟﻠﻮﻳﻲ‬ ‫ﺳﺆال ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻲ ﭘﺸﺖ ﺳﺮت ﭼﻨﺪﺗﺎ ﻓﻴﻠﻪ؟ ﻓﻴﻞ ﺟﻠﻮﻳﻲ ﺟﻮاب ﻣﻲده ﻛﻪ دوﺗﺎ!‬ ‫ ﭼﻲ؟ ﻣﻦ ﭼﻲ ﺟﻮاب ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪم! اﻳﻦ ﺷﺮح اﺣﻮاﻻت ﻳـﺎ ﻣﻌﻤـﺎ؟ ﮔـﻮش ﻣﻔﺘـﻲ ﮔﻴـﺮ‬‫اُوردي ﺷﺎﺗﺮه؟‬ ‫ ﻧﻪ ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻤﺎش اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲري از ﻓﻴﻞ دوﻣﻲ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺆال رو‬‫ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ ،‬اوﻧﻢ ﻣﻲﮔﻪ دوﺗﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﮕﻮ ﭼﺮا ﻓﻴﻞ دوﻣﻲ ﺟﻮاب ﻣﻲده ﻛﻪ دو ﺗﺎ ﻓﻴـﻞ ﭘﺸـﺖ‬ ‫ﺳﺮ ﻣﻨﻪ؟‬ ‫ ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻴﻞ زﺑﻮن ﻣﻦ و ﺗﻮ رو ﻣﻲﻓﻬﻤﻪ ﺷﺎﺗﺮه؟‬‫ ﺑﺎﺷﻪ ﺧﺎﻧﻢ! اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎً ﻣﻲﻓﻬﻤﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻴﻞﻫﺎ دو زﺑﺎﻧﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﻓﻬﻤﻨﺪ‪ .‬اوﻟﻲ ﻫﻢ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ‬‫ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دو ﺗﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﮕﻮ ﭼﺮا دوﻣﻲ ﮔﻔﺖ دوﺗﺎ؟‬ ‫ ﭼﻲ ﺑﮕﻢ آﺧﻪ؟! ﻧﻜﻨﻪ ﭼﺸﻤﺎش ﭼﭙﻮل ﺑﻮده ﺷﺎﺗﺮه؟ ﺑ‪‬ﻮي!‬‫ ﭼﺮا ﻋﻴﺐ رو ﺑﭽﻪ ﻓﻴﻞ ﻣﺮدم ﻣﻴﺬاري؟ ﺧﺎﻧﻢ ﭼﭙﻮل ﻛﺪوﻣﻪ؟ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰش ﺳﺎﻟﻤﻪ!‬‫ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭼﻲ ﺑﮕﻢ آﺧﻪ ﺷﺎﺗﺮهﺟﺎن‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻨﻪﻣﺮده ﺣﺴﺎب رﻳﺎﺿﻴﺎﺗﺶ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮده ﺑﻪ‬‫ﺧﺪا‪.‬‬ ‫ ﻧﺨﻴﺮم! اوﻻ ﻧﻨﺶ ﻧﻤﺮده‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴﺎً رﻳﺎﺿﻴﺎﺗﺶ ﻫﻢ ﺑﻴﺴﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﺪرﺳﻪ ﺗﻴﺰﻫﻮﺷﺎن ﻫﻢ‬‫ﺑﻮده!‬ ‫ ﻧﻤﻲدوﻧﻢ ﭼﺮا ﻓﻴﻞ وﺳﻄﻲ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ دوﺗﺎ ﻓﻴﻞ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻦ‪ .‬اﺻـﻼً ﺧـﻮدت‬‫ﺑﮕﻮ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪.‬‬ ‫ ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻲ ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ! ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻓﻴﻞ وﺳﻄﻲ ازون ﺷﻴﻄﻮﻧﺎي دروﻏﮕﻮ ﺑﻮده!‬‫راوي‪ :‬ﻛﻲ ﺑﺎﻻﺧﺮهاﻳﻦ دﻣﭙﺎﻳﻲ ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ ﻣﻐﺰ ﺷﺎﺗﺮه رو ﺳﺮ ﺟﺎش ﻣﻴﺎره!‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦ د‪:5/‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل اﻳﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺷﺎﺗﺮه ﺑـﺎزي ﺑـﺮد ـ ﺑﺎﺧـﺖ را‬ ‫ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺑﺮد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﻧﻴﺰ زﻧﺶ را ﺑﻪ ﺳﺘﻮه آورده‪ ،‬ﺟـﻮاب‬ ‫ﻣﻌﻤﺎ را ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و زن ﺑﺎز‪ ،‬درﻣﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ اﺿﺎﻓﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻄﻠﺒـﻲ‬

‫‪102‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ راوي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و آن اﻳﻨﻜﻪ دﻣﭙﺎﻳﻲ ﺳﻮديﺧـﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻐـﺰ ﺷـﺎﺗﺮه را‬ ‫ﺳﺮﺟﺎش ﻣﻴﺎره‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﺎدآوري آن ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ زﻧﻲ ﻛﺎﻣﻼً آرام و ﺧﻮشﻗﻠﺐ اﺳـﺖ و اﻳـﻦ ﻣـﺮد اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻫﺮﺑﺎر درﺑﺎره او از ﺧﻮد ﺑﺪﺟﻨﺴﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﺳﻌﻲ دارد ﺗﺎ زن ﺧـﻮد‬ ‫را ﺑﻪ ﺳﺘﻮه آورد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ ﻣﺪﻳﺮ ﺷﺒﻜﻪ و ﻫـﻢ ﺳـﺮدﺑﻴﺮ و ﺗﻬﻴـﻪﻛﻨﻨـﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ آن ﺗﺄﻛﻴﺪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻌﻲ ﺑﺮ آن ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﻘـﺎم زن‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه واﻻﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮد را ﺑﺎ ﺧﺼﻠﺖﻫـﺎي ﻣﻨﻔـﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﺑﻴﺎن ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ‪:‬‬

‫ﻃﻨﺰ رادﻳﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻃﻨﺰي ﺷﻨﻴﺪاري اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻘـﻂ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻛـﻼم اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﻃﻨﺰﻫﺎي دﻳﺪاري ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺼﺮي ﺑﻬﺮهﻣﻨـﺪ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻨـﺰ‬ ‫رادﻳﻮﻳﻲ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻛﻼم و ﺗـﻮان ﻛـﻼم ﺑﻬـﺮه ﺑﺒـﺮد‪ .‬از اﻳـﻦ رو اﻧﺘﺨـﺎب‬ ‫ﻛﻠﻤﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻛﻼم و ﻟﺤﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪه و ﺑﺎزﻳﮕﺮ‪ ،‬در اﻟﻘﺎي ﻫﺪف ﻣﻮرد‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻫﺪف ﻃﻨﺰ ﻋﻼوهﺑﺮ اﻳﺠﺎد ﻓﻀﺎي ﻣﻔّﺮح‪،‬‬ ‫ﺑﺤﺚ اﻧﺘﻘﺎدي اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬ ‫و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬﺎ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧـﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ از ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﺑﺮاي اﻫـﺪاف ﺧـﻮد ﺳـﻮد‬ ‫ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ )اﻳﺠﺎد ﻓﻀﺎي ﺷﺎد و ﻃﺮح ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﻧﺘﻘﺎدي( ﺗﻜﻴﻪ ﻣﺎ ﺑـﺮ ﻧﺤـﻮه‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ را در ﺗﺤﻘﻴﻖ آوردهاﻳﻢ ﻛﻪ‬ ‫درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮع ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑـﺎ اﻟﮕـﻮي ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ ﻛـﻪ در ﻓﺼـﻞ ادﺑﻴـﺎت ﻧﻈـﺮي ﺑـﻪ آن‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪103‬‬

‫ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ واﻗﻌﻴﺖ رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ درﺑـﺎره زﻧـﺎن در ﺣـﻮزهﻫـﺎي ﮔﺴـﺘﺮده و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔــﻲ وﺟــﻮد دارد‪ .‬ﻧــﻮع واژﮔــﺎن‪ ،‬اﺻــﻄﻼﺣﺎت راﻳــﺞ در زﺑــﺎن ﻋﺎﻣﻴﺎﻧــﻪ‪،‬‬ ‫ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞﻫﺎ و ﺗﺮاﻧﻪﻫـﺎي ﻋﺎﻣﻴﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺑﺮداﺷـﺖﻫـﺎي ﻏﺎﻟـﺐ دﻳﻨـﻲ درﺑـﺎره زن‪،‬‬ ‫ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻫﺴﺘﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻲ از زن و ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ از زن در اﺳﻄﻮرهﻫﺎ‪ ،‬اﺷﻌﺎر و‬ ‫اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﻫﻤﮕﻲ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ درﺑـﺎره‬ ‫زن را ﺷﻜﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻧﻪاي و در ﻫﺮ ﺑﺨﺶ از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي ﻛـﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ زﻧـﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﻘﺮه از واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ درﺑـﺎره‬ ‫زﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي رﻣﺰﮔﺎﻧﻲ در ﺣﻮزه رﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻪ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ رﻣﺰﮔﺎن ﻓﻨﻲ از ﻗﺒﻴﻞ‪ :‬ﻧﻮع ﺑﺎزي ﺑﺎزﻳﮕﺮان‪ ،‬اﻓﻜﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ‪ ،...‬ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ‬ ‫ــ ﻛــﻪ در ﻣــﺪل ﮔــﺎﻓﻤﻦ ﺑــﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘــﻪ ﺷــﺪه ـ و اﻳــﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺮدﺳــﺎﻻري‪،‬‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري و‪ ،...‬ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ واﻗﻌﻴـﺖ دﻳﮕـﺮي ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ آن را »واﻗﻌﻴـﺖ‬ ‫رﺳﺎﻧﻪاي زن« ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫در ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ ﻃﻨﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬رﻣﺰﮔـﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ زن در ﺷـﻜﻞ‬ ‫ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﻣﺎدر‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪ و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻣـﻮرد‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زن‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻳﺎدﺷﺪه‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي زﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ‬ ‫از ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺘﻦﻫﺎ ﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ در ﻧﻘـﺶﻫـﺎي ﺳـﻨﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬ ‫ﻫﻤﺴﺮـ ﻣﺎدر ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ اﻣﺎ در ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻘـﺶﻫـﺎي ﻣﺮﺳـﻮم از زﻧـﺎن‪ ،‬آﻧـﺎن در‬ ‫ﻣﻮاردي ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ در آن زن‪ ،‬ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻫﻤﻪﻛﺎره ﻧﻴﺰ ﺑـﻮد و‬ ‫ﻣﺮد ﺗﺎﺑﻊ اوﺳﺖ )ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻨﺖ راﻳﺞ(‪.‬‬ ‫درﻋﻴﻦﺣﺎل‪ ،‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺮداﻧـﻲ را ﻧﻴـﺰ داﺷـﺘﻴﻢ ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﻧﺤـﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻣﻮﺿﻮع ازدواج و از ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﮔﻠﻪﻣﻨـﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﮔﻮﻳـﺎ وﺿـﻌﻴﺖ‬ ‫آرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي آﻧﺎن وﺿﻌﻴﺖ ﻗﺒﻞ از ازدواج ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨـﺎي ﺗﻠـﻮﻳﺤﻲ ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﻘﻂ زﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ازدواج ﺑﻬـﺮه ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ اﻣـﺎ‬

‫‪104‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺮدان‪ ،‬ازدواج ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺑﺎري ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﭼﻴـﺰي‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺘﻲ در رﺳﺎﻧﻪ ﻣﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕـﺮ اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛـﻪ ﻫـﺪف از ﻃـﺮح آن‪ ،‬ﺑـﺮاي‬ ‫اﺻﻼح وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و اﻳﻦ اﻣﺮ از اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺄﻣـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آﻳﺎ ﻃﺮح اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺷـﻜﻞ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﺻﻼح وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ؟ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ اراﺋـﻪ‬ ‫ﻛﺮدﻳﻢ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸﻲ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ زﻧﺎن در آن ﻇﺎﻫﺮ ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻀـﺎي‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ و ﮔﺎه آﺷﭙﺮﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬درواﻗﻊ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﺪل ﮔﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸﻲ زﻧﺎن ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬ ‫در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣـﺪل ﮔـﺎﻓﻤﻦ زﻧـﺎن در ﺑﻌﻀـﻲ از‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﻃﻨﺰ ﻓﻘﻂ ﻟﺤﻈﺎﺗﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ )اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﻲ(‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮارد اﻧﺘﻘﺎدي زﻳﺎدي ﻧﻴﺰ درﺑﺎره اﺻﻼح ﻧﮕﺮش ﺑـﻪ‬ ‫رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و راﺑﻄﻪ واﻟﺪﻳﻦ و ﻓﺮزﻧﺪان وﺟﻮد دارد‪ .‬در اﻛﺜـﺮ ﻧﻤـﺎﻳﺶﻫـﺎي‬ ‫ﻃﻨﺰ‪ ،‬اﻳﻦ زن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ رواﺑﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺗﻠﻘـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﭼـﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﭼﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد‪ .‬اﻣﺎ روﻧﺪ داﺳﺘﺎن ﺑﻪﮔﻮﻧـﻪاي ﻧﺒـﻮد ﻛـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻧﻘﺪ و اﺻﻼح داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻮاردي در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ »اﻟﮕﻮي ﺿﺪﻣﻨﺎﺳﻜﻲﺷﺪن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮي«‬ ‫از ﻃﺮف زﻧﺎن ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬درواﻗﻊ در اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ زﻧﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ روشﻫﺎي ﺧﺸـﻮﻧﺖﺑـﺎر‬ ‫و ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺣﺮﻓﺸﺎن ﻧﺎﻓﺬ اﺳﺖ و ﻣﺮدان ﺗﺎﺑﻊ آﻧﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ در ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﻃﻨﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوهﺑﺮ ﻧﻘﺶﻫـﺎي‬ ‫آﺷﻜﺎري ﻛﻪ از زﻧﺎن دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻏﺎﻳﺐ ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ زﻧﺎن را ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﻫﻴﭻ ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺪﻳـﺪﻳﻢ‪ .‬ﻧﻘـﺶﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺗﻼشﻫﺎي ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎي آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺗﺤﺼﻴﻞ داﻧﺶ‪ ،‬ﻫﻨـﺮ و ﻣﻬـﺎرتﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺎﻻي ﺗﺨﺼﺼﻲ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﻘـﺶﻫـﺎي ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑﻴـﺎﻧﮕﺮ اﺳـﺘﻌﺪاد‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ و ﻋﻘﻼﻧﻲ آﻧﺎن ﺑﺮاي رﺷـﺪ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ زﻧـﺎن در ﻣﺠﻤـﻮع‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪105‬‬

‫ﻃﻨﺰﻫﺎي اراﺋﻪﺷﺪه در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از اﻳﻦ ﻧﻘﺶﻫﺎ ﻏﺎﻳﺐ ﺑﻮدهاﻧﺪ و اﻳـﻦ ﺳـﻮي دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﻧﺸـﺎن داده‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺷﻤﺎري دﻳﮕﺮ ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ درﺑﺎره ﻧﺎمﻫﺎي زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎم و ﺧﺎص اﺳﺖ‪ ،‬ﻣـﺜﻼً‬ ‫ﻋﻤﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺲاﻟﻤﻠﻮك‪ ،‬ﺛﺮﻳﺎﮔﺪا‪ .‬زﺑﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ وﺟﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ از ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺗﺎﻛﻨﻮن در ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻓﺮاد و ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻳـﻦ رواﺑـﻂ ﻧﻘـﺶ ﻋﻤـﺪهاي‬ ‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻓﺮﻛﻼف )‪ (1989‬زﺑﺎن ﻳﻜﻲ از ﺣﻴﻄﻪﻫﺎي ﻧـﺰاع اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫زﻳﺮا ﮔﺮوهﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل زﺑﺎن اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت ﻛﻨﻨﺪ و در اﻳـﻦ‬ ‫ﻧﺰاع‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل زﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭘﺎداﺷﻲ ﺑﺮاي ﮔﺮوهﻫﺎي ﻓﺮادﺳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ زﺑـﺎن را ﺗﺤـﺖ‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮد دارد« )ﭘﺎكﻧﻬﺎد ﺟﺒﺮوﺗﻲ‪ .(23:1381 ،‬زﺑﺎن ﻧﻴﺰ ﺣﻴﻄـﻪاي اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺗﻤﺎﻳﺰات ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ را ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ ﺑﺎزﺗـﺎب ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺖزدﮔﻲ زﺑﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺧﻮد را آﺷﻜﺎر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧـﻮع‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب اﺳﺎﻣﻲ‪ ،‬رﻣﺰﮔﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻛـﻪ ﻫﻤﺎﻧـﺎ اﻟﻘـﺎي ﺗﻤـﺎﻳﺰات و ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧﻘـﺶ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ اﻳﻔـﺎ ﻛـﺮد )ﻣﺎدرﺷـﻮﻫﺮ‪ ،‬ﻣـﺎدرزن‪،‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺟﺎري و‪.( ...‬‬ ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﺮﻛﺮدن ﻣـﺮدان آن اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻧﺎﻧﻪ )ﭼﻪ اﺣﺴﺎﺳﻲ و ﭼﻪ رﻓﺘﺎري( ﺗﻮﺻﻴﻒ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد‪ ،‬اﺻﻞ اﺳﺖ و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اوﺳﺖ ﻛـﻪ اﺻـﺎﻟﺖ‬ ‫دارد و ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ اﺻﺎﻟﺖ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫـﺎ را زﻳـﺮ ﺳـﺆال ﺑﺒﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺎ‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻧﺎﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ و ﺗﻬﺪﻳﺪش ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري‬ ‫را ﻛﺮدن ﺑﻲﻣﻌﻨﺎﺳﺖ و ﮔﺎه ﺣﺘﻲ ﻣﻌﻨﺎي ارزﺷﻲ ﻣﺜﺒﺖ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ اﮔـﺮ‬ ‫ﺑﻪ زﻧﻲ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ او ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﻣﺮد ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬درواﻗﻊ او را ﺳﺘﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔـﺮ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﺮدي ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ او ﻣﺜﻞ ﻳﻚ زن ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ او را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﻳﻪﻛﺮدن زﻧﺎن‪،‬‬ ‫اﻣﺮي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﺟﻨﺴﻴﺖ آﻧﺎن ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد اﻣـﺎ ﮔﺮﻳـﻪﻛـﺮدن ﻣـﺮدان‪،‬‬ ‫اﻣﺮي زﻧﺎﻧﻪ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺷﻤﺎري از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ‬

‫‪106‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺣﻔﻆ ﻣﺮز زن و ﻣﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔـﺮ زﻧـﻲ‬ ‫ﺷﺠﺎع ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ در زﻧﺪﮔﻲ آﻧﭽﻨﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آن را ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ اداره ﻛﻨﺪ‪ ،‬او را ﺷﻴﺮزن ﻣﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻤـﺎد ﻗـﺪرت ﻣﺮداﻧـﻪ اﺳـﺖ و‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻛﺮدن آن ﺑﺎ واژه زن دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ اﻣﺮ دارد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ واژه ﺷـﻴﺮﻣﺮد ﻧﻴـﺰ‬ ‫دارﻳﻢ اﻣﺎ آن اﻧﺪازهاي ﻛﻪ واژه ﺷﻴﺮزن ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺻﻔﺎت ﻣﺮداﻧـﻪ ﻳـﻚ زن اﺳـﺖ )و‬ ‫درواﻗﻊ ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺎ ﺟﻨﺴﻴﺖ او ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد(واژه ﺷﻴﺮﻣﺮد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ را ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻼً ﻋﺒﺎرتﻫـﺎ‪ ،‬اﺻـﻄﻼﺣﺎت و ﺿـﺮباﻟﻤﺜـﻞﻫـﺎﻳﻲ را در ﺑﺨـﺶ زﺑـﺎن و‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺖ آوردﻳﻢ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﻪ دهﻫﺎ ﺑﺎور و ﻋﺒﺎرت‪ ،‬اﺻﻄﻼح و ﺿـﺮباﻟﻤﺜـﻞ‬ ‫راﻳﺞ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ ﻛـﻪ در آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ »واﻗﻌﻴـﺖ زن« ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﺸﺤﻮن از رﻣﺰﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽـﻪ از اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﻨﻴﻢ آن اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺘﻲ‬ ‫ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﻣﺮدان دارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ آﻧﺎن در دﺳﺖ ﻣﺮدان ﻗـﺮار دارد‬ ‫و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻧﺎن در زﻧﺪﮔﻲ در ﮔﺮو ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ و ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﻣﺮدان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻋﺒﺎرتﻫﺎ‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎت‪،‬‬ ‫ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞﻫﺎ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻟﻄﻴﻔﻪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﭽﻪ درﺑﺎره زﺑﺎن و ﺟﻨﺴـﻴﺖ و ﻓﺮادﺳـﺘﻲ و ﻓﺮودﺳـﺘﻲ ﻛـﻪ در دل آن‬ ‫ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻴﻢ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻮرد ﻓﺮاواﻧـﻲ اﻟﻔـﺎظ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ در زﺑـﺎن ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﺮ ﻓﺮادﺳـﺘﻲ و‬ ‫ﻓﺮودﺳﺘﻲ زﻧﺎن ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬درواﻗﻊ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎﻳﻲ‬ ‫ﻛﻪ از آن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از »ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎي ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ« اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎي ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از اﺑﺰارﻫﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳـﻴﻠﻪ آن رواﺑـﻂ‬ ‫ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪» .‬ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻟﻴﭙﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻔﻜﺮ را ﺑﻪ اﻣـﺮي‬ ‫زاﺋﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ« )ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ .(177:1385 ،‬از ﻧﻈﺮ ﻟﻴﭙﻤﻦ ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ دو‬ ‫وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻬﻢ دارﻧﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ آﻧﻜﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮدادن آﻧﻬﺎ ﻛﺎر آﺳﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ و دﻳﮕﺮ آﻧﻜـﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔﻲ را اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )ﻫﻤﺎن‪.(175 :‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫‪107‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ آﺧﺮ اﻳﻨﻜﻪ اﮔﺮ ﭘﮋوﻫﺶ »زﻧﺎن ﺗﺮاﻧﻪ« را ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ دوم ذﻛﺮش آﻣـﺪ‬ ‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ اﺳﺎﺳﺎً زﻧﺎن در رﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻤﻨـﻮعﺑـﻮدن ﺗﺮاﻧـﻪﺧـﻮاﻧﻲ‪ ،‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻓﺮﺻﺖ را ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ اﻓﻜﺎر‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﺧﻮاﺳـﺖﻫـﺎي ﺧـﻮد را در ﻗﺎﻟـﺐ‬ ‫ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎ اﺑﺮاز ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻀﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﻣﺮداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از »ﺗﺮاﻧـﻪﻫـﺎ« در‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ اﻓﻜﺎر‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت و رﻧﺠﺶﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ راﺣﺘـﻲ‬ ‫اﺑﺮاز ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ زﻧﺎن ﺣﺎﺿﺮ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺣﺎﺷﻴﻪاي و‬ ‫ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺳﺮ و ﺻﺪاي زﻧﺎﻧﻪ و ﺟﻴﻎ و ﻳﺎ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ ﻛﻤﺮﻧﮓ‪ ،‬ﻣﺮدان ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ را در‬ ‫ﺗﺮاﻧﻪﺧﻮاﻧﻲﻫﺎ ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اَﺳﻨﺎدي‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﻻزم اﺳﺖ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﻨﻴﻢ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬ ‫اﺳﻨﺎدي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ زﻧـﺎن در رﺳـﺎﻧﻪ ﻛﻤـﻚ‬ ‫ﻛﻨﺪ؟ در ﻓﺼﻞ دوم اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ »رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳـﺎزوﻛﺎرﻫﺎي ﻛﻨﺘـﺮل‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ« )ون زوﻧﻦ‪ .(166: 1383 ،‬از اﻳﻦ رو ﺑﺎﻳﺪ درﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮي و ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻋﺪهاي اﻳﻦ »ﻛﻨﺘﺮل اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ« را اﻋﻤـﺎل‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺤﻮه ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن اﻗﺘﺼـﺎد ﺳﻴﺎﺳـﻲ رﺳـﺎﻧﻪ‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﺻﻮل و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ رﺳﺎﻧﻪ ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﻬﺎ اداره ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﺮ ﺳﻴﺎﺳـﺖ‬ ‫ﻣﻠﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ آﻧﻘﺪر اﻫﻤﻴﺖ دارد ﻛﻪ در ﻣﻘﺪﻣـﻪ‬ ‫اﺻﻮل ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﭼﻨﻴﻦ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪» :‬ﺳﻴﺎﺳـﺖ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ در ﻛﻠﻴﻪ ﺷﺌﻮن ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺸﻮر اﺻﻞ و ﭘﺎﻳﻪ و ﻣﺒﻨﺎ ﻗﺮار‬

‫‪110‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد ﻛﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺣﻘﻴﻘﺘـﺎً ﻳـﻚ‬ ‫اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺳﺖ« )ﻫﻤﺎن‪.(6 :‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاردي ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ را ﻣﻄﺮح ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﭼﻪ اﻫﺪاف و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﻳﻲ را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي دﻧﺒﺎل‬‫ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬ ‫ اﻳﻦ اﻫﺪاف و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ ﺑﺮ ﭼﻪ اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟‬‫ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ درﺑﺎره ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﻧﻘﺶ زن ﭼﻪ اﻫﺪاف و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﻳﻲ‬‫را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬ ‫ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ درﺑﺎره ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﭼﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎﻳﻲ را ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺮده‬‫اﺳﺖ؟‬ ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ در ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﻮرﻛﻠﻲ از دو ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‬‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻬﻢﺗـﺮﻳﻦ آﻧﻬـﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﻲ‪،‬‬ ‫رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي اﻣﺎم و رﻫﺒﺮي‪ ،‬ﻣﺼﻮﺑﺎت ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺼـﻮﺑﺎت‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺼﻮﺑﺎت ﻫﻴﺌﺖ دوﻟﺖ و ﺳﻨﺪ ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﺑﻴﺴﺖﺳﺎﻟﻪ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ درونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬دﺳـﺘﻮرات رﻳﺎﺳـﺖ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺷﻮراي ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧـﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي و‬ ‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻃﻼﻋﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﻳﻨﺠﺎ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻪ اﺻﻞ ﻣﻬﻢ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗﺪوﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ )ﻫﻢ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻫـﻢ در ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬ ‫درونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ( ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز‪:‬‬ ‫ ﻣﺒﺎﻧﻲ دﻳﻦ اﺳﻼم )اﺳﻼم(‬‫ ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ)اﻧﻘﻼب(‬‫‪ -‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻘﻮم ﻫﻮﻳﺖ اﻳﺮاﻧﻲ)اﻳﺮان(‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻫﻤﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ ﻋﻼوهﺑﺮ ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﺒﺎﻧﻲ دﻳﻨـﻲ‪،‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي‬

‫‪111‬‬

‫اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻣﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻴﭻ ﺿﺪﻳﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻪ اﺻﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وﻗﻮع اﻧﻘﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ در اﻫﺪاف رﺳـﺎﻧﻪاي ﺳـﺎزﻣﺎن ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ و ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘـﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد ﻛـﻪ اﺻـﻮل ﻛﻠـﻲ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﭼﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ ﻓﺼـﻞ ﺟﺎﻳﮕـﺎه زن و ﻃﻨـﺰ در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫ﺑﺨﺶ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻫﺪاف ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﺎزﺗﺎب آن در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‬

‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻓﺮاﮔﻴﺮﺗﺮﻳﻦ رﺳﺎﻧﻪ در اﻳـﺮان اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫رﺳﺎﻧﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﻲ و زﻳـﺮ ﻧﻈـﺮ وﻻﻳـﺖ ﻓﻘﻴـﻪ‬ ‫اداره ﻣﻲﺷﻮد و رﻳﺎﺳﺖ آن از ﻃﺮف اﻳﺸﺎن ﺣﻜﻢ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻢاﻛﻨﻮن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻮارهاي و ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي اﻳﻨﺘﺮﻧﺘـﻲ ﻗﺎﺑـﻞ درﻳﺎﻓـﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﻪ اﻳﻦ دو رﺳﺎﻧﻪ ﻓﺮاﮔﻴﺮ دﺳﺘﺮﺳﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﻦ رﺳﺎﻧﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ دﻫـﻪ ﭘـﻴﺶ ﺑﺴـﻴﺎر‬ ‫ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ و ﻣﺸﻜﻞﺗﺮ ﺷﻮد و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻧﻈﺎرت دﻗﻴﻖﺗﺮي را ﻃﻠﺐ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﻃــﺮف دﻳﮕــﺮ ﭘــﺲ از اﻧﻘــﻼب اﺳــﻼﻣﻲ ﺳــﺎل ‪ ،1357‬ﻧﻘــﺶ رﺳــﺎﻧﻪ‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي دﻳﮕﺮي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ در‬ ‫ﺟﻬﺖ ﭘﺎﺳﺪاري و ﺗﺮوﻳﺞ آرﻣﺎنﻫﺎي اﻧﻘﻼب ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬درواﻗﻊ اﻳﻦ رﺳـﺎﻧﻪ ﺑـﻪ‬ ‫دﻟﻴﻞ ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ و ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮي ﻛﻪ ﺑﺮ اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ دارد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮان ﻳـﻚ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻧﻘﺶ ﺟﺪﻳﺪي را ﺑﺮاي آن ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳـﺮان‪ ،‬اﻳـﻦ اﻫـﺪاف‬

‫‪112‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺗﺎزه ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﻪ ﺻﺪا وﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎطﺟﻤﻌﻲ )رادﻳﻮ – ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن( ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﺟﻬـﺖ روﻧـﺪ‬ ‫ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ﺧﺪﻣﺖ اﺷﺎﻋﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ ﻗﺮار ﮔﻴـﺮد و‬ ‫در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ از ﺑﺮﺧﻮرد ﺳﺎﻟﻢ اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑﻬـﺮه ﺟﻮﻳـﺪ و از‬ ‫اﺷﺎﻋﻪ و ﺗﺮوﻳﺞ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎي ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ و ﺿﺪ اﺳﻼﻣﻲ ﺟﺪاً ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺟﻤﻼت ﺑﺎﻻ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺪف ﺑﺮاي ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪﻳﺮان و دﻳﮕﺮ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲِ اﻳـﻦ رﺳـﺎﻧﻪ‪ ،‬در‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ آﻧﻬﺎ ﺗﻼش ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻫﺪاف در دو وﺟﻪ اﻳﺠﺎﺑﻲ و ﺳﻠﺒﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ‬ ‫از‪:‬‬ ‫اﻫﺪاف اﻳﺠﺎﺑﻲ‪:‬‬

‫ ﻓﺮاﻫﻢﻛﺮدن زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻻزم ﺟﻬﺖ روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬‫ اﺷﺎﻋﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ‬‫ ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻮرد ﺳﺎﻟﻢ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬‫ﻫﺪف ﺳﻠﺒﻲ‪:‬‬

‫ ﭘﺮﻫﻴﺰ از اﺷﺎﻋﻪ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎي ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ و ﺿﺪاﺳﻼﻣﻲ‬‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺳﻨﺪ رﺳﻤﻲ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﺗﺮﺳﻴﻢ اﻫﺪاف ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴـﺰ ﺑـﺮ اﻫـﺪاف‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬دﻳﻨﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ در ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﻲ‬ ‫ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻛﻪ اﻫﺪاف ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻧﻈﺎم ﺑﺎﻳﺪ در ﺟﻬﺖ ﺑﻨﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫)اﺳﻮه( ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻟﮕﻮﻳﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤـﻪ ﻣـﺮدم ﺟﻬـﺎن ﺷـﻮد‪ ،‬وﻇﻴﻔـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن رﺳﺎﻧﻪاي ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﻋﻼوهﺑﺮ ﺗﺤﻘﻖ آرﻣﺎنﻫـﺎي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ و اﺷـﺎﻋﻪ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ و ﭼﻨﺪ ﻫﺪف دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي ﺧـﻮد رﺳـﺎﻟﺖ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي‬

‫‪113‬‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ در ﺑﻌﺪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺎﺷـﺪ و اﻳﻨﻜـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ از ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﻧﻘﻼﺑـﻲ –‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﭼﻬﺮه ﻣﻘﺒﻮﻟﻲ را در ﺟﻬﺎن ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪» .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮاي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻛﻪ ﺣﺮﻛﺘﻲ ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺴﺘﻀـﻌﻔﺎن‬ ‫ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻜﺒﺮان ﺑﻮد‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺪاوم اﻳﻦ اﻧﻘﻼب را در داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﻛﺸـﻮر ﻓـﺮاﻫﻢ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺑﻪوﻳﮋه در ﮔﺴﺘﺮش رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺟﻨـﺒﺶﻫـﺎي اﺳـﻼﻣﻲ و‬ ‫ﻣﺮدﻣﻲ ﻣـﻲﻛﻮﺷـﺪ ﺗـﺎ راه ﺗﺸـﻜﻴﻞ اﻣـﺖ واﺣـﺪ ﺟﻬـﺎﻧﻲ را ﻫﻤـﻮار ﺳـﺎزد )ان‬ ‫ﻫﺬهاﻣﺘﻜﻢ واﺣﺪ و اﻧﺎ رﺑﻜﻢ ﻓﺎﻋﺒﺪون( و اﺳﺘﻤﺮار ﻣﺒﺎرزه در ﻧﺠﺎت ﻣﻠﻞ ﻣﺤﺮوم‬ ‫و ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎن ﻗﻮام ﻳﺎﺑﺪ« )ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‪.(5 :‬‬ ‫اﻫﺪاف ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ از ﻧﮕﺎه ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬

‫از دﻳﺪﮔﺎه ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﺸﻮر ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﻈـﺎم‬ ‫را ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ارﺗﺒﺎطﺟﻤﻌﻲ ﻧﺎﻓﺬ و ﮔﺴﺘﺮده‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ را ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻋﻬﺪهدار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ اﻳﺠﺎد زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاي رﺷﺪ ارزشﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺻﻴﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬‫ ﺣﻔﻆ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬‫ رﺷﺪ و ﭘﺮورش اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎ‬‫ ﺣﻔﻆ ﻛﺮاﻣﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ‬‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از دﻳﺪﮔﺎه اﻳﻦ ﺷﻮرا‪ ،‬ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ ﻋﻬـﺪهدار دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﻈﺎم و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻜﺎت ﻳﺎدﺷـﺪه از ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﻲ و ﻣﺼـﻮﺑﺎت ﺷـﻮراي ﻋـﺎﻟﻲ‬ ‫اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻫـﻴﭻ ﺳـﺎزﻣﺎن دﻳﮕـﺮي ﺑـﻪ اﻧـﺪازه‬ ‫ﺻﺪاوﺳــﻴﻤﺎ ﭼﻨــﻴﻦ ﻧﻘــﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔــﺬاري در اﺑﻌــﺎد ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﻓﺮﻫﻨﮕــﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑــﻲ‪،‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫از دﻳﺪﮔﺎه اﻳﻦ ﺷﻮرا ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫـﺪف ﻣﺘﻌـﺎﻟﻲ )اﻧﺴـﺎﻧﻲ ـ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ( ﺑـﺮاي‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﻫﺪاﻓﻲ ﻛﻪ ﻣﺴـﻠّﻤﺎً ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي‬

‫‪114‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺗﺪوﻳﻦﺷﺪه ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﻛـﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺒـﺎً ﺑـﻪ آن ﺧـﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧـﺖ از آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﻧﺸﺌﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ اﻫﺪاف‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢﺷﺪن ﺑﺴـﺘﺮ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮاي‬ ‫رﺳﻴﺪن اﻧﺴﺎن ﺗﺎ ﻣﺮز ﺧﻠﻴﻔﻪ اﻟﻬﻲ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻫﺪفﻫـﺎي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ را اﻳﺠﺎد زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺷﻜﻮﻓﺎﺷـﺪن اﺳـﺘﻌﺪادﻫﺎي‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺮز ﺧﻠﻴﻔﻪ اﻟﻬﻲ ﺷﺪن ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ ﭼﻨﻴﻦ رﺳﺎﻧﻪاي درواﻗﻊ‬ ‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﮔﻮﻧﻪﺑﻮدن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﻧﻴـﺰ اﺷـﺎره‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ آﻣـﺪه‪» :‬رﺳـﺎﻟﺖ ارﺷـﺎدي و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﮔﻮﻧـﻪ اﻳـﻦ رﺳـﺎﻧﻪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ«‬ ‫)ﻣﺼﻮﺑﺎت ﺷﻮرا‪ (380 :‬دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻫﺪاف ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻫﺪف دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑـﺮاي ﺳـﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ‬ ‫ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫ ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل در ﻛﻠﻴﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬‫ اﻳﺠﺎد روﺣﻴﻪ اﻣﻴﺪ و اﻋﺘﻤﺎد )ﻫﻤﺎن‪.(380 :‬‬‫ﺿﺮورت »ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل در ﻛﻠﻴﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ«‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن آزاد اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ در ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺎن ﺣﻀﻮري را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﻠﺐ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﻲ دﻳﮕﺮ اﻳﺠﺎد روﺣﻴﻪ اﻣﻴﺪ و اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﺑﺎز‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ رﻳﺸـﻪ در ﺟﺮﻳـﺎن‬ ‫آزاد اﻃﻼﻋﺎت داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼوه اراﺋﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺣﺮﻓـﻪاي ‪ -‬و ﻧـﻪ ﺳـﻄﺤﻲ ‪ -‬از‬ ‫اوﺿﺎع داﺧﻠﻲ و ﺟﻬﺎﻧﻲ و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي واﻗﻊﮔﺮاﻳﺎﻧـﻪ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ اﻳﺠـﺎد‬ ‫روﺣﻴﻪ اﻋﺘﻤﺎد و اﻣﻴﺪ ﻛﻤﻚ اﺳﺎﺳﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬رﻳﺸﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎ‬ ‫و اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ در اﻣﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از‬ ‫اﻳﻦ اﻫﺪاف و رﺳﺎﻟﺖﻫﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒﺷﺪه ﺑﺮاي آن دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﻟﻘﺎ ﻧﺸﻮد ﻛـﻪ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي‬

‫‪115‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺿﻤﻦ ﻫـﺪاﻳﺖ اﻓﻜـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ و رﺳـﺎﻟﺖ ارﺷـﺎدي ﻛـﻪ ﺑـﺮاي آن‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ آﻣﺪه »ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮد را‬ ‫ﻣﺮﺟﻊ ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻗﻠﻤـﺪاد ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ اﻳﻔـﺎي ﻧﻘـﺶ ارﺷـﺎدي و‬ ‫آﮔﺎﻫﻲدﻫﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﺣﺮﻛﺘﻲ ﺷﺘﺎبﮔﻴـﺮ و اﻧﻘﻼﺑـﻲ در ﻣـﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ« )ﻫﻤﺎن‪ .(380:‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺼﻮﺑﺎت‬ ‫»ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘـﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ« ﻳﻜـﻲ از ﻣﺠﺮﻳـﺎن ﺧـﺎص »اﺻـﻮل ﺳﻴﺎﺳـﺖ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﺸﻮر« ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ )ﻫﻤﺎن‪.(380:‬‬ ‫ﻳﻚ اﺻﻮل ﻛﻠﻲ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘـﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ در ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ دﻧﺒﺎل ﺷﻮد در ‪ 15‬ﻣﺎده ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ‬ ‫از‪:‬‬ ‫ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ اﺳﻼم‬‫ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ روح اﻧﻘﻼب و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‬‫ ﺗﺤﻘﻖﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﻴﻨﺶ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي‬‫ ﺗﺤﻘﻖ ﻛﺎﻣﻞ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻪ ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻏﺮﺑﻲ در ﻫﻤﻪ اﺑﻌﺎد‬‫ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ‬‫ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻴﺎن ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي ﺟﺬاب و ﻫﻨﺮي ﺑﺮاي ارﺳﺎل‬‫ﭘﻴﺎم‬ ‫ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻃﻼع ﻣﺴﺌﻮﻻن‬‫)ﺑﺎ ﺗﻠﺨﻴﺺ ﺻﻔﺤﺎت ‪ 381‬و‪(382‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺰ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺳﺎزﻣﺎن‪ :‬اﻫـﺪاف و اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎ و ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‬

‫ﻋﻼوهﺑﺮ دو ﻣﻨﺒﻊ ﻳﺎدﺷﺪه ﻣﻜﺘﻮب‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاف ﺑﺮاي ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ و ﺑـﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل آن ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي آن‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬـﻢ دﻳﮕـﺮ‪ ،‬دﻓﺘﺮﭼـﻪ‬ ‫اﻫﺪاف‪ ،‬ﻣﺤﻮرﻫﺎ‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ و ﭘﺨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ دﻓﺘﺮﭼـﻪ‪ ،‬ﻣـﺪونﺗـﺮﻳﻦ و ﻣﻌﺘﺒﺮﺗـﺮﻳﻦ ﺳـﻨﺪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي‬

‫‪116‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي و ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ آن‪ ،‬از ﭘﻴﺶ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗـﺎ ﭘﺨـﺶ و‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ آﻧﻬﺎ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺷﻤﺎر دﻳﮕﺮي از اﺳﻨﺎد وﺟﻮد دارﻧـﺪ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﻌﻀـﻲ از‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ( ﻛﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫و ﻳﺎ ﺧﻼﺻﻪﺷﺪه دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي دﻓﺘﺮﭼـﻪ ﻳﺎدﺷـﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪] .‬دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ و‬ ‫اﺳﻨﺎد ﮔﺬﺷﺘﻪ )ﻛﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه و ﮔﺎه ﻏﻴﺮﻣﺪون ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﭼﻨﺪان ﺑـﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿـﺮ‬ ‫ﻛﻤﻜﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ[ ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺰ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﻧـﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬ﻃﻲ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل ﺑـﻪ ﺗـﺪوﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ اﻫـﺪاف‪ ،‬ﻣﺤﻮرﻫـﺎ‪،‬‬ ‫اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗـﺄﻣﻴﻦ و ﭘﺨـﺶ دﺳـﺖ زد‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ در‬ ‫ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1384 ،1383‬و ‪ 1385‬در ﺳﺎزﻣﺎن در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻌﺎوﻧـﺖﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺪونﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻨﻘﺢﺗﺮﻳﻦ اﻳـﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ در ﺳـﺎل ‪ 1384‬ﺑـﺎ ﭼـﺎپ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻔﻴﺴﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ ﻛﺪﺑﻨﺪي ﺑﺴﻴﺎر دﻗﻴﻖ و ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي اﻛﻴﺪ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻳﺎدﺷﺪه در دو ﺑﺨﺶ و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻧﮕﺎه ﮔﺮدآورﻧﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺿﻤﻦ اذﻋﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﻪ رادﻳﻮـ‬ ‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ رﺳﺎﻧﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﻗﺮن اﺧﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬آن را ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ ﺑﺮآﻣﺪه از‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻓﻨﺎوري ﻏﺮﺑﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ ﺧـﺎص از اﻧﺴـﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺎ از اﻧﺴﺎن ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﻲ دارد‪.‬‬ ‫از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛـﺮد ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن در‬ ‫ﻧﮕﺎه ﻏﺮﺑﻲ ﺗﻜﺎﻣـﻞﻳﺎﻓﺘـﻪﺗـﺮﻳﻦ ﻣﻮﺟـﻮد زﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﭘﻴﺸــﺮﻓﺘﻪﺗــﺮﻳﻦ ارﮔﺎﻧﻴﺴــﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻫــﺎﻳﻲ ﻣــﺎدي دارد ﻛــﻪ ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﻣــﺎدي ﻏــﺮب‪،‬‬ ‫ﭘﺎﺳــﺨﮕﻮي آﻧﻬﺎﺳــﺖ‪ .‬در اﻳــﻦ ﻓﺮﻫﻨــﮓ آﻧﭽــﻪ ﻣﺤﻮرﻳــﺖ دارد اﻧﺴــﺎن اﺳــﺖ‬ ‫)اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ( و ﻧﻪ ﺧﺪا‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻘﺪﻣﻪ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴـﺖ‬ ‫رﺳﺎﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي‬

‫‪117‬‬

‫»‪ ...‬اﻳﻦ رﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻤﺪن ﺟﺪﻳﺪ ﻏﺮب‪ ،‬اﻗﺘﻀﺎي ﺟﻬﺎن ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ‬ ‫داري و درك وﻳﮋه ﻏـﺮب ﺟﺪﻳـﺪ از ﻧﻴﺎزﻫـﺎي اﻧﺴـﺎن و ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﺳـﺖ«‬ ‫)ﻫﻤﺎن‪.(11:‬‬

‫اﻣﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺗﺪوﻳﻦﮔﺮان اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺑﺮآﻣﺪن رﺳﺎﻧﻪﻫـﺎ از دل‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﻘﺒﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮي ﻛـﻪ در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺧـﻮدي ﺳـﺮاغ‬ ‫دارﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻄﻠـﻮب و ﻣﻘﺒـﻮﻟﻲ را ﺑـﺮاي‬ ‫ﺧﻮد ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫»‪ . ..‬اﻣﺎ ﺗﻔﻜﺮ دﻳﻨﻲ و ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ و ﺑﺎﻳـﺪ در زﻣﺎﻧـﻪ ﻣـﺎ ﻧﻔـﻮذ و‬ ‫ﺳﻴﻄﺮه رﺳﺎﻧﻪ دﻳﺪاري – ﺷﻨﻴﺪاري از ﻇﺮﻓﻴﺖﻫـﺎي اﻳـﻦ رﺳـﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻬـﺖ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻴﺎم و ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻃﺐ )در ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻠـﻲ و ﺟﻬـﺎﻧﻲ( ﺑﻬـﺮه‬ ‫ﻻزم و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﺒﺮد‪) «.‬ﻫﻤﺎن(‬

‫آﻧﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ رﺳﺎﻧﻪ و ﻋﻠﻮم ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ آن‪ ،‬ﺑﺮآﻣـﺪه از دل‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري و ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻏﺮﺑﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮان از اﻳﻦ ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح »ﺷـﺮ‬ ‫ﺿﺮوري« ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻣﻌﻨـﻮي و اﻧﻘﻼﺑـﻲ‪ ،‬ﺳـﻮد ﺟﺴـﺖ‪» :‬ﺟـﻮﻫﺮ وﺣﻴـﺎﻧﻲ و‬ ‫ﺣﻖﻣﺪار اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﺎورﻫﺎ و ﺷﻌﺎرﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬از ﭼﻨﺎن ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻔﻮذي‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ و ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﻛﻨـﻮﻧﻲ رﺳـﺎﻧﻪ‬ ‫ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آرﻣﺎن اﻧﻘﻼب ﭘﻴﺶ ﺑﺮود« )ﻫﻤﺎن(‪.‬‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎور و ﻧﮕﺮﺷﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ را در ﻧﺤـﻮه ﺗـﺪوﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎ و‬ ‫اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ و اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮاﻛﻪ ﻫﻤـﻴﻦ‬ ‫ﺑﺎور و ﻧﮕﺮش ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺪون ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ذات رﺳـﺎﻧﻪ )ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﻛـﻪ ﻧﻴـﻞ‬ ‫ﭘﺴﺘﻤﻦ ﺑﻪ آن اﺷﺎره دارد و در ﻓﺼﻞ اول ﻣﺨﺘﺼﺮاً ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑـﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨـﺎ‬ ‫ﻛﻪ ﭘﺴﺘﻤﻦ ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد‪ ،‬رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ داراي ذاﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ از اﻧﺪﻳﺸﻪﻫـﺎ ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آن ذات اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻣـﻲﮔـﺬارد‪ ( .‬اﻫـﺪاف‪،‬‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ رﺳـﺎﻧﻪ ذاﺗـﺎً ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺨﺸﻲ از آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫‪118‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫در ﻣﻘﺪﻣﻪ دﻓﺘﺮﭼﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻬﺎن ﺣﺎﺿـﺮ و وﺿـﻌﻴﺖ اﻳـﺮان ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»در وﺻﻒ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ دﻧﻴﺎ ﻋﺮﺻـﻪ روﻳـﺎروﻳﻲ‬ ‫ﻣﻴﺎن رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﺗﻔﻜﺮ اﺳﻼﻣﻲ )ﻛـﻪ در اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﺗﺠﺴﻢ ﺧﻮد را ﻳﺎﻓﺘﻪ( از ﻳﻜﺴﻮ و ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻜﻮﻻر از ﺳـﻮي دﻳﮕـﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻚ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ و ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺑﺴﺘﺮ اﻳﻦ ﺳﺘﻴﺰ در ﻣﻘﻄـﻊ ﻛﻨـﻮﻧﻲ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﺴﺘﺮ ﺟﻨﮓ رﺳﺎﻧﻪاي اﺳﺖ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و رادﻳﻮ‪ ...‬ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﺨﻠﺼـﺎﻧﻪ‬ ‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ رﺳﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آرﻣـﺎنﻫـﺎي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ و ﻧﻬﻀـﺖ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺿﺪاﺳﺘﻜﺒﺎري )ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺿﺪاﻏﺮاﺿﻲ ﺳﻠﻄﻪﮔﺮاﻧﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ( در‬ ‫ﭘﺮﺗﻮ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﻋﺘﻘﺎد اﺳﻼﻣﻲ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ« )ﻫﻤﺎن(‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ در ﻧﮕﺎه ﺗﺪوﻳﻦﮔﺮان در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻬـﺎﻧﻲ و اﻳـﺮان‪،‬‬ ‫روﻳﻜﺮد ﺳﻴﺎﺳﻲ و وﺟﻪﻫﺎي ﺳﻠﺒﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ روﻳﻜـﺮد دﻳﻨـﻲ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و وﺟﻪ اﻳﺠﺎﺑﻲ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ در ﺗﻮﺻﻴﻒ وﺿﻌﻴﺖ دﻧﻴـﺎي اﻣـﺮوز ﺑﺴـﻴﺎري از‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﻣﺮدﻣﺎن‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ و ﻣﺬاﻫﺐ آﺳﻤﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻧﺎدﻳﺪه اﻧﮕﺎرﻳﻢ و ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺗﻘﻠﻴـﻞﮔﺮاﻳﺎﻧـﻪ‪ ،‬دﻧﻴـﺎي اﻣـﺮوز را ﻓﻘـﻂ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺎورﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﺮﺳﻴﻢ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﮕﺎه واﻗﻊﮔﺮاﻳﺎﻧـﻪاي ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬آﻳـﺎ‬ ‫ﺑﻪراﺳﺘﻲ ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﻓﻘﻂ ﻋﺮﺻﻪ رؤﻳﺎروﻳﻲ اﺳﻼم و ﺳﻜﻮﻻرﻳﺴﻢ اﺳﺖ؟‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ و ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﭘـﺮداﺧﺘﻴﻢ‬ ‫ﺑﻪ آن ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎﻫﻲ در ﺗﺮﺳﻴﻢ اﻫﺪاف و اوﻟﻮﻳﺖﻫـﺎي ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ و ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻳﻚ روﻳﻜﺮد را در ﻧﻈﺎم ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣـﻲآﻓﺮﻳﻨـﺪ و‬ ‫ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ )در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ( ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ روﻳﻜﺮدي دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬روﻳﻜـﺮدي ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﺒﻴﻦ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺪوﻳﻦﮔﺮان اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬اﻧﻘﻼب را ﺑﻴﺸﺘﺮ در وﺟﻪ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺗﻘﺎﺑﻠﻲ آن ﺑﺎ دﻧﻴﺎي ﻣﺪرن دﻳﺪهاﻧﺪ و ﻛﻤﺘـﺮ ﺑـﻪ وﺟـﻪ دﻳﻨـﻲ و ﻣﻠـﻲ و‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي‬

‫‪119‬‬

‫رواﺑﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻳﺮان ﺑﺎ ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز و ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ آن اﻧﺪﻳﺸـﻴﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫)اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻋﺒﺎرات ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ(‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺗﻮﺻﻴﻒ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺷـﺮاﻳﻂ ﺟﻬـﺎن اﻣـﺮوز‬ ‫وﻇﻴﻔﻪ ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ را ﺑﺮآﻣﺪه از ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ و ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ در ﮔﺮو آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬در ﻗﻠﻤﺮوﻫﺎي ﻧﻈـﺮي‬ ‫و ﻧﻴﺰ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻋﻴﻨﻲ و ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﺻـﻮرتﻫـﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮلﻫـﺎي‬ ‫اﺟﺮاﻳﻲ و ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از رﺳﺎﻧﻪ رادﻳﻮـ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن‪ ،‬در‬ ‫ﻣﺴﻴﺮ ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻫﺪاف و آرﻣﺎنﻫـﺎي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻴـﻪ‬ ‫ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻓﺮاﮔﻴﺮ اﺳﺘﻜﺒﺎري‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻳﻦ ﺟﻨﮓ رﺳﺎﻧﻪاي در ﻣﺴـﻴﺮ آرﻣـﺎنﻫـﺎ و اﻫـﺪاف اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻃﺮاﺣﻲ دﻗﻴﻖ ﭘﻴﺎمﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ رﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اراﺋﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﻳـﻦ ﻛـﺎر اﻓﻜـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻠﻲ ﺷﺎﻳﺴـﺘﻪ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ در اﻳﻦ ﺟﺰوه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻫﺪاف ﻛـﻼن و ﻧﻴـﺰ ﺗﻔﺼـﻴﻞ اﻫـﺪاف‪،‬‬ ‫ﻣﺤﻮرﻫﺎ و اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ آﻣﺪه‪ ،‬در ﻣﺴﻴﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻫـﺪﻓﻲ ﺗـﺪوﻳﻦ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫)ﻫﻤﺎن‪ 11 :‬و ‪.(12‬‬

‫در دﻓﺘﺮﭼﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ )‪ (1384‬ﻧﻴﺰ ﻫﻔـﺖ ﻫـﺪف ﻛـﻼن ﺑـﺮاي‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺷﻤﺎري از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫ ﺗﻌﻤﻴﻖ و ارﺗﻘﺎي ﻣﻌﺮﻓﺖ و اﻳﻤﺎن روﺷﻦ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺧﻼق ﻓﺎﺿﻠﻪ و رﻓﺘﺎر‬‫دﻳﻨﻲ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ‬ ‫ رﻳﺸﻪدارﻛﺮدن ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺎور ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ارزشﻫﺎ و ﺑﻨﻴﺎن ﻓﻜﺮي اﻧﻘﻼب‬‫و ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻲ و وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ‬ ‫ ﻣﺼﻮﻧﻴﺖﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ اذﻫﺎن در ﻗﺒﺎل ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻓﻜﺮي‬‫‪ -‬اﻳﺠﺎد روﺣﻴﻪ اﻣﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎط و ﺧﻮدﺑﺎوري ﻣﻠﻲ‬

‫‪120‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ روﺷﻨﮕﺮي ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ درﺧﺼﻮص اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻓﺮاﻧﻮ )ﻫﻤﺎن‪(18 :‬‬‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ ﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ رﺳـﺎﻟﺖ ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ‪،‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻖﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻛﻼﻧﻲ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺴﻴﺎر‬ ‫دﻗﻴﻖ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻈﺎرت و ﭘﺨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺎ ژاﻧﺮ ﻃﻨـﺰ‬ ‫)ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ( اﺳﺖ ﺑﺎﻳـﺪ درﻳـﺎﺑﻴﻢ ﻛـﻪ از ﻧﮕـﺎه ﺷـﻮراي ﻋـﺎﻟﻲ اﻧﻘـﻼب‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و دﻓﺘﺮﭼﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎي ﺳـﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ ﺑـﺮاي اﻳـﻦ دو ﭼـﻪ‬ ‫اﺻﻮﻟﻲ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﺗﺎب ﺷﺨﺼﻴﺖ زن در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‬

‫از ﻧﮕﺎه ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ درﺑـﺎره زن‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎﻫﻲ را ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﻨﺪ‪:‬‬ ‫»ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه واﻗﻌﻲ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺎدر و‬ ‫ﺗﺮوﻳﺞ و ﻓﺮاﻫﻢآوردن زﻣﻴﻨﻪﻫـﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي ارﺗﻘـﺎي ﻧﻘـﺶ و رﺳـﺎﻟﺖ‬ ‫اﺳﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺑﻲ ﻧﺴﻞ آﻳﻨﺪه و اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻓﻌﺎل زﻧﺎن‬ ‫در اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮي و ﺳﻴﺎﺳـﻲ و ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ ﺑﻴـﻨﺶﻫـﺎ و‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻧﺎدرﺳﺖ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪(48 :‬‬

‫در اﻳﻦ اﺻﻞ ﺑﻪ زن ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺎدر ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﻫـﻢ ﺑـﺮ‬ ‫ﻣﺸﺎرﻛﺖﻓﻌﺎلداﺷﺘﻦ در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪.‬‬ ‫در دﻓﺘﺮﭼﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬در ﺑﺨﺶ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎ و‬ ‫ﺿﻮاﺑﻂ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ و ﭘﺨﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي زن و ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺑﻴﺴـﺖ ﻣـﻮرد‬ ‫ﺑﺮﺷﻤﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺷﺪه ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬ ‫ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻖ ﻛﺮاﻣﺖ زن‬‫ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده‬‫‪ -‬ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺗﺤﻘﻴﺮ اﻣﺮ ﺧﺎﻧﻪ داري‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮداري و ﻣﻘﺎم ﻣﺎدري‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي‬

‫‪121‬‬

‫ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺗﻀﻌﻴﻒ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻓﺼﻞ اﻟﺨﻄﺎب ﺑﻮدن ﻣﺮد‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻤﺮار‬‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ )ﻫﻤﺎن‪(184 :‬‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺗﻮﺻﻴﻪﺷﺪه در اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ﺣﻔـﻆ‬ ‫ﻛﺮاﻣﺖ زن‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه در ﻣﻘﺎم ﻣﺎدري و ﻫﻤﺴـﺮي اﺳـﺖ‪ .‬در ﺿـﻤﻦ ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻏﻠﻂ و ﻳﺎ ﺳﺘﻢﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ زن آﺳﻴﺐ ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻋﺎدي ﺟﻠﻮه داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد ﻛﻪ رواﺑـﻂ ﻣﻴـﺎن ﻣـﺮد و زن رواﺑـﻂ ﻣﻌﺘـﺪﻟﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻓﺼﻞاﻟﺨﻄﺎب ﻗﻠﻤﺪادﻛﺮدن ﻣﺮد ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻨﺎزﻋـﺎت ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﺟـﺎي‬ ‫ﺗﺄﻣﻞ دارد‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻠﻮﻳﺤﻲ ﭼﻨﻴﻦ اﺻﻠﻲ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﺮدان ﻋﺎﻗـﻞﺗـﺮ از‬ ‫زﻧﺎن‪ ،‬در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت و ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﻜﻢ و‬ ‫ﺣﺮف آﻧﺎن ﻣـﻼك ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در ﻛﺘﺎﺑﭽـﻪ ﻣﺰﺑـﻮر درﺑـﺎره اﻫـﺪاف‪،‬‬ ‫ﻣﺤﻮرﻫﺎ و اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي ﺗﺄﻣﻴﻦ و ﭘﺨﺶ ﮔﺮوهﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﭘﺎﺳﺪاري از ﻛﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺮﭘﺎﻳﺔ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ‬‫ ﻃﺮح اﺻﺎﻟﺖ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري زن در ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ در اﻣﻮر ﻣﻨﺰل‬‫ ﺑﻴﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زن و ﻧﮕﺎه ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺘﻲ در ﺗﺨﺮﻳﺐ‬‫ﺑﻨﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮاده‬ ‫ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﺤﺎﺳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺸﺘﺮك زوجﻫﺎي ﺟﻮان ﺑﺎ واﻟﺪﻳﻦ‬‫ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺻﺤﻴﺢ زوﺟﻴﻦ در ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻘﺶﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ)‪:1384‬‬‫‪.(69‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ درﺑﺎرة ﺣﻔﻆ و ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻨﺰﻟـﺖ زن در ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه واﻻي ﻣﺎدري در ﺗﺮﺑﻴﺖ دﻳﻨﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬‫ ﺑﻴﺎن ﻧﻘﺶ ارزﺷﻤﻨﺪ ﻫﻤﺴﺮي زن‪ ،‬در رﺷﺪ ﻫﻤﺪﻟﻲ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ در‬‫ﺧﺎﻧﻮاده )‪.(1384:79‬‬ ‫‪ -‬ﺑﺎز در ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ درﺑﺎره ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﭘﺨﺶ‬

‫‪122‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي زن و ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻛﺮدهاﻳﻢ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ در ﻫﻴﭻ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺣﻘﻮق و ﺟﺎﻳﮕﺎه زن ﻣﺨﺪوش و ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻏﻠﻂ‬‫و ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻋﺎدي ﺟﻠﻮه داده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ از ﻫﺮ اﻣﺮي ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻧﻬﺎد ﻣﻬﻢ ﺧﺎﻧﻮاده در ذﻫﻨﻴﺖ ﻳﺎ ﻋﻴﻨﻴﺖ‬‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ ﺗﺤﻘﻴﺮ اﻣﺮ ﺧﺎﻧﻪداري‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮداري و ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻘﺎم ﻣﺎدري ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬‫ ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻣﺮدﺳﺘﻴﺰي و زنﺳﺎﻻري ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬‫ ﻓﺼﻞاﻟﺨﻄﺎبﺑﻮدن ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺮد در ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻤﺮار اﺧﺘﻼف ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻀﻌﻴﻒ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ ﺑﺮﺗﺮيدادن اﺳﺘﻘﻼل اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺮﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺷﻐﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﻘﺪس ﻣﺎدري ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ )‪.(184 :1384‬‬ ‫ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي ﻳﺎدﺷــﺪه در ﻛﺘﺎﺑﭽـﻪ ﻣــﺬﻛﻮر ﻣــﻲﺗــﻮاﻧﻴﻢ آن‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ را ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ ﺑﺮاﺳﺎس دو وﺟﻪ ﺳﻠﺒﻲ و اﻳﺠﺎﺑﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫وﺟﻪ ﺳﻠﺒﻲ‪:‬‬

‫ ﻧﻔﻲ دﻳﺪﮔﺎه ﻏﺮﺑﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زن )ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ(‪.‬‬‫ ﻧﻔﻲ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ زن )ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺺ(‬‫ ﻧﻔﻲ ﻣﺮدﺳﺘﻴﺰي و زنﺳﺎﻻري‪.‬‬‫وﺟﻪاﻳﺠﺎﺑﻲ‪:‬‬

‫ ﻃﺮح اﺻﺎﻟﺖ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري زن در ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺑﻪاﻣﻮر ﻣﻨﺰل‪.‬‬‫ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه واﻻي ﻣﺎدري در ﺗﺮﺑﻴﺖ دﻳﻨﻲ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬‫ﻣﻘﺪس ﻣﺎدري‪.‬‬ ‫ ﺑﻴﺎن ﻧﻘﺶ ارزﺷﻤﻨﺪ ﻫﻤﺴﺮي زن در ﺧﺎﻧﻮاده‪.‬‬‫‪ -‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻓﺼﻞاﻟﺨﻄﺎبﺑﻮدن ﻣﺮد در ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي‬

‫‪123‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزان در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻛﺘﺎﺑﭽـﻪ ﻳﺎدﺷـﺪه‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺳﻠﺒﻲ و اﻳﺠﺎﺑﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪﺷـﺪه‬ ‫را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻃﻨﺰ در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‬

‫آﺧــﺮﻳﻦ ﻧﻜﺘــﻪاي ﻛــﻪ در اﻳﻨﺠــﺎ ﺑــﻪ آن ﺧــﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧــﺖ ﻣﻮﺿــﻮع ﻃﻨــﺰ در‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻧﮕﺎه ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در ﺑﺨﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در ﻣﺎده ‪ 35‬ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺗﻔﺮﻳﺤـﻲ و ﺳـﺎﻟﻢ و ﺷـﺎديآﻓـﺮﻳﻦ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬ ‫ﺑﺎرورﺳﺎﺧﺘﻦ اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ ﻣـﺮدم و ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﺷـﺎداﺑﻲ و ﺳـﻼﻣﺖ ﺗـﻦ و‬ ‫روان‪.‬‬

‫اﻣﺎ در دﻓﺘﺮﭼﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و‬ ‫ﺿﻮاﺑﻂ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ و ﭘﺨﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 31‬ﻣﻮرد اﺷـﺎره ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻜﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫ ﻃﻨﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻛﻤﺪي‪ ،‬ﻟﻮدﮔﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺒﺘﺬل و ﺑﻲﻣﺤﺘﻮا اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻮد‪.‬‬‫ ﺗﻤﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻃﻨﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﻜﻲ از ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ در ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﺷﺄن و ﺷﺨﺼﻴﺖ زﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎﻣﻼً رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬‫ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻟﻬﺠﻪﻫﺎ و ﻣﻘﺪﺳﺎت ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎن‪193 :‬و‪(194‬‬‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﺗﺄﻛﻴﺪاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻳـﻦ ﻣـﻮارد ﺷـﺪه‪ ،‬رﻋﺎﻳـﺖ ﺷـﻮد‪ ،‬زﻳـﺮا در‬ ‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺧﺎرج از ﻣﻮاد ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻃﻨـﺰ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪124‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﭼﮕــﻮﻧﮕﻲ رواﺑــﻂ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ ﺑــﺎ ﺳــﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎري ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﮕﺎه وﻳﮋهاي درﺑﺎره ﻣﺎﻫﻴﺖ زن و ﻣﺮد وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫زﻧﺎن در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ دﻳﮕﺮي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﺪهاﻧـﺪ )ﻛـﻪ‬ ‫در ﻓﺼﻞ دوم ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ( ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧـﺎص‪ ،‬ﻛﺎرﻛﺮدﻫـﺎي وﻳـﮋهاي را‬ ‫ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻧﻴﺰ رﻗﻢ زده اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻃﺒﻴﻌﺖﺷﻨﺎﺳﻲ زن )و ﻣـﺮد( و در‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ آن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬اﻧﺘﻘـﺎدات ﻓﺮاواﻧـﻲ‬ ‫وارد ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﮕﺎه ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ درﺑﺎره زﻧﺎن وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ روﻳﻜﺮدي اﻧﺘﻘﺎدي در دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ وارد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪) .‬از ﻗـﺎﻧﻮن‬ ‫اﺳﺎﺳﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ (.‬آﻧﺎن ﺿﻤﻦ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑـﺮ ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬ ‫ﺳﻨﺘﻲ زن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻤﺴﺮ – ﻣﺎدر ﺑﺮ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ او ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ و‬ ‫ﺑﺮاي ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻛﻨﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ او ﻧﻴـﺰ ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬از اﻳـﻦ رو در‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺿﻤﻦ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻧﻔﻲ ﺧﺮاﻓﺎت و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻛﻠﻴﺸﻪاي‬ ‫ﻛﻪ درﺑﺎره ﻣﺎﻫﻴﺖ زﻧﺎن وﺟﻮد دارد ﺑﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮﺳـﺎزي ﻣﺜﺒـﺖ از آﻧـﺎن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻨﺰﻟﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ واﻻﻳﻲ را ﻛﺴﺐ ﻛﻨﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ ـ درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن ـ وارد ﺣﻮزه رادﻳﻮ ﺷﺪه‪،‬‬ ‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺒﻜﻪ و ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺑﻼغ ﻣﻲﺷﻮد و آﻧﺎن‬ ‫ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨـﺶ اﺷـﺎره ﻛـﺮدﻳﻢ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ در‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻌﺪد درونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪.‬‬ ‫ﻫﺮ دو ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺮ ﺳﻪ اﺻﻞ اﺳﻼم‪ ،‬اﻧﻘﻼب و اﻳﺮان اﺳﺘﻮارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي‬

‫‪125‬‬

‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ در اراﺋﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ از زﻧﺎن در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬ ‫ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﻫﻤﮕﺎن ﺗﺎ ﻣﺮز ﺧﻠﻴﻔﻪ اﻟﻬﻲ‬‫ﺷﺪن ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻛﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬‫ ﺑﺮ ﺟﺎﻳﮕﺎه واﻻي ﻣﺎدري در ﺗﺮﺑﻴﺖ دﻳﻨﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺷﻮد‪.‬‬‫ از ﻛﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬‫ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري زن در ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﻨﺰل ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺷﻮد‪.‬‬‫ ﺑﺮﻣﺤﺎﺳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺸﺘﺮك زوجﻫﺎي ﺟﻮان ﺑﺎ واﻟﺪﻳﻦ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺷﻮد‪.‬‬‫ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ارزﺷﻤﻨﺪ ﻫﻤﺴﺮي در رﺷﺪ ﻫﻤﺪﻟﻲ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ در ﺧﺎﻧﻮاده‬‫ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺎﻧﻪداري‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮداري و ﻣﻘﺎم ﻣﺎدري‬‫ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺷﻮد ﭘﺮﻫﻴﺰ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ از ﻣﺮدﺳﺘﻴﺰي و ﻣﺮدﺳﺎﻻري ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺷﻮد‪.‬‬‫ در ﻫﻴﭻ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺣﻘﻮق و ﺟﺎﻳﮕﺎه زن ﻣﺨﺪوش و ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻏﻠﻂ‬‫و ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺎدي ﺟﻠﻮه داده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ از ﺗﻀﻌﻴﻒ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻓﺼﻞاﻟﺨﻄﺎبﺑﻮدن ﻣﺮد ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻤﺮار ﻣﻨﺎزﻋﺎت‬‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ در ﻃﻨﺰﻫﺎ ﺷﺄن وﺷﺨﺼﻴﺖ زن ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎﻣﻼً رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ را‬‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺪوﻳﻦﮔﺮان ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ذﻛﺮﺷـﺪه ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺳﻪ اﺻﻞ اﺳﻼم‪ ،‬اﻧﻘﻼب و اﻳﺮان اﺳﺘﻮار ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در اﻳـﻦ‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻮﻳﺎ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ دﺧﻴﻞاﻧﺪ؛ در ﻛﻨﺎر ﻫﻤﻪاﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻳﻜـﻲ‬ ‫از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت ﭘﺮﺷﺘﺎب ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪوﻳﮋه در ﺣﻮزه رﺳـﺎﻧﻪ ﻗـﺮار دارد‪.‬‬ ‫ﺗﺮاﻛﻢ اﻣﻮاج در آﺳﻤﺎن رﺳﺎﻧﻪاي اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻴﺪان رﻗﺎﺑﺖ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮي را ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻮﻻن‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ـ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﮔﺸﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻴﺪان ﭘﺮرﻗﺎﺑـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ‬

‫‪126‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫واﮔﺬارﻛﺮدن آن ﺑﻪ ﺣﺮﻳﻒ اﺳﺖ‪ .‬واردﺷﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻴﺪان ﻧﻴﺰ اﻟﺰاﻣﺎﺗﻲ را ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬ ‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ در ﻣـﻮاردي ﭼﻨـﺪان ﺑـﺎ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﻛـﻼن‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺎ ﺳـﺎزﮔﺎر ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ و ﻣـﺎ ﺑـﺮاي اﻳﻨﻜـﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن را در ﭘـﺎي‬ ‫ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎي ﺷﻨﻴﺪاري ـ دﻳﺪاري ﺧـﻮد را ﻧﮕـﻪدارﻳـﻢ‪ ،‬وادار ﺷـﻮﻳﻢ وارد ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﻳﻲ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫»از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻨـﻮع ﻫﺮﭼـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ وﺳـﺎﻳﻞ ارﺗﺒـﺎطﺟﻤﻌـﻲ‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه در ﺷﻜﻞ ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺧﻮد را درﮔﻴﺮ ﻓﻀـﺎي رﻗـﺎﺑﺘﻲ ﺳـﺨﺘﻲ‬ ‫دﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻋﻘﺐﻧﻤﺎﻧﺪن از ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻓﻜﺮي ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ ﻛـﻪ در دﻫـﻪ‬ ‫ﺷﺼﺖ و در روزﻫﺎي ﻋﺎدي ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸـﻲ از روز و ﺑﺨﺸـﻲ از ﺷـﺐ را ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫داﺷﺖ و ﺣﺘﻲ در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺰاﺣﻢ ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﺑـﺮاي ﺷـﺮﻛﺖ‬ ‫در ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺮﺳﻮم ﻣﺎه ﻣﺒـﺎرك ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 9‬ﺷـﺐ رﺳـﻤﺎً از ﺑﻴﻨﻨـﺪهﻫـﺎ‬ ‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ رﺳـﺎﻧﻪاي ﺷـﺒﺎﻧﻪروزي ﺷـﺪ« )ﻋﺎﺑـﺪﻳﻨﻲ‪:1385 ،‬‬ ‫‪.(79‬‬ ‫اﮔﺮ دﻫﻪ ﺷﺼﺖ ﺧﻮرﺷﻴﺪي را ﺑﻪ ﻳـﺎد ﺑﻴـﺎورﻳﻢ‪ ،‬ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬـﻮري‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛـﻪ آﮔﻬـﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫ﻫﻢاﻛﻨﻮن در دﻫﻪ ﻫﺸﺘﺎد ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ ﺷـﻤﺎري از ﺿـﺮورتﻫـﺎ و ﮔـﺎه‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬رﺳﺎﻧﻪاي ﻣﻤﻠﻮ از آﮔﻬﻲﻫﺎ دارﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺐ را آزار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﭘﺬﻳﺮش ﭘﺨﺶ آﮔﻬﻲﻫﺎ از رﺳـﺎﻧﻪ ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎ آن اﻫﺪاف ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎﺗﻲ را ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻼوهﺑﺮ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑـﺮ‬ ‫روﻧﻖ اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺗﺒﻌﺎت ﻣﻨﻔﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ‬ ‫ﻫﻤﺮاه دارد‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﺷﻤﺎري از ﺳﺮﻳﺎلﻫﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻫﺪﻳﻢ ﻣﻤﻠـﻮ از‬ ‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰﻧﺪ و ﺑﻲﺷﻚ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺨﺮﺑﻲ را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬ ‫ﺑﺮ روﺣﻴﻪ ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن و ﺣﺘﻲ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺤـﺚ در اﻳـﻦ‬ ‫ﺑﺎره ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ و ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ درﺑﺎره آن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪوﻳﮋه در ﺣﻮزه ﺗﻨﻮع رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺴـﺘﺮدﮔﻲ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻨﺎدي‬

‫‪127‬‬

‫و ﻛﺜﺮت دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﺷﻨﻴﺪاري ـ دﻳـﺪاري ــ ﻧﻮﺷـﺘﺎري و ﺑـﺎزار‬ ‫رﻗﺎﺑﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﺬب ﻣﺨﺎﻃﺐ در دﻫﻪ اﺧﻴﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﻋﻼوهﺑﺮ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ و اﺻـﻮل ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬ ‫دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي ﻳﺎدﺷﺪه در ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺧـﻮد را‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده ﻧﻴﺰ ﺷﻜﻞ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻓـﺮاوان ﺑـﺮاي ﻧﺤـﻮه ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي و‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي در ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎ ﺑﻴﺸـﺘﺮ در ﻓﻀـﺎﻫﺎي‬ ‫آرﻣﺎنﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ اﺗﺨﺎذ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﺤـﻮﻻت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‬ ‫دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز آﻧﭽﻨﺎن ﭘﺮﺷﺘﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳـﺖ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳـﺖ‬ ‫ﺑﺨﺸــﻲ از اﻳــﻦ دﺳــﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫــﺎ از واﻗﻌﻴــﺖﻫــﺎي ﻣﻮﺟــﻮد دور ﻣــﻲاﻓﺘﻨــﺪ‪ .‬در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪاﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ و دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻧﻬﺎﻳﻲ را ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺬاب ﺑﮕﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﭼﺮاﻛـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻛﻼن اﺑﻼﻏﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﺤـﻮﻻت‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮي و رﺳﺎﻧﻪاي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻣﺎن ﺣﺎﻟﻨـﺪ و در ﮔـﺮو ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲﻫـﺎي‬ ‫ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت ﻋﻼوهﺑﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫـﺎي درازﻣـﺪت‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ آﺧﺮ درﺑﺎره ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ اﻧﺤﺼـﺎري ﺳـﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎﺳـﺖ‪.‬‬ ‫راهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ارﺗﻘﺎ و ﮔﺴﺘﺮش رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﺑـﺎزار‬ ‫ﭘﺮرﻗﺎﺑﺖ و ﭘﺮﻣﺨﺎﻃـﺐ اﻣـﺮوز ﻛـﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن از ﺳـﻮاد رﺳـﺎﻧﻪاي ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﻧﻴـﺰ‬ ‫ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﻪ دوﻟﺖ )ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫دوﻟﺖ و در ﺧﺪﻣﺖ اﻫﺪاف آن ﺑﻮدن( ﻛﺎرآﻣﺪي آن را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻏﻠﺐ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻋﻠﻮم ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﻧﺤﺼـﺎري دوﻟـﺖ‬ ‫ﺑﺮ رﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻧﻘﺎدي را از آن ﻣـﻲﺳـﺘﺎﻧﺪ و رﺳـﺎﻧﻪ را در ﺟﻬـﺖ‬ ‫ﺗﺄﻳﻴﺪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺳﻮق ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫از دﻳــﺪﮔﺎه ﻣﻨﺘﻈــﺮ ﻗــﺎﺋﻢ )‪ (1386‬ﻳﻜــﻲ از راهﻫــﺎي ﺗﻮﺳــﻌﻪﺑﺨﺸــﻴﺪن ﺑــﻪ‬

‫‪128‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ در ﺻﺪ ﺳﺎل اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺟﺪاﻳﻲ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻼن ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ وﺳـﻴﻠﻪ اﻣﻜـﺎن دﺧﺎﻟـﺖ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻛﻼن در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ و اﻣﻜﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪﺷﺪن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺟﻨﺎﺣﻲ‬ ‫و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮدي در ﻛﻠّﻴﺖ ﻣﺤﺘﻮاي ﺷﺒﻜﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ در رادﻳﻮ اﻳـﺮان ﻋﻬـﺪهدار ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺨﺎص ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫ دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﻮري )ﻣﺪﻳﺮ رادﻳﻮ اﻳﺮان(‬‫ ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻞ )ﺳﺮدﺑﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه(‬‫ ﺣﺴﻴﻦ ﻫﺎﺷﻤﻲ )ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه(‬‫ ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ )ﺑﺎزﻳﮕﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه(‬‫ ﻣﻬﺮان اﻣﺎﻣﻴﻪ )ﺑﺎزﻳﮕﺮ و ﻣﺠﺮي(‬‫ ﺑﻬﺮوز ﺧﻮشﻓﻄﺮت )ﺑﺎزﻳﮕﺮ(‬‫ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ )ﻣﺠﺮي(‬‫ ﻧﻮراﷲ ﻣﺮادي )ﻣﺪﻳﺮ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ(‬‫ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻓﺮوﺗﻨﻲ و اﻧﺘﻘﺎدﭘﺬﻳﺮي آﻧﺎن ﺟﺬاب ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﮕـﻲ اﻳـﻦ‬ ‫ﺑﺰرﮔﻮاران از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ درﺑﺎره ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷـﻔﺎف ﭘﺎﺳـﺦ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮوﺗﻨﺎﻧﻪ از ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﺰرﮔﻮاراﻧﻪ از ﻫﻤﻜﺎراﻧﺸﺎن‪ .‬دﻏﺪﻏﻪ ﻫﻤـﻪ آﻧـﺎن‬

‫‪130‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺷﺎد ﻛﺮدن ﻣﺮدم‪ ،‬ﻧﻘﺪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و‪ ...‬ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﻤﮕـﻲ‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ اﻫـﺪاف و آﻣﺎﻟﺸـﺎن را ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬ ‫ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻠﻪاي ﻛـﻪ ﻣـﻲﺑﺎﻳﺴـﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻪ آﻧﺠـﺎ ﺑﺮﺳـﺪ ﻣـﻲاﻧﺪﻳﺸـﻴﺪﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪﺧﺼﻮص درﺑﺎره زﻧﺎن‪ .‬ﻫﻤﮕﻲ ﺷﻴﻔﺘﻪ ﻣﺮدﻣﻨﺪ و ﺷﺎدﻛﺮدﻧﺸﺎن را ﻧﻬﺎﻳﺖ آرزوي‬ ‫ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﮕﻲ درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛـﻪ درﺑـﺎره زﻧـﺎن ﻃـﺮح ﺷـﺪه‪ ،‬ﻋﻘﻴـﺪه ﻣﺸـﺘﺮك‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺎن را ﺑﺎﻳﺪ آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺷﺄن آﻧﺎن اﺳﺖ ﺗﺼﻮر و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﻨﻴﻢ و ﺧﻼﺻﻪ‬ ‫آن ﻛﻪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ آﻧﺎن در ﻛﺎر ﻫﻨﺮي ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺮدﻣﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪاي اﻧﺪ‪ ،‬ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ ﭼـﻪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ و ﺑﺮاي آﻳﻨﺪه ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸـﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﺗﻌﺎرﻳﻒ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ را درﺑﺮﻧـﺪارد ﻛـﻪ آﻧـﺎن در ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ زﻧـﺎن آﻧﭽﻨـﺎن ﻛـﻪ در‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲرﺳﻴﺪ دﻏﺪﻏﻪاي ﻛﻪ در دل ﻫﻤﮕـﻲ آﻧـﺎن ﺑـﺮاي‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎدي و ﺷﺎد وﺟﻮد داﺷـﺖ ﺑـﺮاﻳﻢ ﺑﺴـﻴﺎر ﺟـﺬاب‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻨﺼﺮ ﺻﺪا‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن ﻛﺎر ﺧﻮد را ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧـﻪ ﻋﺮﺿـﻪ‬ ‫ﻣﻲدارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﺻﻔﺤﻪ و ﺻـﺤﻨﻪاي‪ ،‬ﻫﻨﺮآﻓﺮﻳﻨـﻲﺷـﺎن را در‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ و ﺻﺤﻨﻪ ذﻫﻦ ﺧﻮد ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﺮﺳﺶﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺒـﺎً ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﺳﻌﻲ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺎ اﻓـﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ ﻛـﻪ در‬ ‫ﺳﻤﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ در رادﻳﻮ اﻳﺮان ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖوﮔـﻮ ﺷـﻮد و ﻫـﺮ ﻳـﻚ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳـﺖ در ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ اﻳﻔـﺎ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﺣﺮفﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻴﺎن ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺤﻮرﻫﺎي زﻳﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬ ‫ اﻫﺪاﻓﻲ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬‫ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ از زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد )ﺟﺎﻳﮕﺎه زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و‬‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻧﻘﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ(‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪131‬‬

‫ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬‫ راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬‫ ﻣﻨﺸﺄ ﺧﻠﻖ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬‫اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪاي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 40‬ﺳﺎﻟﻪ دارد )در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻗﺒـﻞ از اﻧﻘـﻼب‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺎم ﺷﻤﺎ و رادﻳﻮ و در ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﺑﺎ ﻧﺎم ﺻﺒﺢ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﭘﺨﺶ‬ ‫ﻣﻲﺷﺪه اﺳﺖ( در ﻳﻚ روز ﺗﻌﻄﻴﻞ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﻛﺎر و ﺗﻼش‪ ،‬ﻣﺮدم اﻧﺘﻈﺎر‬ ‫دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺨﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع و ﺗﻔﺮﻳﺤـﻲ ﻳـﻚ روز ﺑـﺎ ﻧﺸـﺎط را ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﻮري‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ رادﻳﻮ اﻳﺮان در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫»اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻴﺶ از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒـﻪ‬ ‫ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ و ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ دارد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﺪ در رادﻳﻮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻫﺪف ﻛﻠﻲ را دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻨـﺪ‪ :‬ارﺷـﺎدي‪ ،‬آﻣﻮزﺷـﻲ‪ ،‬اﻃـﻼعرﺳـﺎﻧﻲ و‬ ‫ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ؛ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ و ﺗﻔﺮﻳﺢ ﻣﻲﮔﻨﺠﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮا و ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ﻃﻨﺰ اﻧﺘﻘﺎدي در ﻛﻨﺎر ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد‬ ‫دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ و ﻫﻢ‬ ‫ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ و ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻓﻜﺎﻫﻪ ﻫﻢ دارد‪«.‬‬

‫دﻳﮕﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮ رادﻳﻮ اﻳـﺮان درﺑـﺎره ﻫـﺪف ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻫﻤﺴـﻮ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ ﻧﻴـﺰ‬ ‫درﺑﺎره ﻫﺪف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻫﺪف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺎدﻛﺮدن اﺳﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻃﻨﺰ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮدم در اﻳﻦ روز‪،‬‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاي ﺷﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻃﻨﺰ ﻳـﻚ رﺳـﺎﻟﺘﻲ دارد و‬ ‫آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد و اﺟﺘﻤﺎع ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫ﺗﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت روز‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻃﻨﺰ وﻇﻴﻔﻪاش اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬

‫‪132‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻗﺎﻟﺒﻲ ﺷﺎد ﻣﺮدم را ﺳﺮﮔﺮم ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺴﻴﻦﻫﺎﺷﻤﻲ‪ ،‬ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻗﺪﻳﻤﻲ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑـﻮده‪ ،‬ﺑـﻪ ﻗـﻮل‬ ‫ﺧﻮدش اﮔﺮ ﻫﺮ ﺳﺎل را ﻧﺼﻒ ﻛﻨﻴﻢ ﺳﻨﺶ ‪ 33‬ﺳﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻫﺪف ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ را ﻫﺪﻓﻲ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﻣﻲداﻧﺪ‪:‬‬ ‫ ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺷﺎدﻛﺮدن ﻣﺮدم اﺳﺖ‪.‬‬‫ ﺑﻌﺪ از ﺷﺎدﻛﺮدن وﻗﺘﻲ دﻳﺪﻳﻢ ﻣﺮدم ﺳﺮِ ﻛﻴﻒ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ دردﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد‬‫دارد ﻛﻪ ﮔﺮوه ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻳﻦ درد دلﻫﺎ را ﺑﺎز ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻫﻤﺮاﻫﻲﻛﺮدن ﺷﻨﻮﻧﺪه ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪهام ﻛﻪ‬‫ﺷﻨﻮﻧﺪه در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺎ را رﻫﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و ﺑﺎ ﻣﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻞ‪ ،‬ﺳﺮدﺑﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻃﻨﺰ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮاﻛﻪ ﮔـﺎه در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣﺠﺒـﻮر‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﻮژهﻫﺎي ﺧﺎص از ژاﻧﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﻬـﺮه ﺑﺒـﺮﻳﻢ ﻛـﻪ در‬ ‫ﻣﻘﻮﻟﻪ ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﺟﺎ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪:‬‬ ‫»ﻣﺜﻼً ﻣﺎ ﺷﻴﺦﻧﺸﻴﻦﻫﺎي ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس را ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻃﻤﻊورزيﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻫﺠﻮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ از ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﺑـﺮاي آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﻪ دارﻳﻢ ژاﻧﺮ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪«.‬‬

‫ﻧﻮراﷲ ﻣﺮادي‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رادﻳﻮ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﭘﺨـﺶ ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي در روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺧﺎﺻﻲ دﻧﺒﺎل ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬از ﻃﺮﻓـﻲ اﺳـﺘﻔﺎده از‬ ‫ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻔﺮحﺷﺪن ﻓﻀﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﻢ ﺑﺎ ﻃﺮح اﻧﺘﻘﺎدات‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻟﻄﻴﻒ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺳﺎزد‪:‬‬ ‫»ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ را از ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﻈـﺮ‬ ‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺳﻲ‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﻪ آن ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﻳﻜـﻲ روز‬ ‫ﺟﻤﻌﻪ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺗﻌﺮﻳـﻒﻫـﺎي ﺧـﺎص ﺧـﻮد را دارد ﻳﻌﻨـﻲ‬ ‫ﻓﻀﺎي ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ و رﻫﺎﻳﻲ از ﻛﺎر روزﻣﺮه و ﻓﺮاﻏﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻃﻨﺰ ﻣﻘﻮﻟﻪ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪133‬‬

‫ﺟﺬاﺑﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻨﺰ در روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬ ‫ذﻫﻦ رﻫﺎﺷﺪه ﻣﺨﺎﻃﺐ را ﺗﻠﻄﻴﻒ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺗﻠﻨﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮاﻛﻪ زﺑﺎن ﻃﻨﺰ ﻳﻜﻲ از ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬارﺗﺮﻳﻦﻫﺎ ﺑـﺮ ذﻫـﻦ ﻣﺨﺎﻃـﺐ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎﺳﺎً ﮔﻮﻧﻪ اي آﺷﻨﺎﻳﻲزداﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧـﻼف آﻣـﺪه ﻋـﺎدت اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﺷﻤﺎ از ﻧُﺮمﻫﺎي راﻳﺞ زﻣﺎﻧﻲ ﺧﺎرج ﻣـﻲﺷـﻮﻳﺪ ﺗﻮﺟـﻪ ﻣﺨﺎﻃـﺐ را‬ ‫ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬

‫ﺑﻬﺮوز ﺧﻮشﻓﻄﺮت‪ ،‬ﮔﻮﻳﻨﺪه رادﻳﻮ و ﺑﺎزﻳﮕﺮ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ ﻫﻤﻜـﺎران‬ ‫ﺧﻮد ﻫﻢﻋﻘﻴﺪه اﺳﺖ و اﺳﺎﺳﺎ ﻣﺤﻮرﻳـﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ را ﺷـﺎدﻛـﺮدن و اﻧﺘﻘـﺎدﻛـﺮدن‬ ‫ﻣﻲداﻧﺪ و ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻳﻜﺒﺎر اﻳـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ را ﺑﺸـﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸـﺘﺮي آن‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪:‬‬ ‫»رو ﺑﻨﺎي اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻨﺪاﻧﺪن و ﺷﺎدﻛﺮدن ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻨـﺰ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫در ﻋﻴﻦ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺮدم را ﻣﻲﺧﻨﺪاﻧﺪ در ﻛﻨﺎرش ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﻘـﺪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎزﺗﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺮدم ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد و ﻣﺮدم آن را‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬در ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﻲﻫﺎ ﻣﺮدم اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻴﻠـﻲ اﻳـﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را دوﺳﺖ دارﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻃﻨﺰ ﻛﻪ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫در ﻳﻚ روز ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻓﻀﺎي ﻣﻔﺮﺣﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﮔـﺎﻫﻲ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮع از ﻫﺠﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﻬـﺮه ﻣـﻲﺑـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﺎﺑﻘﻪ‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻛﻪ در رادﻳﻮ داﺷﺘﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن زﻳـﺎدي را ﺟـﺬب ﻛﻨـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت روز ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي ﺗﻠﺨـﻲﻫـﺎي آن ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﺷـﻴﺮﻳﻨﻲ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻫﻢ ﻃﻨﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﮔﺎه ﻓﻜﺎﻫﻪ و ﻫﺠﻮ ﻧﻴﺰ ﻫﺴـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ در‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺪف اﺻﻠﻲ آﻧﻬﺎ ﺷﺎدﻛﺮدن ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬

‫‪134‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ در ﻓﺮاﻫﻢﻛﺮدن ﻓﻀﺎي ﺷﺎد و ﻣﻔﺮح ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﺑـﻮده‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪت ﭼﻬﺎر دﻫﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در رادﻳﻮ در ﻳﻜـﻲ از ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬ ‫ﺳﺎﻋﺖﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ )‪ 9‬ﺻﺒﺢ( ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‬

‫زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ در ﻧﻘﺶﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﺶﻫﺎ‬ ‫ﮔﺎه ﻛﺎﻣﻼً ﺳﻨﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎه ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺪرن و ﮔﺎه ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ از ﻫـﺮ دو‪ .‬ﺷـﻤﺎري از‬ ‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي زن وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﮔﻔﺘﺎري و رﻓﺘﺎري دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﻀـﻲ از آﻧﻬـﺎ ﻣﺜﺒـﺖ‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺠﻤـﻮع در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﭼﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫـﺎﻳﻲ ﺗﺮﺳـﻴﻢ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ )و در‬ ‫اﺻﻄﻼح اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ( و آﻳـﺎ اﻳـﻦ وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺎ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳـﺖ ﻳـﺎ آرﻣـﺎﻧﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻳﺎ اﺳﺎﺳﺎً ﺗﺨﻴﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؟ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻤـﺎﻧﻲ‬ ‫را در دل ﺧﻮد دارد؟‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﻮري‪ ،‬درﺑﺎره وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وﺟـﻮد دارﻧـﺪ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻔﻪ ﺗﺮازو ﺑﻪ ﺳﻤﺖ زﻧﺎن ﺳﻨﺘﻲ اﺳـﺖ ﻳـﺎ زنﻫـﺎﻳﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ در دوره ﻣﺪرن ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺗﻴﭙﺸﺎن ﺳﻨﺘﻲ اﺳـﺖ‪ .‬درواﻗـﻊ ﺑـﻪ آن‬ ‫ﺳﻤﺖ )ﺳﻨﺘﻲ( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮاﻳﺶ دارد‪.‬‬ ‫از ﻃﺮﻓــﻲ دﻳﮕــﺮ در اﻳــﻦ ﻧﻤــﺎﻳﺶﻫــﺎ در ﺑﺨﺸــﻲ از آﻧﻬــﺎ ﺑﻴﺸــﺘﺮ‬ ‫رﺷﺪﻧﻴﺎﻓﺘﮕﻲ زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﻫﺮ دو را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬درواﻗـﻊ از ﻋـﺪم ﺑﻠـﻮغ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﺟﻨﺲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌـﺎرض ﻣﻮﺟـﻮد در ﻃﻨـﺰ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎ در ﺧﻴﻠـﻲ ﺟﺎﻫـﺎ ﺑﻴﺸـﺘﺮ اﻳـﻦ ﻣﺮداﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﺎﺑﺎﻟﻎاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻮراﷲ ﻣﺮادي‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬از ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر زﻧﺎن ﺣﻀـﻮر دارﻧـﺪ و‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪135‬‬

‫زﻳﺎد ﺑﺮ ﻗﺸﺮ ﺧﺎﺻﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪:‬‬ ‫ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺷﻨﻴﺪم اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺳـﻌﻲ دارﻧـﺪ ﺗﻤـﺎم ﻃﺒﻘـﺎت‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺎن و آﻣﺎﻟﺸﺎن را )ﺑﻪوﻳﮋه درﺑﺎره ﺧﺎﻧﻮاده( ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻫﻢ زن ﺳﻨﺘﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ دﻏﺪﻏﻪاش ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ و‬ ‫ﺧﺎﻧﻪداري اﺳﺖ و ﻫﻢ زن ﻣﺪرﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺧـﺎص ﺧـﻮدش‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ دﻏﺪﻏﻪﻫﺎي ﻫﻨﺮي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و زﻳﺒﺎﻳﻲ دارد‪ ،‬اﻣﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ‬ ‫ﺧﻮب ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻞ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ اوﻻً ﺑـﻪ ﻛﺴـﻲ‬ ‫ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻧﺸﻮد و دوم آﻧﻜﻪ در ﻣﻮرد زﻧﺎن رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺮﻳﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺮدان اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ .‬او ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﻃﺮﻓـﺪار زﻧـﺎن اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬ ‫ﻣﺮدان و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﺮﻣﺘﻲ ﻛﻪ در ﻛﻞ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ زن ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴـﺘﻴﻢ‬ ‫ﺗﻼﺷﻤﺎن آن ﺑﻮده ﻛﻪ ﻧﻜﺎت ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺮدﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺗـﺎ ﺷﺨﺼـﻴﺖ‬ ‫زﻧﺎن‪ .‬زﻧﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﻲ در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﻈﻠﻮم واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻻاﻗﻞ در‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ )ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ( ﻣﻮرد اﻫﺎﻧﺖ و ﻇﻠﻢ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫زن و ﻣﺮد در درﺟﻪ اول اﻧﺴﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ در ﻃﻮل زﻧـﺪﮔﻲ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ دو‬ ‫ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑـﻮده‪،‬‬ ‫ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻫﻮاي آﻧﻬﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه در ﺑﺨﺶ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲاش در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺗﻼﺷـﺶ آن‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺳﻨﺖﻫﺎي اﺻﻴﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺿـﻊ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد را ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻤﻲداﻧﺪ او ﺑـﻪﺧﺼـﻮص از ﻧﺤـﻮه ﺗﺼﻮﻳﺮﺳـﺎزي زﻧـﺎن در‬ ‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﮔﻠﻪﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﻛﻪ درﺑﺎره زﻧﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ در رﺳﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧـﻪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻢ‪ .‬ﻋﻘﻴﺪه ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺮان‪ ،‬ﻫﻤﺴـﺮان‪ ،‬ﻣـﺎدران و‬

‫‪136‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫دﺧﺘﺮان ﻣﺎ ﻣﻘﺎم ﺧﻴﻠﻲ واﻻﺗﺮي از اﻳﻦ ﺣﺮفﻫﺎ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ در ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺎ دارﻧﺪ ﻣﺎﺷﺎاﷲ‪ ،‬ﺣﻜﻤﻴﺖﺷﺎن را ﺣﺲ ﻣﻲﻛﻨـﻴﻢ )او‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ ﺧﻨﺪهروﻳﻲ ﺑﻴﺎن ﻣـﻲﻛﻨـﺪ( اﻳﻨﻜـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺗﺒﻠﻴـﻎ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ دروغ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺣﺘﻲ در دﻫﺎتﻫﺎي‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺮوﻳﺪ اﻛﻨﻮن ﻛﺪﺧﺪاي ده و ﻳﺎ رﺋﻴﺲ ﺷﻮرا‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ و‬ ‫آﻗﺎﻳﺎن در آﻧﺠﺎ ﻧﻘﺸﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از اﻧﻘـﻼب ﺧـﺎﻧﻢﻫـﺎ‪ ،‬در ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺴﻴﻦﻫﺎﺷـﻤﻲ‪ ،‬ﭼﻨـﺪان از ﺑﻌﻀـﻲ از ﺗﺼـﺎوﻳﺮي ﻛـﻪ از زﻧـﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﺷﻮد راﺿﻲ ﻧﻴﺴﺖ او ﻋﻮاﻣﻞ ﭼﻨﺪي را در اﻳﻦ ﻛﺎر دﺧﻴﻞ ﻣـﻲداﻧـﺪ‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛﺎر ﺧﻮد را ﭘﺬﻳﺮاﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ را اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻣﺎﻳﻪ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻛﻤﻲ‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ ﻋﻤﻞ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻋﻠﺖﻫﺎﻳﻲ دارد‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ‬ ‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬از ﻃﺮﻓـﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ‪20‬‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ آﮔﻬﻲ دارﻳﻢ‪ ،‬آﻫﻨﮓ و ﺗﺮاﻧﻪ دارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ را ﻛﻪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛـﻢ ﻛﻨـﻴﻢ‬ ‫ﺣﺪود ‪ 90‬دﻗﻴﻘﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﻣﻲﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ‪ 90‬دﻗﻴﻘـﻪ ﻣـﺎ‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت روز را ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﻢ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺗـﺎ ﻣـﻲآﻳـﻴﻢ‬ ‫ﻓﺮﺻﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ ﻛﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ ﻣﺼـﺮف ﻧـﺪارد‬ ‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺸﻢ و ﻫﻢﭼﺸﻤﻲﻫﺎ( ﻣﺮﺗﺐ ﻛﺎر ﻋﻘﺐ ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﻣـﻲرود ﺑـﺮاي‬ ‫ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﺳﻮژه ﺑﻪ روزﺗﺮي ﻣﻲآﻳـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﻳﺪ اﮔـﺮ وﻗـﺖ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﺎن دو ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻴﻢ ﺑﻮد ﻓﺮﺻـﺖ ﺧـﻮﺑﻲ داﺷـﺘﻴﻢ‪ .‬در ﻣﺠﻤـﻮع‬ ‫ﺿﻌﻒ ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ زن و ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮده اﺳﺖ ﻓﺮﺻﺖ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ را ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻳﻢ‪.‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﻮري‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺗﺼـﻮﻳﺮي ﻛـﻪ از ﻣـﺮدان در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ اراﺋـﻪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪاي از ﺑﺮﺗﺮي ﻳﻜﻲ ﺑﺮ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬او ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ اﻏﻠـﺐ‪ ،‬اﻳـﻦ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪137‬‬

‫ﻣﺮداﻧﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺳﻌﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺄن زﻧﺎن‬ ‫ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ زن و ﻣﺮد ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎﻳﺪ ﻣـﺎ ﺣﺴـﺎس‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ اﮔﺮ دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻣﺮد‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ دﺳﺖوﭘﺎﭼﻠﻔﺘﻲ و ﺧﻨﮓاﻧﺪ و زﻧـﺎن ﻛﻤﺘـﺮ ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺸـﺎن داده‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﻨﻔﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ اراﺋـﻪ ﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﺜﻼّ ﻣـﺎ در‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺑﻴﺴﺖﺳﺆاﻟﻲ ﺷﻨﮕﻮل را دارﻳﻢ‪ .‬ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺣﺮفﻫﺎي درﺳـﺖ ﻫـﻢ‬ ‫ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬او ﻳﻚ ﻣﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ زن‪ ،‬ﻧﻘـﺶﻫـﺎي ﺣﺎﺷـﻴﻪاي‬ ‫دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﻢ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘـﻪ از رواﺑـﻂ ﻋﺮﻓـﻲ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻳﻲ اﻏﺮاقآﻣﻴﺰ اﺳـﺖ و ﺟـﺎﻳﻲ ﻧﻴـﺰ ﻗﺮاﺑـﺖﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺎ‬ ‫واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ دارد‪.‬‬

‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺳـﺎﺑﻘﻪاي ‪ 25‬ﺳـﺎﻟﻪ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ دارد و در ﺣﻮزهﻫﺎي دﺑﻴﺮي ﺧﺒﺮ و دوﺑﻠﻪ ﻧﻴﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬درﺑـﺎره‬ ‫رادﻳﻮ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬او ﻫﻴﭻ ﻣﺤﻴﻄﻲ را ﻣﺎﻧﻨﺪ رادﻳـﻮ‪ ،‬ﺳﺮﺷـﺎر از‬ ‫ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﻧﻤﻲداﻧﺪ‪ .‬او ﺿﻤﻦ دﺑﻴﺮي ﺧﺒﺮ ﻛـﻪ ﻓﻀـﺎي ﺧـﺎص ﺧـﻮد را دارد در‬ ‫ﻓﻀﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺳﺎلﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ و ﺑـﺎ‬ ‫ﻫﻤﻪ وﺟﻮد ﺧﻮد را ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آن ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬ ‫او در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ اﺷـﺎره‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﺑـﺎور اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺳـﻼﻣﺖ ﻓﻜـﺮي ﻫﻤـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي او ﻳﻚ اﻓﺘﺨﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ او ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻳﻚ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻓﻜﺮيﺷﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬وي اﻳﻦ ﭘﺮﺳـﺶ‬ ‫را ﺑﺎ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎز ﭘﺎﺳﺦ داد‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﻓﻀﺎي ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ را ﺧﻴﻠﻲ دوﺳـﺖ دارم‪ ،‬آدمﻫـﺎﻳﺶ را ﻧﻴـﺰ‪.‬‬ ‫ﺳﻼﻣﺖ ﻓﻜﺮي اﻳﻦ آدمﻫﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻀﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﺧـﻮﺑﻲ ﺣـﺎﻛﻢ‬

‫‪138‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫اﺳﺖ‪ .‬آدمﻫﺎ ﻣﺮز ﺧﻮدﺷﺎن را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬آدمﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ دﻧﺒﺎل اﺳﻢ‬ ‫و رﺳﻢ ﻳﺎ دﻧﺒﺎل ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎً آدمﻫﺎي ﭘﺮﺑﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘـﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻄﺮحاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ آدمﻫﺎ ﻋﻘﺪهاي ﻧﺪارﻧﺪ ﻛـﻪ وﻗﺘـﻲ ﺟﻤـﻊ ﺷـﻮد ﻳـﺎ‬ ‫ﭼﻴﺰي را ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آن ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺣـﺪود ‪ 40‬ﻧﻔـﺮ را ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﺎرش ﺧﻮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﻦ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ آﻗـﺎي ﺗﻮﻛـﻞ را ﻛـﺎﻣﻼً‬ ‫ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬او از آدمﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮﺑﻲ دارد‪.‬‬

‫ﻓﺎﻃﻤــﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨــﺪ‪ ،‬در ﭘﺎﺳــﺦ ﺑــﻪاﻳــﻦ ﭘﺮﺳــﺶ ﻛــﻪ ﺷــﻤﺎ آﻳــﺎ در ﻧﻬﺎﻳــﺖ از‬ ‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي زن ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ راﺿﻲ ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎز از رادﻳﻮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و‬ ‫اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺜﺒﺖ او از رادﻳﻮ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛـﺎري ﻛـﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ در رادﻳﻮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫رادﻳﻮ ﻓﻘﻂ ﺻﺪاﺳﺖ و ﺻﺪا از دل ﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ و از ﻧﻴﺖ ﻣﺎ ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰد‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎ رادﻳﻮ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﭘﺸﺖ ﻣﻴﻜﺮوﻓﻦ رادﻳﻮ زﻧﺪﮔﻲ ﻣـﻲﻛـﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺪا را ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻲﮔﻴﺮم ﻫﻴﭻ ﺟﺎ رادﻳﻮ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜـﻪ در ﺣـﻮزهﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﻮدهام و ﻣﺪﻳﺮان ﻣﺘﻌﺪدي را دﻳﺪهام‪ ،‬اﻣﺎ ﻫـﻴﭻ ﻛـﺪام آﻧﻬـﺎ ﻣﺜـﻞ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮان رادﻳﻮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬رادﻳﻮ را ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟـﻪ دوﺳـﺖ ﻧـﺪارم رﻫـﺎ ﻛـﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻔﺴﻢ رادﻳﻮﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﺷﻖ رادﻳﻮ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬

‫ﮔﻮﻳﺎ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻤﻼت ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ از ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫـﺎي زن‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ راﺿﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ رادﻳـﻮ‬ ‫ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ او ﺗﻠﻮﻳﺤﺎً ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﮔـﺮ در رادﻳـﻮ و ﺑـﻪوﻳـﮋه در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ از زﻧﺎن اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻣﻨﻔﻲ ﺑـﻮد او ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ زن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺸﺄ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﻔﻲ از زﻧﺎن اﺳـﺖ‬ ‫دﻟﺨﻮش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درواﻗﻊ او ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﺎن ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ در ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال ﺑﻮد ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي درﺑﺎره زﻧﺎن راﺿـﻲ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮔﺎه ﺑﺎ ﺑﻌﻀﻲ از‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪139‬‬

‫ژاﻧﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺧﻠﻂ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺒﻼً از ﻗـﻮل ﺳـﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛـﻞ ﻧﻘـﻞ ﻛـﺮدﻳﻢ در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﺎﻫﻲ از ﻫﺠﻮ ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮع‪ .‬اﻣﺎ آﻳﺎ‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ درﺑﺎره زﻧﺎن ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﻣﺮز ﻃﻨﺰ و ﻫﺠﻮ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در‬ ‫ﻫﻢ ﻧﻤﻲآﻣﻴﺰد؟ و ﻃﻨﺰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻫﺠﻮ ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻣﻨﻔﻲ از‬ ‫زﻧﺎن اراﺋﻪ ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻮراﷲ ﻣﺮادي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻄﻌﺎً ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ دو‪ ،‬دو ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻔﺎوت از ژاﻧﺮﻫﺎي ادﺑﻲ و‬ ‫ﻫﻨﺮياﻧﺪ‪ .‬ﻧـﻮع ﺗﻘﻠﻴـﻞﻳﺎﻓﺘـﻪ ﻃﻨـﺰ را ﻫﺠـﻮ ﻣـﻲﮔﻮﻳﻨـﺪ‪ .‬ﻃﻨـﺰ ﺑـﻪ ﻛﺴـﻲ‬ ‫ﺑﺮﻧﻤﻲﺧﻮرد ﻟﺬت ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺠﻮ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻃﻨـﺰ ﻓـﺎﺧﺮ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪش ﻛﺎر ﺳﺨﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ در رﺳﺎﻧﻪ اﻧﺒﻮهﺳﺎزي ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﻤﻜـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻫﺠﻮ ﻫﻢ ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﺑﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه ﻣﻦ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺎ از اﻳﻨﻜﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ را ﻧﺸـﺎن‬ ‫دﻫﻨﺪ ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎزل را ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻟﻄﻴﻒﺑﻮدن ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﺎه‬ ‫اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮز ﻣﻴﺎن ﻃﻨﺰ و ﻫﺠﻮ ﺧﻠﻂ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ اﺗﻔﺎق‬ ‫ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ ﻣﻤﻜـﻦ‬ ‫اﺳﺖ دو ﺟﺎري ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺣﺴـﻮدي ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼـﺮا ﻓﻘـﻂ دو ﺟـﺎري‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دو ﺑﺎﺟﻨﺎق ﻫﻢ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﺣﺴـﺎدت‬ ‫ورزﻧﺪ‬ ‫ﻣﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل اﻳﻨﻄﻮر ﻓﻜﺮ ﻧﻜﺮدهام ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن را ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ دو ﺑﺮادر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫـﻢ‬ ‫دﺷﻤﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﺣﺴﺎدت ﺑﻮرزﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﻀﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﺣﺮفﻫﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺜﻼً زنﻫﺎ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻨﺪ ﭘﺎي ﺗﻠﻔﻦ و ﺑﺎ ﻫـﻢ ﺑـﻪ‬

‫‪140‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻈـﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬـﺎ‪ .‬در ﻣـﻮرد ﻣـﺎﺟﺮاي ﭘـﺎي‬ ‫ﺗﺮﻳﺒﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺷﺨﺺ ﺗﺮﻳﺒﻮندار‪ ،‬ﻣﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﻧـﺮخ‬ ‫روز ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬او ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ زن در اﻧﺘﻬﺎي‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ وارد ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ زدن ﻣﺎﻫﻲﺗﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺷـﻮﻫﺮش ﻛـﺎر را ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻧﻤـﺎﻳﺶ را وﻗﺘـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻃﻨـﺰ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﺧـﺘﻢ‬ ‫ﺑﺸﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮم اﻳﻦ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ زﻧﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻛـﺎري ﺑﻜﻨـﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ اﺗﻔﺎﻗﺎت زﻳﺎدي ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺣﻮري و ﭘـﻮري‪ .‬ﺣـﻮري‬ ‫ﻳﻚ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﺗﺸﺮ ﻣﻲزﻧﺪ و ﻳﻚ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭘﺴﺮش‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ ﻣﺎ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎ را )ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ از زﻧﺎن اراﺋﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد(‬ ‫در راﺳﺘﺎي ﻃﻨﺰ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻨﻬﺎ را ﻫﺠﻮ ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪.‬‬

‫در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻴﺸﺘﺮ دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧـﺪ ﺗﺼـﻮﻳﺮي ﻛـﻪ از‬ ‫زﻧﺎن اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در ﻧﻘﺶ زﻧﺎن ﺳـﻨﺘﻲ‬ ‫و ﭼﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در ﻧﻘﺶ ﻳـﻚ زن ﻣـﺪرن و ﭼـﻪ ﺗﻠﻔﻴﻘـﻲ از ﻫـﺮ دو ﻧﻘـﺶ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻋﻼوه آﻧﺎن ﺗﺄﻛﻴﺪ دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻌﻲ ﺷﺪه ﺷﺄن واﻻي زن ﺣﻔﻆ ﮔـﺮدد‪.‬‬ ‫آﻧﺎن اذﻋﺎن دارﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮداﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ در ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﻧﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟـﻮد را ﺑـﺎ وﺿـﻌﻴﺖ آرﻣـﺎﻧﻲ درﺑـﺎره زﻧـﺎن ﻣﻄﻠـﻮب‬ ‫ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ و ﺧﻮد را ﻣﻮﻇﻒ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﺗﺎ در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ آن ﻫﺪفﻫﺎ ﺗﻼش ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً آﻧﭽﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ درﺑﺎره زﻧﺎن ﻣﻲﺷـﻨﻮﻳﻢ ﺑـﺎ آﻧﭽـﻪ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﮔﺮاﻳﺶ ﻓﺮاوان آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﭼﻬﺮهاي ﻣﻄﻠﻮب از زﻧﺎن‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﺷﺎﻫﺪ ﭼﻨﻴﻦ اﺗﻔـﺎﻗﻲ ﻧﻴﺴـﺘﻴﻢ‪ .‬ﻧـﻪ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻨﺘﻲ از زﻧﺎن و ﻧﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﻮﻳﻦ از آﻧﺎن‪ ،‬در ﺣﺪي ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺷـﺎن و‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر را درﺑﺎره آﻧﺎن ﺑﺮآورده ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي اﻳﻨﭽﻨﻴﻨـﻲ ﻫﻨـﻮز رﺳـﺎﻧﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪141‬‬

‫اﺳﺖ اﻟﮕﻮي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از زن اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻴﻌﻲ را ﻛﻪ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻜـﻢ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻫﻤﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜـﻲ از ﺳـﺆالﻫـﺎي ﻣﻬـﻢ از‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﮔﺎن آن ﺑﻮد ﻛﻪ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣـﺮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬ ‫)ﺑﻪﻋﻼوة آن ﻣﺪﻳﺮ رادﻳﻮ اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه و ﺳﺮدﺑﻴﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺷﺒﻜﻪ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﮕﻲ ﻣﺮد ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ( آﻳﺎ اﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬از ﻧﮕﺎه ﻣﺮدان ﺑﻪ زﻧﺎن ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد و آﻳﺎ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﮕﺎه ﺳﻮﮔﻴﺮاﻧﻪاي ﺑﻪ زﻧﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ؟‬ ‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬درﺑﺎره اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﻣﺮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ و اﻳـﻦ‬ ‫اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ آﻧﺎن ﺳﻮﮔﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻧﻪ‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﻓﻀﺎ را اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﺣﺘﻲ در ﻓﻀﺎي ﻏﻴﺮﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ‬ ‫ﻣﺜﻼً در ﻓﻀﺎي ﻛﺎرﻳﻤﺎن ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﻛﺜﺮاً‪ ،‬آﻗﺎﻳﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ )اﻳـﻦ‬ ‫ﺳﻮﮔﻴﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد( ﻣﻦ ﺧﻮدم ﺑﻴﮕﺎﻧـﻪ ﺑـﺎ ﻓﻀـﺎي ﺳـﺎزﻣﺎن و ﻛﺸـﻮر‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻢ )ﭼﻮن ‪ 25‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ دﺑﻴﺮ ﺧﺒﺮ ﻫﺴﺘﻢ( ﺑﺮاي ﻣﻦ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ زن ﻫﻴﭻ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﺎر و ﻛﺎرم ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺨـــﺶ ﻧﻮﺷـــﺘﺎري ﺑﺮﻧﺎﻣـــﻪ را آﻗﺎﻳـــﺎن ﻋﻬـــﺪهدار ﻫﺴـــﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣـــﺎ‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖﭘﺮدازي )ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ( و ﻟﺤﻦ اﺟﺮا را ﺧـﺎﻧﻢﻫـﺎ ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه دارﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺿﺎً اﻳﻦ ﺗﻴﭗ ﺧﺎص را ﺧﻮد ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻬﻴﻤﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻲآﻓﺮﻳﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﺗﻴﭗﻫﺎ را ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان زن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻲدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﻧﻘـﺶ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و‬ ‫اﺟﺮا را ﻫﻤﺴﻨﮓ ﻣﻲداﻧـﻢ‪ .‬ﺷﺨﺼـﻴﺖ را ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه ﺧﻠـﻖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آنﺟﺎن ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻫﻨﺮﭘﻴﺸـﻪاي ﻣﺜـﻞ ﻣﺮﺣـﻮم‬ ‫ﻧــﻮذري ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﻣﻠــﻮن را زﻧــﺪه ﻛــﺮد‪ .‬ﻧﻮﺷــﺘﻪ و اﺟــﺮا ﻻزم و ﻣﻠــﺰوم‬ ‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻲ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻲدﻫـﺪ ﻣـﻲداﻧـﺪ و‬

‫‪142‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ دارد ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺟﺮاي آن را دارد‪ .‬اﮔـﺮ ﻧﻮﺷـﺘﻪاي ﻫـﻢ ﺧﻴﻠـﻲ‬ ‫ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﻮب اﺟﺮا ﻧﺸﻮد اﺛﺮي ﻧـﺪارد‪ .‬ﭘـﺲ ﻧﻘـﺶ زﻧـﺎن ﺑـﻪ‬ ‫واﺳﻄﻪ ﻧﻮع اﺟﺮا و ﻟﺤﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ آﻧـﺎن در ﺧﻠـﻖ ﺗﻴـﭗﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺎن ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﺮان اﻣﺎﻣﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺮي و ﺑﺎزﻳﮕﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ‪ ،‬اﻳـﻦ را ﺿـﻌﻔﻲ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺨﺸﻲ از آن را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮد ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨـﺎ‬ ‫ﻛﻪ در اﻳﻦ راه ﮔﺎﻣﻲ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﺣﺪود ﻫﻔﺪه‪ ،‬ﻫﺠﺪه ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﻜـﺎري ﻣـﻲﻛـﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪﻧﺪرت ﺧﺎﻧﻢﻫﺎي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ر ا ﻛﻪ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﻗﻠـﻢﻓﺮﺳـﺎﻳﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‬ ‫دﻳﺪهام‪ .‬ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ دﻳﺪهام‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻗﺮﻳﺐﺑﻪاﺗﻔﺎﻗﺸﺎن )در‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﻃﻨﺰ( ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ دﻟﻴﻠﺶ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ ﻣﻦ اﻳـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﻋﺎدت ﻛﺮدهام‪.‬‬ ‫ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻞ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺤﻪ ﻣـﻲﻧﻮﻳﺴـﺪ‪ .‬اﻳﺸـﺎن از ﺧـﺎﻧﻢﻫـﺎ ﺑـﺮاي‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﭼﻨﺪﺑﺎر ﺷﺪه ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺧﺎم اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘﺮداﺧـﺖ ﺧـﻮﺑﻲ ﻧﺸـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲاش ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻛﺎر ﻃﻨﺰ ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻞ درﺑﺎره اﻳﻦ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﺮداﻧﻪﺑﻮدن ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ )ﺑـﻪﻏﻴـﺮاز ﺑـﺎزﻳﮕﺮان(‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه در ﺑﺨﺶ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬اﻳﺮادي ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وارد ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻠﻪ اﻳﺮاد دارد‪ .‬ﻣﻦ ﺣﺘﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻄﻠﺒﻲ دادم و ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺮدﻫﺎ دارﻳﻢ ﻣـﻲﻧﻮﻳﺴـﻴﻢ‪ .‬ﻣـﻲداﻧﻴـﺪ ﭼـﺮا ﻣـﺮدان ﻣـﻲﻧﻮﻳﺴـﻨﺪ؟ ﭼـﻮن‬ ‫ﻃﻨﺰﻧﻮﻳﺲ زن ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﮔﻞآﻗﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣـﻲﻛـﻨﻢ‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻛﺴﻲ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺎه ﻧﮕـﺎه ﻳـﻚ ﺧـﺎﻧﻢ ﺑـﻪ‬ ‫وﻗﺎﻳﻊ ﻓﺮق ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻃﻨﺰﻧﻮﻳﺲ ﻧﺪارﻳﻢ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺧـﺎﻧﻤﻲ اراﺋـﻪ‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻨﺪ ﭘﺬﻳﺮا ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺿـﻌﻴﺘﻲ ﻛـﻪ ذﻛـﺮ ﺷـﺪ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪143‬‬

‫ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻮاﻇﺒﻨﺪ و ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺬﻛﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬وي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺗﻤﺎم ﺗﻼﺷـﻤﺎن را ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬او در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪاﻳـﻦ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ﻛﻪ ﻣﺮدﺑﻮدن ﺗﻤﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي زﻧـﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ اﻳـﺮادي‬ ‫وارد ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﺮا! ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻧﻬﻴﺐ ﻣـﻲزﻧـﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻜﻨـﺪ ﺟـﻮ ﻣﺮداﻧـﻪ‬ ‫ﺣﺎﻛﻢ ﺷﻮد و ﺧﺪاي ﻧﻜﺮده ﺣﻖ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﺿﺎﻳﻊ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮدم »ﺣﻮري‬ ‫و ﭘﻮري« را ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ‪ .‬ﺳﻌﻲ ﻛﺮدهام ﺣﻮري را ﻳﻚ زن ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻛﺪﺑﺎﻧﻮ‬ ‫در ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﻨﻢ‪ .‬در ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻣـﻦ ﻣـﻲﻧﻮﻳﺴـﻢ زن را ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﺟﻬﺖدﻫﻨﺪه ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬اﻳﻨﻄـﻮر ﺑﮕـﻮﻳﻢ‬ ‫ﻃﺮﻓﺪار زن ﻫﺴﺘﻢ اﻣﺎ زنذﻟﻴﻞ ﻧﻴﺴﺘﻢ )ﺑﺎ ﺧﻨﺪه(!‬

‫ﭘﺮﺳﺶ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﺳﻌﻲ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﻣﺜﺎل در ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎي ﺳﻮديﺧﺎﻧﻢ و ﺷﺎﺗﺮه ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﺪ‪ ،‬ﻣـﺮد ﻫﻤـﻮاره ﺳـﻌﻲ‬ ‫دارد زﻧﺶ را ﻛﻨﻒ ﻛﻨﺪ‪ ،‬آﻳﺎ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﺎً آﻧﺠﺎ زنذﻟﻴﻠﻲ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮف‪ ،‬ﺣﺮف ﺳﻮديﺧـﺎﻧﻢ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫او ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻓﺎﺋﻖ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻘﺎم ﺷﺎﻣﺨﺶ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻛﻨﻒ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺠﻤـﻮع ﻣـﻦ ﺧـﻮدم ﻳﻜـﻲ از‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﺪان ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ ﻫﺎ آﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺷﺄن آﻧﻬﺎﺳﺖ درﺑـﺎرهﺷـﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮوز ﺧﻮشﻓﻄﺮت‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣﻘـﺎم زن ﻣﺤﺘـﺮم ﺷـﻤﺮده‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ آﻗﺎﻳﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻮژه ﻃﻨـﺰ واﻗـﻊ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬او‬ ‫درﺑﺎره اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ آﻳﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑـﺮ واﻗـﻊﮔﺮاﻳـﻲ‬ ‫درﺑﺎره زﻧﺎن دارد ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻧﻪ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮد ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﻧﺨﻮاﺳـﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻃـﺮف‬ ‫آﻧﺎن )ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻃﻨﺰ( اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻃﻨﺰﻧـﻮﻳﺲﻫـﺎ ﻫﻤـﻪ ﻣـﺮد‬

‫‪144‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﻛﺸﻮر ﻫﻢ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ روﻳﻪ ﺣـﺎﻛﻢ ﺑﺎﺷـﺪ )ﻫﻤـﻪ‬ ‫دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران ﻣﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺮدﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﮕـﺎه زنﻫـﺎ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﭼﺮا‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺮدﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهﻫﺎ ﻓﻘﻂ‬ ‫ﻣﺮدان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮب! ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً اﮔﺮدر ﺣﻮزه ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺗﻬﻤﻴﻨﻪ ﻣﻴﻼﻧﻲ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ از ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻛـﻪ در‬ ‫ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي او ﻣﻲدﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ در ﻓﻴﻠﻤﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺮد ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‬ ‫ﺷﺎﻫﺪش ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ در اﻳـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜـﻪ ﺧـﺎﻧﻮادهﻫـﺎي ﻣـﺎ‬ ‫ﻣﺮدﺳﺎﻻرﻧﺪ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺣﺮفﻫﺎي ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺮﺳـﻲ ﺑﻨﺸـﻴﻨﺪ‪ .‬ﮔـﺮوه‬ ‫ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ اﺑﻬﺘﻲ ﺑﻪ زن ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﻃﻨﺰ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺑﺎورﻫﺎي راﻳﺞ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ درﺑﺎره زﻧﺎن ﺑﺎﻻﺧﺮه‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮش را ﺑﺮ ذﻫﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﻲﮔﺬارد و در ﺟﺎﻳﻲ آن را ﺑﺮوز ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬از اﻳـﻦ‬ ‫رو ﺑﺎز در ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ از زﻧﺎن اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺟﺎي اﻳﺮاد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭼﻪ ﺧﻮدآﮔﺎه و ﭼﻪ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه اﻳـﻦ اﻓﻜـﺎر ﻗـﺎﻟﺒﻲ راﻳـﺞ در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ‪ ،‬در ﻣﺎ ﻫﻢ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻣـﻲﮔـﺬارد‪ .‬ﻣﺜـﻞ اﻳﻨﻜـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد زن‬ ‫ﻧﺎﻗﺺاﻟﻌﻘﻞ اﺳﺖ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮد داﻧﺎي ﻛـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺮﺧﻼف اﻳـﻦ‬ ‫ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺎدر ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﻦ ﺧﻴﻠـﻲ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪﺗـﺮ از‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺮفﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳـﻦ ﻛﻠﻴﺸـﻪﻫـﺎي ﻓﻜـﺮي وﺟـﻮد دارﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺷﻜﺎل وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺣﺴﻴﻦﻫﺎﺷﻤﻲ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻋﻘﻴﺪه دارد‪ ،‬ﻣﺮداﻧﻪﺑـﻮدن‬ ‫ﮔﺮوه ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺨﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘـﻪ ﺗﺄﻛﻴـﺪ دارد‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﺮداﻧﻪ در ﺗﺼـﻮﻳﺮ واﻗﻌﻴـﺖ زن ﺗـﺄﺛﻴﺮي‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﻴﻨﻄـﻮر ﺑﺎﺷـﺪ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪145‬‬

‫ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ‪ .‬ﻋﻘﻴﺪه ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ و وﺟﺪان‬ ‫ﻛﺎري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎﺳﺶ را ﻧﺒﺎﻳﺪ وارد ﻛـﺎرش ﻛﻨـﺪ‪ .‬اﺣﺴـﺎس‬ ‫ﺷﺨﺼﻲ وﻗﺘﻲ وارد ﻛﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻏﺮضورزي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻛـﺎر دور از‬ ‫ﺣﺮﻣﺖ وﺟﻬﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ و ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻞ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻴﻚ ﺗﻌﺼـﺒﺎت ﺧﺎﺻـﻲ درﺑـﺎره زن ﻧـﺪارﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﺣﺘﻲ درﺑﺎره ﻣﺴﺎﺋﻞ روز ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﻣﺮداﻧﮕـﻲ را در‬ ‫ﺧﻮدم ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻨﺘﺎﻛﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ اﻳـﻦ را در ﻛـﺎرم‬ ‫دﺧﺎﻟﺖ ﻧﺪﻫﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﻄﺮحﺷﺪه در اﻳـﻦ ﺑﺨـﺶ از ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪﻫـﺎ را ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫ اول اﻳﻨﻜﻪ ﻃﻨﺰﻧﻮﻳﺲ زن ﻧﺪارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ درﺑﺎره زﻧﺎن ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو‬‫ﻗﺮﻳﺐﺑﻪاﺗﻔﺎق آﻧﺎن ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻓﺘﻲ )ﻣﺮداﻧﻪﺑﻮدن( ﮔﺎه ﺑﻪ ﺧﻄﺎ‬ ‫ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ دوم اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﺪﻳﺮ ﺷﺒﻜﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺳﺮدﺑﻴﺮ‬‫ﺳﻌﻲﺷﺎن ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺄن و ﻣﻘﺎم واﻻي زن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ﺳﻮم اﻳﻨﻜﻪ اﮔﺮ در ﻣﻮاردي در ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي زﻧﺎن‪ ،‬وﺟﻬﻪاي ﻣﻨﻔﻲ ﭘﻴﺪا‬‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺷﻜﺎﻟﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﮔﺎه در ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺿﺮورﺗﺎً ﭼﻨﻴﻦ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﻴﻔﺘﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ درﺑـﺎره ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺻﺪدرﺻﺪ ﻣﺮداﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺮداﻧﻨﺪ ﻛﻪ درﺑﺎره زﻧﺎن ﻣـﻲﻧﻮﻳﺴـﻨﺪ‪ .‬درواﻗـﻊ زﻧـﺎن در ﺣـﻮزه ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﻲ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺻﺪدرﺻﺪ ﻏﺎﻳﺐاﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﺮداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﺎن ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻼش ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ از ﺣﻮزه زﻧﺎن )اﻧﺘﻈﺎرات‪ ،‬دﻏﺪﻏﻪﻫـﺎ‪ ،‬آرﻣـﺎنﻫـﺎ‬ ‫و‪ ( ...‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اول آﻧﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﺮا ﺑﻪ ﺧـﻮد آﻧـﺎن اﺟـﺎزه داد‬

‫‪146‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ )ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻣﺘﻦ ﻗﻮي ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ آﻧﺎن ﻧﺰدﻳﻚ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ( و دوم اﻳﻦ ﻛﻪ آﻳﺎ واﺳﻄﻪﺷـﺪن ﻣـﺮدان ﻣﻴـﺎن زﻧـﺎن و رﺳـﺎﻧﻪ ﺑـﻪ راﺳـﺘﻲ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ زﻧﺎن اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ ﺑﺮآورده ﺳﺎزﻧﺪ؟‬ ‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ اول ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ آﻧﺎن زﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﺗﻮاﻧﺎ ﭘﺬﻳﺮا ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ زﻧﺎن اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ در‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪي آﻣﻮزﺷﻲ ـ ﺗﻤﺮﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ )ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎز اﻳﻦ ﻣﺮداﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺘﻲ ﻣﺮداﻧـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد( ﺑﺮﺳـﻨﺪ‬ ‫ﺟﺎي اﻧﺘﻘﺎد دارد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎد وارد اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ دﭼﺎر ﻓﻨﺎي‬ ‫ﻧﻤﺎدﻳﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺣﺘﻲ در ﺑﺨﺶ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ دوم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ از ﻣـﺮدان ﻛـﻪ واﺳـﻄﻪ‬ ‫زﻧﺎن و رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﻢ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺧـﻮد ﻛـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ زاﻳﻴـﺪه‬ ‫ﻓﺮادﺳﺘﻲ آﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ زﻧﺎن ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺘﻦﻫﺎي‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه درﺑﺎره زﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﺮداﻧﻪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﻨـﻴﻦ اﺗﻔـﺎﻗﻲ در رﺳـﺎﻧﻪ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ زﻧـﺎن در ﺣـﻮزه ﻓﻜـﺮي ـ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﺎري ﻃﺮد ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻨـﻴﻦ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﻛﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي رﺷﺪﺷﺎن در رادﻳﻮ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ ﻃﺒـﻖ آﻧﭽـﻪ ﻛـﻪ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﺪهاﻳﻢ و ﻧﮕﺬاﺷـﺘﻪاﻳـﻢ ﻛـﻪ‬ ‫زﻧﺎن در ﺣﻮزه ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ درﺑﺎره ﺧﻮدﺷﺎن رﺷﺪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣــﻲﺗــﻮان ﭘﻴﺸــﻨﻬﺎد داد ﻛــﻪ زﻧــﺎن ﻣﺴــﺘﻌﺪ در ﮔــﺮوه ﻧﻮﻳﺴــﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ آﻣﻮزش ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم روزي ﻓﺮا رﺳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻨﺴـﻴﺘﻲ‬ ‫در ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﺘﺪﻟﻲ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﮕﻲ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧـﻮﻋﻲ از‬ ‫اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ اﺑﺮاز ﺗﺄﺳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻤﻼً ﻃﺮﺣﻲ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿـﻊ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫اراﺋﻪ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻃﻨﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮم ﻛﺎر ﻣﺸﻜﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻋﻬـﺪه‬ ‫زﻧﺎن ﺑﺮﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﺑﺮاي اداﻣﻪ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷـﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻴـﺎن ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻣـﻦ ﻧﻘـﺶ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪147‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ و اﺟﺮا را ﻫﻤﺴﻨﮓ ﻣﻲداﻧﻢ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ و درواﻗـﻊ ﻧـﻮﻋﻲ ﺗﻮﺟﻴـﻪ‬ ‫وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد و ﮔﺮﻳﺰ از واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه آن ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﮔﺮوه را از اﻳﻦ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻓﻜﺮي ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎف ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﺪﻳﺮ ﺷﺒﻜﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺳﺮدﺑﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﺑـﺎزﻳﮕﺮان و‬ ‫ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺮاي ﺣﻮزه ﺣﺮﻓﻪاي ﺧﻮد اﺻﻮل‪ ،‬اﻫﺪاف و رﻓﺘﺎرﻫـﺎﻳﻲ‬ ‫را ﻣﻘﺒﻮل ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﻘﻮﻟﻴﺖ و ﭘﺬﻳﺮش ﻋﺮﻓﻲ ﻫﻤﺎن ﺣﻮزه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را »ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي« ﻧﺎم ﻣﻲﮔﺬارﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻳﮕـﺮ ﺑـﺎ‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻫﻨﺮي ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻠﻖ ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻤـﻮد‬ ‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻓﺮاد ﻛـﻪ در ﺣـﻮزه ﻓـﺮدي ﺧـﻮد ﺻـﺎﺣﺐ ﻫﻨـﺮ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺎزﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺳﺮدﺑﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺮي و ﻣﺪﻳﺮان( ﺑﺮآﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ در‬ ‫ﺣﻮزه ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﺎر ﺧﻮد را ﺷﻜﻞ دﻫﻨﺪ‪ ،‬آﻳﺎ روﻧﺪ ﻛﺎريﺷﺎن ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻳـﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻮاﻧﻌﻲ روﺑﻪرو ﻣﻲﮔﺮدد؟ و ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈـﺎت‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ دارد ﻳﺎ در ﻣﻮاردي ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ؟‬ ‫در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺳﺎزﮔﺎري دارﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻛﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود‪ .‬اﻣﺎ در ﻣـﻮاردي ﻛـﻪ اﻳـﻦ دو ﻣﻼﺣﻈـﺎت رو در‬ ‫روي ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﻮري‪ ،‬درﺑﺎره اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳـﺖ ﺑـﺎ‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﮕﺎه ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ در ﻣﻮاردي ﭼﻨﺪان درﺑﺎره زن و ﻣـﺮد‬ ‫درﺳــﺖ ﻧﺒﺎﺷــﺪ‪ .‬آﻧﺠ ـﺎ ﻛــﻪ ﻣــﻲﮔﻮﻳــﺪ در ﻣﻨﺎزﻋــﺎت ﺧــﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳــﺪ‬ ‫ﻓﺼﻞاﻟﺨﻄﺎبﺑﻮدن ﻣﺮد ﺧﺪﺷﻪﭘﺬﻳﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤـﻲﺗـﻮان‬ ‫ﺑﻪراﺣﺘﻲ آن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎ در رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن زن و ﻣﺮد درواﻗﻊ ﻳـﻚ ﻧـﻮع‬

‫‪148‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ از ﻣﺘﺪﻳﻨﻴﻦ ﻣـﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ در‬ ‫ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑـﺮ ﻧﻈـﺮ زن اﺳـﺖ‪ .‬دﻗـﺖ ﻛﻨﻴـﺪ آﻧﭽـﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ آن اﺗﻜﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻔﺎﻫﻲ ﻣـﺮدم اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً اﺧﺘﻼف داﺋﻤﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ و ﻋﺮوس ﻳﺎ ﺑﻌﻀـﻲ از ﻋـﺎدتﻫـﺎي‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﺜﻞ ﻏﻴﺒﺖﻛﺮدن ﻳﺎ ﺻﺤﺒﺖﻛﺮدن ﺑﺎ ﺗﻠﻔـﻦ ﺑـﺮاي ﻣـﺪت‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻲ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ در ﺑﻌﻀﻲ ﺟﺎﻫﺎ ﺧﻮب وارد ﻣﻲﺷـﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ ﺟﺎﻫﺎ ﻫﻢ اﻏﺮاق ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ذات ﻃﻨﺰ اﺳـﺖ‪ .‬آﻧﺠـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬ ‫وارد اﺻﻼﺣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻃﻌﻨﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ دارد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ‬ ‫ﻫﺪف اﺻﻼح رﻓﺘﺎري وارد ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺟﺎﻫـﺎﻳﻲ ﻫـﻢ‬ ‫ﻏﻠﻮ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺧﻮب ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﻣﺤﻴﻂ ﻧﺰدﻳﻚ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻔﺎﻫﻲ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻞ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ را در اﺑﻌـﺎد ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻋﻬـﺪهدار اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﻮاره در ﺗﻼش اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺣﺮﻓـﻪاي و‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻋﺮﻓﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻌﺎدل ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ دﺳﺘﻮري ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻳـﻚ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دﺳﺘﻮري ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از اراﺋﻪﻫﺎي ﻫﻨﺮي ﺑﻬﺮه ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺒﺮد و اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬ ‫ﺧﺎرج از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد؟ او در ﭘﺎﺳﺦ ﺑـﻪ‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ در ﻛﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺑﻪوﻳﮋه درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺎن‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪاﻧـﺪازه ﺑـﻪ اﺻـﻮل‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻋﺮﻓﻲ ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ درك ﺧﻮدﻣﺎن از ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧـﺎﻧﻮاده‬ ‫و در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻛﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﺎ در رادﻳﻮي ﻛﺸﻮر‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺗﻼﺷﻤﺎن اﻳـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن از آﻓﺖﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺰاع در زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺷﻮد‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪149‬‬

‫ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﻨﻴﻢ و در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺧﻴﻠﻲ دﻗﺖ دارﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻛﻪ در ﻃﻨﺰ ﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﻳﻲ ﻛﻨـﻴﻢ ﺗـﺎ ﺧﻨـﺪهدار‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ﺧﻨـﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺜﻼً ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻓﺮدي و ﻳﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ اﮔﺮ ﺳﺎده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﻨﺪه دار ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ اﮔﺰاﺟﺮه )ﺑﺰرﮔﻨﻤـﺎﻳﻲ(‬ ‫ﺑﺸﻮد‪ ،‬زﻳﺮ ذرهﺑﻴﻦ ﺑﺮود ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ اﻟﻘـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع را ﺑـﻪ ﻣﺨﺎﻃـﺐ داﺷـﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ را از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﺿـﻮع زﻧـﺎن‪ ،‬ﺳـﻌﻲ ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ‬ ‫ﺿﻤﻦ ﺣﻔﻆ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دﻳﻨﻲ زن‬ ‫را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻴﻢ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﺷﻤﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻌﻀﻲ از زﻧﻬﺎ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬واﻗﻌﺎً اﻳﻦ ﻣﺪلﻫـﺎ‬ ‫وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً دﺧﺘﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﻧﻴﻜﺎ را ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻖ دارد ﻣﺮﺗﺐ اﺗﻔﺎﻗـﺎت ﺧﺎﺻـﻲ ﺑـﺮاﻳﺶ ﻣـﻲاﻓﺘـﺪ‪ ،‬ﺗﺼـﻮﻳﺮش‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و اﻳﻦ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫دﻗﺖ ﻛﻨﻴﻢ اﮔﺮ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﻌﺎرﻓﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲدارﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﺑﺤﺚ ﻃﻨﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺎ در زﻧـﺪﮔﻲ‬ ‫روزﻣﺮه ﺧﻮدﻣﺎن ﻫﻢﭼﺸﻤﻲﻫﺎي زﻧﺎﻧﻪ دارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﺎ ﺳﻮژه ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﻴﻠﻲ وﻗﺖﻫﺎ ﻣﺘﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ زن‪ ،‬ﻧﻘﺶ و ﺻﻔﺎت ﻣﻨﻔﻲ‬ ‫دارد و ﻣﺮد‪ ،‬ﻧﻘﺶ و ﺻﻔﺎت ﻣﺜﺒﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺟﺎي اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻋﻮض ﻣﻲﻛﻨﻢ‬ ‫)ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺷﺄﻧﻴﺖ زن(‪ .‬ﺷﻤﺎ دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻨﻔﻲ دارﻧﺪ‪ :‬ﺷﻮتزاده‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﺧﻨﮕﻪ و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬـﺎ و ﻳـﺎ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺮدﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ دزد و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬﺎ را اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻀـﺎدﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﻌﻤـﻮل ﻣﻴـﺎن ﻣﻼﺣﻈـﺎت‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي اﻳﺠﺎد ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻇﺮﻳـﻒاﻧﺪﻳﺸـﻲ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧـﻪ را‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﻛﻪ‬

‫‪150‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﺎ ﻋﺮف اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎري از دﺳـﺘﻮرﻫﺎي‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﻣﻴـﺎن ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ و‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﺗﻀﺎد وﺟﻮد دارد ﻳﺎ ﻧﻪ و اﮔـﺮ ﭼﻨـﻴﻦ اﺳـﺖ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺣـﻞ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً اﻳﻦ اﺗﻔﺎق )ﺗﻀـﺎد( ﻣـﻲاﻓﺘـﺪ‪ .‬ﺑﺤـﺚ ﺗﺠﺮﺑـﻪ و زﻳـﺮكﺑـﻮدن‬ ‫آدمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﻴﻠـﻲ ﺣﺮﻓﻬـﺎ را‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ زﻳﺮﻛﻲ ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ .‬ﻣﻲﺷﻮد ﻃﻮري ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﻢ ﻛـﻪ ﻫـﻢ ﺣـﺮف را‬ ‫زده ﺑﺎﺷﻴﻢ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺟﺪاي از ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺳـﺎزﻣﺎن ﻧﻴـﺰ ﺣﺮﻛـﺖ‬ ‫ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﻫـﻢ‬ ‫ﻧﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺴﺎرت ﻫـﻢ در اﻳﻨﺠـﺎ ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫دﺳﺘﻮرات ﻛﻪ وﺣﻲ ﻣﻨﺰل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎﺳﺖ و دﺳﺘﻮري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺰاﻣﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻳﻚ ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﺧﻮدم ﺣﺮﻛـﺖ ﻣـﻲﻛـﻨﻢ‪ .‬ﻳـﻚ‬ ‫وﻗﺘﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﻓﻼن ﻣﺘﻦ را ﻧﺨﻮاﻧﺪي؟ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻢ‬ ‫ﻛﻪ ﻧﺨﻮاﻧﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﭘﻮل ﻣﻲﮔﻴـﺮي و ﻣﻮﻇﻔﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻴـﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻳﻚ ﮔﻮﻳﻨﺪه ﺳﺎده رادﻳﻮ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬از رادﻳﻮ ﻫﻢ ﭘﻮل ﻣﻲﮔﻴﺮم اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻛﻪ آدمﻫﺎي‪ .. .‬و ﺑﻲﻓﻜﺮي ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاي‬ ‫ﺧﻮدﻣﺎن ﻓﻜﺮ دارﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺣﺘﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎي دﺳﺘﻮري را ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت زﻳﺒﺎﺗﺮي اراﺋﻪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻬﻢ آن ﺗﺪﺑﻴﺮ اﺳﺖ ﻧﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺻـﺮف‬ ‫از ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎ‪.‬‬

‫ﻧﻮراﷲ ﻣﺮادي‪ ،‬از زاوﻳﻪاي ﻛﻠﻲﺗﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﻧﮕﺮد‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺟﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮراﺗﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آن ﭘﺎﻳﺒﻨـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬او در‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪151‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در روﻧﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻌﻲ روﺑﻪروﻳﻨﺪ ﻳﺎ ﻧـﻪ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫اﺳﺎﺳﺎً اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ در رﺳﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﻧـﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﺣـﺮف ﮔﺰاﻓـﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﻋﺪﺗﺎً ﻣﻮاﻧﻌﻲ دارﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻛﺸﻮري ﺧـﺎﻧﻮادهﻣﺤـﻮرﻳﻢ‪ .‬از ﻣﻨﻈـﺮ دﻳﻨـﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋﺒﻮرﻛﺮدن از ﻧُﺮمﻫﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدي‬ ‫ﻛﺎر دﺷﻮاري اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﻃﻨﺰ زﺑﺎن ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ در ﻣـﻮاردي‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮد ﺑﻪوﻳﮋه در ﺣﻮزه ﺧﺮاﻓﻪزداﻳﻲﻫﺎ‪.‬‬

‫وي در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻲﺷـﻮد ﻳـﺎ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ از زﺑﺎن ﻃﻨﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﻋﺒـﻮر از ﻧُـﺮمﻫـﺎ‪ .‬اﮔـﺮ‬ ‫ﺳﻨﺖﻫﺎي دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﻴﺮ را ﺑﺎ زﺑﺎن ﻃﻨﺰ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ و ﻧﻪ اﺻﻮل را‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺣﺴﻴﻦﻫﺎﺷﻤﻲ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﺧﻮد ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬او ﻓﻘـﻂ‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬از ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ ذﻫﻨﻲاش ﺑﺮآﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ از اول ﻫﻢ از ﻫﻴﭽﻜﺲ دﺳﺘﻮر ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬آﻧﭽـﻪ ﺑﻴـﻨﺶ ﺧـﻮدم‬ ‫ﺑﻮد ﻣﻲآوردم‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎي ﺳﺮدﺑﻴﺮ و ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ درﺑﺎره ﻓﻼن‬ ‫ﭼﻴﺰ ﺑﻨﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺧﻮب! ﺣﺘﻤﺎً ﻳﻚ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻲ دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﻧﻤـﻲﻛـﺮدم‪ .‬ﻣـﻦ‬ ‫ﻛﺎر ﺧﻮدم را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻢ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ‪ ،‬درﺑﺎره رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﻜﺘﻪاي اﺷﺎره دارد ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺸﻜﻞ را ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲداﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﭼﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻢ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻣﻮاﺟـﻪ ﻧﺸـﺪهام‪.‬‬ ‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن از ﺳﺎزﻣﺎن ﺳـﺨﺖﮔﻴﺮﺗﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ ﻧﻘﺪﭘـﺬﻳﺮيﻣـﺎن ﻛـﻢ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﺎﻗﺘﻤﺎن ﻛﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﮔﺎه ﺑﺎ ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪ روﺑﻪرو ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻼً‬ ‫راﻧﻨﺪه ﺗﺎﻛﺴﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢﻫﺎ‪ ،‬دﻧﺪانﭘﺰﺷﻜﺎن و دﻳﮕﺮان ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣـﺎ ﻣـﻲﮔﻮﻳﻨـﺪ‬ ‫ﭼﺮا از ﻣﺎ ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻴﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎ ﺑﻴﺮوﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﺪﻓﻤﺎن‬

‫‪152‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻲ را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕـﻮﻳﻢ در ﻛـﺎر‪،‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺎ ﺧﻮب راه ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬در ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻫﻤﻜﺎري ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ از ﺷﺨﺺ آﻗﺎي ﺿﺮﻏﺎﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ آﻗـﺎي‬ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ‪ ،‬درﺑﺎرهاﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﻣﻮاردي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓـﻪاي‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﺮا ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد و ﭼﻨـﻴﻦ ﻫﺴـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﻫـﻢ ﺧﻮدﻣـﺎن را ﺑـﻪ ﺧـﺪا‬ ‫ﻣﻲ ﺳﭙﺎرﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ ﭼﻮن ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎدﻳﻢ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﺧﻮد ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻌﺪي‬ ‫زﺣﻤﺘﺶ را ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ و درﺳﺘﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻳﻜﻲ از ﻣﺴـﺌﻮﻻن ﻛﺸـﻮر‬ ‫روزي ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪ ،‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻃﺮف داد ﻣﻲزﻧﺪ ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ ﭘﺪرﺳـﻮﺧﺘﻪ و‬ ‫اﻳﻦ از ﻧﻈﺮ ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻓﺤﺶ ﺣﺴﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻮب اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع دﺳـﺖوﺑـﺎل ﻣـﺎ را ﻣـﻲﺑﻨـﺪد‪ .‬در ﻳـﻚ ﭘـﻴﭽﺶ‬ ‫داﺳﺘﺎﻧﻲ و ﻗﺼﻪ ﻳﻚ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﻳﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻳﺪ ﺧـﻮدش را‬ ‫ﺑﻴﺮون ﺑﺮﻳﺰد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﺴﻲ از ﻛﺲ دﻳﮕﺮ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬داد ﻧﻤﻲزﻧـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻗﺮﺑﻮﻧﺖ ﺑﺮم‪ .‬اﻳﻨﺠﻮر واﻫﻤﻪ ﻫﺎ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﺧـﻮب در ﻃﻨـﺰ اﺛـﺮ‬ ‫ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬ ‫ﻃﻨﺰ ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﺑﻲﭘﺮواﻳﻲ‪ ،‬در ﻃﻨﺰ ﭘـﺮدهدري ﺑـﺎب اﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫ﻃﻨﺰ ﻳﻚ ﻗﺎﻋﺪه و ﺣﺼﺎري ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﻮد ﺗﺎ ﻃﻨـﺰ ﺟﻠـﻮه ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﻤﺎ‬ ‫ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ در رادﻳﻮ دﻳﺎﻟﻮگ دارﻳﻢ‪ ،‬در ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑـﻪ ﻛـﻼم‬ ‫ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ در رادﻳﻮ ﻛﻼم ﺣـﺮف اول را ﻣـﻲزﻧـﺪ‪ .‬وﻗﺘـﻲ‬ ‫ﻣﺤﺪود ﺷـﻮﻳﻢ و وﻗﺘـﻲ ﻓﻘـﻂ ﻛـﻼم را در اﺧﺘﻴـﺎر دارﻳـﻢ‪ ،‬ﺑـﺮاي آﻧﭽـﻪ‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﺎرﻣﺎن ﺳﺨﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﻫﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﻣﻨﻮﻳـﺎت ﺧـﻮدش را ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬ ‫ﻧﺤﻮي ﺷﺪه ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻫﻤﻮاره درﺑﺎره راهﻫﺎي ﺑﺮونرﻓﺖ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪153‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم روزﻧﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓـﻪاي ﺧـﻮد و‬ ‫ﮔﺬر از ﺷﻤﺎري از ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﭼﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫راه‪ ،‬راه ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺳﺖ‪ .‬از ﺣﺎﻓﻆ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﻦ و دﻳﮕـﺮان راه را ﭘﻴـﺪا‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚﻛﺮدن ﻛﺎر‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺤـﺎورهايﻛـﺮدن ﻣﻮﺿـﻮع و‬ ‫اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﺗﻀﺎد ﻛﻤﻚ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ را ﻫـﻢ ﺑﮕـﻮﻳﻢ‬ ‫ﮔﺎه ﺑﺴﺘﻪﺑﻮدن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﺮيﺗﺮ و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪﺗﺮ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻬﺮان اﻣﺎﻣﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺑﺮوز ﻃﻨـﺰ و اﺛﺮﮔـﺬارياش‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻴـﺪان ﺑـﺎز ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬او اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﮔﺎه ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﻮﺿـﻮع را ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧـﻪ ﻛـﻪ ﻣﻼﺣﻈـﻪ‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاي اﻳﺠﺎب ﻛﺮده ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻃﻨﺰ ﺳﻴﺎﺳﺘﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻴﻠـﻲ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻃﻨﺰ ﺑﻪوﺟﻮد آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻳﻚ ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ دﭼـﺎر ﺧﻮدﺳﺎﻧﺴـﻮري‬ ‫ﺷﺪهاﻳﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﻚ ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺧﻴﻠﻲ ﺣﻴﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﻧﺸـﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﺗﻔـﺎق در ﻧﻤـﺎﻳﺶ ﺑﻴﻔﺘـﺪ ﻣﻨﺘﻬـﻲ او‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮب ﺑﺮاي اﻳﺸﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دارد‪.‬‬ ‫ﻣﻦ اﮔﺮ ﺧﻴﻠـﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﻧﻈـﺮ ﺑـﺪﻫﻢ ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲﻛـﻨﻢ ﺑﺎﻳـﺪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻳﻚ ﺳﺮي دﺳﺘﻮرﻫﺎي دﺳـﺖ و ﭘـﺎﮔﻴﺮ ﻫـﻢ‬ ‫دارﻳﻢ‪ .‬ﺧﻮدم ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻣﺎ ﮔﺎه ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ را ﻣـﻲﮔـﺬارﻳﻢ و‬ ‫ﻣﻲﮔﺬرﻳﻢ‪.‬‬

‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫـﺎي ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ را در ﻛـﺎر ﺷـﻜﻞ‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻄﻮﻃﻲ ﻛﻠﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ در ﺟﻬـﺖ آﻧﻬـﺎ ﺣﺮﻛـﺖ ﻛﻨﻨـﺪ‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد از ﻣﺪﻳﺮ ﺷﺒﻜﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺳـﺮدﺑﻴﺮ‪ ،‬و ﺗﻬﻴـﻪﻛﻨﻨـﺪه‪،‬‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﺎزﻳﮕﺮان و دﻳﮕﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪاﺑﺮدار و اﻓﻜﺘـﻮر در ﻛـﺎر‬ ‫ﺧﻮد ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ دارﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺧﻮب ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺳﻮژهﻫﺎﻳﻲ را ﺑﺮاي‬

‫‪154‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺟﺬب ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ‪ .‬از ﭼﻪ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را در ﭼـﻪ‬ ‫ﻗﺎﻟﺐﻫﺎﻳﻲ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﻲ دﻳﮕﺮ دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﺑﺎﻻ اﺑﻼغ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ‬ ‫در ﻣﻮاردي ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻜﺎت رﻳﺰي را ﻛﻪ در ﻳـﻚ ﻛـﺎر رﺳـﺎﻧﻪاي وﺟـﻮد دارد ﺑـﻪ‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﻫﻨﺮي ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ ،‬آﻧـﺎن‬ ‫ﺑﺎ ﻇﺮاﻓﺖ‪ ،‬زﻳﺮﻛﻲ و ﺟﺴﺎرت ﺑﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓـﻪاي ﺧـﻮد ﺗﻜﻴـﻪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬ ‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﺧﺪﺷﻪ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑـﻪ آن دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎي اﺑﻼﻏـﻲ وارد‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺎر را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺳﺮ و ﺳﺎﻣﺎن دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل اﻳـﻦ ﺗﻀـﺎد ﻣﻴـﺎن ﻣﻼﺣﻈـﺎت‬ ‫ﺳــﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻼﺣﻈــﺎت ﺣﺮﻓــﻪاي وﺟــﻮد دارد‪ ،‬اﻣــﺎ دﺳــﺖاﻧــﺪرﻛﺎران ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻫﻤﻮاره اﻳﻦ ﺗﻀﺎدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺣﻞ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺗﻔﺎق‬ ‫ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓـﻪاي ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﺑـﻲﺗـﻮﺟﻬﻲ ﺑـﻪ ﻣﻼﺣﻈـﺎت و‬ ‫دﺳﺘﻮرات ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﺗﺠﺮﺑـﻪ در ﺣـﻮزه رﺳـﺎﻧﻪ ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ‬ ‫ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻫﻨﺮي او ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ ﻫـﻢ‬ ‫ﻧﻴﺎزﻫــﺎي ﻣﺨﺎﻃﺒــﺎن‪ ،‬ﻫــﻢ ﻣﺼــﻠﺤﺖﻫــﺎي ﻓــﺮدي و اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ آﻧــﺎن و ﻫــﻢ‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺖﻫﺎي ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮد را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫از اﻳﻦ رو ﻋﻤـﻞ ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺣﺮﻓـﻪاي‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﺿـﺪﻳﺖ ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﮔﺎه اﻳـﻦ ﺗﻀـﺎد ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬ ‫واﻗﻌﻲ وﺟﻮد دارد و ﻋﻤﻞ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻼً در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑﻪ دﻳﺪﮔﺎه ﻛﺎﺗـﻞ‪ ،‬درﺑـﺎره ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﻋﻤﻠـﻲ ﺣﺮﻓـﻪاي‬ ‫اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ از ﻧﻈﺮ او ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻋﻤﻠـﻲ ﺣﺮﻓـﻪاي راهﻫـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﺳـﺎزي ﺧـﻮد را ﺑﻬﺒـﻮد‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪155‬‬

‫ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬از ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﺎﺗﻞ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزان در رادﻳﻮ‬ ‫ﺑﻴﺶ از آﻧﻜﻪ درﺻﺪد رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻋﺮﻓﻲ درﺑﺎره زﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺑﻨـﺪ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻋﻤﻠﻲ ﺣﺮﻓﻪاي ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺸﺄ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫در دﻧﻴﺎي ﻫﻨﺮ و ادﺑﻴﺎت‪ ،‬ﭼﻪ در ﺣﻮزه داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﻲ‪ ،‬ﭼﻪ در ﺣﻮزه ﺗﺌـﺎﺗﺮ و‬ ‫ﺳﻴﻨﻤﺎ و ﭼﻪ در ﺣﻮزه ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي رادﻳﻮﻳﻲ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي اﺻـﻠﻲ و‬ ‫ﻓﺮﻋﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ در داﺳﺘﺎن و ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ذﻫﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﻳﻦ داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﻧﻤﺎﻳﺶﻫـﺎ ﻫـﺮ ﻳـﻚ از اﻳـﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫـﺎ‬ ‫ﻣﻨﺸﺄﻳﻲ ﺑﺮاي آﻓﺮﻳﺪهﺷﺪن دارﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻴـﺎت ﺷﺨﺼـﻲ‪ ،‬ﺧﻮاﻧـﺪن داﺳـﺘﺎنﻫـﺎ و‬ ‫رﻣﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ و اﺳﻄﻮرهﻫـﺎ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ و ﺳﺮﮔﺬﺷـﺖﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ‪،‬‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﺠﻼت ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑـﺮاي ﺗﺨﻴـﻞ ﺧـﻼق ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺮح اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع از اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي زن و ﻣـﺮدي‬ ‫ﻛﻪ در ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎ و ﻃﻨﺰﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ وﺟﻮد دارﻧـﺪ‪ ،‬رﻳﺸـﻪ در دﻧﻴـﺎي‬ ‫واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ و اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺑﻴﺮوﻧﻲ دارﻧﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ رﻳﺸﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺴﻴﻦﻫﺎﺷﻤﻲ‪ ،‬درﺑـﺎره ﻣﻨﺸـﺄ ﺧﻠـﻖ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ اﻧﺘﺨـﺎب ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ آﻓﺮﻳﺪهام ﭼﻴﺰي در ﺣﺪود ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻠﻖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴـﺪ اﻵن‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﻲ اﻓﺘﺎده ﻛﻪ ﻋـﺪهاي ﺑـﻪ آن ﻣﻌﺘـﺮضاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺜﻼً در اﻳﻨﺠـﺎ آﻗـﺎي‬ ‫ﻣﻌﺘﺮض را دارﻳﻢ‪ .‬ﻛﺎراﻛﺘﺮي دارﻳﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﻴﺮتﺧﺎن‪ .‬ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎﻳﻲ دارﻳﻢ‬ ‫در ﺑﺎﺷﮕﺎه ﭼﺎﺧﺎﻧﻴﺴﺖﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﻌﻞ واروﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ داﺷﺘﻴﻢ ﻛـﻪ‬ ‫در آن ﻫﻴﺌﺖدوﻟﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮن اﻫﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ داﺳـﺘﺎن ﻣـﺮدي‬ ‫اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺟﺮاﺣﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭘـﺲ از ﺟﺮاﺣـﻲ ﻳـﻚ ﻛﻠﻤـﻪ دروغ‬ ‫ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺧﻮن او را آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ ﻛﻪ از ﺧﻮن ﻳﻜـﻲ‬

‫‪156‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫از وزرا ﺑﻪ او ﺗﺰرﻳﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎ ﻛﺎراﻛﺘﺮي دارﻳﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻤﻪﺟـﺎن ﻛـﻪ‬ ‫ﺣﺮفﻫﺎي ﮔﻨﺪه ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮي‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎدي و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬﺎ‪.‬‬

‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﻳﮕـﺮ ﻫﻤﻜـﺎراﻧﺶ در ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫـﺎي‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از واﻗﻌﻴﺖ درون ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲداﻧﺪ و ﻧﻘﺶ ﺗﺨﻴـﻞ را‬ ‫از زاوﻳﻪ زﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻫﻨﺮي ﻣﻲﻧﮕﺮد‪:‬‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﻛـﺎراﻛﺘﺮ آﻳـﺎ از ﺗﺨﻴـﻞ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣـﻲﮔﻴـﺮد ﻳـﺎ از‬ ‫واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺨﻴـﻞ در ﻧﻮﺷـﺘﺎر در ﻣﺒﺤـﺚ‬ ‫ﻧﻮآوري ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳـﺮ و‬ ‫ﻛﺎر دارد‪ .‬دﻳﮕﺮ آن رﻳﺰﺑﻴﻨﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬آن ﻧﮕـﺎه ﻣﻮﺷـﻜﺎﻓﺎﻧﻪ ﻛـﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد )ﻣﺜﻼً ﻃﻨﺎزي و زﻳﺮكﺑﻮدن ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه( ﻛـﺎر ﺧﻠـﻖ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬درواﻗﻊ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺨﻴﻞ ﻓﻘﻂ در ﺣﻮزه اﺑﺘﻜﺎر وﺟﻮد دارد و اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺑﻪ دور از واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻬﺮان اﻣﺎﻣﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺸﺄ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﻫﻤﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه‬ ‫ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬او از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮدش در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻧﺎﺻﺮﺧﻨﮕﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ دوﺳﺘﺶ‬ ‫دارم‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎدهﻟﻮح اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از‬ ‫ﺳﺎدهﻟﻮحﺑﻮدن اﺳﺖ از زﺑﺎن وي ﻣﻲﮔـﻮﻳﻴﻢ‪ .‬ﺷـﻮتزاده و ﺷـﻨﮕﻮل ﻫـﻢ‬ ‫ﻫﻤﻴﻨﻄﻮرﻧﺪ‪ .‬راﺳﺘﺶ را ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻣﻦ ﻧﺎﺻـﺮ ﺧﻨﮕـﻪ را دﻳـﺪهام‪ .‬در ﺟـﺎده‬ ‫ﻓﻴﺮوزﻛﻮه در ﻳﻚ ﺳﻮﭘﺮﻣﺎرﻛﺖ اﻳـﻦ ﺗﻴـﭗ را دﻳـﺪم‪ .‬ﺧﻮﺷـﻢ آﻣـﺪ‪ .‬از او‬ ‫اﺟﺎزه ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻓﻘﻂ اﺳﻤﻢ را ﻧﻴﺎورﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺧﻴﻠﻲ از اﻳـﻦ آدمﻫـﺎﻳﻲ را‬ ‫ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﺟﻤﻴﻠﻪ‪ ،‬زن ﻧﺎﺻﺮ ﺧﻨﮕﻪ‪ ،‬ﺣﺎجﺑﻬﻤﻨﻲ و ﻋﻴـﺎﻟﺶ‬ ‫)اﻟﺒﺘﻪ دو ﻋﻴﺎل دارد( ﻛﻤﺠـﻮﻧﻲ و ﻋﻴـﺎﻟﺶ‪ ،‬ﻫﻤـﻪ را ﻣـﺎ از دور و ﺑﺮﻣـﺎن‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد را ﺑﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻞ دارم ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﭘـﻨﺞ‬ ‫ﻛﻠﻤﻪاي ﻛﻪ اﻳﺸﺎن در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣـﺜﻼً در ﺑﻴﺴـﺖ ﺳـﺆاﻟﻲ ﻣـﻲآورد از ﻳـﻚ‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﻧﺸﺌﺖ ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﺸـﺎندﻫﻨـﺪه‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪157‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮب اﻳﺸﺎن و ﺳﻮژهﮔﻴﺮي ﺧﻮب وي از ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺴـﻴﻦ‬ ‫ﻫﺎﺷﻤﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ را در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻟﺤﺎظ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻨﻄـﻮر‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ ﻫﻢ در ﻛﺎر ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮشذوق اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺎس ﻣﺤﺒﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺸﺄ ﺧﻠﻖ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ را ﻫﻤﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲداﻧـﺪ ﻛـﻪ در‬ ‫آن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ او ﻧﻘـﺶ ﺗﺨﻴـﻞ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه را ﻫﻤﭙـﺎي واﻗﻌﻴـﺖﻫـﺎي‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲداﻧﺪ‪:‬‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﺪ ﻣﻨﺸﺄ ﺧﻠﻖ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺗﺨﻴﻞ ﻳـﺎ ﻫـﺮ دو‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻣﺎ ﻣﺨﻠﻮط آن ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ از اﻗﻮام‪ ،‬ﻫﻢﻣﺤﻠـﻲﻫـﺎ‪،‬‬ ‫ﻛﺴﺒﻪ و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺸﺌﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﻛـﺎر ﻃﻨـﺰ اﺳـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﻧﮕﺎه دﻳﮕﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘـﻴﭽﺶ ﻣـﻮ را ﺑﺒﻴﻨـﺪ‪ .‬رﻧـﮓ و ﻟﻌـﺎﺑﺶ دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻨﺮ ﻳﻌﻨﻲ در ﺑﻌﺪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ و در ﺑﻌﺪ اﺟﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫از اﺟﺘﻤﺎع اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ در دل اﺟﺘﻤﺎع ﻫﻢ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮوز ﺧﻮشﻓﻄﺮت‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺶﻫﺎي زن و ﻣﺮدي ﻛﻪ در ﻧﻤـﺎﻳﺶﻫـﺎ وﺟـﻮد‬ ‫دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮژهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬او ﻣﺜﻞ دﻳﮕـﺮ ﻫﻤﻜـﺎران‬ ‫ﺧﻮد در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ دﻗﻴﻘﺎً ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻳﺪهاﻳﻢ‪:‬‬ ‫ﻣﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮتزاده را دارﻳﻢ ﻛﻪ ﻓﺮدي ﺳﺒﻚﻋﻘـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻـﺮ‬ ‫ﺧﻨﮕﻪ را دارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣـﺎ ﺑـﻪازا دارﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ زن ﺧٌـﻞ‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ دارﻳﻢ ﻳﺎ ﻧﺸﺎن داده ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻳﺎ ﻋﺮف ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ دﻳﻮاﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﻚ ﻣﺮد ﺑﻪ ﺗﺼﻮر درﻣﻲآﻳﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ زن‪ .‬ﻣـﺎ‬ ‫ﻛﺎرﻣﻨﺪﻳﺎن را دارﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ داﻏﻮن‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زنﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ دارﻳـﻢ دﻗﻴﻘـﺎً ﻣـﺎ ﺑـﻪازا دارﻧـﺪ‪ .‬در اﻗـﻮام و‬ ‫ﻧﺰدﻳﻜﺎﻧﻤﺎن آﻧﻬﺎ را دﻳﺪهاﻳﻢ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ در ﺣـﺎل ﺑـﺎزيﻛـﺮدن‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻣـﺮد ﻳـﺎ زﻧـﻲ ﻛـﻪ دارﻳـﻢ ﺑـﺎزي‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻋﻤﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﺧﺎﻟﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻮاﻫﺮﺧـﺎﻧﻢ ﻣـﻦ اﻳـﻦ‬ ‫ﻃﻮري اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻴﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻳﻜﻲ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ اﻳـﻦ‬

‫‪158‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ وﺟﻮد‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻞ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮي ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ ﮔـﺎه‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻳﻚ ﻫﺪف ﺑﺎﻳﺪ از واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ ﺟﺪا ﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﺮار ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻫﻤﻮاره واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﻢ‪ .‬ﻣـﺜﻼً‬ ‫زدن ﻣﺎﻫﻲﺗﺎﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ زن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﺮد ﺗﺮﻳﺒﻮندار ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺑﺮﻣﻲﮔـﺮدد‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺮد ﺗﺮﻳﺒﻮندار اﻫﻞ ﺣـﺮف و ﻣﻨﻄـﻖ ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬زن ﻫـﻢ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ اﻣﺎ او ﺧﻴﻠﻲ وﻗﺖﻫﺎ ﭘﺘﻪ ﻣﺮد را روي آب ﻣﻲرﻳـﺰد و ﭘﺸـﺖ‬ ‫ﺻﺤﻨﻪ ﻛﺎرش را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﺳﺎﺳﺎً زن را ﻋﻤﺪاً در آﺧـﺮ آوردهاﻳـﻢ‬ ‫ﻛﻪ او ﻓﺼﻞاﻟﺨﻄﺎب ﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛـﻪ زن و ﺷـﻮﻫﺮﻫﺎ در ﺧـﺎﻧﻮاده‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺳﻌﻲ ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ در ﺗﻀﺎد ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻮب در ﺑﻌﻀﻲ‬ ‫ﺟﺎﻫﺎ ﻫﻢ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻨﻄﻮر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي زن و ﻣﺮدي ﻛـﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻘﺶآﻓﺮﻳﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﺨﻴﻞ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫـﺮ ﻳـﻚ از اﻳـﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫـﺎ‪ ،‬از ﺷﺨﺼـﻴﺖ‬ ‫اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻧﺸﺌﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ آﻳـﺎ اﻳـﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫـﺎ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪوﻳﮋه زﻧﺎن اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﻮد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؟‬ ‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ اول ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﻴـﺎﻧﮕﺮ آن‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي زن‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه اﻛﺜﺮﻳﺖ زﻧﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﭘﺎﺳـﺦ‬ ‫ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ دوم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬ﺗﺤـﺖ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺤﻴﻂ و ﺳﻠﻄﻪ ﻣﺮداﻧﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻬﺮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎه ﻧﻴﺰ اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﻲ ﺣﺎﺷﻴﻪاي در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رخ ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ از ﺑﻌﻀـﻲ از‬ ‫واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ دورﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﮔـﺎه ﻣﻌﻠـﻮل ﻃﻨﺰﺑـﻮدن ﻣـﺎﺟﺮا و ﮔـﺎه ﻣﻌﻠـﻮل‬ ‫ﺧﻴﺎلﭘﺮدازيﻫﺎي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣـﺎ در ﻛـﻞ از ﻧﻈـﺮ دﺳـﺖاﻧـﺪرﻛﺎران ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪159‬‬

‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي زن )و ﻣﺮد( ﻫﻤﮕﻲ در ﻫﻤﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ وﺟـﻮد‬ ‫دارﻧﺪ و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻜﻠﻴﻒ آﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‬ ‫و در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد؟‬ ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬

‫از ﻧﻈﺮ ﻫﻤﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻃﻨﺰ ﺑﺮ آن اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬ ‫ﺿﻤﻦ ﻓﺮاﻫﻢﻛﺮدن ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺷﺎد و ﻣﻔﺮح‪ ،‬از روﻳﻜﺮدي اﻧﺘﻘـﺎدي ﻧﻴـﺰ ﺑﻬـﺮه ﺑﺒـﺮد‪.‬‬ ‫ﻗﺮﻳﺐﺑﻪاﺗﻔﺎق ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار زﻧﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﺤـﻮي اﻳـﻦ ﻃﺮﻓـﺪاري را‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﻏﻠﺐ ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺗﻌﻠﻖ دارد و ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺮدان‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن ﺑﺮ اﻳـﻦ ﺑﺎورﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎﻧﻜـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع زن و‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮي را ﺑـﻪ آن ﻣﺒـﺬول دارﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ اﻳـﻦ‬ ‫ﻃﺮﻓﺪاري و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪي آﻧﺎن ﺿﻌﻒﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ در ﻧﻮع ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫وﺟﻮد دارد ﺟﺒﺮان ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﺑﺮ آن ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪ‪ ،‬واﻗﻊﮔﺮاﺑﻮدن ﺳـﻤﺖ‬ ‫و ﺳﻮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﻣﺪﻋﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ ﻛـﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻃﻴﻒ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ .‬درواﻗﻊ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎزﺗﺎب ﺑﺨﺶ ﻛﻮﭼﻜﻲ از اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ را ذﻫﻦ‬ ‫ﺧﻼق ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﻲآﻓﺮﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ذﻫﻨﻴﺎت ﺻﺮف‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آﻧﻬـﺎ ﺑﺮاﻳﻨـﺪ‬ ‫ذﻫﻦ ﺧﻼق ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻼً درﺑـﺎره ﻣﻔﻬـﻮم‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎي آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت‬ ‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻣـﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ و ﺑﻌﻀـﻲ ﺑﺎزﺗـﺎب ﻧﻤـﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺴـﻠّﻢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و ﻧﻜﺘﻪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣـﺎ درﺑـﺎره زﻧـﺎن وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﺳﺎن ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻫﻤﻮاره ﺷﺎﻫﺪ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ از زﻧﺎن‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧـﻲ ﻛﻤﺘـﺮ ﺷـﺎﻫﺪ زﻧـﺎﻧﻲ در ﻣﻘـﺎم اﺳـﺘﺎد داﻧﺸـﮕﺎه‪،‬‬ ‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪس‪ ،‬ﭘﺰﺷﻚ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ واﻗـﻊﮔﺮاﻳـﻲ‬

‫‪160‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺳﻤﺖوﺳﻮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺧﺪﺷﻪدار ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻌﻲﻫﻤﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﺗﺎ از ﺳﻮﮔﻴﺮي ﺑﺮاي زﻧﺎن ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗـﺎ‬ ‫ﭼﻪ اﻧﺪازه در اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدهاﻧﺪ؟ اﮔـﺮ ﻣـﺮور ﻛﻮﺗـﺎﻫﻲ ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ ﺑﺮرﺳـﻲ‬ ‫ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻨﺪازﻳﻢ‪ ،‬درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﻼﺷﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺷﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫در ﻣﻮارد زﻳﺎدي ﺷﺎﻫﺪ ﺳﻮﮔﻴﺮي ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻮﮔﻴﺮيﻫﺎ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣـﻮرد‬ ‫دﻗﺖ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ واﻗﻊﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻮرد ادﻋﺎي ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﺑـﻴﺶ‬ ‫از ﭘﻴﺶ ﺧﺪﺷﻪﭘﺬﻳﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ اﻳﻦ ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪﻫـﺎ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع راﺑﻄـﻪ ﻣﻴـﺎن‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪدي ﺑـﻴﻦ آﻧﭽـﻪ‬ ‫اﻫﺪاف‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻫـﺪاف‪ ،‬اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎ و ﻣﺼـﺎﻟﺢ‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺗﻀﺎدﻫﺎﻳﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻧﻪاي ﺑـﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ ﺧـﻮد‬ ‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻬﺮهﮔﻴـﺮي از ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻣﺘﻌـﺪد ادﺑـﻲ‪ ،‬زﻳﺒﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﭼﻴـﻨﺶ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧـﻪ‬ ‫ﺑﺨﺶﻫﺎ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ از ﻣﻌﻀﻼت و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﺨﺎﻃـﺐﺷﻨﺎﺳـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬از‬ ‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑـﺮ ﻛﻠﻴـﺎت ﺗﻜﻴـﻪ دارد و ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﻇﺮاﻳﻒ ﺿﺮوري ﻳـﻚ ﻛـﺎر رﺳـﺎﻧﻪاي را ﻧﺎدﻳـﺪه اﻧﮕـﺎرد و ﻫﻤـﻴﻦ اﻣـﺮ ﺳـﺒﺐ‬ ‫اوﻟﻮﻳﺖﻳﺎﻓﺘﻦ »ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي« ﺑﺮ »ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ« ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫آﻧﺎن اذﻋﺎن دارﻧﺪ ﻛﻪ ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ از ﻓﻀـﺎﻫﺎي آزاد و‬ ‫ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ذﻫﻨﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻃﻨـﺰ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي واﻗﻌـﻲ ﻛﻠﻤـﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي وارد ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻫـﻢ‬ ‫ﻣﻔﺮح ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫـﻢ روﻳـﻪ اﻧﺘﻘـﺎدي ﺧـﻮد را ﺣﻔـﻆ ﻛﻨﻨـﺪ و اﻟﺒﺘـﻪ در ﻣـﻮاردي‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻛﻪ »ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن« اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﺎن ﺑـﺎ ﻣﺸـﻜﻞ‬ ‫ﭼﻨﺪاﻧﻲ در ﺣﻮزه دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ روﺑـﻪرو ﻧﺒـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻳـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ ﮔﺎه ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮزﻫـﺎي ﻣﻤﻨﻮﻋـﻪ را ﻧﻴـﺰ‬ ‫درﻧﻮردد ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲزداﻳﻲ از ذﻫﻦ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪161‬‬

‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ارﺗﺒﺎط ﺑﻬﺘﺮ و ﻣﺆﺛﺮﺗﺮي ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﻮزه ﺳﻴﺎﺳـﻲ و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻀﺎد ﻣﻮرد اﺷﺎره را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣـﺲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﺣـﻮزه‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن و ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻤﺘﺮ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آﻧﺎن درﺑﺎره زﻧﺎن ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ ﻳـﻚ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻄﻠﻮب را ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧﺎن را در ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻧﮕﻲ و‬ ‫ﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن و ﮔﺎه ﺑـﺎ ﺧﺼـﻠﺖﻫـﺎﻳﻲ ﻧـﻪﭼﻨـﺪان ﭘﺴـﻨﺪﻳﺪه ﺗﺮﺳـﻴﻢ‬ ‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪6‬‬ ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ »ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ« رادﻳـﻮ اﻳـﺮان‬

‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از زواﻳﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭘـﺮداﺧﺘﻴﻢ‪ .‬در‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻼش ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن ﻫﻢ در ﺳـﻄﺢ ﺧـﺮد )ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻛﻴﻔـﻲ‬ ‫ﻣﺤﺘﻮا( و ﻫﻢ در ﺳﻄﺢ ﻛﻼن )ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ( ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬ ‫در اﻳــﻦ ﻓﺼــﻞ ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻــﻞﺷــﺪه را ﺑﺮرﺳــﻲ ﺧــﻮاﻫﻴﻢ ﻛــﺮد و در اﻧﺘﻬــﺎ‪،‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺳﻄﺢ ﺧﺮد‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮ زﻧـﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﭼﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﻲ دارد؟ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺘﻦﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ اﻳـﻦ ﻣﺸﺨﺼـﺎت را‬ ‫دارد‪:‬‬ ‫‪ .1‬زﻧﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻫﻤﺴﺮي ‪ -‬ﻣﺎدري ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣـﺎدران و‬

‫‪164‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻫﻤﺴﺮاﻧﻲ ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻣﻄﻠﻮب را ﻛﻤﺘﺮ داﺷﺘﻨﺪ )ﻣﻨﻄﻘﻲﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﺪﺑﺮ در اﻣـﻮر‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬آﺷﻨﺎ ﺑﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪ‪.( . ..‬‬ ‫‪ .2‬ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺸﻲ ﻛﻪ زﻧﺎن در آن ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻧـﻪ‬ ‫و آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .3‬ﻓﻀﺎي ﻛﻨﺶ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻛـﻪ زﻧـﺎن در آن ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪﻧﺪ در ﻣﻨﺰﻟـﺖﻫـﺎي‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮد )ﺛﺮﻳﺎﮔﺪا‪ ،‬ﻛﺒﺮي اﺧﺒﺎري‪ ،‬ﭘﺰﺷﻚ ﻗﺎﺑﻞﺗﻤﺴﺨﺮ‪.( .. .‬‬ ‫‪ .4‬زﻧﺎن از ﺣﻀـﻮر در ﻣﻨﺰﻟـﺖﻫـﺎي ﺑـﺎﻻي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ )ﻣﻬﻨـﺪس‪ ،‬ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ‪ ،‬اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬ﭘﺰﺷﻚ‪ ( . ..‬ﻏﺎﻳﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .5‬زﻧﺎن ﮔﺎه ﺑﺎ ﮔﻔﺘﺎرﭘﺮﻳﺸﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﺎه در ﻧﻘـﺶ ﻫﻤﺴـﺮ ﻳـﻚ ﻣـﺮد‬ ‫ﺧﻨﮓ و دﺳﺖوﭘﺎﭼﻠﻔﺘﻲ و ﻳﺎ ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳـﻦ اﻣـﺮ دﻻﻟـﺖ ﺑـﺮ آن دارد ﻛـﻪ‬ ‫اﺳﺘﻌﺪاد و ﺣﻖ زﻧﺎن ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .6‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻣﺮدان از زنﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﺎ ﮔﺮﻳﺰان ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ ﭘﺸـﻴﻤﺎن و ﻳـﺎ در‬ ‫ﺣﺪ ﻳﻚ ﺷﺮ ﺿﺮوري ﺑﻪ آن ﻣـﻲﻧﮕﺮﻳﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪﻃـﻮر‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دﻻﻟـﺖ ﺑـﺮ ﻃﺒﻴﻌـﺖ ﻧﺎﺑﻬﻨﺠـﺎر زﻧﺎﻧـﻪ و ﻏﻴﺮﺿـﺮوريﺑـﻮدن زﻧـﺪﮔﻲ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .7‬در ﻣﻮاردي زﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻛﻼﻣﻲ – رﻓﺘﺎري ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .8‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﻚ اﻟﮕﻮي ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﻌﻘـﻮل و ﺻـﻤﻴﻤﻲ و ﻣﻌﺘـﺪل وﺟـﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬رواﺑﻂ ﻣﺮد و زن در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﻓﻜﺎر ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﻲ و‬ ‫ﻛﻠﻴﺸﻪاي و رﻓﺘﺎر و ﮔﻔﺘـﺎر ﺧﺸـﻦ ﺑـﻮد )ﻧﺎﺻـﺮ ﺧﻨﮕـﻪ و ﺟﻤﻴﻠـﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺠـﻮﻧﻲ و‬ ‫ﻋﻴﺎﻟﺶ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻬﻤﻨﻲ و رؤﻳﺎ ﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻫﻠﻦ و آﻟﻦ‪ ،‬ﺷﻮتزاده و ﻫﻤﺴـﺮش‪ ،‬ﻋﻠـﻲ‬ ‫داﻳﻲ و ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻣﮋﮔﺎن و ﻣﺠﻴﺪ(‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺳــﺶ ﻣﻬﻤــﻲ ﻛــﻪ در اﻳﻨﺠــﺎ ﻣﻄــﺮح ﻣــﻲﺷــﻮد اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ داﻧــﺶ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ از ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﭼﻴﺴـﺖ؟ از ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪ ﺑـﺎ ﻋﻮاﻣـﻞ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻃﻨـﺰ آﺷـﻨﺎﻳﻲ دارﻧـﺪ و وﺟـﻪ‬ ‫ﺗﻤﺎﻳﺰ آن را از ﻫﺠﻮ‪ ،‬ﻫﺰل و ﻓﻜﺎﻫﻪ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺣﺘﻲ ﮔﺎه ﺑﻪ ﺟﺎ از ژاﻧـﺮ ﻫﺠـﻮ‬

‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬

‫‪165‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪوﻳﮋه در ﺑﺤﺚﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﻲ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ از‬ ‫اﻳﻦ ژاﻧﺮ ﺑﺮاي ﻧﻘﺎدي ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻮﺿﻮع زن و ﺧﺎﻧﻮاده ﺑـﻪ‬ ‫ﭘﺎي ﺑﺤﺚﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪوﻳﮋه آﻧﻜﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﺼـﻮﻳﺮي‬ ‫از زﻧﺎن در ﻣﻨﺰﻟﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﺷﻐﻠﻲ‪ -‬ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ( اراﺋﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ درﺑﺎره ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ آن اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ‬ ‫اﻳﻦ ژاﻧﺮ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻇﺮاﻓﺘﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎﻓﺖ ﻃﻨﺰ وﺟـﻮد دارد‪،‬‬ ‫از ﺑﺴﻴﺎري ﺧﻄﻮﻃﻲ ﻛﻪ ﻗﺮﻣﺰ ﻓﺮض ﺷﺪهاﻧﺪ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﻃﺮح‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻗﺪرت ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﻛﻪ در ﻃﻨﺰ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان اﻓـﺮاد و‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را زﻳﺮ ذرهﺑﻴﻦ ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ درﺑﺎره زﻧﺎن ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ژاﻧـﺮ ﻃﻨـﺰ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎري از‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﺮدان درﺑﺎره آﻧـﺎن و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑـﻪ ﮔﺮوﻫـﻲ از زﻧـﺎن ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬درﻋﻴﻦﺣﺎل‪ ،‬در ﺷﻤﺎر دﻳﮕﺮي از اﻳـﻦ ﻃﻨﺰﻫـﺎ ﭼﻨـﺪان ﻣﻮﻓـﻖ ﻧﺒـﻮده‬ ‫اﺳﺖ؛ ﺑﻪوﻳﮋه در ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻔﺎت ﻣﻨﻔـﻲ زﻧـﺎن ﭘﺮداﺧﺘـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﭼﺮاﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮضﺷﺪه ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﻮﻳﺖ زﻧﺎن ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﺻﻔﺎت ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻼً ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺮد ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ‬ ‫ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اذﻋﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺨﺖ ﻣﺮاﻗـﺐ ﺳـﻮﮔﻴﺮي درﺑـﺎره زﻧـﺎن‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﺎز ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﮔﺎه ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﻲروﻧﺪ و ﻫـﻢ ﺑـﻴﺶ از آﻧﭽـﻪ‬ ‫آﻧﺎن اذﻋﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺳﻮﮔﻴﺮي و ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔﻲ درﺑﺎره زﻧﺎن وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻌﺪاد زن و ﻣﺮد در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‪،‬‬ ‫ﺳﺮدﺑﻴﺮي‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ و ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺤـﻮه‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ درﺑﺎره زﻧﺎن )ذﻫﻨﻴﺖ زﻧﺎﻧﻪ‪ ،‬رﻓﺘﺎر زﻧﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺧﻼق زﻧﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻈـﺎرات زﻧﺎﻧـﻪ(‬ ‫و ﻛﻨﺶﻫﺎي آﻧﺎن در ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ – اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ذﻫﻦ ﻣﺮداﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬

‫‪166‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ آن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻓﻘﻂ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮاﺳـﺖ ﻛـﻪ زﻧـﺎن ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫وﺳﻴﻠﻪ ﻟﺤﻦ و ﻧﻮع ﺑﺎزﻳﮕﺮي ﺗﺎ ﺣﺪي در آن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎت اﺻﻠﻲ‪،‬‬ ‫ﭘﻴﺶ از اﺟﺮا ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻞ ﺑﺴﻴﺎر آزادي را ﺑﺮاي ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮزﻫﺎ را درﻧﻮردﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻲﻣﺮزﺑﻮدن اﺳـﺘﻔﺎده از‬ ‫ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﻣﻬﻢ را دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد اذﻋﺎن دارﻧﺪ ﻛـﻪ ﻫﻨـﻮز ﺑـﺎ وﺿـﻌﻴﺖ آرﻣـﺎﻧﻲ ﻓﺎﺻـﻠﻪ دارﻧـﺪ‪ .‬آﻧـﺎن‬ ‫ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي را ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ در ﺑﺨﺸﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧـﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺄن زﻧﺎن و ﺧﺎﻧﻮاده در واﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒـﺖ ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ اﻳـﻦ ﻫـﺪف‪،‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ و در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﺳﻄﺢ ﻛﻼن‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ از ﻫﻤﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎي ﻣﻜﺘـﻮب و ﻏﻴﺮﻣﻜﺘـﻮب‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻛﻠﻲ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎد ﻛـﺮدﻳﻢ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﻳﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞﺷﺪن را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬ ‫اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ ﻛـﻪ ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑـﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از ﺗﺠﺮﺑﻴـﺎت و داﻧـﺶ‬ ‫رﺳﺎﻧﻪاي اﻓـﺮاد )ﻣـﺜﻼً ﻣﺨﺎﻃـﺐﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﻧـﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي ﻛـﻪ ﻣﺨﺎﻃـﺐ آن را‬ ‫ﻣﻲﭘﺴﻨﺪد( ﻛﻪ از آن ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي« ﻳﺎد ﻛﺮدﻳﻢ ﮔﺎه ﺗﺼـﺎدم ﭘﻴـﺪا‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ از آن ﺑـﺎ ﻧـﺎم‬ ‫»ﻣﻨﻄﻖ رﺳﺎﻧﻪاي« ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﺎر ﺗﺤﻘـﻖ ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ را‬ ‫ﻣﺸﻜﻞﺗﺮ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬ ‫»رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﻣﻨﻄﻖ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي رﺳﺎﻧﻪاي ﻏﺎﻟﺒـﺎً ﺷـﺒﺎﻫﺖﻫـﺎي زﻳـﺎدي دارﻧـﺪ‬ ‫)ﭼﺮاﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻓﻨﺎوري ﻣﺸﺎﺑﻪاي را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ( و ﻣﺤﺘـﻮاي ﻛﺎﻧـﺎلﻫـﺎي‬ ‫آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﺘﺮك اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﭘﻮﺷـﺶ ﺧﺒـﺮي رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي‬

‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬

‫‪167‬‬

‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ« )ﻣﻚ ﻛﻮاﻳـﻞ‪،‬‬ ‫‪.(205 :1382‬‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻫﺪف آﻣﻮزﺷـﻲ – ارﺷـﺎدي‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ﺑﺮاي ﺟﺬب ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺿﺮوري اﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف اﺻﻠﻲ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺷـﺎد و ﻣﻔـﺮح در ﻳـﻚ‬ ‫روز ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي اﻳﺠـﺎد ﭼﻨـﻴﻦ ﻓﻀـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻋﻮاﻣـﻞ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ ﻛﻪ در ﻋﻴﻦ آﻧﻜﻪ ﻧﮕـﺎﻫﻲ اﻧﺘﻘـﺎدي ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ‬ ‫روزﻣﺮه ﻣﺮدم دارد‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ژاﻧﺮ ﻃﻨﺰ رﺿـﺎﻳﺖ ﺧـﺎﻃﺮ ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن را‬ ‫ﺟﻠﺐ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻋﻼوهﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﻬـﻢ اﺛﺮﮔـﺬار در‬ ‫ﺷﻜﻞ و ﻣﺤﺘﻮاي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﺟﻠـﺐ رﺿـﺎﻳﺖ ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن اﺳـﺖ‪» .‬ﺟﻠـﺐ رﺿـﺎﻳﺖ‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺷﺎﻳﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎزار رﺳﺎﻧﻪاي ﺑﺴﻴﺎر رﻗﺎﺑﺖآﻣﻴـﺰ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻋﺎﻣـﻞ ﺧﻴﻠـﻲ‬ ‫ﻣﻬﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪات رﺳﺎﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ« )ﻣﻚ ﻛﻮاﻳﻞ‪.(168 :1382 ،‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و‬ ‫ﺟﻠﺐ رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺨﺎﻃﺐ )ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي ﻧﻴﺰ ﻟﺤﺎظ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪،‬‬ ‫در ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻜﻞدﻫﻨﺪه اﺻﻠﻲ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﺑﺴﻴﺎر آﺷﻜﺎرﺗﺮي ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪوﻳـﮋه آﻧﻜـﻪ اﮔـﺮ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاﺳﺎس »ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ« ﻧﻴﺰ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻢ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻨﻄﻖ و رﻓﺘﺎر ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬ ‫)در اﻳﻨﺠﺎ رادﻳﻮ( ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ و ﺷﺎد و ﻫـﻢ ﺟﻠـﺐ رﺿـﺎﻳﺖ‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ در اوﻟﻮﻳـﺖ ﻗـﺮار‬ ‫ﻧﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﺴﻴﺮي ﻛﻪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﺣﺮﻛـﺖ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻜﺘﻪاي را ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮدﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﻛﺎرآﻣﺪي ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧـﺪ در ﻧﻈـﺎم ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺑـﺎ‬

‫‪168‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻓﺮدي و ﺣﺮﻓﻪاي ﺳﺒﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ در ﻧﻴﺖ ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻨﺪ ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ از ﻧﻘﺾ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎ را در ﺧـﻮد‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺳﺮدﺑﻴﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺷـﻜﻞ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﺎر را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﻴـﺰ اﺷـﺎره ﻛـﺮدﻳﻢ اﻳـﻦ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ اﺻﻮل ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻋﺮﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬درواﻗﻊ ﺷﺎﻳﺪ اﮔـﺮ‬ ‫آﻧﺎن ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﻄﻠﻘﺎً ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻓﻀﺎي رﻗﺎﺑﺘﻲ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫ﻣﻴﺎن رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻜـﻲ از ﻧﻜـﺎت‬ ‫ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ در ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻓﻜﺮي و ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻔﺮات اﻧﺘﻬﺎﻳﻲاﻧـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻢﻫﺎي اﺻﻠﻲ را ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ را ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫درواﻗﻊ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴـﺰ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺮﻓﻪاي و ﻣﺤـﻴﻂ ﻧﺰدﻳـﻚ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺗﻬﻴـﻪﻛﻨﻨـﺪه و ﺳـﺮدﺑﻴﺮ در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي دﺧﻴﻞ اﺳـﺖ و دورﺑـﻮدن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰيﻫـﺎي ﻛـﻼن‬ ‫)ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ( از واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ و آرﻣﺎنﮔﺮاﻳﺎﻧﻪﺑﻮدن آﻧﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﻛـﺮد ﻣﺤـﺪودﺑﻮدن ﻓﻀـﺎي رﻗـﺎﺑﺘﻲ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺤﺼﺎريﺑﻮدن ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎﺳـﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖ و اﻧﺤﺼﺎريﺑﻮدن ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﻓﻘـﻂ اﻓـﺮادي ﻛـﻪ‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎن را دارﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻫﺪاف ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ را ﺗﺤﻘـﻖ‬ ‫ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺬب ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﮔﺰﻳﻨﺸﻲ ﺑﺴﻴﺎر‬ ‫ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب اﻓﺮاد وﺟﻮد ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ روي‪ ،‬ﻧﺒـﻮد ﻣﻴـﺪان‬ ‫رﻗﺎﺑﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺤﺼﺎريﺑﻮدن ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آﺳﻴﺐﻫـﺎي ﺟـﺪي‬ ‫را در ﭘﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬

‫‪169‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ و ﻳﻚ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺳﺆال اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب را ﻣﻄﺮح ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ »زﻧـﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟«‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻃﻴﻒ ﮔﺴﺘﺮدهاي را ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻫـﻢ زن در‬ ‫ﭼﻬﺮه ﺳﻨﺘﻲ‪ ،‬ﻫﻢ در ﭼﻬﺮه ﺟﺪﻳﺪ و ﻫـﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ از ﻫـﺮ دو‪ .‬اﻣـﺎ ﮔـﺮاﻳﺶ اﻳـﻦ‬ ‫ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﻓﺼـﻮل ﭘﻴﺸـﻴﻦ‬ ‫اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ اﺷﺎره ﺑـﻪ ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪﺑـﻮدن واﻗﻌﻴـﺖ در رﺳـﺎﻧﻪ دارد ﻛـﻪ‬ ‫درﺑﺮدارﻧﺪه اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮔﺮوﻫﻲ در ﮔﺮو آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺠﺴﺘﻪ )‪ (1383‬اﮔﺮ ﻃﻨﺰﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺮﺷﻨﻮﻧﺪه ﺻﺒﺢ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ )ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﻗﺒﻠﻲ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ( را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪ ،‬ﻫـﺮ وﻗـﺖ ﻃﻨـﺰي درﺑـﺎره زﻧـﺎن ﮔﻔﺘـﻪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﭘﺮﺣﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺑﻲﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺟﻴﻎوداد ﺑﻲدﻟﻴﻞ آﻧﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻲ از ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﺗـﺎرﻳﺨﻲ ـ ﺳـﻨﺘﻲ زﻧـﺎن ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﺳﺖ‪» .‬زﻳﺮا ﻣﺮدان ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ زﻧـﺎن اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻧﺸـﺎن داده ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ‬ ‫اﻗﺘﺪار ﻳﻜﺴﻮﻳﺔ درﺧﻮاﺳﺘﻲ ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ و راﺑﻄﻪ ﻗـﺪرت ﻓﺮادﺳـﺘﻲ را‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ« )ﺧﺠﺴﺘﻪ‪ .(68 :1383 ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﻮز ﺑـﺮﺟﺎﻧﺸـﻴﻦ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ وي » اﻏﻠﺐ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫـﺎي‬ ‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ و ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎي ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﻲ‪ ،‬رواﻳﺘﮕﺮ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑـﻲ ﭼـﻮنوﭼـﺮاي ﮔﻔﺘﻤـﺎن‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ اﺳﺖ« )ﻫﻤﺎن‪.(68 :‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪوﻳﮋه ﺑﺮآﻧﻨﺪ ﺗﺎ زن را در ﻓﻀـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‪ ،‬در‬ ‫ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮ ﻛﺸـﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ آﻧـﺎن در ﻓﻀـﺎﻫﺎي ﺧﻴﻠـﻲ ﻣﺤـﺪود‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ و ﻛﻤﺘﺮ زﻧﺎن را در ﻣﻨﺰﻟﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬ ‫)ﻣﺪﻳﺮ‪ ،‬اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬ﻣﺨﺘﺮع‪ ،‬ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه و‪ ( .. .‬ﻣـﻲﺑﻴﻨـﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻴﭻ ﺗﻀـﺎدي ﺑـﺎ ﻧﻘـﺶﻫـﺎي ﺳـﻨﺘﻲ ﻣـﺎدري – ﻫﻤﺴـﺮي‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷـﺎﻫﺪ ﻫﻤـﺎن دو ﻧﻘـﺶ ﺳـﻨﺘﻲ ﻫﺴـﺘﻴﻢ‪ ،‬آن ﻫـﻢ در‬ ‫اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﻄﻠﻮب‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮي از زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛـﻪ‬

‫‪170‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺮدان اﺳﺖ ﺗﺎ زﻧﺎن )ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﺮدان اﺳـﺖ و در‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻧﺎن(‪.‬‬ ‫در ﻣﺠﻤﻮع ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ زﻧـﺎن در ﻃﻴـﻒ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬از ﻳـﻚ ﻫﻤﺴـﺮ ﻣﻄﻴـﻊ ﺗـﺎ ﻳـﻚ ﻫﻤﺴـﺮ‬ ‫ﺳﻠﻄﻪﮔﺮ‪ ،‬از ﻳﻚ ﻣﺎدر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺗﺎ ﻳـﻚ ﻣـﺎدر ﭘﺮﺗﻮﻗـﻊ و ﺑـﻲﻣﻨﻄـﻖ‪ ،‬از ﻳـﻚ زن‬ ‫ﺳﺨﻨﻮر و ﺧﻮشﺳﺨﻦ ﺗﺎ ﻳﻚ زن ﻟﻜﻨﺖدار‪ ،‬از ﻳﻚ زن ﮔﺎه ﺑﺴﻴﺎر آرام و ﺑﺎادب‬ ‫و ﺧﻴﺮﺧﻮاه ﺗﺎ ﻳﻚ زن ﮔﺎه ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺸﻦ و ﺗﻨﺪ و ﺑﺪﺧﻮاه‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴـﺮﻳﻢ ﻛـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺟﻤﻌـﻪاﻳﺮاﻧـﻲ ﻫﻨـﻮز‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ درﺑﺎره زﻧﺎن ﺑﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻳـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻔﺮﻳﺤـﻲ‬ ‫ﭘﺮﻣﺨﺎﻃﺐ و ﭘﺮﺳﺎﺑﻘﻪ رادﻳﻮﻳﻲ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﺮﺳـﻨﺪ و ﻣﻴـﺎن اﻟﮕﻮﻫـﺎي‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از زﻧﺎن‪ ،‬زن اﻣﺮوزي و زن دﻳﺮوزي‪ ،‬زﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ و زﻧـﻲ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ در ﻧﻮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪاي را ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻧﺒﺎﻳـﺪ آﻧﭽـﻪ ﻛـﻪ‬ ‫درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ ﮔﻔﺘﻴﻢ درﺑﺎره ﺑﺨﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻪاﻳﺮاﻧﻲ داراي ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻃﻨـﺰ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ در رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬آﻧﭽـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﻪ آن‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ ﻫﻤﺎن ﻧﻜﺎﺗﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ذﻛﺮش آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﭼﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻃﻨﺰ دﻳﮕﺮ در رادﻳـﻮ اﻳـﺮان و‬ ‫رادﻳﻮ ﺟﻮان و رادﻳﻮ ﺗﻬﺮان ﻧﻴﺰ درﺧﺼﻮص ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد آﻳـﺎ ﻧﺤـﻮه ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ زﻧـﺎن در آن ﻧﻴـﺰ ﻫﻤـﻴﻦ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎ را دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ ﻋﻼوهﺑﺮ رادﻳﻮ اﻳﺮان و دو رادﻳﻮي ﻳﺎدﺷﺪه‪،‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﺣﻮزه ﺳﻴﻤﺎ در اﻳﻦ ﺑﺎره اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻳﺎ ﻣﻲﺷـﻮد‪،‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎ را در ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻳﻚ ﭼﻬﺮه ﻛﻠﻲ از زن در ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ ﻳﺎري ﻛﻨـﺪ و ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰان و ﻣﺤﻘﻘﺎن و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزان در ﺟﻬﺖ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻳﻚ ﭼﻬﺮه ﻣﻄﻠﻮبﺗـﺮ از‬ ‫زﻧﺎن ﻳﺎري رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ‬ ‫‪-‬‬

‫آﺑﺮاﻫﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬ﻳﺮواﻧﺪ‪ .(1381) .‬اﻳﺮان ﺑﻴﻦ دو اﻧﻘﻼب‪ ،‬از ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﺎ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‪،‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺎﻇﻢ ﻓﻴﺮوزﻣﻨﺪ و دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻣﺮﻛﺰ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫آﺑﻮت‪ ،‬ﭘﻼﻣﻼ ‪ -‬واﻻس‪ ،‬ﻛﻠﺮ‪ .(1381) .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ زﻧﺎن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﻨﻴﮋه ﻧﺠﻢ ﻋﺮاﻗﻲ‪،‬‬

‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻧﻲ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫آﺳﺎﺑﺮﮔﺮ‪ ،‬آرﺗـﻮر‪.(1381) .‬رواﻳﺖ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬رﺳـﺎﻧﻪ و زﻧـﺪﮔﻲ روزﻣـﺮه‪،‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻟﻴﺮاوي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﺮوش‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫آﻟﻜﻮف‪ ،‬ﻟﻴﻨﺪا‪» .(1385) .‬ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎﺳـﻲﻫـﺎي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴـﺘﻲ«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻋﻠﻴﺮﺿـﺎ ﺷـﻤﺎﻟﻲ‪،‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎرم‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫اﺳﺘﺮﻳﻨﺎﺗﻲ‪ ،‬دوﻣﻴﻨﻴﻚ‪ .(1380) .‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻋﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﺔ ﺛﺮﻳـﺎ‬

‫ﭘﺎكﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﮔﺎم ﻧﻮ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫اﺳﻤﻴﺖ‪ ،‬ﻓﻴﻠﻴﭗ‪ .(1383) .‬درآﻣﺪي ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴـﻦ ﭘﻮﻳـﺎن‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪:‬‬

‫دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫اﻋــﺰازي‪ ،‬ﺷــﻬﻼ‪ .(1385) .‬ﻓﻤﻴﻨﻴﺴــﻢ و دﻳــﺪﮔﺎهﻫــﺎ )ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ ﻣﻘــﺎﻻت(‪ ،‬اﻧﺠﻤــﻦ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻧﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات روﺷﻨﮕﺮان و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻧﺎن‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫‪172‬‬

‫‪-‬‬

‫اﺻﻮل ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان ﻣﺼـﻮب ﺷـﻮراي ﻋـﺎﻟﻲ اﻧﻘـﻼب‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ .(1378)،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ال دوآﻟﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﺟﻮري‪ .(1383) .‬روش رﻫـﺎﻳﻲ ﺑﺨـﺶ‪ ،‬ﻓﻤﻴﻨﻴﺴـﻢ و ﭘـﮋوﻫﺶ ﻫـﺎي‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻧﺎﻳﺒﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت زﻧﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫اورﺗﻨﺮ‪ ،‬ﺷﺮي ب‪» .(1385) .‬آﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ زن ﺑﻪ ﻣﺮد ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻧﺴـﺒﺖ ﻃﺒﻴﻌـﺖ ﺑـﻪ ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬

‫اﺳﺖ؟«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﻴﺮوزه ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬از ﻛﺘﺎب ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ و دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎ‪ ،‬اﻧﺠﻤـﻦ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻧﺎن‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺑﺎﻟﺲ‪ ،‬ﻛﺮﻳﺴﺘﻮﻓﺮ‪» .(1380) .‬ذﻫﻨﻴﺖ ﻧﺴﻠﻲ«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ارﻏﻨـﻮن‪،‬‬

‫ﺷﻤﺎره ‪.19 ،‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎرد‪ ،‬ﺟﺴﻲ‪ .(1384) .‬دﻧﻴﺎي زﻧﺎن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻬﺮزاد ذوﻓﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﺧﺘﺮان‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺑﻬﻨﺎم‪ ،‬ﺟﻤﺸﻴﺪ‪ .(1382) ،‬ﺗﻤﺪن و ﺗﺠﺪد )ﮔﻔﺖوﮔﻮي راﻣﻴﻦ ﺟﻬﺎﻧﺒﮕﻠﻮ(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﻛﺰ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺑﺸﻴﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ‪ .(1379) .‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‬

‫آﻳﻨﺪه ﭘﻮﻳﺎن ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﭘﺎكﻧﻬﺎد ﺟﺒﺮوﺗﻲ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ‪ .(1381) .‬ﻓﺮادﺳﺘﻲ و ﻓﺮودﺳﺘﻲ در زﺑﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﮔﺎم ﻧﻮ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ‪ .(1383) .‬ﻗﺮاﺋﺘﻲ ﻧﻘﺎداﻧﻪ از آﮔﻬﻲ ﻫﺎي ﺗﺠﺎرﺗﻲ در ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن اﻳـﺮان‪،‬‬

‫ﺗﻬﺮان‪ :‬روزﻧﮕﺎر‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ‪ .(1385) .‬ﻧﻘﺪادﺑﻲ و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺮﻳـﻪ و ﻧﻘـﺪادﺑﻲ‬

‫ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﭘﺴﺘﻤﻦ‪ ،‬ﻧﻴﻞ‪ .(1381) .‬ﺗﻜﻨﻮﭘﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘـﺮ ﺻـﺎدق‬

‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻃﻼﻋﺎت‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﭘﻼرد‪ ،‬آرﺗﻮر‪ .(1383) .‬ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﺳﻌﻴﺪﭘﻮر‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﻛﺰ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﭘﺮاﺗﻜﺎﻧﻴﺲ‪ ،‬آﻧﺘﻮﻧﻲ و آرﻧﺴﻮن‪ ،‬اﻟﻴﻮت‪ .(1383) .‬ﻋﺼﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺎووس ﺳـﻴﺪ‬

‫اﻣﺎﻣﻲ و ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﺮوش‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ‬

‫‪-‬‬

‫‪173‬‬

‫ﺗﺮﻧﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺎﺗﺎن‪ .‬اچ‪ .(1378) .‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤـﺪﻋﺰﻳﺰ‬

‫ﺑﺨﺘﻴﺎري و ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻮﻻدي‪ ،‬ﻗﻢ‪ :‬ﻣﺆﺳﺴﻪ آﻣﻮزﺷﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ )ره(‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺗﻮﺳﻠﻲ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﺒﺎس‪ .(1384) .‬ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺑﻮردﻳـﻮ‪ ،‬ﮔـﺮوه ﭘﮋوﻫﺸـﻲ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺟﻮادي‪ ،‬ﺣﺴﻦ‪ .(1384) .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﻨﺰ در ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻛﺎروان‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺣﺠﺎزي‪ ،‬ﺑﻨﻔﺸﻪ‪ .(1384) .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻀﻮر زن در ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎ و اﺷـﻌﺎر ﻋﺎﻣﻴﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪:‬‬

‫ﻗﺼﻴﺪهﺳﺮا‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺧﺠﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺴﻦ‪» .(1383) .‬ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻏﺎﻟﺐ در رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ و ﺑﻴﺎﻧﺎت‬

‫ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﻮر در ﺣﻮزه زﻧﺎن«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ و ﺳﻨﺠﺶ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.38‬‬

‫‪-‬‬

‫دﺑﺎغ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ‪» .(1383) .‬ﻧﮕﺮه اي ﺑﺮ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺟﻨﺴﻴﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻃﻨـﺰ رﺳـﺎﻧﻪ ﻣﻠـﻲ«‪،‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ و ﺳﻨﺠﺶ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ :38‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫دﻧﻴﺲ‪ ،‬ﻣﻚ ﻛﻮاﻳﻞ‪ .(1382) .‬ﻣﺨﺎﻃﺐﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪:‬‬

‫ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫رﺿﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ .(1385) .‬ﻣﺼﺮف ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﮋﻣﻮﻧﻲ ﻳﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪاي‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫رﻓﻌﺖ ﺟﺎه‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ‪ .(1384) .‬ﻫﻮﻳﺖ و اﻣﺮ زﻧﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬ﮔـﺮوه ﭘﮋوﻫﺸـﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫رﻳﺘﺰر‪ ،‬ﺟﻮرج‪ .(1380) .‬ﻧﻈﺮﻳﺔ ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ در دوران ﻣﻌﺎﺻـﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﺔ ﻣﺤﺴـﻦ‬

‫ﺛﻼﺛﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺳﺎﭼﺪﻳﻨﺎ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ‪ .(1380) .‬ﺳﻨﺖ ﻫﺎي ﻋﻘﻠـﻲ در اﺳـﻼم‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﺔ دﻛﺘـﺮ ﻓﺮﻳـﺪون‬

‫ﺑﺪرهاي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻓﺮزان‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻬﺪي‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪ اروﻳﻨﮓ ﮔﺎﻓﻤﻦ درﺑﺎره ﻧﻤـﺎﻳﺶ ﺟﻨﺴـﻴﺖ در ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎت‪،‬‬

‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﺸﻬﺮي‪ 7 ،‬و ‪ 8‬ﻣﺮداد‪.(1385) ،‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

‫‪174‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺳﻴﻠﻮرﻣﻦ‪ ،‬دﻳﻮﻳﺪ‪ .(1381) .‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻴﻔﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻣﺤﺴـﻦ‬

‫ﺛﻼﺛﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﻧﺘﺸﺎراﺗﻲ ﻃﺒﻴﺎن‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺷﻮﻛﺮ‪ ،‬روي‪» .(1381) .‬ﻧﺴﻞ ﻣﻦ‪ :‬ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن‪ ،‬ﺷﻴﻔﺘﮕﺎن و ﺧﺮدهﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣـﺮاد‬

‫ﻓﺮﻫﺎدﭘﻮر و ﺷﻬﺮﻳﺎر وﻗﻔﻲﭘﻮر‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ارﻏﻨﻮن‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.20‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ‪ .‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﻫﺸﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪ ،‬ﻗﻢ‪:‬‬

‫ﻣﻮﺳﺴﺔ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت داراﻟﻌﻠﻢ‪) ،‬ﺑﻲﺗﺎ(‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻋﺎﺑﺪﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ‪» .(1385) .‬ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ و آﮔﻬـﻲﻫـﺎي ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺼـﺎف آرﻣـﺎنﻫـﺎ و‬

‫واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ«‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ رادﻳﻮ‪ .‬ﺷﻤﺎره ‪ ،33‬ﺻﺺ ‪. 80 -78‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻋﺒﻴﺪ‪ ،‬زاﻛﺎﻧﻲ‪ .(1383) .‬ﻛﻠﻴﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎماﻟﺪﻳﻦ ﻋﺒﻴﺪاﷲ‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺗﺤﻘﻴـﻖ و ﺷـﺮح‬

‫از ﭘﺮوﻳﺰ اﺗﺎﺑﻜﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬زوار‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻋﻠﻤﺪاري‪ ،‬ﻛﺎﻇﻢ‪» .(1386) .‬ﺑﺮزخ ﺳـﻨﺖ و ﺗﺠـﺪد در اﻳـﺮان«‪ ،‬ﻫﻔﺘـﻪﻧﺎﻣـﻪ ﺧﺒـﺮي –‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.18 ،‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻋﻠﻲآﺑﺎدي‪ ،‬ﻳﻮﺳﻒ‪» .(1374) .‬زﺑﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﺣﻘﻴﻘﺖ زﺑﺎن«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ ارﻏﻨﻮن‪ ،‬ﺷﻤﺎرة‬

‫‪7‬و‪.8‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻋﻮاض‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪» .(1383) .‬ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ ﺗﺼـﻮﻳﺮ زن در رﺳـﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﻏﺮﺑـﻲ«‪،‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ و ﺳﻨﺠﺶ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳـﺮان‪ ،‬ﺳـﺎل ﻳـﺎزدﻫﻢ‪،‬‬ ‫ﺷﻤﺎره ‪.38‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ‪» .(1383) .‬ﺟﺎﻳﮕﺎه زﻧﺎن در ﻋﺮﺻـﻪ رﺳـﺎﻧﻪ ﻫـﺎ«‪ ،‬ﻓﺼـﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ و‬

‫ﺳﻨﺠﺶ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.38‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻓﻬﻴﻤﻲﻓﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ‪ .(1383) .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ زن در آﻳﻨﻪ ﻫﻨﺮ ﻣﺮدﺳﺎﻻر‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ و‬

‫ﺳﻨﺠﺶ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.38،‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻓﻴﺴﻚ‪ ،‬ﺟﺎن‪».(1380) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﮋﮔﺎن ﺑﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ارﻏﻨـﻮن‪،‬‬

‫ﺷﻤﺎره ‪.19‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ‬

‫‪-‬‬

‫‪175‬‬

‫ﻛﺎﻇﻤﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺎس‪» .(1385) .‬ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ روﺣـﺎﻧﻲ در ﺳـﺮﻳﺎلﻫـﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ«‪ ،‬روزﻧﺎﻣـﻪ‬

‫آﻳﻨﺪه ﻧﻮ‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 16 ،132‬ﺑﻬﻤﻦ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻛﺎﻇﻤﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺎس‪ .(1383) .‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ روﺷﻨﻔﻜﺮي دﻳﻨﻲ در اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻃﺮح ﻧﻮ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻛﻮﻟﻮﻣﺒﻮرگ‪ ،‬ﺳﻮزان‪ .(1378) .‬رﺷﺪ ﺟﻨﺴﻴﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻬﻨﺎز ﺷﻬﺮآراي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻗﻘﻨﻮس‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﮔﻴﺪﻧﺰ‪ ،‬آﻧﺘﻮﻧﻲ‪ .(1379) .‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺒﻮري‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﻲ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﮔﺮب‪ ،‬ادوارد‪ .(1381) .‬ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﺔ ﻣﺤﻤـﺪ ﺳـﻴﺎﻫﭙﻮش و اﺣﻤﺪرﺿـﺎ‬

‫ﻗﺮويزاده‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﻌﺎﺻﺮ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻣﺎرﺷﺎل‪ ،‬ﻛﺎﺗﺮﻳﻦ و راسﻣﻦ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻦ‪ .‬ب‪ .(1381) .‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻴﻔﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘـﺮ‬

‫ﻋﻠﻲ ﭘﺎرﺳﺎﻳﻴﺎن و دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﻋﺮاﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻣــﺎرﻳﻮن ﻳﺎﻧــﮓ‪ ،‬آﻳــﺮﻳﺲ‪» .(1385) .‬ﺟﺎﻣﻌــﻪﭘــﺬﻳﺮي‪ :‬زﻧــﺎن و ﻣــﺮدان ﭼﮕﻮﻧــﻪ ﺳــﺎﺧﺘﻪ‬

‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮخ ﻗﺮهداﻏﻲ‪ ،‬از ﻛﺘﺎب ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻣﻘـﺎﻻت ﻓﻤﻴﻨﻴﺴـﻢ و دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎي‪،‬‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻧﺎن‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻣﺎﻫﺮؤﻳﺎن‪ ،‬ﻫﻮﺷﻨﮓ‪» .(1384) .‬ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ و ﺗﻤﺪن ﻏﺮﺑﻲ«‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻳـﺮان‪15 :‬‬

‫و ‪ 16‬ﺗﻴﺮﻣﺎه‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻣﺮديﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﻲ‪ .(1382) .‬ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖ در ﻋﻠﻢ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺟﺘﻤـﺎع‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪:‬‬

‫ﻃﺮح ﻧﻮ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي ﺳـﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان ‪،‬‬

‫اﻫﺪاف‪ ،‬ﻣﺤﻮرﻫﺎ‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ و ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺗﻮﻟﻴـﺪ‪ ،‬ﺗـﺄﻣﻴﻦ و ﭘﺨـﺶ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳـﻴﻤﺎ‪،‬‬ ‫)‪.(1384‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﻣﻬﺪي‪ .(1386) .‬رﻗﺎﺑﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﺟﺬب ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ رادﻳﻮ )ﻣﺎﻫﻨﺎﻣـﻪ‬

‫ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺻﺪاي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان(‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،36‬ﺻﺺ ‪.97 -94‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻫﻴﻮز‪ ،‬اﺳـﺘﻴﻮارت‪ .(1376) .‬ﻫﺠﺮت اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻋـﺰتاﷲ ﻓﻮﻻدوﻧـﺪ‪،‬‬

‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻃﺮح ﻧﻮ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻧﺮﺳﻴﺴﻴﺎﻧﺲ‪ ،‬اﻣﻴﻠﻴﺎ‪ .(1383) .‬ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻨﺴﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻓﻜﺎر‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺎن در رادﻳﻮ اﻳﺮان‬

176

- Cottle Simon (1998) – making ethnic minority programmes inside the BBC: professional pragmatics & cultural containment , Media , Culture & Society Vol. 20. No. 2: 295317 - D, Acci , J – Television & Representation & Gender in R. C , Allen & Hill (eds) The Television Study Reader , London , Routledge , 2004 , pp: 373 - 388 - Willams, Kevin (2003) Understanding Media Theory, oxford university press, New Yourk:71