Лемківське весілля

Ëåìê³âñêå âåñ³ëÿ

1

2

²âàí Ìàäç³ê Âëàäåê Ìàêñèìîâè÷

Ëåìê³âñêå âåñ³ëÿ

3

ISBN 83-910742-8-5

Êîìïþòåðíèé íàá³ð, ñêàí-ôîòî: Âëàäåê Ìàêñèìîâè÷ Ëàìàíÿ, ´ðàô³÷íå îôîðìëåíÿ: Âëàäåê Ãðàáàí Ïðîºêò ´ðàô³÷íèé îêëàäèíêû: Âëàäåê Ìàêñèìîâè÷ Ðîçøóêû - çáåðàíÿ ìàòåðèÿë³â: ²âàí Ìàäç³ê, Âëàäåê Ìàêñèìîâè÷ Âûäàëà„«Íàøà Çàãîðîäà», Êðèíèöÿ`2002 © Copyright by «Nasza Zahoroda»`2002 Êíèæêó ìîæíà çàìîâèòè/book orders:[email protected]

4

Êíèæêó òîòó ïðèñâÿ÷àì òåðïëÿ÷ûì ³ ïîãûáøûì Áîðòíÿíàì:

- æåðòâàì ìàñîâî´î ãîëîäó ³ òèôà 1873 ðîêó, - â³ñåìíàäöåòüîì ìó÷åíèêàì Òàëåðãîôó, ç êîòðûõ øòûðîõ òàì ãìåðëî, - ñòî ñîðîê ºäåí âîÿêàì ³ ïåðåñåëåíöÿì ²-îé Ñüâ³òîâîé ³éíû, ç êîòðûõ äâàäöåò îñìåðî äîì³â íå âåðíóëî, - ñ³ìäåñÿò øòûðüîì âîÿêàì ³ ïðèìóñîâûì ðîá³òíèêàì ²²-îé Ñüâ³òîâîé ³éíû, - äâàäöåò ñåìåðîì âÿçíÿì ßâîæíà, ç êîòðûõ ºäåí ëèøûë ñÿ òàì íà âñå, - îñìåðîì ñìåðòåëüíûì æåðòâàì ïîâîºííîãî áåçïðàâÿ ³ ïÿòäåñÿòè øåñòÿì ³íøûì, êîòðûõ çäðàâÿ áûëî çíèùåíå øòî ïðèâåëî äî ïåðåäâ÷àñíîé ñìåðòè,

³÷íà Âàì ïàìÿò!

²âàí Ìàäç³ê

5

Êíèæêà òîòà ïðèñâÿ÷àò ñÿ, ç âäÿ÷íîñòè çà ââåäåíÿ â ëåìê³âñê³é ñüâ³ò, Ìî³ì ñüâÿòîé ïàìÿòè ðîäè÷àì:

Ìàðè³ Ìàêñèìîâè÷, ç äîìó Ãðàíè÷íà, (13 VIII 1931, Ãèðîâà ê. Äóêë³ - 30 VII 1998 New York City)

²âàíîâè Ìàêñèìîâè÷îâè (13 IV 1917, Âîëòóøîâà ê. Ðèìàíîâà Çäðîþ - 11 XI 1995, Òåîô³ï³ëêà îáë. Òåðíîï³ëü)

³÷íà Âàì ïàìÿò!

Âëàäåê Ìàêñèìîâè÷

6

Ëåìê³âñêº âåñ³ëÿ ÷åðåç ñòîë³òÿ âñòóï Çàöºêàâë³íÿ ôîëüêëîðîì ãàëèöêûõ Ëåìê³â ñ³ãàò ïåðøîé ïîëîâèíû äåâÿòíàòöåòîãî â³êó, êîëè ²âàí Âàãèëåâè÷ (1811-1866) ñïîðÿäèë ïåðøèé çíàíèé øûðîêèé îïèñ ãðóïû: Łemki mieszkańcy zachodniego pogórza Karpat (1841). Íà æàëü âåêø³ñò ðóêîïèñó òîãî íèêîëè íåíàïå÷àòàíîãî òâîðó ïðîïàëà ³ íå çíàìå öè i ê³ëêî ì³ñöÿ ïðèñâÿòèë àâòîð ëåìê³âñê³é îáðÿäîâîñòè.1 Çíàìå øòî êîðîòêèé ºé îïèñ âëó÷ûë Àëåêñèé Òîðîíñê³é (1838-1901) äî ñâîéîé ïðàö³: “Ðóñèíè – Ëåìêû.”2 Ïèñàë â³í òàì: “Äîáð³ áû áûëî çîáðàòè âøûòêû ï³ñüí³ ³ îáðÿäû ³ òàê çîñòàâèòè ïîëíå îïèñàíÿ âåñ³ëÿ â Ëåìê³â, íà ñïîñ³á ÿê òî çðîáèë Ïàí Éîñèô Ëîçèíñê³é.3 Äàëî áû îíî â³ðíèé âãëÿä â ðîäèííå æûòÿ Ëåìê³â, â éîãî “÷óâñòâà ³ ñâîéñòâà.” Ïîëíèé îïèñ ëåìê³âñêîãî âåñ³ëÿ (ïðàâäîïîä³áí³ ç ñàíîöêîãî ïîâ³òó) ïåðåñëàë Òîðîíñêèé ßêîâîâè Ãîëîâàöüêîìó (1814-1888), êîòðèé âëó÷èë éîãî äî ñâîéîé ìîíóìåíòàëüíîé ïðàö³: Íàðîäíûÿ ïeñíè Ãàëèöêîé è Óãîðñêîé Ðóñè.4 Áûëî òî îäíà÷å óæ ïî òûì ÿê ïåðøèé îñ³áíó óâàãó ëåìê³âñêîìó âåñ³ëþ ïðèñâÿòèë Âëàäèìið Õûëÿê (1843-1893),5 êîòðèé ñïîðÿäèë ïðàöþ: “Ñâàäåáíûè çâû÷àè ó Ëåìêîâ.”6 Ïîä³ëåíà º îíà íà â³ñåì ÷àñòè, â êîòðûõ ñèñòåìàòè÷í³ îïèñóº ñÿ òàê äîâåñ³ëüíó îáðÿäîâ³ñòü ÿê ñàìî âåñ³ëÿ ³ òîòî øòî ä³ÿëî ñÿ ïî âåñ³ëþ. Ïðè òûì àâòîð ïîäຠíàðîäíû â³ðóâàíÿ çâÿçàíû ç âåñ³ë³îì ³ ïðè îïèñ³ îáðÿäîâîñòè äຠðÿä êîìåíòàð³â â êîòðûõ ñòàðàò ñÿ òëóìà÷ûòè ñåìàíòèêó ð³æíûõ çâè÷àé³â, ÷àñòî çâåðòàþ÷û óâàãó íà ³õ ïîâÿçàíÿ ç ³í÷ûìà åëåìåíòàìè ëåìê³âñêîé îáðÿäîâîñòè.7 Ïðàö³ Òîðîíñêîãî ³ Õûëÿêà, ðàçîì çî çãàäàíûìà íèæøå â á³áë³î´ðàô³³ îïèñàìè àâòîðñòâà Àëåêñàíäðà Ìèòðàêà (1830-1915) ³ Àíàòîëÿ Êðàëèöêîãî (18341894) äàþò äîñ ïîëíèé îïèñ ñòàðîäàâíîãî ëåìê³âñêîãî âåñ³ëÿ ïî îáîõ ñòðaíàõ Êàðïàò. Ìîæå âëàñíå çàòî íå áàðç ñêîðî ³í÷û äîñüë³äíèêû âåðòàëè äî òîé òåìû, ïðèíàéì³é íå â âåêøûõ îïèñàõ.

7

²ùû â ïîëîâèí³ äåâÿòíàäöåòîãî â³êó ïîëüñê³é äîñüë³äíèê ³íöåíòè Ïîëü (1807-1872) íàïå÷àòàë òâ³ð: Rzut oka na północne stoki Karpat i przyległe im krainy.8 Áûëà òî îäíà÷å ïðàöÿ áàðæå ´åî´ðàô³÷íà ÿê åòíî´ðàô³÷íà ³ çàòî ëåì ÷àñòèííî îïèñàíî â í³é îáðÿäîâ³ñò. Ïîëü ñïîðÿäèë ³ùû ³í÷ó ïðàöþ ïðî Ëåìê³â, êîòðà îäíà÷å íå áûëà íàïå÷àòàíà çà éîãî æûòÿ, àëå â äðóã³é ïîëîâèí³ äâàäöåòîãî â³êó.  í³é êîðîòêî îïèñàë â³í ëåìê³âñêó âåñ³ëüíó îáðÿäîâ³ñò. 9 Íå÷ûñëåííû çîáðàíû ÷åðåç Ïîëÿ âåñ³ëüíû ñüï³âàíêû áûëè íàïå÷àòàíû ³ùû ï³çí³éøå.10  äðóã³é ïîëîâèí³ äåâÿòíàäöåòîãî â³êó åòíîãðàô³÷íû ïîäîðîæû ïî ñõ³äí³é Ëåìêîâèí³ ïåðåâþë ³í÷èé ïîëüñê³é äîñüë³äíèê Îñêàð Êîëüáåð´ (1814-1890). Ïîä³áí³ îäíà÷å ÿê â ïðèïàäêó Ïîëÿ, Êîëüáåð´îâû ïðàö³ äîòè÷ó÷û Ëåìê³â áûëè íàïå÷àòàíû â äðóã³é ïîëîâèí³ äâàäöåòîãî â³êó. 11  éîãî ðóêîïèñàõ íàõîäèëè ñÿ òàê åòíî´ðàô³÷íû îïèñû ñïîðÿäæåíû ÷åðåç ³í÷ûõ àâòîð³â,12 ÿê ³ îðè´³íàëüíû éîãî çàïèñû. Ñåðåä òûõ íàõîäèò ñÿ ïðàâäîïîä³áí³ ïåðøèé çíàíèé îïèñ âåñ³ëÿ â êîíêðåòíûì ëåìê³âñêûì ñåë³, â òûì ïðèïàäêó â Âîëòóøîâ³é.13 Çàöºêàâëåíÿ Ëåìêàìè âêàçàë â äåâÿòíàäöåòûì â³êó ò³æ ÷åñê³é äîñë³äíèê Ôðàíò³øeê Æåãîæ (1857-1899). ßêèñèé ÷àñ ìåøêàë â³í â Ãàëè÷èí³ ³ ÷àñòî ³çäèë â Êàðïàòû äîñüë³äæóâàòè Ëåìê³â, Áîéê³â ³ Ãóöóë³â. Éîãî ïåðó íàëåæûò îïèñ êàëåíäàðíîé îáðÿäîâîñòè Ëåìê³â, 14 ÿê ³ îïèñ ëåìê³âñêoão âåñ³ëÿ ïåðåäñòàâëåíèé â äîïèñ³: “Svadba Lemkův v Karpatach.”15 Ïî áóðõëèâûõ ÷àñàõ Ïåðøîé Ñüâ³òîâîé ³éíû ³ ëåìê³âñêûõ ðåñïóáëèê äåÿêû çî ñâî³õ åòíî´ðàô³÷íûõ òâîð³â çà÷àë ïå÷àòàòè Äèìèòðèé Êà÷îð (1890-1925). Íå ïðèïàäêîâî, ÿê òî êàæóò íà ïåðøèé îãåí, ï³øëo âåñ³ëÿ, êîòðoão oïèñ ãâîøoë äî ïåðøîé ÷àñòè éîãî Ëåìêoâñêîãî ñï³âàííèêà.16 ßê âèäíî ç òûòóëó Êà÷îð êîíöåíòðóâàë ñÿ íà çîáðàíþ ï³ñåíü òîâàðèøó÷ûõ âåñ³ëþ. Ïåðåäñòàâèë â³í ³õ â õðîíîëî´³÷íûì âåñ³ëüíûì ïîðÿäêó, áàðç ôðà´ìåíòàðè÷í³ ëåì îïèñóþ÷û îáðÿäîâ³ñò ³ íå çãàäàþ÷û ïðî çâè÷àé³. Õîö äåÿêè ³íôîðìàöè³

8

ïðî çâè÷àé³ ³ âåñ³ëüíó îáðÿäîâ³ñò íàõîäèìå â âåêøûõ ïðàöÿõ ïðèñâÿ÷åíûõ Ëåìêàì, 17 òî îäíà÷å oñ³áíó óâàãó âåñ³ëþ ïðèñâÿòèë â òûì ÷àñ³ ëåì ñâÿù. ²âàí Áó´åðà (1898-1967), àäì³í³ñòðàòîð ïàðîõ³ â ˳ùûíàõ ³ â Ìèëèêó. Éîãî Óêðà¿íñüêå âåñ³ëëÿ íà Ëåìê³âùèí³ íå áåç ïðè÷ûíû ïå÷àòàëî ñÿ óæ òðè ðàçû18 – º òî ïðåö³í ºäíîãî ç âåêøûõ îïðàöþâàíü òåìû (66 c.).  ø³ñíàäöåò³îõ ðîçä³ëàõ àâòîð îïèñóº çâè÷àé³ ³ â³ðóâàíÿ19 çâÿçàíû ç ö³ëûì âåñ³ëüîì îä çàëüîò³â äî ïîïðàâèí. Õîö äຠâ³í ïðèêëàäû âåñ³ëüíûõ ñüï³âàíîê, íàéâåöå óâàãû ïðèñâÿ÷àò îáðÿäîâîñòè ï³äêðèñëÿþ÷û, øòî: “Âåñ³ëüíû îáðÿäû âûõîäÿò ïîçà ðàìêû ðîäèííîãî ñüâÿòà ³ çàõîïëþþò ö³ëó ãðîìàäó.  òåïåð³øí³é âåñ³ëüí³é îáðÿäîâîñòè çáåðåãàþò ñÿ ñòàðû ôîðìû ðîäèííîãî æûòÿ, êîòðå ñ³ãàò äîáû ïàòð³ÿðõàòó ³ ïåðøûõ ÷àñ³â õðèñò³ÿíñòâà.” Çàõîïë³íÿ ëåìê³âñêûì âåñ³ë³îì ³ îõîòó éîãî çáåðåæûíÿ çàíåñëè ò³æ äî Àìåðèêû ëåìê³âñêû åì³´ðàíòû. Ïðèâåçëè îíè ò³æ çî ñîáîì òðàäèöèþ òåàòðàëüíûõ ïåðåäñòàâë³íü, äëÿ êîòðûõ ºäíîì ç òåì áûëî ëåìê³âñêå âåñ³ëÿ. 20 ªäíî ç òàêûõ ïåðåäñòàâë³íü çàïèñàë Äèìèòðèé Âèñëîöê³é (1888–1968)21 â ïðàö³: Ëåìêîâñêå âåñ³ëÿ óëîæåíå ëåìêîâñêûìà æåíàìè â Êëèâëaíä³ è çîãðàíå â 1932 ð. 22 Ñêëàäàëî ñÿ îíî çî øòûð³îõ àêò³â, çà êîòðûìà ïåðåïå÷àòàíî äåÿêû ñüï³âàíêû ç ïðàö³ Êà÷îðà.23 Â÷àñüí³éøå, çà ñïðàâîì êóñ çàáûòîãî åì³´ðàöèéíîãî ä³ÿ÷à, Øòåôàíà Øêûìáû (1895-1966)24 ä³øëî äî íàãðàíÿ ëåìê³âñêîé âåñ³ëüíîé ìóçèêû (1928),25 à ï³çí³éøå ò³æ í³ìîãî, ÷îðíî-á³ëîãî ô³ëüìó (1929). Õîòÿ÷û îäíà÷å ìàòè òàêèé ô³ëüì ç ìóçèêîì ³ â êîëüîð³ íàãðàíî íîâèé â ñåðåäèí³ ø³ñòäåñÿòûõ ðîê³â (1965), áåç ïîêëèêóâàíÿ ñÿ íà ïîïåðåäí³é.26  ÷àñ³ ïåðåäñòàâë³íÿ, ô³ëüì òàêèé íàãðàíî ò³æ â Ïîëüùû (PTV) â 1955 ðîêó, ãîëîâí³ ñòàðàí³îì Ôåäîðà ¥î÷à (âð. 1929).27 Äîáð³ ñÿ ñòàëî, øòî àâòîðû òðèìàíîé â ðóêàõ ïðàö³ çäåöèäóâàëè ïåðåïå÷àòàòû ñòàðøû äîïèñû êîòðû äîêëàäí³ îïèñóþò òàìòû êóëüòóðíû ä³ÿíÿ ëåìê³âñêîé ä³àñïîðû.28 Ïðàâ³ ö³ëêîâèòå çíèùûíÿ ëåìê³âñêîãî êóëüòóðíîãî ïðîñòîðó â Êàðïàòàõ çâÿçàíå ç âûñåë³íÿìè ïîñòàâèëî ïåðåä

9

Ëåìêàìè âåëèêº çàäàíÿ çáåðåæåíÿ òîãî øòî áûëî (³ùû) çáåðåæåíå â ëþäñê³é ïàìÿòè. Åôåêòû òàêîé õîðîíÿ÷îé ëåìê³âñêó îáðÿäîâ³ñò ïðàö³ ÿê ºäåí ç ïåðøûõ ïî âûñåë³íþ ïå÷àòàë Âàñèëü Õîìèê (1933-2002), ìåäæå ³í÷ûìà îïèñóþ÷û “Ëåìê³âñüêå íàðîäíå âåñ³ëëÿ.”29 Çà òàêó ïðàöþ ³ìàëû ñÿ ³í÷û Ëåìêû, ÿê Âàñèëü Ìàéêîâè÷: “Óêðà¿íñüêå âåñ³ëëÿ íà Ëåìê³âùèí³,”30 ³ ßðîñëàâ Áîäàê: “Âåñ³ëëÿ íà Ëåìê³âùèí³.”31 Ñïåöèÿëüíå ì³ñöå ñåðåä äîñüë³äíèê³â êîòðû ïîìîãëè çáåðåãòè çíàíÿ ïðî Ëåìê³â íàëåæûò ñÿ ïîëüñêîìó â÷åíîìó Ðîìàíîâè Ðå³íôóññîâè (1910-1998).32 Õîö íèêîëè íå ïèñàë â³í îñ³áíå ïðî ëåìê³âñêº âåñ³ëÿ, âëó÷ûë â³í îïèñû ëåìê³âñêîé îáðÿäîâîñòè äî ñâîé³õ âåêøûõ ïðàöü.33 Ïåðøîðÿäíå çíà÷ûíÿ ìà òó î÷ûâèäíî ôàêò, æå õîö Ðå³íôóññ ñâîé³ ëåìêîçíàâ÷û ïðàö³ ïå÷àòàë ãîëîâí³ ïî Äðóã³é Ñüâ³òîâ³é ³éí³, áûëè îíè îïåðòè íà äîñüë³äæûíÿõ ïåðåïðîâàäæåíûõ ³ùû ïåðåä â³éíîì. Ïîä³áí³ áûëî â ïðèïàäêó ²ðèíè Äîáðÿíñêîé (1892– 1982).34 Äîäàòêîâû äåòàë³ ïðî ëåìê³âñêó âåñ³ëüíó îáðÿäîâ³ñò íàõîäèìå ò³æ â ïðàö³ ²çàáåëüë³ Ñêîâðîíåê (Izabella Skowronek, “Zwyczaje i obrzędy weselne Łemków,”)35 à ³í÷û ïîëüñêû àâòîðû äîäàëè çá³ðêû âåñ³ëüíûõ ñüï³âàíîê (J. Mroczek, “Pieśni weselne Łemków po połnocnej stronie Karpat,”36 i Agnieszka Duda, “Łemkowskie przyśpiewki weselne” 37). Äîñò äåòàëüíèé îïèñ âåñ³ëÿ, àëå îïåðòèé

ãîëîâí³ íà ïå÷àòàíûõ â÷àñüí³éøå ìàòåð³àëàõ, ïåðåäñòàâèë Ìèêîëà Ñèâèöê³é.38 Íå òàê ³ùû äàâíî òîìó ïðèïîìèíàíî ò³æ éîãî îïèñ ñåðåä ëåìê³âñêîé åì³´ðàöè³ ïðàöüîì: “Ëåìê³âñêå âåñ³ëÿ.”39 Õîö º òî äð³áíà ïðàöÿ, òðàôèëà îíà íà ²íòåðíåò,40 äå ò³æ çà ñïðàâîì Âëàäêà ³ Òàí³ Ìàêñèìîâè÷ íàøëî ñÿ àíãëèéñêº ºé òëóìà÷ûíÿ. 41 Ïî àíãëèéñêè ïèñàë ò³æ ïðî ëåìê³âñêó îáðÿäîâ³ñò г÷àðä Êàñòåð42 Äî âøûòêûõ òûõ ïðàöü äîäຠñÿ òåïåð òðèìàíà â ðóêàõ êíèæêà ñêëàäàþ÷à ñÿ ç äâîõ ÷àñòè: 1.) Âåñ³ëÿ ³ 2.) ²ñòîðèÿ ïåðøûõ ëåìê³æñêûõ íàãðàíü ìóçè÷íûõ. Ïåðåäðóêû ñòàðøûõ ïðàöü ïðî âåñ³ëÿ. ²âàí Ìàäç³ê (âð. 1935, Áîðòíå)43 çà÷àë çáåðàíÿ ìàòåð³àë³â äî ïåðøîé ÷àñòè ïðàö³ îäðàç ïî

10

âûñåë³íþ, êîëè òðèíàäöåò-ë³òí³ì òîâäè õëîïöüîì (ñêºðóâàíèé ÷åðåç áîðòíÿíüñêîãî äÿêà Ò. Áîäàêà) äîâ³äóâàë ñÿ íåïåðåñ³÷íîãî ñòàðîñòû ²âàíà ²øòâàíà ç Ðå´åò³îâà ïðî ëåìê³âñêó âåñ³ëíó îáðÿäîâ³ñò (1948-49).  1959 ðîêó çàïèñàë ³íôîðìàöè³ îä äîëãîë³òí³îãî ñòàðîñòû çî Ñìåðåê³âöÿ Ìèõàëà Òàöèíà, à ð³ê ï³çí³éøå çâåðíóë ñÿ äî ³í÷îãî ñëàâåòíîãî ñòàðîñòè, òèì ðàçîì áîðòíÿíüñêîãî, Àíäðèÿ Äîêë³, êîòðèé ç âåëèêûì çàäîâîë³í³îì ïðèñëàë éîìó øòûð³ ìàøûíîïèñû ïîðÿäêó âåñ³ëÿ áåç ñüï³âàíîê. Ìàäç³êîâå çàöºêàâë³íÿ ëåìê³âñêèìà ñïðàâàìè (òàê â ä³ÿíþ ÿê ³ çáåðåãàíþ ³íôîðìàöèé ïðî Ëåìê³â 44 ) ïðîäîëæàëî ñÿ äî ÷àñó âû³çäó äî Àâñòðàëè³ (ìàé 1966) ³ äàëüøå â Àìåðèö³, äå îñåëèë ñÿ ç ðîäèíîì â ìàþ 1969 ðîêó. Òîò äîëãîë³òí³é ïðîöåñ ç ÷àñîì äîâåë äî ñòâîðåíÿ êîëåêöè³ ñêëàäàþ÷îé ñÿ ç ïðèáëèçíî 1 500 âåñ³ëüíûõ ñüï³âàíîê.  ñâîé³é ïðàö³ Ìàäç³ê øûðîêî êîðèñòàë ç äåêîòðûõ çãàäàíûõ âûæøå ïå÷àòàíûõ ïðàöü, ÿê ³ ³í÷ûõ çá³ðîê ëåìê³âñêûõ ï³ñåíü45 âûïèñóþ÷û ëåìê³âñêû âåñ³ëüíû ñüï³âàíêû ç îáîõ ñòðàí Êàðïàò. Íàéâåêøûì îäíà÷å îñÿãí³í³îì Ìàäç³êà º òî, øòî ïåðåïðîâàäèë â³í ïàðóíàäöåò áåñ³ä çî ñòàðøûìà Ëåìêàìè, òàê â êðàþ ÿê ³ â Àìåðèö³. Éîãî ³íôîðìàòîðàìè (òåïåð óæ íåæûþ÷ûìà) áûëè: [1]46Àíäðèé Äîêëÿ 29 Õ 1893

Ansonia, CT USA æûë â Shelton,CT

[2] Àííà Äóäç³ê 22 XII 1886 Çûíäðàíîâà [3] Ìàðèÿ Ãîðáàëü 18 IX 1890 Áîðòíå [4] Êóçìè÷ Þðêî 7 V 1899 Âîëîâåö [5] Ìèõàë Ìàäç³ê 29 XII 1895 Áîðòíå [6] Àíòîí³î ϳéêî 1897 Óñòÿ Ðóñêº [7] Ìèõàë Òàöèí 1892 Ñìåðåêîâåö [8] Ìàðèÿ Êó÷âàðà 1 IV 1896 Âîëîâåö [9] Âîëîäèìèð Éîäëîâñê³é 1903 Ðîñòàéíå [10] ²âàí Äîêëÿ 25 I 1906 Áîðòíå [11] Ðîìàí Äçþáèíà27 VI 1903 ³ðõíÿ [12] ²âàí ²øòâàí 15 II 1879 Ðå´åò³â

Çûíäðàíîâà Áîðòíå Âîëîâåö Áîðòíå Óñòÿ Ðóñêº Ñìåðåêîâåö Waterbury, CT Bartków Shelton , CT Brzoza Zimna Woda

 îñíîâíèì ïåðåäñòàâëåíå ÷åðåç Ìàäç³êà âåñ³ëÿ º òàêûì ÿêèé ïîðÿäîê âûïðàöþâàíî ³ ðîçâèâàíî â ñåë³ Áîðòíå.

11

Ñïîñ³á ïðîâàäæûíÿ âåñ³ëÿ (³ ³í÷à îáðàäîâ³ñò) ð³æíèëà ñÿ íà Ëåìêîâèí³ â çàëåæíîñòè îä òîãî â ÿêûì ñåë³ áûëà ðîçâèâàíà ³ çáåðåãàíà. Íà æàëü òîòà ëüîêàëüía ñïåöèô³êà ãíåñêà â âåêøîñòè º óæ ñòðà÷åíà. 47 Ìàäç³ê ï³äêðèñëÿò, øòî õîö âåñ³ëÿ â Ñìåðåê³âöè öû Ðå´³åòîâ³ ïðîâàäæåíè áûëè â ïîä³áíûì äî áîðòíüÿíñêîãî ïîðÿäêó, òî ïðèêëàäîâî ñóñ³äíå ñåëî Âîë³âåö ìàëî þæ ³íøèé ïîðÿäîê. Çàòî òèì áàðæå ö³ííèì º çàïèñ áîðòíÿíüñêîé òðàäèöè³. Öºêàâèì º òó äîäàòè øòî àâòîð ïåðøîé çíàíîé ïðàö³ ïðî ëåìê³âñêå âåñ³ëÿ, ñâÿù. Âëàäèìið Õûëÿê ïåðåâþë âåêø³ñò ñâîéîé ïàñòèðñêîé ïîñëóãè â òèì-æå ñåë³ Áîðòíå (1870-1892). Oäíà÷å ñâîþ ïðàöþ ïðî ëåìê³âñêº âåñ³ëÿ íàïèñàë â³í íà ïî÷àòêó ñâîéîé ïàñòèðñêîé ïîñëóãû, êîëè áûë ïàðîõîì â Äîëèíàõ (1868-70) i ²çáàõ (1870-72), à ìàòåð³àëû äî íüîé çáåðàë ãîëîâí³ â íîâî-ñàí÷³âñêûì ïîâ³ò³. Ïî âûñåë³íÿõ ³ âûì³øàíþ Ëåìê³â ç ð³æíûõ ñåë â íîâûõ ì³ñöÿõ ìåøêàíÿ íà çàõîä³ Ïîëüùû ³ åì³´ðàöè³, âåñ³ëüíà (³ íå ëåì òîòà) îáðÿäîâ³ñò ïîîäèíîêûõ ñåë çà÷àëà âûì³øóâàòè ñÿ ç åëåìåíòàìû ç îáðÿäîâîñòè ³í÷ûõ ñåë. Ìîæ ïîâ³ñòè øòî â òîò ñïîñ³á òâîðèò ñÿ íàì øòîñè â ðîä³ çàãàëüíîëåìê³âñêîé îáðÿäîâîñòè. Õîö ïîðÿäîê îïèñàíîãî íèçøå âåñ³ëÿ º áîðòíÿíñêûì òî îäíà÷å ÷åðåç ââåäåíÿ äî íüîãî ï³ñåíü ç ð³æíûõ ñåë ïî îáîõ ñòðàíàõ Êàðïàò âåñ³ëÿ òîòî º ôàêòè÷í³ ïî ÷àñòè áîðòíÿíñêûì à ïî ÷àñòè çàãàëüíî-ëåìê³âñêûì. Ôàêòè÷í³ òî þæ â÷àñí³éøå ñüï³âàíêû áûëè ïåðåíîøåíè çî ñåëà äî ñåëà ³ âïðîâàäæàíè äî ëüîêàëüíîé ìóçè÷íîé òðàäèöè³. Òîòî øòî ëüîêàëüíó âåñ³ëüíó îáðÿäîâ³ñò îäð³çíÿëî îä ³í÷îé îáðÿäîâîñòè, òî ïåðåäîâøûòêèì ïîðÿäîê, à â ìåíø³ì ð³âí³ ñüï³âàíêû. Òðèìàíà â ðóêàõ ïðàöÿ oäçåðêàëÿò ò³æ çì³íû çàõîäÿ÷û â ëåìê³âñê³é îáðàäîâîñòè óæ îä äàâíà. Ïðèêëàäîâî â äåÿêûõ ëåìê³âñêûõ ñåëàõ äàâí³éøå ÿê ïîì³÷íèê âåñ³ëüíîãî ñòàðîñòû âûñòóïëþâàë ìàðøàëêà. Íå ìàë â³í âåëèêûõ îáîâÿçê³â. Ïðèíîñèë ñòîëåö, âûíîñèë éîãî çà äâåðè, ïóêàë ïàëè÷êîì î òðà´àð êîëè ñòàðîñòà õîò³ë äàøòî ðå÷è. Ç ÷àñîì ïåðåñòàíî éîãî íàçíà÷àòè,48 à ³ Ìàäç³ê äî ñâîéîãî îïèñó éîãî

12

íå âïðîâàäèë. Ñòàðîäàâíå ëåìê³âñêº âåñ³ëÿ ê³í÷ûëî ñÿ àæ òîâäû êîëè çîðãàí³çóâàíî ïî íèì: “Ñâàùûíû,” “Äðóæáîâèíû,” “Ìàðøàëùûíû” ³ “Ñòàðîñòèíû.” Ñâàøêû ïðèíîñèëè ç äîìó ìàñëî, ñûð, õë³á, ³ ò.ä. Âåñ³ëüíèêû ñêëàäàëè ñÿ íà ãîð³âêó ³ ãîñòèëè ðàçîì ìîëîäûõ ³ ³õ ðîäè÷³â, ñüï³âàþ÷û ³ ãóëÿþ÷û íå ð³äêî ³ùû ³ äî äâîõ òûæíè ïî âåñ³ëþ. Òîò çâè÷àé çà÷àë ñÿ òðàòèòè ³ùû ïåðåä âûñåë³í³îì, à êîëè ï³çí³éøå òðåáà áûëî ³õàòè ïàðó ñîòîê ê³ëüîìåòð³â íà âåñ³ëÿ òî óæ ö³ëêîâèòî íå áûëî íà í³îãî ì³ñöÿ. Óæ çãàäàíû â÷àñí³éøå ñòàðîñòîâå Àíäðèé Äîêëÿ ç Áîðòíîãî, ²âàí ²øòâàí ç Ðå´åò³îâà ³ Ìèõàë Òàöèí çî Ñìåðåê³âöÿ, êîòðû çíàëè äàâíó, ðîçáóäóâàíó îáðÿäîâ³ñò ëåìê³âñêîãî âåñ³ëÿ, ñàìû ê³í÷èëè éîãî ïî äâîõ, òð³îõ äíÿõ. Çì³íû â ïîðÿäêó ëåìê³âñêîãî âåñ³ëÿ ìîæ áûëî âûä³òè íà ïðèêëàä³ ñòàðîñòóâàíÿ ²âàíà ²øòâàíà, ñïåöÿëüí³ ïî éîãî ïîâîðîò³ ç Àìåðèêû â 1929 ðîêó, êîëè íå ëåì ñêîðî÷àë â³í âåñ³ëÿ àëå ò³æ óñóâàë ìàðøàëêà, ÷îãî íå ðîáèë ïåðåä âû³çäîì äî Àìåðèêû â 1909 ðîêó. Õîö îáðÿäîâ³ñò, ÿê âøûòêî ³í÷å, çì³íÿò ñÿ49 – âàæíå îäíà÷å º øòîáû íå ïðîïàëà. Çàòî ö³ííèì º òî, øòî äî Ìàäç³êîâîé ïðàö³ ïðèëó÷ûë ñÿ ³í÷èé ëþáèòåëü ëåìê³âñêîé êóëüòóðû: Âëàäeê Ìàêñèìîâè÷ (âð. 1949, â ì³ñò³ Ëþá³í, íà çàõîä³ Ïîëüùû).50 ³í òî íå ëåì çáîãàòèë ïåðøó ÷àñò ïðàö³, àëå ò³æ äîäàë äðóãy ñêëàäàþ÷y ñÿ ç ïåðåäðóêiâ äåÿêûõ (òÿæêî óæ ãíåñêà äîñòóïíûõ) ïðàöü ïðî ëåìê³âñêº âåñ³ëÿ, ñêëàë âøûòêî ðàçîì ç äîäàí³îì çíèìîê ³ íàøîë ïå÷àòíèêà. Ìàêñèìîâè÷ òî þæ ³íøå ïîêîë³íÿ Ëåìê³â. ²íæûíºð â Öåíòðóì Êîñì³÷íûì ¥îääàðäà (NASA/Goddard Space Flight Center), º â³í ÷ëîâåêîì êîìïóòåð³â ³ ²íòåðíåòó. Ïàñéîíàò ëåìê³âñêûõ ñïðàâ øòîíàéìåíøå îä ðîê³â ø³ñòäåñÿòûõ, êîëè, ÿê ñïîìèíàò, âïàëè ìó â ðóêè ³ îäðàç çàõîïèëè êàëåíäàðû Ëåìêî-Ñîþçà. Ìàêñèìîâè÷ äàë ñÿ ïîçíàòè â ñåðåäèí³ äåâÿòäåñÿòûõ ðîê³â êîëè çà÷àë áóäóâàòè ³íòåðíåòîâó ñòðàíó î Ëåìêàõ.51 ª òî íå ëåì íàéâåêøà ñòðàíà ïðèñâÿ÷åíà ëåì Ëåìêàì, àëå ò³æ òàêà êîòðà âêàçóº ìàòåð³àëû îäçåðêàëÿþ÷û ð³æíû ñïîñîáû ïîñòåðåãàíÿ ëåìê³âñêûõ ñïðàâ. Ðîëÿ Ìàêñèìîâè÷à íå îãðàíè÷àò ñÿ ëåì äî çáåðàíÿ ³ ïåðåíîøûíÿ

13

òûõ ìàòåð³àë³â íà ²íòåðíåò (õîö ëåì ç òûì ïðàö³ º óæ äîñò) – áåðå ñÿ â³í ò³æ çà çàïèñóâàíÿ ñïîìèí Ëåìê³â52 ³ ïåðåêëàäàíÿ ïðàöü ïðî Ëåìê³â íà àíãë³éñêó ìîâó øòîáû ì³ã ç íèõ êîðèñòàòè ö³ëèé ñüâ³ò. Ïðèêëàäîâî ðîñïî÷àòè ïåðåêëàäè íà àíãë³éñêèé ÿçûê ïðàöü Þëiÿíà Òàðíîâè÷à: ²ëþñòðîâàíà ³ñòîð³ÿ Ëåìê³âùèíè 53 ³ Éîàíà Ïîëÿíüñêîãî “Ëåìêèíà:” Èñòîðèÿ Ëåìêîâèíû. 54 Òðåáà òó ï³äêðèñëèòè, øòî êîëè Ìàêñèìîâè÷ çà÷àë áóäóâàòè ñâîþ iíòåðíåòîâó ñòîðîíó â 1995 ðîêó òî ðîáèë òî ãîëîâí³ ç ö³ëþ ïîâ³äîìëåíÿ àíãë³éñêîìîâíîãî ñüâ³òà ïðî ëåìê³âñêû ñïðàâû, à ïåðåäîâøûòêûì ïðî êðèâäó âûñåë³íÿ. Ìàêñèìîâè÷ íå ëåì æûâî öºêàâèò ñÿ ëåìê³âñêûìà ñïðàâàìè â Ïîëüùû, àëå ò³æ íå ºäíîìó þæ Ëåìêîâè äîïîì³ã ä³ñòàòè êîìïóòåð ïîòð³áíèé äî âûäàâíè÷îé ä³ÿëüíîñòè. Âåëèêà éîãî çàñëóãà â êîíòàêòóâàíþ ñÿ çî ñîáîì Ëåìê³â ³ Áîéê³â ðîçñèïàíûõ ïî ñüâ³ò³ ³ äîïðîâàäæàíþ äî ê³íöÿ ïðîºêò³â òàêûõ ÿê òîò. Çà éîãî ïîñåðåäíèöòâîì äîëãî ñêëàäàíû ìàòåð³àëû çíàõîäÿ÷û ñÿ â Àíñîí³³, øòåéò Êeíåêò³êåò (äå æûº Ìàäç³ê), òðàôèëè ÷åðåç Âàøèí´òîí äî Êðåíèö³, äå îñòàòî÷í³ îôîðìèë ³õ ³ íàïå÷àòàë Âîëîäèñëàâ Ãðàáàí (âð. 1955). Òîò îñòàòí³é íà äîáðå þæ ñÿ âïèñàë â âûäàâíè÷å ïîäâ³ðöå ëåìê³âñêîé êóëüòóðû.55 Äëÿ çàöºêàâëåíûõ îïèñóâàíîì òó îáðÿäîâ³ñòþ ïîäàþ äàë³é á³áë³î´ðàô³þ ïðàöü íà çãàäàíû òåìû íà ö³ëûì ïðîñòîð³ ðóñèíüñêûõ Êàðïàò ³ ñåðåä áà÷âàíüñêûõ Ðóñèí³â. Ïîì³÷íûìà ïðè ºé ñòâîð³íþ áûëè á³áë³î´ðàô³³ Ìèêîëû Ìóøûíêû56 ³ Ïàâëà Ðîáåðòà Ìà´î÷³ÿ.57 Áîãäàí Ãîðáàëü Íþ-Éîðñêà Ïóáë³÷íà Á³áë³îòåêà (New York Public Library) [email protected] 1

Ïðî òîòó ïðàöþ ïèñàë ³ íàïå÷àòàë ºé çáåðåæåíèé êàâàëü÷ûê ²âàí Êðàñîâñüêèé, “Ëåìê³, ìåøêàíö³ çàõ³äí³õ Êàðïàò,” Íàðîäíà òâîð÷³ñòü òà åòíîãðàô³ÿ, ïð. 4 (Êè¿â, 1965): 76-80. 2 Çîðÿ Ãàëèöêàÿ ÿêî àëüáóì íà 1860 ãîä (Ëüâ³â, 1860): 389-428, âåñ³ëÿ íà ñòîðîíàõ 410-12; ðåï. Ëüâ³â, 2000. Ïðî àâòîðà òîãî òåêñòó ïèñàëà: Îëåíà Äóöü-Ôàéôåð, “Àëåêñèé Òîðîíñê³é,” Â: Ïåòðî Òðîõàíîâñê³é, ðåä.,

14

Ëåìê³âñê³é êàëåíäàð 1998 (Krynica–Legnica, 1998): 62-66. 3 Ïðàöÿ Ëîçèíñêîãî (1807-1889) oïèñóâàëà âåñ³ëÿ â îêîëèöÿõ Ïåðåìèøëÿ. Ïåðøå áûëà íàïå÷àòàíà ëàòèíêîì: Ruskoje wesile (W Peremyszly: W Typ. Wladycznoj gr. kat., 1835), à êèðèëè÷íèé îðèãèíàë ðóêîïèñó áûë äóæå ï³çí³éøå íàïå÷àòàíèé ÿê: Óêðà¿íñüêå âåñ³ëë³ÿ (Êè¿â: Íàóêîâà äóìêà, 1992). 4 Òîì 3, ÷àñò 2 (Ìîñêâà: Èçä. Èìï. Îá-âà èñòîð³è è äðåâíîñòåé ðîñ³éñêèõ, 1878): 366-393. 5 Âåöå ïðî Õûëÿêa: Îëåíà Äóöü-Ôàéôåð, “Âëàäèì³ð Õûëÿê,” Â: Ïåòðî Òðîõàíîâñê³é, ðåä., Ëåìê³âñê³é êàëåíäàð 1999 (Krynica–Legnica, 1999): 40-47; ªâãåí Ôåäîðîíüêî, “Ó â³íîê ïàìüÿò³ Ñï³âöÿ Ëåìê³âùèíè,” Ëåìê³âùèíà 15, ïð. 3 (Clifton, NJ, 1993): 18-20. 6 Ëèòåðàòóðíûé ñáîðíèê Ãàëèöêî-Ðóññêîé Ìàòèöû 1872 (Ëüâ³â, 1872): 4-29. 7 ³ðà Áîëîóñ, Eòíîãðàô³÷í³ äîñë³äæåííÿ íà çàõ³äíîóêðà¿íñüêèõ çåìëÿõ ó òðåò³é ÷âåðò³ Õ²Õ ñò. (Ëüâ³â: Àõ³ë – ²íñòèòóò íàðîäîçíàâñòâà ÍÀÍ Óêðà¿íè, 2000): 154. 8 Kraków, 1851, ðåï. â éîãî: Dzieła, òîì 6 (Lwów: Nakładem F.H.Richtera, 1877): 1-116. 9 Wincenty Pol, “Górale Czuchońkowi,” B: Józef Babicz, ñêëàäà÷, Prace z etnografii północnych stoków Karpat, Archiwum etnograficzne, òîì 29 (Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1966): 97-137, îïèñ âåñ³ëÿ íà ñòîðîíàõ:

116-121. 10 Marian Jurkowski, “Nieznane łemkowskie pieśni weselne w zbiorach Wincentego Pola,” Slavia Orientalis 19, íð. 1 (Kraków, 1970): 69-75. 11 Oskar Kolberg, Dzieła wszystkie, òîì 49-51, Sanockie-Krośnienskie (Kraków: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1972-74). 12 Ãîëîâí³ ç ïðàö³ Òîðîíñêîãî “Ðóñèíè – Ëåìêû,” à ò³æ âåñ³ëüíû ñüï³âàíêû ç ñàíîöêîãî (òîì 49, s. 464-476) çîáðàíû ÷åðåç òîãî ñàìîãî Òîðîíñêîãî ³ íàïå÷àòàíû ïåðøèé ðàç ÷åðåç Ãîëîâàöêîãî â çãàäàí³é ïðàö³ Íàðîäíûÿ ïeñíè Ãàëèöêîé è Óãîðñêîé Ðóñè.

13 Oskar Kolberg, Dzieła wszystkie, òîì 49 Sanockie-Krośnieńskie (Kraków: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1972): 447-452. 14 František Řehoř, “Kalendářik z národnioho života Lemkův: Přispěvek k rusínskému národopisu haličských Karpat,” Časopis Musea Království Českého 61 (Praha, 1887): 357-375. 15

Damske besedy, 1897. Ëüâ³â: Íàêëàäîì Ìàð³è Ãàíóëÿê, 1921 (28 c.). 17 ßê ïðèêëàäîâî: Jan Falkowski – Bazyli Pasznycki, Na pograniczu lemkowsko-bojkowskiem, (Lwów: Nakł. Tow. Ludoznawczego, 1935): 74-76, ðåïð. Warszawa, 1991. 18 Ëüâ³â: Íà ñòîðîæ³, 1936; New York: Hoverla, 1977; ²âàíîÔðàíê³âñüê: Íîâà Çîðÿ, 1997. 19 Îñ³áíå îïèñàë â³í ³õ â çàãàëüí³é ïðàö³: Çâè÷à¿ òà â³ðóâàííÿ íà Ëåìê³âùèí³, Á³áë³îòåêà Ëåìê³âùèíè; 15 (Ëüâ³â: Íàø Ëåìêî, 1939) (38 c.) 20 Âåöå íà òåìó êóëüòóðíîãî æûòÿ Ëåìê³â, îñîáëèâ³ ïðî òåàòðàëüíèé êðóæîê: Í. Öèñëÿê, “Íàø Êëèâëàíä â 1953,” Êàðïàòîðóññêèé êàëåíäàð ËåìêîÑîþçà 1954 (Yonkers, NY, 1954): 121-130; ³ éîãî “Ëåìêîâñêèé íàðîäíèé òåàòð”, Êàðïàòîðóññêèé êàëåíäàð Ëåìêî-Ñîþçà 1955 (Yonkers, NY, 1955): 151-155. 16

15

21

Âåöå ïðî í³îãî: Áîãäàí Ãîðáàëü, “Äèìèòðèé Âèñëîöê³é,” B: Ïåòðî Òðîõàíîâñê³é, ðåä., Ëåìê³âñê³é êàëåíäàð 1998 (Krynica–Legnica, 1998): 8998. 22 Ëåìêîâñêà òåàòðàëüíà áèáëîòåêà 1-2 (Êëèâëàíä: Òèïîãðàôèÿ “Ëåìêà,” 1933) (32 ñ.). 23 Ïîìèëêîâî íàïèñàíî øòî çîáðàíû îíè áûëè ÷åðåç Ä. Êà÷îðà ç ... Áîðòíîãî, áî áûë â³í ïðåö³í ðîäîì ç Áîäàê³â. 24 Âåöå ïðî íüîãî: Áîãäàí Ãîðáàëü “Øòåôàí Øêûìáà: ëåìê³âñê³é ñòàðîñòà,” Áåñ³äà 11, íð. 6 (Krynica-Legnica, 1999): 4-5. 25 14 ç íàãðàíûõ òîâäè ñüï³âàíîê ìîæ ñëóõàòè ç ³íòåðíåòîâîé ñòðàíû Ìàêñèìîâè÷à (î êîòð³é âåöå íèæøå): http://lemko.org/lvpro/1.html. Ìîæ ³õ ò³æ êóïèòè îä í³îãî íà CD (àäðåñ íèæøå). 26 Ìîæ éîãî êóïèòè îä Ìàêñèìîâè÷à. 27 Íà æàëü íå ïîâåëî ñÿ ¥î÷îâè íàéòè éîãî â àðõ³âàõ. 28 Ìîæ ³ùû òó áûëî äîäàòè: “35-òà ðî÷íèöÿ ïåðâîé ðåêîðäè è ô³ëüìà “Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ,” â: Í. À. Öèñëÿê, ðåä, Êàðïàòîðóññêèé êàëåíäàðü ËåìêîÑîþçà íà ãîä 1963 (Yonkers, NY, 1962): 109-113. 29 Íàøå Ñëîâî, íð. 17-27, Warszawa, 1960. Âåêøà åòíî´ðàô³÷íà ïðàöÿ Õîìèêà áûëà íàïå÷àòàíà ï³çí³éøå: “Íàøà Ëåìêîâíà: Êîðîòêèé åòíîãðàô³÷íèé íàðèñ,” â: Ñ. Ì. Êè÷óðà, Ò. Äîêëÿ., ðåä.., Êàðïàòîðóññêèé êàëåíäàðü Ëåìêî-Ñîþçà íà ãîä 1971 (Yonkers, NY, 1971): 33-118. Ïðî àâòîðà ïèñàë: Á. Ñòåïàíèøèí, “×àð³âíà òà³ñòðà,” Ïðàïîð ío.9 (Õàðê³â, 1968): 96-98. 30 Â: Þë³ÿí Áåñêèä, ðåä. Ëåìê³âñüêèé Êàëåíäàð 1967 (Toronto – Passaic, 1967): 82-94. 31 Íàøà Êóëüòóðà, íð. 7-10, Warszawa, 1973. 32 ×àñòèííà á³áë³îãðàô³ÿ ïðàöü Ðà³íôóñà ïðî Ëåìê³â: Òèðñ Âåíãðèíîâè÷, “Çàñëóæåíèé äîñë³äíèê Ëåìê³âùèíè,” Àííàëè Ëåìê³âùèíè 5 (New York, 1993): 11-18; Tadeusz Kiełbasinski , “Łemkowszczyzna w pracach profesora Romana Reinfussa,” Plaj no.17 (Warsaw, 1998): 13-17.

33 Ïîñìîò ïðèêëàäîâî íà îïèñ âåñ³ëÿ â: Roman Reinfuss, “Drużba ja se drużba, tjażka moja slużba,” â éîãî: Śladami Łemków (Warszawa: Wydawnictwo PTTK “Kraj,” 1990): 62-76. 34

“Íàðèñè ïðî ìàòåð³àëüíó ³ äóõîâó êóëüòóðó Ëåìê³â”, Íàøå Ñëîâî, íð. 51 (1963)- íð. 31, Warszawa, 1964.

35 Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku (5), íð. 7 (Sanok, 1968): 15-23. 36 Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku íð. 11 (Sanok, 1970): 15-30 37 Literatura ludowa íð. 4/5 (Wroclaw, 1997): 61-77. 38 “Âåñ³ëëÿ,” â Á. Ñòðóì³íñüêèé, ðåä. Ëåìê³âùèíà, òîì 2 (New York: Âèäàíî êîøòîì ³ çàõîäàìè Îðãàí³çàö³¿ îáîðîíè Ëåìê³âùèíè â ÇÑÀ, Ïåðøèé â³ää³ë ó Íüþ Éîðêó, 1988): 137-157. 39 Ëåìê³âñêèé êàëåíäàð 1987 (Yonkers, NY, 1987): 214-216. 40 http://www.lemko.org/art/weddingr.html 41 http://www.lemko.org/art/wedding.html 42 Richard Custer, “Culture and Culture Evolution Among The Lemkos Of Southeastern Poland In the 20th Century,” http://www.carpatho-rusyn.org/rich/ index.html. Òîòû ÷àñòû éîãî ïðàö³, êîòðû äîòè÷àò âåñ³ëÿ ³ ³í÷û êîðîòêû éîãî îïèñè ³í÷ûõ àâòîð³â çîáðàíî ðàçîì ÿê “A Lemko Wedding”: http://www.iarelative.com/wedding/lemko.htm

16

43

John Madzik, 148 Sunset Dr., Ansonia CT 06401-1322, USA, tel. (203) 734-5929. 44 Ïîñìîò ïðèêëàäîâî íà ðÿä éîãî ïðàöü (âåêø³ñò íàïèñàía ñï³ëüí³ ç ³í÷ûìà àâòîðàìè): “Zwyczaje doroczne Łemków,” “Zwyczaje rodzinne Łemków,” “Łowiectwo i rybołówstwo,” “Bartnictwo i pszczelarstwo,” âøûòêû â êíèæöi: Roman Reinfuss, peä., Nad rzeką Ropą, òîì 2 (Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1965): 277-286; 247-258, 123-132, 117-122 i “Íàðîäí³ ëåìê³âñüêè ð³çäâÿíè çâè÷à¿,” Óêðà¿íñüêèé êàëåíäàð 1967 (Warszawa, 1967): 308-311. Paweł Stefanowski, Tadeusz Chachaj, Czesław Sadaj, Łemkowskie pieśni ludowe (Rzeszow: Wojewodzki Dom Kultury, 1964); I. Maé÷èê, Ñï³âàíî÷êè ìî¿: 45

õîðîâ³ îáðîáêè ëåìê³âñüêèõ ï³ñåíü áåç ñóïðîâîäó (Êè¿â: Ìóçè÷íà Óêðà¿íà, 1967) ³ òðóäó ². Âåðõðàòñêîãî, Ïðî ãîâîð ãàëèöüêèõ Ëåìê³â Çá³ðíèê Ô³ëüîëüî´³÷íî¿ ñåêöè¿ Íàóêîâîãî òîâàðèñòâà iì. Øåâ÷åíêà, 5 (Ëüâ³â, 1902). 46 Òîòû ïîðÿäêîâû íîìåðû çíàõîäÿò ñÿ ò³æ â òåêñò³ âåñ³ëÿ âêàçóþ÷û íà äæåðåëî ³íôîðìàöè³ ïðî äàíèé äåòàëü âåñ³ëÿ. 47 Ìîæëèâèì º øòî îïèñ ëüîêàëüíîé ëåìê³âñêîé îáðÿäîâîñòè ìîæ áóäå ³ùû íàéòè â ñïîðÿäæåíûõ â÷àñüí³éøå à íå ïå÷àòàíûõ ïðàöÿõ. Ïðèêëàäîâî Ìèõàë Äç³íäçüî (1925–1993) ñïîðÿäèë îïèñ âåñ³ëÿ â ð³äíûì ñåë³ Êðàñí³é, êîðîñíÿíñêîãî ïîâ³òó ³ ñïèñàë òàêû îáðÿäû ç ëåìê³âñêûõ ñåë ãîðëèöêîãî ïîâ³òó, a îïèñ âåñ³ëÿ â Êàëíèö³, ë³ñêîãî ïîâ³òó ñïîðÿäæåíèé â 1932 ðîêó ÷åðåç Ôðàíöà Êîêîâñêîãî (1885-1940) çáåðåãàò ñÿ â àðõ³âóì ²íñòèòóòó ìèñòåöòâîçíàâñòâà, ôîëüêëîðèñòèêè òà åòíîãðàô³¿ ³ì. Ìàêñèìà Ðèëüñêîãî ÍÀÍ Óêðà¿íè â Êèºâ³ (Ô. 29-3 - Oä. çá. 327.- Aðê. 13). 48 Çäຠñÿ øòî îñòàòí³ì ìàðøàëêîì â Áîðòí³ì áûë Àíäðèé Ãîí÷àê, êîòðèé ìàðøàëêóâàë íà âåñ³ëÿõ ïðîâàäæåíèõ ÷åðåç Àíäðèÿ Äîêëþ, ³ùû â ðîêàõ 1936-37. 49 Âåöå ïðî òîòî ïèøóò: Bogumila Tarasiewicz, 'Tradycja a współczesność obrzędowości łemkowskiej," B: Anna Czekanowska, ðåä., Dziedzictwo europejskie a polska kultura muzyczna w dobie przemian, Studia et dissertationes Instituti Musicologiae Univeritatia Varsoviensis; 5 (Kraków: Musica Iagellonica, 1995): 387406; Lech Mróz, "Contemporary Transformations in Lemko Traditions," Ethnologia Polona 5 (Wrocław, 1979): 183-190. 50 Walter Maksimovich, 3923 Washington St, Kensington MD 20895-3934, USA. Tel. (301) 946-5495, [email protected] 51

Ëåìêè, Lemkos, Łemkowie: http://www.lemko.org

52

"Ñïîìèíû Ëåìê³â," http://lemko.org/wisla/malomice/ 53 http ://www. lemko. org/lih/lih. html 54 http ://lemko. org/history/lemkyn/ 55 Âåöå ïðî í³îãî: Îëåíà Äóöü-Ôàéôåð, "Âîëîäèñëàâ Ãðàáàí - Òâîð÷³ ñèëóåòè," Â: Áîãäàí Ãóê, ðåä., Çóñòð³÷÷³ 6, íð.19 (1) (Warszawa, 1989): 159-161; Ìèêîëà Ìóøèíêà, "Âîëîäèñëàâ Ãðàáàí - Ïåðøèé Ëåìêî ³ç Ïîëüù³ ÷ëåí Íàö³îíàëüíî¿ Ñï³ëêè Ïèñüìåííèê³â Óêðà¿íè," Ëåìê³âùèíà 22, íð.1 (Clifton, NJ, 2001): 20-21. 56 Íàïå÷àòàíà â çãàäàí³é ïðàö³ ï³ä ðåä. Á. Ñòðóì³íñüêîãî, Ëåìê³âùèíà, òîì 2 (New York, 1988): 407-462. 57 Paul Robert Magocs³, Carpatho-Rusyn Studies: Annotated Bibliography, òîì 1-2 (New York-London: Garland, 1988-1998).

17

Á²Á˲ΥÐÀÔ²ß 1. ϸòð Áîãàòèð¸â, “Ïîäêàðïàòñêàÿ câàäüáà,” Öåíòðàëüíàÿ Åâðîïà 1, íð. 30 (Ïðàãà, 1927): 15. 2. Éîñèô Âàðõîë, “Îäõîä ìëîäåé äî ìóæîâîãî îáèñöà,” Øâåòëîñö 31, íð. 1-2 (Íîâè Ñàä, 1993): 73-83. 3. Áðåäà Âëaõîâèú, “Ïðîìåíå ó ñâàäåáíèì îáè÷àjèìà êîä áà÷êèõ Ðóñèíà,” Â: Òðàäèöèéíà êóëòóðà þãîñëîâÿíñêèõ ðóñèíîõ (Íîâè Ñàä: “Ðóñêå cëîâî,” 1971): 124-134. 4. ²ðèíà Â. Âîëèöüêà, “Âåñ³ëüíà îáðàäîâ³ñòü,” â ºé: Òåàòðàëüí³ åëåìåíòè â òðàäèöèéí³é îáðÿäîâîñòè óêðà¿íö³â Êàðïàò: ê³íöÿ XIX – ïî÷. XX ñò. (Êè¿â: “Íàóêîâà Äóìêà,” 1992): 62-99. 5. À. Ë. Äåøêî, “Ñâàäüáà íà Óãîðñêîé Ðóñè,” Çàïèñêè Èìïåðàòîðñêîãî Ðóññêîãî ãåîãðàôè÷åñêîãî îáùåñòâà ïî Îòäåëó åòíîãðàôèè 1 (Ñò. Ïåòåðáóðã, 1867): 694-709. 6. Jerry Jumba, “The Carpatho-Rusyn Wedding,” Carpatho-Rusyn American 1, no. 3 and 4 (Fairview, N.J., 1978): 6, 6, and 2, no. 1 (1979): 3, ïåðåïå÷àòàíå íà: http://www.carpatho-rusyn.org/customs/wed.htm 7. Âîëîäèìèð Ãíàòþê, “Âåñ³ëëÿ â Êåðåñòóð³,” Ìàòåð³ÿëè äî óêðà¿íñüêî¿ åòíîëî㳿 10 (Ëüâ³â, 1908): 30-81. 8. ²âàí Êàëèíÿê, Íàðîäíå âåñ³ëëÿ: ñåëî гâíå, Ñâèäíèöêîãî îêðóãó (Ïðÿø³â: Âèä. Öåíòð. Êîì. Êóëüòóðíîãî Ñîþçó óêðà¿íñüêèõ òðóäÿùèõ ×ÑÑÐ, 1979) (144 ñ.) 9. Tåòÿíà Ì. Êîâà÷, “Âåñ³ëüíèé îáðÿä ó ñåë³ Òåðåáëÿ Òÿ÷³âñüêîãî ðàéîíó Çàêàðïàòñüêî¿ îáëàñòè,” Ìîëoäü-Óêðà¿í³ 3 (Óæãîðoä, 1994): 201-215. 10.Oskar Kolberg, “Małżeństwo i rodzina,” â éîãî: Dzieła wszystkie, òîì 55, Ruś Karpacka (Kraków: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1971): 172204. 11.————. “Wesele,” i “Pieśni weselne z Jasieniowa Górnego i Krzyworówni,”  éîãî: Dzieła wszystkie, òîì 54, Ruś Karpacka (Kraków: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1970): 300-318, 319-322 [“Wesele” ñêëàäàò ñÿ ç øåñò³îõ îïèñ³â] 12.Ô³ëÿðåò Êîëåññà “Ñòàðèíí³ ìåî䳿 óêðà¿íñüêèõ îáðÿäîâèõ ï³ñåíü (âåñ³ëüíèõ ³ êîëÿäîê) íà Çàêàðïàòò³,” Íàóêîâèé çá³ðíèê ò-âà “Ïðîñâ³òà” 10 (Óæãîðîä, 1934): 121-152, ðåïð.  éîãî: Ìóçèêîçíàâ÷³ ïðàö³ (Êè¿â: “Íàóêîâà Äóìêà,” 1970): 368-397. 13. Þ. Êîëèí÷àê, “Íàðîäíå âåñ³ëëÿ ³ç ñåëà Ñòàðèíà Ãóìåíöüêîãî îêð. Çàïèñàâ Ì. Ãèðàê,” Äðóæíî âïåðåä 36, íð. 1-7 (Ïðÿø³â, 1977). 14. À. Êðàëèöêèé, “Ñâàäåáíûå îáðÿäû ó Ëàáîðñêûõ ðóñèíîâ,”

18

Íàóêîâûé ñáîðíèê Ãàëèöêî-ðóññêîé Ìàòèöû 1865 (Ëüâ³â, 1865): 103-111. 15. Â. Ë., “Âåñ³ëëÿ â Ðóñüê³é Ïîðóá³,” Äðóæíî âïåðåä 7, íð. 16 (Ïðÿø³â, 1958): 8. 16. Ëþáîìèð Ìåäºøè, “Ìàëæåíñòâî äàêåäè è íºøêà,” Ðóñêè êàëåíäàð 1993 (Íîâè Ñàä, 1993): 54-58. 17. —————, Ðóñèíñêà ñâàäáà è íjåíî ìåñòî ó ñâàäáåíì îáè÷àjèìà ñëîâåíñêèõ íàðîäà (Íîâè Ñàä: Îòèñàê èç ðàäà Âîjâîhàíñêèõ ìóçåjà, 1980) ( 7 ñ.) 18. Àëåêñàíäåð Ìèòðàê, “Ñâàäåáíûé îáðÿä â Óãîðñêîé Ðóñè,” Æèâàÿ ñòàðèíà, 2, íð. 3 ³ 4 (Ñò. Ïåòåðñáóðã, 1891): 137-157; 131-138. 19. Ë. Ìëèíàðè÷, “Ñòàðîäàâíå âåñ³ëëÿ â Íèæíüîìó Êîìàðíèêó, îêð. Ñâ³äíèê,” Äóêëÿ 2, íð. 3-4 (Ïðÿø³â, 1954): 67-82. 20. Mykola Mušynka, “The Wedding,” Carpatho-Rusyn American 8, no. 3 (Fairview, N.J., 1985): 4-5, ïåðåïå÷àòàíå íà: http://www.carpathorusyn.org/customs/wed2.htm 21. —————, “Âåñ³ëüí³ ï³ñí³ ñåëà Êóð³â,” Äðóæíî âïåðåä 12, íð. 12 (Ïðÿø³â, 1962): 27. 22. ßêèì Îëåÿð, “Âðà÷àí¿íè ó íàøèì íàðîäçå,” Øâåòëîñö 25, íð. 2 (Íîâè Ñàä, 1987): 213-239. 23. Ì. ². Ïàðëàã, “Âåñ³ëëÿ â ñåë³ Áóêîâåöü Ìóêà÷³âñüêîãî ðàéîíó Çàêàðïàòñüêî¿ îáëàò³,” Â: Âåñ³ëëÿ ó äâîõ êíèãàõ êíèãà 2 (Êè¿â: “Íàóêîâà Äóìêà,” 1970): 232-250. 24. Michael Roman, “Rusyn Marital Customs and Superstitions,” http://www.carpatho-rusyn.org/customs/marriage.htm 25. Êàòåðèía Ðóñèí, Îáåðåãè Áåñêèä³â: Âåñ³ëëÿ Ëåìêèí³ íà Áîéê³âùèí³ â Êàðïàòàõ (Îáðÿäîâà âåñ³ëüíà îñíîâà Áåñêèäñüêèõ Ëåìê³â ³ çàïîçè÷åííÿ â³ä ëåìê³âñêî¿ ä³àñïîðè â Êàíàä³ òà Ïåíñ³ëüâàí³¿ (ÑØÀ) (Áðoøíiâ: ÌÏÏ “ÒÀËß,” 2000) (172 c.) 26. ßðîñëàâ Ñàáîë, “Ñâàäåáíè îáè÷à¿ þãîñëîâÿíñêèõ Ðóñíàöîõ,” Ðóñèí, íð. 4-6 (Ïðÿø³â, 1993). 27. Ãàííà Òàïòè÷, “Ñòàðîâèííå âåñ³ëëÿ â ñåë³ ×àáèíè, Ìåäæèëàá³ðñüêîãî îêðóãó.” Äóêëÿ 3, íð. 2 (Ïðÿø³â, 1955): 77-110. 28. “A Carpatho-Rusyn Wedding” http://www.iarelative.com/wedding/ rusyn.htm [×àñòèííèé çì³ñò: Redovy, the Rusyn Bridal dance — Carpatho-Rusyn Immigrant Marriage Traditions, Passaic, N.J. circa 1910-1930 — The Starosta and a Rusyn Wedding — The Wedding Rug — Pennsylvania Rusyn Wedding circa 1908 — Matchmakers — Wedding in Porac, Slovak Republic — Rusin Mock Wedding — Kopchak-Stanislav Wedding, 15 May, 1948 — The Wedding of John Walkosak and Mary Sevachko, 25 October, 1929].

19

29. Jozef Chaba, “Slovo o svadbe z môjho domova,” Â: Almanach Zemplina (Košice: Vyd. OV KSS v Michalovciach, 1958): 151-159. 30. “Øàìá³íñüêå âåñ³ëëÿ,” Äðóæíî âïåðåä 8, íð. 8 (Ïðÿø³â, 1958): 1415. 31. Ãàííà Ùåðáà, Ìèõàéëî Ãèðÿê, Þð³é Êîñòþê, “²äå ñâàäüáà çäîëû: íàðîäíå âåñ³ëëÿ â ñåë³ Ãàâðàíåöü,” Äðóæíî âïåðåä 22, íð. 210 (Ïðÿø³â, 1972).

20

ÂÅѲËß (ïîðÿäêó áîðòíÿíüñêîãî) ×àñ, â êîòð³ì êàâàëåð (ïàðîáîê) íàøîë ñîé ä³âêó è õîò³ë ç íüîì ñÿ îæåíèòè, òî ïîâ³äàë ñâîiì ðîäè÷àì òàê: — ß ìàì çàì³ð ñÿ æåíèòè, áî þæ ïðèøîë ì³ ÷àñ. Ðîäè÷å çüâ³äóþò ñÿ, äå è ç êûì ìàø çàì³ð ñÿ æåíèòè? À ñûí ³ì îäïîâ³äàò, äå áû õîò³ë. ßê òîòà æåíÿ÷êà îäïîâ³äàëà ðîäè÷àì, òî îíè âûðàçèëè çãîäó, à â äðóãûì ðàç³ îäêàçàëè, à íàé÷àñò³éøå ëåì òàì ñÿ ì³ã æåíèòè, äå ðîäè÷å õîò³ëè.

Çàëüîòû, ³íîøû, ñïðîñèíû. Æåíÿ÷êó Ëåìêû çà÷ûíàþò ïåðåâàæíî â ÷åòâåð òàê çâàíûìà “çàëüîòàìè”, “³íîøàìè”, “ñïðîñèíàìè”, “çàðó÷ûíàìè”. гæíû ñåëà ìàëè ñâî³ íàçâû òàêîãî îáû÷àþ.  ò³ì äíþ ìîëîäû çàïðàøàþò äî ñåáå ïàðó ñòàðøûõ ëþäè, ïåðåâàæíî çî ñâîéîé áëèæøîé ðîäèíû: ÿê ñòðûêà, óéêà, áðàòà è äàêîãî çî ñóñ³ä³â. Çàïðîøåíû ïðèõîäÿò äî äîìó ìîëîäîãî è òàì ðàçîì ç éîãî ðîäè÷àìè óêëàäàþò ïëàíû, ÿêå ìàþò â³íî âûìàãàòè îò ðîäè÷³â ìîëîäîé. Ïîò³ì ï³çíîì íî÷îì îêîëî äåñÿòîé àáî ºäåíàäöåòîé ãîäèíû, âøûòêû ðàçîì èäóò äî äîìó ìîëîäîé, áåðóò çî ñîáîì îáîâÿçêîâî ë³òðó ïàëþíêû. Ïðèõîäÿò äî äâåðè ìîëîäîé è ïóêàþò. Âûõîäèò ´àçäà (îòåö ìîëîäîé) è çüâ³äóº ñÿ, õòî òàì? Îòïîâ³äàþò, æå òî ìû, ïîäîðîæíû, çàáëóäèëè çìå â äîðîç³ òàé âñòóïèëè çìå äî âàñ ïðîñèòè ñÿ íà í³÷. Ïî ò³é áåñ³ä³ ´àçäà ìîëîäîé ïîçíàë, øòî òî ñóò çà ëþäå, æå òî ñóò çàëüîòíèêè, òàê ïóùàò ³õ äî õûæû. 21

Çàëüîòíèêû ÿê ãâîéäóò äî õûæû, òî ñ³äàþò íà ëàâêàõ, à ìîëîäèé ñ³äàò çà ñòîëîì. Çà÷ûíàþò ñÿ áåñ³äû íà ö³ëêîì èíàêøû òåìû. Äîìîâû ëþäå âñòàþò çî ñíó, ä³âêà çáåðàò ñÿ â êîìîð³, âõîäèò äî õûæû, âèòàò çàëüîòíèê³â. Ïî äîëø³é áåñ³ä³ ºäåí ç çàëüîòíèê³â ãâàðèò: — Àíè ñÿ íàñ íå çüâ³äóþò, ÷îãî ìû òó ïðèøëè? Òûìà ñëîâàìè çà÷ûíàþò áåñ³äó î âåñ³ëþ. Ãîñïîäàð ãâàðèò: — Âû ñàìè ïîâ³÷òå, ïî øòî ñòå òó ïðèøëè? — Ìû òó ïðèøëè, áî ìû ÷óëè, æå òó ºñò ä³âêà íà îääàíþ, à ìû ìàìå êàâàëåðà íà æåíÿ÷êó, òî ìîæå áû çìå ³õ ðàçîì ïîæåíèëè. — ß íå ìàì íè÷ íàïðîò³ë òîãî, ãâàðèò ´àçäà — ÿê ëåì ñÿ îáîº ëþáëÿò. Çàëüîòíèê çâåðòàò ñÿ ïî ³ìåíè: — Øòî òû íàì, Ìàðèñü, ïîâ³ø? ϳäåø çà òîãî Øòåôàíà, öè íå ï³äåø? ijâêà äîëãî íå îäïîâ³äàò, áî ñÿ âñòûäàò, àëå ïî äîâã³é ïåðåðâ³ áåñ³äóº: — ϳäó, ï³äó... À ðîäè÷å ïîâòàðÿþò: — ª, òà ÷îì–áû íå ï³øëà? ϳäå, ï³äå... Òåïåðü ºäåí çî çàëüîòíèê³â âûò³ãàò ë³òð³âêó ïàëþíêû ç ðóêàâà ÷óãû. Ïðîñèò ãîñïîäàðÿ î êåëþøîê, à ïàê ÷åñòóº âøûòêûõ. Âûïèâàþò ïî ºäí³ì àáî ïî äâà, è òîâäû çà÷ûíàò ñÿ òîðã³âëÿ. ªäåí çî çàëüîòíèê³â ãâàðèò: — Ìû áû õîò³ëè çíàòè, ÿêå âû íàì â³íî äàòå ç ä³âêîì. Ãîñïîäàð ïîâ³äàò: — ß âåëèêå â³íî äàòè íå ìîæó, áî-ì íå áîãàòèé, àëå øòîñè äàì, øòî áóäó ì³ã, òàê ÿê è äðóãû ëþäå äàþò, àëå 22

âû ìóñèòå ì³ ïîâ³ñòè, øòî âû õöåòå, áî òî âàøà ðîëÿ ïîâ³ñòè, øòî âû õöåòå? Çàëüîòíèê áåñ³äóº: — Ìû îä âàñ íå áóäåìå äóæå õîò³òè, ëåì íà ê³ëüêî âàñ ñòàòè, òàê ÿê è äðóãû ëþäå äàþò. Äàéòå íàì êîðîâó, äâà áûöêû äî áîðîíû, äâ³ îâå÷êè, ïîëîâèíó ñ³âó (4 ÷âåðòè â³âñà, 2 ÷âåðòè ÿðöþ, 1 ÷âåðò æûòà, 10 ë³òð³â ëåíó) 200 äîëÿð³â è ñïðàâèòå âåñ³ëÿ. Ïî òûõ ñëîâàõ âøûòêû ñ³äÿò òèõî, à îäçûâàò ñÿ ãîñïîäàð è ãâàðèò: — Ïðåä õâèëüîì ãâàðèëè ñòå, æå íå áóäåòå äóæå õîò³òè, à âû çàæàäàëè òàêó âåëèêó ñóìó, ÿêó ÿ íèÿê íå ìîæó âàì äàòè. — À òî ïîâ³÷òå, øòî áûñòå íàì ìîãëè äàòè. — ß âàì ìîæó äàòè ºäíó êîðîâó, äâà áûöêû, ºäíó óöþ, äåñÿò ë³òð³â ëåíó, äâ³ ÷âåðòè â³âñà, ñòî äîëÿð³â àëå ïîëüñêûìà çëîòûìà, à âåñ³ëÿ âû ñâîìó ñûíîâè çðîáòå ñàìè, à ÿ ñâî³é ä³âö³ çðîáëþ ò³æ ñàì. Öè òàê áóäå äîáð³? Òåïåð íà÷àë ñÿ òîðã, ÿê íà áûêàõ íà ÿðìàêó.  ê³íöè äîõîäèò äî çãîäû. Ãîñïîäàð ñòàâëÿò ïûòàíÿ: — Âû îä ìåíå æàäàòå â³íî äëÿ ñâîãî ñûíà, à øòî âû äàºòå äëÿ ìîéîé ä³âêè? — ß çî ñâîéîé ñòîðîíû çàïèøó ñûíîâè ö³ëèé ´ðóíò, õûæó è âøûòîê ìàºòîê, ðóõîìèé è íåðóõîìèé è çàñòåð³ãàì ñîá³ è ìî³é æåí³ æûòè äî ñìåðòè ïðè ñâî³ì ñûí³ ç óòðèìàíüîì, ÿê äî ãíåñ, à ìîëîäø³é ä³âö³ ªâ³, ïðèçíà÷àì ÿê ñïëàòó ç ´ðóíòà, äâ³ñòà çëîòûõ ïîëüñêûõ. Òó çàñ ãâàðèò ãîñïîäàð: — Òàê âû îä ìåíå õöåòå â³íî, è ÿ ñÿ çãîäèë äàòè ç ä³âêîì ñòî äîëÿð³â. ßê âàì äàì ñòî äîëÿð³â, òî õöó, æåáû ä³ì è ´ðóíò áûëè çàïèñàíû íà ïîëîâèíó âàøîìó ñûíîâè è éîãî æåí³, à ìî³é ä³âö³ êîíòðàêò çðîáèòè ïåðåä ñëþáîì, çà øòî ÿ âïëà÷ó ïîëîâèíó, âû çàñ äðóãó ïîëîâèíó. 23

— Òî íàé áóäå ïî âàøîìó, ãâàðèò îòåö ìîëîäîãî. Çàøëà îñòàòíÿ äîáðîâ³ëüíà çãîäà. Òåïåð çàñ âûïèëè ïî êåëþøêó, à ìàìà ç ä³âêîì ïðèíåñëè ç êîìîðû õë³áà, ìàñëà, ñûðà, ïîñòàâèëè íà ñò³ë, çàïðîñèëè çàëüîòíèê³â äî ñòîëà è ïðîñèëè æåáû çàêóñóâàëè. Ïàëþíêà ï³øëà â ðóõ, çàëüîòíèêû ³ëè, ïèëè äî ðàíà, à äåêîòðû ïîë³ãàëè íà ëàâêû ïðè ïåöó è ñïàëè. ***  ñåðåäó-ì ñÿ óðîäèëà — íåñó ñîá³ ãîðå, Íå äàéòå ìÿ çà ñòàðîãî, áî áîðîäîé êîëå. *** Ïîâ³äàþò íàì æå èäóò ³íîøû, à ïîìåäæå ëü³ñû, ñàìû êîí³ ëûñû. *** Íåñ ìÿ êîíèêó íåñ, ïðåñ òîò çåëåíè ëåñ ïðèíåñ ìÿ äî ãàþ, òàì ä³â÷ûíó ìàþ. *** Ïðèøëè äî íàñ ñâàòè÷å, äîáðû ëþäå, áð³õà÷å. Îíè ãðîøè íå ìàþò, îä íàñ ä³â÷à ïûòàþò. *** Íÿíüî ç ìàìîì òûðêî÷å, äàòè ä³â÷à íå õî÷å. À ÿ ìàþ îõîòó, íàðîáëþ ³ì êëîïîòó. *** Ïîâ³äæ ì³ ä³â÷àòêî, ïîâ³äæ ì³ íà ðàç³, Íàé ìî³ êîíèêû íå ñòîÿò íà äðàç³. 24

Áî ìî³ êîíèêû æàäíû íå ñèðîòè, Æåáû ì³ ë³ãàëí ïî ï³ä ëþäñêû ïëîòû. *** Òàêà ÿ ñè òàêà, ä³âêà âûõîâàíà, ßêáû ì³ ìàìè÷êà ñàìèé ìþä äàâàëà. Íå çàòî ÿ øóìíà, æå-ì ñÿ ìàëþâàëà, Ëåì-æå ìÿ ìàìè÷êà øóìíî âûõîâàëà. Ðàíî ä³âêà ç ìàìîì âñòàþò, ïðèãîòîâëÿþò ñüí³äàíÿ. Îòåö èäå äî êîð÷ìû ïî ïàëþíêó, çàïðàøàò êðîâíûõ è ñóñ³ä³â. Êîëè òîòû ñÿ ïîñõîäèëè, òî ïîäàëè äëÿ âøèòêûõ ñüí³äàíÿ, à ä³âö³ êàæóò çáåðàòè ñÿ, áî ï³äóò äî ñâÿùåíèêà íà çàðó÷ûíû.

Çàðó÷ûíû Íà çàðó÷ûíû èäóò â³òöüîâå ìîëîäÿò è äâîõ ñüâ³äê³â. Ìîëîäÿòà ïðîâàäÿò ñÿ ïîï³ä ðóêû, àëå èäóò çîçàäó. Ïðèäóò íà êëåáàí³þ, çâåðòàþò ñÿ äî ñâÿùåíèêà, æå òàêû, à òî òàêû, ïðèøëè íà çàðó÷ûíû. Ñâÿùåíèê çàïèñóº äî êíèãû, àëå ïåðåä òûì çüâ³äóº ñÿ, öè äàêîòðå ç ìîëîäèõ íå áûëî þæ ïåðøå ç äàêûì äðóãûì çàðó÷åíå.  ò³ì ñàì³ì ÷àñ³ ñâÿùåíèê çàçíà÷ûë äåí, êîëè ìîëîäÿòà ìàëè ïðèòè “íà íàóêó” è ô³çè÷íî ïðàöþâàòè íà êëåáàí³³. Íàóêà ìîëîäÿò áûëà ïåðåâàæíî òàêà: ìîëîäèé ðóáàë äûðâà, àáî ìîëîòèë ö³ïàìè, êîñèë è ðîáèë âøèòêî øòî áûëî äî ðîáîòû â òîòó ïîðó ðîêó. Ìîëîäà ìîëîëà â ìëèíöè, ïðÿëà ëåí àáî ìûëà ï³äëîãó. Íàóêà áûëà ÷àñîì òðè äíè, äà´äå ñ³ì äíè, à òðàôëÿëî ñÿ è äâà òûæí³. 25

Ñòàðû ëþäå ïîâ³äàëè â íàøèì ñåë³, æå áàðç äàâíî, èùû çà ïàíüùûíû, ìîëîäû ìóñ³ëè ìàòè çãîäó íà ñüëþá îä ïàíà, áî áû ³õ èíàêøå ñâÿùåíèê íå ïîâ³í÷àë. Âòîëäû ïîëüñêû ïàíîâå-ðîçïóñòíèêè çìóøóâàëè ìîëîäèöþ äî “ãð³õó”. Äàêîòðû ëþäå ïîä³çð³âàëè è íàøèõ ñâÿùåíèê³â, àëå îíè áûëè æåíàòû, è ïåðåâàæíî â³ëüíû îä òàêûõ îðã³é.

Çàïîâ³äè  ïåðøó íåä³ëþ ïî çàðó÷ûíàõ, çàðàç ïî Ñëóæá³ Áîæ³é, ñâÿùåíèê ãîëîñèë çàïîâ³äè. Âèãîëîøàë ïî ³ìåíè è íàçâèñêó ìîëîäó è ìîëîäîãî è ³õ ðîäè÷³â, æå òîòû ìîëîäû ëþäå çàì³ðÿþò ïðèñòóïèòè äî ñòàíó ñóïðóæåñêîãî, à õòî áû çíàâ î äàÿêûõ ïåðåøêîäàõ, òî íàé äàñò çíàòè äî óðÿäó ïàðàô³àëüíîãî (ìîëîäû âûõîäèëè ç öåðêâè æåáû íå ÷óòè ñâî³õ çàïîâ³äè, æåáû ï³çí³æøå ³ì ä³òè ñÿ íå ãàêàëè, ãîðö³ ñÿ íå ðîçáèâàëè). Çàïîâ³äè áûëè ãîëîøåíû òðè íåä³ë³ çà ïîðÿäêîì, æåáû â ò³ì ÷àñ³ äîâ³äàòè ñÿ î âøûòêûõ ïåðåøêîäàõ ÿêû ìîæóò íàñòóïèòè, ïðèì³ðíî, æå ìîëîäÿòà ñóò ñïîêðîâíåíû, íå ë³òí³, ðîçâåäåíû, ³ ò.ï.

Ïðèãîòîþë³íÿ äî âåñ³ëÿ  ò³ì ñàì³ì ÷àñ³ îá³ ñòîðîíû ïðèãîòîâëÿþò ñÿ äî âåñ³ëÿ. Ïåðøîì ï³äñòàâîâîì ð³÷îì ºñò ïàëþíêà. ¥àçäîâå èäóò äî ì³ñòà è çàêóïóþò ïàëþíêó, ïèâî, àðàê, à è êðîïêû íå ìîæå áðàêóâàòè. Êóïóþò çåðíî íà õë³á, ñâèíþ àáî ê³ëüêà áàðàí³â íà ìÿñî. ¥àçäûí³, ÿê íå ìàþò ñâîãî, òî èäóò ïî ñåë³ çà ìàñëîì, ñûðîì è ÿéöÿìè. Ìîëîäÿòà êóïóþò íîâó îäåæó. Äëÿ ìîëîäîé õóñòêó 26

íà î÷åïèíû, ïîëîòíî íà ñï³äíèöþ è îïë³÷à, ÷åðåâ³êû, ïîëîòíî íà ïîäàðêû äëÿ ðîäè÷³â ìîëîäîãî è éîãî ðîäèíû, êîòðûì ä³ëèò ìîëîäà ïðè ðîçäàíþ áàëüöþ. Òàê ñàìî ðîäè÷å ìîëîäîãî êóïóþò ìó ÷åðåâ³êû, äðóøëÿê, ãóíþ, êàïåëþõ, à äàâí³éøå ÷óãó, êîòðó äàâàëè øûòè. Êîëè ðîäè÷å îáîõ ñòîð³í äîáåñ³äóâàëè ñÿ, øòî ç ãðóáøà ïîêóïèëè, âûçíà÷ûëè êîëè ñÿ çà÷íå âåñ³ëÿ, à âòîëäû ìèíå ïðèíàéì³ ì³ñÿö ÷àñó. Îáà ´àçäîâå èäóò äî ñâÿùåíèêà, ïîâ³äàþò, æå õîòÿò æåáû ñüëþá áûë â òîò, à òîò äåí. Ïëàòÿò ñâÿùåíèêîâè çà çàðó÷ûíû, îïîâ³äè, ñüëþá è íà óïîìèíîê çà ïîìåðøûìà ðîäè÷àìè. Óâàæàþò, æå òûì ñïîñîáîì çàïðàøàþò ñâî³õ ïîìåðøûõ ðîäè÷³â íà âåñ³ëÿ. Ìîëîäû çàìàâëÿþò ìóçèêàíò³â, ïðîñÿò íàéìåíøå äâîõ äðóæá³â, ñòàðîñòó, äâ³ ñâàøêû. Ìîëîäà, ïî ñâî³ ñòîðîí³, ïðîñèò äâ³ äðóæêû. ßê ìàþò ðîäèíó íà èíøûõ ñåëàõ, òî ïîñûëàþò ïðîñàòàðÿ, êîòðèé ïðèõîäèë è ïîâ³äàë òàê: — Âàø áðàò Ïàâëüî, ïðîñèò âàñ íà âåñ³ëÿ, æåáû ñòå áûëè òàê ëàñêàâû è ïðèøëè ç ö³ëîì âàøîì ðîäèíîì. À ïðîñàòàðó îäïîâ³ëè òàê: — Äÿêóºìå çà çàïðîøûíÿ è çà êðàñíû ñëîâà, à íà âåñ³ëÿ ïðèäåìå. Äåí ïåðåä ñüëþáîì ìîëîäÿòà èäóò äî ñïîâ³äè è ïðè÷àñòè.

Íà â³íöÿõ  îñòàòí³é âå÷åð ïåðåä ñüëþáîì, ó ìîëîäîé, äðóæêû âèþò â³íêû ç áàðâ³íêó. Ìîëîäà çàïðàøàò è èíøû ä³â÷àòà-òîâàðèøêû äî òîé ðîáîòû, ïðè ÷ûì 27

ñüï³âàþò âåñ³ëüíû ï³ñüí³. Ãîñïîäàð ÷åñòóº ³õ ïàëþíêîì. ×àñòî ñüï³âàþò òàê: Äàé Áîæå â ùàñëèâó ãîäèíó â³íîíüêû çà÷ûíàòè, Ùåñò³÷êî-ùåñòÿ äîêëàäàòè. Çûéä Ãîñïîäè ç íåáà, áî íàì òÿ âñå òðåáà, ³íîíüêû çà÷ûíàòè, ÷åñò³÷êîì äîêëàäàòè. Ïðèçðèé ñÿ ïàí³ ìàòêî, öè ñÿ âèº â³íîê ãëàäêî, Ãëàäêî ìàìîíüêî ãëàäêî, ÿêî ÷åðâåíå ÿáêî. Òðåáà ï³òè äî öåðêîâö³, ïîðóøàòè êîðîíîâö³, Áîãîì äàâíî íå ðóøàíû, ç âîë³ ä³âêû çàòðèìàíû. Þæ ìû äîðîãó çðîáèëè, öè áóäå íàì çàïëà÷åíî, Òðåáà çãîð³ëî÷êû äàòè, ñâàøêû ïî÷àñòóâàòè. *** Äàéæå íàì Áîæåíüêó, ùàñëèâó ãîäèíîíüêó, ³íî÷êû çà÷èíàòè, ùåñòüîì äîêëàäàòè.  íåä³ëåíüêó ðàíåíüêî, âèëà Àíöÿ â³íîíüêî, Âèëà ïåðåâèâàëà, äî ðîñîíüêû ìà÷àëà. Ïî ñòîëó íèì êà÷àëà. Òî÷ ñÿ â³íêó ïî ñòîëó, ïåðåä ìàìîíüêó ïîñïîëó. Ïðèçðèé ñÿ ïàí³ ìàòêî, öè ñÿ âèº â³íîê ãëàäêî. Âèº ñÿ â³íîê ãëàäêî, ÿê ÷åðâåíåíüêå ÿáêî, Òàêû íà í³ì ëèñòî÷êû, ÿê íà íåá³ çüâ³çäî÷êû. *** Îé ï³äó ÿ ï³äó, êàäè–ì ÿ õîäèëà. Òà ÿ ñîá³ íàéäó, êîãî–ì ÿ ëþáèëà! *** Ðóáàâ ñîì ÷àòèíó îâå÷êàì íà çèìó, Ðóáàâ ñîì öü³ëûé äåí, îâå÷êàì íà òûæäåí. À þæ òîòó ÷àòèíó îâöû îáãðûçàþò, À þæ òîòó ìèëåíüêó, çàìóæ âûäàâàþò. 28

*** Ïëà÷óò ìî³ î÷êà, àíè íå âñûõàþò, Ìî³ ìëàäû ë³òà, ìàðí³ óãûáàþò. Ìî³ ìëàäû ë³òà è ìîÿ ïîäîáà, Òàê ì³ ìàðí³ ãûíå, ÿê íà ð³ö³ âîäà. *** Øóãàþ ìàëþñüêûé, âîçìèé íÿ íà ðó÷êû, Ç ðó÷îê íà êîëåíà, áóäó òâîÿ æåíà. *** Ãîðû ìî³, ãîðû! Îé æàëü ì³ çà âàìè — Òà íå òàê çà âàìè, ÿê çà ã³ðíÿêàìè. *** Ñüï³âàé ïòàøêî, ñüï³âàé, íå æàëü òÿ ñëóõàòè, Äå-ì ñÿ íàðîäèëà, ìóøó ïðèâèêàòè. *** Ëåò³ëè æóðàâö³ ïîíàä êàìÿíèö³, Þæ íàøû ïàð³áöè âøûòêû â Ãàìåðèö³. *** Ïåòðóñþ, Ïåòðóñþ ç ïàõíÿ÷îãî ç³ëÿ, ßê ñÿ áóäåø æåíèë, ïðîñ ìÿ íà âåñ³ëÿ. *** À ÿê ìû ñÿ ðîçëó÷ûìå, Äâ³ ñåðäåíüêà çàñìóòèìå, Äâ³ ñåðäåíüêà - øòûðè î÷û, Áóäóò ïëàêàö âî äíè, â íî÷û.

29

*** Ñüï³âàéòå ä³â÷àòà, òåðàç âàì äî òîãî, Íå ìàòå íà ãëàâ³ ñìóòêó íèÿêîãî. *** Ìàþ ÿ ìèëîãî, ÿê ÷åðâåíà ðóæà, Êîáû ì³ ãî äàëè çà ìóæà, çà ìóæà! Àíè áû ÿ éîìó ðîáèòè íå äàëà, Ëåì áûì ñè ìèëîãî îä êðàñû òðèìàëà. *** ͳò âåêøîãî æàëþ, ÿê ãî ä³âêû ìàþò — ßê ñÿ áàáû çûéäóò, òàé ³õ îãâàðÿþò. ªäíà ñòàðà áàáà ìåíå îãâàðÿëà, Áîäàé ñÿ ºé ä³âêà òîãî äî÷åêàëà! ͳò âåêøîãî æàëþ, ÿê ãî ä³âêû ìàþò, ßê ñÿ õëîïö³ çûéäóò, òàé ³õ îãâàðÿþò. Êîòðà íå ÷åðâåíà, êîòðà êðàñû íå ìà — Ñàì ñÿ íå îãâàðèò, øòî íîãû êðèâû ìà! *** Òðèìàé ñÿ ä³â÷àòêî ñâîºé ïîöòèâîñòè, ßê ñÿ òðàâà òðèìàò, ñâîºé çåëåíîñòè. Òðàâèöÿ ñÿ òðèìàò, ïîêëÿ ºé íå ñêîñÿò — Òðèìàé ñÿ ä³â÷àòêî, ïîêëÿ òÿ íå ñïðîñÿò. *** Òàê î ì³ ´àäàþò, ÿê î ñòàð³ ä³âö³, À ÿ áû ñÿ ìîãëà êîëûñàö â êîëûñö³. *** Îé, Áîæå ì³é Áîæå, çìèëóé ñÿ íà äî ãíîì, Ñòàíóëàì íà êàì³í, ïîêîòèë ñÿ çî ãíîì.

30

*** Çàêóêàé çîçóëüî, çàêóêàé ëåãîíüêî, Äåæ-òû ì³ çàêóêàø íà äðóãå ë³òîíüêî? Çàêóêàì ÿ òîá³, äå òû ñàìà çíàºø,  êîòð³ ñòîðîíîíüö³ ìèëåíüêîãî ìàºø. *** Ìàìóñü ìîÿ, õîâàé æå ìÿ, Çà ñòàðîãî íå äàé æå ìÿ Áî â ñòàðîãî ñèâà áðîäà, À ÿ ä³â÷à ÿê ÿãîäà. ***  íåä³ëåíüêó ðàíåíüêî, Êóïàëî ñÿ ñîíåíüêî, Âûøìàðèëî áàðâ³íî÷îê, Ìîëîäèö³ íà â³íî÷îê. Äàâàé ìàìîíüêî ñòðî³, Èäóò ãóäàöè ìî³, Ãîðàìè èäóò, ãðàþò, Äî ìîëîäîé îäñûëàþò. Îíà äî íåé îäîñëàëà, Æå ñÿ èùû íå çîáðàëà. Ñêîðåíüêû â øåâöÿ, Ãîëîâîíüêà íå ÷åñàíà, ß ñÿ èùû íå çîáðàëà! Äàé ñÿ â³íêó äîáð³ âèòè, Æåáû â òîá³ ïîõîäèòè,  íåä³ëåíüêó ö³ëó äíèíêó,  ïîíåä³ëüîê íà ãîäèíêó.

31

Ñèðîò³ ñüï³âàþò: Çíàòè Áîæå, çíàòè, æå íå çáåðàò Ãàíöþ ìàòè, Çáåðàþò ºé ÷óäæû ëþäå, îòåö ìàòè þæ íå áóäå. Íà â³íîíüêó ãðàíî÷êû, ÿê íà íåá³ çüâ³çäî÷êû Ïðèéä òàòöåíüêî, ïðèâèòàé ñâîþ ä³âî÷êó, Ïðèâèòàé äóêàòàìè, æåáû ñÿ äîáð³ ìàëà, Æåáû âàì äÿêóâàëà. ***  ë³ñ³ ÷åðåøåíüêà, â³òåð íüîì êîëûøå À ìàìîíüêà ºé òàê ïîâ³äàò: — Íàé òÿ, ìîÿ äîíþ, Ãîñïîä áëàãîñëîâèò! *** Íå ñòàðàé ñÿ, Îëåí, æå íå çíàø õë³áà âïå÷û. Íàïå÷å òè Âàñèëü, äîñò ïî ìåäæå ïëå÷û. Íå ñòàðàé ñÿ, Îëåí, â³í äîáð³ ´àçäóº, Ïî äâ³, ïî òðè íî÷êû, äîìà íå íî÷óº. Øêîäà òÿ, Îëåíî, øêîäà òÿ çà íåãî, Ãóíÿ ïîæû÷àíà, õîëîøí³ íå éîãî. Ñìîòð æå òû Îëåíî, íà òîò â³íî÷îê, ßê ñÿ òè òðåïî÷å äîºäåí ëèñòî÷îê. Òó ñüï³â ïðîäîëæàò ñÿ ïàðó ãîäèí. Ïî âûâèòþ â³íöÿ äëÿ ìîëîäîé, òî òàê ñàìî ëàäí³ äåêîðóþò îáðàçû, â³êíà, à ïàê ñïîê³éíî ðîñõîäÿò ñÿ äîì³â.

Ó ìîëîäîãî ïðåä ñüëþáîì  äåí ñüëþáó ìîëîäèé ïîñûëàò ïî äðóæá³â. ßê äðóæáîâå ïðèäóò, ìîëîäèé ïîñûëàò ºäíîãî äðóæáó ïî ìóçèêàíò³â, äðóãîãî ïî ñâàøêû è ñòàðîñòó. 32

 õûæû âøûòêî ãîòîâå, íà ñòîëàõ õë³á, ñûð â ìèñêàõ. Ãîñïîäàð ïðîñèò äî ñåáå äâîõ ðîäàê³â àáî ñóñ³ä³â äî ïîìî÷û. ªäíîãî çà äîìàòàðÿ, äðóãîãî çà ÷îïàðÿ. ×àñîì îòåö ìîëîäîãî áûë äîìàòàðéîì. Äîìàòàð ïèëüíóº æåáû ÿê íàéë³ïøå ãîñò³ áûëè óãîùåíû, à ÷îïàð ìຠêëþ÷û îä êîìîðû, äå ñóò âøåëåÿêû íàïèòêû. ³í íàëèâàò ç áî÷îê äî ôëÿøîê ïàëþíêó, ïèâî äî çáàíê³â, ïîäຠãîñòÿì íà ñò³ë, ïèëüíóº æåáû êàæäèé áûë ÿê íàéë³ïøå çàäîâîëåíèé, æåáû íèêîìó íè÷ íå áðàêóâàëî, à îñîáëèâî ïèòÿ. Ãîñïîäûíÿ ïðîñèò äâ³ ´àçäûí³ äî ïîìî÷û íà êóõíè. Ïðèõîäÿò ìóçèêàíòû, àëå ãðàòè íå õîòÿò, ïîêàëü ³ì íå äàäóò êóðó, ïðåä êîòðîì îíè ãðàþò. Äðóæáà ïðèíîñèò êóðó, òðèìàò ºé â ðóêàõ, ìóçèêàíòû äîòûêàþò ñìûêàìè êóðû è çà÷ûíàþò ãðàòè. Äðóæáà òàíöþº ç êóðîì, à ïîò³ì âûøìàðèò ºé çà äâåð³. Êóðó òîòó ïî âåñ³ëþ òðåáà îáîâÿçêîâî äàòè ìóçèêàíòàì. Ç òîì êóðîì ìàëî ï³òè âøûòêî íåùåñòÿ. ßê òîòó êóðó íå äàë ãîñïîäàð, òî õòîñè ç ðîäèíû â áëèçêiì ÷àñ³ ìàë âìåðòè. Òåïåð ìóçèêà ãðàº, ãîñò³ ñÿ ñõîäÿò è þæ âåñ³ëÿ ñÿ íà÷àëî. Ïðèõîäèò ñòàðîñòà, ñâàøêû, ðîäèíà, ñóñ³äå. *** Áîæåíüêó, Áîæåíüêó, äàé ì³ äîáðó æåíêó, Æåáû íÿ âîäèëà ç êîð÷ìû çà ðó÷åíüêó! *** Íå áóäó ñïàë äîìà, áî êîëå ñîëîìà, ϳäó ´ó ä³â÷àòêó, ìîæå áóäå äîìà. ßê íå áóäå äîìà, òî áóäå â ñòîäîë³, Íå áóäó ÿ ëåæàë íà ãîë³é ñîëîì³.

33

*** ijâ÷àòêî ëåëèÿ, ë³ãàé òàì äå è ÿ, ˳ãàé íà ëàâî÷êó, ïîïðè ìî³ì áî÷êó. *** Ñïîäàáàëè ì³ ñÿ íà ä³â÷àòêó ñòðî³, Äàé, æå Ïàíå Áîæå, êåáû áûëè ìî³. Êåáû áûëè ìî³ ðàçîì ³ç ä³â÷àòîì, Äÿêóâàë áûì Áîãó, ñòî ðàç íà äåí çà òî. *** Êåä ºì èøîë áåç òîò õîòàð Âîçîê ì³ ñÿ ðîç÷åðêîòàë — Çáåðàé ìèëà êîë³ñå÷êà. Áóäåø ìîÿ ôðà³ðå÷êà! Ãàíöþ, Ãàíöþ, á³ëà ðóæà, Íå òðåáà òè áûëî ìóæà, Àíè ìóæà, íè ôðà³ðÿ, Áûëî õîäç³ö ÿê ëåëèÿ. Ãàíöþ, Ãàíöþ, á³ëèé êðèøòàë, Äîðàç áû ÿ ê’òîá³ ïðèñòàë, Íå òàê ã’âîäíå, ÿêî ã’íî÷û, ×îðíà ãîðà ðîäèò ïîïåð, Òà ïðî òâî³ ÷îðíû î÷è. ×ûÿ æå ÿ áóäó òåïåð — Ãîÿ, ãîÿ, ñàìà ñâîÿ, Âîçìåø ìåíå — áóäó òâîÿ. ßê òî ëàäí³, ÿê òî øóìí³, Êåäû ïðèäå øóãàé ´ó ìí³, Ñòàíå ñîá³ ïðè ïîñòåëè, Àæ ñÿ ñåðöå ðîçâåñåëèò. 34

*** Áîæå, Áîæå, ÿêûé òî æàëü, Ìåíå ëþáèë, èíøó ñè âçÿë, Ìåíå ëþáèë çî äâà ðî÷êû, Ç èíøîì áóäå ñòèñêàë áî÷êû. *** Íå áóäó ñÿ æåíèë ëåì òàê áóäó õîäèë, Áóäó ñòàðû âäîâû íà áàëàìóò çâîäèë. Íå îðþ íå ñ³þ, ñàìî ñÿ ì³ ðîäèò — Ìàì ÿ ôðà³ðå÷êó, ñàìà çà ìíîì õîäèò. Íå ÿ õîäæó çà íüîì, àëå îíà çà ìíîì, ßê òîòà îâå÷êà çà çåëåíîì òðàâîì. Çåëåíå, çåëåíå, øòî íàéçåëåí³éøå Ëþáèò ìåíå ä³â÷à, øòî íàéïàðàäí³éøå. Çåëåíå-ì ïîñ³ÿâ, çåëåíå ì³ çûøëî, ßêå-ì ä³â÷à ëþáèë, òàêå çà ìíÿ ï³øëî... Óæ ºì ñÿ îæåíèâ, óæ áóäó ñâîþ ìàë Óæ ÿ âàñ ä³â÷àòà, íå áóäó ëþáóâàë. *** Îé ìàìè÷êî, ìàìöþ, õî÷ó ñÿ æåíèòè, Áî áåç æåíû á³äà íà ò³ì ñüâ³ò³ æûòè. Îé, á³äà-á³äà è òî íå ìàëåíüêà — Ëåì çàòî ñÿ æåíþ, æåáû áûëà æåíêà. Æåáû áûëà æåíà, äîáðà ãîñïîäûíÿ, Æåáû íÿ ëþáèëà, ÿê ´àçäó ´àçäûíÿ. Æåáû äîáð³ ³ñòè, ÷ëîâåêó çâàðèëà, Êîøåëþ âûïðàëà, êîðîâó çäî³ëà. Æåáû íå õîäèëà ÿê ïàðàäíà ä³âêà, Ëåì æåáû ñìîòðèëà, ÿê ³äå ´àçä³âêà. 35

Æåáû â ÷àñ âñòàâàëà, äîâãî íå ëåæàëà, È äî ñõîäó ñîíöÿ, çàã³í îêîïàëà. È æåáû ñÿ çî ìíîì, íè´äà íå ñâàðèëà, Ç êóìîì è ñóñ³äîì â äîáð³ çãîä³ æûëà. Îé, æåáû ÿ íàøîë, òàêó ñîé ä³â÷ûíó — Ìàâ áû–ì äîáðó æåíó è äîáðó ´àçäûíþ. Àëå ñÿ íå íàøëà, æåáû ãëóïà áûëà, Æåáû çà ïëàííèêà, çà ìóæ ï³òè õò³ëà. Òàêó-ì ñè íå íàáûë, àíè íå íàáóäó Íàïåâíî äî ñìåðè, ïàð³á÷ûòè áóäó. *** Ç ãîðû ñÿ õìàðèò, ç äîëè ñÿ õìàðèò Áóäå ëÿëî ö³ëó í³÷. Ñïîäîáàëî ñÿ ì³ ä³â÷à ó ñóñ³äà, Àëå ì³ ãî íå õòÿò äàö! Ãåé, øòî ñÿ ñòàëî, ç äðóãûì ñÿ êîõàëî Òåïåð ì³ ãî äàâàþò. À ÿ éîãî íå õöó, îáåðíó ñÿ äå õöó Òà íàé ñîé ãî òðèìàþò.

Ìîëîäèé âûáåðàò ñÿ äî ìîëîäîé Ñâàøêû íà÷èíàþò ñüï³âàòè: Äîïîìîæ íàì Áîæå, è òû Áîæà Ìàòè  ùàñëèâó ãîäèíó âåñ³ëÿ çà÷àòè.  ùàñëèâó çà÷àòè, â ùàñëèâó ñê³í÷ûòè, Äîïîìîæ íàì Áîæå, ïàðîíüêó çëó÷ûòè. 36

*** Âûáåðàé ñÿ ñûíó, â ùàñëèâó ãîäèíó, Æåáû-ñ ñîá³ ïðèâþë äîáðó ãîñïîäûíþ. Âûáåðàé ñÿ ñûíó, â ùàñëèâó ãîäèíó, Ïî äîáðó ´àçäûíþ, ïî ãàðäó ä³â÷ûíó. *** Èäåìå, èäåìå ç ãîðû íà äîëèíó, Èäåìå ãëÿäàòè, Ãðèöîâè ðîäèíó. *** Îé Áîæå, Áîæå, ÿê äîéäæûê èäå ßê æå íå ï³òè — ñàìà íå ïðèäå, Îé Áîæå, Áîæå, ÿêà çàñòàâà ßê æå íå ï³òè, ñàìà êàçàëà. À ÿê â çèì³ âåñ³ëÿ: Îé Áîæå, Áîæå, ÿêà êóðÿâà, ßê æå íå ï³òè — ñàìà êàçàëà. *** Äî ìèëåíüêîé áëàòî, ÿ íå äáàì íè÷ íà òî, Ïåðåëîæó äðó÷êû, ïðåéäó ïîìàëþ÷êû Çàñüâ³ò ìèëà ñüâ³÷êó, íàé ïåðåéäó ð³÷êó Çàñüâ³ò ìèëà çî äâ³, íàé ïåðåéäó äîáð³. *** Êîé ºì èøîë îä ñâîé ìèëîé, Áûë ì³ñÿ÷îê âûñîêî, Ìèëà íà íÿ ïîçåðàëà Öè-ì îäûøîë äàëåêî.

37

Îíà ìåíå çàêëèêàëà Äî ìàòåðè, äî ñâîéîé. Íàëÿëà ì³ ïîãàð âèíà — Äî ðó÷åíüêû, äî ìîéîé. ß ñîé õëîïåö ñïðàâåäëèâèé, ß òî âèíöå íå õöó ïèö. Øòî ðàç ãàðùà, øòî ðàç êðàùà, Ìîÿ ìèëà ìóñèø áûö. *** Ìîÿ ìèëà, ïðåìèëåíà, øòî òàì ìàø, Æå ôàðòóøêîì ïðèêðûâàø? Øòî áûì ìàëà? Ãðóøêû ìàì, Ïðèä ìèëåíüêèé òà òè äàì. ijâêî ìîÿ êðàñíà, Äå òû âîëû ïàñëà? ϳä ã³ðêîì ç ïàð³áêîì, Àæ ñÿ ã³ðêà òðÿñëà. Ñüï³â ïðîäîëæàò ñÿ íà ïàðó ãîäèí. Äðóæáîâå è ñòàðîñòà ñòàâëÿþò ñò³ëüö³ ïî ñåðåäèí³ õûæû, íà êîòðû ñ³äàþò ðîäè÷å, áðàòÿ, ñåñòðû, äàëüøû êðîâíû, ñóñ³äå. ×àñòî, êîëåéíî ïî âåðõîâíîñòè ðîäèíû, è ïî ðîêàõ îä íàéñòàðøîãî. Äðóæáîâå ñòàþò êîëî äâåðè, âáèâàþò ñîêûðêû íà êðåñò äî ñòîï³â â äâåðÿõ, òðèìàþò çàïàëåíû ñüâ³÷êû ãð³âíè÷íû â ðóêàõ è ñüï³âàþò ðàçîì çî ñâàøêàìè. Ãðàéòå, ãóäàöè ðèñêî, Êëàíÿé ñÿ Âàñèëü, íèçêî, ßê îòöþ, òàê ìàìîíüö³ È ö³ë³é ðîäèíîíüö³. 38

Êîëè âøûòêû çàéìóò ñâî³ ì³ñöÿ íà ñò³ëüöè, ñòàðîñòà òîë÷å ñâîéîì ïàëè÷êîì î òðà´àð, è êðè÷ûò: — Ïðîøó î ñïîê³é! Ñòàðîñòà õî÷å øòîñè ïîâ³ñòè è áåñ³äóº ìåíüøåá³ëüøå òàê: — Äîðîãèé íÿíþ, äîðîãà ìàìî è ö³ëà ðîäèíî! Ãîñïîä Áîã, êîòðèé ñîòâîðèë ÷ëîâåêà, óçíàë æå íå äîáð³ ñàìîìó æûòè íà ñüâ³ò³, òî ñòâîðèë éîìó ïîì³÷íèöþ-æåíó. Òàê è ìû ãíåñêà, âøûòêû ï³äåìå ïî òûì çàêîí³ è áóäåìå ãëÿäàòè ïîì³÷íèö³, êîòðîì ºñò æåíà. Âàø ñûí, êîòðîãî âû òàê ñòàðàííî âûõîâàëè, ä³øîë äî ñâî³õ ðîê³â è ãíåñêà ñÿ æåíèò, è ìû çûøëè ñÿ òó, æåáû ìó â òûì ³íòåðåñ³ ïîñëóæûòè. ³í íàøîë è ïîëþáèë ñîé ä³â÷à, ç êîòðûì ïîñòàíîâèë ñÿ îæåíèòè, è ÿê ðàç ìû ãíåñêà âûáåðàìå ñÿ äî òîé éîãî íàðå÷åíîé, è ³õ ðàçîì ïîâåäåìå äî öåðêâè – äî ñüëþáó.  öåðêâè ñâÿùåíèê äàñò ³ì áëàãîñëîâåíñòâî Áîæå, à ³ì ïîòð³áíå ºñò ò³æ áëàãîñëîâåíñòâî ðîäè÷³â. Òàê â³í, òî ºñò âàø ñûí, âûáåðàþ÷û ñÿ äî ñüëþáó, ïðîñèò âàñ ÷åðåç ìåíå — äîðîãû íÿíþ è ìàìî, î òîòî âàøå ðîäèòåëüñêå áëàãîñëîâåíñòâî, è çàðàçîì ïåðåïðàøàò âàñ, äîðîãû ðîäè÷å, è ïðîñèò î îäïóùåí³º, ÿê áû âàñ äàêîëè äà÷ûì îáðàçèë. Òàê âû, äîðîãû ðîäè÷å, äàðóéòå ìó òîòû ïðîâèíû è ïîáëàãîñëîâòå ãî íà òîòó íîâó äîðîãó æûòÿ. Âøûòêû îäïîâ³äàþò: — Íàé ãî Áîã áëàãîñëîâèò, è ìû ãî áëàãîñëîâèìå! Ïî òûõ ñëîâàõ ðàçîì ñüï³âàþò, ìóçèêà ïðèãðûâàò. Ãðàéòå ãóäàöè, ð³ñêî, Êëàíÿé ñÿ Ïåòðóñü íèçêî — ßê îòöþ òàê ìàìîíüö³ È ö³ë³é ðîäèíîíüö³. 39

Ìîëîäèé âûõîäèò ç-çà ñòîëà, èäå äî ñò³ëüöÿ, êëÿêàò íà êîë³íà ïåðåä â³òöüîì è ö³ëóº ãî â ðóêó. Ïðîñèò î áëàãîñëîâåíñòâî. — Ïîáëàãîñëîâòå ìÿ, íÿíþ! Íÿíüî îäïîâ³äàò: — Íàé òÿ Áîã áëàãîñëîâèò, ì³é ñûíó! Ñûí ïðîñèò òðè ðàçû. Çà òðåò³ì ðàçîì íÿíüî âñòàº, êëàäå ðóêû ñûíîâè íà ãîëîâó, íà êðèæ, è áåñ³äóº. — Íàé òÿ, ì³é ñûíó, Áîã áëàãîñëîâèò, âî âñ³ äíè æûâîòà òâîéîãî. Ñûí ö³ëóº ãî ïî ðóêàõ è îäõîäèò äî ìàìû. Ìàìà òàê ñàìî áëàãîñëîâèò, ëåì íå êëàäå ðóêû íà ãîëîâó. Îä ìàìû èäå äàëüøå, þæ íå êëÿ÷àò. Ö³ëèé ÷àñ, êîëè ìîëîäÿòà ñÿ êëàíÿþò, ìóçèêàíòû ãðàþò æàëîáíó ìåëîäèþ — Ãðàéòå, ãóäàöè, ðèñêî!... Ïî ò³é öåðåìîí³³ ñòàðîñòà âûíîñèò ñòîëåö äî áî³ñêà, ñâàøêû ñüï³âàþò, à ìóçèêà ãðຠìàðøà. Ñòàðîñòà áåðå ìîëîäîãî çà ðóêó è âûïðîâàäæàò ãî çà ïîð³ã. Ïðåä ïîðîãîì çàòðèìóþò ñÿ, ðîáèò ïàëèöîì êðåñò è ãâàðèò: — Âî ³ìÿ Îòöÿ è Ñûíà è Ñâÿòîãî Äóõà — àì³í. Ðàçîì ç ìîëîäûì ïåðåõîäÿò ïîð³ã, âûõîäÿò íà ïîäâ³ðÿ, óñòàâëÿþò ñÿ âêîëî, à ÷îïàð äຠñòàðîñò³ ôëÿøêó ç ãîð³ëêîì íà äîðîãó. ¥àçäûíÿ îñûïóå çåðíîì (æåáû áûëî äóæå õë³áà) è òàê òî ìîëîäèé (à ç íèì ñòàðîñòà, òðè àáî øòûðè ñâàøêû, ºäåí àáî äâà äðóæáû) èäóò äî ìîëîäîé. Ïî äîðîç³ ñüï³âàþò è ãðàþò: Äàé æå íàì Áîæåíüêó, Ùàñëèâó äîðîæåíüêó, Äå ñòå ñÿ îá³öÿëè, Æåáû çìå äî³õàëè. Áî ï³äåìå â äîðîãó, Ïî Ãàíöþñþ ìîëîäó, 40

Êîáû Àíöþñÿ çíàëà, Æå òî Àíäðóñüî èäå, Ñòàâèëà áû ìîñòû, Çåëåíû ïîêîñòû, Ñòîëû ÿâîðîâû, Îáðóñû öâåëèõîâû. Êîëè ïî äîðîç³ ïåðåõîäÿò êîëî êðåñòà ïðèäîðîæíîãî àáî öåðêâè, òî íå ñüï³âàþò. Òîòî Ëåìêû õðàíèëè äóæå, øòîáû íå ñüï³âàòè êîëî ïðèäîðîæíîãî õðåñòà è â ïîáëèæó öåðêâè.

Ó ìîëîäîé ïðåä ñüëþáîì Ñêîðå â õûæû ìîëîäîé îòåö çàïàëþº ñüâ³÷êó, à ìàòè âíîñèò ï³ä ìåëîäèþ âåñ³ëüíó, â³íåö - ïîö³ëóº ñâîþ ä³âêó, çà íüîì òàê ñàìî ðîáëÿò îòåö, áðàòÿ è ñåñòðè. ßê ºé ï³ä â³íîê çáåðàþò, ä³â÷àòà ñüï³âàþò òàê: Äóé â³òðå äîðîãîþ, Ðîñïëåò êîñîíüêó ìîþ, Ðîñïëåò ºé äî âîëîñêà, Íàé èäå ïîãîëîñêà. Íàé ðîäèíîíüêà ÷óº, Ç êûì Àíöÿ ñÿ ñüëþáóº. *** Òðåáà êîñó ðîçòðåïàòè, Òðåáà â³íåö ïðèâÿçàòè. Êàìÿíà ÿãîäîíüêî, Êàìÿíå ñåðöå ìàºø, ×îìó ñëåçîíüêû íå ðîíÿºø? 41

À õîöáû-ì êàì³ííå ìàëà Òîáû-ì ñëåçîíüêû ðîíÿëà – Òðåáà îä ä³âî÷îê îäñòàâàòè, À ê’íåâ³ñòàì ïðèâûêàòè. *** Çàäóäí³ëè êîí³ ã’Ìàðèñ³í³ì äâîð³, Âûõîä Ìàðèñü, âûõîä ç òîé íîâîé êîìîðû. À õîö áû ÿ âûøëà, øòîæ áû ÿ âûíåñëà? ³í÷èê áàðâ³íêîâèé ñâîìó ìèëåíüêîìó.

Ïðåä äâåðìè ó ìîëîäîé Êîëè ìîëîäèé, ñòàðîñòà âåñ³ëüíèé, äðóæáû, ñâàõû è ï³äñòàðîñòû ä³øëè äî äâåðè ìîëîäîé, êîòðû áûëè çàìêíåíû, ñâàøêû çà÷ûíàþò íîâû ï³ñí³, à ìóçèêàíòû ïðèãðûâàþò. Ñâàøêû äî ìîëîäîãî: Îòâîð ìèëà, îòâîð, áî-ì òó äàâíî íå áûë, Áî ÿ òâî³ äâåðè, îòâàðÿòè çàáûë. Îòâîð-æå ì³ ìèëà, ìàëþâàíû âðàòà, Æåáû-ì ñîé íå çëîìèë ïåðå÷êà çî çëàòà. Áî ÿê áûì ñîé çëîìèë ºäíó ãàëóçî÷êó, Òîáû–ñ þæ íå áûëà ìîéîì ôðà³ðî÷êîì. Èùûì ñÿ íå ìûñë³ë â ò³ì ðî÷êó æåíèòè, Ìóñ³ëà–ñ ì³ ìèëà, øòîñè ïîðîáèòè. Âåñ³ëüíà äðóæûíà (õîð) Äî êîòðîãî ðûíêó ñòàòè. Áî íà ò³ì ðûíêó ñëèçêî, Ïðèáëèæàé ñÿ Àíäðóñü áëèçêî. 42

*** Ïóñòòå, æå íàñ ïóñòòå, Àáî íàì îòâîðòå Òîòû âîðîòåíüêà, Øòî çà íèìà Àíóñåíüêà. Íàø ëþáåíüêûé ñâàòó, Ðîçïûõàé íàì õàòó, È òîòû íîâû ñ³íè, Æåáû çìå òó ñ³ëè. Íå äóæå íàñ òó ïðèøëî, Ëåì ïÿò ³ äâàäöåò ñâàò³â È äâàíàäöåò ãóäàê³â. È ìû øòûð³ ñâàøåíüêû Âñ³ øòûð³ ìîëîäåíüêû. *** Èäåìå, èäåìå, äðàæêû íå çíàºìå Äîáðû ëþäå çíàþò, òî íàì ïîâ³äàþò. Èäåìå, èäåìå, ç ãîðû íà äîëèíó Ìîæå ìû íàéäåìå ãàðäîíüêó ä³â÷ûíó. Èäåìå, èäåìå, äå äâ³ ñüâ³÷êû ãîðÿò, Áóäåìå äóðêàòè ïîêàëü íå îòâîðÿò. Ïóñòòå æå íàñ ïóñòòå, àáî íàì îòâîðòå, Íàé òó íå ñòî³ìå íà âàøîì ïîäâîðöå. Ïóñòå æå íàñ ïóñòå, áî íàñ ñëîòà çáèëà, Áî íàñ ñëîòà çáèëà, íîãû ïîìî÷èëà. Ñâàøêû: Ç äàëåêà çìå ïðè³õàëè, Êîí³ ñÿ íàì ïîëþïàëè — 43

Ïîòðåáíû íàì ðó÷íè÷êû, Ïîâòåðàòè êîíè÷êû. ßê ìû òàäèëü õîäæóâàëè, ijâ÷àòêî-çìå âèäæóâàëè — Âñå ðàíåíüêî âñòàâàëà, Íà ðó÷íèêû ïðÿäêàëà. À êîëè íèxòî íå îòâåðàò äâåðè: Ïóñòòå, æå íàñ ïóñòòå, àáî íàì îòâîðòå, Íàé òó íå ñòî³ìå íà âàø³ì ïîäâîðöå. Çíàëà–ñ òû ä³â÷àòêî, æå òó ïðèäóò ñâàøêû– Áûëî ïîâ³øàòè ðó÷íèêû íà äàøêû. Âûõîä ´ó íàì, âûõîä íàøà ïàí³ ìëîäà ßê íå ìàø ïàëþíêû, íå äàëåêî âîäà. *** ϳäåìå â ÷óäæû êðà³, íå çíàìå îáû÷à³, Ñõîòÿò íàñ òàì áèòè, òðåáà ñÿ õîðîíèòè. Ïàíîâå-ñâàòîâå ïóñòòå íàñ áðåç ñåëî, Ïóñòòå íàñ áðåç ñåëî, ï³äåìå âåñåëî. Øêîäó íå çðîáèìå, ñåëà íå ñïàëèìå. *** ϳøîë áû ÿ äî âàñ, êîáû ÿ ñüì³ë, Êîáû-ñòå ì³ äàëè, øòîáû ÿ õò³ë. Òîòî ä³â÷à øâàðíå, øòî ìà î÷êà ÷îðíû. Òî áû ÿ õò³ë, òî áû ÿ õò³ë.

44

*** Íå áóäåìå ³ñòè, íå áóäåìå ïèòè – Ïîêëÿ íàì íå äàòå, ïî øòî ìû òó ïðèøëè. Áî ìû òó íå ïðèøëè, ïî õë³á, ïî ãîð³ëêó Àëå ìû òó ïðèøëè, Âàíüîâè ïî æ³íêó. ²²îçíàòè, ïîçíàòè, ñèðîòñêå âåñ³ëÿ, Íè îòåö, íè ìàòè, íå âûéäå ïðåä äâåðè. Îé èäåìå, èäåìå, ç ãîðû äî äîëèíû, Èäåìå ãëÿäàòè òîé íîâîé ðîäèíû. Èäåìå, èäåìå, äå òîòà Ìàðèñÿ, Øòî ñïîäîáàëà ì³ ñÿ. Äðóæáîâå: Ñêóðèëà ñÿ äðàæêà, ñêóðèë ñÿ ãîñòèíåö, ßê ºì ìàøåðóâàë, äî ìèëîé ïî â³íåö. Êîõàí³÷êî ìîÿ, òû — ðóæî ïîëüîâà, ßê ÿ òÿ íå âèäæó, áîëèò íÿ ãîëîâà. Îòâîð ì³ ìèëåíüêà, ìàëüîâàíû âðàòà, Æåáû-ì ñîé íå çëàìàë, ïåðå÷êî çî çëàòà. Ñâàøêû: Çàäóäí³ëè êîí³, â ìîëîäîé íà äâîð³, Çáåðàé æå ñÿ, Ïàðàñü, â ò³é íîâ³é êîìîð³. À íàø ëþáèé ñâàòó, îòâîð æå íàì õàòó. Îòâîð ìèëà äâåðêà, áî-ì òó äàâíî íå áûë, Òà ÿ òâî³ äâåðêà, îòâåðàòè çàáûë. Ïðåä âàøûìà âîðîòàìè, Ñòî³ò êîíèê îñ³äëàíèé, Âûéä ìîëîäà ðîçñ³äëàòè, Ìîëîäîãî ïðèâèòàòè. Íå âèòàé éîãî ñàìîãî, Àëå âñþ äðóæûíó éîãî, 45

À è éîãî ñâàøåíüêû, À âñ³ øòûð³ ìîëîäåíüêû. Ïóñòòå, æå íàñ ïóñòòå, Êðàñüí³ âàñ ïðîñèìå, Êðàñíûìà ñëîâàìè, Íèçêûìà ïîêëîíàìè. Ëàòêàíèö³: Íå çà òîì ñòå ñòåæêîì èøëè, Íå äî òîé âû õûæû ïðèøëè. Ñâàøêû: È çà òîì çìå ñòåæêîì èøëè, È äî òîé çìå õûæû ïðèøëè, Ïîçíàëè çìå òîò ðèíî÷îê, ªñò ïî â³êíàõ áàðâ³íî÷îê. Ïóñòòå, æå íàñ, ïóñòòå, Áî ìû ç äàëåêîé äîðîãû, Ñòîÿòè íàñ áîëÿò íîãû. Ëàòêàíèö³: À ñâàøåíüêû ìîëîäåíüêû, Íå áîëÿò âàñ íîæåíüêû? Ñâàøêû: Ïóñòòå, æå íàñ ïóñòòå, àáî íàì îòâîðòå, ßê ñÿ ïîãí³âàìå, òà ñÿ ïîâåðòàìå. Ïóñòòå, æå íàñ ïóñòòå, õîö ëåì íà ÷åëþñòè Ëåì ñÿ çàãð³ºìå, òà çàðàç ï³äåìå. À íàø ëþáèé ñâàòó, îòâîð æå íàì õàòó È òîòû íîâû ñ³íè, æåáû çìå ñîé ñ³ëè. 46

À íå èäå íàñ òó äóæå, ëåì ï³òîðàñòî ñâàò³â, È äâàäöåò ãóäàê³â, è íàñ øòûð³ ñâàøîíüêû ìîëîäîíüêû. Ñòàðîñòà ïóêàò ïàëèö³îì â äâåðè è êðè÷ûò: — Ïóñòòå, ïóñòòå! Øòî ñïèòå? Ç-çà äâåðè îäçûâàò ñÿ äîìàòàð: — Õòî òàì? Øòî âû õöåòå? Àëå äâåð³ íå îòâåðàò. Ñòàðîñòà îäïîâ³äàò: — Ìû äîáðû è ñïîê³éíû ëþäå, èäåìå ç äàëåêîãî êðàþ è òó çìå çàáëóäèëè, è íå çíàìå äå äàëå èòè, áî í³÷, òî ïðèøëè çìå òó äî âàñ. Âû ìîæå íàñ ïðèéìåòå íà í³÷? Äîìàòàð ñÿ çüâ³äóº: — Öè âû ìàòå äàÿêû äîêóìåíòû? Ñòàðîñòà ïîäຠïàï³ð, í³áû òî äîêóìåíòû. Äîìàòàð îòâåðàò çàìêíåíû äâåð³ è âøûòêû âõîäÿò äî õûæû äå ñâàøêû ñüï³âàþò äî “êîðîâàðÿ”/1/: À íàø ëþáèé êîðîâàðþ, Òî÷èø ñÿ íàì êîëî ãàþ, Êîëî ãàþ, êîëî âîäû, Àæ äî íàøîé ïàí³ ìëîäîé. Ïîñ³äàëè çà ñòîëû, êîòðû ñóò ïðèñòðîºíû äî âåñ³ëÿ, âûñüï³âóþò ö³ëü ïðèáûòÿ: Ïðèøëè ìû òó, ïðèøëè, ñ³ëè íà ëàâèöþ, Äàéòå, æå íàì äàéòå, íàøó ìîëîäèöþ. Áî ìû òó íå ïðèøëè, ïî õë³á, ïî çãîð³ëêó, Àëå ìû òó ïðèøëè äî â³òöÿ ïî ä³âêó. Áî ìû òó íå ïðèøëè, ïî á³ëó ªëåíó, Àëå ìû òó ïðèøëè, ìèëîìó ïî æåíó. Íå áóäåìå ïèòè, òîòó ã³ðêó âîäó, Ïîêàëü íàì íå äàòå, íàøó ïàíþ ìëîäó. 47

Íå áóäåìå ïèòè òîòó ñóðîâèöþ, Ïîêàëü íàì íå äàòå íàøó ìîëîäèöþ... *** Òåïåð ïàíîâå ñâàòîâå, ñõîäæàéòå ñÿ äî ñòîëà, Äî ñòîëà á³ëåíüêîãî, äî íàøîãî ìîëîäîãî — Ïàíîâå ñâàòîâå! Î äîðîæåíüö³ ÷óéòå — îñòðî êîíè÷êû êóéòå, Ïàíîâå ñâàòîâå! Ñêëàäàéòå ïî äóêàòó, ïî äóêàòó ÷åðâåíîìó — Íàøîìó ìîëîäîìó! È íàøîìó ãóäà÷êîâè, õîö ïî ºäí³ì øóñòà÷êîâè, Îá³öÿëè ñÿ íàì ãðàòè, â ñóáîòîíüêó çà÷ûíàòè,  ñåðåäîíüêó ïåðåñòàòè! *** Íàø êîðîâàþ çîëîòåíüê³é, Áóä-æå òû íàì âåñåëåíüêûé. Íàø ëþáèé êîðîâàþ, Òî÷ ñÿ íàì êîëî ãàþ. ϳäåòå äî öåðêîâö³ Ïîðóøàòè êîðîíîâö³ (êîëîòîâö³), Áî þæ äàâíî íå ðóøàíû, Íàøè ä³âêû çàòðèìàíû. Ãóäàêû íå ãðàþò äîêàëü íå äîñòàíóò êóðó. Äðóæèíà îä ìîëîäîãî êëè÷å ìîëîäó: Âûõîä ìèëà, âûõîä, ç òîé íîâîé êîìîðû, Âûíîøàé, âûíîøàé, â³íîê áàðâ³íêîâèé. Ñòàðîñòà èäå äî êîìîðû è ïðèíîñèò áàëåö, íî è íà êîíåö âïðîâàäæàò ìîëîäó è äâ³ äðóæêû. 48

Ñâàøêû: À âûéä, æå òû ïàíå ìëîäèé ç-çà ñòîëà, Îáåðíèé ñÿ ç ïàíüîì ìëîäîì äîêîëà. Ìîëîäèé ïðè ñüï³â³ è ìóçèö³ îáåðòàò ñÿ êðóãîì ç ìîëîäîì, à ïîò³ì âïðîâàäæàò ºé çà ñò³ë. Çà ìîëîäîì âïðîâàäæàò äîìàòàð äðóæêû, ñòàðøó è ìîëîäøó. Ñâàøêû ñüï³âàþò: À âûéä, æå òû äðóæáî ñòàðø³é ç-çà ñòîëà, Îáåðíèé ñÿ ç äðóæêîì ñòàðøîì äîêîëà. Ïîò³ì: À âûéä æå òû äðóæáî ìëîäøèé ç-çà ñòîëà, Îáåðíèé ñÿ ç äðóæêîì ìëîäøîì äîêîëà. Äðóæáû èäóò çà ïðèêëàäîì ìîëîäîãî. Ìîëîäà ñ³äàò çà ñòîëîì êîëî ìîëîäîãî, à äðóæêû êîëî äðóæá³â. Ìîëîäà ïðèøûâàò ìîëîäîìó áàñàíóíêó è â³í÷èê íà êàïåëþõ, ñ³äàò ïðè í³ì çà ñòîëîì. Äðóæêû ïðèøûâàþò äðóæáàì áàñàíóíêû è êâ³òÿ “ïåðêà” äî êàïåëþõ³â, ñòàðîñòîâè è ñâàøêàì áóêºòû, à ñâàòàì äàþò êîëîñÿ ç íåìîëî÷åíîãî â³âñà.  òîò ÷àñ ñâàøêû ñüï³âàþò: Îíà ìó âûíåñëà îá³ëÿòèé çëàòîì, /õ2/ Äàëà ìèëåíüêîìó, æåáû ºé âçÿâ çà òî. /õ2/ Çà ìîëîäó: ѳëàì ñîá³ çà êðÿê, ñüï³âàì ñîá³ ñÿê-òàê, Òåïåð ì³é ìèëåíüê³é çà â³íî÷îê çàïëàò. (Ìîëîäèé äàðèò ìîëîäó ãðîøàìè). 49

Ñâàøêû ñüï³âàþòü äàëüøå: Õîö áû-ñ ìi íàñûïàë ï³íÿçè ÿê ìàêó, Òà òû ìi â³íî÷êà íå ñïëàòèø äî çíàêó. Âñÿ äðóæûíà îòðèìàâøè ñâîº, ãîäèò ñÿ íà âøûòêî: Þæ áóäåìå ³ñòè, þæ áóäåìå ïèòè, Áî þæ ñòå íàì äàëè, ïî øòî çìå òó ïðèøëè. Þæ áóäåìå ïèòè òîòó ã³ðêó âîäó, Áî þæ ñòå íàì äàëè íàøó ïàíþ ìëîäó. Þæ áóäåìå ïèòè òîòó ñóðîâèöþ, Áî þæ ñòå íàì äàëè íàøó ìîëîäèöþ. Ñâàøêû äî ìàòåðè: Ïðîñèìå ìàìóñü äî íàñ, Îäáåðòå äàðû îä íàñ, Áî äàðû íàøû á³ëû, Ö³ë³é ñâàäüáîíö³ ìèëû. ijâêû êîòðû ïðèøëè ïðèãëÿäàòè ñÿ âåñ³ëþ: Íåº ìàìîíüêû äîìà, áî ï³øëè äî Êðàêîâà, Ïîðöèéêû êóïîâàòè, ñâàøåíüêû ÷åñòóâàòè. Ñâàøêû: Îé, äîìà îíà, äîìà, Ñòî³ò òàì çà äâåðÿìè, Ñòî³ò òàì çà äâåðÿìè, ×åðêàò ñîé êëþ÷èêàìè. Âõîäèò ìàòè è îäáåðàò îä ñâàõ „“äàðû” (õë³á). Ñâàøêû ñüï³âàþò: Òðåáà áû íàì òðåáà ïîÿñà á³ëîãî, Æåáû çìå ïîçíàëè ïàíà ìîëîäîãî. 50

(Ìàòè îïàñóº ìîëîäîãî õóñòêîì /3/. Ñâàøêû ïðîñÿò äàëüøå: Òðåáà áû íàì òðåáà, ºäâàáíîé õóñòî÷êû, Æåáû çìå âòåðàëè íàäîáíû ´àìáî÷êû. Ñòàðîñòà, ìàðøàëîê, ñâàøêû è ï³äñòàðîñòû ä³ñòàþò õóñòêû /4/. Ïîäàþ ê³ëüêà çàáîáîí³â ïî íóìåðàõ äëÿòîãî æå â ìî³õ çàïèñàõ ìàì îñ³áíèé ðîçä³ë è ³íôîðìàòîð³â, ïî íóìåðàõ. *Äî ìîëîäîé ïðèõîäèò õòîñè çàïðîøåíèé, çáåðàòè ºé äî ñüëþáó. Ìóñ³ëà ñ³äèòè íà ä³éíè÷êó àáî íà â³äð³ ç âîäîì, íàêðûòà ì³õîì è òðèìàòè ÿéöå â ðóêàõ, æåáû ìàëà òàê ëåãê³é ïîð³ä ÿê êóðà ÿéöå. [1] * ÷àñ³ óáåðàíÿ ìîëîäîé, êîòðà ñòîÿëà /êëÿ÷àëà/ñ³äèëà íà çàãîëîâêó...ò³æ îçíà÷àëî ëåãê³é ïîð³ä. Òîò çàãîëîëîê ìåòàëè ñåðåä ä³â÷àòà, æåáû ñêîðî ïîâûõîäèëè çàì³æ.

Ìîëîäÿòà âûáåðàþò ñÿ äî ñüëþáó Ìîëîäà âûáåðàò ñÿ äî ñüëþáó, òàê ñàìî ÿê è ìîëîäèé, êîëè âûáåðàë ñÿ äî íåé. Êëàäóò ïî ñåðåäèí³ õûæû ñòîëåö, íà êîòðûì ñ³äàþò ðîäè÷å ìîëîäîé è äàëüøà ðîäèíà. Ñâàøêû ñüï³âàþò à ãóäàêû ïðèãðûâàþò ï³ä÷àñ âûáåðàíÿ ñÿ äî ñüëþáó: Òðåáà áû íàì òðåáà, ñò³ëüöÿ øûðîêîãî, Áî íàøà Ìàðèñÿ ç ðîäó âåëèêîãî. Ç ðîäó âåëèêîãî, ñòàíó áîãàòîãî, Òðåáà áû íàì òðåáà, ñò³ëüöÿ øûðîêîãî. ѳäàé Ìàðèñü, ñ³äàé íà òîò â³ç êîâàíèé, Áî òî íå Ïåòðóñ³â, àëå ïîæû÷àíèé. ³çäðèé æå ñÿ Ìàðèñü, íà òîòû ïîðîãû, Êàäè òî õîäèëè òâî³ á³ëû íîãû. 51

³çäðèé æå ñÿ Ìàðèñü, íà òîòû êëèíî÷êû, Êàäû ºñ â³øàëà ñâî³ ïàöþðî÷êû. Íå ïëà÷ Ìàðèñü, íå ïëà÷, íå áåðå òÿ ñìàðêà÷ — Áåðå òÿ óðîäà, õëîïåö ÿê ÿãîäà. *** À êîòðà ä³âî÷êà øíóðîì ñÿ øíóðóº, Òî îíà íà ñåáå çëîé íîâèíû ÷óº. *** È ÿ º ä³âî÷êà, øíóðîì ñÿ øíóðóþ, Àëå ÿ íà ñåáå íîâèíû íå ÷óþ. *** Ðîäèíîíüêî áëèçüíÿ, ðîäèíîíüêî ã³äíà, Ðîäèíîíüêî ã³äíà, øòî ÿ òîá³ âèííà? *** Êóêàëà çîçóëüêà íà âûñîê³ì äóá³, Ïëàêàëà ä³â÷ûíà ó öåðêâ³ ïðè ñüëþá³. Íå ïëà÷ ä³â÷à, íå ïëà÷, êðèâäû òè íå áóäå, Ãìûºø ñÿ ñûçàìè, õîö âîäû íå áóäå! *** Ïîçíàì ÿ òÿ Âàíþ, ïî òâî³ì ïèñêàíþ, ßê ïîæåíåø âîëêû, ïîïðåä íàøó ñòàéíþ. Ïîïðåä íàøó ñòàéíþ, ïîïðåä íàøû äâåðè. Øûðîêèé ÿðå÷åê áûñòðà âîäà áåðå. Øûðîêèé ÿðå÷åê, ÿ ãî íå ïðîñêî÷ó, Äàé æå ìÿ ìàìóñþ, çà êîãî ÿ ñõî÷ó. Øûðîêèé ÿðå÷åê ÿ ãî ïðåñêî÷ûëà, Äàëà ìÿ ìàìóñÿ, çà êîãî ÿ õò³ëà. 52

*** Íå òîãî ìû ïðèøëè, øòî ñÿ â ïåöó ïå÷å, Àëå òîãî ïðèøëè, øòî ç áàðûëêû òå÷å. Îé, íå ïðèøëè ìû òó ïî ãóñÿ ïå÷åíå, Àëå ìû òó ïðèøëè — ïî ä³â÷à ÷åðâåíå. *** Íàä áåðåæåíüêîì ñòîÿëà, Á³ëû ðó÷åíüêû ìûÿëà. Îé, ðó÷åíüêû ìî³, ðó÷åíüêû, Êîìó áóäåòå ìèëåíüêû. À êîáû òî ìëàäåìó — äàé Áîæå! À ÿê òî ñòàðîìó — õðàíü Áîæå! *** Ïðèøëè ìû òó ïî ò³ì ñüí³æêó, Ïîñëiäèëè çìå òó ëèøêó, À ìû îäòàëü íå ï³äåìå, Äîêëÿ ìû ºé íå âîçìåìå. *** Ìàìè÷êà ñÿ ñìûêàò, äâåðå÷êà çàìûêàò, À ÿ ï³äó îòâîðþ, íà êîãî ìàì âîëþ. *** Íàøà ïàí³ òàêà ìëîäà, ßê íà ÿðêó áûñòðà âîäà. Îíà ñè òàêà âåñåëà, ßê áû çàêóïèëà ñåëà. *** Ñåðåä ñåëà ñòóäåíå÷êà, æóðàâë³ ºé ïþò, À þæ íàøó ïàí³ ìëîäó äî ñüëþáó âåäóò. 53

ªäåí âåäå çà ðó÷åíüêó, äðóãîìó ºé æàëü, Òðåòüîìó ñÿ ñåðöå êðàº, æå â³í ºé íå âçÿë. ×åòâåðòèé ñòî³ò çà äâåðêàìè, Êðåøå ñîá³ ï³äê³âêàìè — ß ºé áóäó ìàë! *** Îáëåò³ëè âåðøêû, îä äîæäæó äð³áíîãî, Çàð³êàë ñÿ øóãàé, îä ëè÷êà ìîéîãî. Ïðåêâèòàò, ïðåêâèòàò ñåìåðàöêà ðóæà, Íå ñïîä³é ñÿ ä³â÷à ç ôðà³ðî÷êà ìóæà. *** Âåñ³ëÿ, âåñ³ëÿ, íà ïðèïåöêó ç³ëÿ, Çà ãîðöÿìè ìÿòà, þæ äçüîïà îääàòà. *** Âîë³ëè çìå èòè äî ë³ñà ïî áóêà, Íèæ äî òîé ³ðõîâí³ ïî òàêîãî òëóêà. *** Ðóæà ä³â÷à, ðóæà, çàêëÿ íå ìàø ìóæà, ßê áóäåø ìàö ìóæà, ñïàäíå ç òåáå ðóæà. *** Êëàíÿé, æå ñÿ êëàíÿé, áëàãîñëîâåíüñòâî ãëÿäàé, Îä â³òöÿ, îä ìàòåðè, è îä ñâîéîé ðîäèíû, Îä áëèæí³õ, ñóñ³ä, è îä äàëüíûõ. Ïîñìîò òû, ïîñìîò òû, íà òîòû ãîðîíüêû, Êàäè òû ïàñàëà òàòöüîâû âîëîíüêû. Ïîñìîò òû ìàìîíüêî, òà íà òîò â³íîíüêî, Öè ñÿ òîò â³íîíüêî òàê âèº ãëàäîíüêî. Âèº ñÿ â³íîíüêî, âèº ïàí³ ìàòêî, 54

Âèº ñÿ ãëàäîíüêî, ÿê ÷åðâåíå ÿáêî. Âåðíèé æå ñÿ âåðíèé, áî-ñ çàáûëà êëþ÷û, Ãîðö³ íà ïîëèöè â ò³é ÿðèé ïøåíèöè. Ïîñìîò, æå òû ïîñìîò, íà òîòû óãëîíüêû, Íå äîäàâàé æàëþ òâîéîìó òàòîíüêó ! ×àñîì òðàôëÿò ñÿ, æå ìîëîäà íå ìà ðîäè÷à, àáî íàâåò ö³ëêîì ñèðîòà. Òî ñâàøêû ñüï³âàþò òàê: Ãåé, âåñåëå, âåñåëå — ãåé, áîãàòå âåñåëå — À ñèð³òñêå íå òàêå, áî íåº ìàòåðå. Ìóñ³ëà-ñ Ìàðèñþ ìàìóñ³ (íÿíÿ) íå ìàòè, Êîé ñÿ òè íå õöå, ðîäèíà ñõîäæàòè. ϳäó ÿ íà öìèíòàð, êëÿêíó êîëî ãðîáó, Ñòàíòå ìîÿ ìàìöþ, áåðòå ìÿ äî ñüëþáó. Çáåðàé òû ñÿ ñàìà, áî ÿ þæ íå âñòàíó, Áî þæ ìîº ò³ëî, ö³ëå ñïîðîõí³ëî. *** Äî ñò³ëüöå ñ³äàòè, ìàìóñ³ íå ìàòè, Êîìó-æ ÿ ñÿ áóäó, ñèðîòà êëàíÿòè. Äî ñò³ëüöÿ ñ³äàòè, ìàìóñ³ íå ìàòè, Ïðèõîä ìàìóñü ç íåáà, áî òÿ ãíåñ òó òðåáà. À âûéäó ÿ, âûéäó, ç äð³áíûì äîéäæåì âïàäó, Á³ëÿ äîðîæåíüêû, òàì ÿ ñîá³ ñÿäó. À çûéäó ÿ, çûéäó, áóäó ïîçåðàòè, ßê ìîÿ ä³âêà áóäå ãíåñ ñüëþá áðàòè. *** ßê ÿ îäòàëü ïiäó, êîìóñè æàëü áóäå, Çàïëà÷å ñîé çà ìíîì, íå ñêîðî ìó áóäå. ßí³÷êó ñåðäå÷êî, ãäåñ ïîä³ë ïåðå÷êî? Èøîë ÿ ïðåç âîäó, âïàëî ì³ äî ñïîäó! 55

Äîñòàâàé, äîñòàâàé, ïðàâîì ðó÷êîì äî äíà, Òî òû ãî äîñòàíåø, êåä ãî áóäåø ãîäíà. ijâ÷àòêî êâ³òî÷îê, ãäåñ ä³ëà â³íî÷îê? Õîäèëà-ì ñÿ ìûòè, âïàë ì³ íà ÿðî÷îê! À òåïåð ÿ ìóøó âî-â³ê áàíóâàòè, Øòî ÿ ãî íå çíàëà ë³ïøå øàíóâàòè. Áèëàñ ìÿ ìàìè÷êî, îïàëåíûì êûéîì, Æåáûì íå ñìîòðèëà, çà â³éòîâûì ñûíîì. Õîö-áûñ ìíÿ ìàìè÷êî, â äåí è â íî÷û áèëà, Òà ÿ è òàê áóäó øóãàÿ ëþáèëà... *** Ùàñëèâà-ñ Ìàðèñþ, â ïàíà Áîãà áûëà, Æå òû ñâ³é â³íî÷îê, äî äíåñ äîíîñèëà. Äî äíåñ äîíîñèëà, ëàäí³ñ ñîá³ íåñëà, È ñâîéîé ðîäèí³, ãàíüáû íå ïðèíåñëà. Íè ãàíüáû, íè âñòûäó, íè æàäíîé ïðèêðîñòè, Äíåñêà ñÿ îääàºø â âåëèê³é ðàäîñòè. Ìóçèêàíòû ãðàþò è âåñ³ëÿ ñòî³ò, Áî âñ³ÿ ðîäèíà, òåáå áëàãîñëîâèò. *** Ïðåæåãíàé ìÿ ìàìöþ, ïðàâîì ðóêîì íà êðèæ, Áî þæ îñòàòí³ ðàç, íà ì³é â³íîê ñìîòðèø. Ïðîøó ÿ âàñ ìàìöþ, íà Õðèñòîâû ìóêû, À ïîëîæòå âû ì³ — íà ãîëîâó ðóêû. *** Ãðàëà ðûáîíüêà, ãðàëà, ×åðâåíû ïåðêà ìàëà, Íå ãðàé ðûáîíüêî, íå ãðàé, À òû ñÿ Ìàðèñü íå äàé! 56

ßê æå ñÿ ìàì íå äàòè, êåä äຠîòåö, ìàòè. Êåä îòåö, ìàòè äàë, À ìèëèé îäîáðàë. *** Ñïîäîáàëà ì³ ñÿ íà ä³â÷àòêó ñòóæêà, Äàé ì³ ºé ä³â÷àòêî, êîëî êàïåëþøêà. ijâ÷àòî÷êî ìîº, ÿê ì³ ñÿ ïîäàáàø, ×îðíû î÷êà ìàºø, ïî ìàëåíüêû ´àäàø. *** Òðåáà áû íàì òðåáà, áàðûëî÷êó âèíà, Æåáû íàì ñÿ çûøëà äî ñò³ëüöÿ ðîäèíà. Êîëè þæ âøûòêû çàñÿäóò íà ñò³ëüöè: Èùè çìå íå äàëè áàðûëî÷êó âèíà, À þæ ñÿ íàì çûøëà äî ñò³ëüöÿ ðîäèíà. Ñòàðîñòà òîë÷å ïàëèöüîì â òðà´àð è êðè÷ûò. — Ïðîøó î ñïîê³é! ßê ñÿ çðîáèò òèøà, âòîëäû ñòàðîñòà áåñ³äóº: — Äîðîãèé íÿíþ, è âû ìàìî, è ö³ëà ðîäèíî! Ãîñïîä Áîã äàë ñÿ âàì äî÷åêàòè, æå âû ãíåñêà ñïðàâëÿòå âåñ³ëÿ ñâî³é ä³âö³, êîòðó âû ïðè Áîæ³é ïîìî÷û âûõîâàëè. Õîâàëè ñòå ñâîþ Ìàðèþ, ïèëüíóâàëè ÿê îêà â ãîëîâ³, âûõîâàëè ñòå ºé ÿê íàéë³ïøå ìîãëè. Ðîñëà âàøà Ìàðèñÿ òèõî, ñïîê³éíî, íèêîìó íå çíàíà — òàê ÿê ðîñíå ìîëîäà ÷åðåøåíüêà â ñàä³, íûõòî íå çâåðòàò íà íþ óâàãû, àæ ÿê çàêâèòíå, òîâäè âøûòêû ëþäå çâåðíóò íà íþ óâàãó, ÿê íà êâèòó÷ó ÷åðåøåíüêó. Òàê íà âàøó ä³âêó, Ìàðèñþ, çâåðíóâ óâàãó íàø ïàí ìîëîäèé è óïîäîáàë ñè ºé — ïîñòàíîâèë ñÿ ç íüîì îæåíèòè, è ðàçîì ç íüîì æûòè äàëüøå. Ãíåñ, ÿê ðàç 57

âûáåðàìå ñÿ ç íèìà äî ñüëþáó. Òàì â öåðêâè ñâÿùåíèê äàñò ³ì áëàãîñëîâåíñòâî Áîæå. Íî, è ïîòð³áíå ³ì áëàãîñëîâåíñòâî íÿíÿ è ìàìè. Òàê â ³ìåíè âàøîé ä³òèíû, Ìàðèñ³, ïðîøó âàñ, äîðîãû ðîäè÷å — íÿíþ è ìàìî, ïîáëàãîñëîâòå ºé äî ñüëþáó. Òàê çàðàç îíà ïðîñèò âàñ, æåáû ñòå ³é ïðîñòèëè, îäïóñòèëè ÿêáû âàñ äàêîëè ÷èì îáðàçèëà, àáî âàñ íå ïîñëóõàëà. Òàê âû, äîðîãû ðîäè÷å, ïðîñòòå è äàðóéòå ³é. Áëàãîñëîâòå ºé íà òîòó íîâó äîðîãó, íà íîâå æûòÿ, êîòðå òî áëàãîñëîâåíüñòâî îíà îä âàñ ïðîñèò. Ðàç, äðóã³é è òðåò³é. Âøûòêû ðàçîì: — Íàé òÿ Áîã áëàãîñëîâèò! Äðóæáîâå ñòàþò â äâåðÿõ, òðèìàþò ñâî³ ñîêûðêè íà êðèæ âáèòû äî ïîðîãà, è ðàçîì çî ñâàøêàìè ñüï³âàþò: Ãðàéòå ãóñåëè÷êû, ð³çêî, Êëàíÿé ñÿ ä³âîíüêî íèçêî, ßê â³òöþ, òàê ìàìîíüö³ È ö³ë³é ðîäèíîíüö³. Êëàíÿé ñÿ, êëàíÿé... Áëàãîñëîâåíüñòâà ãëÿäàé, Îä â³òöÿ è ìàìîíüêû, Îä áëèçêîé ñóñ³äîíüêû. Ðîäèíîíüêà òàê ìîâèò — Íàé Âîã òÿ áëàãîñëîâèò! Ñóñ³äîíüêà òàê ìîâèò — Íàé Áîã òÿ áëàãîñëîâèò! Ïîäìå, æå äî öåðêîâö³, Ïîðóøàòè ïîêðîâîíüö³. Æåáû Àíöþñÿ çíàëà, Ç êûì áóäå ñüëþáóâàëà. 58

Ìîëîäèé è ìîëîäà êëàíÿþò ñÿ ðîäèí³ è ïðîñÿò áëàãîñëîâåíÿ. Ñâàøêû ñüï³âàþò: Ïðîøó âàñ ìàìóñþ, ïðåç Õðèñòîâû ðàíû, Áëàãîñëîâòå, æå ìÿ Áîñêûìà ñëîâàìè. Îä â³òöÿ è ìàòåðè: Íÿíþñüî òàê ìîâèò, ìàìóñÿ òàê ìîâèò— Íàé òÿ, ìîÿ ä³âóñü, Ïàí ³ã áëàãîñëîâèò. Êîëè ìàòè ïëà÷å: Ïîâ³äàëà-ñ ìàìóñü, æå ñÿ ìÿ íå çáóäåø, ß òè ïîâ³äàëà, æå ïëàêàòè áóäåø. È þæ âûõîäÿò ðàçîì íà ïîäâ³ðÿ ïåðåä õûæó. ßê èäå ìîëîäà ïðåç ïîð³ã äî ñüëþáó, ñüï³âàþò òàê: Ç Áîãîì Ãàíóñþ, ç Áîãîì, È ç òàòöüîâûì ñëîâîì, Áî òàê òàòöüî ãîâîðèò — Íàé òÿ Áîã áëàãîñëîâèò, ßê ºäíî, òàê äðóãîº, Îáîº÷åíüêî äâîº. Ïîò³ì ö³ëà äðóæûíà ðóøàò â ïîõ³ä äî öåðêâè íà ñüëþá. Ïî äîðîç³ ñüï³âàþò ð³æíîãî ðîäà ï³ñüí³. Ñâàøêû:  ë³ñ³ ðóæà ïðîêâèòàëà, Ìàòè ä³âêó çàïë³òàëà. Íå çàïë³òàé ìàìóñü òâåðäî, Áî íå áóäó ä³âêîì äîâãî. ×ûÿ áóäåøü, ìîÿ ä³âóñü? ßí³÷êîâà, ìîÿ ìàìóñü. 59

ßê ãî áóäåø íàçûâàòè? Äðàãà äóøî, êâ³òêó çëàòèé! Äðóæáû: Áîæå, Áîæå, Áîæå ëþáèé, Õòî-æ òî ì³ ìèëåíüêó ëþáèë? Æåáû ÿ çíàâ, õòî ºé ëþáèë, Çàðàç áûì ìó çóáû âûáèë. Ñâàøêû: Äÿêóþ òè Áîæå, è ñâîéîé ìàìîíüö³, Æå ÿ ñâ³é â³íî÷îê þæ ëèøó â öåðêîâö³. Ò³øûò ñÿ ðîäèíà, âøûòêûõ ºì âò³øèëà, Áî-ì ñâî³ì ðîäè÷àì ãàíüáû íå çðîáèëà. Íå â³ð ïàð³áêîâè, õîö â³í ñÿ òè áîæûò, Ïîêàëü òè íà ïðåñò³ë äâà ïàëüö³ íå çëîæûò.  öåðêâ³ ìîëîäÿòà ñòîÿò ïåðåä öàðñêûìà äâåðìè. Ìîëîäà ñòî³ò ïî ë³âîìó áîö³ ìîëîäîãî. Ñâÿùåíèê ïðèõîäèò, îäïðàâëÿò ñüëþáíó ìîëèòâó, ïîò³ì äຠñüëþá. Ïî çàê³í÷ûíþ ñüëþáó, ñâÿùåíèê æû÷èò ìîëîäÿòàì âøûòêîãî íàéë³ïøîãî — Áîæîé ëàñêû íà íîâ³é äîðîç³ æûòÿ, íà äîëãû ðîêû. ßê âûõîäÿò ç öåðêâè ïî ñüëþá³, ìîëîäèöÿ ä³ëèò ñåðåä âøûòêûõ ëþäè áàëåö. Ìóçèêàíòû â ÷àñ³ ñüëþáó, ïåðåâàæíî èøëè äî êîð÷ìû àáî íà êëåáàí³þ, è òàì ãðàëè. Ïî ñüëþá³ ö³ëèé âåñ³ëüíèé îðøàê èäå äî õûæû ìîëîäîé. Ãóäàêû âûõîäÿò ³ì íà ñòð³÷ó. Òåïåð çìå âûãðàëè, Áî çìå ñüëþáó ä³ñòàëè, Ñüëþáó çóïîëíîãî, Îä îòöÿ äóõîâíîãî. 60

Òåïåð çìå âûãðàëè, Êîé çìå ñüëþáó äîñòàëè, Ñüëþáó êðàñíåíüêîãî Îä ïîïà ìîëîäîãî. Æåáû ìàìîíüêà çíàëà, ßê ºé ä³âêà ïðèñÿãàëà, Òðè ðàçû — ïðåä îáðàçû Ïðåä ñüâÿòîì Ïðå÷ûñòîì. Ñâàøêû: Äÿêóþ-æ òè Áîæå, è òâîéîé ìàìîíüö³, Æå ÿ ñâ³é â³íî÷îê, ëèøûëà â öåðêîâö³. Òàê ºì ïðèñÿãàëà, àæ ì³ íîãè ñòåðïëè, Æå òÿ íå îïóùó, ìèëåíüê³é äî ñìåðòè. ßê èøîâ äî ñüëþáó, â³ðíî ì³ ñüëþáóâàë, À ÿê èøîâ çî ñüëþáó, þæ èíøó ëþáóâàë. Ïî äîðîç³ äî ñüëþáó, ìîëîäà îçåðàò ñÿ íà ñâîþ õûæó, æåáû ä³òè ìàëè ïîäîáåíüñòâî ºé ðîäó [2]. ßê òî îäáûâàò ñÿ â ðîáî÷èé äåí, òî ìîëîäÿòà ìàþò ñâîþ Ñëóæáó Áîæó, èäóò äî ñïîâ³äè, è çàðàç ïî ìîëèòâàõ áåðóò ñüëþá.  ÷àñ³ ïðèñÿãû ìîëîäà ñòàðàò ñÿ íàêðûòè ìîëîäîãî íîãû âåëüîíîì, æåáû íàä íèì ïàíóâàëà àáî êëÿêíóòè ìîëîäîìó íà ñïîäí³, ÿê âûøå[2]. Õòî ïåðøèé ñòàíå îä ñòîëèêà òîò ïåðøèé ïîìðå [2].  ÷àñ³ ñüëþáó íåâ³ëüíî îçåðàòè ñÿ ìîëîäèö³, æåáû äðóæêû ñêîðî âûøëè çàìóæ.

61

Ó ìîëîäîé ïî ñüëþá³ Ö³ëèé âåñ³ëüíèé îðøàê ïðèõîäèò äî äâåðè, à òó äâåðè çàìêíåíû, è ñâàøêû ñüï³âàþò: Ïóñòå æå íàñ ïóñòå, áî íàñ ãåâ íå äóæå, ªäåíàäöåò ñâàò³â, äâàíàäöåò ãóäàê³â, À è äâ³ ñâàøåíüêû, îá³ ìîëîäåíüêû. (Êîëè íèõòî íå îòâåðàò äâåðè). Ïóñòå æå íàñ ïóñòå, àáî íàì îòâîðòå, Íàé òó íå ñòîèìå íà âàø³ì ïîäâîðöå. Ìóçèêà ïðèãðûâàò, ñòàðîñòà ïðîñèò æåáû ãî âïóñòèëè. Ïåðåãâàðÿþò ñÿ ç äîìàòàðüîì. Ïî äîëø³ì òîðãóâàíþ è ïîêàçàíþ âûìàãàíûõ “ïàøïîðò³â” âïóùàþò ³õ äî õûæû, à ìîëîäà è äðóæêû õîâàþò ñÿ äî êîìîðû. Ñòàþò íà ñåðåäèí³ õûæû, áî íåº äå ñ³ñòè — çà ñòîëàìè ñ³äÿò èíøû ä³â÷àòà è ñüï³âàþò: Íå âñòóïèìå ñÿ ç êóòà, ïîêàëü íàì íå äàòå äóêàòà! Äóêàòà ÷åðâåíîãî — oä ïàíà ìîëîäîãî. Ïîâòàðÿþò òàê äîâãî òîòû ñàìû ñëîâà, àæ ïðèäå äðóæáà è âñûïëå ïîëíó æìåíþ äð³áíûõ ãðîøè. ijâ÷àòà ï³ðûâàþò ãðîøû è âûõîäÿò. Òåïåð âåñ³ëüíû çàñ³äàþò íà ñâî³ ì³ñöÿ è ñâàøêû ñüï³âàþò à îðêåñòðà ïðèãðûâàò. Äðóæûíà êîëè âõîäèò äî õûæû, ñüï³âàò: Îé, òÿæê³é, òÿæê³é, òîò ñòàí ìàëæåíüñê³é, Îé, èùû òÿæøèé, ÿê êàì³í ìëèíüñê³é. Áî êàì³í ìëèíüñê³é îáåðíå âîäà, À ñòàí ìàëæåíüñê³é — æàäíà ïðèãîäà. 62

*** Âåñ³ëÿ, âåñ³ëÿ, â çàãîð³äö³ ç³ëÿ À íà ïîëè ìÿòà — Ìàðèñüåíüêà âçÿòà. *** Çàêóêàëà çîçóëåíüêà íàä ãîðîì, Çàïëàêàëà ïàí³ ìëîäà çà ñòîëîì. À þæ ìî³ ìëàäû ë³òà ïîøëè ïðå÷ — Âîç â³íå÷åê íà êëèíå÷åê, âîç ÷åïåö! *** Íå ïëà÷ Ãàíöþ, áóäå òè òàì äîáð³, Áóäåø òû ñ³äàëà ç êóðàìè íà ïîä³. Ç êóðàìè íà ïîä³, ç ãóñÿòìè íà âîä³, Òèõî Ãàíóñü, íå ïëà÷, áóäå òîá³ äîáð³. *** ijâ÷àòêî, ä³â÷àòêî, çðîáèë ÿ òè ÷à÷êî, Ç ðóêàìè, ç íîãàìè, ç ÷îðíûìà î÷êàìè. *** Îé, Áîæå, ì³é Áîæå, øòî ñÿ íàáîæåíüêàì, Êîëè ÿ ñÿ, êîëè äîáðîñòè äî÷åêàì? Äî÷åêàì ñÿ â îñåíè, ßê çëåòèò ëèñòÿ ç ÿñåíè. *** Ïîâ³äàë ì³ ìèëûé, æå ìà øòûð³ âîëû, Æå ìÿ áóäå âîçèë ç õàòû äî êîìîðû. Àé, íå òàê íÿ âîçèë, ïàëèöüîì ì³ ãðîçèë, Æå ìÿ áóäå áèòè, ïîêëÿ áóäó æûòè! *** Íå áóäåìå ³ñò³, íå áóäåìå ïèòè, Ïîêëÿ íàì íå äàòå, ïî øòî ìû òó ïðèøëè. 63

Ïðèøëè ìû òó ïðèøëè ç äâîìà ãóäà÷êàìè Ïî òîòî ä³â÷àòêî ç ÷îðíûìà î÷êàì³. Âûõîä ìèëà âûõîä, ç òîé íîâîé êîìîðû Âûíîøàé, âûíîøàé, â³íoê áàðâ³íêîâèé. Ïî äîëãûì ÷àñ³ ñòàðîñòà âñòຠè çàáåðàò ãîëîñ: — Ïàíå ãîñïîäàðþ, ïðîñèìå áëèæå äî íàñ! Ãîñïîäàð ïðèõîäèò è áåñ³äóº: — Äàé Áîæå äîáðèé äåí è âøûòêî äîáðå! Øòî âû òó ïàíå ñòàðîñòà õöåòå îä ìåíå? Ñòàðîñòà ÷åñòóº ãî íàïèòêîì è ïîâ³äàò: — ßê ìû òó èøëè, òî ìû ïîáëóäèëè, òî âû î ò³ì çíàòå, íî àëå øòî ã³ðøå — íàì ñÿ ñòðàòèëî òðîº ëþäè è ìû äàëüøå íå çíàìå äå ³õ ãëÿäàòè, áî íàì òîòà ñåëî íèÿê íå çíàíå. Òà ÿ âàñ áàðç ïðîøó, æåáû ñòå íàì ïîìîãëè ³õ íàéòè, áî âû çíàòå òó âøûòû êóòû. Èäòå è íàéäòå íàì òûõ òðîº ëþäè! À ìû ³õ ïîçíàìå ïî ÷åðâåíûõ çíàêàõ. Çà òðóä âàì äîáð³ çàïëàòèìå. Ãîñïîäàð ðóøûë ðàìåíàìè è ãâàðèò: — Öè ÿ çíàì, öè ÿ ³õ íàéäó? Àëå ñïðèáóþ ³õ ãëÿäàòè. Ñòàðîñòà äຠãîñïîäàðîâè ãîð³ëêû. Ãîñïîäàð âûïèë è âûõîäèò ç õûæû. Ñâàøêû äàëå ñüï³âàþò: Íå áóäåìå ³ñòè, íå áóäåìå ïèòè, Ïîêëÿ íàì íå äàòå, ïîøòî çìå òó ïðèøëè... Ïî äîëøûì ÷àñ³, ãîñïîäàð âïðîâàäæàò “÷óäàêà”. Áûë òî ì³öíèé è ñïðûòíèé ïàðîáîê, áðûäêî ïîçáåðàíèé çà æåíó, ç âåëèêèì áð³õîì; ïîäåðòû ôàðáàíêû, õóñòêà íà ãîëîâ³, óáðàíèé ÿê íàéáàðæå êîìåä³àëüíî. Ñòàðîñòà ñìîòðèò à ïîò³ì ãâàðèò: — Ãäå âû òàêå îïåíäàëî (òàêó “äçÿä³âêó”) íàøëè, òàæ òî íàâåò äî ÷ëîâåêà íå ïîä³áíå, òîòî äî íàñ íèÿê íå íàëåæûò, à öè òó â âàñ âøûòêû ëþäå òàêû ñóò? 64

Ãîñïîäàð íåðâîâî: — ßê âû ìîãëè òàê ïîâ³ñòè, æå òî îïåíäàëî, òàæ òî íàéïàðàäí³éøà ä³âêà íà ö³ëå ñåëî, à âû ïîâ³äàòå æå òî îïåíäàëî. ªé îòåö ºñò äÿêîì â íàø³ì ñåë³, à îíà ïåðøîì êóìîì è âñÿäè ºé ïðîñÿò çà ïåðøó äðóæêó, à âû ïîòðàôèëè ñòå òàê çíåâàæûòè ºé, è íàçâàòè îïåíäàëîì. Ñòàðîñòà: — Ïàíå ãîñïîäàðþ (ëàã³äíî), òàê ì³öíî ñÿ íå ãí³âàéòå áî ñàìè âèäèòå, æå òî äî íè÷îãî íå ïîä³áíå, íå äî íàøèõ ëþäè. ×óäàê ö³ëèé ÷àñ ñòàðàò ñÿ ñ³ñòè çà ñò³ë êîëî ìîëîäîãî (ñêà÷å ïîíàä ñò³ë, ïðîáóº ïîï³ä ñò³ë) è ïîâ³äàò, æå “áð³õ” çðîáèâ “³é” ìîëîäèé, æå ç íüîì ñïàë, à òåïåð äî ìàìû õîäèò. Áûëî ïðè òûì äóæå äðóãèõ ìàñíûõ æàðò³â. Ìຠñÿ ðîçóì³òè, æå äðóæáîâå ìó ïåðå÷ûëû è íå ïóñòèëè çà ñò³ë, à ê³í÷ûëî ñÿ òûì, æå êðàë çî ñòîëà ôëÿøêó çãîð³ëêû è âò³êàë íà äâ³ð. Âðàç³ ÿê áû ñÿ “îíà” äîñòàëà çà ñò³ë, ö³ëóº ìîëîäîãî, è ìóñÿò äðóæáû äàòè äîáð³ âûïèòè, áî òÿæêî ãî âûãíàòè. Ãîñïîäàð áåðå ÷óäàêà çà ðóêó è áåñ³äóº: – Õîä, Ïàðàñü! ×óäàê èäå, à íà âåñ³ëüíûõ âûñòàâèò ÿçèê, à ÷àñîì è äóïó. Ñâàøêû ñüï³âàþò äàëüøå: Íå áóäåìå ³ñòè, íå áóäåìå ïèòè, Ïîêëÿ íàì íå äàòå, ïîøòî çìå òó ïðèøëè... Ñòàðîñòà ïðîñèò íà íîâî ãîñïîäàðÿ. Ãîñïîäàð ïðèõîäèò (àëå òèì ðàçîì çäåíåðâóâàíèé): — Øòî âû çàñ îä ìåíå õöåòå? Ñòàðîñòà (ëàã³äíî): — Ëåì ñÿ íà íàñ ïàíå ãîñïîäàðþ íå ãí³âàéòå, áî 65

òîòî øòî âû íàì ïðèïðîâàäèëè, òî íàïðàâäó íå íàøå, àíè äî íàñ íå ïîä³áíå, àëå ÿ âàñ ïðîøó, èäòå èùû ðàç, òî ìîæå íàéäåòå íàøå — òîòî øòî äî íàñ ïîä³áíå, à ïîçíàòå ãî çàðàç ïî òûõ ÷åðâåíûõ çíàêàõ, òî íàì òó ïðèâåäåòå, à ÿ âàì çàòî äîáð³ çàïëà÷ó. ×åñòóº ãîñïîäàðÿ. Ãîñïîäàð: — ßê âàì ïðèïðîâàäæó, òî çàñ ïîâ³ñòå, æå òî îïåíäàëî. Ãîñïîäàð âûõîäèò. Ñâàøêû ñüï³âàþò: Íå áóäåìå ³ñòè, íå áóäåìå ïèòè... Ïî êîðîòê³é õâèë³, ãîñïîäàð âïðîâàäæàò ºäíó äðóæêó, è ãâàðèò: — Íî, ìîæå òîòî þæ áóäå âàøå? Ñòàðîñòà: – Òàê, òîòî íàøå, àëå ìû ñòðàòèëè òðîº, íå ºäíî, è õöåìå æåáû ñòå íàì íàøëè òðîº, à íå ºäíî. Ñòàðîñòà ÷åñòóº ãîñïîäàðÿ è äðóæêó. Äðóæêà çäîðîâêàò äî ñâîãî äðóæáû, àëå ñïðûòíî âûëèâàò ïîçà ïëå÷û è âò³÷å äî êîìîðû. Ñòàðîñòà ðîççåðàò ñÿ è ãâàðèò äî ãîñïîäàðÿ: — Äå ºñò òîòî, øòî ñòå ïðèïðîâàäèëè? Ãîñïîäàð ïîâ³äàò: — Êûéîì òîãî, øòî íå ïèëüíóº ñâîãî! È îäõîäèò ãåò. Ñâàøêû ñüï³âàþò äàëüøå, ñòàðîñòà çàñ ïðîñèò ãîñïîäàðÿ, æåáû ï³øîâ èùû ðàç è ïðèïðîâàäèë ö³ëó òð³éêó. Ãîñïîäàð íå õöå, àëå çì³íÿò çäàíÿ, è ãîäèò ñÿ âûéòè, è çà ïàðó õâèëèí ïðèïðîâàäæàò äðóãó äðóæêó: — Íî ÿê, òîòî, öè í³ò? Ñòàðîñòà: — Òîòà, òîòà, àëå íàì ñÿ ñòðàòèëî òðîº, à âû ëåì âñå ïî ºäí³ì ïðèïðîâàäæàòå. 66

Ñòàðîñòà ÷åñòóº äðóæêó, îíà çäîðîâêàò äî ñâîãî äðóæáû, è ò³æ âû볺 ïîçà ïëå÷û è âò³÷å äî êîìîðû. Ãîñïîäàð îäõîäèò. Ñâàøêû ñüï³âàþò. Ñòàðîñòà ïðîñèò ãîñïîäàðÿ, æåáû ï³øîë èùû ðàç, è ïðèïðîâàäèë òðîº, íå ºäíî. Ãîñïîäàð ïðîñèò ñÿ, æå þæ ñòàðèé, è íå ìîæå çàºäíî ïî ãîðàõ õîäèòè, àëå ïîò³ì ñÿ ãîäèò. Ïî äîëøûì ÷àñ³ ïðèïðîâàäæàò ö³ëó òð³éêó äî ñòàðîñòû. Âøûòêû âåñ³ëüíû êðè÷àò: — Òîòû ñóò íàøû, òîòû íàøû! Ãîñïîäàð íåñïîä³âàí³ âûõîäèò. Ñòàðîñòà âûïðîâàäæàò ç-çà ñòîëà ìîëîäîãî, ëó÷ûò ãî ç ìîëîäîì, îáåðíóò ñÿ ïàðó ðàç³â äîâêîëà, è òàê ïî êîëå³, äðóæáû ç äðóæêàìè, à ïîò³ì ïðîñÿò ³õ çàíèìàòè ì³ñöÿ çà ñòîëîì. Ñâàøêû ñüï³âàþò: Þæ áóäåìå ³ñòè, Þæ áóäåìå ïèòè. Áî þæ ñòå íàì äàëè, Ïî øòî ìû òó ïðèøëè. *** À âûéä, æå òû ïàíå ìëîäè ç-çà ñòîëà, Îáåðíèé ñÿ ç ïàíüîì ìëîäîì äîâêîëà. À âûéä, æå òû äðóæáî ñòàðøèé ç-çà ñòîëà, Îáåðíèé ñÿ ç äðóæêîì ñòàðøîì äîâêîëà. À âûéä, æå òû äðóæáî ìëàäøèé ç-çà ñòîëà, Îáåðíèé ñÿ ç äðóæêîì ìëàäøîì äîâêîëà. *** Êåáû ì³ ñÿ Áîæå íåä³ë³ ä³æäàòè, Æåáû ÿ ñè ìîãëà ç ìèëûì òàíöþâàòè. 67

3 ìèëûì òàíöþâàòè, ç ìèëûì ðîçìàâëÿòè, Îé, äàé æå ì³ Áîæå, íåä³ë³ ä³æäàòè! *** Åé, êîáû ÿ çíàëà, æå ÿ òó íå áóäó, Íå íîñèëà ÿ-áû äî ãîðáî÷êà âîäó, Àëå áû-ì íîñèëà ï³ä ÿâ³ð çåëåíèé, Æåáû ñÿ ì³ äîñòàë øóãàé ìàëüîâàíèé. *** À äå-æ òû ìåíå Âàñèëþ ïî䳺ø, Òû ñâîºé õàòîíüêû íå ìàºø. Çáóäóþ ÿ õàòîíüêó êðàé âîäû Ç çåëåíîãî äåðåâà, ç ëîáîäû. *** À ò³ëêî òî, ò³ëêî, òîé ä³âîöêîé êðàñû, Øòî ñîá³ çà÷åøå, ñâî³ æîâòû âëàñû. Âëàñû ñè çà÷åøå, êîñó ñîé çàïëåòå, Èùè ëþäüîì øêîäèò, æå ïàðàäí³ õîäèò. *** Âûñîâà, Âûñîâà, ðîçâëå÷åíå ñåëî, Î, ÿê ì³ â ò³ì Ëîñþ ñìóòíî-íåâåñåëî. Ïåðåøëàì ð³÷åíüêó, ïåðåéäó è äðóãó, Î òîá³ ìèëåíüêûé, íè´äà íå çàáóäó. *** Êîáû íå Ãàíóñÿ, íå æåíèë áû ÿ ñÿ — Ãàíóñåíêû î÷êà ñïîäîáàëè ì³ ñÿ. Ãàíóñþ, Ãàíóñþ — ÿ òåáå íå ëèøó, Áî ÿ òâî³ î÷êà, íà ïàï³ð çàïèøó. Íà ïàï³ð çàïèøó, íà êëèíîê çàâ³øó, Æåáû ëþäå çíàëè, æå ÿ ìàì Ãàíóñþ. 68

*** Ìàðèñü ìîÿ, Ìàðèñü, øòî äî ìÿ íå ãâàðèø, Öè ñÿ ìàòêû áî³ø, öè î ìÿ íå ñòî³ø? *** ѳëàì ñîá³ çà êðÿê, ñüï³âàì ñîá³ ñÿê-òàê. Òåïåð ì³ ìèëåíüê³é, çà â³íî÷îê çàïëàò. Õîö áûñ ì³ ï³íÿç³, íàñûïàâ ÿê ìàêó, Òà òû ì³ â³íî÷îê, íå âåçìåø äî ðóêû. *** Þæ áóäåìå ïèòè, òîòó ã³ðêó âîäó, Áî þæ ñòå íàì äàëè, íàøó ïàíþ ìëîäó. Þæ áóäåìå ïèòè, òîòó ñóðîâèöþ — æå ñòå íàì þæ äàëè, íàøó ìîëîäèöþ. ×îïàð ïðèíîñèò ãîð³ëêó ç êîìîðû, ñòàâëÿò ïî ñòîëàõ. Äðóæáû êðàþò õë³á. Ñòàðîñòà ïðèíîñèò ëûæêû, íîæû, ãîðíÿòà. Ñòàðîñòà âñòàº, à çà íèì âøûòêû äî ìîëèòâû. Ïî ìîëèòâ³ ñòàðîñòà íàëèâàò ñè âîäêû äî ïîãàðèêà è çäîðîâêàò äî âøûòêûõ: — Ïàíîâå ãîñò³, ïàíîâå âåñ³ëüíû, Áîæå äàé çäîðîâÿ! Ïîò³ì íàëèâàò ïåðø³é ñâàøö³, îíà äàëå, è òàê ïî êîëå³ ïþò, ³äÿò è ñüï³âàþò. Ãîñïîäèí³ äîíîñÿò äî ñòîë³â è ïðîñÿò ëþäè æåáû ñÿ ãîñòèëè. Ñòàðîñòà ñòຠïåðåä ãóäàêàìè, ìå÷å ãðîøû äî áàñ³â è ñüï³âàò. Ãóäàêû ãðàþò à â³í òàíþº çî ñâàøêîì, îáåðíå ñÿ ê³ëüêà ðàç³â äîâêîëà, îääຠºé ñâàòîâè, áåðå äðóãó, ðîáèò òîòî ñàìå ç äðóãûìà, ïîò³ì âèïðîâàäæàò ç-çà ñòîëà ïàðó ìîëîäûõ, ç êîòðûìà ðàçîì òàíöþº è ñüï³âàò: Ëåò³ë ïòàøîê, ïî ï³ä äàøîê — Çèìà òàì, çèìà òàì. 69

Êîëè ÿ ñÿ ç òîé õûæû, Âûìîòàì, âûìîòàì. ßê ì³ äàòå çàãîëîâîê — Ïåðèíó, ïåðèíó. Òîâäû ÿ ñÿ ç òîé õûæû, Âûâèíó, âûâèíó. Ïîò³ì âûïðîâàäæàò äðóæêû, è òàê ñàìî òàíöþº ç íèìà è ñüï³âàò õâèëþ. Ãóäàêû èäóò ãðàòè äî áî³ñêà àáî äî ñóñ³äíüîé õûæû, òåïåð þæ âøûòêû òàíöþþò. Ñòàðîñòà è ñâàøêû, êîëè òî þæ ïðèäå ï³çíà í³÷, èäóò ñïàòè. ßê íå äàëåêî äîìó, òî èäóò äîì³â, àáî äå ñÿ äàñò, àáû ëåì ñÿ êóñ ïåðåäðèìàòè. Ìîëîäû áàâëÿò ñÿ äî ðàíà, ïîò³ì ðîçõîäÿò ñÿ äîì³â. Ãîñïîäûí³ â÷àñíûì ðàíêîì ðûõòóþò äî íàêðûòÿ ñòîë³â òåïëèì ³äëîì. Ãîñïîäàð (îòåö ìîëîäîé) ïîñûëàò äðóæá³â ïî ñåë³ ïðîñèòè ñóñ³ä³â, äàëüøó ðîäèíó, íà âåñ³ëÿ. ªäåí äðóæáà áåðå ïîëîâèíó ñåëà, äðóãèé çàñ äðóãó ïîëîâèíó. Êîëî ïîëóäíÿ ñõîäÿò ñÿ ãîñò³ íà âåñ³ëÿ. Ãóäàêû ãðàþò, ìîëîäû è ãîñò³ òàíöþþò. ×îïàð õîäèò ç ïàë³íêîì, íàëèâàò ãîñòÿì, ãóäàêàì, è òèì øòî ïðèõîäÿò íà âåñ³ëÿ. Êîëè ãîñïîäûí³ øåïíå ñòàðîñò³, æå îá³ä ãîòîâèé, âòîäû ñòàðîñòà çàïðàøàò âøûòêûõ äî ñòîëà. Ñòàðîñòà è äîìàòàð ñòàâëÿþò á³ëüøå ñòîë³â è ëàâîê. Ñâàøêû çà÷èíàþò ñüï³âàòè. Äîìàòàð ñàäæàò ãîñò³â çà ñòîëû. Êîëè þæ âñ³ çàñ³ëè, äðóæáû êðàþò õë³á. Ñòàðîñòà ðîçíîñèò ëûæêû, íîæû, ãîðíÿòà è ò.ä. ×îïàð ñòàâëÿò íà ñòîëû ôëÿøêû ç ïàë³íêîì, ïèâî â çáàíàõ. Ñòàðîñòà âñòàº, à çà íèì âñ³ âåñ³ëüíû ãîñò³. Ðàçîì ãâàðÿò ìîëèòâó. 70

Ïî ìîëèòâ³ ñòàðîñòà íàëèâàò ñè ïàë³íêû, çäîðîâêàò äî âøûòêûõ, ïîò³ì íàëèâàò ñâàøö³ è ò.ä. Ñâàøêû è ãîñò³ ñüï³âàþò, ìóçèêà ãðຠâ áî³ñêó äå ðåøòà ëþäè, è òîòû øòî ëåì íà òàíåö ïðèøëè, òàíöþþò. Ãîñïîäûí³ äîíîøàþò äî ñòîë³â è ïðîñÿò ëþäè æåáû ³ëè. Ñâàøêû ñüï³âàþò: Òðåáà áû íàì òðåáà, ñò³ëöÿ âûñîêîãî, Íàøà ïàí³ ìëîäà ðîäó øûðîêîãî. Êîëè ìû òó ïðè³õàëè, Êîí³ íàì ñÿ ïîëüîïàëè, Òðåáà áû íàì ðó÷íè÷êà Ïîâòåðàòè êîíè÷êà, À êîíè÷êà âîðîíîãî ³ä ïàíà ìîëîäîãî. Áîæå, Áîæå, øòî-ñ ì³ äàë, Àíè ºì ñÿ ñïîä³âàë. Äàë ºñ ìåí³ òàêó æåíó, Øòî ç íüîì âîëû íå ïîæåíó. ßê ñÿ áóäåì øàíóâàòè, Òî áóäåìå âîëû ìàòè. Âûáåðàé ñÿ ç íàìè, íàøå êîõàíÿ, Áî òè íå ïîìîæå, æàäíå ïëàêàíÿ. Íàøû êîí³ ñòîÿò â âîç³ Íè÷ òó ïëà÷ òè íå ïîìîæå.  ò³ì ÷àñ³, êîëè ñüï³âàþò ñâàøêû, ñòàðîñòà è äîìàòàð ñòàâëÿþò ëàâêó ïî ñåðåäèí³ õûæû, íà êîòðó ñ³äàþò ðîäè÷å è äàëüøà ðîäèíà, à ÷àñòî è áëèçêû ñóñ³äå. ßê þæ âøûòêû ñ³äÿò, òî ñòàðîñòà áåñ³äóº ïðîïîâ³ä, ÿê ïîïåðåäíüî: — Äîðîãû ðîäè÷å, íÿíþ, ìàìî, áðàòÿ, ñåñòðû, ñóñ³äå! ßê âøûòêî íà ñüâ³ò³ ìຠïî÷àòîê è êîíåö, òàê 71

ïðèøîë êîíåö íàøîìó âåñ³ëþ — òó â âàø³é õûæû. Ìû ñÿ òó äî âàñ ïðîñèëè, ëåì íà äâàäöåò øòûð³ ãîäèíû, à þæ ìèíóë òîò ÷àñ, ìû ñÿ áóäåìå äàëå âûáåðàòè. Íàéïåðøå âàì äîðîãû ãîñïîäàð³ — äÿêóºìå çà ãîñòèíó, çà âàøó ÷åñòü ê’íàì, äÿêóºìå çà ³äëî, ïèÿòûêó, êîòðûì âû íàñ óãîùàëè. Ïðîñèìå âàñ, ÿê áû ìû ÷ûì îáðàçèëè âàñ, áóäòå òàê äîáðû, âûáà÷ûòè íàì! Âûáåðàþ÷û ñÿ îä âàñ ìû íå ï³äåìå ñàìè, òàê ÿê ìû òó äî âàñ ïðèøëè, à çàáåðåìå çî ñîáîì âàøó ëþáó ä³âêó, Ìàðèñþ, êîòðà þæ îñòàëà æåíîì íàøîãî ïàíà ìîëîäîãî, òàê îíà þæ ï³äå ç íàìè íà éîãî âëàñíó ´àçä³âêó. Âûáåðàþ÷è ñÿ îä âàñ âàøà ä³âêà Ìàðèñÿ ïîæåãíàò ñÿ ç âàìè — äîðîãûìà ðîäè÷àìè, íÿíüîì è ìàìîì, áðàòìè, ñåñòðàìè è ö³ëîì ðîäèíîì — äàëüøîì è áëèçøîì, çî ñâî³ìà ñóñ³äàìè, çî âñ³ìà òîâàðèøêàìè è òîâàðèøàìè. Âàñ íÿíþ è ìàìî ïåðåïðàøàò — ÿê áû âàì äàêîëè â ñâî³ì æûòþ çëå çðîáèëà, àáî çëå ïîâ³ëà. Îíà âàñ ïðîñèò ÷åðåç ìåíå, æåáû ñòå ³é ïîäàðóâàëè è îäïóñòèëè, à íà òîòó íîâó äîðîãó æûòÿ, íà êîòðó îíà äíåñ âñòóïèëà, ïîáëàãîñëîâèëè ñâî³ì ðîäèòåëüñêûì áëàãîñëîâåíüñòâîì. Ïîáëàãîñëîâòå ºé ðàç, äðóãèé è òðåò³é! Âøûòêû îäïîâ³äàþò: — Íàé òÿ Áîã áëàãîñëîâèò! Òåïåð âûõîäÿò ìîëîäÿòà ç-çà ñòîëà. Ìîëîäà êëÿ÷àò ïåðåä ðîäè÷àìè, ö³ëóº ³õ â ðóêó è ïðîñèò áëàãîñëîâåíüñòâà. Íÿíüî ö³ëóº ä³âêó â ÷åëî è ïîâ³äàò: — Íàé òÿ Áîã áëàãîñëîâèò, ìîÿ ä³òèíî, â òâî³ì æûòþ! Äàëüøå èäå äî ìàìû. Ö³ëóþò ñÿ ì³öíî, ïëà÷óò, íî è òàê ñàìî ìàìà áëàãîñëîâèò. Çà ìîëîäèöüîì èäå ìîëîäèé, àëå íå êëÿ÷àò, ëåì ñÿ ö³ëóþò è áëàãîñëîâëÿò. Òîòî ñàìî ðîáëÿò ïîçîñòàëû íà ëàâö³ - ö³ëóþò â ëèöå è áëàãîñëîâëÿò. 72

*Êîëè âåðíóëè çî ñëþáó, ìîëîäà ñòàðàëà ñÿ ïðèñ³ñòè ìîëîäîìó ïàëüö³, ê³ëêî ïàëüöè ïðèñ³ëà, çà ò³ëêî ðîê³â íå ìàëî áûòè ä³òè. (Ïîëÿíû ê/ Äóêë³). *Ìîëîäó, õîö áû è çèìîì, âñå ïðèâîçèëè äî ìîëîäîãî áîñó, æåáû áîñî íè´äå íå õîäèëà [1].

Ìîëîäà âûáåðàò ñÿ äî äîìó ìîëîäîãî Äàëà-ñ ìÿ, ìàìóñþ, çà ë³ñ, çà ë³ùûíó, Æåáû-ì íå õîäèëà, äî òÿ íà ãîñòèíó. Ñâàøêû ñüï³âàþò áåç ïåðåðâû íà ìåëüîäèþ âûáåðàíîé: Âûáåðàé ñÿ Ìàðèñü, âûáåðàé, âûáåðàé, Øòî-ñ ñîé çàðîáèëà, òî ñîá³ ïîçáåðàé. Âûáåðàé ñÿ Ìàðèñü, âûáåðàé ñÿ ç íàìè, Ïðèëîæ ñâî³ çëîñòû äâîìà êàìåíÿìè. Áóäåø òû ìàìîíüêî ãîðåíüêî ïëàêàòè ßê òè áóäå îäíà ëûæêà îñòàâàòè. Íåõîò³ëàì ï³òè, ñèëóâàëè ñòå ìÿ À òåïåð íè÷ íå ìàì, ñïîìàãàéòå æå ìÿ. Ñåñòðà íà ãîðíÿòêî, à áðàò íà ìèñÿòêî, À âû ìîÿ ìàìöþ — õîöê³ íà òåëÿòêî. Ìûñë³ëà-ñ ìàìóñþ, æå ñÿ ìÿ íå çáóäåø ß òè ïîâ³äàëà, æå ïëàêàòè áóäåø. Ïîñêëàäàé ìàìóñþ äî ñêðèí³ êàáàòû, Áî-ñ ºé íàãàíÿëà äî òÿæêîé ðîáîòû. Ïîñêëàäàé ìàìóñþ äî ñêðèí³ ïðèáîðû, Áî þæ ï³äóò îíè äî ÷óæîé êîìîðû. Áî ÷óæà ìàìóñÿ, áóäå ïîçåðàòè, ßê ñÿ ºé íåâ³ñòà, áóäå ïðèáåðàòè. 73

Íå âçäûõàé ìàìóñþ, íå âçäûõàé, íå âçäûõàé Ëåì òû íàì äî ñêðèí³ íàïûõàé, íàïûõàé. Íå áóäåø ä³âóñþ â ãîðó âîäó íîñèöü Áî ºé áóäåø ìàëà â ñâî³õ î÷àõ äîñèöü. Íå áóäåø òû ä³âóñü õûæó ì³òëîì ìåëà, Áî òîáîì çàìåòå òâîÿ ëþáà ñêâåðà. Íå áóäåø Ìàðèñþ, õë³áà äóæå ïåêëà, Ïåòðî òè íàïå÷å äîñ ïî ìåäæå ïëå÷û. Ìûñë³ëàñ Ìàðèñþ, æå òàì ñóò ïàëàöû, À òàì ñòàðà õûæà, ñàìû ï³äïåðà÷û. Áóäòå ì³ çäîðîâû ìî³ òîâàðèøêû, Íå áóäó õîäèëà ç âàìè íà îð³øêû. Àí³ íà îð³øêû àíè íà ÿãîäû, Áóäòå ì³ çäîðîâû ä³â÷àòà ìîëîäû. Áóäòå ì³ çäîðîâû ìî³ ïîðîãû — Êàäèëü õîäèëè ìî³ á³ëû íîãû. Áóäòå ì³ çäîðîâû ãîðû è äîëèíû, Áî ÿ ñÿ âûáåðàì îä ñâîéîé ðîäèíû. *** Èäè Ãàíöþ, èäè, ëåì ñÿ íå îçåðàé — ³òöó, ìàìîíüö³, æàëþ íå äîäàâàé. Âåðíèé, æå ñÿ Ãàíöþ, áî-ñ çàáûëà êëþ÷û, Ãîðö³ íà ïîëèöè â ÿðåíüêèé ïøåíèöè. Ïîñìîò Ãàíöþ, ïîñìîò, íà òîòû ãîðè÷êû, Êàäè ºñ ïàñàëà òàòîâû âîëè÷êû. Ïîñìîò Ãàíöþ, ïîñìîò íà òîòû äîëèíû, Êàäè ºñ çáåðàëà ìàìîíüö³ ìàëèíû. 74

*** Ïîäìå-æå ìû ïîäìå, áî â íàñ ë³ïøû êðà³,  íàñ áîáû, ãîðîõû, òàì ãîðû, ïîòîêû.  âàñ áó÷êû, ÿëè÷êû, â íàñ æèòöÿ, ïøåíè÷êû. *** Ïîâûáèâàé Àíöþ êëèíö³, Êàäè-ñ â³øàëà â³íö³, Áî þæ òè òó íå áûâàòè, Ëåì ñÿ îäòûëü âûáèðàòè. Òû ìàìîíüêî íå ôûêàé, Ëåì ëàäîíüêó íàïûõàé, À òû òàòöþ íå ïëàöÿé, Ëåì âûâîäæàé ðîãà÷è. Âûéä Àíöþ ç-çà ñòîëîíüêà, Âáåð íàøó ìåíòîíüêó, Áåð ñè çà ðóêó Âàíåíüêà, Áî ï³äåìå â äîðîæåíüêó. *** Çåëåíà ïàïîðòèíêà — Äå ìàø Àíöþ çàãîðòèíêó?  êîìîð³ çà äâåðêàìè, Òðèìàò ìàìöÿ íà â³øàë³. Âøûòêû ïòàøêû, Ïîï³ä äàøêû, Ëåì òàì ºäåí ùåáî÷å, Øòî îäòàëå ï³òè õî÷å. *** Áåð ñÿ Àíöþ ç íàìè, Íà ÿâîðîâû ñàí³, 75

Áî þæ ñàí³ íàâåðíåíû, Êîíè÷åíüêû çàïðÿæåíû. Òû òàòöþ íå ïëàöÿé, Íî âûâîäæàé ðîãà÷è, Êîíè÷åíüêû êðàéí³, Øòî âûçåðàþò çî ñòàéí³. À òû ìàìöþ íå ôûêàé, Ëåì ëàäîíüêó íàïûõàé... *** Ïîñìîò Àíöþ, ïîñìîò, Íà ñåðåäí³é îáëàê, ßê çà òîáîì ïëà÷å, Òâ³é îòåö íåáîðàê. Ïîêðîï íàñ ìàìöþ âîäîì, Íàé èäåìå ç ïîëàãîäîì. Áóäå ïîëàãîäà, áóäå, Êåä Àíöÿ äîáðà áóäå. Íàøà Àííöþ çîëîòåíüêà, Ïðèä-æå äî íàñ ã’íåä³ëåíüêó. Ìû òÿ êðàñí³ ïîãîñòèìå, Òàé è íàçàä âûïðàâèìå. Ñüï³â ïðîäîâæàò ñÿ äàëå, à ìîëîäà â ò³ì ÷àñ³ õîäèò ïîìåäæå ëþäè — æåãíàò ñÿ ç òîâàðèøêàìè è òîâàðèøàìè. Äðóæêû: Èùû íå áóäó ç âàìè ñ³äàëà, Áî-ì ñâî³ ìàìö³ íå äÿêóâàëà. Äÿêóþ âàì êðàñí³, ìàìî, 76

Æå ñòå ìÿ áóäèëè ðàíî, Âåöå íå áóäåòå. Èùû íå áóäó ç âàìè ñ³äàëà, Áî-ì ñâîìó â³òöþ íå äÿêóâàëà. Äÿêóþ âàì êðàñüí³ íÿíþ, Çà ïðåêðàñíå âûõîâàíÿ Äÿêóþ ñåðäå÷í³! Âåñ³ëüíû: Áóäòå ì³ çäîðîâû, ìî³ òîâàðèøêû, Íå áóäó õîäèëà ç âàìè íà îð³øêû,  ë³ò³ íà îð³øêû, â çèì³ íà âå÷³ðêû, Áûâàéòå çäîðîâû ìî³ ëþáû ä³âêû! Áóäòå ì³ çäîðîâû, ãîðû è äîëèíû, Áî ÿ ñÿ âûáåðàì äî íîâîé ðîäèíû. Ñâàøêû: Äàëà-ñ ìÿ, ìàìè÷êî, çà ãóñòó âåðáèíó, Æåáû-ì íå õîäèëà äî òÿ íà ãîñòèíó. ß ãóñòó âåðáèíó äîâêîëà îáûéäó, Äî òåáå, ìàìè÷êî, íà ãîñòèíó çûéäó. ijâ÷àòà — òîâàðèøêû ò³æ ìàþò ñâî³ ñüï³âàíêû.  ò³ì ÷àñ³ ñüï³âàþò: ³çäðèé ñÿ Ìàðèñþ íà âûñîêèé ÿâ³ð, ßê çà òîáîì ïëà÷å ñòàðîäàâíèé ôðà³ð. ³çäðèé ñÿ Ìàðèñþ ç îñòàòíüîãî ïîðîãà, ßê çà òîáîì ïëà÷å òâîÿ ìàòè íåáîãà. ³çäðèé ñÿ Ìàðèñþ íà òîòû ïîðîãû, Äå ê’òîá³ õîäèëè õëîïö³ äî êîìîðû.

77

*** Âåðíèé ñÿ Ãàíöþ äî íàñ, Áî-ñ çàáûëà êëþ÷û â íàñ! Âçÿëà ÿ êëþ÷û, âçÿëà, Ïøåíè÷åíüêó ðîçñ³ÿëà, Ïî ãîð³, ïî óáî÷û, ²âàíîâè ïåðåä î÷û. Ñüï³âîì íå ìà ê³íöÿ... ˳òàë ïòàøîê ïîï³ä äàøîê, Îé çèìà òàì, çèìà òàì, Êîëè ÿ ñÿ ç òîãî ñåëà, Îé, âûìîòàì, âûìîòàì. Òîãäû ÿ ñÿ ñ òîãî ñåëà, Îé, âûâèíó, âûâèíó, ßê ì³ äàäóò øòûð³ âîëû, È ïåðèíó, ïåðèíó. *** Äàëà-ñ ìåíå ìîÿ ìàìöþ, çà Äóíàé, Òåïåð ñîá³ ìîÿ ìàìöþ ïîäóìàé — Äóíàþ íå ïåðåïëûñòè, íè ïåðåáðîäèòè, Íå áóäåø ìÿ ìîÿ ìàìöþ âî â³êû â³ä³òè! *** Ìû òîòî ä³â÷àòêî ïðè ñîá³ õîâàëè, Àëå ìû î çëîñòè íèÿêîé íå çíàëè. Ïîçåðàé òû ìëàäà ç äîëû äî ïîâàëû, Æåáû òâî³ ä³òè ÷îðíû î÷û ìàëè. Ïîñìîò òû ä³â÷àòêî íà òîòû êëèíî÷êû, Êàäèëü òû â³øàëà, ñâî³ ïàöþðî÷êû. 78

Òðåáà áû íàì òðåáà ñò³ëüöÿ øûðîêîãî, Áî íàøà ìîëîäà ðîäó âåëèêîãî! Äðóæáîâå: Çàãðàéòå íàì, ìóçèêàíòå, Çàãðàéòå íàì äîâêîëà, Íàé ìû âûâåäåìå, ìîëîäÿòà ç-çà ñòîëà. Ñâàøêû: Âûáåðàé ñÿ, Ìàðèñü, âûáåðàé ñÿ ç íàìè, Àëå ñâî³ çëîñòè ïðèëîæ êàìåíÿìè. Âûáåðàé ñÿ, Ìàðèñü, îä ìàìû, îä íÿíÿ, Íè÷ òè íå ïîìîæå æàëîñíå ðûäàíÿ. *** Â÷åðà-ñ ìû òÿ äàëè â çåëåí³ì â³íå÷êó, Äíåñêà ìû òÿ íàøëè â ÷îðí³ì ´àëóíå÷êó, Çáåðàé æå ñÿ Ãàíöþ, çáåðàé æå ñÿ ç íàìè, À þæ ñâî³ çëîñòè ïðèëîæ êàìåíÿìè — Æåáû-ñ áûëà äîáðà ìåäæå ñóñ³äàìè. Íå áóäåø òû Ãàíöþ õûæó ì³òëîì ìåñòè, Òîáîì òâîÿ ëþáà ñâåêðà áóäå ìåñòè! Âåñ³ëüíû: Ïðîñèì âàñ, ìàìè÷êî, è íÿíþ êîõàíèé Áëàãîñëîâòå ä³â÷à ùûðûìè ñëîâàìè. À ºé ìàìè÷êà è íÿíüî òàê ìîâèò: Íàé òåáå ä³òèíî, ïàí Áîã áëàãîñëîâèò! Ïàí Áîã áëàãîñëîâèò, è âøûòêà ðîäèíà, Áî ìû òÿ îä ñåðöÿ âñ³ áëàãîñëîâèìå. Áåòÿð ÿ ä³âî÷êà, ìàëè áåòÿðñêû î÷êà, Ëåì ç íèìà ïîäæìóðêàì, äîðàç ôðà³ðà ìàì. Ïîâ³äàëà ÿ òè, áåòÿðþ, ñïî÷àòêó, Íå óâàäæóé êîíÿ ïîä íàøó çàãðàäêó. 79

Áî íàøà çàãðàäêà ç âåðáîâîãî ïðóòÿ, ß íå ïðî òàêîãî ïàðîáî÷êà ñóöà. Áóä çäðàâà êàïóðî, äîáð³ íàì òó áûëî Iñòè, ïèòè äàëè, ðîáèö íå êàçàëè. Íà ãîñòèí³-ì áûëà, ïàëåíêó-ì íå ïèëà, Îíè íå äàâàëè, à ÿ íå ïðîñèëà. Îíè íå äàâàëè, áî ÷åñòè íå ìàëè, À ÿ íå ïðîñèëà, áî ºì ñÿ ãàíüáèëà. Âûõîäèò, âûõîäèò ³ç-çà ãîðû çîðíè÷êà, Óæ íàì ñÿ âûáåðàò ç õûæû ðîáîòíè÷êà. 3 õûæû ðîáîòíè÷êà, ç òàíöþ òàíå÷íè÷êà, Âûõîäèò, âûõîäèò ³ç-çà ãîðû çîðíè÷êà. Âûáåðàé ñÿ, Ìàðî, âûáåðàé ñÿ ç íàìè, Àëå ñâî³ çëîñòè ïðèëîæ êàìåíÿìè. Ìóñèø, Ìàðî, ìóñèø, ç íàìè ïðèâûêàòè, Áî ç òîáîì íå ï³äå, íè îòåö, íè ìàòè. Íå ïëà÷, Ìàðî, íå ïëà÷, íàé òè ïëà÷å ìàòè, Áî óæ ºé íå áóäåø õûæó çàì³òàòè. Õûæó çàì³òàòè, ïîñòåëü âûñòåëÿòè, Íå ïëà÷, Ìàðî, íå ïëà÷, íàé òè ïëà÷å ìàòè. Âåðíèé ñÿ, Ìàðî, ç äâåðè, ïîäÿêóé ìàòåðè, Çà ïîñòåëü ïèñàíó, ñêðèíþ ìàëþâàíó. Âåðíèé ñÿ Ìàðî ç äâåðè, áî-ñ êëþ÷è çàáûëà,  ãîðöè íà ïîëèöè, ó ÿðîé ïøåíèöè. Êåä áåðåòå ä³âêó, áåðòå è ìëèí÷³âêó, Ìëèí÷³âêó êîâàíó, Ìàðó ìàëþâàíó. ѳäàé, Ìàðî, ñ íàìè, ìàìå âîç êîâàíèé, È ÷åòâåðî êîíåé, êî÷èø ìàëþâàíèé. 80

Âûõîäèò ç³ðíè÷êà ³ç-çà ë³ñà òåìíîãî, Âûáåðàò ñÿ Ìàðà äî êðàþ ÷óæîãî. Îñòàâàéòå çäðàâû, ìî³ òîâàðèøêû, Øòî-ì ç âàìè õîäèëà â çèì³ íà ïðÿäî÷êû.  çèì³ íà ïðÿäî÷êû, â ë³ò³ íà îð³øêû, Îñòàâàéòå çäðàâû, ìî³ òîâàðèøêû. Òîâàðèøêû ìî³, êðàñíî âàì äÿêóþ, Ñâ³é çåëåíèé â³íîê ÿ âàì ïîäàðóþ. Ñâ³é çåëåíèé â³íîê, è ñâîþ ïåðñîíó, È ñâîþ ïåðñîíó, ä³âîöêó êîðîíó. ϳäå Ìàðà, ï³äå, äå ñÿ õë³á íå ðîäèò, Ëåì äð³áíû áàíäóðêû, øòî ³õ ³äÿò êóðêû. Èäå Ìàðà, èäå, äå íå ºñò íè÷îãî, Íè ïåöà, íè ëàâêû, öóíäðàâû íîãàâêû. Èäå Ìàðà, èäå, äå íå ºñò íè÷îãî, Íè öåðêâè, íè ìëèíà, — ÷îðòîâà äîëèíà. Ïîñìîò òû Ìàðè÷êî íà ãîðû, äîëèíû, Êàäûëü òè ñÿ âåçóò ñêðèíÿ è ïåðèíû. Òîãäû ìîÿ ìàìöÿ ã³ðêî çàïëàêàëà, ßê îíà ó÷óëà, æå ÿ ï³äó ³ç ñåëà. ϳäå Ìàðà, ï³äå, àæ íà äðóãå ñåëî, ϳøëèé Òû ºé Áîæå, ïîò³õó âåñåëó. Å, ïîñìîò òû, Ìàðî, íàïåðåä, íà äûøåëü, Öè òè ñòàðîäàâíèé íå ïðèéäå íà ìûñåëü. Åé, çàãàíÿé, íå ñò³é, áî òî êîíèê íå òâ³é, Êîíèê ïîæû÷åíèé äî äàëåêîé äðàãû. Çàãàíÿé, çàãàíÿé òîòó ñèâó øêàïó, Íàé óæ íå ñëóõàìå Ìàðèíîãî ïëà÷ó. 81

Çàãàíÿé, çàãàíÿé, æåáû àæ òûð÷àëî, Æåáû ç òâî³õ êîëåñ ñïèö³ âûìåòàëî. Âûéäè ìàìî ãóáàòà, èäå íåâ³ñòà áîãàòà. Øòûð³ âîëîíüêû âåäå, ïÿòîãî êîíÿ æåíå. Ñâàõî íàøà, ñâàõî, ïîäíèìàé ïîëèöþ, Áî óæ òè âåçåìå äî õûæ ðîáîòíèöþ. À ÿ íå ïîäîéìó, èùå íèæå ñïóùó, ß ñâîþ íåâ³ñòó äî øûòêîãî ïóùó. Ïðèëåò³ë ñîêîëîíüêî, ñ³ë ñîá³ çà ñòîëîíüêî ѳë ñîá³ ùåáåòàòè è ï³ñåíü âûâèâàòè. Ïðèéìè ñÿ, âåðáî÷êî, äå ºñ ïîñàäæåíà, Ïðèâûêàé Ìàðè÷êî, äå ºñ ïðèâåçåíà... *** Îá³çäðè ñÿ Ìàðèñü ïî ò³ì ñâî³ì äâîð³, Öè òè æàëü íå áóäå òîé ä³âîöêîé çâîë³? Îá³çäðè ñÿ Ìàðèñü íà çåëåíû ëó÷êû, Äå ãðàáàëè êîëèñü òâî³ á³ëû ðó÷êû. Ñâàøêû: Äÿêóºìå Áîãó è ÷åñíîìó â³òöþ Çà õë³á, çà ãîñòèíó, çà ëàäíó ä³â÷ûíó... Ìàìà êðîïèò ñüâÿ÷åíîì âîäîì ìîëîäûõ è îáñûïóº â³âñîì. Ìîëîäà êëàíÿò ñÿ äî òðüîõ ðàç ðîäè÷àì è ïîáëèçêûì ñóñ³äàì. Ãâàðèò äî ìàòåðè: — Ìàìî, ïîáëàãîñëîâòå ìÿ è îäïóñòòå ì³, ðàç è äðóãèé è òðåò³é! Äðóæáû õîòÿò áðàòè ð³÷è (ñêðèíþ è ïåðèíó) ìîëîäîé, æåáû âûíåñòè íà â³ç.

82

ijâ÷àòà: Õòî õöå ïåðèíó áðàòè, òî íàì ìóñèò äóêàò äàòè. Äóêàòà ÷åðâîíîãî îä ïàíà ìîëîäîãî. Äðóæáû ÷åñòóþòü ä³â÷àòà ãîð³ëêîì è âûíîñÿò ñêðèíþ íà â³ç, à ïîò³ì äðóæáîâå ñòàþò â äâåðÿõ è ñüï³âàþò ðàçîì çî ñâàøêàìè. Çàñ ñòàðîñòà áåðå ìîëîäÿòà çà ðóêû è ïðîâàäèò äî äâåðè. Ñâîéîì ñîêûðêîì ðàçîì ç äðóæáàìè ðîáëÿò êðåñò, âäàðþþò ïî ñòîïàõ äâåðè è ïîâ³äàþò: — Áîæå, ïîìîæ â ùàñëèâó ãîäèíó, âî ³ìÿ Îòöÿ è Ñûíà è Ñüâÿòîãî Äóõà, àì³í. Âûïðîâàäæàþò ìîëîäûõ íà ïîäâ³ðÿ, à çà íèìà âûõîäèò ðåøòà ãîñòè. Ñâàøêû ñüï³âàþò à ìóçèêà ãðຠìàðøà. Ïåðåä ñàìûì îä³çäîì, âåñ³ëüíà äðóæèíà ñüï³âàò: Âûáåðàé-æå ñÿ, íàøå êîõàíÿ, Íå ïîìîæå, òâîº ïëàêàíÿ. Òâ³é ã³ðê³é ïëà÷, íå ïîìîæå — Íàøè êîí³ ñòîÿò â âîç³ ïîçàïðÿãàíû. Äðóæêû: Èùû íå áóäó ç âàìè ñ³äàëà, Áî-ì ñâîìó â³òöþ íå äÿêóâàëà Äÿêóþ-æ òè ïàíå îò÷å, Áûëè çàâñå ó òÿ ãîñö³, Á³ëüøå íå áóäóò. Èùû íå áóäó ç âàìè ñ³äàëà, Áî-ì ñâî³é ìàìö³ íå äÿêóâàëà Äÿêóþ-æ òè ïàí³ ìàìî, Øòî-ñ áóäèëà ìÿ âñå ðàíî, Á³ëüøå íå áóäåø. 83

Âûáåðàé-æå ñÿ, íàøå êîõàíÿ, Íå ïîìîæå, òâîº ïëàêàíÿ, Òâ³é ã³ðê³é ïëà÷ íå ïîìîæå — Íàøè êîí³ ñòîÿò â âîç³ ïîçàïðÿãàíû. Èùû íå áóäó ç âàìè ñ³äàëà, Áî-ì ñâîìó áðàòó íå äÿêóâàëà Äÿêóþ-æ òè ïàíå áðàòå, Òðèìàëàì ñÿ íà òÿ îñòðî, á³ëüøå íå áóäó. Âûáåðàé-æå ñÿ, íàøå êîõàíÿ, Íå ïîìîæå, òâîº ïëàêàíÿ, Òâ³é ã³ðê³é ïëà÷ íå ïîìîæå — Íàøè êîí³ ñòîÿò â âîç³ ïîçàïðÿãàíû. Èùû íå áóäó ç âàìè ñ³äàëà, Áî-ì ñâî³é ñåñòð³ íå äÿêóâàëà Äÿêóþ-æ òè ïàí³ ñåñòðî, Òðèìàëàì ñÿ íà òÿ îñòðî, á³ëüøå íå áóäó. Âûáåðàé-æå ñÿ, íàøå êîõàíÿ, Íå ïîìîæå, òâîº ïëàêàíÿ, Òâ³é ã³ðê³é ïëà÷ íå ïîìîæå — Íàøè êîí³ ñòîÿò â âîç³ ïîçàïðÿãàíû. Èùû íå áóäó ç âàìè ñ³äàëà, Ïîðîãàì èùû-ì íå äÿêóâàëà Äÿêóþ-æ âàì äâà ïîðîãû, Øòî õîäèëè ìî³ íîãû, á³ëüøå íå áóäóò. 84

Êîëè âåñ³ëüíû ñ³äàþò íà â³ç, ä³â÷àòà ïðè÷åïëÿþò äî âîçà ãàëóçêè. Äðóæáû ïåðåøêàäæàþò ³ì â ò³é ðîáîò³, è ñüï³âàþò: Íå ðóøàé êîíèêó í³ò, áî ÿ òàì íå ï³äó Àíè íå ïî³äó, íå ðóøàé êîíèêó í³ò. ijâ÷àòà ñüï³âàþò äî ìîëîäîãî: Ñìîò-æå ñîá³ Ôåöþ, ÿê áóäåø ´àçäóâàë, Æåáû-ñ ñòàðèé îâåñ íîâûì ïðèñûïóâàë. Äî ìîëîäîé: Ìûñëèø ñîá³ Íàöþ, æå òàì ñóò ïàëàöû, À òàì ñòàðà õûæà, ñàìû ï³äïåðà÷û. Íè òàì öåðêâè, íè ìëèíà, ˺ì òàì âîâ÷à äîëèíà. Âåðíèé ñÿ ä³âóñü, âåðíèé, Áî-ñ çàáûëà êëþ÷û â çåðí³,  êîìîð³ íà ïîëèöè,  ÷åðâåí³é ðóêàâèöè. ×îïàð äຠñòàðîñò³ ôëÿøêó ãîð³ëêû íà äîðîãó è âåñ³ëÿ ïåðåíîñèò ñÿ äî ìîëîäîãî.  äîðîç³ äî ìîëîäîãî ñâàøêû ñüï³âàþò: ßê ãîëóáèöÿ ëåò³ëà, Çëàòû ïåðå÷êà òðàòèëà. Ëåò³ëà îíà íàä ì³ñòîì, Äî ìèëåíüêîãî íåâ³ñòîì. Îé, à ÿê íàçàä ëåò³ëà, Çëîòû ïåðå÷êà òðàòèëà. Ëåò³ëà îíà ïðåç ãîðû Äî ñâîéîé ð³äíîé ìàòåðè. 85

Ó ìîëîäîãî ïî ñüëþá³ Êîëè þæ ä³øëè äî äîìó ìîëîäîãî, äâåð³ íàõîäÿò ïîçàìûêàíû, à ñâàøêû ñüï³âàþò è ìóçèêà ïðèãðûâàò: Âûéä ìàìîíüêî ï³ä ñòð³õó, âåäåìå òè ïîò³õó. Âûéä ìàìîíüêî êîñìàòà, èäå íåâ³ñòà áîãàòà. *** Îòâîð ìàìóñþ õàòó, âåçåìå íåâ³ñòó áîãàòó, Øòî ìà ãðîøû è ðîëþ, è íà ñåðöè äîáðó âîëþ. Äâèãàé ìàìóñü, äâèãàé, äî ãîðû ïîëèöþ, Áî ìû òè âåäåìå äîõûæ ìîëîäèöþ. ijâ÷àòà: Íå áóäó äâèãàëà, èùû íèçæå ñïóùó, À ñâîþ íåâ³ñòó äî âøèòêîãî ïóùó. *** Îòâåðàé ìàìè÷êî, îòâåðàé ñüâ³òëèöþ, Áî ìû òè âåäåìå âåëèêó çë³ñíèöþ. Îòâåðàé ìàìè÷êî, îòâåðàé ïåêàðíþ, Áî ìû òè âåäåìå âåëèêó ùåêàðíþ (àáî ðîçâàðíþ). Îòâåðàé ìàìè÷êî, îòâåðàé êîìîðó, Áî ìû òè âåäåìå âåëèêó ðîçäâîðó! *** Âûõîä ´ó íàì âûõîä, ñâàäåáíà ìàìè÷êî, Íå á³é ñÿ íàñ, íå á³é, áî íàñ íåâåëè÷êî. Áî íàñ íå âåëè÷êî, ëåì òðèäöåòåðè÷êî — Âûõîä ´ó íàì, âûõîä ñâàäåáíà ìàìè÷êî!

86

*** Ñåðåä ñåëà ñòî³ò ãðóøêà, âåðõîì çåëåíà, ѳäèò ï³ä í³îì ä³â÷èíîíüêà, áàðñ çàñìó÷åíà. ijâ÷à, ä³â÷à, ÷îãî ïëàøåø, ÷îãî òîá³ æàëü? Òîãî â³íêà çåëåíîãî, øòî ºñ ì³ ãî âçÿâ. ×îì ºñ òîâäè íå ïëàêàëà, ÿê ºì òè ãî áðàâ? ß äóìàëà ôàëå÷íèêó, æå òû æàðòóâàë. Èøëè êîí³÷êû ïðåç êðåìåíè÷êû ÷åðêó÷è, Èøëà Ìàð³÷êà îä ñâîé ìàìè÷êû ïëà÷ó÷è. À ÷îãî-æ òû Ìàðèñü ïëà÷åø, ÷îãî-æ òîá³ æàëü? Òîãî â³íêà çåëåíîãî, øòî ì³ Ïåòðî âçÿë. À ÷îãî-æ òû íå ïëàêàëà, ÿê â³í òè ãî áðàë? ß ìûñüë³ëà, ðîçóì³ëà, æå â³í æàðòóâàë. Ñòàðîñòà äóðêàò äî äâåðè è êðè÷ûò: — Ïóñòòå, ïóñòòå! È çàñ òîðã³âëÿ. Ïî äîëø³é áåñ³ä³, ÿê ïîïåðåäíüî, ñòàðîñòà îòâåðÿò äâåð³.  äâåðÿõ ñòî³ò “´óáàòà ìàìóñÿ” è òðèìàò ôëÿøêó ïàëþíêû, òî ºñò ãîñïîäûíÿ òîãî äîìó (ñâåêðà) àáî äàõòî ³íøèé óáðàíèé â êîæóõ íà ðóáû, êîñòðóáàìè äî ãîðû. Ñâåêð³ ñüï³âàþò: Âûéä ìàìîíüêî êîñìàòà, âûéä ìàìîíüêî êîñìàòà, Ïî÷åñòóé æå ñè çÿòÿ - èäå íåâ³ñòà áîãàòà, Íå ÷åñòóé, æå ãî ëåäîì - øòûð³ êîðîâû æåíå, Ëåì ñîëîäîíüêûì ìåäîì. Øòûð³ âîëîíüêû ãîíèò, è êîíè÷åíüêà â ñ³äë³, È ñàìà ³äå â ñð³áë³. 87

Ìàìà ìîëîäîãî (ñâåêðà) âûõîäèò âñòð³òèòè ìîëîäÿòà õë³áîì è âîäîì. — Äàé Áîæå äîáðèäåí! Ö³ëóº ñÿ çî ñâàøêàìè. Ìîëîäà ï³äõîäèò äî íåé è ãâàðèò: — Äàé Áîæå äîáðèäåí, ìàìî! Ïîö³ëóþò ñÿ è ìàìà ãâàðèò äî ìîëîäîé: — Ç ÷ûì òû òó ïðèøëà, ìîÿ íåâ³ñòêî? — Çî ùåñòüîì è çî çäðàâëüîì, ç ìèëûì, áîñêûì ïîæåãíàíüîì — îäïîâ³äàò íåâ³ñòêà. Ïàí³ ìîëîäà äຠìàì³ äàðû (õë³á) è ãâàðèò: — Ïðîñèìå ïðèíÿòè äàðû, õîö íåâåëèêû è íåáîãàòû, àëå ïðîñèìå ïðèíÿòè. Ìàìà áåðå äàðû è ïîâ³äàò: — Äàðû ì³ ìèëû, à ñûí ç íåâ³ñòîì èùû ìèëüøû, è âïðîâàäæàò ìîëîäîãî è ìîëîäó äî õûæû.  ñåðåäèí³ ÷åñòóº ìîëîäó è âøèòêûõ âåñ³ëüíûõ. Ñâàøêû â ò³ì ÷àñ³ áåçóñòàííî ñüï³âàþò, à ìóçèêà ãðàº. Ñâàøêû ñüï³âàþò: ѳëè çìå ñîé, ñ³ëè, íà âàøó ëàâèöþ, Âïðîâàäèëè çìå âàì äî õûæ ìîëîäèöþ. Öè âû-ñòå íàì ðàäû, öè-ñòå íàì íå ðàäû, Öè ñÿ òó ñïîäîáàò ì³ñöåâ³é ÷åëÿäè. *** Ðîçïûõàé ñâàòó, õàòó, ðîçïûõàé-æå è ñ³íè, Æåáû ñè ñâàòîâå ñ³ëè, è íîâó êîì³ðîíüêó Íà ìîëîäó íåâ³ñòîíüêó. Ìîëîäÿòà, ñâàøêû ñ³äàþò çà ñòîëû. Äðóæáîâå è ñâàòîâå èäóò â òàíåö è ñüï³âàþò: ϳäó ÿ â ïîëå, â ïîëå, Òàì ìîÿ ä³â÷ûíà ïøåíè÷êó ïîëå. Çãîðáèë ñÿ, ñêóëèë ñÿ, 88

ßê ëèñ, ÿê ëèñ, ijâ÷ûíó äî ñåðäöÿ — Ïðèòèñ, ïðèòèñ. Îðàëè, ñ³ÿëè îâåñ, îâåñ, Îò êîíöà äî êîíöà, Òàê ºñò, òàê ºñò, Îðàëè, ñ³ÿëè Æûòêî, æûòêî, Îò êîíöà äî êîíöà — Âøèòêî, âøèòêî. Ëàòêàíèö³: ×îãî òû òó ïðèøëà, ÷îãî-ñ ñîá³ ñ³ëà? Òû òó íå ðîáèëà, øòî òó áóäåø ³ëà? Õîö ÿ íå ðîáèëà, àëå Ïåòðî ðîáèë, Ñàìà-ì òó íå ïðèøëà, Ïåòðî ïî ìÿ õîäèë. *** Îòâîð ìàìî äâåð³, îòâîð è êîìíàòó, Áî ìû òè ïðèâåëè, íåâ³ñòó áîãàòó. Äâèãàé Ìàðèñü, äâèãàé, äîãîðû ïîëèöþ, Áî ìû òè âåäåìå, äîõûæ ìîëîäèöþ. Íå áóäó äâèãàëà, èùû íèæå ñïóùó. Ñâîþ íåâ³ñòî÷êó, äî âøûòêîãî ïóùó. Ïóñòòå æå íàñ, ïóñòòå, áî ãåâ íàñ íå äóæå, Ëåì ï³òîðàñòî ñâàò³â, è äâàäöåò ãóäàê³â. Ïóñòòå æå íàñ, ïóñòòå, àáî íàì îòâîðòå, Íàé òó íå ñòî³ìå, íà âàø³ì ïîäâîðöå. Ïóñòòå æå íàñ, ïóñòòå, õîö ëåì íàä ÷åëþñòè, Ìû îä âàñ ï³äåìå, ëåì ñÿ çàãð³ºìå. 89

Âõîäÿò âøûòêû äî õûæû, ñ³äàþò ïîçà ñòîëû. Äðóæáû âíîñÿòü ç âîçà ñêðèíþ ìîëîäîé è ðåøòó â³íà. Ðîäè÷å çàïðàøàþò ãîñòåé çà ñò³ë. ϳä ÷àñ ãîñòèíè äðóæáû çàíîñÿòü ïåðèíó è çàãîëîâêû äî êîìîðû, äå ñòåëÿò ìîëîäûì, æåáû ñÿ ³ì “ìÿãêî” ñïàëî. Äî ñîëîìû, ï³ä ïðèñòåðàëî, êëàäóò ïàðó êàâàë÷ûê³â äðîâíà. Îæåíèë ñÿ Äóäðà, ç ðàíà äî ïîëóäíÿ — Ö³ëó í³÷ íå ñïàëè, ïåðèíó ëàòàëè... Ñâàøêû ñüï³âàþò äàëå: Ïðîñèìå ìàìóñü äî íàñ! Îäáåðàòè äàðû îä íàñ, Áî äàðû íàøû á³ëû, Ö³ë³é ñâàäá³ ìèëû. ijâ÷àòà îäñüï³âóþò: Íåº ìàìîíüêû äîìà, ï³øëè äî Êðàêîâà, Ïîðöèéêû êóïóâàòè, ñâàõîíüêû ÷åñòóâàòè. Ñâàøêû: Äîìà îíà, äîìà, ñòî³ò çà äâåðÿìè. Ñòî³ò çà äâåðÿìè - ÷åðêàò êëþ÷ûêàìè. Äî ñëþáó ëåì ºäíî - à çî ñëþáó äâîº, Ïðèçðèé ñÿ ìàìóñþ, öè òâî³ îáîº? *** À ìàì³÷êî ìîÿ, íà á³äó-ñ íÿ äàëà. Çà òî ìîÿ ä³âêî, áî-ñ íÿ íå ñëóõàëà! *** Êîñÿò ëó÷êû, êîñÿò - ìîÿ íå ñêîøåíà, Áóäå ºé êîñèëà, ìîÿ ìëàäà æåíà. Êàäè èäó, òàäè èäó, êîð÷ìû íå ìèíÿþ, Äàâàé Æûäå ïàëþíå÷êû, áî ï³íÿç³ ìàþ! 90

*** Æåíó ìàì, æåíó ìàì, ïðàâäà íåâåëè÷êà, Ïîæåíó íà ÿðìàê, êóïëþ ñè êîíè÷êà. ßê áóäå äîðîãî, ïðîäàì òÿ íåáîãî, À ÿê áóäå òóíüî - èä äîì³â ´àçäûíüî! Èä äîì³â ´àçäûíüî, äîì³â ´àçäóâàòè, Àëå íå äî êîð÷ìû, êâàò³ðêû ñòàâëÿòè. *** ²²îêàëü áûëà ìîëîäèöÿ, Ö³ëóâàëè õëîïö³ ëèöÿ — Òåðàç-æå ºì ñòàðà áàáà, Íå ö³ëóþò, õîöáû-ì ðàäà! Áîæå, Áîæå, ÿêèé òî æàëü, Ìåíå ëþáèë, èíøó âçÿë, Ìåíå ëþáèë çà äâà ðî÷êû, Èíøîé áóäå ñòèñêàë áî÷êû. Êàñþ, Êàñþ, á³ëà ðóæà, Íå òðà áûëî òîá³ ìóæà, Àíè ìóæà, íè ôðà³ðà, Áûëî õîäç³ö ÿê ëåëèÿ. Áóä çäðàâà, êîìó õöåø, Áî ìîéîì íå áóäåø — Áîãó òÿ ïîðó÷àì, Ç òîáîì ñÿ ðîçëó÷àì! Ìîðîç, ìîðîç, âåëüêà çèìà, Ïîâ³äæ ìèëèé, äå ïåðèíà?  êîìîðîíö³ ïîñòåëåíà — Íå áóäó ñïàâ, áî ñòóäåíà. 91

Òîâäû ñÿ ì³ òîâäû, Ñåðöå ðîçâåñåëèò, ßê ì³ ìîÿ ìèëà Íà ïîñòåëè ñòåëèò.

Î÷åïèíû (Ïîâÿçóâàíÿ) ×îïàð ñòàâëÿò ïàëþíêó, âåñ³ëüíû ñüï³âàþò. Íà êîíåö ñâàøêû ñüï³âàþò òàê: Ïàí³ ìëîäà, ïàí³ ìëîäà, ×àñ ñïàòè, ÷àñ ñïàòè. Íå ïî õûæû ÷åðåâ³êàìè Òð³ñêàòè, òð³ñêàòè. Òî ºñò íà çíàê, æå áóäóò ðîáèòè î÷åïèíû ìîëîäîé. Êîëè â êîìîð³ ïðèâåëè âøûòêî äî ïîðÿäêó, âòîëäû ìîëîäà çî ñâàøêàìû èäóò äî êîìîðû. Ìîëîäà âûíèìàò ïîòð³áíû ð³÷û äëÿ ñåáå ç ëàäû, ÿê ÷åïåö /5/, õ³ìëÿ /6/ , õóñòêà, êîðàë³ (ïàöþðêû), áîðõàíîê /7/, è ò. ï. Íàé ñÿ çüâ³äóþò, íàé ñÿ ïûòàþò — Ãäå ºñò òîòà êîìîðîíüêà, øòî çàâèâàþò. ªñò òàì çà ïåöîì, êðàñí³ âûá³ëåíà — Â÷åðà áûëà ìîëîäèöÿ, à ãíåñêà þæ æåíà. Øòûð³ êîí³ çàïð³ãàéòå, íàøó Ãàíþ ä³ãàíÿéòå. ijãíàëè ºé àæ âî Ëüâîâ³, þæ ìà ÷åïåö íà ãîëîâ³. Äî êîìîðû ïóùàþò ëåì ìîëîäÿòà, ñòàðîñòó è äðóæá³â.  êîìîð³ ìîëîäèé ñ³äàò íà ñòîëåö, ìîëîäà éîìó íà êîë³íà. Ñâàøêû ðîçáåðàþò ìîëîäó, çíèìàþò â³íåö, áàñàíóíêû, ðîçïë³òóþò ê³ñòêû, êðóòÿò êîíäÿ /6/. Ïðè ò³é ðîáîò³, ðàçîì ç äðóæáàìè, ñüï³âàþò: 92

³íî÷êó çåëåíèé, ÿê ºñ ñÿ ì³ çì³íèë, Þæ ñÿ ì³ íå áóäåø íà ãîëîâ³ çåëåí³ë. Íà ãëàâöå çåëåí³ë, íà ëè÷êó ëèñêîòàë, ³íî÷êó çåëåíèé, þæ ºñ ì³ çàïðîïàë. Âûáåðàé ñÿ Ìàðèñü, âûáåðàé ñÿ ç íàìè, Ïðèëîæ ñâî³ çëîñòè âøûòêû êàìåíÿìè. Áóäåø òû ìàìîíüêî ãîðåíüêî ïëàêàòè, ßê òè áóäå ºäíà ëûæêà îñòàâàòè. Ìûñüë³ëàñ ìàìóñþ, æå ñÿ ìÿ íå çáóäåø, ß òè ïîâ³äàëà, æå ïëàêàòè áóäåø. Ìûñüë³ëàñ Ìàðèñþ, æå òàì ñóò ïàëàöû, À òàì ñòàðà õûæà — ñàìû ï³äïåðà÷û.  ÷àñ³ òîãî ñüï³âàþò ð³æíè ï³ñíè. Äðóæáû: Îé, íà ÿðêó, íà ÿðêó, Òàì â ì³ñö³ íà ÿðìàðêó, Ïðîõîäæó ñÿ ïî ï³ä êðàì, Øòî òè ä³â÷à äàòè ìàì. Ñâàøêû: Íå êóïóé ì³ îð³øêû, Òî âåëèêû ïîñüì³øêû, Ëåì òû ì³ êóï ãàëóíîê, Íåâåëèê³é, çà äóäîê. Äðóæáû: Ïåðèíà õëîïö³, ïåðèíà, À â ò³é ïåðèí³ ÿëèíà, À â ò³é ÿëèí³ ºñò ëèñöÿ — ßêå òî ëàäíå íåâ³ñöÿ. 93

Õîð: À çà íàøîì õûæîì êîïà ñ³íà, Â÷åðà áûëà ä³âêà, ãíåñêè æåíà, Â÷åðà áûëà ä³âêà çàïëåòåíà, À ãíåñêè íåâ³ñòà ïî÷åïëåíà. Õîð: Íà çåëåí³é ïàñ³ö³, ðîçìàðèÿ êâèòíå, À ÷ûº-æ òî ä³â÷àòêî, â êîìîð³, çàâèòå. À õòî æå ãî çàâèâàë - õòî çà íèì áàíóâàë? À èùû áû áàíóâàë, àëå þæ ãî äîñòàë. Òîòó íàçâó – î÷åïèíû – êîëè çàâÿçóþò ìîëîäó â õóñòêó, ïðàâ³ øòî ïàðó ñåë, çâàëè ³íàêøå: ïîâÿçóâàíÿ, ïîâèòÿ, çàâèòÿ.  ÷àñ³ ñüï³âó ñâàøêû ÷åïëÿò ìîëîäó, çàêðó÷àþò âîëîñÿ, íà ãîëîâó êëàäóò õ³ìëþ, íà ÷åëî “´àóíîê” /7/, à ïîò³ì íà ãîëîâó “÷åïåö”. Ìîëîäà íå õöå, ìå÷å ãî ïàðó ðàç, äðóæáû êëàäóò è êàïåëþõ àáî øàïêó, ò³æ ìå÷å íà çåìëþ, àëå ñâàøêû ºé ïðèìóøàþò. Íàêëàäàþò ³é õóñòêó íà ãîëîâó, ïàöþðêû íà øûþ è èíøå óáðàíÿ. Ðåøòó æ³íî÷îé îäåæû ìîëîäà óáåðå ñàìà. Ñâàøêû è äðóæáû ñüï³âàþò: Þæ ñüâ³÷êà äîãîð³ëà, Þæ Àíöÿ äîä³â÷ûëà. À â³íåö ìåðç³íåö, À õóñòî÷êà ìàòè, ×åñíà Àíöÿ áûëà, Òðåáà ºé øàíóâàòè, ×åñíî â³íîê äîíîñèëà. Òðè ðàç â òûæäåí ïðàòè,  íåä³ëþ ïîâÿçàòè! 94

Òðèìàëà îíà ãî â ñêðèíö³ è â ïðèñêðèíö³. Äå ñÿ Àíö³ ê³ñòêà ä³ëà? Öè â ë³ñ ïîëåò³ëà? Öè ñÿ â õîìåëêó çâèëà? Íå ìîãëà ãî âòðèìàòè, Ìóñ³ëà ãî ëþäüîì äàòè. *** ×åïòå, æå ºé ÷åïòå, äî íîâîãî ÷åïöÿ, Æåáû ìàëà èùû òîãî ðîêó õëîïöÿ. Ãåé, äàé ñîá³ ä³â÷å â³íîê ç ãëàâè çíÿòû, àáî áóäåø òû çà íèì äîâãî áàíóâàòè. Òàêà íàøà ïàí³ ìëîäà, ÿê íà ÿðêó áûñòðà âîäà. Òàêà îíà âåñåëà — ÿê áû ìàëà òðè ñåëà. *** Äóé â³òðå äîðîãîþ — Ðîñòðåï ê³ñîíüêó ìîþ, Áî þæ â³íîê îäíèìàìå, À õóñòî÷êó þæ ñêëàäàìå! Ïëà÷å Ãàíóñÿ, ïëà÷å, Àëå íåìà ÷îãî — Áî îíà ä³ñòàëà, ¥àçäó ìîëîäîãî. *** Â÷åðà áûëà ä³âêà ï³ä â³íî÷êîì, À ãíåñêà þæ æåíà ï³ä ÷åïî÷êîì. À çà íàøîì õûæîì êîïà ñ³íà Â÷åðà áûëà ä³âêà, ãíåñêà æåíà, Â÷åðà áûëà ä³âêà Êóçÿêîâà, À ãíåñêà þæ æåíà Ãîðáàëüîâà. Â÷åðà áûëà ä³âêà çàïëåòåíà 95

À ãíåñêà íåâ³ñòà ïî÷åïëåíà. Â÷åðà áûëà ä³âêà äî êóäåë³, À ãíåñêà þæ æåíà äî ïîñòåë³. Ïî î÷åïûíàõ ìîëîäà ö³ëóº ìîëîäîãî, à ïîò³ì âøûòêûõ øòî ñóò â êîìîð³. Ñòàðîñòà çíèìàò â³í÷ûê, ìîëîäîìó áàñàíóíêó ç êàïåëþõà, îääຠìó ÷ûñòèé êàïåëþõ. Ìîëîäà õîâàò â³íåö è áàñàíóíêû äî ëàäû, à äðóæáàì è âøûòêûì â êîìîð³ äຠïî ìàë³ì êóñî÷êó áàñàíóíêû. Îíè ñîé ñàìè ïðè÷åïëÿþò è âèõîäÿò ç êîìîðû çî ñüï³âîì: Þæ èäåìå ç êîìîðîíüêû, Äàéòå æå íàì çãîð³ëîíüêû, Çðîáèëèçìå ç ä³âêû æåíó, Âåäåìå ºé ïî÷åïëåíó. ×îïàð âõîäèò äî õûæû, ÷åñòóº ãîð³ëêîì, è çàðàç ìîëîäèé è ìîëîäà âûõîäÿò äî ìûòÿ íà ïîò³ê, à ç íèìà äî ìûòÿ èäóò âøûòêû âåñ³ëüíû ãîñò³ è ãóäàêû, ñâàøêû ñüï³âàþò: Èäóò ñÿ íàì ìîëîäÿòà ìûòè, Äàé ³ì Áîæå äîëãî æûòè. ïðè ð³ö³: Çûéäòå àíãåëè ç íåáà, îñâÿòèòè âîäó Áî íàì òðåáà ìûòè íàøó ïàðó ìëîäó. *** Çûéä-æå Áîæå ç íåáà — áî òÿ íàì òó òðåáà. Îñâÿòèòè âîäó — ìûòè ïàíþ ìëîäó! 96

*** Äî õàòû Ãàíöþ, äî õàòû, Á³ëå ëè÷êî óìûâàòè, Æåáû áûëî á³ëå — À ìóæîâè ìèëå! Äå ñÿ Ãàíóñÿ ìûëà, Òàì ñâÿòà Ïðå÷èñòà áûëà! *** Íåñå íåâ³ñòà âîäó, Íà äîáðó ïîëàãîäó. Äîáðà ïîëàãîäîíüêà áóäå, ßê íåâ³ñòà äîáðà áóäå. Äðóæáîâå âêëàäàþò ñîêûðêû äî âîäû è âûéìóþò, ìîëîäÿòà ï³äñòàâëÿþò ðóêû, è òîì âîäîì øòî öÿïêàò — ìûþò òâàð. Ñòàðîñòà ïîäຠðó÷íèê, äî êîòðîãî ìîëîäÿòà âûòåðàþò ñÿ. Ìîëîäû íàáåðàþò âîäû äî â³äðà è âåðòàþò âøûòêû ðàçîì îêðîïèòè õûæó. Ñâàøêû ñüï³âàþò: Èäå íàøà ïàí³ ìëîäà ç âîäîì, Äàé ºé Áîæå, æûòè çî çãîäîì. ßê èäóò íàçàä äî õûæû ñüï³âàþò: Áåðå Ãàíóñÿ âîäó, Íà äîáðó ïîëàãîäó. Áóäå ïîëàãîäà, áóäå, Êåä Ãàíóñÿ äîáðà áóäå. Èäè Ãàíöþ äî ñòàéíèö³, Ïîêðîïèòè êîðîâèö³, Äå êðîïêà âîäû âïàäå, Òàì ïàðà âîë³â ñòàíå. 97

Èä-æå Ãàíöþ äî ñòàéíèö³, Ïîêðîïèòè êîðîâèö³, Êåä-ºñ ³õ òó íå íàãíàëà, Äàñò òè Ïàí Á³ã — áóäåø ìàëà! Ïàí³ ìëîäà ïîêðîïèò õûæó, ñòàéí³, ñòîäîëó, ö³ëå îáûéñòÿ. ßê ãâîéäå äî õûæû, òà ñè ñòàíå íà ñò³ë, íà êîòð³ì ïëàõòà ïîñòåëåíà (íà ãîëèé íå ñòàº, áî ãð³õ) è êðîïèò âîäîì ïî õûæû, æåáû áûëî ùåñòÿ. Îäáåðóò â³äðî îä íåé, à ðåøòó âîäû ñòàâëÿþò ï³ä ñòîëîì, à îíà ñè ñÿäå çà ñò³ë ³ òîãäû ³ì äàþò îá³ä ïî ò³ì ïîâÿçàíþ.  õûæû âøûòêû ñ³äàþò íà ñâî³ ì³ñöÿ. Ìîëîäà þæ òåïåð ºñò íîðìàëüíîì áàáîì, è â³ëüíî ³é ñüï³âàòè. Ç ð³÷êû âõîäÿò ãîñò³ äî õûæû, ïîçåðàþò íà ìîëîäó öè ³ì ïàñóº — ïîêóñ ñÿ ï³äñì³õóþò ç íåé. Ãîñïîäàð è ñòàðîñòà çàïðàøàþò ãîñòè äî ñòîëà. Çà÷èíàþò ñÿ âåëèêû ãîñòèíû è âåñ³ëÿ ó ìîëîäîãî. Ãîñïîäèí³ ñòàâëÿþò îá³ä. ×îïàð ïîäຠíàïèòêû, äðóæáû êðîÿò õë³á, ñòàðîñòà ðîçíîñèò ëûæêû (âæûö³), ïîò³ì ñòàðîñòà âñòàº, à çà íèì âøûòêû ãâàðÿò ìîëèòâó. Ïî ìîëèòâ³ ñòàðîñòà íàëèâàò ñîá³ è ïº äî âøèòêûõ ãîñòè, âûïº, íà볺 ñâàøö³ è òàê ïþò çà ðÿäîì, ³äÿò. Ãîñïîäèí³ ïðîñÿò ãîñòè æåáû ïèëè, ³ëè è ñüï³âàëè ÿê íà âåñ³ëþ. Ìîëîäà ïðèíåñëà áàëåö (á³ëüøèé ÿê êîðîâàé) äî äîìó ìîëîäîãî â ñêðèí³, è ïàê ãî ñòàðîñòà âíåñå âå÷åðîì ïðè ñüâ³òë³ (ïî î÷åïèíàõ). Òîãäû ñòàðîñòà ãî êðຠè ñüï³âàþò ñâàøêû:  çàãîð³äö³ ç³ëÿ, à â õûæû âåñ³ëÿ, À íà ïîä³ ÿðåö, à íà ñòîë³ áàëåö.  çàãîð³äö³ ç³ëÿ, à â õûæû âåñ³ëÿ, Á³ëÿ õûæû ìÿòà, òó ä³â÷èíà âçÿòà.

98

*** Êð³é ñòàðîñòà áàëåö, Ëåì ñÿ íå âð³æ â ïàëåö. Çûéä ñîíåíüêî çà ãîðû, Èäèé íåâ³ñò ïî äàðû, Æåáû-ñ çíàëà, êîòðû áðàòè, Ç ðîäèíîì ñÿ ðîñïîçíàòè.

Ïàðó ïðèêëàä³â ç î÷åïèí *Äàâàëè íîâó õóñòêó íà çíàê âåñåëîãî æûòÿ, ÿê áûëà óæûâàíà õóñòêà òî íà çìàðòâë³íÿ [2]. *Ìîëîäà áðàëà õëîï÷ûêà íà êîë³íà, è äàëà ìó áàñàíóíêó, ÿêó ëåì õîò³ë. Õëîïåö ìóñ³ë áûòè ñïðûòíèé æåáû ñêîðî âòå÷û ç êîëü³í — òî îçíà÷àëî æå áóäå ïåðøèé ñûí è ëåãê³é ïîð³ä [2]. *ßê ïåðøèé ðàç çàì³òàëà õûæó, òî õëîïö³ ðîçíîñèëè ñì³òÿ, òàê äîâãî àæ ³ì äàëà ãîð³ëêû. Òî ìàëî îçíà÷àòè òÿãëó ÷ûñòîòó. ßê äîñòàëè ãîð³ëêó òî ñàìè ñêîðî çàìåëè.

Ïðèäàíû Ïðèäàíû ñóò òî ðîäè÷å ìîëîäîé, ºé êðîâíû è ãîñò³, êîòðû ïðèõîäÿò òîâäû, êîëè âåñ³ëÿ ºñò ó ìîëîäîãî è éîãî ðîäè÷å ïîñûëàþò äðóæáó ïî íèõ. Ïåðåä õûæîì ñüï³âàþò: Èäåìå, èäåìå, ç ãîðû äî äîëèíû. Èäåìå ãëÿäàòè íîâ³òíîé ðîäèíû. Âåðáèíà, âåðáèíà, çåëåíà âåðáèíà, Âûéä-æå òû ä³âîíüêî, èäå òè ðîäèíà. Îé, èäå òè èäå, ö³ëà ðîäèíîíüêà, Îé, èäóò òè, èäóò, íÿíüî è ìàìîíüêà. 99

(äî ìàòåðè): Ñüë³äîì, ìàìóñþ, ñüë³äîì, Çà ñâî³ì ëþáûì ÷àäîì. Ñâàøêû (â ñ³íè): Þæ çìå âàì ÷àäî âçÿëè, Þæ çìå ãî ïåðåáðàëè, Øòî áûñòå íå ïîçíàëè. Ïðèäàíû: ßêáû çìå íå ïîçíàëè, Êîé ìû ãî âûõîâàëè. Â÷åðà çìå âàì äàëè  çåëåíîì â³íî÷êó — Ãíåñêû ãî âèäèìå  á³ë³öüê³ì ÷åïî÷êó. ijâ÷àòà (â ñ³íè): Âò³÷òå â ïîëå áàðàíû, Áî âàñ ç³äÿòü ïðèäàíû. Ïðèäàíû: Íå á³éòå ñÿ áàðàíû, Ñûòû èäóò ïðèäàíû. Áî ìû çàáèëè âîëà, Òî çìå ãî ç³ëè äîìà. Çàáèëèçìå êîðîâó, Âçÿëèçìå íà äîðîãó. ijâ÷àòà: Ïðèøëè íàì ïðèäàíû, Øòî ìû ³ì òó ³ñòè äàìå, Íàðóáàìå äð³áíûõ òð³ñîê, 100

Íàñûïëåìå íà ñ³ì ìèñîê. Èäóò íàì ïðèäàíû, Øòî ³ì ³ñòè äàìå, гïà íåêîïàíà, Ìîðêîâ íåñêðåïòàíà, Ïøåíèöþ ç³ëè ìûøû, Øòî áûëà íà êíûøû. Ïðèäàíû: Øòî äàòå íàì, òî äàéòå, Ëåì ÷åñòè íå îäáåðàéòå, Áî-ñòå íàì ºé íå äàëè — Æåáûñòå îäáåðàëè. Çàñâ³÷àé ä³âóñþ ñâ³÷å÷êó âîñêîâó, Çàïðàøàé ðîäè÷³â äî ñâîéîãî ñòîëó. Äîìàòàð îòâåðàò çàìêíåíû äâåðè è ïðèäàíö³ âõîäÿò äî ñ³íè.  ò³ì ÷àñ³ ìîëîäûõ ïåðåõîâóâàëè â êîìîð³. Ïðèäàíÿí³â ãîñòÿò, àëå ìåäæå íèìà à ñâàòàìû (ãîñò³ çî ñòîðîíû ìîëîäîãî) îä ïî÷àòêó ïàíóâàëî íàïðóæûíÿ, êîòðå ìîæíà áûëî âû÷óòè â “ïàñêóäíûõ” ñüï³âàíêàõ, ºäíûõ î äðóãûõ. Ïðèäàíû âõîäÿò ðàçîì. Ïðè âõîä³ ãóäàêû ³ì ãðàþò, à îíè ñüï³âàþò òàê: Ïðèäàíå, ïðèäàíå îä Áîãà íàäàíå, Îä Áîãà ìèëîãî äî ïàíà ìëîäîãî! ³íå÷êó, â³íå÷êó, ñàìèé áàðâ³íêîâèé, ×îì ì³ ñÿ íå òðèìàø ì ãîëîâû! Ïðèøëè-çìå íà ïðèäàíå Çà òîì ëÿëüêîì ìàëüîâàíîì, 101

Ïðèøëè-çìå ºé íàâèä³òè, Öè áóäå ³é äîáð³ æûòè! *** Ïðèøëè ìû òó, ïðèøëè, íà ïàðàäí³ì êîíè, Ìëîäà ñÿ ðàäóº — äîáð³ ñÿ íå çäóº. Êàòðåíî êîõàíà ç òèñÿ÷à âûáðàíà, Ç òèñÿ÷à ºäíîãî — äëÿ ìóæà ñâîéîãî. *** Èäåìå â ïðèäàíå, íå èäåìå ñàìè, Âåäåìå áàðàíà, áóäåìå äî ðàíà. *** Èäåìå, èäåìå, ç ãîðû íà äîëèíó, Èäåìå ãëÿäàòè íîâèòíó ðîäèíó. Âåðáèíà, âåðáèíà, çåëåíà âåðáèíà, Âûéä æå òû ä³âîíüêî, èäå òè ðîäèíà. *** Âûéäè Ãàíöþ âûéäè, ç íàìè ñÿ âèòàòè, Ïðèí³ñ íÿíüöüî äàðû, íå ìà êîìó äàòè. Ïðèí³ñ íÿíüöüî äàðû, íå ìà êîìó äàòè, À ìàìöÿ õóñòî÷êó íà ñâîþ ä³âî÷êó. Êîëè ïðîøûíÿ ïðèäàíÿí³â íå áûëî ñïîëíåíå, îíû òÿãëû äàëøå: Âêàæòå æå íàì âêàæòå, íàøå á³ëå ÷àäî, Øòî-ñòå íàì ãî âçÿëè â ïîíåä³ëîê ðàíî. Ñâàøêû: Þæ çìå âàì ÷àäî âçÿëè, Þæ çìå ãî ïåðåáðàëè. Øòî áû çìå ãî ñàìè, Íè´äà íå ïîçíàëè. 102

Ïðèäàíû: ßê áû çìå íå ïîçíàëè, Êåä ìû ãî õîâàëè. Â÷åðà çìå ãî äàëè,  çåëåí³ì â³íî÷êó, Ãíåñêà ãî âûäàìå,  á³ë³öê³ì ÷åïî÷êó.  ê³íöè ñòàðîñòà âïðîâàäæàò ìîëîäó, êîòðà çà÷èíàþ÷è îä ìàìû, ö³ëóº ºé è êëàäå íà ñò³ë ïðèíåñåíèé ìàìîì áàëåö, ïîò³ì ö³ëóº ðåøòó ãîñò³â, êîòðû âñóâàþò ³é ãðîøû â çàïàñêó. Ïðèäàíû ñüï³âàþò: Ãóñî÷êî íàøà á³ëà, äåñ íàì òó çàëåò³ëà? Åé, ìåäæå ñèâû ãóñè - ïðèâûêàòè ìóñèø. Ñâàøêû: Ïðèøëè íàì òó ïðèäàíÿíå, Øòî-æ ìû ³ì òó ³ñòè äàìå. Çàð³æåìå ³ì áàðàíà Íàé ñÿ ãîñòÿò, àæ äî ðàíà. Ïðèøëè ìû òó íà ïðèäàíå Çà òûì ëè÷êîì ìàëüîâàíûì, Ïðèøëè ìû ãî îäâèä³òè, Öè ìó áóäå äîáðå æûòè. Ïðèäàíû: Òàíöþâàëè øåâö³, Òàíöþâàëè êðàâö³, Òåïåð ñîé òàíöþþò, Ïàíîâå ïðèäàíö³. 103

ßê ìó äîáðå çàðàç, Òî ï³äåòå äîõûæ íàðàç. ßê ìó áóäå âåëüêà êðèâäà, Íå ï³äåìå äîõûæ íè´äà. Ãóäàêû èäóò ãðàòè ãîñòÿì, êàæäèé ç îñ³áíà ñüï³âàò, à îíè ìó òîòî ãðàþò. óñò êëàäå ïàðó ´ðàéöàð³â äî áàñ³â, îíè èäóò äî íàñòóïíîãî, îòî ïàðó ï³ñåíü: *** Çàãðàé æå ì³ ïîòðÿñêó, Áî-ì ñòðàòèëà — ÷åðâåíà ðóæà. Äðîáíà ô³ÿëêà — çàïàñêó. Çàãðàé æå ì³ èùè ðàç, Áîì ñòðàòèëà — ÷åðâåíà ðóæà, Äðîáíà ô³ÿëêà — äðóãó çàñ. ßêó? — Òàêó ç êâ³òêàìè, Øòî-ì ïðèíåñëà — ÷åðâîíà ðóæà Äðîáíà ô³ÿëêà — îä ìàìû. *** Ïðèøîë ºì äîì³ë, ñ³ë ºì ñîé íà ïåö — Òàê ºì ñÿ ðîçïëàêàë ÿê ìàëèé õëîïåö. *** ßê ºì ³õàë áåç òîò õîòàð, âîçîê ñÿ ì³ ðîçòðåïîòàë Çáåðàé ìèëà êîëåñî÷êà, áóäåø ìîÿ ôðà³ðî÷êà. *** Õîö ÿ ñòàðèé äûðäà, íå òàíöþâàë íè´äà — Àëå ãíåñêà ìóøó, õîö ÿ ìàì çàäóøó.

104

*** Áîæå, Áîæå, ÿê³é ÿ ìàì æàëü, Ìåíå ëþáèë çà ï³òîðà ðî÷êó Èíøó ñîé âçÿë çà æ³íî÷êó. *** Ëåò³ëà âîðîíà, ñ³ëà íà êàøòàíà — Âûñòàâèëà î´³í íà òàêå ñüï³âàíÿ. *** ßê ºì ´à÷û ïðàëà, òîì ñîé çàïëàêàëà — Ãäå ñÿ òîòî ä³ëî, øòî â ´à÷àõ â³ñ³ëî. *** Çàáèëè, çàáèëè, Æûäà íà Öàï³âö³ — Äîáð³ ìó çðîáèëè, ëåæàâ íà Æûä³âö³. *** Êåä òû äîáðèé ßí³÷îê, íåõîä íà âåñ³ëÿ — Íàé òÿ æàäíà ä³âêà, íåìà çà ôðà³ðà. *** Áîæå, Áîæå ëþáèé, Õòî-æ òî ì³ ìèëåíüêó ëþáèë? Æåáû-ì ÿ çíàë õòî ºé ëþáèë, Òî áûì ìó âèáèë çóáû. *** Ò³øèò ñÿ ðîäèíà, âñ³õ ºì ³õ âò³øûëà Áî-ì ñâî³ì ðîäè÷àì ãàíüáû íå çðîáèëà. *** Íå â³ð ïàðîáêîâè, õîö ñÿ òè áîæûò — Ïîêëÿ íà ïðèñòîë³ ïàëüö³ íå ïîëîæûò. 105

*** Äÿêóþ òè Áîæå, æå ÿ þæ ïî ñüëþá³ — Îáåðíó ñÿ ê’õëîïöÿì, íå ê’òîá³ êîçóáå. *** Äàðìî, ä³â÷à äàðìî, çàïðÿãëî ñÿ â ÿðìî — Þæ ñÿ íå âûïðÿæåø, àæ äî ãðîáó ëÿæåø. *** Çàãðàéòå ì³ ãóñüë³, çàãðàéòå ì³ áàñû, Íàé ñîé âûòàíöþþ, ñâî³ ìëàäû ÷àñû. *** Çàãðàé ì³ ìóçèêî, íà ö³ëîãî ñìûêà, À ÿ òè çàïëà÷ó, ÿê ïðîäàì êîíèêà. *** Îé, Áîæå, Áîæå, òàêó ìàì ìàìè÷êó — Øòî íÿ çàìóæ äàëè, òàêó íåâåëè÷êó. Êîðîâó íå çäîþ, áî ñÿ õâîñòà áîþ, Õûæó íå çàìåòó, ì³òëó íå çàâëå÷ó. *** Ïîäìå äîì³â, ïîäìå êàæäå, Áî ïðåä íàìè ôëÿøêà ïðàçíà — À ´àçäîâè þæ íå ìèëî — Ç áàðûëêû ìó âûâ³òð³ëî! Ãóäàêû ê³í÷àò ãîñòÿì ãðàòè, êîòðû þæ ïî³ëè è âûïèëè. Ñòàðîñòà âñòàº, äÿêóº ãîñïîäàðÿì, ãîñòÿì, è çàïîâ³äàò æå áóäåìå ä³ëèòè áàëåö. Ñòàðîñòà è ìîëîäÿòà èäóò äî êîìîðû. Ìîëîäèé âûíèìàò ç ëàäû ïîäàðóíêû, ñòàðîñòà áåðå áàëåö è âõîäÿò äî õûæû. 106

Ìîëîäà âûõîäèò ç-çà ñòîëà, ñòàðîñòà ïîäຠáàëåö, ìîëîäà êëàäå ñîé íà ãîëîâó è îáåðòàò ñÿ òðè ðàçó âêîëî, ïîò³ì îääຠáàëåö ñòàðîñò³, ñ³äàò êîëî ìîëîäîãî. Ñòàðîñòà çà÷ûíàò êðî³òè è ä³ëèòè. Ïåðøèé êóñîê äëÿ ³´îìîñòÿ, êîòðèé ïîäàñò ìîëîäà, â ÷àñ³ âûâîäó â öåðêâè. Äðóãèé âåëèê³é êóñîê äëÿ íÿíÿ ìîëîäîãî. Ìîëîäà äàðóº ìó ëåíÿíó ñîðî÷êó (êîøåëþ àáî ïîëîòíî). Ñòàðîñòà êëè÷å íÿíÿ ïî ïîäàðóíîê è ïîâ³äàò òàê: — Òîòà âàøà ñûíîâà, êîòðà ñ³äèò òó çà ñòîëîì, õöå ñÿ ç âàìè ïîçíàòè, è âàì äàðóº îä ñåáå òîò ïîäàðóíîê, êîòðèé ïðîøó îä íåé ïðûíÿòû, õîö íå áîãàòèé àëå ùûðèé. Íÿíüî áåðå ïîäàðîê è ïîâ³äàò: — Ïîäàðêû ì³ ìèëû, à ì³é ñûí è ñûíîâà èùû ìèëüøû. Äÿêóº çà ïîäàðêû, è îäõîäèò. Òåïåð ïðîñèò ìàìó, è äàðóº ³é êóï÷èé ôàöåëèê íà ãîëîâó, òàê ïîºäèí÷î ïðèõîäÿò ïî ñòîðîí³ ìîëîäîãî áðàòÿ, ñåñòðû, óéêû, ä³äû, òåòû, ³ ò.ä. Ìîëîäà, ÿê äàðóº ìîëîäîìó êîøåëþ òî ðóêàâû ïîâÿæå, àáî ÿê íîãàëêû, òî ò³æ ³õ çâÿæå - æåáû ºé íè´äà íå áèë. ßê ñê³í÷àò ç ðîäèíîì, ñòàðîñòà ðîçäຠáàëåö âåñ³ëüíûì, àëå þæ áåç ïîäàðê³â, â òàê³é êîëåéíîñòè: ñâàøêû, äðóæáû, ãóäàêû, äîìàòàð, ÷îïàð, ãîñïîäûí³. Âøûòêûõ ïðîñÿò ïîºäèí÷î ïî áàëåö, äÿêóþò è îá³öþþò ñè ïîìàãàòè, ÿê äàêîëè òðåáà áóäå. Ñâàøêû îá³öóþò ïîâèâàòè ä³òèíó, äðóæáà êîëèñàòè, ãóäàêû ãðàòè íà êðåñòèíàõ, à ãîñïîäûí³ ïîìàãàòè ÿê ìîëîäà íå áóäå ìîãëà ñÿ çîãíóòè. Ïî ðîçäàíþ áàëöÿ, ñòàðîñòà ìà îñòàòíþ ïðîïîâ³ä äî âøèòêûõ: — Äÿêóþ âàì çà ó÷àñò íà âåñ³ëþ, çà äîáðå çàõîâàíÿ è æû÷ó ìîëîäÿòàì, ðîäè÷àì, ñâàøêàì, äðóæáàì, ãóäàêàì, äîìàòÿðîâè, ÷îïàðîâè, ´àçäûíÿì - çàïîðÿä 107

âøûòêûì - “Ìíîãàÿ ˳òà”! Ïîò³ì âåäóò ìîëîäèõ ñïàòè íà ï³ä è ñüï³âàþò: Ñëàòè äðóæáîíüêî, ñëàòè, Ñëàòè äðóæáîíüêî, ñëàòè, Õöå Ãàíóñÿ ñïàòè, Ïàí³ ìëîäà õöå ñïàòè, Ïðèêëàäàò ãîëîâîíüêó, Ïðèêëàäàò ãîëîâîíüêó, Íà á³ëó ïîñò³ëüîíüêó! Íà ñâåêðèíó ïîñòü³ëîíüêó. Ïîëîæòå æå ³ì ÿðìî, Æåáû íå ñïàëè äàðìî! *** Ìîëîäåíüêó ðîñïë³òàéòå, Èäè äðóæáî ïî ñîëîìó, Æîëòûé ÷åïåö íàêëàäàéòå, Ïîñòåëèòè ìîëîäîìó. È á³ëó õóñòêó äàâàéòå — Ñëàòè äðóæáîíüêî, ñëàòè Áî òðåáà ñÿ óìûâàòè, Õöå ñÿ Àíö³ ñïàòè. ²ç ìóæîì ñÿ ïîêëàäàòè! Êëàäå ãîëîâîíüêó Íà ñâåêðèíó ïîñò³ëîíüêó — Íå äîáðè íà í³ ñïàòè, Òðåáà èíøîé ãëÿäàòè. Ìîëîäÿòà èäóò íà ï³ä, äå äðóæáà ³ì ñòåëèò ïîñò³ëü, òàì ³õ ïîëîæûò íà òîòó ïîñò³ëü, òàê Ạ³õ äåðåâÿíîì ñîêûðêîì è ãâàðèò: — Æåáûñòå ðîäèëè øåâö³â, êðàâö³â, æåáûñòå ñÿ íà äàðåìí³ íå ñõîäèëè. 108

Ñâàõû ñüï³âàþò: Èäåø òû ìîëîäèöÿ çî ñâî³ì ìóæîì ãîð³. À êðàñíà ïîãîäà ñòî³ò íà äâîð³ — Íàäî äâåðìè â³ñèò ÿðìî, Îé, êåáûñòå ³ç ñîáîì íå ñïàëè äàðìî! Ñòàðîñòà â ê³íöû çàïîâ³äàò, æå âåñ³ëÿ ñÿ ñê³í÷èëî. ×àñòî â ïåðøó íåä³ëþ ïî âåñ³ëþ, ïðàâ³ æå âøûòêû âåñ³ëüíû è ðîäè÷å ìîëîäîãî, èøëè äî ðîäè÷³â ìîëîäîé íà âåëèêó ãîñòèíó êîòðó íàçèâàëû ïîïðàâèíû.

Ïîïðàâèíû Íà ãîñòèíó ïðîñèëè ãóäàê³â è áàâèëè ñÿ ÿê íà âåñ³ëþ. Åé, ñâàøêà ÿ ñîé ñâàøêà, åé, óæ ÿ äîñâàùûëà. Åé, îñòàòíþ êîðîâó, åé, ç äðóæáàìè ïðîïèëà. Çàòî-ì ñÿ âûäàëà, æåáû áûëà ñëàâà, Æåáû-ì ÿ â Áîðòí³ì, ä³âêîì íå îñòàëà. Ãåé, íè÷îãî ì³ íå æàëü, ëåì ñèâîé ìàì³÷êû, Æå ÿ ³ì íå ïîäàì íà ñòàð³ñò âîäè÷êû. Åé, íàøè ïàí³ ñâàøêû, åé, âåëèêû ïèÿ÷êû, Åé, ïðîïèëè çî ñåáå, åé, îñòàòí³ çàïàñêû. ×óäóþò ñÿ ëþäå, ãäå ÿ ñÿ îïèëà, À ÿ â ñâîéîé ìàìû, íà ãîñòèí³ áûëà. Äàé æå Áîæå, äîáðèé äåí, åé, äî íàøîãî äîìó. Èäåìå ç ãîñòèíû, åé, îä ñâîºé ðîäèíû.

109

*** Äàëà-ñ ìÿ ìàìè÷êî çà òðåòþ ãðàíèöþ, Æåáû-ì íå õîäèëà äî òÿ íà æåíòèöþ. Àíè íà æåíòèöþ, àíè íà ìîëîêî, Äàëà-ñ ìÿ ìàìè÷êî îä ñåáå äàëåêî. Ïî ò³ ãîñòèí³ ðîçõîäèëè ñÿ äîì³â è òó ïðàâäèâ³ ê³í÷èëî ñÿ âåñ³ëÿ: Äîì³â, äîì³â, âøûòêû ãîñò³, Áî íàñ âñàäÿò òó ï³ä ïîñò³ëü. Äàëè ³ñòè, äàëè ïèòè, È êàçàëè äîì³â ï³òè. *** ßê ºì ñÿ îääàëà, âçÿëà-ì õûæó ìåñòè, Ñâåêðà ì³ ïîâ³ëà — òðåáà ³ñòè íåñòè. ß ºé ñÿ çüâ³äàëà, äå ïëóãîâå îðþò, Îíà ì³ ïîâ³ëà — íàé òÿ êîëüêû êîëþò! À ÿ ìîëîäåíüêà, çíàëàì îäïîâ³ñòè — Íàé æå òåáå êîëþò, ÿê ñîé ñÿäåø ³ñòè! Îä ÷àñó äî ÷àñó, òðàôëÿëî ñÿ, æå ìîëîäèé èøîë íà ´îñïîäàðêó äî ìîëîäîé (ïðèñòàâàë äî ìîëîäîé). Íà òàêèì âåñ³ëþ, ïî ñüëþá³, ç öåðêâû ìîëîäÿòà èøëè ïåðøå äî õûæû ìîëîäîãî, à î÷åïèíû ìàëè ì³ñöå â ìîëîäîé. ßê ìîëîäÿòà èäóò ç õûæû ðîäè÷³â ìîëîäîãî äî ìîëîäîé, òî ïðèñòàøåâû ìîëîäîìó ñüï³âàþò: Äîêîëà Âàíüî, äîêîëà, Çáåðàé ñÿ Âàñþ ç äîìó, Áî ï³äåìå ïî ñîêîëà — ѳäàé ç íàìè äî ñòîëó. Ïî ñîêîëà á³ëåíüêîãî, Áî þæ òó òè íå áûâàòè, 110

Ïîï³ä êðûëÿ ìîëîäîãî — Þæ ñÿ îäòûëü âûáåðàòè. Ç Áîãîì Âàíåíüêó, ç Áîãîì, ²ç òàòöåíüêîâûì ñëîâîì, Áî òè òàê ìàìà ãâàðèò — Íàé òÿ Áîã áëàãîñëîâèò. ßê ºäíî, òàê äðóãîº, Îáîº÷åíüêû äâîº! ßê ñÿ ïðèñòàø âûáåðàò äî æ³íêû, òî ãî áëàãîñëîâèò ð³äíèé îòåö è ìàòè, à ÿê ºñò ñèðîòîì, òî áëàãîñëîâèò ãî áðàò: Äîëî ñåëîì èäåìå, Íàø êð³ëþ ìîëîäåíüêèé, Áî÷êó ìåäó âåçåìå — Áóä æå íàì âåñåëåíüêèé. Õòî áû õîò³ë ñêîøòóâàòè, Áî ï³äåìå â ÷óäæû êðà³, Òðåáà áî÷êó ðîçáèâàòè — Ñóò òàì èíøû îáû÷à³. Ìîæå íàñ òàì ñõîòÿò áèòè, Òðåáà íàì ñÿ õîðîíèòè. 1) Êîðîâàé – ºñò òî êûé â ðîä³ êîëîòîëêû, ïðèçäîáëåíèé êâ³òàìè è áàðâíûìà áàñàíóíêàìè; ìຠîáîçíà÷àòè âåñ³ëüíó äðóæûíó. 2) ðîçó쳺 ñÿ æå òó õîäèò î â³íîê 3) çíàê ìîëîäîãî; íîñèò ãî ìîëîäèé àæ äî çà÷ûïëåíÿ ìîëîäîé. Ìàòè õî÷å çâû÷àéíî îïîÿñàòè ìîëîäîìó ðóêû, 111

æåáû (ÿê ïîâ³äàþò) íå áèë æ³íêû; ìîëîäèé òîãäû (ÿê õî÷å) ïiäíîñèò ðóêû â ãîðó. 4) îäð³æíÿþ÷èé çíàê âåñ³ëüíîé äðóæûíû. 5) ×åïåö – âûøûâàíèé â ðîä³ øàïî÷êû, ëàäí³ çäîáëåíèé, äîñò âûñîêèé, íàêðèâàò ñÿ ãî õóñòêîì. 6) Õ³ìëÿ /êîíäÿ/ - íàçâà çàêðó÷åíîãî âîëîñÿ â ìîëîäîé ïî î÷åïûíàõ, àëå íå â ä³âêû. 7) Áàðõàíîê/¥àóíîê – ÷îðíà îïàñêà, ÷àñòî âûøûâàíà, íèñêî áðåç ÷åëî.

112

Âåñ³ëüíû ñüï³âàíêû (Çàëüîòû, ³íîøû, ñïðîñèíû, çàðó÷ûíû)

Ïîâ³÷ ì³, Êàòðåíî Ïîâ³÷ ì³, Êàòðåíî, Ïîâ³÷ ì³ íà ðàç³, Íàé ìî³ êîíèêû Íå ñòîÿò íà äðàç³. Áî ìî³ êîíèêû Äóæå ìÿ êîøòóþò, Àíè ºäíó íî÷êó Äîìà íå íî÷óþò.

Ðàäòå æå ñÿ ðàäòå Ðàäòå æå ñÿ ðàäòå, Çà êîãî ìÿ äàòå. Ìîÿ ðàäà òàêà, Æå ëåì çà ãóäàêà. Ãóäàê áóäå ãðàòè, À ÿ òàíöþâàòè. Òàê ìû ñÿ áóäå Õë³áà äîðàáÿòè. Çîçóëÿ êóêàëà, Ïðàâäó ïîâ³äàëà, Æå ÿ òó íå áóäó, Ãäå-ì ñÿ âûõîâàëà. 113

Îé, ä³â÷à, ä³â÷à. Îé, ä³â÷à, ä³â÷à Ç ïàíüñêîãî ðîäó, Âûéä-æå òû ´ó ì³ Íà çàãîðîäó. Ãîÿ-ãîÿ, ãîÿ, Âûéä-æå òû ´ó ì³ Íà çàãîðîäó. ß áû âûøëà, Àëå ñÿ áîþ, Òû áû ìÿ çäðàäèë, Î òî íå ñòîþ. Ãîÿ-ãîÿ, ãîÿ, Òû áû ìÿ çäðàäèë, Î òî íå ñòîþ. Êàòðåíî ìîÿ, Íàï³é ì³ êîíÿ, Íå íàïîþ, áî ñÿ áîþ. Áî èùè-ì íå òâîÿ. Ãîÿ-ãîÿ, ãîÿ, Áî èùè-ì íå òâîÿ.

Íà ³íöÿõ Ñõîäòå ñÿ ä³â÷àòà Ñêëàäàéòå áàðâ³íî÷îê Íà Îëåíèí â³íî÷îê Âèé ñÿ íàì â³íî÷êó ãëàäêî ßê ÷åðâåíåíüêå ÿáêî 114

Îä âîëîñêà äî âîëîñêà Íàé æå èäå ïîãîëîñêà Ïðîøó ìàìêî â³íêû âèòè Ïðîøó ïîáëîãîñëîâèòè À ìàìîíüêà ºé òàê ìîâèò Íàé òÿ ìîÿ ä³âêî - Ãîñïîä áëàãîñëîâèò *** Ìàìóñü, ìîÿ ìàìóñü, ºäíó ìåíå ìàòå, Ëåì ñîé ïîäóìàéòå, çà êîãî ìÿ äàòå. Öè çà áîãàòîãî, öè çà ãóäîáíîãî Êîáû ëåì ìàìè÷êî, ãåÿ, çà ãàðäîãî.

³íî÷îê ³íî÷êó, â³íî÷êó, ç äð³áíîãî áàðâ³íî÷êó ßê ºì òÿ òðèìàëà, â ëàä³ â ïðèñêðèíî÷êó. Òðèìàëà òðèìàëà, íå ìîãëà òðèìàòè Ïðèøëè äîáðû ëþäå, ìóñ³ëàì òÿ äàòè. Äàé ñÿ â³íêó êðàñí³ âèòè, þæ ÿ òÿ íå áóäó á³ëøå íîñèòè. Ëåì òîòó ñóáîòîíüêó, è â íåä³ëþ ãîäèíîíüêó. Âûáèâàé Ìàðèñþ, ïî ñö³íàõ êëèíî÷êû Òàì ãäå òû â³øàëà, çåëåíû â³íî÷êû. Íå áóäó, íå áóäó, êëèíî÷êû âûáèâàëà Çîñòຠòó ñåñòðà, òî áóäå â³øàëà. 115

Ìàìöüî, Ìàìöüî Ìàìöüî-ìàìöüî, ìàìè÷êî ìîÿ, /õ2 Êóïòå âû ìåí³ ïåðèíî÷êó, Íàé ñÿ âûäàì òîãî ðî÷êó. Ìàìöüî-ìàìöüî, ìàìè÷êî ìîÿ. ijâóñü-ä³âóñü, ä³âî÷êî ìîÿ, /õ2 À èùû òû íå äîðîñëà, Æåáû òû óæ çàìóæ ïîøëà, ijâóñü-ä³âóñü, ä³âî÷êî ìîÿ. Ìàìóñü-ìàìöüî, ìàìè÷êî ìîÿ, /õ2 Ëåì âû íà òî íè÷ íå äáàéòå, À ìåíå óæ çàìóæ äàéòå, Ìàìóñü-ìàìóñü, ìàìè÷êî ìîÿ. ijâóñü-ä³âêî, ä³âî÷êî ìîÿ, /õ2 Òðåáà ñêðèíêû è äî ñêðèíêû, Çàãîëîâê³â è ïåðèíêó, ijâóñü-ä³âêî, ä³âî÷êî ìîÿ. Ìàìî-ìàìöüî, ìàìè÷êî ìîÿ, /õ2 ˳ïøå ç ìóæîì íà êàìåíè, À ÿê ç âàìè íà ïîñòåëè, Ìàìî-ìàìöüî, ìàìè÷êî ìîÿ. ijâóñü-ä³âêî, ä³âî÷êî ìîÿ, /õ2 Á³ëüøå áóäåø êûéîì áèòà, ßê ïðè ìóæû õë³áà ñûòà, ijâóñü-ä³âêî, ä³âî÷êî ìîÿ. Ìàìóñü-ìàìöüî, ìàìè÷êî ìîÿ, /õ2 Íè÷ âû íà òî — íè÷ íå ãâàðòå, 116

Ëåì âû ìåíå çàìóæ äàéòå, Ìàìóñü-ìàìóñü, ìàìè÷êî ìîÿ. Ìàìî-ìàìöüî, ìàìè÷êî ìîÿ, /õ2 ˳ïøå ç ìóæîì ïîä òåðíèíîì, ßê ç ìàìè÷êîì ïîä ïåðèíîì, Ìàìî-ìàìöüî, ìàìè÷êî ìîÿ.

Ðîçâèëà ñÿ ÷åðåøåíüêà, ðîçâèëà Ðîçâèëà ñÿ ÷åðåøåíüêà, ðîçâèëà, Âøûòêû ãîðû è äîëèíû ïðèêðàñèëà. Ñòî³ò ï³ä íüîì ä³â÷èíîíüêà, ìàëþâàíà, Çà íüîì, çà íüîì — ñòàðà ìàòè çàïëàêàíà. Íå õîä çà ìíîì, ìîÿ ìàìêî, îé íåáîãî, Íå ï³äó ÿ çà òàìòîãî, çà ñòàðîãî. Ëåì ÿ ï³äó ç-ïîçà âîäû, ç-çà ïîò³÷êà, Îé çà òîãî ìèëåíüêîãî øóãà³÷êà. Ðîçâèëà ñÿ ÷åðåøíÿ, ðîçâèëà, Þæ ñÿ ä³âêà äî øóãàÿ ïðèòóëèëà.

×îðíà âîëíà íà á³ëîì áàðàíêó ×îðíà âîëíà íà á³ëîì áàðàíêó, Ãäåæ òû èäåø, ãäåæ òû èäåø, Ìàëþâàíèé ßíêó? Íå äàëåêî, äî ñóñ³äà òåñòÿ, Òåñòó-òåñòó, òåñòó-òåñòó, Ïî ìëàäó íåâåñòó. 117

Ïîâ³äàëè æå ìí³ ºé íå äàäóò. Äàäóò-äàäóò, äàäóò-äàäóò. Èùû âûïðîâàäÿò. Äàäóò ìí³ òàì ä³â÷à ÷îðíîáðîâå, Äàäóò ìí³ ç íüîì, äàäóò ìí³ ç íüîì, Âîëû è êîðîâû. Äàäóò ìí³ ç íüîì è êîíèêà â ñ³äë³, Øòî òàì ñòî³ò, øòî òàì ñòî³ò, Ïî êîë³íà â ñðèáë³. Äàäóò ìí³ ç íüîì ñêðèíþ ìàëþâàíó, Äàäóò ì³ åé, äàäóò ì³ ºé, ijâ÷ûíó êîõàíó.

Òàì çà íàøîì õûæîì Òàì çà íàøîì õûæîì, ªñò çåëåíà ãðóøêà, Ïîõûëèëà ñÿ ºé /õ2 Çåëåíà ãàëóçêà. Ãàëóç ñÿ ñõèëèëà, Âåðøîê ñÿ åé çëîìàë. Ïàðàäíèé ïàðîáîê Ç ä³âêàìè â êàðòû ãðàë. ßê ãðàëè, òàê ãðàëè, Ïîëÿãàëè ñïàòè, Ïðèëåò³ë á³ëèé ïòàõ Ïî÷àë ³õ çãàíÿòè. 118

Âñòàâàé Ãàíöþ ãîð³. Äîñò òè ñÿ âûñïàëà, Áî óæ òâ³é â³íî÷îê Áûñòðà âîäà âçÿëà. ßê îíà ãî âçÿëà, Òà íàé ñîé ãî íåñå, Îíà ìí³ ãî çîïðå  êàëèíîâîì ëåñå.  êàëèíîâîì ëåñå Âîäà äðåâêî íåñå, ѳäèò íà í³ì ä³â÷à Äðîáíû âëàñû ÷åøå. ×åñàëà, ÷åñàëà, Ãîðåíüêî ïëàêàëà, Æå óæ ñâîé â³íî÷îê Íà êàðòàõ ïðîãðàëà. Îé â³íêó, ì³é â³íêó, Ç äðîáíîãî áàðâ³íêó, ßê ÿ òÿ òðèìàëà  ñêðèí³, â ïåðåñêðèíêó. Íå ìîãëàì ÿ òåáå, Äîëøå çàòðèìàòè, Ïðèøëè äîáðû ëþäå Ìóñ³ëàì òÿ äàòè.

119

Çåëåí áàðâ³íî÷îê Çåëåí áàðâ³íî÷îê Ñîá³ íà â³íî÷îê... ßê ãî íàçáåðàëà, Òàé ñîé çàïëàêàëà, ×îãî-æ ÿ ñÿ ìëàäà Òåðàç äî÷åêàëà. Ïðîñèì, ìàìöþ, â³íö³, Ïðîñèìå, áëàãîñëîâèòè, À ìàìè÷êà òàê ìîâèò: Íàé âàñ Áîã áëàãîñëîâèò. Âèé ñÿ, â³íêó, âèé ñÿ — Êâ³òîê äî êâ³òî÷êà, Íàé ñÿ ïàðàäóº Ìîëîäà ä³âî÷êà. À â³íêó, ì³é â³íêó, Ç äð³áíîãî áàðâ³íêó, Ðàäî-ì òÿ çáåðàëà, ßê ºì ä³âóâàëà. À â³íêó, ì³é â³íêó — ßê ìàéîâà ðóæà, Íå æàëü òÿ ñòðàòèòè Çà ãàðäîãî ìóæà.

Áûëî íå ðóáàòè Áûëî íå ðóáàòè çåëåíîãî äóáà, Áûëî ìÿ íå áðàòè, êîëè-ì òè íå ëþáà. Îé ìàòè, ìàòè, êàëèíîâèé öâ³ò, 120

À óæ òû ì³ çàâÿçàëà, Çà íåëþáîì ñâ³ò. Îé ìàòè, ìàòè, ìàòè ÷àñ, /õ2 Ìåíå çà ìóæ äàòè ÷àñ, /õ2 Ìåíå ìåäæå ëþäåé, Ìîæå ìåí³ ëåã÷å áóäå. Áûëî íå ñòèíàòè çåëåíó êàëèíó, Áûëî ìÿ íå áðàòè ìîëîäó ä³â÷ûíó, Îé ìàòè, ìàòè, êàëèíîâèé öâ³ò, À óæ òû ìí³ çàâÿçàëà, Çà íåëþáîì ñâ³ò. Îé ìàòè... è ò. ä. Áûëî íå êîïàòè ïîä ïîðîãîì ÿìû, Áûëî ìíÿ íå áðàòè îò íÿíÿ îò ìàìû, Îé ìàòè, ìàòè êàëèíîâèé öâ³ò, À óæ òû ìí³ çàâÿçàëà, Çà íåëþáîì ñâ³ò. Îé ìàòè... è ò. ä.

Ìîëîäèé âûáåðàò ñÿ äî ìîëîäîé Âûáåðàé ñÿ ñûíó â ùåñëèâó ãîäèíó, Ïî ãàðäó ä³â÷ûíó, ïî äîáðó ´àçäûíþ. Äî ìèëåíüêîé áëàòî, ÿ íè÷ íå äáàì íà òî, Ïåðåëîæó äðó÷êû, ïðåéäó ïîìàëþ÷êû. Îòâîð ìèëà îòâîð, áî-ì òó äàâíî íå áûë, Áî ÿ òâî³ äâåðè, îòâåðàòè çàáûë. 121

Îòâîð-æå ì³ ìèëà ìàëþâàíû âðàòà, Æåáû-ì ñîé íå çëîìèë ïåðå÷êî çî çëàòà. Áî ÿê áû-ì ñîé çëîìèë ºäíó ãàëóçî÷êó, Òî áû-ñ óæ íå áûëà ìîéîì ôðàºðå÷êîì. Èùûì ñÿ íå äóìàë â ò³ì ðî÷êó æåíèòè, Ìóñ³ëà-ñ ì³ ìèëà øòîñè ïîðîáèòè.

Ìîëîäÿòà âûáåðàþò ñÿ äî ñüëþáó Íå ñòàðàé ñÿ Íàñòî, æå áóäåø õë³á ïå÷û, Íàïå÷å òè Ìèõàë — äîñò ïîìåæå ïëå÷û. Íå ïëà÷ Ìàðöþ, íå ïëà÷! Íå áóäå òè êðèâäà, Òâîè ÷îðíû î÷û, íå âûñõíóò òè íè´äà. Ìóñ³ëà-ñ òû Íàñòî, â äîëèíó ñìîòð³òè, Æå òû íå â³ä³ëà çà êîãî ìàø ï³òè. Ìóñ³ëà Íàñòè÷êà òîãäû çàäðèìàòè, Æå îíà íå çíàëà, êîìó ðó÷êó äàòè. Õ⳺ ñÿ âåðáà, õâ³å — îä âåðõà äî êîðåíÿ; Áåðå ñÿ Ìàðöÿ, áåðå — îä îòöà, îä ìàòåðå. Çáåðàé ñÿ, Ìàð³÷êî, çáåðàé ñÿ ç íàìè, Ïðèëîæ òâî³ çëîñòè òðîìà êàìåíÿìè. *** Âûõîä æå íàì, âûõîä, íàøà ïàí³ ìëîäà, Àáû çìå â³ä³ëè, øòî â òÿ çà ïîäîáà — Öè-ñ òàêà ÿê áûëà, öè-ñ ñÿ ïðåì³íèëà, Áî-ñ á³ëîì õóñòî÷êîì ãîëîâó çàâèëà. 122

Äàëè ìû òÿ, äàëè, â çåëåíîì â³íî÷êó — Òåïåð òÿ íàéäåìå óæ â á³ëîì ðóáî÷êó. Äàëè ìû òÿ, äàëè, â ò³é ïåðëîâîé ïàðò³ Òåïåð òÿ íàéäåìå â á³ëîì ïåêàëàò³.

Âåñ³ëíû: Íå áóäåìå ïèòè òîòó ã³ðêó âîäó, Äîêëÿ íå ãâèäèìå íàøó ïàííó ìëîäó. Âûõîä, Ìàðèñü, âûõîä ç òîé íîâîé êîìîðû, Âûíîøàé, âûíîøàé â³íîê áàðâ³íêîâèé. Äàëè-ñòå íàì äàëè, ïåð³æêû ïå÷åíû, Äàëè-ñòå íàì äàëè, ßí³÷êîâè æåíó.

Äðóæáîâå: Çåëåíå-ì ïîñ³ÿë, çåëåíå ì³ çûøëî, ßêå-ì ä³â÷à ëþáèë, òàêå çà ìíÿ ï³øëî. Èùå-ì ñÿ íå ìûñë³ë â ò³ì ðî÷êó æåíèòè, Ìóñ³ëàñ ì³, Ìàðèñü, øòîñè ïîðîáèòè.

Ñâàøêû: Øòûð³ êîí³ â öóãó, ïÿòèé íà ëàíöóõó, Çáåðàé ñÿ, Ìàðèñü, ç ßí³÷êîì äî ñüëþáó. Ãðàéòå — ãóäàöè, ð³çêî /õ2 Êëàíÿé ñÿ, Ìàðèñþ, íèçêî. Íèçêî, íèçêî ïîïðè çåìëè /õ2 ßêî îòöó, òàê ìàòåðè. ßêî îòöó, òàê ìàìîíö³, Òàê è âøûòê³é ðîäèíîíö³.

123

Ó ìîëîäîé ïî ñüëþá³ Ïóñòå, æå íàñ ïóñòå, àáî íàì îòâîðòå, Áî ñÿ ïîãí³âàìå, òî ñÿ ïîâåðòàìå. Ïóñòå æå íàñ ïóñòå, áî ãåâ íàñ íå äóæå, Ïîëòîðà-ñòà ñâàòîâ, äâàíàòöåò ãóäàê³â! Ïóñòå æå íàñ ïóñòå, àáî íàì îòâîðòå! Íàé òó íå ñòî³ìå, íà âàøîì ïîäâîðöå! Ïóñòå æå íàñ ïóñòå, õîö ëåì íàä ÷åëþñòè, Ìû îò âàñ ïîéäåìå, ëåì ñÿ çàãð³åìå! Íå áóäåìå ³ñòè, íå áóäåìå ïèòè, Ïîêàëü íàì íå äàòå, ïî øòî ìû òó ïðèøëè. Íå áóäåìå ïèòè òîòó ñëèâîâèöþ, Ïîêàëü íàì íå äàòå íàøó ìîëîäèöþ.

*** ×îì âàøå îêºíêî êðàñíî ìàëüîâàíå? Åé, áî â íåãî ìèëåíüêèé, õîöêîëè çàãëÿíå, ×îì âàøà çàãðàäêà îêîïèñòà êâ³òÿ, Åé, æåáû áûëî ä³â÷àòêó â³íî÷êû âûâèòè. Åé, Åé, Åé, Åé,

ïåâíî òû ä³â÷àòêî, åé, äîáð³ ñÿ íå ÷óºø, êîëè ñâîº ëè÷êî, åé ôàðáàìè ìàëþºø. äîáðè ñÿ íå ÷óþ, íè ñÿ íå ìàëþþ, ëåì ïþ ç ç³ëüîì âîäó, òà ñÿ ðóìÿí³þ.

×îì æå òû ä³â÷àòêî, åé òàêå íå âåñåëå? Åé, áî è ìëèí íà âîäó, åé, áåç âîäû íå ìåëå. Ãîðû ìî³ ãîðû, åé çåëåíû äóáðàâû, ßêû â âàøûõ ä³â÷àò, ïðåìèëåíüêû áðîâû! 124

Àíè ñÿ íå ñìó÷ó, íè ñÿ íå âåñåëþ, Åé, ëåì ñÿ òàê ïðîõîäæó, ïî ìåæ ë³ñ ïî ïîëþ. Íèêîëè áû ÿ âàñ íå ëþáèë ä³â÷àòêà, Åé, ÿê áû âû íå ìàëè, åé ÷îðíû î÷åíÿòêà. Åé, òà ÷îãî îðàòè, ÷îãî áîðîíèòè, Òà ÷îãî ä³â÷àòêî, åé äî ñüëþáó ìóñ³òè. À â íàøûõ Êàðïàòàõ, åé ïðåêðàñíû ä³â÷àòà, Åé, õëîïö³ ³õ íå ëþáëÿò, áî äóæå çàâçÿòû. Àíè ñÿ ì³ íå õâàëü, àíè íå ïðåêàçóé, Íè ñÿ ì³ íà î÷û, âåöå íå ïîêàçóé! ×îì òâîº ñåðäåíüêî äëÿ ìåíå ñòóäåíå, Åé, áî òâîº òàêå, ôàëüøûâå äëÿ ìåíå.

Çàãðàéòå ìí³ ãóñüë³ Çàãðàéòå ìí³ ãóñüë³, çàãðàéòå ìí³ áàñû, Íàé ñîé âûòàíöþþ ñâî³ ìëàäû ÷àñû. Çàãðàé ìí³ ìóçèêà, íà ö³ëîãî ñìûêà, À ÿ òè çàïëà÷ó, ÿê ïðîäàì êîíèêà. Çà ÿðå÷êîì êîí³, õòî-æ ì³ ïîéäå ïî í³, Ñàìîìó ñÿ íå õöå, ìèëîé íå ìàì ºùå. Øóãàþ ìàëþ÷êèé, âîç òû ìÿ íà ðó÷êû, Ç ðó÷îê íà êîëåíà, áóäó òâîÿ æåíà. Îé Áîæå, ì³é Áîæå, òàêó ìàì ìàìè÷êó, Øòî ìÿ çà ìóæ äàëè, òàêó íåâåëè÷êó. Êîðîâó íå çäîþ, áî õâîñòà ñÿ áîþ, Õûæó íå çàìåòó — ì³òëó íå çàíåñó. 125

*** Ìûøë³ëà-ñ ìàìóñþ, æå ñÿ ìÿ íå çáóäåø À òû èùû çà ìíîì ã³ðêî ïëàêàö áóäåø. Àíè òè íå áóäå õûæà çàìåòåíà, Àíè òè íå áóäå ïîñò³ëü ïîñòåëåíà. Äàëà-ñ ìåíå ìàìöþ, íà øûðîêó ðîëþ, Íå íà ðîñê³ø òî ì³ — ëåì íà á³äó ìîþ. Íà âåëèê³é ðîëè òðåáà ðàíî ñòàòè, À ÿ ìîëîäåíüêà ëþáëþ äîëãî ñïàòè. Ïîâ³äàþò íà íÿ, æå ÿ ðîçê³øíèöÿ — Íå ðîáèò òó çà ìíÿ, æàäíà ðîá³òíèöÿ. Ïîâ³äàþò ëþäå, æå ÿ ðîñêîøóþ, À ÿ íåáîæàòêî äîñò ñÿ íàá³äóþ. Êóêàëà çîçóëà, ïðàâäó ïîâ³äàëà, Æå ÿ òàì íå áóäó, äåì ñÿ âûõîâàëà. Ìàìî, ìîÿ ìàìî, íå çãàíÿé ìÿ ðàíî, Áî ìî³ ðó÷åíüêè, íàðîáëåíè äàâíî. Ëåì òû ìåíå çîæåí, ÿê ñîíå÷êî çûéäå — Äîñò ñÿ òó íàðîáëþ, í³æ ãîðè îá³éäå.

 äîëèí³ êàëèíà  äîëèí³ êàëèíà, Êðàñíî çàêâèòàëà, Íå äàëà-ñ ì³ ìàìóñü, /õ2 Êîãî ÿ êîõàëà. /õ2 Äàëà-ñ ìåíå ìàìóñü Çà õëîïà ñòàðîãî, Áîëèò ìÿ ãîëîâà, ßê âèæó ìëàäîãî. 126

Äàëà-ñ ìåíå ìàìóñü, Çà õëîïà îä ðîë³, Îí ìÿ ðàíî áóäèò, Ìÿ ãîëîâà áîëèò. ßê ïîä ñòàðûì äóáîì, Òðàâà ïîæîëò³º, Òàê ïðè ñòàðîì ìóæ³, Æåíà ïîñòàð³º. Ïîä ìîëîäûì äóáîì, Òðàâà çåëåí³öüêà, Òàê ïðè äîáðîì ìóæ³, Æåíà ìîëîäèöüêà. Òîòà íàøà ëþáîâ, Çûøëà íàì íà ìàðíîñò Çàáûë ÿ ïîâ³ñòè, ijâ÷àòêó äîáðàíî÷. Äîáðà íî÷êà, äîáðà, ijâ÷ûíî íàäîáíà, È òîá³ äåí á³ëèé, Ìîé ßíè÷êó ìèëèé.

Íå ñòàðàé ñÿ ìëàäà Íå ñòàðàé ñÿ ìëàäà, æå íå çíàø õë³á ïå÷û, Íàïå÷å òè Ïåòðî, äîñò ïîìåæå ïëå÷û. Øêîäà òÿ ä³â÷àòêî, øêîäà òÿ — øêîäà òÿ, Åé áî òîò òâ³é ìëàäèé, íå äëÿ òÿ - íå äëÿ òÿ. Øêîäà òÿ ä³â÷àòêî, øêîäà òÿ çà íåãî, Ãóíÿ ïîæû÷àíà, õîëîøí³ íå ºãî. Íå ñòàðàé ñÿ ä³âóñü, îí äîáð³ ´àçäóº, Àíè ºäíó íî÷êó, äîìà íå íî÷óº. 127

Ñìîò-æå òû ä³â÷àòêî, íà òîò ñâîé â³íî÷îê, ßê ñÿ òè òðåïî÷å, äîºäåí ëèñòî÷îê. À öè òû ä³â÷àòêî êàìåííå ñåðöå ìàø? Æå çà ñâî³ì â³íêîì çàïëàêàòè íå çíàø. Îé â³íêó ì³é â³íêó ç äðîáíîãî áàðâ³íêó, ßê ÿ òÿ òðèìàëà â ñêðèí³, ïåðåñêðèíêó. Íå ìîãëà ÿ òåáå äîëøå çàòðèìàòè, Ïðèøëè äîáðû ëþäå ìóñ³ëàì òÿ äàòè. Ïàí³ ìëàäà íàøà, ïîéìàëà ïòàøà, Ïîéìàëà äâîº, ÷óáàòû îáîº.

À äî öåðêâè ºäíî, à ³ç öåðêâè äâîº À äî öåðêâè ºäíî, à ³ç öåðêâè äâîº, Ðàäóé ñÿ ìàìè÷êî, áî òî ä³òè òâî³. Òîò çáîðîâñêèé êëåáàí, õîäèò òàê ÿê í³ìåö, Íå ºäíîé ä³â÷ûí³ çäîéìå ç ãëàâû â³íåö. Íå ìàì âîëþ, íå ìàì, àíè çà ºäíîãî, Ëåì ì³ ñåðöå ïðàãíå çà ñòàðîäàíîãî. Åé, êåä áû ñÿ ïîöòèâîñò íà ñêàë³ ðîäèëà, Òî áû êàæäà ä³âêà ïîöòèâà õîäèëà. Àëå æå ñÿ ïîöòèâîñò íà ñêàë³ íå ðîäèò, Ïðîòî íå êàæäà ä³âêà - ïîöòèâà õîäèò. Ìîÿ ôðà³ðå÷êî, öè áû òû æàäàëà, Æåáû-ì ê òîá³ õîäèë ç ïîëÿ äî âàëàëà? Íèõòî ì³ íå âèíåí, ëåì ìîÿ ñòàðà ìàòü, Îíà ì³ êàçàëà çî øåëüìîì âîëè ïàñòü. 128

Áûëî ïàñòè, áûëî ïàñòè, àëå çíàòè ÿêî, Áûëî ñåáå ïîñóâàòè îò çåìë³ äàëåêî. ß ñÿ ïîñóâàëà, àæ íà ùûðå ïîëå, Îí íà ìÿ çàâîëàë, âðàò ñÿ ñåðäöå ìîº...

Ðóáàë ºì ÷àòèíó Ðóáàë ºì ÷àòèíó /õ2 Îâå÷êàì íà çèìó, /õ2 Ðóáàë ÿ ö³ëèé äåíü Îâå÷êàì íà òèæäåíü. Óæ òåëó ÷àòèíó — Îâöû îáåðàþò, Óæ ìîþ ìèëåíüêó — Çà ìóæ âûäàâàþò. Êåä ºé âûäàâàþò È ÿ ïîéäó çà íüîì. Áóäó ñÿ ïðèçåðàë, Öè ºñò âåëüêîì ïàíüîì. ѳäèò çà ñòîëè÷êîì Ìåæå äðóæåíüêàìè, Ïðîòåðàò ñîé î÷êà — Ãóñ³ìà ïåðêàìè. Õîö áûñ ïðîòåðàëà ªäâàáíîì õóñòî÷êîì, Áûëà-ñ — óæ íå áóäåø Ìîéîì ôðàºðî÷êîì.

Äî ñüëþáó ëåì ºäíî Äî ñüëþáó ëåì ºäíî, à çî ñüëþáó äâîº, Ïðèçðèé ñÿ ìàìè÷êî, öè òâî³ îáîº? 129

Îé, äàëè ñòå, äàëè, øóãàéîâè æåíó, À òåïåð íàì äàéòå, êóðî÷êó ïå÷åíó. Êóðî÷êó ïå÷åíó, áàðàíà ö³ëîãî, Òà ñÿ çàáàâèìå, àæ äî äíÿ á³ëîãî. Óæ ºì ñÿ îæåíèë, óæ áóäó ñâîþ ìàë, Óæ ÿ âàñ íå áóäó, ä³â÷àòà ëþáóâàë.

Çåëåíà Ðóòà Çåëåíàÿ êðóòà ðóòà, æîâòèé öâ³ò, Öèëè-ì ìîìó ìèëåíüêîìó — äóæå ë³ò? Öèëè-ì ºìó êîøóëåíüêó, íå âøûëà? Öèëè-ì ºìó äî ñåðäåíüêà — íå ìèëà? Íàïèñàëà áûì ëèñòî÷îê — íå ãì³þ, ϳñëàëà áûì ï³ñâàíöåíüêà — íå ãì³þ. ²õàëà áûì íà êîíèêó — áîþ ñÿ. ªñò òàì âîäà âåëèêàÿ — âòîïþ ñÿ...

 îãðîäî÷êó ç³ëÿ  îãîðîäîíüêó ç³ëÿ,  òèì äîìîíüêó âåñ³ëÿ, Âûïóñò æå ìàìîíüêî, Ñâîº ñòàäîíüêî! Ñâîº ñòàäîíüêî, Íåõ âûïàñå ç³ëüîíêî, Íàé âûïàñå, âûòàëàøå, Âøûòêûì ä³âêàì íà çàçäðèñò, À Ãàíóñ³ íà çàâ³ñò! 130

*** Âîáåðíèé ñÿ Ãàíóñþ çà ñîáîì, ßê òàì ïëà÷å ðîäèíîíüêà çà òîáîì Âîáåðíèé ñÿ, Ãàíóñþ, èùè ðàç, ßê òàì ïëà÷å ðîäèíîíüêà — À òî âàðç! *** Ðóáàé ìàòóñþ ë³ñêó, Âåäåìî òè íåâ³ñòêó... Äî êîìîðû êëþ÷íèöþ, Äî ïîëÿ ðîá³òíèöþ!

Ïëûâàëà ÷îðíà áûëü ïî âîä³ Ïëûâàëà, ïëûâàëà, ×îðíà áûëü ïî âîä³, Áóä ìàìöþ çäîðîâà /õ2 Áî ÿ íà âûõîä³. Ïîâ³äàëà-ñ ìàìöþ, Æå ñÿ ìÿ íå çáóäåø, ß òè ïîâ³ëà, /õ2 Æå ïëàêàòè áóäåø! Æå áóäåø ïëàêàòè, Áóäåø æàëóâàòè ßê òè áóäå ºäíà /õ2 Ëûæêà ç³ñòàâàòè... Ëûæêà ç³ñòàâàòè, À â ïîëþ ðîáîòà, Çàïëà÷åø ñè íåðàç /õ 2 ßê á³äíà ñèðîòà! 131

Ìàðèñü ìîÿ, Ìàðèñü! Ìàðèñü, ìîÿ Ìàðèñü, Òû ôàéíà ÿê ðóæà, Áóäåø ìàòè ìóæà /õ 2 Õïàäå ç òåáå ðóæà. Òâî³ ëè÷êà ôàéíû, ßê ðóæåâ³ êâ³òû, Áóäåø ìàòè ä³òè /õ 2 Ñïàäóò ç òåáå êâ³òû. Ìî³ ñüï³âàíî÷êè, Äå ÿ âàñ ïîä³þ, ϳäó ÿ äî ë³ñà /õ2  ë³ñ³ âàñ ïîñ³þ. Òàì áóäóò ä³â÷àòà, Ïî ãðèáè õîäèòè Ìî³ ñüï³âàíî÷êè /õ2 Áóäóò íàõîäèòè!

²äåìå, ²äåìå ç ãîðè äî äîëèíè Ïîäàâ Ì. Òðîõàíîâñêèé ñ. Ïîëÿíû Èäåìå, èäåìå ç ãîðè äî äîëèíè, Èäåìå ãëÿäàòè, òîé íîâîé ðîäèíû Èäåìå, èäåìå, äðàæêû íå çíàºìå, Äîáðû ëþäå çíàþò, òà íàì ïîâ³äàþò. Âåðøêîì ìèëà, âåðøêîì, à ÿ ï³äó êðàéîì Òàì ìû ñÿ çûéäåìå, ï³ä çåëåíèì ãàéîì. 132

Òðåáà áû íàì, òðåáà ñò³ëüöÿ øûðîêîãî, Íàøà ïàí³ ìëàäà ðîäó âåëèêîãî. Äî ñò³ëüöÿ ñ³äàòè, ìàìè÷êû íå ìàòè, Çèéäòå ìàìî ç íåáà, áî âàñ òåðàç òðåáà. Íå áóäåìå ³ñòè, íå áóäåìå ïèòè, Ïîêëÿ íàì íå äàòå, ïîøòî çìå òó ïðèøëè. Ïðèøëè çìå òó, ïðèøëè, ïî ä³â÷à ÷åðâåíå, Ïî ä³â÷à ÷åðâåíå, ïî ãóñÿ ïå÷åíå. Äàéòå æå íàì, äàéòå, øòî íàì ìàòå äàòè, Áî ìû íå áóäåìå íà äàðìî ñòîÿòè. Ôàëå÷íèé òû øóãàé, ôàëå÷íû î÷û ìàø, Àíè êðîïë³ êûðâè ñïðàâåäëèâîé íå ìàø. Ôàëå÷íèé òû øóãàé è òâî³ î÷àòà, Ëåì áû ïîçåðàëè, äå øóìíû ä³â÷àòà. Âèáåðàé ñÿ, ìëàäà, âèáåðàé, âèáåðàé. Øòî-ñ ñè çàðîáèëà, âøûòêî ñè ïîçáåðàé...

Ïðèçðèé ñÿ Ãàí³÷êî Òîòó ñüï³âàíêó ñüï³âàëè, ÿê ìîëîäó áðàëè ñâàøêû ç äîìó äî ´àçäè (ìîëîäîãî). Ïðèçðèé ñÿ Ãàí³÷êî Íà âûøí³é îáëà÷îê, Åé, ÿê çà òîáîâ ïëà÷å—/õ2 Îòåö íåáîðà÷îê. Îòåö íåáîðà÷îê, Ìàòè ñèðèäíèöÿ, 133

Åé , áî ñÿ ³ì âèáåðàò — /õ2 Ç õûæû ðîá³òíèöÿ. Àíè ò³ íå áóäå Êîðîâà çäîºíà, Åé, àí³ ò³ íå áóäå — /õ2 Õûæà çàìåòåíà. Àíè ò³ íå áóäå Òâ³é ñòîëè÷îê ãìûòèé, Åé, àí³ ò³ íå áóäå — /õ2 Îáðóñîì íàêðèòèé.

Âåñ³ëüíû ïðèñüï³âêû Òàê ºì ïðèñ³ãàëà, àæ ì³ íîãû ñòåðïëè, Æå òÿ íå îïóùó, àæ äî ñàìîé ñìåðòè. — /õ2 Îé äî ñüëþáó ºäíî, à çî ñëþáó äâîº, Ïðèçðèéòå ñÿ, ìàìóñü, öè âàøû îáîº. — /õ2 Þæ ºì ñÿ îæåíèâ, þæ áóäó ñâîþ ìàâ, Þæ ÿ âàñ, ä³â÷àòà, íå áóäó ëþáóâàâ. — /õ2 Þæ ºì ñÿ îæåíèâ, þæ ì³ ïî âåñ³ëþ, Òàêó-ì ñîé æåíó âçÿâ, ÿê á³ëó ëåëèþ. — /õ2 Íàøà ÷åðåøåíüêà âåðõîì çåëåíåíüêà, Ïîïðè äîáð³ì ìóæó æåíà ìîëîäåíüêà. — /õ2 Ïðèñòàëà, ïðèñòàëà êîøåëÿ äî ò³ëà, Äîñòàëà Ìàðèñÿ, êîãî ñàìà õò³ëà. — /õ2

*** ×îìó äðóæêû íå ñüï³âàþò, Áî çà ð³äêè çóáû ìàþò, 134

Òðåáà ò³ñòî çàì³ñèòè — Äðóæêàì çóáè çàë³ïèòè. Ïðèøëè íàì òó ïðèäàíÿíå, Øòî ìû ³ì òó ³ñòè äàìå! Íàâàðèìå äð³áíûõ òð³ñîê, Íàêëàäåìå íà ñ³ì ìèñîê. *** ijâ÷àòêî, ä³â÷àòêî, ïîâ³äæ ì³ íà ðàç³, Íàé ìî³ êîíè÷êè, åé, íå ñòîÿò íà äðàç³. Áî ìî³ êîíè÷êè âåëüî ìÿ êîøòóþò, Àíè ºäíîé í³÷êè, åé, äîìà íå íî÷óþò. Îé, Áîæå ì³é, Áîæå, íà ìîþ ìàìè÷êó, Æå ìÿ çàìóæ äàþò, åé, òàêó íåâåëè÷êó. Íè øèòè, íè ïðÿñòè, íè õûæó çàìåñòè. Êîðîâè íå çäîþ, åé, áî ñÿ õâîñòà áîþ. À çà íàøîì õûæîì, êîïà ñåíà — /õ2 Â÷åðà áûëà ä³âêà — /õ2 Ãíºñêà æåíà. Â÷åðà áûëà ä³âêà ï³ä â³íî÷êîì — /õ2 À ãíåñêà íåâ³ñòà — /õ2 ϳä ÷ºïî÷êîì. Â÷åðà áûëà ä³âêà çàïëåòåíà — /õ2 À ãíåñêà þæ æåíà, /õ2 Ïî÷åïëåíà. Â÷åðà áûëà ä³âêà òàòóñüîâà — /õ2 À ãíåñêà þæ æåíà — /õ2 Âàíþñüîâà. Ïîäàëà Àííà Äðàãàí ç Ðîçä³ëÿ

135

*** Ìàìöþ, ìàìöþ, ìàìè÷êî ìîÿ Àáî âû ì³ ñóêí³ êðîéòå, Àáî âû ìÿ çàìóæ äàéòå — Ìàìöþ, ìàìöþ, ìàìè÷êî ìîÿ. Ãàíöþ, Ãàíöþ, Ãàí³÷êî ìîÿ, À èùû òû íå âèðîñëà, À þæ áû òû, çàìóæ ïîøëà — Ãàíöþ, Ãàíöþ, Ãàí³÷êî ìîÿ. Ìàìöþ, ìàìöþ, ìàìè÷êî ìîÿ, ˳ïøå ç ìóæîì íà êàìåíè, ßê ç ìàìè÷êîì íà ïîñòåëè — Ìàìöþ, ìàìöþ, ìàìè÷êî ìîÿ. Ãàíöþ, Ãàíöþ, Ãàí³÷êî ìîÿ, Ç ìóæîì òðåáà ñêðèíêó è ïåðèíêó È ï³íÿçè ì³õèðèíêó — Ãàíöþ, Ãàíöþ, Ãàí³÷êî ìîÿ.

*** Þæ ñÿ ì³ ïîïðàâä³ Ïàð³áñòâî ñïðèêðèëî, Þæ áûì ñÿ îæåíèë, Æåáû ñÿ òðàôèëî. Æåáû ñÿ òðàôèëî Äîáð³ ïî ñâ³äîìó — Æåáûì ñè íå ïðèâþë Ëåì äàøòî äîäîìó. 136

*** Ïî÷åêàé íÿ ßíö³ê Íà ä³ðàâ³ì ìîñò³, Ïðèíåñå òè ðûáêà Ïåðå÷êî íà õâîñò³. Íå ºäíà ðûáîíüêà Ïîï³ä ì³ñò ïåðåøëà, Èùè ºì íå â³ä³ë, Æåáû ïåðêî íåñëà. *** Ïîðàõóé ä³â÷àòêî Ò³âêî äí³â äî ðî÷êà — ʳëüêî ÿ âèëåæàâ Á³ëÿ òâîãî áî÷êà. Õîö áû ³õ ðàõóâàâ È ñàì ïèñàð ç ³äíÿ, Òîäû íå âðàõóâàâ Òîòè íî÷êè íè´äà. Ïîðàõóé ßí³÷êó Ò³âêî çâ³çä íà íåá³, ßê ³õ ïîðàõóºø Äîñòàíó ñÿ Òîá³.

*** Äî ñüëþáó ºäíî, À çî ñëþáó äâîº, Äàé æå Ïàíå Áîæå, Æåáû áûëî òðîº. 137

ßê ºì ñüëþá áðàëà Òî ì³ íîãè ñòåðïëè, Áî-ì òè ïðèñ³ãàëà ³ðíî àæ äî ñìåðòè. À òû ì³ ìèëåíüê³é Òàê â³ðíî ïðèñ³ãàë, ßê çî ñüëþáó èøîë Òà ³íøó ëþáóâàë.

ßêà-æ òî ñÿ ñòàëà âåëüêà çìåíà ßêà-æ òî ñÿ ñòàëà âåëüêà çìåíà — /õ2 Â÷åðà áûëî ä³â÷à, /õ2 Äíåñêà æåíà. Â÷åðà áûëî ä³â÷à ï³ä â³íî÷êîì — /õ2 Äíåñêà óæ íåâåñòà, /õ2 ϳä ÷åïî÷êîì. Â÷åðà áûëî ä³â÷à, ìàìêî ìîÿ — /õ2 Äíåñêà óæ íåâåñòà, /õ2 ßíè÷êîâà.

Îæåíèâ-ºì ñÿ Îæåíèâ-ºì ñÿ, íå ïðèçðèâ-ºì ñÿ — Æåíà ì³ ñÿ íå çäàº. Íà êðèâî õîäèò, íà êðèâî ñìîòðèò — Òà è êðèâèé í³ñ ìàº. 138

Ç ãîðû ñÿ õìàðèò, ç äîëû ñÿ õìàðèò — Áóäå ëÿëî ö³ëó í³÷. Ñïîäîáàëî ì³ ñÿ ä³â÷à â ñóñ³äà — Àëå ì³ ãî íå õöóò äàö.

*** Íà êîëåíà êëåêà ïðåä òðåìà îáðàçû Ïðèñÿãàëà Çóçêà òðè ðàçû, ïî ðàç³. Èùû ïðèñ³ãàëà, ïðåä ïàííó Ìàðèþ Äîñòàëà ßíè÷êà, ÿê á³ëó ëåëèþ. Ãîðû ìî³, ãîðû, ìî³ ïðèÿòåë³ — ßê âû ì³ çàëåãëè äî ìîéîé ìàòåðè. Ñõîäæàþò ñÿ ãîð³, ñõîäæàþò ñÿ íèæå, À æåáû ì³ áûëî äî ìàòåðè áëèæå.

*** Êåä ÿ èøîë ç êóðàìè êóêóðèöþ ïëàòèö, Ö³ïû ñÿ ì³ ïîëàìàëè, ìóñ³ë ºì ñÿ âðàòèö. Ö³ïû ñÿ ì³ ïîëàìàëè, áàëåíü ñÿ ì³ ñêðèâèë— Àõ, Áîæå ì³é ïðåìèëåíèé, ÷èì ñÿ áóäó æûâèë? Á³ëîâåæñêû õëîïö³, äàéòå ñîá³ çàãðàö, Ëåì ñîá³ íå äàéòå æîëòû âëàñêû òîðãàö. Ãðàþò â êîð÷ì³, ãðàþò, àæ ÷îðíà çåì äóäíèò— Ìîÿ ôðà³ðå÷êà âïàëà ì³ äî ñòóäí³. ²²²òî ðîáòå, òî ðîáòå, â êîð÷ì³ ãðàö ïðåñòàíòå, À ìîþ ôðà³ðêó çî ñòóäí³ òÿãàéòå. Ñèðîòû, ñèðîòû, âåëüî âàñ ïî ñâ³ò³ — Èäå íîâèé ðî÷îê, ãäå ñÿ ïî䳺òå. 139

Àõ, ÿêà òî, ÿêà òîòà í³÷ áàðç êðàòêà, Èùû-ì íå óñíóëà, óæ ìÿ çãàíÿò ìàòêà. Ïîíèæå Ëåâî÷û, òàì ñÿ âîäà òî÷èò — Õòî íåìà ôðà³ðêû, íàé äî íåé ñêî÷ûò.

Ãäå òîòà îâå÷êà Ãäå òîòà îâå÷êà, øòî â ïåðåä âîäèëà — ϳøëà äî óáî÷û, ñêàëà ºé óáèëà. Íå ïèé êîíþ âîäó, áî âîäà íå äîáðà Ñêîëîìóòèëà ºé Àí³öüêà íàäîáíà. Êºä ºé ñêîëîìóòèëà, íàé ñîá³ ºé ïèº — Òàê ì³é âðàíèé êîíèê ïðî íþ íå çàãûíå. Âîëêû ìî³, âîëêû, â÷àñ ÿ âàñ âûãíàëà, Âû ñÿ íå íàïàñëè, ÿ ñÿ íå âûñëàëà.

ªé, Êîøèö³, Êîøèö³ ªé, Êîøèö³, Êîøèö³, Ìóðîâàíû ïèâíèö³ — ªñò òàì ä³â÷à ðóìÿíå Çà ñòî çëàòûõ ñòàâëàíå. Êåáû ì³ þ õò³ëè äàö, Ïîøîë áû ÿ þ ïèòàö, Äàë áû-ì ñÿ íà âûìåíþ Âçÿë áû-ì ºé çà æåíó. À ì³é îòåö ãóòîðèò, Æå ì³ íå äàñò ïî âîëè, Æå ì³ êóïèò çëàòå ïåðî, Ïîøëå ìåíå äî øêîëû. ß äî øêîëû íå ï³äó, 140

ß ñÿ ó÷ûë íå áóäó, ˳ïøå ñÿäó íà êîíèêà, Çà ãóñàðà ïî³äó. Ñîêîëå, ãîëóáå, Øòî ðîáèø, òàé áóäå, Ïèùàëî÷êû ñòðóæó, Çà ä³â÷àòîì òóæó. ªé, òóæó ÿ, òóæó, Öè ÿ òó âûñëóæó? ªé, äâîþ ÿ, äâîþ Öè ÿ òó âûñòîþ.

*** Òàòàðêà, òàòàðêà, çåëåíà òàòàðêà, Ïîñìîò ñÿ, ìàìè÷êî, ÿêà ëàäíà ïàðêà. Âçÿëè çìå âàì ºäíî, à ïðèâåëè äâîº: Ïîñìîò ñÿ, ìàìè÷êî, öè òâî³ îáîº? Ïîñìîò ñîé, ìàìè÷êî íà ñâî³ ä³òî÷êû, ßê ñîé êðàñí³ ñ³äÿò, ÿê äâà ãîëóáî÷êû. Äðóæáîâå: Þæ ºì ñÿ îæåíèë, þæ áóäó ñâîþ ìàë, Þæ ÿ âàñ, ä³â÷àòà, íå áóäó ëþáóâàë. Þæ ºì ñÿ îæåíèë, þæ ì³ ïî âåñ³ëþ — Òàêó ºì âçÿë æåíó, ÿê á³ëó ëåëèþ. Äðóæáîâå è äðóæêû: ijâ÷àòêî-êâ³òî÷îê, äå-ñ ä³ëî â³íî÷îê? ϳøëà ºì ñÿ ìûòè, âïàë ì³ íà ÿðî÷îê. Äîñòàâàé, ä³â÷àòêî, ïðàâîì ðóêîì äî äíà, Òà òû ãî ä³ñòàíåø, ÿê ãî áóäåø ãîäíà. 141

Õîö áûì ãî ä³ñòàëà, øòîæ ì³ òåïåð ïî í³ì, ßê ì³ îáëåò³ëè äâà ëèñòî÷êè íà í³ì. Âåñå³ëüíû: Øóì³ëà áåðåçà, ÿê ñÿ ðîçâèâàëà, Ïëàêàëà Ìàðèñÿ, ÿê ñÿ âûäàâàëà. Íå øóìè, áåðåçî, áóäåø ëèñòÿ ìàòè, Íå ïëà÷ òû, ä³â÷ûíî, áóäåø ìóæà ìàòè. Ïëà÷å, Ìàòðîíà, ïëà÷å, ñûçû ³é ïàäàþò, Àæ ³é íà êàì³íþ ÿìêû âûáèâàþò.

Øòûðè âîëè â ÿðì³ Øòûðè âîëè â ÿðì³, Ìîÿ ìèëà äàé ì³ Ñîëîäêîé ãàìáóñ³ /õ2 Íå ïîâ³÷ ìàìóñ³. Ëþáòå æå ñÿ ëþáòå, Ëåì ñÿ íå ïîãóáòå, Áî âû ìëàäû ëþäå, Òà âàì ãîðå áóäå. Âûùå ñåëà äðàæêà, Íèæå ñåëà ïóòü — ïóòü, Ïîäæå ì³é ìèëåíêèé Ïàëþíî÷êû êóï — êóï. Êóïèë ì³ ìèëåíêèé Çà ãðîøà ïàëåíêû Äî ðî÷êà áàíóâàë, Æå äóæå ñêåëüòóâàë. 142

Îé ï³äó ÿ, ï³äó, êàäè ÿ õîäèëà Îé ï³äó ÿ, ï³äó, êàäè ÿ õîäèëà — Òî ÿ ñîá³ íàéäó, êîãî ÿ ëþáèëà. Çàðîñëà ì³ ñòåæêà, çàðîñëè ïîò³÷êè, Æåáû-ì íå õîäèëà äî ñâîéîé ìàì³÷êè. Ðóæà, ä³â÷à, ðóæà, çàêëÿ íå ìàø ìóæà, Áóäåø ìàòè ìóæà, âïàäå ç òåáå ðóæà. Êâ³òîê, ä³â÷à, êâ³òîê, çàêëÿ íå ìàø ä³òîê Áóäåø ìàòè ä³òêè, âïàäóò ç òåáå êâ³òêè.

Îæåíèâ ñÿ ñòàðèé Îæåíèâ ñÿ ñòàðèé, Âçÿâ ñîá³ ìîëîäó — Ïðèâ³â ñè äî õàòè Âåëèêó íåçãîäó. Çàäóìàë ñÿ ñòàðèé, Ùî äàë³ ðîáèòè — Öè æèòè ç íüîì äàëüøå Öè ñÿ ðîçâîäèòè. Íàäóìàâ ñÿ ñòàðèé — Òðåáà ðàçîì æèòè, Áî òî íåìà ç ÷îãî Æèâëÿíÿ ïëàòèòè. Îé íå òàê òî, íå òàê, ßê ñÿ êîìóñü çäຠ— Õîö ìà ãàðíó æ³íêó, Êîõàíîê øóêàº. 143

À ÿ áåç êîõàíîê Ç æ³íêîì äîáðå æûþ — À îä íåíàâèñòè ß ñîé ðóêû âìûþ. À ùî ëþäå ïëåòóò, Íå òðåáà â³ðèòè — Õîö ìóæ ºñò ñòàðåíüêèé, Òðåáà ãî ëþáèòè. Ïî÷åêàé ìîëîäà, È òû áóäåø ñòàðà — ×îãî-ñ ñÿ â³ääàëà, Êåä íå áûëà ïàðà.

Äÿêóþ íÿíüîâè è ñâîéîé ìàìîíö³ Äÿêóþ íÿíüîâè è ñâîéîé ìàìîíö³. Æå ÿ ñâîé â³íî÷îê ëèøûëà â öåðêîâö³. ßê ºì ïðèñÿãàëà, àæ-ì³ íîãû ñòåðïëè, Æå òÿ íå îïóùó ìèëåíêèé äî ñìåðòè. Ò³øûò ñÿ ðîäèíà, âøûòêûõ ºì âò³øèëà, Æå-ì ñâî³ì ðîäè÷àì ãàíüáû íå çðîáèëà. Íå â³ð ïàðîáêîâè, õîä îí ñÿ òè áîæûò, Ïîêàëü òè íà ïðåñòîë äâà ïàëüö³ íå çëîæûò.

Ïîäìå-æå ìû ïîäìå... Ïîäìå-æå ìû ïîäìå, áî ìû íå çàéäåìå, Òåìíà í³÷êà çàéäå, ãäå ïðåíî÷óºìå. 144

Èäåìå — èäåìå, äðàæêó íå çíàåìå, Äîáðû ëþäå çíàþò, òà íàì ïîâ³äàþò. Èäåìå — èäåìå, ç ãîðû äî äîëèíû, Èäåìå ãëÿäàòè, òîé íîâîé ðîäèíû. Ïàíîâå - ñâàòîâå, ïîâîëè ñòð³ëÿéòå, Ñîëîìÿíå ì³ñòî, ëåì ãî íå çàïàëüòå. ßê ãî çàïàëèòå, òà ãî çàïëàòèòå, À íàøó ìîëîäó, ëþáèòè ìóñèòå! Îòâåðàé ìàìè÷êî äâåðè íà ñüâ³òëèöþ, Áî ìû òè âåäåìå äîáðó ðîá³òíèöþ. ×îãî æåñ òó ïðèøëà, è ÷îãîñ ñîé ñ³ëà? Òû òó íå ðîáèëà, øòî æå áóäåø ³ëà?

Âøûòêû ãîñüö³ âåñ³ëüíû... Íå äàëåêî ëåì çà âîäó, Ïîâåçåìå íàøó ìîëîäó — Çàãîëîâêû è ïåðèíó, È ï³íÿçü³ ïîâíó ñêðèíþ. ßê-ÿ îäòàëü ï³äó Êîìóñè æàëü áóäå, Çàïëà÷å ñû çà ìíîì, Àëå ï³çíî áóäå. Áóäòå ì³ çäîðîâû Ãîðû è äîëèíû, Áî ÿ ñÿ âûáåðàì Îä ñâîéîé ðîäèíû. 145

Áóäòå ì³ çäîðîâû Âû ìî³ ïîðîãû, Êàäè õîäæóâàëè, Ìî³ ìëàäû íîãû. Áóäòå ì³ çäîðîâû Ìî³ òîâàðèøêû, Íå áóäó õîäèëà, Çà âàìè íà ôèøêû. Àíè íà ôèøêû, Àíè íà ÿãîäû, Áóäòå ì³ çäîðîâû ijâ÷àòà ìîëîäû. Ïîñìîò òû ä³â÷àòêî Íà òîòû êëèíî÷êû, Êàäè òû â³øàëî Ñâî³ ïàöþðî÷êè. À âåñ³ëüíû ãîñò³ íå ìàþò, Áî ñÿ äîì³â íå çáåðàþò, À ´àçäîâè þæ íå ìèëî, Áî ç áàðèëêû âûâ³òðèëî.

Çàãó÷àëè ãîðû Çàãó÷àëè ãîðû, çàãó÷àëè ë³ñû Äå ñÿ ì³ ïîä³ëè, ìî³ ìëàäû ÷àñû. ×àñû ìî³ ÷àñû, íå óæûëè êðàñû Ìî³ ìëàäû ë³òà, íå óæûëè ñüâ³òà. 146

Ãåé óæ ÿ ñÿ îæåíèë Ãåé, óæ ÿ ñÿ îæåíèë, ãåé, áóäó ´àçäóâàòè. Æåíà ñâèí³ ïàñòè, à ÿ íàâåðòàòè.

Åé, ñèâèé ãîëóá, ñèâèé Åé, ñèâèé ãîëóá, ñèâèé, À ãîëóáèöÿ ñèâøà, Îòåö, ìàòè ìèëà, Àëå æåíà ìèëüøà.

À öè òîòà, öè íå òîòà À öè òîòà, öè íå òîòà, øòî ðàíî âñòàâàëà, Ïîñìîòð³ëà äî îêºíêà, æå ñÿ íå âûñïàëà. Èùû íå äåí, èùû íå äåí, ñëàâà Ïàíó Áîãó Èùû ÿ ñÿ ïîïðèòóëÿì ´ó ñâîìó ìèëîìó.

Íå òîòà ì³ ìàìöÿ Íå òîòà ì³ ìàìöÿ, øòî ìÿ âûõîâàëà Ëåì ì³ òîòà ìàìöÿ, øòî ì³ ä³â÷à äàëà.

ijâ÷àòà è äðóæêû Ðîçêîøîíüêû ìî³, ÿê ñòå ñÿ ìèíóëè, ßê òîòû êâ³òî÷êû, øòî íà ÿð êâèòíóëè. 147

Êâ³òî÷êû êâèòíóëè è êâèòíóòè áóäóò. Ñüï³âàíî÷êû áûëè, àëå þæ íå áóäóò. Ñüï³âàíî÷êû ìî³ ñêëàäàíû, ñêëàäàíû, Øòî-ì ñîé íàñêëàäàëà êîëî ñâîéîé ìàìû. ϳäó äî ñâåêðóõû, ñòàíó íà ïîðîç³: Ñüï³âàíî÷êè ìî³ — â äàëåê³é äîðîç³.

Ìàì ÿ æåíó ìîëîäó Ìàì ÿ æåíó ìîëîäó, Íå ïóùó ºé íà âîäó — Ìîãëà áû ñÿ âòîïèòè, Ìóñ³ë áûì ñÿ æåíèòè. Îé òû ñòàðèé ñèâàêó, Âûâåä êîíÿ íà ìëàêó — Òàì ºñò òðàâà è âîäà, È ä³â÷ûíà ìîëîäà. Îé òû ñòàðèé øàëåíèé ̳íÿéìå ñÿ íà æåíû — Äàì òè ñòàðó çà ìëàäó, È êàïóñòû çàãðàäó. À óæ ÿ ñÿ îæåíèë, Òà óæ áóäó ñâîþ ìàë — Îé óæ ÿ Âàñ ä³â÷àòà, Òà íå áóäó ëþáóâàë. À óæ ÿ ñÿ îæåíèë, Óæ ìíÿ íÿíüî îòä³ëèë. Äàë ì³ êîæóõ ç âîøàìè, Æåáû-ì ðóøàë ïëå÷àìè. 148

*** ×åïòå æå åé ÷åïòå, äî íîâîãî ÷åïöÿ, Æåáû ìàëà èùû, òîãî ðîêó õëîïöÿ! Íå äàé ñîá³ ä³â÷à, â³íîê ç ãëàâû çíÿòè, Áî áóäåø òû çà íèì äîëãî áàíóâàòè. *** Âåäåìå ºé çà÷åïëåíó Òàêà íàøà ïàí³-ìëàäà, ßê íà ÿðêó áûñòðà âîäà. Òàêà îíà âåñåëà, ßê-áû ìàëà òðè ñåëà. Èäåìå ìû ç êîìîðå÷êû, Äàéòå æå íàì ïàëþíå÷êû Çðîáèëè-çìå ç ä³âêû-æåíó, Âåäåìå ºé çà÷åïëåíó. Íå äàëåêî ëåì çà âîäó, Ïîâåäåìå íàøó ìëàäó, Çàãîëîâêû è ïåðèíó, È ï³íÿçè ïîëíó ñêðèíþ. *** Íà çåëåíîé ïàñ³ö³, Ðîçìàðèÿ êâèòíå. À ÷ûºæ-òî ä³â÷àòêî  êîìîð³ çàâèòå? À õòî-æå ãî çàâèâàë? Õòî çà íèì áàíóâàë? À èùû áû áàíóâàë, Àëå óæ ãî äîñòàë. 149

Õòî áû ìîþ æåí³÷êó ëþáóâàë Êàæäèé ïòàøîê ïî ñòðîìû÷êó ñ³äàò, Êàæäèé ñîá³ ïîëåêøàíÿ ãëÿäàò. È ÿ ñîá³ ïîëåêøàíº íàéäó Âîçìó ï³äó ìåäæå äâ³ ïàííû.  ºäí³ ï³äó, ïîâ³ì ñëîâå÷êî,  äðóã³ ï³äó, ðîçêàæó ³ âøûòêî. Òî ïðî òåáå ìèëà âøûòêî Øòî ìû òàê ñÿ ëþáîâàëè â³ðíî.

Õòî ñÿ æåíèò ïðî äóæå ï³íÿçè Òîìó ëàñêà äîëãî íå âûäåðæûò ß ñÿ æåíèë ïðî äóæå ï³íÿç³ Îé Áîæå ìîé ÿê ìÿ âøûòêî ìåðçèò. Õòî ïðî êðàñó – êðàñà ëåì äî ÷àñó, Õòî ïðî ëþáîâ – ìà íà â³÷í³ñò. Õòî áû ìîþ æåíó ëþáóâàë — Âøûòêû áûì ìó ï³íÿç³ äàðóâàë.

*** Çûéä æå ìàìöþ ç íåáà, áî âàñ òó ãíåñ òðåáà. Îñâÿòèòè âîäó, îìûòè ìîëîäó. Íå ïðèäó íå ïðèäó, ÿ íå ìîæó ïðèòè. Ëåì ÿ áóäó ç íåáà, Ãîñïîäà ìîëèòè.

150

Îé ï³äó ÿ, ï³äó Îé ï³äó ÿ, ï³äó, êàäè-ì ÿ õîäèëà Òà-é ÿ ñîá³ íàéäó, êîãî ÿ ëþáèëà. Îé, èäó ÿ èäó, ñàìà íå çíàì êàäè Çàðîñëà ì³ ñòåæêà, ðîçìàðèéîì âñÿäè. Çàðîñëà ì³ ñòåæêà, çàðîñëè ïîò³÷êû Æåáû-ì íå õîäèëà, äî ñâîéîé ìàìè÷êû.

Ñüï³â ïðèäàíÿí Çàãðàé, æå íàì, çàãðàé, Ãåé, ÿê íàì ìàø çàãðàòè, Áî òó íå áóäåìå, Ãåé, äîëãî òàíöþâàòè.

Òàíåö è ñüï³â Ãîð³ëà ëèïêà, ãîð³ëà, Ìîÿ ìèëà ïîä íüîì ñ³äèëà, ²ñêîðêû íà íþ ïàäàëè, Ïàðîáöè çà íüîì ïëàêàëè. À âû ïàðîáöè íå ïëà÷òå, Çåëåíó ëèïêó çàãàñòå.  ðåøåò³ âîäó íîñèëè, Çåëåíó ëèïêó ãàñèëè.

151

Çåëåíà ëèïêà ÿäëîâåö, ˳ïøèé ïàðîáîê, ÿê âäîâåö, Áî âäîâåö áèº, êàòóº, Ïàðîáîê ëè÷êà ö³ëóº. Îé, ÿ ñîé õëîïåö, õëîï÷èíà, Îé, íå ìàì íÿíÿ íè ìàìû, Ëåì òîòó ºäíó ä³â÷èíó, Øòî ÿ ñîé òó çíüîì òàíöþþ.

*** Ïðèøëè íàì òó ïðèäàíÿíå, Øòîæ ìû ³ì òó ³ñòè äàìå, Íàðóáàìå äðîáíûõ òð³ñîê, Íàêëàäåìå íà ñ³ì ìèñîê. Ïðèøëè íàì òó ïðèäàíÿíå, Øòîæ ìû ³ì òó ³ñòè äàìå, Çàð³æåìå ³ì áàðàíà, Íàé ñÿ ãîñòÿò àæ äî ðàíà. Òàíüöóâàëè ñâàòîâå, Âøûòêû íîâîáðàíö³, Òåïåð ñîá³ ïîãóëÿþò, Ïàíîâå ïðèäàíö³.

*** Æàëü ì³ º, æàëü ì³ º, Æàëü íÿ ïîòðÿñóº, Õòî ìíÿ íå âûõîâàë Òàì ì³ ðîçêàçóº. 152

Õòî ìíÿ íå âûõîâàë Ðàç ì³ ³ñòè íå äàâ, À òåðàç ñÿ áóäå Íà ì³ ïîíåâåðàâ. Ïîçíàòè, ïîçíàòè, Êîòðû õëîï æåíàòè, Ïðîêâèòàò ìó ëè÷êî ßê ãîðíåö ùåðáàòè.

Áûëî íå ðóáàòè Áûëî íå ðóáàòè çåëåíîãî äóáà — Áûëî ìÿ íå áðàòè, êîëè-ì òè íå ëþáà. Îé ìàòè, ìàòè êàëèíîâèé öâ³ò — À óæ òû ìí³ çàâÿçàëà Çà íåëþáîì ñâ³ò. Îé ìàòè, ìàòè, ìàòè ÷àñ, /õ2 Ìåíå çà ìóæ äàòè ÷àñ, /õ2 Ìåíå ìåæå ëþäåé, Ìîæå ìåí³ ëåã÷å áóäå. Áûëî íå ñòèíàòè çåëåíó êàëèíó, Áûëî ìíÿ íå áðàòè, ìîëîäó ä³â÷ûíó. Îé ìàòè, ìàòè êàëèíîâèé öâ³ò — À óæ òû ìí³ çàâÿçàëà Çà íåëþáîì ñâ³ò. Áûëî íå êîïàòè ïîä ïîðîãîì ÿìû, Áûëî ìÿ íå áðàòè, îä íÿíÿ îä ìàìû, Îé ìàòè, ìàòè, êàëèíîâèé öâ³ò — 153

À óæ òû ìí³ çàâÿçàëà, Çà íåëþáîì ñâ³ò. Îé, ìàòè... è ò. ä.

Ãîðà, ãîðà, ãîðóâàòà Ãîðà, ãîðà, ãîðóâàòà, Ìîÿ ìèëà âîëþâàòà Ãåé, ÿ-ÿ, ãåé, ÿ-ÿ-ÿ, ãåÿ-ãåÿ. Õîö áû ìàëà è òðè âîëÿ, Áîäàé áûëà ìèëà ìîÿ Ãåé, ÿ-ÿ-ÿ. ×îðíà ãîðà ðîäèò ïîïåð, ×ûÿ æå ÿ, áóäó òåïåð, Ãåé, ÿ-ÿ-ÿ. Ãåé-ÿ-ãîÿ, ñàìà ñâîÿ. Ïðèä ßíè÷êó, áóäó òâîÿ, Ãåé. ßí÷ûê-ßí÷ûê, íå áóä áëàçåí, Íå ïðîïèâàé âøûòêî ðàçîì, Ãåé, ÿ-ÿ-ÿ Áî ÿê ïðîïºø, íå áóäåø ìàë, Ïðèéäå çèìà, áóäåø æåáðàë, Ãåé, ÿ-ÿ-ÿ.

Öè ÿ â Ëóç³ íå êàëèíîì öâèëà Öè ÿ â ëóç³, íå êàëèíîì öâèëà, Öè-æ ÿ â ëóç³ íå ÷åðâåíà áûëà, 154

Âçÿëè ìåíå ïîëàìàëè, È ãàëóçÿ ïîâÿçàëè. Òàêàæ äîëÿ, òàêà äîëÿ ìîÿ! /õ2 Öè-æ ÿ â ìàìû íå ºäèíà áûëà Öè-æ ÿ â íÿíÿ íå ëþáèìà áûëà, Âçÿëè ìåíå ïîâ³í÷àëè, È ñüâ³ò ìåí³ çàâÿçàëè. Òàêàæ äîëÿ, òàêà äîëÿ ìîÿ! /õ2 Öè íå ë³ïøå áûëî ñÿ âòîïèòè, Öè êðàùîãî õîö âî ñí³ ïîëþáèòè? Áûëè ð³÷êû ïîâûñûõàëè, Áûëè êðàùû, ïîâìåðàëè, Òàêàæ äîëÿ, òàêà äîëÿ ìîÿ! /õ2

Ìàìöþ ìîÿ, ìàìöþ Ìàìöþ, ìîÿ ìàìöþ, Ëåì ìÿ ºäíó ìàòå, Äîáð³ ïîäóìàéòå, Çà êîãî ìÿ äàòå. Íå äàéòå ìÿ çà äâîõ, Ò³ëêî çà ºäíîãî, Äîáð³ ñîé óâàæòå, Æåáû çà ôàéíîãî. À ìîÿ ðîäèíà Áàðç ñÿ äîáð³ ìàº, À ÿ â ÷óæ³ õàò³ ßê ì³ Ïàí Á³ã äàº. 155

Ìèñüë³ëàñ, ìàìóñþ, Æå ñÿ ìåíå çáóäåø, ß òè íîâ³äàëà, Æå ïëàêàòè áóäåø. ß òè ïîâ³äàëà, Æå áóäåø ïëàêàëà, ßê òè ºäíà ëûæêà Çîñòàâàëà áóäå. Ëèæêà òè çîñòàíå,  õàò³ áóäå ïóñòî. Çàïëà÷åø ñîé çà ìíîì, Áî òè áóäå òÿæêî. À ÿ â ñâîéîé ìàìè Âèãóëÿâà ÿìè.  ÷óæîé ìàìè ð³âíî, Ãóëÿòè íå â³ëüíî. Íå â³ëüíî ãóëÿòè, Íå çíàì íè÷ ðîáèòè, Íå ðàäæó âàì, ä³âêè, Îä ñâî³õ ìàì èòè.

Ñüï³â äðóæá³â Äðóæáà ÿ ñîé, äðóæáà, Ãîðüêà ìîÿ ñëóæáà, Çà òðè ðî÷êû-ì íå êîñèë, Äðóæáèòè-ì ñÿ ïðîñèë. 156

À íàøû äðóæáîâå, Áàðç ñÿ ïàðàäóþò, Æå ñîé íà äðóæáèíàõ Ç äðóæêàìè òàíöþþò. À íàøû äðóæå÷êû, Òàíöþéòå âû ç íàìè, À íàé âàì íå ðîñíå Òðàâêà ïîä íîãàìè. Ñìîò-æå ñîá³ ìëàäèé, ßê áóäåø ´àçäóâàë, Æåáû-ñ ñòàðèé îâåñ — Íîâûì ïðèñûïóâàë.

Ñàìà ÿ ðóæó ñàäèëà Ñàìà ÿ ðóæó ñàäèëà, Ñàìà ÿ ðóæó ïîëèâàëà, Ñàìà ÿ ñàìà, õëîïöÿ ëþáèëà, /õ2 À òåïåð áóäó ïëàêàëà. /õ2 Îé òû ìàìè÷êî ïðåìèëà, ×îì æå-ñ òû ìåíå íå áèëà, Êîëè-æ òû äîáð³ â³ä³ëà, ßê ÿ ç ôðà³ðîì ñ³äèëà. Îé, âû ä³â÷àòà, çàìóæ íå õîäòå, Îé, âû ä³â÷àòà, íå â ïîðó, Áî ÿ ìîëîäà çà ìóæ âûøëà, Òåïåð ìÿ áîëèò ãîëîâà. 157

Òó ºäíî ïëà÷å, áî õî÷å ³ñòè, À äðóãå ïëà÷å, áî õî÷å ñïàòè, À ñòàðèé ëåæûò ñîá³ íà ëóæêó, Êàæå ñîé ïîäàòè ëþëüêó. À ÿ ìó ëþëüêó íàëàäóâàëà, Ç íèçêûì óêëîíîì ïîäàëà, Òîãäû ÿ, òîãäû, áûëà ùàñòëèâà, Çàêàëü ÿ ìóæà íå ìàëà.

Ñüï³â ìîëîäîé Ëþáóé, æå ìÿ, ëþáóé, È ÿ òåáå áóäó, Õîö â êàæäó íåä³ëþ, Áèòà îä òÿ áóäó. Õîö â êàæäó íåä³ëþ, Àáû íå â êàæäèé äåíü, Ëþáóé, æå ìÿ, ëþáóé —  êàæäèé äåíü áåç òûæäåíü.

Ñüï³â Ñâàøîê Ç ãîðû ñÿ õìàðûò, Ç äîëû ñÿ õìàðèò, Áóäå ëÿëî ö³ëó í³÷, Ñïîäàáàëî ì³ ñÿ ijâ÷à ó ñóñ³äà, Àëå ì³ ãî íå õòÿò äàö. Ãåé, øòî ñÿ ñòàëî, Ç äðóãûì ñÿ êîõàëî, 158

Òåïåðü ì³ ãî äàâàþò, À ÿ éî´î íå õî÷ó, Îáåðíó ñÿ, ãäå ñõî÷ó, Òà íàé ñîé ãî äîìà òðèìàþò. Îé, öè òîòà, öè íå òîòà, Øòî ðàíî âñòàâàëà, Ïîñìîòð³ëà äî îêºíêà, Æå ñÿ íå âûñïàëà. Èùå íå äåíü, èùå íå äåíü, Ñëàâà Ïàíó Áîãó, Èùû ÿ ñÿ íàïðèòóëÿì ¥ó ñâîìó ìèëîìó.

Ó Ìàìû íà ãîñòèí³ Äàëà-ñ ìåíå ìàìöþ, çà ë³ñ çà äóáèíó Æåáû-ì íå õîäèëà, äî âàñ íà ãîñòèíó. À ÿ ë³ñ ïåðåéäó, ïðåñêî÷ó äîëèíó — À äî âàñ ìàìè÷êî, ïðèäó íà ãîñòèíó. Õîâàëà-ñ ìÿ ìàìöþ, õîâàëà, õîâàëà, ßêà á³äà ïðèøëà, çà òàêó-ñ ìÿ äàëà. Äàëà-ñ íÿ ìàìî÷üêî, çà ë³ñ, çà áðåçèíó, Æåáû-ì íå õîäèëà äî âàñ íà ãîñòèíó. À ÿ ë³ñ è áðåçííó äîêîëà îìèíó, Äî ñâîéîé ìàìîíüêû ïðèéäó íà ãîñòèíó.

Áûëî ñâîãî ñûíà ïî ìåíå íå ñëàòè À òû íåâ³ñòî, øòî ðîáèø? Êîðîâû æåíóò, à òû ñïèø. 159

Êîðîâû æåíóò íà ïîëå, À òû ëåæèø â êîìîð³. Íàé òàì æåíóò è ç ïîëÿ, Òî ºñò ãàíüáà íå ìîÿ, Ëåì òî ãàíüáà ìèëîãî, Æå-ì çàñïàëà êîëî íüîãî. Ðîáîòè÷êî ìîÿ, ßê òû ì³ îñòàëà, Òà ÿê áû ÿ òåáå — Ðîáèòè íå çíàëà. Õîö áû ÿ ðó÷åíüêû Ïî ëîêò³ çðîáèëà, Ìîÿ ðîáîòè÷êà, Âñå ñâåêð³ íå ìèëà. Õîö áû ÿ ðîáèëà, Íèêîëè íå ñïàëà, Ñâåêðà âñå ïîâ³äàò — Äî ïîëóäíÿ ñïàëà! Ïîëóäíå, ïîëóäíå, Ïîëóäåíêó íåº — Òà öè ñâåêðà âìåðëà, Öè ºé äîìà íåº? Äîìà îíà, äîìà, Ëåì íå õî÷å äàòè, Õî÷å ïîëóäåíîê Ç âå÷åðüîì çîãíàòè.

160

Äàëà-ñ ìÿ, ìàìè÷êî, Òàé äàëà, òàé äàëà, ßê áû-ñ êîíîïåëüêó Äî áîëîòà çàñ³ÿëà. ßê òîé êîíîïåëüö³  áîëîò³ áûòè, Òàê è ì³, ìàìè÷êî, Ç ìî³ì ìóæîì æûòè.

161

²ñòîðèÿ ïåðøîé ëåìê³âñêîé ïëûòû “ËÅÌÊÎÂÑÊÅ ÂÅѲËß” Íàðîäíà ïîåçèÿ, íàðîäíà ï³ñíÿ, òî çåðêàëî äóøû — áîãàòñòâî êàæäîãî íàðîäà. Ëåìê³âñê³é íàð³ä áîãàòèé â íàðîäíó ïîåçèþ è ï³ñüíþ, íå óñòóïëÿò èíøûì íàðîäàì â ò³ì äóøåâí³ì, ñòâîðåíûì â³êàìè áîãàöòâ³. “Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ” Øêèìáû è Êî. ìຠíåîö³íåíó âàðò³ñò â ò³ì, æå íà ïëûòó ïåðåíåñåíî æûâî, íàòóðàëüíî, íàðîäíå âåñ³ëÿ íà Ëåìêîâèí³, áåç íèÿêûõ àðòèñòè÷íèõ ïðèêðàñîê. Òîò íàðîäíèé ñòèëü, òîòà ïðàâäèâ³ñò ïðè÷èíÿò ñÿ äî òîãî, øòî ïëûòû íàð³ä ëþáèò, áî ÷óº, æå òî éîãî, òàêå, ÿê áûëî â ñòàðûì êðàþ â äàâí³ì ñåë³. ×óäíî, æå ñóñ³äå Ëåìê³â, Ïîëÿêû è Ñëîâàêû ëþáÿò «Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ» á³ëüøå, ÿê ñâî³ âåñ³ëÿ! Ìû ä³ñòàëû ëèñò îä íàøîãî êðàÿíà â Detroit, ãäå ïèøå, øòî Ïîëüêà, êîëè ïî÷óëà «Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ», çàïëàêàëà. Ëåì ïðàâäèâå íàðîäíå ñëîâî, ãâàðèò íàðîäó äî ñåðäöÿ è äî ðîçóìó. Ëþäå â÷åíû â ìóçèö³ è ñüï³â³, òàê íàñüï³âàòè íà ïëûòû ÿê íåó÷åíû òîãî — Øêèìáà è Êî. íå ïîòðàôëÿò, áî â÷åíû îäòâîðèëè áû òàê, ÿê ³õ â÷ûëè, à Øêèìáà è Êî. íàñüï³âàëè òàê, ÿê ÷óëè, ÿê ñàìû äàêîëè ñüï³âàëè íà âåñ³ëþ, ïåðåäàëè òàê, ÿê îíî áûëî è çàòî îíî ë³ïøå îä âñÿêûõ äðóãûõ, õîö áû è êðàùå ñüï³âàëè. Âåñ³ëÿ Øêèìáû è Êî. ÷ûñòî íàðîäíå! Çà Øêèìáîì áðàòÿ Ãîëóòÿêû-Êóçÿíû ç Îäðåõîâû íàãðàëè “Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ Ñÿíîöêîãî ïîâ³òà”. Ç ïëûò ïðîçâó÷àëè ïðåêðàñíû ëåìê³âñêû ñüï³âàíêû Àííû Äðàíü è ªâû Äîëèíà, ìîãó÷èé ñâîéîì êðàñîòîì ãîëîñ Ìàðè³ Ãîí÷àðèê è äðóãûõ îää³ëüíûõ ñüï³âàê³â è ñüï³âàþ÷ûõ ìóçû÷íèõ ãðóï. 162

 êàëåíäàð³ Ëåìêî—Ñîþçà íà 1947 ð³ê çâåäåíèé íåïîëíûé ñïèñîê ëåìê³âñêûõ ïëûò ä³øîë äî áëèçêî 200 íàðîäíûõ ñüï³âàíîê. Äð. Ñèìåîí Ïûæ, êîòðèé ñîñòàâèë òîò êàëåíäàð, çàÿâèë òàê, êîëè ïåðåçð³ë ñïèñîê: Øòî òî çà ñèëà â íàø³ì íàðîä³! Òî âåëèê³é ãðîìàäíèé òðóä è åíåðã³ÿ âëîæåíà â òîòî ä³ëî. À òî âøûòêî ñÿ ñòâîðèëî áåç ñïåöèÿëüíîé êoìïàí³³.  ñâî³é ñòàò³, Øòåôàí Øêèìáà äîäàë, æå òî âøûòêî áûëî çðîáëåíå áåç ïîìî÷û ³íòåëèãåíöè³. Îò, øòî ºñò âåëèêå â ò³ì ä³ë³! Ìû îä ñåáå äîäàìå, øòî íàøà iíòåëèãåíöèÿ íå ðîçóì³ëà ñèëû ñâîãî íàðîäà è ìàëî ³íòåðåñóâàëà ñÿ ãëóáèíàìè éîãî ìîðàëüíîé êóëüòóðû. Ñàì Øòåôàí îïèñàë ³ñòîðèþ ïåðøîé ëåìê³âñêîé ïëûòû òàê:  ì³ñÿöè ìàþ 1928 ðîêó — âûñëóõàëè âû ïåðøó ëåìê³âñêó ïëûòó “Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ”, êîòðà òî ïëûòà áûëà íàñüï³âàíà è îðãàí³çóâàíà íàøûìà Ëåìêàìè. Îä òîãî ÷àñó ÿ îòðûìàë äóæå ëèñò³â îä Âàñ, Áðàòÿ Ëåìêû, â êîòðûõ Âû ïûòàòå, ÿê òî ÿ äî òîãî ä³øîë, øòî íàø îáû÷àé, íàøà ëåìê³âñêà ï³ñüíÿ, íàøå âåñ³ëÿ, ïîïàëî íà ïëûòó. Òàê ÿ õî÷ó Âàì òó íàïèñàòè, ÿê òî äî òîãî ä³øëî. Êîëè ïîÿâèëè ñÿ ï³ñüí³ äðóãèõ íàðîä³â è ³õ âåñ³ëÿ íà ïëèòàõ, ïðèì³ðîì ïîëüñêå, ñëîâàöêå öè óêðà³íüñêå, ìåíå òî òàê çàñìóòèëî, æå íàøîãî ëåìê³âñêîãî í³ò, øòî ÿ è ñïàíÿ íå ìàë, áî ìÿ ãðûçëî, æå íåº êîìó âûäàòè ïëûòó. È òàê îä ìîãî ïðè³çäó â Àìåðèêó â 1912 ðîêó, àæ ïî 1928 ð³ê øóì³ëà äóìêà â ìî³é ãîëîâ³, æåáû âûäàòè ïëûòó, æå ïðèäå ÷àñ, êîëè ìû Ëåìêû-Ðóñèíû äî÷åêàìå ñÿ ñâîãî. Íà æàëü ìîÿ äóìêà íå ñïîëíÿëà ñÿ. Òî òó â Àìåðèö³ ïåðøèé ðàç ïî÷óë ëþäñê³é ãîëîñ 163

è ìóçûêó íà ïëûò³. Ìåíå òîòî ñòðàøíî óäèâèëî è çà³íòåðåñóâàëî, ÿêûì òî ñïîñîáîì ìîæ ïåðåäàòè ãîëîñ íà ìàëå êðóãëå ãëèíÿíå êîë³÷êî?

²ñòîðè÷íèé äåí äëÿ íàñ Ëåìê³â Íå çàáûë ÿ è íèêîëè íå äóìàì çàáûòè òîò äåí — ÷åòâåð 5-ãî àïð³ëÿ 1928 ðîêó, êîëè âûïðîñèë ñÿ ç ðîáîòû, äå ïðàöþâàë íà ñòð³òêàðàõ /òðàìâàÿõ/ â Áðóêëèí³, Í. É. È òàê òîãî äíÿ âûáðàë ñÿ â äîðîãó ïî³õàòè äî êîìïàí³³ "Îêåã" â Íüþ Éîðêó, øòîáû äîâ³äàòè ñÿ, öè ïîçâîëÿò îíè íàãðàòè ì³ ïëûòó ç ëåìê³âñêîì ìóçèêîì. ²õàë ÿ òàì ç ìàëîì íàä³éîì, áî íå äóìàë, æå ç òîãî äàøòî âûéäå, à íå íàä³ÿë ñÿ ÿ çàòî, áî ÿê ì³ áåñ³äóâàëè - íàãðûâàòè ïëûòû, ò. º. áåñ³äóâàòè, ñüï³âàòè íà ïëûòû ìîæóò ëåì âûâ÷åíû ñüï³âàêû-àðòèñòû. À ÿ ëåì ïðîñòûé õëîï, è îíè ñÿ ëåì ç ìåíå òàì âûñüì³þò. ²õàë òàì ç ìàëîì íàä³éîì, àëå ç âåëèêîì îäâàãîì, áî ÿê çíàìå, õòî ïîáåðàò ñÿ âûñòóïèòè ïåðåä ïóáëèêîì, òîò õîö áåç âûñøîé íàóêû, íî ìóñèò áûòè ñèëüíîé îäâàãû è ìàòè õîö êóñ òàëàíòó äî òîãî. Òàê ÿ ºäåí, êîòðûé áåç âûñøîé îñüâ³òû, íî ñèëüíîé îäâàãû è êóñ òàëàíòó, âûéäó â âïåðåä. Çà âï³ë ãîäèíû ÷àñó ÿ þæ íà îôèñ³. Òàì ïûòàþò ñÿ ìÿ, æå øòî ÿ ñîá³ æû÷ó? ß áû ðàä, ðåêó, çíàòè öè ì³ã áû-ì íàãðàòè õîö ºäíó ïëûòó â ò³é êîìïàí³³! — À òû àðòèñòà è íàãðàâàë ºñ äàêîëè ïåðøå ïëûòû â äàÿê³é äðóã³é êîìïàí³³? — ïèòàþò ñÿ ìåíå. — ͳò, ðåêó, ÿ íå àðòèñòà è íèêîëè ïåðøå íå íàãðûâàë ïëûòû — îäïîâ³ë ³ì. — Íî, ÿ ïî÷óâàì ñåáå, ÿêî áû àðòèñòà, áî òàêó ïëûòó, ÿêó ÿ ìàì íà äóìö³, ìîæå áûòè ë³ïøûì óñï³õîì, ÿê äàÿêîãî þæ çíàíîãî àðòèñòû. 164

— À øòî òû ìàø íà ìûñëè íàãðàòè è íà ÿêûì ÿçûêó? — ß ìàì íà äóìö³ íàãðàòè ñòàðîêðàéîâå âåñ³ëÿ, êîòðå ìຠäóæå âåñåëûõ öåðåìîí³é, è òàì â êðàþ òàêû âåñ³ëÿ òðûâàþò ïî äâà, à è òðè äíè. —  ÿê³ì òî êðàþ òàêû âåñ³ëÿ ñÿ îäáûâàþò? — Òàêû âåñ³ëÿ ñïðàâëÿþò, ðåêó, ïî ñåëàõ íà Ëåìê³âñê³é Ðóñè, êîòðà çíàíà ÿêî Êàðïàòñêà Ðóñü. ²ç ìîãî ïîÿñíåíÿ íà îô³ñ³ íå çðîçóì³ëè ìåíå, øòî ºñò òàêå Ëåìêî àáî Êàðïàòñêà Ðóñü, íî êàçàëè ïî÷åêàòè õâèëüêó, àáû ìåíå ïðåäñòàâèòè ³õ ìåíàæåðó, êîòðèé ðóêîâîäèë äåïàðòìåíòîì ïðè íàãðûâàíþ âñ³õ ñëàâÿíüñêûõ ïëûò. Î ïàðó ìèíóò âõîäèò òîò ³õ ìåíàæåð è çüâ³äóº ñÿ ïî àíãëèéñêû, íà ÿêûì ÿçûêó ÿ áåñ³äóþ. ß ãâàðþ, æå ïî êàðïàòîðóñêû, à â³í äî ìåíå: — Î, òî âû êàæåòå, æå ñòå óêðà³íåö. — ͳò, ðåêó, íå óêðà³íåö, áî ÿ íå ïîõîäæó ç Óêðà³íû, à ç Êàðïàò, è ìû ìàìå èíøèé äèÿëåêò â áåñ³ä³, ÿê ìàþò Óêðà³íö³ /.../ È òàê ñëîâî ïî ñëîâ³, ìû íà÷àëè î íàãðèâàíþ ïëûòû “Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ”. ß éîìó ïîÿñíèë î íàøûõ âåñ³ëüíûõ îáû÷àÿõ, íî â³í ïîáîþâàë ñÿ äàòè íàãðàòè òàêó ïëûòó, áî áóäòî çà òàêèé íàð³ä íèõòî íå çíà, è ïëûòà íå áóäå ìàòè óñï³õó, à òîâäû êîìïàí³ÿ áóäå ìàòè ñòðàòó è áóäå æàëóâàòè ñÿ íà íåãî, æå ÷îãî ïîçâîëèë ì³ íàãðàòè òàêó ïëûòó. ³í ïðåäñòàâèë ñÿ ì³ ïî íàçâèñêó, ÿêî ìèñòåð Äæüîíñîí, áî çì³íèë íàçâèñêî ç ðóñêîãî íà àìåðèêàíüñêå, àëå íå çíàì ïî ÿê³é òî ïðè÷èí³. Òàê ÿ äî íåãî çâåðòàì ñÿ. — Ìèñòåð Äæüîíñîí, íå á³éòå ñÿ, æå òàêà ïëûòà íå áóäå ìàòè óñï³õ, áî ÿ ðåêó - çíàì, æå íàñ Ëåìê³â òó â Àìåðèö³ ºñò äâà ðàçû á³ëüøå, ÿê âàñ ç äåðæàâíîé Ðóñè, 165

à äî òîãî ÷àñó èùû íèêîëè íå ìàëè ìû ñâîéîé ïëûòû, è ÿ ïåâíèé, øòî êîëè ïîÿâèò ñÿ íà ñüâ³ò³ òàêà ïëûòà, òî ðîñïðîäàñò ñÿ òèñÿ÷àìè! Òó ïðèõîäèëî ì³ îñòàâèòè îôèñ è ï³òè äà´äå äî äðóãîé êîìïàí³³, öè áû ì³ íå ïîçâîëèëà íàãðàòè òàêó ïëûòó. À òó ìèñòåð Äæüîíñîí äàº ì³ òàêå çüâ³äàíÿ: — ßê äóìàòå, ìèñòåð Øêèìáà, òàêà ïëûòà áóäå ìàòè íàñò³ëüêî óñï³õà, àáû îïëàòèëà Âàì çà íàãðàíüå, â ñóìì³ 50 äîëÿð³â, è ïîêðûëà ñâî³ ðîçõîäû?  òàê³ì ðàç³ ìîæåòå ïðèãîòîâèòè ñÿ äî íàãðàíÿ ºäíîé ïëûòû. È êîëè áóäåòå ãîòîâû, òî ïîçâèéòå ìåíå, àáû ÿ ïîñëóõàë âàøîé ìóçèêû è ñüï³âó. À êîëè óçíàì, æå íàïðàâäó âàøû ï³ñüí³ è ìåëîäè³ ð³æíÿò ñÿ îò óêðà³íüñêûõ — òî âûïóñòèìå ïëûòó. Ïîäÿêóâàë ºì ìèñòåð Äæüîíñîíó è âò³øåíèé âåðòàì äîì³â. Çàðàç ñ³äàì è ñïèñóþ ïðîãðàìó äëÿ òîé ïëûòû, à ïàê ºì çà÷àë çáåðàòè âåñ³ëüíó äðóæûíó. Çàøîë ºì äî Ïåòðà Äóäðû è ïîâ³äàì øòî ì³ òðåáà ìóçèêàíò³â, ãðàòè íà ïëûòó. Ïåòðî Äóäðà ïðèíÿë ðîáîòó è ïîñòàðàë ñÿ î á³ëüøå ìóçèêàíò³â. Òåïåð òðåáà áûëî ñâàøîê, æåáû ñüï³âàëè. Çàõîäæó äî êóìû Ðîçàëè³ Áûáåëü è ãâàðþ: — Êóìî, òðåáà ì³ ñâàøêû. — Äîáð³ — ãâàðÿò êóìà, àëå òðåáà èùû ºäíîé ñâàøêû. Çàéäó äî ñâàõû ªâêû Äîëèíû — îíà äîáðà ñüï³âà÷êà. Ïðèõîäèìå äî ñâàõû Äîëèíèõû, ãâàðþ æå ñÿ æåíþ, òðåáà ì³ ñâàõû. — Íå âîðîæòå ñîá³ òàê, ãâàðèò ñâàõà, áî ÷àñîì ìîæåòå ïîâäîâ³òè, òî âñå âàì áóäå æàëü, æå ñòå òàê ñîá³ âîðîæûëè. — ͳ, ñâàõî, ÿ ëåì õî÷ó æåáû ñòå ñüï³âàëè íà ïëûòû! Îá³öÿëà è ñâàõà Äîëèíà. Íî, ñëàâà Áîãó, þæ ìàì ñâîþ êîìïàí³þ. 166

È òàê äðóæûíó çîáðàë ºì â òàê³ì ñîñòàâ³: Ïåòðî Äóäðà ç ñåëà Ðîçä³ëÿ ´îðëèöêîãî ïîâ³òà, Âàíüî Âàòðàëèê ç ñåëà Äàëüîâà êðîñíÿíñêîãî ïîâ³òà — îáà ìóçûêàíòû íà ãóøëÿõ. Âàíüî Æåëåì çî ñåëà Áîäàêû â ´îðëèöê³ì ïîâ³ò³ — ìóçèêàíò íà áàñàõ. ªâäîêèÿ Äîëèíà ç ðîäó Øåöèíà, ç ñåëà Êîðîëåâà Ðóñêà ´ðèá³âñêîãî ïîâ³òà — îäîãðàëà ðîëþ ÿêî ìîëîäèöÿ è ñâàøêà, Ðîçàëèÿ Áûáåëü ç ñåëà Áàíèöÿ â ´îðëèöê³ì ïîâ³ò³ — îäîãðàëà ðîëþ ÿêî ñâàøêà è ìàìà ìîëîäîé. À ÿ ñàì ïîõîäæó çî ñåëà Âîëîâåö, ò³æ â ´îðëèöê³ì ïîâ³ò³ — îäîãðûâàë ðîëþ ÿêî ñòàðîñòà, ìàðøàëêà, ìîëîäîãî è îòåö ìîëîäîé. Íî ñëàâà Áîãó, äðóæûíà þæ çàïðîøåíà, ïðîãðàìà ñîñòàâëåíà, è ëåì íà÷àòè ïðîáû ðîáèòè. Àëå ãäå? Òà ëåì â ìî³ì äîì³ è òî òàê ñòèõà, àáû àíè íèõòî íå çíàë, æå øòî ñÿ òâîðèò, áî ÿê ñÿ ëþäå äîâ³äàþò, à îñîáëèâî ñóñ³äû, òî ëåì íà ãàíüáó áóäå, ÿêáû òàê ç òîãî íè÷ íå âûøëî. Íî àëå òó èùû äðóãà á³äà, áî òåïåð þæ ìîÿ ñòàðà çàáðàëà ñëîâî è ãâàðèò: — Ñòàðèé, òà öè òû çíàø, æå òåïåð íà÷àë ñÿ ñüâÿòèé âåëèêîäíèé ïîñòîíüêî, à òû õî÷åø òó ìóçèêó è ñüï³âû âå÷åðàìè ïðîâàäèòè. — Òà çíàì, ìîÿ ëþáà, çíàì, æå òî ïîñòîíüêî âåëèêèé, íî Ãîñïîä îòïóñòèò ì³ òîò ãð³õ, áî ÿ íå ðîáëþ òîòî íà íèÿêû âåñ³ëüíû ðîçïóñòû, à ïðîñòî ñÿ ðîáèò òîòî äëÿ òîãî íàðîäà, ç êîòðîãî ìû ïîõîäèìå. È òàê ñòàðà ïðèçíàëà ì³ òî çà ïðàâäó, è íà äðóãèé âå÷åð çîãíàë ÿ âñþ äðóæûíó, è íà÷àëè çìå ïåðøó ïðîáó. Ìóçèêà ãðàº, ñâàøêû ñüï³âàþò, àæ ñÿ õûæà òðÿñå, ëþäå ñÿ çàòðèìóþò ÿêáû íà äàÿêå ÷óäî. Íî ñòàðîñòà ç äðóæèíîì íè÷ ç òîãî ñîá³ íå ðîáëÿò, êîáû ëåì ç òîãî äàøòî âûøëî. Òàêû ïðîáû ìû ðîáèëè äâà ðàçû â òûæíè, à íà îñòàòíþ ïðîáó ïîêëèêàë ºì ìèñòåð Äæüîíñîíà, àáû ïîñëóõàë, ÿê Ëåìêû ãðàþò è ñüï³âàþò. 167

³í ïðèøîë è ïðèçíàë íàì, æå íàøû ìåëîäè³ è ñüï³âàíêû äàëåêî èíàêøû îä óêðà³íüñêûõ è âåëèêîðóñêûõ. Ïî ò³ì âûñëóõàíþ îñòàòíüîé íàøîé ïðîáû, ìèñòåð Äæüîíñîí íàçíà÷èë íàì äàòó, êîëè ìàìå ïðèòè äî ³õ ñòóäèÿ íàãðàòè òîòó ïëûòó. Íàçíà÷èë íàì íà 23-ãî àïð³ëÿ. Áûë òî ïîíåä³ëüîê. Òîãî æå äíÿ ðàíî ö³ëà äðóæûíà çûøëà ñÿ â ìî³ì äîì³. Òó êàæäèé õîä áóäòî âåñåëè, íî äóìàò ñîá³, æå øòî ç òîãî âøûòêîãî âûéäå. Ïåðåä âûõîäîì ç äîìó, ñòàíóë ºì íà ïîðîç³ è áëàãîñëîâëþ òîòó äðóæèíó: — Èäåìå ìû — ðåêó, â òîòó äàëåêó äîðîãó, äå èùû íèêîëè â ³ñòîðè³ íàøîãî íàðîäà íèõòî òàì íå áûë. È äàé Áîã, àáû ìû ùàñëèâî âûïîëíèëè òîòó òÿæêó äîëþ íàøîãî Ëåìêà-Ðóñèíà. Ïî ò³é áåñ³ä³ ñ³ëè ìû íà òàêñ³, è ÷åðåç äîëãèé áðóêëèíüñêèé ì³ñò, ïîíàä ãëóáîêó ð³êó ²ñò Ðèâåð ìû íå çàäîëãî þæ â ñòóäèþ ïðè Þí³îí Ñêëåð â Íüþ Éîðêó. Òàì íà íàñ þæ ÷åêàëè, è ÿ áåñ³äóþ äî äðóæûíû: — Êîëè çìå þæ òó, òî ïîêàæìå ñÿ, æå çíàìå ñâî³ ðîë³, àáû çìå ñÿ íå ìûëèëè è íå ñòðàõàëè. Òó êàçàëè ñÿ íàì ïîðîçáåðàòè ç ãðóáøîé îäåæû. Æåíû çíèìàþò ïëàùû. Áàñèñòà Âàíüî Æåëåì õîò³ë ïîêàçàòè ñÿ äæåíòåëüìåíîì, îïåð áàñû î ñò³íó, à ñàì ïîìàãàë çíèìàòè ïëàùû çî ñâàøîê, à òûì÷àñîì âåëèêû áàñû — áóõ íà ï³äëîãó, è îäîðâàëà ñÿ íà íèõ ãîëîâêà. — Àãà, þæ çìå òó — ðåêó, è ÿê ïîâ³äàþò, òàê è ïðàâäà, æå íå ìàë ñÿ á³äíèé äîáð³ íèêîëè è íå áóäå. Ïî òàê³ì âûïàäêó âñ³ ïîñòðàøåíû, à â ò³ì è ìåíàäæåð Äæüîíñîí, íî ÿ âûòÿã çî ñïîäí³ ðåì³í-êðûòíèê, à áàñèñòà íàøîë êàâàëîê äðîòó, è òàê ìû ïðèâÿçàëè ãîëîâêó íà áàñàõ. È òîòî îñì³ëèëî âñ³õ íàñ. Íî, øòî ïðàâäà, òîòû áàñû íå ìàëè þæ òîãî ãîëîñó, ÿê ïåðåä òûì. 168

— Íî òà þæ çìå ãîòîâû — ãâàðþ äî ìèñòåð Äæüîíñîíà. Ïîñòàâèëè íàñ ïåðåä ì³êðîôîí, è êàæóò ãðàòè è ñüï³âàòè. À ïåðåä òûì ðîñïîâ³ëè íàì, ÿê ïîñòóïóâàòè â ÷àñ³ íàãðûâàíÿ. À áûëî òî òàê íàêàçàíå: êîëè çàñüâ³òèò ñÿ íà ñò³í³ ÷åðâåíå ñüâ³òëî, òî òîâäû íà÷èíàìå íàãðûâàòè ïëûòó. Ïëûòà íå ìîæå áûòè êîðîòøà, àíè äîëøà, ÿê òðè ìèíóòû íà ºäí³é ñòîðîí³. Íèõòî íå ñ쳺 ãâàðèòè àáî ñì³ÿòè ñÿ äîêëÿ íå çãàñèò ñÿ ÷åðâåíå ñüâ³òëî.  êîíòðîëüí³ì ïîêî³ èùû ìàøûíà äîê³í÷àò ïëûòó áåç æàäíîãî øóìó, è ÿê äàõòî ñêðè÷àë áû, òî òîòî áóäå íàãðàíå íà ñàì³ì ê³íöè ïëûòû. Çàñüâ³òèëî ñÿ ÷åðâåíå ñüâ³òëî è þæ íàãðûâàìå òîòó ïåðøó ïëûòó. Ãðàìå ðàç, äðóãèé ðàç, è äóæå ðàç, íî âñå õòîñè çàøïîòàò ñÿ, òî ç ìóçèêîì, òî çî ñüï³âîì, è âñå øòîñè íå âïîðÿäêó. Òó ìèñòåð Äæüîíñîí êàæå äàëüøå íà÷ûíàòè, à ÿ ïðîøó äðóæûíó, àáû ïðîáóâàëè íå ìûëèòè ñÿ, áî òîòà ïëûòà áóäå þæ îñòàòíÿ, è ìຠáûòè äîáðà. Äàâàé íàãðûâàòè. Èäå âøûòêî ïî ïðîãðàì³, àæ òó ïðèøëî íà ìåíå ñòàðîñòó ïðîïîâ³ñòè ñëîâî äî ìîëîäÿò, à ì³ ÿê çàêðóòèëî ñÿ â ãîëîâ³, òàê çà äàÿêèé ÷àñ íå çíàë äå ñòîþ. À òó ÷åêàò ìåíå áåñ³äà, è çàñ ïðîïàëà íàøà ïëûòà, êîòðà ìàëà áûòè ë³ïøà îä ïîïåðåäí³õ. Òó çüâ³äóº ñÿ ìÿ ìåíàæåð Äæüîíñîí, æå ÷îì ÿ íå áåñ³äóâàë, êîëè ìàë ºì áåñ³äóâàòè? À ÿ ïîâ³äàì ìó òàê: — Òà çàòî, áî çàì³ñò äóìàòè ñàì çà ñâîþ ðîëþ è âûïîëíèòè ºé, êîëè ïðèäå íà òî ÷àñ, ÿ çàäóìàë ñÿ î ìóçèêàíòàõ è ñâàøêàõ àáû çíàëè, êîëè ïðèäå ³õ ÷àñ ãðàòè è ñüï³âàòè, à òó ñàì çàáûë ñÿ, è çà ïàðó ñåêóíä ÿ íå çíàë äå ÿ ñòîþ, è øòî ñÿ òó òâîðèò. — Íî ÿê òàê, òî ÿ ïîçâîëþ âàì èùû ðàç íàãðàòè, è òî áóäå ïîñë³äíÿ — ïîâ³ë ìåíàæåð Äæüîíñîí. 169

— Äîáð³! — ðåêó, òûì ðàçîì ìû âøûòêû áóäåìå îñòîðîæíû àáû ñÿ íå ïîìûëèòè. Íà÷àëè ìû òîòó îñòàòíþ è âøûòêî èøëî ÿê áû ïî ìàñë³, îä ïî÷àòêó àæ äî ê³íöÿ, è ÷åêàìå íà ÷åðâåíå ñüâ³òëî, êîëè çàãàñíå. À òûì÷àñîì íàø áàñèñòà, Âàíüî Æåëåì, ÿê íå êðèêíå: — Àëå òîòà þæ áóäå íàéë³ïøà! È òîòî éîãî ñëîâî çàõâàòèëî íà ïëûòó ïðè ñàì³ì êðàþ, è ïðîïàëà íàøà íàéë³ïøà. Çìîðùåíèé ìèñòåð Äæüîíñîí êàæå äî ìåíå: — Á³ëüøå âàì þæ íå ïîçâîëþ íàãðûâàòè, áî ÷àñ èòè íà îá³ä, à ïî îá³ä³ òîòî ñòóäèéî áóäå çàíÿòå àðòèñòàìè äðóãîé íàðîäíîñòè. — Îäæå çíàéòå, ìèñòåð Øêèìáà, øòî ºñëè ïîêàæå ñÿ, æå ºäíà ïëûòà ç âñ³õ òó íàãðàíûõ ãíåñêà áóäå çäîëüíà âûïóñòèòè â ïóáëèêó, òî ìû ºé âûïóñòèìå, à ÿê í³, òî âàø òðóä äàðåìíèé è êîìïàí³ÿ íå îïëàòèò âàì íè÷îãî çà âàø òðóä. — Íî òà þæ çìå, ðåêó — äî´àçäóâàëè! Ò³ëüî òðóäà, êëîïîòó è îãðûçòâà, áî çìå òîòî òâîðèëè â âåëèêîäí³ì ïîñòîíüêó, à ÿê ç òîãî íè÷ íå âûéäå, òî ëåì íàì ãàíüáà áóäå, íî Áîã çíàº, æå ìû ïðîáóâàëè, ÿê íàéë³ïøå çíàëè è ìîãëè. Òó êàæäèé ç àìàòîð³â ñòàë ñìóòíûì, íåâåñåëûì, æå òðàôèë ñÿ íàì òàêèé âûïàäîê. — Íå ñòàðàéòå ñÿ, ðåêó. — Íàé ñÿ 䳺 âîëÿ Áîæà! Õîäòå âøûòêû çî ìíîì, áî ìîÿ ñòàðà ðûõòóº âåëèêèé îá³ä äëÿ íàñ, òî ïîãîñòèìå ñÿ ÿêáû òî íà ÿêûì âåñ³ëþ! Ïî òûæí³ çàõîäæó íà îôèñ “Îêåã”, àáû äîâ³äàòè ñÿ, öè íå óäàëà ñÿ äàêîòðà ïëûòà ç íàøîãî íàãðûâàíÿ. — Òàê, ìàìå äâà ïðèì³ðíèêû — ïîâ³äàò ìåíàæåð Äæüîíñîí. — Ïðîøó âûñëóõàòè ³õ óâàæí³, è ºñëè êîòðà ç íèõ, ïî âàø³ì ðîçóì³íþ, ìîæå ï³òè â ïóáëèêó, òî ìû ºé âûïóñòèìå. 170

Âûñëóõàë ÿ îáà òîòû ïðèì³ðíèêû è ïîâ³äàì: — Äÿêóþ Áîãó, æå íàø òðóä íå äàðåìíèé, áî ïëûòà ºäíà è äðóãà ÎÊåé. — Âûïóñòòå ç êîòðîé íåáóä, õîö òûñÿ÷ øòóê, à óâèäèòå ÿê ñêîðî îíà ðîçûéäå ñÿ ïî êàðïàòî-ðóñêûõ êîëîí³ÿõ â Àìåðèö³. Çà äâà, à ìîæå òðè òûæí³, íàøà ïëûòà þæ íà ðûíêó. Êîìïàí³ÿ ðîçîñëàëà ïî ïàðó ïëûò ïî âøûòêûõ ñëàâÿíüñêûõ ìóçè÷íûõ øòîðàõ. À íàéñêîðøå íà÷àëà ïðîäàâàòè ñÿ îíà â Ãàëèöêûì Áàçàð³, ÿêèé ïðîâàäèëè, äíåñü þæ ïîêîéíû, Â. Áðîäà, Í. Ì. Íîâàø, ïðè Àâåíþ À â Íüþ Éîðêó. Òàì îíè ïðîòÿãëè ãîëîñíèê íàä äâåðè â óëèöþ áàçàðó, è ãîëîñ ðîçâèâàë ñÿ äàëåêî âêîëî ³õ ñêëåïó. Íàð³ä ñõîäèë ñÿ ïðèñëóõóâàòè, ÿê íà äàÿêå ÷óäî è êóïóâàë ïëûòó.  ñàì³ì ðîêó 1928, íà ñüâ³ò ïîÿâèëà ñÿ ´àçåòà “Ëåìêî”. Ðåäàêòîð òîé ãàçåòû, Âàíüî Ãóíÿíêà (Ìèòðî Âèñëîöêèé) øûðîêî îáÿñíèë ÷èòàòåëÿì î ïîÿâë³íþ ñÿ òîé ïåðøîé ïëûòû. Çà òûì ïîñòóïèëà íàøà ãàçåòà “Ïðàâäà”, êîòðîé â òûõ ÷àñàõ ðåäàêòîðîì áûë íàø ºäèíûé äèïëîìàò, íûí³ þæ ïîê³éíûé, äð Ñ. Ïûæ, è òàê íà÷àë ñÿ íàø ðóñêî-ëåìê³âñêèé ðóõ â Àìåðèö³. Êîëè êîìïàí³ÿ ãâèä³ëà óñï³õ íàøîé ïëûòû, òî þæ íå ÷åêàëà, àáû-ì èøîë ïðîñèòè ³õ î íàãðàíÿ âåöå ïëûò, à ïðîñòî ïðèçâàëà ìåíå äî íèõ, àáû çàêëþ÷ûòè ç íèìà êîíòðàêò íà ð³ê è äàëüøå íàãðûâàòè â íèõ ïëûòû. Òàêà íîâèíà äîäàëà íàì îõîòû äî äàëüøîé ðîáîòû è ö³ëèé ð³ê çìå ãðàëè è ñüï³âàëè “Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ”. Äëÿ íàãðûâàíÿ âåöå ïëûò ÿ íàíÿë îòïîâ³äíþ îðêåñòðó, êîòðà ïî íîòàõ ãðàëà, à òàêæå äîáðàë ºì âåöå ìóæ÷ûí è æ³íîê äî ñüï³âàíÿ. Òàê, øòî êîëè ïðèøëî íàãðûâàòè ïëûòó, òî íàãðûâàëè çìå ïî äâ³ ïëûòû çà ïîëîâèíó äíÿ, 171

è òó þæ íå áûëî òîãî ñòðàõó, ÿê çìå ìàëè ç ïåðøîì, è áàñû íå ïàäàëè á³ëüøå íà çåìëþ.

*** Ñàìîãî „“Ëåìêîâñêîãî Âåñ³ëÿ” ºñò 20 ÷àñòè, àáî äåñÿò ïëûò, (íà êàæäèé ñòîðîí³ ºäíà ÷àñò). Âîçìåìå çà ïîðÿäêîì: „“Çàðó÷ûíû” áóäóò ïåðøû: 1 è 2 ×àñò (1 ïëûòà). Ïîò³ì èäå „“Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ” îä 1-16 ÷àñòè, òî çíà÷ûò 8 ïëûò. Ïîò³ì „“Ó ìàìû íà ãîñòèí³” ÷. 1-2, ºäíà ïëûòà. Âøèòêîãî 20 ÷àñòè, àáî 10 ïëûò, íàëåæàò äî „“Ëåìêîâñêîãî Âåñ³ëÿ”. Îñòàòíÿ „“Ìóæ êîñèò, æåíà ³ñòè íîñèò”, òî 11-òà ïëûòà. Âî âøèòêûõ ï³ñüíÿõ è áåñ³äàõ ò³ëüêî ïðîñòîãî, íàðîäíîãî ãóìîðó, øòî ìû çà ïîðÿäêîì ïåðåíåñåìå âñ³ ñëîâà ç ïëûò íà ïàï³ð. Ñüï³â è áåñ³äû ïåðåïë³òàò ëåìê³âñêà ìóçèêà. Êîëè ñê³í÷èëî ñÿ íàãðûâàíÿ âåñ³ëÿ, êîìïàí³ÿ ïðîñèëà äàëüøå íàãðûâàòè äàÿêû èíüøû ïëûòû ç íàøûìà ï³ñüíÿìè è áåñ³äîì. Êð³ì âåñ³ëÿ íàãðàëè ìû èùû 11 èíøûõ ïëûò, à òî òàêû: „“ ìàìû íà ãîñòèí³”, „“Ëåìêîâñêû âå÷èðêû”, „“Ëåìêîâñêèé êåðìåø”, „“Ëåìêîâñêèé áàëü â Íüþ Éîðêó”, “Ëåìêîâñêà çàáàâà â êîð÷ì³”, „“Öè´àíüñêå âåñ³ëÿ” (äâ³ ïëûòû), “Çàáàâà ó âäîâû”, „“ Àìåðèö³ ñûïàíà äðàæå÷êà”, “Êðåñòèíû òðè ì³ñÿö³ ïî âåñ³ëþ”, „“Ñüâÿòûé âå÷åð â Êàðïàòàõ”. Ïðè íàãðûâàíüþ âøûòêûõ ïëûò áðàëè ó÷àñòü òîòû íàøû Ëåìêû-àìàòîðû: Ïåòðî Äóäðà, Âàíüî Âàòðàëèê, Âàíüî Æåëåì, ªâäîê³ÿ Äîëèíà, Ðîçàë³ÿ Áûáåëü, Àíàñòàç³ÿ Òèõàíè÷, ²âàí Ñåðáèíñê³é, Àííà Ñåðáèíñêà, Âàñèëü Ïðîíüêî, Éîñèô Ãàìåðñê³é, Àííà Êðîõòà, ²âàí Ëåøêî, ²îàííà Ëåøêî, Àíäðèé Ñòàí÷àê, Ïåòðî Ðîòêî, ²âàí Õîâàíåö, Ìèòðî Äð³á÷àê, Ïåòðî Êîðáà, Ïðîêîï 172

Ãîí÷àê, Ìàð³ÿ Ãîí÷àðèê, Âàñèëü Âàðõîëÿê, Íèêîëàé Ïîòî÷àê, Àäàì Áàéêàø, ²âàí Ñîâèöêèé, è áëèçêî 10 Öè´àí³â-ìóçèêàíò³â ïðè íàãðûâàíþ äâîõ ïëûò „“Öè´àíüñêå Âåñ³ëÿ”. Êðiì òûõ íàøûõ ïëûò, áûëî èùû íàãðàíî 8 ïîëüñêûõ ïëûò ï³ä ìî³ì ñîñòàâë³íüîì, íî â ò³ì íàãðûâàíþ ÿ íàíèìàë ÷àñòî ïîëüñêûõ ìóçèêàíò³â è ñüï³âàê³â, àáû âûøëî ÷ûñòî ïî-ïîëüñêû, áî èíàêøå Ïîëÿêû íå ðîçêóïèëè áû òàêû ïëûòû. Ïîäóìàéòå âû äîáðû ëþäîíüêû, ê³ëüêî òî òðóäà òðåáà áûëî ïîëîæûòè ïðè ñîñòàâë³íþ òûõ ïëûò, áî ÿê ÷óºòå íà ïëûò³ òàì ïîäàíî ïî 3 è 4 èíøû ï³ñüí³ äî ìåëîä³é íà ìàéæå êàæä³é ïëûò³.  äåí, ïî 6 è 7 äíè â òûæíè òðåáà áûëî ïîãàíÿòè ñòð³òêàðîì (òðàìâàéîì) ïî óëèöÿõ Áðóêëèíà, à âå÷åðàìè ñïèñóâàòè ñüï³âàíêû è áåñ³äó, è ïî äâ³ è òðè ïðîáû ïðîâàäèòè. Íè÷ òó äèâíîãî, ÿê îïîâ³äàò ì³ ìîÿ ñòàðà, æå ï³ä÷àñ íàãðûâàíÿ òûõ ïëûò, ÿ íà ñïàíþ ñüï³âàë ñîá³ òîòû ñüï³âàíî÷êû, î êîòðûõ ÿ äóìàë áåç äåí íà ñòð³òêàð³ è áåñ³äóâàë æàðòû, êîòðû âêëþ÷åíû â ïëûòàõ.

173

ÇÀÐÓ×ÈÍÛ ×. 1 Áåñ³äà. — Äàé Áîæå äîáðèé âå÷åð! — Äàé Áîæå è Âàì! À øòî Âû çà ëþäå? — Ìû ³íîøå! — À ç ÿêîãî âû ñåëà? — Òà ç òîãî, äå êîçû êóþò! — À øòî ñÿ ðîäèò íà Âàøèì ãðóíò³? — Òà âøèòêî ñÿ ðîäèò, à êàìèíÿ íàéë³ïøå... — Î ÿê òàê, òî íà íåä³ëþ ïåðøà îïîâ³ä! Ñüï³âàíêà: Ïîâ³÷ ìi Êàòðåíî, ïîâ³÷ ìi íàðàç³, Íàé ìî³ êîíèêû íå ñòîÿò íà äðàç³! /2õ/ Ìîëîäèé: — Íà çäîðîâÿ Êàòðåíî! Ìîëîäà: — Ïèé çäîð³â Ãðèöþ, à ñìîò æåáû-ñ ñÿ ì³ íå îïèâ… Ìîëîäèé: — Î, íåá³é ñÿ, òû ñÿ çî ìíîì íà êàìåí³ õëü³áà äîðîáèø! Ñüï³â: Áî ìî³ êîíèêû, äóæå ìÿ êîøòóþò, Àíè ºäíó íî÷êó äîìà íå íî÷óþò.../2õ/ Ðàäòå æå ñÿ, ðàäòå, çà êîãî ìÿ äàòå, Ìîÿ ðàäà òàêà, æå ëåì çà ãóäàêà.../2õ/ Ãóäàê áóäå ãðàòè, à ÿ òàíöþâàòè Òàê ìû ñÿ áóäåìå õë³áà äîðàáëÿòè /2õ/ Çîçóëÿ êóêàëà, ïðàâäó ïîâ³äàëà, Æå ÿ òó íå áóäó äå-ì ñÿ âûõîâàëà /2õ/ Âåñ³ëÿ áóäå! âåñ³ëÿ áóäå!… 174

ÇÀÐÓ×ÈÍÛ ×. 2 Áåñ³äà: — Êàòðåí! Òà ïîâ³÷ öè ï³äåø çà òîãî Ãðèöÿ, öè íå ï³äåø? — Òà ìîæå ï³äó, ÿê ì çàïèøå ï³ë ´ðóíòà... — Î, ÿê ï³äåø òî çàðàí èäåìå äî çàïèñó! Ãóäàêè ãðàéòå! Îé ä³â÷à, ä³â÷à ñ ïàíüñêîãî ðîäó, Âûéä-æå òû ´ó ì³ íà çàãîðîäó, ãîÿ-ÿ-ÿ.../2õ/ À ÿ áû âûøëà, àëå ñÿ áîþ, Òû áû ìÿ çðàäèë, î òî íå ñòîþ, ãîÿ-ÿ-ÿ.../2õ/ Êàòðåíî ìîÿ, íàï³é ì³ êîíÿ — ß íå íàïîþ, áî ÿ íå òâîÿ, ãîÿ-ÿ-ÿ.../2õ/ ßê áóäó òâîÿ, íàïîþ òè äâà /2õ/ Íàïîþ, ïðèâåäó, äå ñòàéíÿ òâîÿ, ãîÿ-ÿ-ÿ... ÂÅѲËß ×. 1 Ñüï³âàíêà: ˳òàë ïòàøîê ïî ï³ä äàøîê îé çèìà òàì, çèìà òàì, Êîëè ÿ ñÿ ç òîãî ñåëà, îé âûìîòàì, âûìîòàì? Âòîäû ÿ ñÿ ç òîãî ñåëà — îé âûâèíó-âûâèíó, ßê ì³ äàäóò øòûð³ âîëû è ïåðèíó-ïåðèíó... Áåñ³äà ñòàðîñòû: — ß, ñòàðîñòà! Ïðîøó ñ³äàòè äî ñòîëà! dzìå è âûïºìå, à ïàê äî ñüëþáó ï³äåìå! Äàé Òè Áîæå, ïàíå ìîëîäèé, ñòî ðîê³â ïðîæûòè, à òîá³ ïàí³ ìîëîäà, òàê äî ðîêà ìàëîãî ïðîðîêà! — Íà çäîðîâëÿ! Ïèéòå çäîðîâè! — Íî, öè´àíå çàãðàéòå, àëå òàêó, æåáû àæ ïàí³ ìëîäà ïëàêàëà! 175

Ìîëîäà: — Ìàìî, ïîáëàãîñëîâòå ìÿ! Ìàìà: — ß òÿ áëàãîñëîâþ ìîÿ ä³âêî è Áîã íàé òÿ áëàãîñëîâèò! Ñüï³âàíêà: Ïðåæåãíàé ìÿ ìàìöþ ïðàâîì ðó÷êîì íà âêðûæ, Áî þæ îñòàòí³é ðàç íà ìîé â³íîê ñìîòðèø. Ïðîøó ÿ Âàñ ìàìöþ íà Õðèñòîâû ìóêû, À ïîëîæòå âû ì³ íà ãîëîâó ðóêè /2õ/ Áåñ³äà ñòàðîñòû è ìàðøàëêè êîëè ïðèõîäÿò çî øëþáó: — Õòî òàì? — ß ñòàðîñòà! Ç ìîëîäÿòìè çî øëþáó ³äåìå! Ïðîøó îòâîðòå, ïàíå ìàðøàëêà. — Ãåé, ïàíå ñòàðîñòà! — Øòî, ïàíå ìàðøàëêà? — À êîëè ñâÿòèé ²îñèô ñòîÿë íà ºäíèé íîç³? — Àãà! Òà âòîëäû, ÿê ñ³äàë íà òàêîãî îñëà, ÿê ïàí ìàðøàëêà. Ñüï³â ñâàøîê: Ïóñòå æå íàñ ïóñòå, àáî íàì îòâîðòå, Áî ñÿ ïîãí³âàìå, òà ñÿ ïîâåðòàìå. /2õ/ ÂÅѲËß ×. 2 Áåñ³äà ñòàðîñòû: — Äàé Áîæå äîáðèé äåí! Âøèòêî äîáðå, ëåì, ïàí³ ñâàøêû — òðåáà áóäå ìîëîäó ïî÷åïèòè: Äàòè ³é õ³ìëþ, ÷åïåö è áàðøàíîê, à íà ÷åëî ñàëî, æåáû ñÿ áëèùàëî! — À âû, öè´àíå, çàãðàéòå „“Íà çåëåí³é ïàñ³ö³”... Ñüï³â ñâàøîê: Íà çåëåíîé ïàñ³ö³ ðîçìàð³ÿ êâèòíå, ðîçìàð³ÿ êâèòíå,/2õ/ 176

À ÷ûº òî ä³â÷àòêî/2õ/ â êîìîð³ çàâèòå, â êîìîð³ çàâèòå? À õòî-æ éîãî çàâèâàë,/2õ/ õòî ç íèì äâ³ íî÷êû ñïàë. /2õ/ À ÿ áû ñ íèì òðåòþ ñïàë, æåáû ÿ ãî äîñòàë./2õ/ Áåñ³äà ñòàðîñòû è ìîëîäîé: — Íî, ÿê ïàí³ ìîëîäà, ëþáèø ÷åïåö? — Ëþáëþ, ëþáëþ, ïàíå ñòàðîñòà, àëå ìóæà èùû ë³ïøå! — Íî, Öè´àíå çàãðàéòå: «À çà íàøîì õèæîì»... Ñüï³â ñâàøîê: À çà íàøîì õèæîì êóïà ñ³íà/2õ/ Â÷åðà áûëà ä³âêà /2õ/ ãíåñêà æåíà, Â÷åðà áûëà ä³âêà ï³ä â³íî÷êîì,/2õ/ À ãíåñêà º æåíà/2õ/, ïî÷åïëåíà! Áåñ³äà ñòàðîñòû: — Ãåé, Öè´àíå! Òà çàãðàéòå ºäíó äîîêîëà! Ñüï³â ñâàøîê: Ãåé äðóæáîâå òàíöþéòå, Åé, íàé ä³âêû íå ñòîÿò, Åé, íàé ñÿ ñòàðû áàáû, Åé, íà òàíåö íå ñòðîÿò!

ÄÎ ÌÛÒß ÈÄÓÒ ×. 3 Áåñ³äà ñòàðîñòû: — Äîðîãà äðóæèíî — äî ìûòÿ èäåìå! — Èäåìå íà âîäó — óìûòè ìîëîäó! — Ãîð³ ãóäàöè! 177

Ñüï³â ñâàøîê: Çûéä-æå Áîæå ñ íåáà, Áî òÿ íàì òó òðåáà, Îñâÿòèòè âîäó Óìûòè ìîëîäó!/2õ/ Áåñ³äà ñòàðîñòû è ìîëîäîé: — Ïîñìîòòå-ëå äîáðû ëþäå, øòî òî ñ òîãî áóäå — íàøà ïàíü³ ìîëîäà — ÷åðâåíà ÿê ÿãîäà... — Øòî âû ãâàðèòå, ïàíå ñòàðîñòà? Òà-æ ÿ òàêîãî ðîäó! Ñòàðîñòà: — Ïàíîâå ìóçûêàíòû! Íà ÷åñò è ñëàâó íàøèõ ìîëîäÿò ïðîøó çàãðàòè îáåðòàíó! Ñüï³â ìîëîäîãî: Îæåíèë ºì ñÿ — íå ïðèçð³ë ºì ñÿ, Òåïåð ñÿ ì³ íå çäàº. Íà êðèâî õîäèò — íà êðèâî ñìîòðèò À è êðèâèé í³ñ ìàº. Ñüï³â ñâàøîê: Ç ãîðè ñÿ õìàðèò — ç äîëû ñÿ õìàðèò Áóäå ëÿëî ö³ëó í³÷! Ñïîäîáàëî ñÿ ì³ ä³â÷à ó ñóñ³äà, Àëå ì³ ãî íå õòÿò äàö!/2õ/ Ãåé øòî ñÿ ñòàëî — ñ äðóãèì ñÿ êîõàëî Òåïåð ì³ ãî äàâàþò. À ÿ ºãî íå õî÷ó, îáåðíóñÿ ãäå õî÷ó Òà íàé ñîé ãî òðèìàþò./2õ/

178

ÁÀËÅÖ ÊÐÀÞÒ ×. 4 Ñüï³â ñâàøîê: Î öè òîòà öè íå òîòà, øòî ðàíî âñòàâàëà,/2õ/ Ïîñìîòð³ëà äî îêºíêà, æå ñÿ íå âûñïàëà./2õ/ Èùû íå äåí, èùû íå äåí, ñëàâà Ïàíó Áîãó/2õ/ Èùû ÿ ñÿ ïîïðèòóëÿì, ´ó ñâîìó ìèëîìó./2õ/ Áåñ³äà ñòàðîñòû: — Ïàíå ìàðøàëêà! Áàëåö ïîêðàéòå — ïàí³ ìîëîäà, äàðóíêû ðîçäàâàéòå — ïàí³ ñâàøêû êîðîâÿð ïðèáåðàéòå— äðóæáîâå è äðóæêû, ³ñòè, ïèòè äîíîøàéòå — à âû, ìóçèêàíòû çàãðàéòå, àëå ãðàéòå! Áî ÿê íå, òî íà ìîþ äóøó, áàñû âàì ïîêðóøó! Ñüï³â âåñ³ëüíûõ: Êðàéòå áàëåö, êðàéòå, È íàì çà ïåö äàéòå, Áóäåìå êóñàòè Õëîïöÿ êîëûñàòè... Ìîëîäèé: Þæ ºì ñÿ îæåíèë, Þæ áóäó ñâîþ ìàë, Þæ ÿ Âàñ ä³â÷àòà Íå áóäó ëþáîâàë! Ìîëîäà: Ëþáóé æå ìÿ, ëþáóé è ÿ òåáå áóäó, Õîö êîæäó íåä³ëþ áèòà îò òÿ áóäó. Õîö êîæäó íåä³ëþ, àáû íå êîæäèé äåí Ëþáóé æå ìÿ, ëþáóé êîæäèé äåí ïðåç òûæäåí... 179

ÏÐÈÄÀÍÛ ×. 5 Ñüï³â ïðèäàíÿíîê: Èäåìå ìû òó â ïðèäàíû, Çà òûì ëè÷êîì ìàëþâàíûì, Èäåìå ãî íàâèä³òè Öè ìó áóäå äîáðå æûòè?/2õ/ Âåñ³ëüíû: Ïðèøëè íàì òó ïðèäàíÿíå, Øòî ìû ³ì òó ³ñòè äàìå? Çàð³æåìå ³ì áàðàíà, Íàé ñÿ ãîñòÿò àæ äî ðàíà./2õ/ Áåñ³äà ìîëîäîé: — ßê ñÿ ìàòå íÿíþ! ßê ñÿ ìàòå ìàìî! ßê ñÿ ìàòå ä³äó, áàáî — ñòðûêó, ñòðûíî — óéêó, óé÷èíî è ö³ëà ìîÿ ðîäèíî! Îòåö ìîëîäîãî: — ß îòåö ìîãî ñûíà, à âàøîãî çÿòÿ — âèòàþ âàñ, ì³é äîðîã³é ñâàòó è ñâàõî! È âàñ äîðîãè ãîñò³ è ïðîøó ñ³äàòè äî ñòîëà! Íà çäîðîâÿ ñâàòó è äî âàñ ñâàõî è äî âàñ äîðîãè ãîñò³! Íîëå ìóçèêàíòå ãðàéòå, àáî çàäàòîê îòäàéòå! Ñüï³â ïðèäàíÿí: Çàãðàé-æå íàì çàãðàé, êºä íàì ìàø çàãðàòè, Áî ìû íå áóäåìå, åé äîëãî òàíöþâàòè... Ìàòè ìîëîäîé: Îé Áîæå, ì³é Áîæå, åé øòî ÿ ïîðîáèëà ªäíó ä³âêó-ì ìàëà, åé è òîòóì âûäàëà. 180

Ìîëîäà: Ìàìöþ ìîÿ, ìàìöþ, åé íå æàëóéòå òîãî Áî ñòå ìÿ âûäàëè, îé çà ìóæà ãàðäîãî!/2õ/

ÏÐÈÄÀÍÛ ×. 6 Áåñ³äà ñâàøîê è ñòàðîñòû: — Ïàíå ñòàðîñòà! — Øòî ïàí³ ñâàøêî? — ß õî÷ó òàíüöþâàòè! — Îé ñâàøêû, ñâàøêû! Òà âû ìåíå, ïðèñÿì Áîãó, çàìîðäóºòå! ªäíà ç ðóê, à äðóãà äî ðóê! Àëå ÿê òàê, òî ìóçûêàíòû çàãðàéòå! Ñüï³â: Ãîð³ëà ëèïêà, ãîð³ëà Ìîé ìèëà ï³ä íüîì ñ³äèëà. ²ñêîðêè íà íþ ïàäàëè, Ïàð³áöè çà íüîì ïëàêàëè./2õ/ À âû ïàð³áöè íå ïëà÷òå Çåëåíó ëèïêó çàãàñòå.  ðåøåò³ âîäó íîñèëè, íîñèëè Çåëåíó ëèïêó ãàñèëè./2õ/ Çåëåíà ëèïêà, ÿäëîâåö, ˳ïø³é ïàðîáîê, ÿê âäîâåö, Áî âäîâåö áèº-êàòóº, êàòóº Ïàðîáîê ëè÷êà ö³ëóº./2õ/ Ãåé ÿ ñîé õëîïåö-õëîï÷ûíà, Íå ìàì íè íÿíÿ, íè ìàìû, Ëåì òîòó ºäíó ä³â÷ûíó, ä³â÷ûíó, Øòî ÿ ñîé òó ñ íüîì òàíöþþ/2õ/ 181

ÏÎÏÐÀÂÈÍÛ ×. 7 Ñüï³â: ѳëà ìóõà íà êîíîïëþ, îáâàëèëà êâ³ò,/2õ/ À þæ ºñ ì³ ìîÿ ìàìöþ,/2õ/ çàâÿçàëà ñâ³ò. ×îãî ïëà÷åø ìîÿ ìèëà, ÷îãî òîá³ æàëü?/2õ/ Òîãî â³íêà çåëåíîãî, /2õ/øòî ºñ ì³ ãî âçÿë. ×îì ºñ âòîäû íå ïëàêàëà, ÿê ºì òû ãî áðàë,/2õ/ ß äóìàëà, ôàëå÷íèêó,2õ/ æå òû æàðòóâàë. Áåñ³äà ñòàðîñòû: Õà-õà-xa-õà! Òàê, òàê ïàí³ ìîëîäà! ßê ºñ ´àçäóâàëà, òàê áóäåø ìàëà! À âû, äðóæáîâå, èäòå è ïðèíåñòå ñóäîê ïèâà, çðîáèìå ïîïðàâèíû! À âû ìóçûêàíòå, çàãðàéòå! Ñüï³â: Âàíäðóâàëè âàíäð³âíèö³ Áûë ºì çà âîäîì,/2õ/ Âîë³ë ÿ ñÿ íå æåíèòè Ìîé ìèëà ç òîáîì! Øòî º ç òîáîì ì³é ìèëåíê³é, Øòî òîá³ ñÿ ñòàëî?/2õ/ Â÷åðà çìå ñè ïðèñ³ãàëè À âøèòêî íàäàðìî! Âàíäðîâàëè âàíäð³âíèöè, Áûë ºì çà Òèñîì, Âîë³ë ÿ ñÿ íå æåíèòè Ç òîì ïàðàäíèöîì!/2õ/ ÏÎÏÐÀÂÈÍÛ ×. 8 Áåñ³äà: — Îé ñòàðèé, ñòàðèé, òû ñòàðèé ïèÿêó! Ïîä äîì³â, áî ³äåìå ñïàòè! — Òà ÷åêàé ñòàðà, ÿ õî÷ó ñ òîáîì òàíöþâàòè! Ãåé ìóçûêàíòå! Çàãðàéòå íàì ñòàðîäàâíó — ïîòðÿñàíó: 182

Åé, à ÿ ñòàðèé äûðäà, Åé, íå òàíöþâàë íè´äà Åé, à òåðàç þæ ìóøó, Åé, õîö ñÿ òó çàäóøó!/2õ/ Òðóöè, òðóöè òåëÿòà, Äå èäåòå ä³â÷àòà? Ìåæå ãîðû ïîòîêè, ªñò òàì òðàâà ïî áîêè! /2õ/ ßêèé òàêèé øóáðàâåö, Áåðå ä³â÷à íà òàíåö — Ïîäæå ä³â÷à, ïîäæå ïîä, ßê âûðîñíó, áóäó õëîï!/2õ/ Íå ï³äó ÿ íà òàíåö, Åé, áî ìÿ áîëèò ïàëåö! Òðåáà ïàëåö çàâèòè, È íà òàíåö ëåò³òè. /2õ/ ÄÐÓÆÁÎÂÈÍÛ ×. 9 Áåñ³äà äðóæîê ç äðóæáàìè: — Ãåé äðóæáîâå, òà íå ñò³éòå ÿê òåëÿòà íà ïîì³ñòêó! Çà÷èíàéòå äðóæáîâèíû! — Çàðàç, çàðàç ïàí³ äðóæêî, ëåì ìóçûêàíò³â ïî÷åñòóþ! Íî ìóçûêàíòå ïèéòå, àëå è ãðàéòå, àëå òàêó æåáû àæ õûæà äóäí³ëà! Ñüï³â: Äðóæáà ÿ ñîé äðóæáà, óðêà ìîÿ ñëóæáà, Òðè ðî÷êû-ì íå êîñèë, Äðóæáèòè-ì ñÿ ïðîñèë./2õ/ 183

À íàøû äðóæáîâå Áàðç ñÿ ïàðàäóþò, Æå ñîé íà äðóæáèíàõ /2õ/ Ç äðóæêàìè òàíöþþò./2õ/ À íàøû äðóæåíüêû Òàíöþéòå-âè ç íàìè, Íàé-æå âàì íå ðîñíå Òðàâêà ï³ä íîãàìè./2õ/ Ñìîò-æå ñîá³ ìëîäèé, ÿê áóäåø ´àçäóâàë, Æåáû-ñ ñòàðèé îâåñ, Íîâûì ïðèñûïóâàë./2õ/ ÄÐÓÆÁÎÂÈÍÛ ×. 10 Áåñ³äà: — Ãåé äðóæáà! À ÷îì ìóçûêàíòå íå ãðàþò? Áî ìóçûêàíòå õîòÿò äî áàñ! — Öè´àí, íà ìàø êîðóíó äî áàñ, àëå ãðàé, áî ÿê òè ñòð³ëþ ºäíó, òî àæ òè ç íîñà âûñêî÷èò! Ñüï³â: Òîò áóäå ì³é! Ðó÷êó äàë ì³! Ìà ñèâîãî êîíÿ, ñïîäîáàë ñÿ íàì È ì³ è ì³ ñàì... Ëåò êîíþ ëåò, ïðåç ãóñòèé ë³ñ, Ïðèíåñ ìÿ äî ãàþ, òàì ä³â÷àòêî ìàþ, Òàì îâñà äîñòàíåø... Äàé ìÿ ìàìöþ çà êîãî õöó, Áî ÿê ìÿ íå äàòå, çà êîãî ÿ õî÷ó, Äî Äóíàþ ñêî÷ó. 184

Áåñ³äà: — Ãåé äðóæáà! Òà íå ñò³é ÿê òîòî Ãàéòêîâî òåëÿ, øòî ï³øëî ïîçà Îïàëåíèé! Âîç êâàðòó ïàëþíêè è ïî÷åñòóé ëþäè! Ñüï³â: Ìèëà ìîÿ, êóï ì³ êîíÿ, À íàé ÿ íå ñ³äæó, Íàé ñîé íå êîðî÷ó, Äàðìî ñâ³òà äîìà! ÑÂÀÙÛÍÛ ×. 11 — Ïàíü³ ñâàøêû! Äðóæáîâèíû ñÿ ê³í÷àò, à ñâàùûíû ñÿ çà÷èíàþò! — Òàê, òàê, äðóæáà! Áî ÿ ìóøó èòè äîì³â, áî ìî³ êîðîâû þæ òûæäåí íå äîºíû, àíè ä³òè íå êóïàíû. Àëå î ò³ì íà ïîò³ì, ãóäàêè çàãðàéòå ì³ ºäíó! Ñüï³â: Åé, ñâàøêà ÿ ñîé ñâàøêà, Åé, þæ ºì äîñâàùûëà! Åé, îñòàòíþ êîðîâó, Åé, ç äðóæáàìè ïðîïèëà./2õ/ Åé, íàøè ïàí³ ñâàøêû Åé, âåëèêè ïèÿ÷êû! Åé, ïðîïèëè çî ñåáå, Åé, îñòàòí³ çàïàñêè./2õ/ — Ãåé äðóæáîâå, ìû íèÿêû íå ïèÿ÷êû! À ÿê ñè âûïºìå, òà çà ñâîº! — Õà-õà-õà! Öè´àíå ãðàéòå, áî ñâàøêû, ïðèñÿì Áîãó, ïÿíû! 185

Åé, Áîæå, Áîæå, ÿê òî çëå, Åé, êòî ëþáóº — íå âîçìå. Åé, à ÿ ëþáèë å òà ºì âçÿë Åé, òà ì³ Ïàíá³ã äîáð³ äàë./2õ/ Åé, ìàþ æåíó ìîëîäó, Åé, íå ïóùó ºé íà âîäó. Åé, ìîãëà áû ñÿ âòîïèòè Åé, á³äà ñÿ ì³ æåíèòè./2õ/ ÑÂÀÙÛÍÛ ×. 12 — À øòî ñ âàìè ãóäàêè, æå íå ãðàºòå? Ãðàéòå, áî ãíåñêà ñâàùûíû! Ñüï³â: Çàãðàéòå ì³ ãóøë³, çàãðàéòå ì³ áàñû, Íàé ñîé âûòàíöþþ ñâî³ ìëàäû ÷àñû!/2õ/ Áûëà áû ç ìÿ áûëà, ñâàøêà ïðåìèëåíà, Æåáû ì³ ñòîÿëà ïàëþíêà âàðåíà/2õ/. À Áîæå ì³é Áîæå, íà ìîþ ðîäè÷êó, Æå ìÿ çà ìóæ äàëè, òàêó íåâåëè÷êó./2õ/ Êîðîâó íå çäîþ, áî ñÿ õâîñòà áîþ Õûæó íå çàìåòó, ì³òëó íå çàíåñó./2õ/ Íàøà ìîëîäèöÿ, ëåãêà ðîáîòíèöÿ, Íå õî÷å ðîáèòè, ëåì øóìí³ õîäèòè./2õ/ ÑÓѲÄÅ ÍÀ ÂÅѲËÞ ×. 13 Áåñ³äà: — Ìàìî, öè áóäåìå è ñóñ³ä³â íà âåñ³ëÿ ïðîñèòè? — Òà áóäåìå, íåâ³âñòî, áóäåìå, àëå ïåðøå ïðî íèõ êîðîâó çàð³æåìå, æåáû íàì äàêîëè íå ïîâ³äàëè, æå çìå õóäîáíå âåñ³ëÿ ñïðàâëÿëè. 186

Ñüï³â ñóñ³ä³â: Íå ïðèøëè çìå ³ñòè, íå ïðèøëè çìå ïèòè,/2õ/ Ëåì ìû äî âàñ ïðèøëè íåâ³ñòó âèä³òè. Äàëàñ ìåíå ìàìóñü íà øèðîêó ðîëþ Íå íà ðîñêîø òî ì³, ëåì íà á³äó ìîþ./2õ/ Íà øèðîê³é ðîë³ òðåáà ðàíî âñòàòè,/2õ/ À ÿ ìîëîäåíüêà ëþáëþ äîëãî ñïàòè. Áåñ³äà: — Ïàíå ìîëîäèé, à ç ÿêîãî ñåëà âàøà æåíà? — Àëå ÷óºòå, òà ç òîãî, äå áóÿêà íà öåðêîâ òÿãàëè è ñîíüöå äî ì³õà ³ìàëè...

ÃÓÄÀÊÈ ²ÄßÒ ×. 14 Òû ãóäà÷êó äîáð³ ãðàé, äîáð³ ãðàé! À íà ïåö ïîçåðàé! ª òàì êóðà ïå÷åíà, ïå÷åíà, Ïðî òåáå âå÷åðÿ! Áåñ³äà: — Äîáð³ íàì ñüï³âàòè è òàíöþâàòè, áî çìå ñÿ íà³ëè è íàïèëè! Àëå íàøè á³äíû ìóçèêàíòå èùè â ´àìá³ íè÷ íå ìàëè! Ìóçûêàíòå, ïîäòå ³ñòè! — Àëå áî òî âàëèò, âàëèò! Öè´àí, ïîìàëû ç ïåðîãàìè, áî ñÿ çàäóñèø! — Àëå ÿê ìàø iñòè òî i÷, àáî ãðàé, áî ïðèñÿì Áîãó, òàê áóäó áèë, ÿê êîòà â ìiõó! Ñüï³â: Çàãðàé, æå ì³ çàãðàé, Áî ÿ áû òè çàãðàë ! 187

Ãóøåëüêè ïîøê³ïàë, À ï³íÿæêû çàáðàë./2õ/ Çàòî-ì ñÿ âûäàëà, Æåáû áûëà õâàëà! Æåáû ÿ â öåðêîâö³, ijâêîì íå ñòîÿëà!/2õ/ Íå òîòà ì³ ìàìöÿ Øòî ìÿ âûõîâàëà, Ëåì ì³ òîòà ìàìöÿ, Øòî ì³ ä³â÷à äàëà./2õ/ Äàëè ñòå ìÿ ìàìî Çà ë³ñ çà äóáèíó, Æåáû ÿ íå ïðèøëà Äî âàñ íà ãîñòèíó./2õ/ À ÿ è äóáèíó Äîêîëà îáûéäó À äî âàñ ìàìè÷êî Íà ãîñòèíó ïðèäó./2õ/ ÎÑÒÀÒÍ²É ÒÀÍÅÖ ×. 15 Áåñ³äà ñòàðîñòû: — À òåïåð íà îñòàòêó çàãðàéòå íàì êóëÿâó. — Ìîëîäèé òàíöþº ç ìîëîäîì, ñòàðîñòà è ìàðøàëêà çî ñâàøêàìè, äðóæáîâå ç äðóæêàìè, ÷îïàð è äîìàòàð ç ´àçäûíÿìè, ïàð³áöè ç ä³âêàìè, à âû ìîëîäû õëîïö³ è ä³â÷àòà — çàñüï³âàéòå ìîëîäÿòàì! Ñüï³â: À íåº òî íåº, ßê õîäèòè ä³âêîì, ãåÿ-ãåÿ, 188

ϳä áàñàíóíêàìè, ϳä çåëåíûì â³íêîì,/2õ/ Íå õîò³ëàì èòè, Ïðèìóñ³ëè ñòå ìÿ, ãåÿ-ãåÿ, À òåðàç íè÷ íå ìàì, Ñïîìàãàéòå, æå ìÿ./2õ/ Ñåñòðà íà ãîðíÿòêî, À áðàò íà ìèñÿòêî, ãåÿ-ãåÿ, À âû ìîÿ ìàìóñü, Õîö ëåì íà òåëÿòêî./2õ/ Âåñ³ëÿ ñÿ ê³í÷èò, Á³äà ñÿ çà÷ûíàò, ãåÿ-ãåÿ, Ìîëîäèöÿ ïëà÷å, Æå þæ íå âûòðèìàò./2õ/ ÊÎÍÅÖ ÂÅѲËÞ ×. 16 Áåñ³äà: ×àñ äî äîìó èòè! Ñòàðîñòà: — Äîðîãà äðóæûíî è ðîäèíî! Âåñ³ëÿ ñÿ ê³í÷èò, äàé âàì Áîæå ùàñòÿ, çäîðîâÿ è ñèëû, áûñòå ìîëîäîìó è ìîëîäîé ïîñëóæûëè! — Äàé Áîæå è âàì, ïàíå ñòàðîñòà! Ìîëîäà: — Äÿêóþ âàì, äðóæèíî è ðîäèíî çà âàøó ïîñëóãó! À ÿê äî ðîêà áóäó ìàòè ïðîðîêà, çàïðîøó âàñ âøèòêûõ íà êðåñòèíû! Âñ³: ³âàò! 189

Íàø ìîëîäèé íàé æûº, Íàé ìîëîäîé íå áèº Ìíîãàÿ—áëàãàÿ ë³òà! Íàøà ìëîäà íàé æûº, Íàé ìëîäîãî ëþáóº, Ìíîãàÿ — áëàãàÿ ë³òà! Ìàðøàëêà: — Ãóäàêè âûãðàéòå äðóæèíó, òà äîñòàíåòå çàïëàòó è ÷îðíó êóðó! Ñüï³â: À íåº òî íåº, ßê òî ó ñóñ³äà, ªñò íåâ³ñòà ãàðäà, Äî òûæíÿ âåñ³ëÿ./2õ/ Þæ ÿñíå ñîíåíüêî, Çà ãîðó çàõîäèò, Þæ ñÿ ðîäèíîíüêà Ç âåñ³ëÿ ðîçõîäèò./2õ/ Áåñ³äà: — Ñòàðèé! Çàïð³ãàé êîí³ äî ñàíîê áî èäåìå äîì³â! — Ãðèöó òðèìàé êîí³, áî ñàí³ ïåðåâåðíóò! — Íÿíþ äÿêóþ âàì øòî ñòå ìÿ õîâàëè è âàì ìàìî, è íà äîáðå ´àçä³âñòâî âûäàëè. — Îñòàâàéòå çäîðîâû, æåáû ñòå ïðîæèëè ñòî ë³ò! — Õîäòå çäîðîâû! Êîíåö Âåñ³ëÿ.

190

Ó ÌÀÌÛ ÍÀ ÃÎÑÒÈͲ ×àñòü 1. — Ãðèöó! ß õî÷ó èòè äî ìàìû íà ãîñòèíó! — Çàðàç èäåìå, ëåì êîíÿ çàïðÿæó! Íî âéî, ñèâèé, âéî! Ñüï³â: Ãåé èäåìå, èäåìå, åé íà òîòó ãîñòèíó, Áóäåìå òàì â³ä³òè âøèòêó íàøó ðîäèíó. Ãäå òû èäåø Êàòðåíî — äî ñòîäîëû íà ñ³íî, Íå çàïåðàé çà ñîáîì, áî ÿ èäó çà òîáîì. Áåñ³äà: — Ñèâèé ãîîî! Áî þæ òó ìàìà è íÿíüî! Äàé Áîæå äîáðèé äåíü! — Äàé Áîæå. ßê ñÿ ìàòå ìî³ ä³òè? — Áàðç äîáð³, ìàìî, ëåì íå ìîæó íè÷ ³ñòè. — À ÿ âèäæó, âèäæó, ìîÿ ä³âêî, æå-ñ ñïëàíí³ëà, àæ òè ïîï³ä î÷è ïî÷îðí³ëî. Ñüï³â: Äî ñàäó, ìèëà, äî ñàäó, Áóäåìå ñ³ÿòè ðîçñàäó, Ðîçñàäà áóäå ñõîäèòè, Áóäåìå êàïóñòó ñàäèòè. ßê ìû êàïóñòó ñàäèëè, Òî ìû Ïàíà Áîãà ïðîñèëè: Îé äàéæå Áîæå ðîñè÷êè Äî íàøîé êàïóñòè÷êè. 191

×àñò 2. — Íå òàíöþâàë ÿ íà ñâî³ì âåñ³ëþ, íî àëå íà ãîñòèí³, âåðàáîæå, áóäó! Íî ãðàé, ãðàé! Ãåé, þæ ÿ ñÿ îæåíèë, Ãåé, áóäó ´àçäóâàòè, Æåíà ñâèíü³ ïàñòè, À ÿ çàâåðòàòè. Ãåé, íè÷îãî ì³ íå æàëü, Åé, ëåì ñâîºé ìàìè÷êû, Æå ÿ ³ì íå ïîäàì Íà ñòàð³ñò âîäè÷êû. Åé ñèâèé ãîëóá, ñèâèé, À ãîëóáèöÿ ñèâøà, Îòåö ìàòè ìèëà, Àëå æåíà ìèëüøà. ×óäóþòñÿ ëþäå, Ãäå ÿ ñÿ îïèëà, À ÿ â ñâîºé ìàìè÷êè, Íà ãîñòèí³ áûëà. Äàé æå Áîæå äîáðèé äåí Åé, äî íàøîãî äîìó Èäåìå ç ãîñòèíû Åé, îò ñâîºé ðîäèíû.

192

ÌÓÆ ÊÎÑÈÒ, ÆÅÍÀ ²ÑÒÈ ÍÎÑÈÒ ×. 1. Ìóæ êîñèòè èäå. — Ñòàðà, ÿ èäó êîñèòè, à òû ì³ âûíåñåø ³ñòè ... — Òà ëåì èäè, èäè, ñòàðèé. Ñüï³â: Ãåé, ìàì ÿ êîñó, àëå íüîì íå êîøó, Ãîð³ ñåëîì äîëî ñåëîì íà ðàìåíè íîøó. Åé, ìàì ëó÷êó â ãëóáîê³é äîëèí³, Íà íåé òðàâà è îòàâà íèãäà íå çàãûíå. Åé, ÿê ÿ áóäó òîòó ëó÷êó êîñèë, À õòî æå ì³ áóäå ñí³äàíå÷êî íîñèë? Åé âûíåñå ì³ ìîÿ ìëàäà æåíà, Ïî êîë³íà çàðîøåíà, â ÷åïö³ çà÷åïëåíà. Ãåé æåíî, æåíî, ÷îì ñÿ íå îáóºø, Çèìíà ðîñà, à òû áîñà çäðàâÿ ñîá³ ïñóºø! ×. 2. Æåíà ³ñòè íåñå — Ãó-ãó-ãó! — Î, ìîÿ ñòàðà þæ ì³ ³ñòè íåñå! — ѳäàé, ñòàðèé, ï³ä ñìåðåêà! Òû áóäåø ³ñòè, à ÿ áóäó ê³ïêè òðÿñòè. Ñüï³â: Ãåé, ÿê ÿ èøîë ïðåç ë³ñ, ïðåç ë³ñ êàëèíîâèé, Ãåé, ñòàíóë ÿ íà êàì³í, êàì³í ìàðìóðîâèé, À ç ï³ä òîãî êàìåíÿ, âîäè÷êà âûëèâàò: Åé, íàïèé ñÿ ºé ìèëà, êîëè-ñ ñïðàâåäëèâà. 193

ß áûì ñÿ ºé íàïèëà — êðàñó áûì ñòðàòèëà, Ãåé, òû áû ìåíå íå âçÿë, ãàíüáà áû ì³ áûëà... Ãåé, ì³ áû ãàíüáà áûëà è ìîºé ìàìóñ³ Åé, æå ìÿ ºäíó ìàëà — çàìóæ íå âûäàëà... ÊÐÅÑÒÈÍÛ ÒÐÈ Ì²ÑßÖÛ ÏÎ ÂÅѲËÞ Áåñ³äà: — Åé, êóìî, êóìî, ÿê ÿ âàñ ëþáëþ! — À òî ÷îì òàê, êóìå? — ×îì? Òðè ì³ñÿö³, ÿê ñòå ïî âåñ³ëþ, è þæ êðåñòèíû ñïðàâëÿòå, à ìîÿ ñòàðà äûðäóëÿ þæ äåâÿò ì³ñÿö³â, ÿê ÷åêàò è âñå íè÷ íåìà è íåìà. — Îé, êóìå, ÷åêàëà è ÿ, àëå âû íå çíàòå, ÿê òî áûëî. — Òà ÿê òî áûëî, êóìî ÿê? — À òî òàê áûëî, êóìå: Òðè ì³ñÿö³ çìå ñÿ çíàëè, ÿê çìå êîðîâû íàâåðòàëè, à òðè ì³ñÿö³, ÿê çìå íà êîøàðàõ íî÷óâàëè, à òðè ì³ñÿö³ ÿê çìå ñÿ ïîæåíèëè, òî òðè à òðè, òî øåñò, à òðè, òî äåâÿò, ïðàâäà êóìå? — Î! Òî âû òàê ðàõóºòå, òàê! Íî ÿê ïîâ³äàë ì³é íåá³ùûê ä³äî, òàê è ïðàâäà, æå áàáà è äÿáëà ç ðîçóìà âûâåëà. Íå ëþáèë ºì òÿ, Ñàìà-ñ õîäèëà, Íå íàéäåø òû íà ìÿ Æàäíîãî ïðàâà. /2õ/ À õîö áû-ñ ï³øëà Äî ºãîìîñöÿ, Íå íàéäåø òû íà ìÿ Ñïðàâåäëèâîñòÿ. /2õ/ 194

Áåñ³äà: — Êóìîâå è êóìû! ²÷òå, ïèéòå è ñüï³âàéòå, áî â ìåíå êðåñòèíû. Ìîÿ ñòàðà ïîðîäèëà ì³ ñûíà òðè ì³ñÿöû ïî âåñ³ëþ. — Òî ºñò æåíà, í³!? — Ìàòå ïðàâäó, êóìå, òàêîé æåíû íèõòî íåìà íà ö³ëîì ñüâ³ò³. — Íî äàé íàì Áîæå çäîðîâè÷êî, êóìóñþ ìîÿ ëþáà! — Ïèéòå çäîðîâè! — È äî âàñ, êóìå, ïèéòå çäîðîâè! Ñüï³â: Åé, êóìå, êóìå, äàéòå âèíà, Áóäåòå ìàòè, êóìå, ñûíà, Åé, ÿê íå äàòå ëåì çãîð³ëêû, Áóäåòå ìàòè ñàìû ä³âêû. /2õ/ Åé, êóìå, êóìå, äàéòå ïèâà, Áóäåòå ìàòè, êóìå, ñûíà, Åé, ÿê íå äàòå, ëåì ãàðáàòû, Áóäåòå ìàòè êó÷åðÿòû. /2õ/ Åé, êóìî, êóìî, äàéòå ³ñòè, Áóäåòå ìàòè êóìî áëèçüö³, Åé, ÿê íå äàòå ëåì âûïèòè, Íå áóäåòå âåöå ìàòè ä³òè. /2õ/ Óðûâêû òåêñò³â ç: “Ëåìêîâñêà ϳñíÿ” â: Âàíüî Ãóíÿíêà, ðåä. Êàðïàòîðóññê³é Êàëåíäàðú Ëåìêî íà 1930 ð³ê (New York, Cleveland, Philadelphia 1929): 32-49; “Èñòîð³ÿ Ïåðâîãî Ëåìêîâñêîãî Ðåêîðäó”, Êàðïàòîðóññê³é Êàëåíäàðú Âàíÿ Ãóíÿíêè íà 1931 ð³ê (New York, Cleveland, Philadelphia 1930): 128-131; Ñòåôàí Øêèìáà Èñòîðèÿ ïåðøîé ðåêîðäû “Ëåìêîâñå Âåñ³ëÿ”, Íèêîëàé Öèñëÿê, ðåä. Êàðïàòîðóññêóé êàëåíäàðú Ëåìêî-Ñîþçà íà ãîä 1963 (Yonkers, NY, 1962): 114-132.

195

Êðèíèöÿ, 1941. Äðóæáû è äðóæêû, (îä ë³âà) ². Ö³õîíü, ̳ëÿ Êóëèê, Ñ. Ñìåòàíà, Ìàðèÿ ×è÷èëî, Ï. Ãèðÿ è Ñòåôàí³ÿ ×è÷èëî.

Ìàëîì³öå ê/Ëþá³íà, 1956. Âåñ³ëÿ, Ìàðèÿ Øâàãëà è Òåîäîð Ôåø. Íà ë³âî îä ìîëîäîé ºé ðîäè÷å, Ñòåôàí Øâàãëà (Òèëÿâà) è Ìàðèÿ Áàðíà (Çàâàäêà Ðèìàí³âñêà).

196

Âåñ³ëÿ â ˳ñüöó ê/ Çèìíîé Âîäè, 28-Õ-1973 ðîêó (Ïåðøèé ðÿä îä ë³âà), Àííà Ôåø, Àííà Øêóðàò, Àííà Êóçÿê, Ìàðèÿ Øêóðàò, ßí³íà Ñàáêî, Ìàðèÿ Áëàùàê, ̳ëüêà Áëàùàê - ìîëîäà, ²âàí Ñàáêî - ìîëîäèé, Àííà Êîðåíü, ¥ºíÿ Áëàùàê, Ãàë³íà Ðåøåòàð, Àííà ʳö³ë³íüñêà, Ìàðèÿ Øêóðàò, Îëãà Âîðîáåëü, ̳ëüêà Ìàäç³ê. Äðóãèé ðÿä îä ë³âà), Ìèêîëàé Ïàäóõîâè÷, ßí Êíèø, ϳîòð Ñòåðæåíü, Ìèêîëàé ʳö³ë³íüñê³, Ìèõàë Áëàùàê, Âëàäåê Êîðåíü, ßí ϳäëèï÷àê, ̳ëüêî Öèðêîò, Ïåòðî Îáóøêåâè÷, Ëüåøåê Êíèø, ßí ¥ëþç, Ñåìàí Ñàáêî, ϳîòð ¥ëþç Ñòîÿò çî çàäó, Àííà Âîðîáåëü è ñòàðîñòà âåñ³ëüíèé Âàñèëü ʳö³ë³íüñê³

197

198

Òèëÿâà, 1936. Ìîëîäà Åâà Ãåðåí÷àê (òðèìàò áóê³åò) ³ ßêèì Àäàì÷àê. Çà ìîëîäèì Ñòåôàí Ãåðåí÷àê. Ïåðåä ìîëîäûì äîáð³ çíàíèé ìóçèêàíò Ãðèö ʳò ç Êàìÿíêû.

̳é ä³äî, Àíäðèé Ìàêñèìîâè÷, Âîëòóøîâà 1925 ð.

199

Ìîëîäà ïàðà ïðè öåðêâè â Äîøí³, 1941 ð³ê.

Âåñ³ëÿ â ñåë³ Âèñîâà, 1937 (?)

200

²âàí ²øòâàí ç ñåëà Ðå´åò³â, äîáð³ çíàíèé ñòàðîñòà íà íàøèõ âåñ³ëÿõ ç ïåðåä â³éíû. ̳øêàð äî îñòàòí³õ ÷àñ³â ïî âûñåëåíþ íà çàõ³ä â 1947 ðîö³.

Àíäðíé Äîêïÿ (ñ³äèò), äîáð³ çíàíóé ñòàðîñòà íà íàøèõ âåñ³ëÿõ ç ïåðåä â³éíû í ²âàí Ìàäç³ê, Shelton CT.

201

Óëüêà Êóçÿê, Áîðòíå 1941. Äîáð³ çíàíà ´àçäûíÿ íà íàøèõ âåñ³ëÿõ.

Á³ëÿíêà 1961. (îä ë³âà) Äìèòðî ×óïèê, Ìàðèÿ Ñòåôàíîâñêà ×óïèê, Ñòåôàí ×óïèê, Ìàðèÿ Ðà÷êîâñêà, Ñòåôàíÿ Êàðïÿê (ìîëîäèöÿ), Þçåô Ïåíêàëà (ìîëîäèé), Ìàðèÿ Ìóñ³àë, Ìèêîëàé Êàðïÿê,Ñòåôàíèÿ Äçâ³í÷èê Ðóñèíÿê, Ìèõàë Ðóñèíÿê.

202

Øòåôàí Øêèìáà è àðòèñòû ïðè íàãðèâàíþ ô³ëüìó „“Ëåìêîâñêå Âåñ³ëÿ”, 1931 ð³ê.

Âëàäåê Ìàêñèìîâè÷, Ansonia CT. 2001

²âàí Ìàäç³ê, 1980

20

Øòåôàí Øêèìáà è àðòèñòè êîòðû íàãðàëè ïåðøû ëåìê³âñêû ïëûòû â 1928 ðîö³.

Øòåôàí Øêèìáà

Âàñèëü Ïðîíüêî

Éîñèô Ãàìåðñê³é

Âàíüî Æåëåì

204

Àíàñòàçèÿ Òèõàíè÷

Ïåòðî Äóäðà

Åâäîêèÿ Äîëèíà

Ðîçàëèÿ Áèáåëü

205

206

Ç̲ÑÒ Ëåìê³âñêå âåñ³ëÿ ÷åðåç ñòîë³òÿ - Áîãäàí Ãîðáàëü .................. 7 Âåñ³ëÿ /ïîðÿäêó áîðòíÿíüñêîãî/ ................................................ 21 Çàëüîòû, ³íîøû, ñïðîñèíû, ....................................... 21 Çàðó÷ûíû ...................................................................... 25 Çàïîâ³äè......................................................................... 26 Ïðèãîòîâë³íÿ äî âåñ³ëÿ .............................................. 26 Íà â³íöÿõ ...................................................................... 27 Ó ìîëîäîãî ïðåä ñüëþáîì ......................................... 32 Ìîëîäèé âûáåðàò ñÿ äî ìîëîäîé.............................. 36 Ó ìîëîäîé ïðåä ñüëþáîì........................................... 41 Ïðåä äâåðìè ó ìîëîäîé ............................................. 42 Ìîëîäÿòà âûáåðàþò ñÿ äî ñüëþáó............................ 51 Ó ìîëîäîé ïî ñüëþá³ .................................................. 62 Ìîëîäà âûáåðàò ñÿ äî äîìó ìîëîäîãî..................... 73 Ó ìîëîäîãî ïî ñüëþá³................................................. 86 Î÷åïèíû (ïîâÿçóâàíÿ)................................................. 92 Ïðèäàíû ........................................................................ 99 Ïîïðàâèíû .................................................................. 109 Âåñ³ëüíû ñüï³âàíêû ................................................................... 113 ²ñòîðèÿ ïåðøîé ëåìê³âñêîé ïëûòû„”Ëåìêîâñêå âåñ³ëÿ”.... 162 Çàðó÷èíû ×. 1............................................................. 174 Çàðó÷èíû ×. 2............................................................. 175 Âåñ³ëÿ ×. 1................................................................... 175 Âåñ³ëÿ ×. 2................................................................... 176 Äî ìûòÿ èäóò ×. 3 ..................................................... 177 Áàëåö êðàþò ×. 4 ....................................................... 179 Ïðèäàíû ×. 5.............................................................. 180 Ïðèäàíû ×. 6.............................................................. 181 Ïîïðàâèíû ×. 7.......................................................... 182 Ïîïðàâèíû ×. 8.......................................................... 182 Äðóæáîâèíû ×. 9....................................................... 183 Äðóæáîâèíû ×. 10..................................................... 184 Ñâàùûíû ×. 11 .......................................................... 185 Ñâàùûíû ×. 12 .......................................................... 186 Ñóñ³äå íà âåñ³ëþ ×. 13 .............................................. 186 Ãóäàêû ³äÿò ×. 14....................................................... 187 Îñòàòí³é òàíåö ×. 15 ................................................. 188 Êîíåö âåñ³ëþ ×. 16 .................................................... 189 Ó ìàìû íà ãîñòèí³..................................................... 191 Ìóæ êîñèò, æåíà ³ñòè íîñèò .................................... 193 Êðåñòèíû òðè ì³ñÿö³ ïî âåñ³ëþ .............................. 194 Ôîòî´ðàô³³ ................................................................................. 196

207

208