Бабусина скриня. Казки

Òåòÿíà Ôðîëîâà

Áàáóñèíà ñêðèíÿ Êàçêè

Ëüâ³â Âèäàâíèöòâî “Êðàé” 2005 1

ÁÁÊ 84(4ÓÊÐ) Ô 91

Íîâà êíèãà êàçîê â³äîìî¿ Ëüâ³âñüêî¿ íåçðÿ÷î¿ ïîåòåñè, ïèñüìåííèö³, êàçêàðêè Òåòÿíè Ôðîëîâî¿ — öå äîñ³ íå÷óâàí³ äèâîâèæí³, ïîâí³ íåéìîâ³ðíèõ ïðèãîä ìóäð³ êàçî÷êè äëÿ ìàëå÷³ òà øêîëÿðèê³â. Çàõîïëþþ÷³ ³ñòîð³¿, ñïîä³âàºìîñÿ, ñïîäîáàþòüñÿ ä³òÿì ³ âîíè áàãàòî ÷îìó íàâ÷àòüñÿ, à, îòæå, ñòàíóòü êðàùèìè, äîáð³øèìè, ìèëîñåðäí³øèìè.

Àâòîðñüêà ðåäàêö³ÿ ²ëþñòðàö³¿ ²âàíà Âàñèëåíüêîãî

ISBN 966-547-086-8

© Òåòÿíà Ôðîëîâà, 2005 © ²âàí Âàñèëåíüêèé, ³ë., 2005

2

ÒÐÈ ÁÀÆÀÍÍß Æèâ òà áóâ ñîá³ ÷îëîâ³ê. Òà áóëî ó íüîãî àæ òðè ñèíè. Æèëè íå âáîãî, áóâ ³ õë³á, ³ äî õë³áà, ³ ãðîø³ âîäèëèñÿ. Ïîñòàð³â áàòüêî, â³ä÷óâ, ùî ñèëè ïîìåíøàëî: çíàòü, ñòàð³ñòü ï³äõîäèòü. Îò ïîêëèêàâ â³í ñâî¿õ ñèí³â òà é êàæå: — Ñèíè ìî¿ ëþá³, ïðèéøëà ìîÿ ñòàð³ñòü. Áóäåòå áåç ìåíå ãîñïîäàðþâàòè. Òà õî÷ó ÿ íà îñòàíîê âèêîíàòè ïî îäíîìó áàæàííþ äëÿ êîæíîãî ç âàñ. Îò òè, ì³é íàéñòàðøèé ñèíó, ÷îãî á òè ñîá³ áàæàâ? Ñòàðøèé ñèí îïóñòèâ î÷³, í³áè ñîðîìëÿ÷èñü, òà é êàæå: — ß âæå äàâíî âàì, òàòó, õîò³â ñêàçàòè, òà âñå ÿêîñü íåçðó÷íî áóëî. Õîò³â áè ÿ áóòè áàãàòèì. Äóæå âæå ìåí³ òîãî áàãàòñòâà êîðòèòü. Á³ëüøå á í³÷îãî íå õîò³â ... — Ãàðàçä, — ñêàçàâ áàòüêî, — ò³ëüêè ñïåðøó äîáðå ïîäóìàé, ùîá ïîò³ì íå æàëêóâàòè. — Òà òóò ³ äóìàòè í³÷îãî, — ñêàçàâ ñòàðøèé ñèí, âò³øåíèé òèì, ùî éîãî áàòüêî ïåðøèì ñïèòàâ, ³ ùî í³õòî ç áðàò³â éîãî íå âèïåðåäèâ. — À òè, ì³é ñåðåäí³é ñèíó, ÷îãî á õîò³â? — çâåðíóâñÿ áàòüêî äî ñåðåäíüîãî ñèíà. — À ÿ á, òàòó, õîò³â ìàòè æ³íêó êðàñóíþ. Ùîá íàéêðàùà â ñâ³ò³ áóëà. — Äîáðå, — ñêàçàâ áàòüêî, — ³ òâîº áàæàííÿ ïîïðîáóþ çàäîâ³ëüíèòè. À òè, ì³é íàéìåíøèé ñèíó, — çâåðíóâñÿ áàòüêî äî íàéìåíøîãî, — ÿêå â òåáå áàæàííÿ áóäå, ùîá, âèêîíàâøè éîãî, ÿ ì³ã áè â³ä³éòè ó äàëåê³ ñâ³òè? — ß, òàòó, ïîñòóïèâñÿ á óñ³ìà ñâî¿ìè áàæàííÿìè, àáè âè çäîðîâ³ áóëè ³ ïåðåáóâàëè çàâæäè ç íàìè, àëå, ÿêùî âæå âàøà òàêà âîëÿ, òî ... Õîò³â áè ÿ, ùîá ó ìåíå áóëà íàéðîçóìí³øà æ³íêà íà ñâ³ò³. — Âàæêå òè äàâ ìåí³ çàâäàííÿ, ñèíó, — ñêàçàâ áàòüêî, — òà ìóøó é òâîº áàæàííÿ âèêîíàòè. Îò âèêîíàâ áàòüêî áàæàííÿ ñâî¿õ òðüîõ ñèí³â. Ñòàðøîìó â³ääàâ âñ³ ñâî¿ ñòàòêè. Ëèøèâ ñîá³ ì³çåð íà ïðîæèòòÿ. Çíàéøîâ ³ ñåðåäíüîìó êðàñóíþ-äðóæèíó, òà òàêó ãàðíó, ùî é íà ñâ³ò³, çäàºòüñÿ, êðàùî¿ íåìà. Äîâãî øóêàâ íàéìåíøîìó íàéðîçóìí³øó æ³íêó. Çäàâàëîñü, íå âèêîíຠáàæàííÿ ñâîãî íàéóëþáëåí³øîãî ñèíà, àëå íàðåøò³ é öå éîìó âäàëîñÿ. Ñàì ïðèäáàâ ñîá³ õàòèíó ó ë³ñ³ òà é îñåëèâñÿ â í³é. Ìèíóâ ÷àñ. ² çàõîò³ëîñÿ áàòüêîâ³ ïðîâ³äàòè ñâî¿õ ñèí³â ³ ïîäèâèòèñÿ, ÷è ùàñëèâ³ âîíè. Ïîäàâñÿ ñïåðøó äî ñòàðøîãî ñèíà. Ñòî¿òü íà ãîðáî÷êó ñòàðåíüêà îáøàðïàíà õàòèíà. Íà ïîäâ³ð’¿ í³ êóðî÷êè, í³ êà÷å÷êè, íàâ³òü êîçè íåìàº. Ïîäèâóâàâñÿ áàòüêî ç³ ñâîãî áàãàòîãî ñèíà. Çàéøîâ ó õàòó. À òàì ñèí ³ íåâ³ñòêà ñèäÿòü ïî ð³çíèõ êóòàõ, îäíå ç äðóãèì íå ðîçìîâëÿþ÷è. — À ùî òóò ó âàñ ñòàëîñÿ? — çàïèòàâ áàòüêî, — äå æ âñå âàøå áàãàòñòâî ïîä³ëîñÿ? 3

— Îé, òàòó, — çàëàìàâ ðóêè ñòàðøèé ñèí, — òà äàâ ìåí³ Áîã æ³íêó ëåäà÷ó, íå âì³ëà äîäáàòè òà áàãàòñòâà äîãëÿíóòè. — À òè æ, äå áóâ, — çàñï³øèëà, — à òè æ õ³áà íå ïèâ òà íå ãóëÿâ? — Îé, ïðàâäà, æ³íêî, — ç³òõíóâ ã³ðêî ñòàðøèé ñèí, — ³ ÿ íå äáàâ, ³ ÿ íå ïèëüíóâàâ, ïèâ òà ãóëÿâ, êóïóâàâ òîá³ ðîçê³øí³ óáðàííÿ òà ïðèêðàñè. ×àñòî çáèðàëèñÿ ìè íà ïèøí³ áàíêåòè, âñå õîò³ëîñÿ íàì ïåðåä áàãàòèìè áóòè íå ã³ðøèìè. ϳøëî íàøå áàãàòñòâî çà â³òðîì, ò³ëüêè ñïîãàäè çàëèøèëèñü. Ïîæóðèëèñÿ âêóï³, òà é çàáðàâ ¿õ áàòüêî ó ñâîþ õàòèíêó, áî ó íèõ ³ ¿ñòè í³÷îãî áóëî. Îò ï³øîâ áàòüêî äî ñåðåäíüîãî ñèíà ïîäèâèòèñÿ, ÿê â³í æèâå ³ç ñâîºþ êðàñóíåþ. Ïðèéøîâ, ñòî¿òü õàòà ùå ã³ðøà çà áðàòîâó. Çàéøîâ áàòüêî â õàòó, à òàì á³äí³ñòü âèãëÿäຠç êîæíîãî êóòêà. À ñèí íà ÿêîìóñü ëàõì³òò³ íåäóæèé ëåæèòü. — Äîáðèäåíü, ñèíó ì³é. Áà÷ó, ùî íå ìàºø òè ùàñòÿ. À äå æ òâîÿ êðàñóíÿæ³íêà? — Îé, íå ïèòàéòå, òàòó, — çàïëàêàâ ñåðåäí³é ñèí, — êðàùå á áóëî ìåí³ â³ê ¿¿ íå çíàòè. Ïîêè âîçèâ ¿¿ ïî áàíêåòàõ òà êóïóâàâ óáðàííÿ òà ïðèêðàñè, äîòè ùå í³÷îãî. À êîëè ñòàòêè íàø³ ñê³í÷èëèñÿ, òà ùå é ÿ íà ëèõî çàíåäóæàâ, òî ïîäàëàñÿ âîíà ç ³íøèì ñâ³ò — çà î÷³. À ÿ òóò îäèí, í³êîìó í³ ¿ñòè çâàðèòè, í³ âîäè ïðèíåñòè. Ïîæóðèâñÿ áàòüêî ³ ç òèì ñèíîì òà é éîãî çàáðàâ ó ñâîþ õàòèíêó. ³äïî÷èâ òðîõè ñòàðèé òà çàõîò³â ïðîâ³äàòè ìåíøîãî ñèíà. — Íó, êîëè ³ öåé íåùàñëèâèé, òî ³ æèòè í³÷îãî. ²äå áàòüêî òà é ³äå. ² ñòðàøíî éîìó: à ðàïòîì ³ òîãî ñï³òêàëà ëèõà äîëÿ òà íåùàñëèâà. Àæ îñü âèðèíຠñàäî÷îê, à òàì ³ õàòêà ÷åïóðíåíüêà. Ñèí ç íåâ³ñòêîþ ñàìå õóäîáó ïîðàëè. Äâ³éêî ä³òîê ¿ì äîïîìàãàëè. Âñ³ áóëè òàê³ çàêëîïîòàí³, ùî é íå â³äðàçó ïîì³òèëè ñòàðîãî. À êîëè ïîì³òèëè, òî ïðèâ³òàëè òà é ïîâåëè â õàòó. À â õàò³ òåïëî òà çàòèøíî. Ïàõíå ïå÷åíèì õë³áîì ³ ñìà÷íîþ ñòðàâîþ. Íàãîäóâàëè áàòüêà, îíó÷àò ïîêàçàëè, à êîëè òîé â³äïî÷èâ, ïîâåëè ãîñïîäàðñòâî ïîêàçóâàòè. Áóëî òàì óñüîãî: ³ äâ³ êîðîâè ç òåëÿòàìè, ³ ñâèíÿ ç ïîðîñÿòàìè, ³ â³âöÿ ç ÿãíÿòàìè, ³ êâî÷êà ç êóð÷àòàìè, ³ êà÷êà ç êà÷åíÿòàìè, ³ íàâ³òü ê³øêà ç êîøåíÿòàìè ³ ùå áàãàòî âñÿêîãî òàêîãî, ÷îãî í³õòî é í³êîëè íå áà÷èâ. Òà êðóãîì âñå äî ëàäó, âñå ó çëàãîä³ ç óñì³øêîþ íà âèäó. Îò ñ³ëè âîíè ï³ä õàòîþ ó õîëîäî÷êó, òà é ïî÷àâ ðîçïîâ³äàòè áàòüêî ïðî ñòàðøèõ ñèí³â. Òà òàê æóðèâñÿ, ùî àæ çàïëàêàâ ç ãîðÿ. À ïîò³ì ³ ïèòàº: — À ñêàæ³òü ìåí³, ä³òè, ÷èÿ òî çàñëóãà, ùî âàì âäàëîñÿ áàãàòñòâà íàäáàòè òà â çëàãîä³ æèòè? — Îé, òàòó, — ñêàçàâ ìåíøèé ñèí, — öå âñå ìîÿ æ³íêà, öå âñå âîíà. Çíຠÿê óñüîìó ëàä äàòè. À ùî âæå ðîáîòÿùà! Òàê ³ äðóãî¿ òàêî¿ íå çíàéòè. 4

5

— ͳ, òàòó, íå ñëóõàéòå éîãî, — çàãîâîðèëà æ³íêà, — öå âñå â³í. ϳä éîãî ãîñïîäàðñüêèì îêîì ³ õë³á ñàì ðîäèòü. Ïîñëóõàâ áàòüêî ä³òåé ñâî¿õ òà é ñêàçàâ: — Áà÷ó, ùî íå ãîëîâíå ùàñòÿ â ðóêè âçÿòè, à ùå é âòðèìàòè éîãî òðåáà. ² ùå ñêàæó ÿ âàì: äå â äîì³ çãîäà, òàì íà ïîë³ âðîäà. — À á ùå äîäàâ, — ñêàçàâ ìåíøèé ñèí, — íå òîé ðîçóì, ùî â ãàìàíö³, à òîé, ùî â ãîëîâ³. À æ³íêà ñëóõàëà, ñëóõàëà òà é ñâîº ñëîâî äîêèíóëà. À îñê³ëüêè âîíà áóëà ðîçóìíà, òî é ñëîâî ¿¿ òåæ ðîçóìíå áóëî. — Ëþäèíà ëþäèíó øàíóº, à ïðàöÿ îáîõ ãîäóº, — ñêàçàëà âîíà. ² áàòüêî ïåðåêîíàâñÿ, ùî éîãî íåâ³ñòêà é ñïðàâä³ äóæå ðîçóìíà. À âè ùî ñêàæåòå?

6

IJ ÏÐÈÍÖÅÑÈ Ñåðåä âèñîêèõ ã³ð, í³áè ïðèõîâàíà â³ä íåñèòîãî ëþäñüêîãî îêà, ðîçêèíóëàñü ÷èìàëà äîëèíà. À â ò³é äîëèí³, ÿê ïðå÷èñòå äèâî, ïîò³÷îê òå÷å, õàòè ç ñàäî÷êàìè òà êâ³òíèêàìè, ñìåðåêîâèé ë³ñ íåïîäàë³ê, à òàì — ïîëå ³ ïàñîâèñüêî. Æèëè â ò³é äîëèí³ ìèðí³ ³ ïðàöüîâèò³ ëþäè. Îòàêå ñîá³ ìàëåíüêå êîðîë³âñòâî. Íó, çâ³ñíî, äå º êîðîë³âñòâî, òî òàì íåîäì³ííî º ³ êîðîëü, ³ êîðîëåâà. Ïðàâèâ òîé êîðîëü ÷åñíî ³ ìóäðî. Íå ñõîæèé áóâ íà ³íøèõ êîðîë³â, à ÿêùî âæå ïðàâäó êàçàòè, òî é âçàãàë³ íà êîðîëÿ ñõîæèé íå áóâ. Âåñíîþ íà îðàíêó âèõîäèâ, ÿê íà ñâÿòî, ³ ñàì ïåðøó áîðîçíó ó ïîë³ ïðîêëàäàâ. Ñêàæåòå, òàêîãî íå áóâàº? Íà òå âîíà é êàçêà. À â êàçö³, Âè öå äîáðå çíàºòå, ùå é íå òàêå áóâàº. À îí íàä ñàìèì ïîò³÷êîì ³ êîðîë³âñüêèé ïàëàö. ßê ãîäèòüñÿ, ðîçê³øíèé. Öå ëþäè ñâîºìó êîðîëþ íå ç ïðèìóñó, à ç ïîøàíè ç ëþáîâ’þ çáóäóâàëè, à ì³ñöåâ³ òàëàíîâèò³ ìàéñòðè é îçäîáèëè ë³ïëåííÿì, êåðàì³êîþ òà ð³çüáîþ. Îò ³ âèõîäèëî, ùî òàêîãî ïàëàöó â æîäíîìó êîðîë³âñòâ³ íåìà. ² áóëè â òîãî êîðîëÿ äâ³ äîíå÷êè, äâ³ ïðèíöåñè. Îáèäâ³ ðîçóìí³ òà äîáð³, øàíóâàëè áàòüê³â ñâî¿õ òà é í³êîãî ç ï³ääàíèõ íå êðèâäèëè. Ò³ëüêè îò ... áóëà ó òîãî êîðîëÿ á³äà-ìàðêîòà, ùî é íå çíàâ, êóäè ç íåþ ïîä³òèñÿ. Ìîëîäøà êîðîë³âíà Çîðÿíà áóëà ³ ñïðàâä³, íà÷å ç³ðîíüêà ÿñíà. Ãëÿíåø íà íå¿ — ³ ñâ³ò âèäàñòüñÿ òàêèì âåñåëèì ³ áåçïå÷àëüíèì, ùî é ïðî ñâîº ãîðå çàáóäåø, íàâ³òü ÿêùî âîíî ó òåáå º. Ùî ñòàíîì ãíó÷êà, ùî ëè÷êîì á³ëåíüêà, ùî ò³ áð³âîíüêè ÷îðí³, à î÷³, çäàºòüñÿ, âñþ êàð³ñòü ó ñåáå óâ³áðàëè. À ñòàðøà êîðîë³âíà Îðèñÿ ... äîáðà òà ïðèâ³òíà, ðîçóìíà òà ñï³âó÷à, ò³ëüêè âðîäè äîëÿ ¿é íå âä³ëèëà. Ïîòâîðíîþ ðîñëà ä³â÷èíà. ² ñòàíîì ãíó÷êà, ³ êîñè ãóñò³ òà ïèøí³, à îò ëè÷êîì íå âèéøëà. Î÷³ âåëè÷åçí³ òà áóëüêàò³, áðîâè ãóñò³ òà êóñòðàò³, âèëèö³ ÷îìóñü âèäàâàëèñÿ, à í³ñ îñîáëèâî íåçóãàðíî ïðèìîñòèâñÿ íà òîìó ëèö³ ³ çîâñ³ì éîãî íå ïðèêðàøàâ. Ñëîâîì, ïîòâîðà òà é ãîä³. Âîíî òî é äëÿ ïðîñòî¿ ä³â÷èíè æàëü âåëèêèé, à ùî òî âæå êàçàòè äëÿ êîðîë³âíè. Êîðîëü ñóìóâàâ ç òàêî¿ ïðè÷èíè, à êîðîëåâà ïîòàé ïëàêàëà òà êàçàëà: — ×è òî íàñëàíî íà íàøó äèòèíó, ÷è çà÷àðîâàíî ¿¿. Ïðîáóâàëà é äî ÷àêëóí³â âñÿêèõ âäàâàòèñÿ, òà êîðîëü, ÿê ä³çíàâñÿ, ðîçñåðäèâñÿ ³ íàâ³òü íàãðèìàâ íà ñâîþ äðóæèíó. — Òè æ òàêè êîðîëåâà! ² ðîçóìíà, ³ îñâ³ò÷åíà! ßê òè ìîæåø â³ðèòè òèì øàðëàòàíàì? ͳ÷îãî íàø³é äî÷ö³ âæå íå äîïîìîæå. Àëå òî íàøà äèòèíà, ³ ìè ¿¿ áóäåìî ëþáèòè, ÿêîþ á âîíà íå áóëà. À òè é ñàìà çíàºø, ÿêó âîíà ìຠäîáðó äóøó ³ í³æíå ñåðöå. À ÿê ñï³âàº! — Òî é ùî ç òîãî? — ç³òõàëà êîðîëåâà. — À õòî æ ¿¿ çàì³æ â³çüìå? — Íå æóðèñÿ, õòîñü òà é â³çüìå. Âîíà æ âñå-òàêè ïðèíöåñà. — À ÿêùî â³çüìå ò³ëüêè òîìó, ùî ïðèíöåñà, òî ÷è ëþáèòèìå? 7

8

— Ïðèïèíè íàä íåþ æàëîáó ñïðàâëÿòè. ßêîñü âîíî áóäå. À ñåñòðà Çîðÿíà òàêîæ ïðî ñåñòðèíå çàì³ææÿ äóìàëà. ßêîñü âîíà ñêàçàëà: — ß íå âèéäó çàì³æ äîòè, äîêè õòîñü íå ïîñâàòຠÎðèñþ. — Ùî òè, Çîðÿíî! Íå êàæè òàê, — æàõíóëàñÿ Îðèñÿ. — Òàê íàø áàòüêî í³êîëè ñïàäêîºìöÿ íå ä³æäåòüñÿ. — Ïðî ìåíå — íåõàé ³ íå ä³æäåòüñÿ, à ÿ ñâîãî ñëîâà íå ïîðóøó. Ùå á³ëüøå çàñìóòèëèñÿ êîðîëü ç êîðîëåâîþ, áî äî íèõ âæå é íà¿æäæàëè ïðèíöè ç ñóñ³äí³õ ³ äàëüí³õ êîðîë³âñòâ, äàðìà ùî áóëè âîíè í³áè â³ä ö³ëîãî ñâ³òó ì³æ ãîðàìè çàõîâàí³. Êîæåí ç òèõ ïðèíö³â êîí÷å õîò³â êîðîë³âíó Çîðÿíó ïîáà÷èòè, à ïîáà÷èâøè, òàê ³ ïðèêèïàâ äî íå¿ ñåðöåì ³ î÷èìà. Òà âîíà âñ³ì â³äìîâëÿëà: ìîâëÿâ, ïî ñòàðøèíñòâó òðåáà çàì³æ ³òè. Îò âèéäå ñòàðøà êîðîë³âíà — òîä³ é âîíà, Çîðÿíà, îáåðå ñîá³ ïàðó. Áåçíàä³éíî ç³òõàëè êîðîëåâè÷³ òà é ¿õàëè ãåòü. ßêîñü ñèä³ëè ä³â÷àòà íàä ïîò³÷êîì, ùîñü âèøèâàëè òà ãàïòóâàëè. Òà âñå îäíà â îäíî¿ ïèòàëè: — ×è æ ãàðíî òàê áóäå? Ñê³ëüêè âæå òîãî âèøèòòÿ, ìåðåæàííÿ òà ãàïòóâàííÿ â ¿õí³õ êîâàíèõ ñêðèíÿõ, à âîíè âñå âèøèâàëè òà é âèøèâàëè, áî áóëè òàêè ñïðàâæí³ìè ìàéñòðèíÿìè, äàðìà ùî êîðîë³âíè. ¯õàâ ñàìå ò³ºþ äîðîãîþ îäèí çàìîðñüêèé ïðèíö. Çäàëåêó ¿õàâ, õîò³â êðà¿ òóòåøí³ ðîçäèâèòèñÿ. Âèäàòü, ç äàëåêèõ êðà¿â áóâ òîé ïðèíö, áî ïðî êðàñóíþ Çîðÿíó ³ íå ÷óâ í³÷îãî. À ÿê ïîáà÷èâ ¿¿, òî çàáóâ, êóäè ³ ïî ùî ¿õàâ. Çóïèíèâñÿ, ïðèâ³òàâñÿ òà é êàæå: — À äàé-íî ìåí³, ä³â÷èíî-êðàñóíå, âîäè íàïèòèñÿ. — Íå âèïàäຠêîðîë³âí³ íàïóâàòè íåçíàéîìîãî ïîäîðîæíüîãî âîäîþ. Îñü çàðàç ÿ ïîêëè÷ó ñëóæíèöþ — âîíà òîá³ âîäè äàñòü, êîíÿ òâîãî íàïî¿òü òà é ç õàð÷åì ðîçïîðÿäèòüñÿ. — Òî òè — äîíüêà êîðîëÿ? — À õ³áà íå ñõîæà? — Òà ñõîæà, ñõîæà ... À ñêàæè ìåí³, ãîðäà êîðîë³âíî, ÷è º âæå â òåáå íàðå÷åíèé? — ͳ, íåìà ... — àæ ñàìà íà ñåáå ðîçñåðäèëàñü, ùî â³äïîâ³äຠïîäîðîæíüîìó íà òàêå íåäåë³êàòíå çàïèòàííÿ. — Àëå ÷îìó öå òè ñòàâèø ìåí³ òàê³ íåââ³÷ëèâ³ çàïèòàííÿ? ×è òåáå â òâîºìó êðàþ çâè÷àþ òà åòèêåòó íå â÷èëè? — ß — êîðîëåâè÷ ç çàìîðñüêèõ êðà¿â. Â÷èëè ìåíå çâè÷àþ ³ åòèêåòó. Òà ÿê ïîáà÷èâ ÿ òåáå, òà ÿê çàãëÿíóâ ó òâî¿ êàð³ î÷³, òî é ïðî âñå çàáóâ. — Âèäíî, ùî êåïñüêèé ç òåáå ó÷åíü. Òà é çàñì³ÿëèñÿ îáèäâ³, çàëÿñêîò³ëè ñì³õîì, àæ ëóíà äåñü îçâàëàñÿ. 9

— ϳäó ÿ, êðàëå÷êî, äî òâîãî áàòüêà òà é ïðîñèòèìó òâ ðóêè. ×è áóäå íà òå òâîÿ çãîäà? — ͳ. Õëîïåöü ïîñìóòí³â. dzñêî÷èâ ç êîíÿ. Áóâ ñòàâíèé òà ãàðíèé, êó÷åðÿâå âîëîññÿ ïî ïëå÷³ âèëîñÿ, ùî é ä³âêà ïîçàçäðèëà á — âèäíî, â ò³ì êðàþ çâè÷àé òàêèé: äîâãå âîëîññÿ íîñèòè. Çàäèâèëàñÿ Çîðÿíà â éîãî ñèí³ î÷³, ùî âæå é íå çíàëà, äå î÷³, à äå íåáî. Îðèñÿ ñïîñòåðåãëà, ùî êîðîëåâè÷ Çîðÿí³ äî âïîäîáè, ³ øåïíóëà: — Íå â³äìîâëÿéñÿ, ñåñòðè÷êî, â³ä ñâîãî ùàñòÿ. Òèì òè ìåí³ íå äîïîìîæåø, à ùå á³ëüøå ÿòðèòèìåø äóøó. — ß ñëîâî ñâîº íå ïîðóøó. — Òî êàæåø, êðàñóíå, ÿ òîá³ íå äî âïîäîáè? — ñóìíî ïåðåïèòàâ êîðîëåâè÷. — г÷ íå â ò³ì ... ß âèéäó çàì³æ ò³ëüêè òîä³, êîëè õòîñü ïîñâàòຠìîþ ñòàðøó ñåñòðó, — ³ ïîâåëà î÷èìà íà Îðèñþ. Ïîñòîÿâ êîðîëåâè÷, ïîäóìàâ ³ ñêàçàâ: — Çàïàì’ÿòàé ³ì’ÿ ìîº — Çîðåñëàâ. ² ÷åêàé ìåíå, ÿ ïîâåðíóñÿ. Ïîò³ì ñêî÷èâ íà êîíÿ, õëüîñíóâ éîãî òà é ïî¿õàâ. — Ïîñò³é, Çîðåñëàâå, — ãóêíóëà íàâçäîã³í Çîðÿíà. — Òè æ âîäè õîò³â. Òè é ê³íü òâ³é íåïîºíèé. Îñü ÿ çàðàç ... — ͳêîëè, — ãóêíóâ Çîðåñëàâ. — ß ùå äî òåáå ïîâåðíóñÿ. ×åêàé ìåíå. ² ïî¿õàâ. Öüîãî âå÷îðà âïåðøå ïîòàé ïëàêàëà âðîäëèâà êîðîë³âíà Çîðÿíà ³ äîâãî íå ìîãëà â òó í³÷ çàñíóòè. Ïëàêàëà é Îðèñÿ. Âîíà ïðèñê³ïëèâî âäèâëÿëàñÿ â ìàëåíüêå ëþñòåðêî, à ïîò³ì ïîæáóðèëà éîãî â êóòîê, àæ âîíî ðîçáèëîñÿ íà äðóçêè. — Ïîãàíèé çíàê, — ïîäóìàëà Îðèñÿ, à ïîò³ì ñêàçàëà: — À — à, îäíàêîâî ... À êîðîëåâè÷ Çîðåñëàâ íàäóìàâ ñîá³: ùî á òàì íå ñòàëî, òàêè çíàéòè íàðå÷åíîãî äëÿ Îðèñ³. — À ùî, — äóìàâ Çîðåñëàâ, — íå òàêà âæå é âîíà ïîãàíà. ijâ÷èíà — ÿê ä³â÷èíà. Òà ùå é ïðèíöåñà. Àëå ÿê³ ñóìí³ â íå¿ î÷³. Òà íàðå÷åí³ íà äîðîç³ íå âàëÿþòüñÿ. Äîâãî ¿çäèâ Çîðåñëàâ øóêàþ÷è. Ó ñóñ³äí³õ êîðîë³âñòâàõ âæå çíàëè îáîõ ïðèíöåñ — òî é â³äðàçó ç³òõàëè òà â³äìîâëÿëèñÿ. — Îò ÿêáè Çîðÿíó ... Äåõòî ç äàëüí³õ êîðîë³âñòâ í³áè íåíàðîêîì äî êîðîëÿ ó ÿê³éñü ïîòðåá³ çà¿æäæàâ. Ïîäèâëÿòüñÿ íà Îðèñþ — òà é ãåòü ñîá³ ¿äóòü: îò ÿêáè Çîðÿíó ... Ñïåðøó Çîðåñëàâ øóêàâ ñåðåä ïðèíö³â. À êîëè ç òîãî í³÷îãî íå âèéøëî, ñòàâ øóêàòè ñåðåä ïðîñòîãî ëþäó. Àëå é òóò îõî÷èõ áóëî ìàëî: îäíèõ â³äëÿêóâàëî, ùî ïðèíöåñà, à ³íøèõ — ùî ïîòâîðíà. Çàñóìóâàâ Çîðåñëàâ, çíåâ³ðèâñÿ çîâñ³ì. — Îòàê äîêè ÿ ¿çäèòèìó, õòîñü â³çüìå òà é ïîñâàòຠÇîðÿíó. À ¿¿ ñëîâî? Òà ... íàáðèäíå — òî é ïðî ñëîâî ñâîº çàáóäå. Âîíà æ ïðèíöåñà: ÿê ñîá³ íàäóìàº, òàê ³ çðîáèòü. 10

11

² íå õîò³ëîñÿ êîðîëåâè÷ó, îáëèçíÿ ñï³éìàâøè, äîäîìó ïîâåðòàòèñÿ, òà, âèäàòü, äîâåäåòüñÿ. Òà ÿêîñü íàïóâàâ â³í êîíÿ á³ëÿ ïîò³÷êà ³ ïîáà÷èâ õëîïöÿ ñâî¿õ ë³ò, ùî òàêîæ õîò³â êîíÿ íàïî¿òè. Õëîïåöü áóâ îøàòíî îäÿãíóòèé, ùî é â³äðàçó íå âãàäàºø, ÿêîãî â³í ðîäó. — Ïîñëóõàé-íî, õëîï÷å, — çâàæèâñÿ Çîðåñëàâ, — ÷è ìàºø òè âæå ñîá³ íàðå÷åíó? — Òà ... ïîêè ùî íå çíàéøîâ. Îò çàäëÿ òîãî ³ äîðîãè ïî ñâ³òó òîëî÷ó. — À ùî æ äëÿ òåáå âäîìà ä³â÷èíè íå çíàéøëîñÿ? — Òà âîíî á ³ çíàéøëîñÿ, òà õî÷ó ÿ äëÿ ñåáå íå çâè÷àéíó ä³â÷èíó, à òàêó, àáè ñåðöå ìîº âðàçèëà. — Öåáòî êðàñóíþ ÷è áàãàòó? — ͳ, íå òå, ³ íå äðóãå ... Êðàñó íà òàð³ëö³ íå êðàÿòè, à áàãàòñòâî ... òà öóð éîìó. ß õî÷ó òàêó ä³â÷èíó, ùîá ìàëà ÷èñòå ñåðöå ³ äîáðó äóøó, ùîá íå áóëà æàä³áíà äî ãðîøåé òà áàãàòñòâà, ùîá ñï³âàëà òàê, ÿê ñîëîâåéêî â ãàþ. ² ùîá íàä óñå ëþáèëà ï³ñíþ ³ ìåíå. Ïîêè ùî ÿ ùå òàêî¿ íå çíàéøîâ. — ª òàêà ä³â÷èíà. Çäàºòüñÿ ìåí³, ùî âîíà ñàìå äëÿ òåáå é íàðîäèëàñÿ. — Äå âîíà? Õòî âîíà? — ª òóò îäíà êîðîë³âíà. — Å-å, êîðîë³âíà — ìåí³ íå ð³âíÿ. ß — ïðîñòîãî ðîäó. Íå íàéá³äí³øèé, àëå é áàãàòñòâà âåëèêîãî íå ìàþ. Ó ñïàäîê â³ä áàòüêà ä³ñòàâ òðîõè çåìë³ — îòî é ãîñïîäàðþþ. Ùå êîëè áàòüêî æèâèé áóâ, íàóêàì äåÿêèì â÷èâñÿ òà é ìàéñòåðíîñò³ âñÿêî¿ íàáóâàâ. À òåïåð ìóùó ÿ ïàðó ñîá³ çíàéòè, áî äîêè æ ìîæíà ñàìîìó? — Ïîñëóõàé-íî ... ùàñòÿ òâîº ò³ëüêè òàì, ó ïðèíöåñè Îðèñ³, ÷óº ìîº ñåðöå. À òèì òè ³ ìåíå ùàñëèâèì çðîáèø. — À òè æ òóò äî ÷îãî? ² ðîçêàçàâ òóò éîìó Çîðåñëàâ ïðî ñâîþ ïðèãîäó, ³ íàìîâèâ éîãî ïî¿õàòè äî ïðèíöåñè Îðèñ³, õî÷ îäíèì îêîì íà íå¿ ãëÿíóòè ³ ñï³â ¿¿ ïî÷óòè. — Òè ìåí³, íà÷å Áîãîì ïîñëàíèé, — ñêàçàâ êîðîëåâè÷. Õëîïåöü çàñì³ÿâñÿ: — À òè çíàºø, ÿêå ó ìåíå ³ì’ÿ? Áîãîäàð. — Òà íó! Ñïðàâä³? — ß â ñâî¿õ áàòüê³â ï³çíüîþ äèòèíîþ áóâ. Äóæå çðàä³ëè âîíè, êîëè ÿ íàðîäèâñÿ, ³ íàçâàëè ìåíå Áîãîäàðîì. Ñïåðøó âîíè ¿õàëè îáèäâà, à ïîò³ì Çîðåñëàâ çàëèøèâñÿ ÷åêàòè, à Áîãîäàð ïî¿õàâ äî êîðîë³âñüêîãî ïàëàöó. Ñïèíèâñÿ íåïîäàë³ê, çáèðàþ÷èñü ç äóõîì, àæ ÷óº — ï³ñíÿ, òà òàêà òðåïåòíà, òà òàêà ñóìíà, ùî àæ ê³íü ãîëîâó îïóñòèâ ³ ç æàëþ çàïëàêàâ. — Ùî çà ãîëîñ! Äóøó âèéìຠ... Òà é ïî¿õàâ ïðÿì³ñ³íüêî íà òîé ãîëîñ. ϳ䒿õàâ äî ïîò³÷êà — àæ ä³â÷èíà ñèäèòü. Êîñè ðîçïóùåí³ — ðîçñòåëåí³, ï³âñâ³òó, çäàºòüñÿ, çàêðèëè. Ñõèëèëàñÿ íàä ñâî¿ì âèøèòòÿì òà é ñï³âàº. 12

13

— Äëÿ ÷îãî ìåí³ òà ïðèíöåñà, êîëè òóò òàêèé ãîëîñ? — ïîäóìàâ Áîãîäàð ³ ï³ä’¿õàâ áëèæ÷å. ijâ÷èíà ïåðåñòàëà ñï³âàòè ³ ãëÿíóëà íà õëîïöÿ. À â³í ùå íå âèéøîâ ç ïîëîíó ï³ñí³, ùî é íà íåâðîäó ¿¿ íå äèâèâñÿ. — Ñêàæè ìåí³, ä³â÷èíî, ÿêå ³ì’ÿ äàëè òîá³ òâî¿ áàòüêè? — ß — Îðèñÿ, — òà é çàøàð³ëàñÿ ³ â³ä òîãî íà÷å àæ ïîêðàùàëà. — À ñêàæè ìåí³, Îðèñþ, õòî òâî¿ áàòüêè, ùîá ÿ ì³ã ïîïðîñèòè ó íèõ òâ ðóêè? ², ñêàæè ìåí³, ÿêùî áóäå íà òå ¿õíÿ çãîäà, ÷è ï³øëà á æå òè çà ìåíå çàì³æ? ijâ÷èíà ñïàëåí³ëà. Âîíà íå â³ðèëà. ¯é çäàâàëîñÿ, ùî õëîïåöü ùîñü íàïëóòàâ. Íå ìîæå æ òàêîãî áóòè. — ß — ïðèíöåñà. Ìî¿ áàòüêè — êîðîëü ³ êîðîëåâà, òóòåøí³ âîëîäàð³. À ïðî çàì³ææÿ ... Òàêå â îäíó ìèòü íå âèð³øóºòüñÿ. À âè ÷àñîì ... ÷è íå äî ì ñåñòðè Çîðÿíè ïðè¿õàëè? Öå ¿¿ ñâàòàþòü, à íå ìåíå. Òà é ïîñìóòí³ëà. — ͳ, Îðèñå÷êî, ÿ ïðè¿õàâ äî òåáå, áî òàêîãî ãîëîñó íåìຠá³ëüøå í³ â êîãî, à òàêèõ ê³ñ ³ ïîäàâíî.  êîðîë³âñüêîìó çàìêó ìåòóøíÿ: Îðèñþ ñâàòàòè ïðè¿õàëè. Êîðîëü ç êîðîëåâîþ òà ïðèíöåñè ç³áðàëèñÿ íà ðîäèííó íàðàäó. Á³ëüøå í³êîãî íà íå¿ íå êëèêàëè: ñàì³ ìàëè âñå âèð³øèòè. — Îé, ÷óº ìîº ñåðöå, — ñêàçàëà Îðèñÿ, ëåäü íå ïëà÷ó÷è, — ùî ïîñëàâ éîãî òâ³é æåíèõ Çîðåñëàâ, ñåñòðè÷êî. — Òî é äîáðå, ùî ïîñëàâ, — íå êðèëà ñâ âò³õè Çîðÿíà. — À ìîæå, öå ïðîéäèñâ³ò ÿêèéñü? — ͳ, Çîðåñëàâ ïðîéäèñâ³òà á íå ïðèñëàâ. — À ÿêùî â³í ìåíå íå ëþáèòü, à íà áàãàòñòâî ³ íà êîðîë³âñòâî íàøå çëàêîìèâñÿ? — Òðåáà éîãî âèïðîáóâàòè, — ð³øó÷å ñêàçàâ áàòüêî-êîðîëü. — Òà ÷îãî òàì âèïðîáîâóâàòè? Âîíî é òàê âèäíî, ùî Áîãîäàð — ëþäèíà íàä³éíà ³ ïîðÿäíà, — ñêàçàëà êîðîëåâà. Âîíà àæ íàëÿêàëàñÿ. Ìîæå, ºäèíèé ðàç ùàñòÿ âèïàëî ¿¿ ñòàðø³é äî÷ö³ — òà é òå ïîëîõàòè? — ͳ, âèïðîáóâàòè íå çàéâå, — ð³øó÷å ñêàçàëà Îðèñÿ. — ß é ñàìà äåùî ïðèäóìàþ. Ïî îá³ä³ ïîêëèêàâ êîðîëü Áîãîäàðà òà é ñêàçàâ éîìó: — Òè ïåâíèé òîãî, ùî õî÷åø ñâàòàòè ìîþ äî÷êó Îðèñþ? — Òàê, Âàøà âåëè÷íîñòå. Áåç íå¿ ìåí³ ³ æèòòÿ íå áóäå. — À ÷è çíàºø òè, ùî ÿ çà íåþ íå äàþ ï³âêîðîë³âñòâà, ÿê öå ïðèéíÿòî? ß íå õî÷ó ä³ëèòè ñâî¿ âîëîä³ííÿ. — Òà ÿ ïðî òå é íå äóìàâ, — çí³òèâñÿ õëîïåöü. — ² áàãàòèì ïîñàãîì ÿ ¿¿ íå íàä³.ëþ. Òàê, äåùî äëÿ æèòòÿ. — Òà Áîã ç âàìè! Õ³áà æ ÿ çà áàãàòñòâîì éøîâ ñþäè? Ìàþ òðîõè çåìë³, òà é ðóêè ìàþ — íå äâ³ ë³â³. Ïðîæèâåìî. ϳñëÿ âå÷åð³ óðÿäèëè âåëèêèé áåíêåò íà ÷åñòü ãîñòÿ. Íà òîìó áåíêåò³ äî Áîãîäàðà ï³ä³éøëà îäíà ç ïàíÿíîê — ãàðíà ³ áàãàòà — òà é âèìàíèëà éîãî ç 14

çàëó. À ÿê çàëèøèëèñÿ âîíè íàñàìîò³, âîíà é ñêàçàëà: — Ïîñëóõàé, íàâ³ùî òîá³ òà ïðèíöåñà? Îêð³ì òîãî, ùî âîíà — ñïðàâæíÿ ïîòâîðà, êîðîëü çà íåþ é øåëÿãà íå äàº. À ÿ, ïðèì³ðîì, ³ áàãàòà, ³ ãàðíà. ß ïîãîäèëàñÿ á ñòàòè òâîºþ äðóæèíîþ. Áîãîäàð ñïàëåí³â. — Ùàñòÿ òâîº, ùî òè ä³â÷èíà ³ ùî ÿ òóò ã³ñòü. ß í³êîìó íå äîçâîëþ ñêàçàòè êðèâäíå ñëîâî ïðî ïðèíöåñó. Äëÿ ìåíå âîíà — íàéêðàùà â ñâ³ò³. ¯¿ ñï³â, ¿¿ ñòàí, ¿¿ âîëîññÿ ... — ¯¿ áóëüêàò³ î÷³, — õèõèêíóëà ïàííî÷êà. — Âîíè â íå¿ âåëèê³ ³ çäèâîâàí³. Âîíè äèâóþòüñÿ íà êðàñó ñâ³òó. — À ñòð³õàò³ áðîâè? — íå çäàâàëàñÿ ïàííî÷êà. — À öå î÷åðåòè íàä ÷èñòèì ïëåñîì îçåðåöü. Òà òîá³ öüîãî íå çðîçóì³òè. ² ãîä³ âæå. ß íå õî÷ó òåáå ñëóõàòè. Ñòîÿëà Îðèñÿ çà çàâ³ñêîþ ³ ìë³ëà â³ä ùàñòÿ. Öå âîíà ïðèäóìàëà äëÿ Áîãîäàðà îòàêå âèïðîáóâàííÿ, áî êîí÷å õîò³ëà çíàòè, ÷è ëþáèòü â³í ¿¿.  ïàëàö³ òèõî. ͳ÷. Ñïëÿòü ï³ñëÿ áåíêåòó ïîòîìëåí³ ãîñïîäàð³ òà ãîñò³. Ñïèòü ³ Áîãîäàð ó â³äâåäåíèõ éîìó ïîêîÿõ. Ñïèòü ñîëîäêî, ³ ñíèòüñÿ éîìó Îðèñÿ. ßê ðàïòîì äî ïîêîþ óâ³éøîâ ÿêèéñü ñòðàøíèé ÷îëîâ³ê ó ìàíò³¿ ³ ç ìå÷åì. Öå áóâ êîðîë³âñüêèé êàò. Áîãîäàð ñõîïèâñÿ íà ð³âí³ íîãè ³ îøåëåøåíî äèâèâñÿ íà òàêó ïðîÿâó. — ×îãî òîá³, çëèé ÷îëîâ³÷å? ß áåç çáðî¿, òîìó íå ìîæó òîá³ ã³äíî â³äïîâ³ñòè. Äàé ìåí³ çáðîþ — ³ ìè ç³éäåìîñÿ ç òîáîþ ó ãåðö³. Îò òîä³ ïîáà÷èìî. — Çàñïîêîéñÿ, âèñëóõàé ìåíå ³ íå ç÷èíÿé ãàëàñó. ß ïðîñòî çàéøîâ òîá³ ñêàçàòè, ùî ñüîãîäí³ âíî÷³ ìຠçàãèíóòè òâîÿ íàðå÷åíà. Áîãîäàð êèíóâñÿ íà êàòà ³ âõîïèâ éîãî çà ãîðëî. Òîé íà òàêå íå ñïîä³âàâñÿ ³ òîìó òàêîãî ïðèïóñòèâñÿ. — Òà ÿ, çäàºòüñÿ, ç òîáîþ ³ áåç çáðî¿ âïîðàþñÿ. Çàäóøó òåáå îñü öèìè ðóêàìè ³ çàáåðó ñâîþ Îðèñþ ç òîãî çàêëÿòîãî ì³ñöÿ. — Ñò³é, — ïðîõðèï³â êàò. — Ñò³é, ùîñü ñêàæó. — Êàæè. Àëå òî áóäå òâîº îñòàííº ñëîâî. — Ïðèíöåñà ìຠçàãèíóòè ... — Ìîâ÷è, áî ... — Ñëóõàé äàë³. ² íå ïåðåáèâàé. Òè ¿¿ ìîæåø âðÿòóâàòè. Àëå òîä³ ìàºø çàãèíóòè òè. — Òà ùî öå çà òàêå êîðîë³âñòâî ç äèêèìè çàêîíàìè ÷è áåççàêîííÿì? — Ðàäè íà òå íåìà. — Äîáðå, ïóãîëîâêó. Ò³ëüêè âåäè ìåíå çâ³äñè. ² äàé ìåí³ ñëîâî, ùî ìîÿ Îðèñÿ í³êîëè ïðî öå íå äîâ³äàºòüñÿ. ß íå õî÷ó ñìóòèòè ¿¿ ï³ñíþ. ² òóò ç-çà çàâ³ñè âèéøëà Îðèñÿ. Âîíà áóëà ñõâèëüîâàíà, çàïëàêàíà ³ ... ãàðíà. — Ïðîáà÷ ìåí³, Áîãîäàðå. ß íå â³ðèëà òîá³ ³ òîìó ... âñå öå áóëè ò³ëüêè âèïðîáóâàííÿ. ² ðîçìîâà ç áàòüêîì, ³ ïàííî÷êà. 15

— À öåé ïóãîëîâîê? — ³ ïîêàçàâ íà êàòà. — Öå íàø áëàçåíü. Ïðîáà÷ ìåí³. Öå ÿ ïðèäóìàëà. Áëàçåíü ñêèíóâ ìàíò³þ ³ ñêîð÷èâ ñòðàäíèöüêó ãðèìàñó. Âñ³ çàñì³ÿëèñÿ. Ñõîäèëî ñîíöå. Äî ïàëàöó ïîñï³øàâ Çîðåñëàâ. Äî íüîãî äîì÷àâ ïîñëàíåöü, ³ â³í âæå âñå çíàâ. Òîìó òåïåð òàê ïîñï³øàâ. À â êîðîë³âñüêîìó ïàëàö³ ãîòóâàëèñÿ. Òóò ìàëè ñâÿòêóâàòè â³äðàçó äâà âåñ³ëëÿ. Ïðèáðàí³ íàðå÷åí³ áóëè îáèäâ³ ñâÿòî÷í³ ³ ãàðí³. Õòîñü ç ïðè¿æäæèõ ãîñòåé ñêàçàâ: — À ãîâîðèëè, í³áèòî ñòàðøà ïðèíöåñà ïîòâîðíà. ² ÷îãî ò³ ëþäè ò³ëüêè íå âèãàäàþòü. À Îðèñÿ ³ ñïðàâä³ ðîçöâ³ëà ³ ïîãàðí³øàëà. Âîíà âñÿ ñâ³òèëàñÿ ÿêîþñü âíóòð³øíüîþ êðàñîþ, áî ùàñòÿ ïðèêðàøຠêîæíó ëþäèíó. Ïî âåñ³ëë³ ñåñòðàì íå õîò³ëîñÿ ðîçëó÷àòè, ³ âîíè âñ³ ðàçîì çàëèøèëèñÿ æèòè â ïàëàö³. Çîðåñëàâ ³ Áîãîäàð ïðàâèëè êîðîë³âñòâîì, à êîðîëü ç êîðîëåâîþ ò³øèëèñÿ, äèâëÿ÷èñü íà ùàñëèâèõ ñâî¿õ ä³òåé.

16

ÇÎÐßÍÈÉ ÏÀÑÒÓØÎÊ Öÿ êíèæå÷êà-÷èòàíêà äëÿ õëîï÷èêà Áîãäàíêà. Òîé Áîãäàíêî ëþáèòü ÷èòàòè, à ùå ëþáèòü ó êîãîñü ïèòàòè: Ùî? Íàâ³ùî? ×îìó ³ äëÿ ÷îãî? Îò òåïåð ìè ñïèòàºìî â íüîãî: — Ùî á õîò³â òè, — ÿ â õëîïöÿ ñïèòàëà, — ùîá äëÿ òåáå ÿ íàïèñàëà? Çàìèñëèâñÿ õëîï÷èê ëèøå íà õâèëèíêó, ïî÷óõàâ êîòîâ³ æèâîòèê ³ ñïèíêó ³ òèõî ñêàçàâ: — ÿêùî ìîæíà, áóäü ëàñêà, íåõàé íàïèøåòüñÿ êàçêà. Êàçêà — òî é êàçêà: ìîðîêè íåìà, áî êàçêó, ïðèçíàþñü, ëþáëþ ÿ é ñàìà. Îò ñÿäó íà ñò³ëü÷èê, â³çüìó îë³âåöü — ³ íàìàëþþ áàáóñèí õë³âåöü. À â òîìó õë³âö³ – äâ³ â³âö³ é áàðàíåöü. ª êàçö³ ïî÷àòîê — òî áóäå é ê³íåöü. À õë³âåöü ³ ñïðàâä³ áóâ, òåïëèé, çàòèøíèé, ïðèáðàíèé. ² äâ³ â³âö³ â íüîìó æèëè, ³ áàðàíåöü — âñå, ÿê ÿ âæå ñêàçàëà. À íåïîäàë³ê æèëà â óáîã³é õàòèíö³ ³ ãîñïîäèíÿ òîãî õë³âöÿ ³ òèõ îâåöü — áàáà Ôåäîðà. Á³äíà ñîá³ áóëà: îêð³ì òèõ îâå÷àò, í³÷îãî â íå¿ á³ëüøå é íå áóëî. ² òî áóâ ñïàäîê â³ä ä³äà Äåìèäà. Ïàñëà ¿õ áàáà Ôåäîðà, äîãëÿäàëà. À â³âöÿ — âîíà â³âöÿ. Ùî ç íå¿ â³çüìåø? Õ³áà ùî âîâíó ìàëà ç íèõ. Òà ëþäñüêó äîáðó äóøó ³ â³âöÿ â³ä÷óâàº. Íàñòàíå çèìà, ñèäèòü áàáà Ôåäîðà, ïðÿäå òó âîâíó, à ïîò³ì çíîâó ñèäèòü òà â’ÿæå ðóêàâè÷êè òà òåïë³ øêàðïåòêè. Ïðîäàñòü — òî é êóïèòü ùîñü äëÿ ñåáå òà é çà îâå÷àò íå çàáóäå. Òàê ³ æèëè. Ñòà𳺠áàáà Ôåäîðà. Âñå âàæ÷å ¿é îâå÷îê ïàñòè. Æåíå ¿õ ó ïîëå òà é á³äêàºòüñÿ ñàìà ïðî ñåáå. — Ñòàðà ÿ âæå. Âàæêî ìåí³. Îò ÿêáè ó ìåíå õëîï÷èê áóâ, íó, ñêàæ³ìî, îíóê. À òî í³ ä³òåé, í³ âíóê³â. Òà é ç³òõíå. À â³âö³ ñëóõàþòü ñîá³ òà é áåêàþòü ïîì³æ ñîáîþ. Áàáà íå çíàº, ïðî ùî âîíè áåêàþòü, à â³âö³, âèÿâëÿºòüñÿ, îòàê ì³æ ñîáîþ ðîçìîâëÿþòü. Äèâèíà òà é ãîä³. Áàðàí Òåðåøêî é êàæå: — Ãîäèëîñÿ á ¿é äîïîìîãòè. Âîíà äáຠïðî íàñ. Ãîäóº, íàïóâàº, í³êîëè íå êðèâäèòü. 17

18

Ñòàðà â³âöÿ Áåáåêà äîêèíóëà: — ² ãîëîâíå — í³êîãî íå ð³æå. ß í³÷îãî íå õî÷ó ñêàçàòè, àëå ÿ âæå òàêè ñòàðà, ìîãëà á ³ ... Òà é ç³òõíóëà. Òåðåøêî ñêàçàâ: — Òè, Áåáåêî, ÿêùî íå ìîæåø ùîñü ïóòíº ñêàçàòè, òî êðàùå âæå ïîìîâ÷è. ßðêà — ìîëîäåíüêà îâå÷êà, ³ ñîá³ ñëîâî ìîâèëà: — À ÿê âîíà îáåðåæíî ñòðèæå. ß íàâ³òü íå ïðó÷àþñü. À äëÿ ÷îãî? Ìåí³ é ñàì³é òà âîâíà çàâàäæàº. — Íå òå âè êàæåòå, íå òå, — íåçàäîâîëåíî áåêíóâ áàðàí. — Òðåáà ïîäóìàòè, ÿê ¿é äîïîìîãòè. Ñòàðà â³âöÿ ç³òõíóëà: — Ïàñòóøêà á ¿é. À ßðêà àæ ï³äñòðèáíóëà: — Çîðÿíîãî. — Çîðÿíîãî ïàñòóøêà, êàæåòå? Òðåáà ïîäóìàòè. À ð³÷, áà÷òå, â ò³ì — ³ ïðî òå ìàëî õòî çíàº, — ùî â îâåöü, âèÿâëÿºòüñÿ, º ñâîº êîðîë³âñòâî ³, çâè÷àéíî, ñâ³é êîðîëü. Îò ³íîä³ çíèêຠâ³âöÿ. Øóêຠ¿¿ ãîñïîäàð, à ¿¿ íåìà — ÿê êð³çü çåìëþ ïðîâàëèëàñÿ: íåìà. Àæ ïîò³ì çíàõîäèòüñÿ — äå é âçÿëàñÿ. Îòî òà â³âöÿ â êîðîë³âñòâî ñâîº õîäèëà ó ÿê³éñü ïîòðåá³. Ëþäè ïðî öå íå çíàþòü. Âîíè äóìàþòü ñîá³: åò, äóðíà â³âöÿ! À âîíî æ íå òàê. Ïîãîâîðèëè ñîá³ â³âö³ îòàê — òà é çàìîâêëè. Ïàñå áàáà Ôåäîðà, ïàñå. Ïîðà âæå é äîäîìó — àæ êóäèñü Òåðåøêî ïðîïàâ. Êëè÷å áàáà, ãóêຠ— íåìà. — Îò ëèõî! Íó, êóäè æ â³í ì³ã ïîä³òèñÿ? Ïðî âîâê³â ó íàñ íå ÷óâàíî, çàáëóäèòè â³í íå ì³ã — ðîçóìíèé áàðàíåöü òà é íå ìîëîäèé âæå. Ïîêè îòàê á³äêàëàñÿ áàáà Ôåäîðà, ç’ÿâèâñÿ Òåðåøêî. — Äå òè áóâ? — ñóâîðî ñïèòàëà ãîñïîäèíÿ. — Õ³áà òè íå çíàºø, ùî ÿ çà òåáå ïåðåæèâàþ? — Çíàþ, — áåêíóâ áàðàí, àëå áàáà, çâ³ñíî, éîãî íå çðîçóì³ëà. — Îò â³çüìó òà é ïðîäàì âàñ. — Íå òðåáà, — æàë³áíî áåêíóëà Áåáåêà. — Òà é ïðîäàëà á, ÿêáè íå øêîäà áóëî. Çâèêëà âæå. ßê ÿ áåç âàñ áóäó, äóðíåíüê³ âè ìî¿? Òà é ç³òõíóëà. Ïîðà áóëî äîäîìó — òî é ï³øëè, ïîâàãîì, êîâòàþ÷è ïðèäîðîæíó ïèëþãó, ñêóáàþ÷è òðàâè÷êó. Áàáà Ôåäîðà ¿õ íå ï³äãàíÿëà. Íåõàé ñîá³. Êóäè ¿ì ñï³øèòè? Äðóãîãî äíÿ ïîïðîñèâñÿ äî áàáè Ôåäîðè õëîï÷èê ó ïàñòóøêè. — ³çüì³òü ìåíå, — êàæå, — áàáóñþ. Áóäó âàì îâå÷îê ïàñòè. — Òà â ìåíå, õëîï÷å, ³ ¿ñòè í³÷îãî, à òîá³ æ ³ çàïëàòèòè òðåáà. ͳ, äèòèíî, íå ìîæó ÿ òåáå âçÿòè. Øóêàé áàãàòøèõ. — Òà ÿ, áàáóñþ, áàãàòî íå ¿ì: 19

Õë³áà øêîðèíêó, ÿêóñü öèáóëèíêó, íàï’þñÿ âîäè – òà é íåìà á³äè. — Àëå æ ïëàòèòè òîá³ ó ìåíå í³÷èì. — Íàâ³ùî òà ïëàòà? Áóëà á òåïëà õàòà, ëþäñüêå òåïëî, ³ ùîá íà ãîëîâó íå òåêëî. — Î, ÿ áà÷ó, òè íà ÿçèê ãîñòðèé. Àáè ëèø äî ðîáîòè òàêèé. — Ïîæèâó ÿ ó âàñ — òî é ïîáà÷èòå.  îäíîìó ïåâåí: ëåäà÷èì Âè ìåíå í³êîëè íå íàçâåòå. — Òî é äîáðå. ß é ðàäà, áî òàê âæå ìåí³ íàáðèäëà òà ñàìîòà: í³ ç êèì ³ ñëîâîì ïåðåìîâèòèñÿ. Õ³áà ùî ç â³âöÿìè. Îò ÿêáè áóâ ì³é Äåìèä ... Òà é çàìîâêëà. À ïîò³ì ùå çàïèòàëà: — À òè, äèòèíî, çâ³äêè áóäåø? Õòî òâî¿ áàòüêè? — ß, áàáóñþ, Çîðÿíèé ïàñòóøîê. — Îñü íå âèãàäóé. — À ÿ é íå âèãàäóþ. — À ÿê öå òàêå ìîæå áóòè? Õ³áà çîð³ ïàñòè òðåáà? — Ùå é ÿê òðåáà. Òà ùå é ïèëüíóâàòè, àáè íå ïîðîçá³ãàëèñÿ àáî íà çåìëþ íå ïîïàäàëè. — Îòàêî¿! À ÿ é íå çíàëà. — Î, öå òàê³ ïóñòóíêè. Íå äîãëåäèø, òî âîíè òàêîãî íàêîÿòü. À õòî ïîò³ì íà íåá³ ñâ³òèòèìå? Ìåí³ äÿäüêî ̳ñÿöü òîä³ ïîêàæå, äå ðàêè çèìóþòü. Áàáà Ôåäîðà çàñì³ÿëàñÿ: — À ùî, äÿäüêî ̳ñÿöü òàêèé ñåðäèòèé? — Òà í³, ÿê êîëè. Êîëè íà íåá³ âñå â ïîðÿäêó, ³ çîð³ ìèãîòÿòü, ÿê êîìó òðåáà, òî é äÿäüêî ̳ñÿöü ïîñì³õàºòüñÿ. — Òè òàê äèâíî ãîâîðèø, — ñêàçàëà áàáà Ôåäîðà. — Òè, ïåâíî, êàçêè ëþáèø. — Çâè÷àéíî, à õòî æ ¿õ íå ëþáèòü. Êàçîê íå ëþáëÿòü ò³ëüêè íåäîáð³ ëþäè. Òà ÿ é ñàì ç êàçêè. — Ç ÿêî¿ æ òè êàçêè? — Òà ç³ ñâ — ç êàçêè ïðî Çîðÿíîãî ïàñòóøêà. — Òè ³ ñïðàâä³ ÿêèéñü äèâíèé. À áàòüêè æ ó òåáå õòî? — Áàòüêî ó ìåíå — êîðîëü îâå÷îãî êîðîë³âñòâà. À ÿ, òàê áè ìîâèòè, ïðèíö. — À ùî, õ³áà º òàêå êîðîë³âñòâî? — Çâ³ñíî, º. 20

21

— À ÿê æå öå òè, ïðèíö — ³ ï³øîâ ó ïàñòóøêè? — À â íàøîìó êîðîë³âñòâ³ ëåäàð³â íåìà. Ó íàñ âñ³ ìóñÿòü ïðàöþâàòè: ³ êîðîëü, ³ êîðîëåâà, ³ ¿õí³ ä³òè. Áî ñêàçàíî: õòî íå äáàº, òîé ³ íå ìàº. — Äîáðå ó Âàñ êîðîë³âñòâî. Áàáà Ôåäîðà çàìèñëèëàñü. — Ñêàæè ìåí³ ... À õòî æ òàì íà íåá³ ò³ çîð³ ïàñòèìå, ïîêè òè ó ìåíå áóäåø çà ïàñòóøêà? — Ìîÿ ñåñòðà — ïðèíöåñà ... — Ö³êàâå æèòòÿ. Éîãî í³êîëè äî ê³íöÿ íå çíàòèìåø. Îò æàëü ò³ëüêè, ùî ÿ âæå òàêà ñòàðà. — ² íå ñòàð³ Âè çîâñ³ì. Ïðîñòî íà çîð³ ÷àñò³øå äèâèòèñÿ òðåáà. Ëþäè òîìó ³ ñòàð³þòü, ùî íà çîð³ ïåðåñòàþòü äèâèòèñÿ. — Îõ, äèòèíî, â³äçîðþâàëà ÿ âæå ñâîº. Äîêè âîíè îòàê ðîçìîâëÿëè, íà íåá³ ³ ñïðàâä³ ñòàëî ç³ðíî. Çîð³ ìèãîò³ëè, í³áè íèìè õòîñü äèðèãóâàâ. Õëîï÷èê òåæ çàäèâèâñÿ íà íåáî. — Îí ìîÿ ñåñòðà, — ïîêàçàâ â³í íà ìàëåíüêó òðåìòëèâó ç³ðêó. Ðàïòîì îäíà ç³ðî÷êà çàñâ³òèëàñÿ, ñïàëàõíóëà òà é óïàëà. — Òè êóäè? — ãóêíóâ ¿é õëîï÷èê, òà áóëî âæå ï³çíî — ç³ðêà çãîð³ëà. — Îò áà÷èòå, áà÷èòå? ß æ êàçàâ. Áàáà Ôåäîðà çàäèâèëàñÿ íà íåáî. — Ãàðíî æ ÿê! Îòàê áóëî, êîëè ìè ç ìî¿ì Äåìèäîì, ìîëîä³ òà ãàðí³, ñòîÿëè îòóò ³ íà çîð³ äèâèëèñü. ² ðàïòîì âîíà íåç÷óëàñÿ, ÿê çàñï³âàëà. Ãîëîñ áóâ ÷èñòèé, âèñîêèé, í³õòî á ³ íå ñêàçàâ, ùî ¿é âæå êóïêà ë³ò. Îé, ç³éäè, ç³éäè, ÿñåí ì³ñÿöþ, ÿê ìëèíîâåº êîëî ... ² ̳ñÿöü ç³éøîâ, ÿñíèé ³ ïîâíèé, ³ óñì³õíóâñÿ äî áàáè Ôåäîðè. — Äèâè, äèâè, óñì³õàºòüñÿ, — çðàä³ëà æ³íêà. — ß æ êàçàâ, ùî äÿäüêî ̳ñÿöü íå çàâæäè çàõìàðåíèé áóâàº. À âðàíö³ ñóñ³äè ïèòàëè: — Áàáî Ôåäîðî, ÷è Âè íå ÷óëè áóâà, õòî öå â÷îðà óâå÷åð³ òàê ãàðíî ñï³âàâ ó Âàøîìó ñàäêó? — Íå çíàþ, — ç³òõíóëà áàáà Ôåäîðà ³ ïîñì³õíóëàñÿ. — Ïåâíî, ìîëîä³ñòü ÷èÿñü çàáëóäèëàñÿ òà é ñï³âàëà ñîá³. — Îé, ³ ãàðíî æ ñï³âàëà òà ÷èÿñü ìîëîä³ñòü. Äðóãîãî äíÿ ïîãíàâ ïàñòóøîê îâå÷àò ïàñòè. Ïîãíàâ òðîº, à ïðèãíàâ ÷åòâåðî. Áàáà Ôåäîðà ÿê ãëÿíóëà — òî é ðóêàìè ñïëåñíóëà: — Öå íå íàøà â³âöÿ. 22

— Òåïåð — íàøà. — Òè ùî, õëîï÷å! Ìåí³ ÷óæîãî íå òðåáà. ß â³ê ïðîæèëà — à ÷óæî¿ äðîáèíêè í³êîëè íå ìàëà. — ß æ ñêàçàâ, öå íå ÷óæà. Òà æ ãëÿíüòå íà öþ îâå÷êó — òà æ òàêî¿ í³ â êîãî íåìàº. Áàáà Ôåäîðà ïðèãëÿíóëàñü — àæ ³ ñïðàâä³: âîâíà íà îâå÷ö³ ãóñòà, à ùî âæå âèáëèñêóº — ÿê ÷èñòå çîëîòî. — À é ñïðàâä³, íåìà ... ßêà ãàðíà. Çâ³äêè òè ¿¿ âçÿâ? Îäíàê æå âîíà — ÷óæà. — Öå Âàì ïîäàðóíîê â³ä íàøîãî êîðîëÿ. — Ùî æ, ïîäÿêóé ñâîºìó êîðîëåâ³ çà òàêèé ïîäàðóíîê. Àëå æ òàê³é îâå÷ö³ íå â õë³â³ æèòè. — Ó Âàñ ³ â õë³â³ ÷èñòåíüêî. Îòàê ïàñå ïàñòóøîê îâåöü. Òà êîæíîãî äíÿ íà îäíó â³âöþ á³ëüøå äîäîìó ïðèãàíÿº. Áàáà Ôåäîðà âæå ³ äèâóâàëàñÿ, ³ ñâàðèëàñÿ. À òîé ñâîº: — Öå Âàì ïîäàðóíîê â³ä íàøîãî êîðîëÿ. Âæå ïîâí³ñ³íüêå ïîäâ³ð’ÿ îâåöü ó áàáè Ôåäîðè. Òà âñ³ ãàðí³, òîíêîðóíí³. Ñòî¿òü áàáà Ôåäîðà òà é íàìèëóâàòèñÿ íèìè íå ìîæå. Àëå é ñòîÿòè ¿é í³êîëè: òðåáà ëàä ¿ì äàâàòè. Òà ïàñòóøîê òàêè äîáðèé ïîì³÷íèê, øâèäêèé òà ïðîâîðíèé. ³í íå äຠáàá³ Ôåäîð³ ³ âòîìèòèñÿ. — Äî òèõ îâå÷àò ìåí³ õ³áà ùî ïîìîëîä³òè òðåáà. ² êîæíîãî âå÷îðà òÿãíå ¿¿ íó, õî÷à á ãëÿíóòè íà ò³ çîð³, ùî òàê ³ ìèãîòÿòü, íåìîâ ³ ñïðàâä³ ðîçìîâëÿþòü ÷è ñì³þòüñÿ. ¯é ³íîä³ çäàºòüñÿ, ùî ÷óº âîíà ¿õí³é ñì³õ. ßê ãëÿíå áàáà Ôåäîðà íà çîð³, òàê ³ çàñï³âàº. À ÿê çàñï³âàº, òàê ³ ïîìîëîäøàº. Âæå é îäíîñåëüö³ íà íå¿ äèâèòèñÿ ñòàëè. — Òè ãëÿíü, ùî 䳺òüñÿ ç íàøîþ Ôåäîðîþ. Çîâñ³ì â³äì³íèëàñÿ æ³íêà. Ðîçïðÿìèëàñÿ, çìîðøêè ðîçãëàäèëèñÿ, íà÷å é íå âîíà. — Ëèáîíü, êóìî, âîíà ÷àðè ÿê³ñü çíàº. ³äüìóº, ìàáóòü. — Ìîæå é ùîñü çíàº. À â³äüìóâàòè çàìîëîäó òðåáà áóëî. Ùî âæå íà ¿¿ ë³òà òå â³äüìóâàííÿ? À õîäèòü ÿê! Ìîâ ïàâà ïëèâå àáî ëåäâå ùî íå âèñòðèáîì á³æèòü. ² áàáîþ ¿¿ âæå ÿêîñü í³ÿêîâî íàçèâàòè. — À ÿ ¿¿ ïèòàëà, ÿê öå ¿é òàê âäàëîñÿ. — ² ùî? — Íà çîð³, êàæå, ùîâå÷îðà äèâëþñÿ. — Íà çîð³? Íó, ùî æ, öå ìîæíà ñïðîáóâàòè — ë³ê íåäîðîãèé. — À çâ³äêè ó íå¿ ñò³ëüêè îâåöü? Òà âñ³ òàê³ ãàðí³, ìîâ ç âèñòàâêè. — ͳ, âîíà, âèäíî, òàêè ùîñü çíàº. — Ìîæå é çíàº. Ëþäè — ÿê ëþäè. Ñêð³çü âîíè îäíàêîâ³. À áàáà Ôåäîðà ìîëîä³ëà ñîá³ òà âñå äî õëîï÷èêà-ïàñòóøêà ³ç ñâî¿ìè çàïèòàííÿìè ÷³ïëÿëàñÿ: 23

24

— ͳ, òè ìåí³ òàêè ñêàæè, çâ³äêè òè áåðåø òèõ îâåöü, ùî ¿õ ç êîæíèì äíåì âñå á³ëüøàº? ß âæå é ðàõóíêó ¿ì íå çíàþ. ß, äèòèíî, ÷óæîãî íå õî÷ó. — Òà æ êàçàâ æå ÿ Âàì: öå Âàì â³ä íàøîãî êîðîëÿ. — À äå æ òîé êîðîëü ñò³ëüêè òèõ îâåöü áåðå? Õëîï÷èê çàñì³ÿâñÿ. — À Âè ïðèäèâ³òüñÿ. ×è íå çäàºòüñÿ Âàì, ùî êîæíà òà îâå÷êà íà ç³ðî÷êó ñõîæà? Îí ÿê âèáëèñêóþòü. Îòî ³ º ò³ ç³ðî÷êè, ùî íà çåìëþ ïîïàäàëè. À íàø êîðîëü ¿õ Âàì ïîäàðóâàâ. — À ÷è íå ìîãëà á ÿ, íó, õî÷ êðàºì îêà ïîáà÷èòè òîãî êîðîëÿ? — ͳ, íå äîçâîëåíî ëþäèí³ áà÷èòè îâå÷îãî êîðîëÿ. — À òè ïîïðîñè çà ìåíå. Ñêàæè, ùî áàáà Ôåäîðà ïîäÿêóâàòè éîìó õî÷å çà éîãî ïîäàðóíêè. — Ñêàæó. Àëå ç òîãî í³÷îãî íå âèéäå. Çîðÿíèé ïàñòóøîê ³ ñàì íå ñïîä³âàâñÿ, ùî éîãî áàòüêî — îâå÷èé êîðîëü — òàê øâèäêî ïîãîäèâñÿ íà çóñòð³÷ ç áàáîþ Ôåäîðîþ. — Çáèðàéòåñÿ, ò³òêî Ôåäîðî (òåïåð â³í ¿¿ âæå ò³òêîþ íàçèâàâ), — ñêàçàâ ÿêîñü Çîðÿíèé ïàñòóøîê. — Çáèðàéòåñÿ. ϳäåìî äî îâå÷îãî êîðîëÿ. ³í ïîãîäèâñÿ. Ò³òêà Ôåäîðà ïðè÷åïóðèëàñÿ, îäÿãíóëà ñâÿòî÷íó îäåæó, ³ âîíè ï³øëè. Éøëè âîíè, éøëè — àæ ïàñòóøîê ³ êàæå: — Çàêðèéòå, ò³òîíüêî, î÷³. Íå âñòèãëà ò³òêà Ôåäîðà é îòÿìèòèñÿ, ÿê îïèíèëàñÿ íà áåçìåæí³é êâ³ò÷àñò³é ëóö³. Òðàâà òóò áóëà âèñîêà, ðîñÿíà òà ãóñòà, à ïî í³é, ñê³ëüêè îêîì ñÿãíåø, êâ³òè, êâ³òè. ² â³âö³ ïàñëèñÿ, òàê³ æ òîíêîðóíí³, ÿê òåïåð ó íå¿. — Òàê îò çâ³äêè ó ìåíå â³âö³! Ç êîðîë³âñüêîãî ñòàäà! Àæ òóò ³ êîðîëü íå çàáàðèâñÿ. Íà äèâî, öå áóâ ÷îëîâ³ê â îäÿç³ ÷àáàíà, ç ãåðëèãîþ ³ ñîï³ëêîþ. ³í ï³ä³éøîâ äî ò³òêè Ôåäîðè ³ âêëîíèâñÿ ¿é. — Ñïàñèá³ Âàì, äîáðà æ³íêî, çà Âàøó ïðàöþ ³ ùèðå ñåðöå. — Öå Âàì ñïàñèá³, — çàøàð³ëàñÿ ò³òêà Ôåäîðà. — ßê ì³é ñèí? Ñïðàâëÿºòüñÿ ç ðîáîòîþ? Íå ïóñòóº? — Äóæå ñëóõíÿíà äèòèíà. ß ò³ëüêè çà îâåöü éîãî ñâàðèëà, áî äóìàëà, ùî ... ÷óæ³ âîíè. — Òåïåð âîíè Âàø³. — Îòî âæå ñïàñèá³, — ïîêëîíèëàñÿ ò³òêà Ôåäîðà. — À ÿ, âëàñíå, õîò³â Âàñ ïîïðîñèòè: ÷è íå ïîìîãëè á Âè íàì îâåöü ñòðèãòè? Áà÷èòå, ñê³ëüêè ¿õ ó ìåíå? Âàøà ßðêà ãîâîðèëà, ùî Âè äóæå îáåðåæíî ñòðèæåòå. — ßðêà ãîâîðèëà? À õ³áà âîíà â쳺 ãîâîðèòè? — Çâè÷àéíî, â쳺. Ò³ëüêè ïî-ñâîºìó, ïî-îâå÷îìó. À ëþäñüêó ìîâó êîæíà â³âöÿ ðîçó쳺. 25

Ùèðî ïîäèâóâàëàñÿ ò³òêà Ôåäîðà, ùå ðàç ïîäÿêóâàëà êîðîëþ òà é çàñï³øèëà äîäîìó, ïîîá³öÿâøè, êîëè áóäå òðåáà, ïðèéòè ñòðèãòè îâåöü. Íà ïðîùàííÿ îâå÷èé êîðîëü äàâ ¿é êëóáî÷îê òîíêî ïðÿäåíî¿ âîâíè, ùî çîëîòîì âèáëèñêóâàëà íà ñîíö³. — Îöåé êëóáî÷îê ïðèâåäå Âàñ ó íàøå êîðîë³âñòâî. Òåïåð Âè çìîæåòå áóâàòè ó íàñ, êîëè çàõî÷åòå. ϳøëà ò³òêà Ôåäîðà äîäîìó. Äîñòàòêè ¿¿ ïðèìíîæóâàëèñü. Íåçàáàðîì ïðèéøëè ìàéñòðè ³ çáóäóâàëè âåëèêó êîøàðó äëÿ îâåöü. ² õàòà ó íå¿ òåïåð áóëà íîâà — âåëèêà òà ïðîñòîðà. ² â ò³é õàò³ çàâæäè áóëè â³ä÷èíåí³ äâåð³ äëÿ äîáðèõ ëþäåé. ¯ì çàâæäè áóëà ðàäà ò³òêà Ôåäîðà. Âñ³õ ïðèãîùàëà, ÷àñòóâàëà, òà í³êîìó íå ðîçïîâ³äàëà ïðî îâå÷îãî êîðîëÿ. Òà é í³õòî á ³ íå ïîâ³ðèâ.

26

ËÞÄÈ ² ʲÒÈ — Äîáðîãî ðàíêó, êîòèêó! Ãàëèíêà çàâæäè â³òàëàñÿ ³ç ñâî¿ì êîòèêîì, ÿê ç ëþäèíîþ. Âîíà áóëà ïåâíà, ùî â³í ðîçóì³â ¿¿. ¯é ÷àñîì íàâ³òü çäàâàëîñÿ, ùî é âîíà éîãî ðîçó쳺. Îò ³ çàðàç: Ìóð÷èê ï³ä³éøîâ, ïîòåðñÿ ä³â÷èíö³ îá íîãè ³ ñêàçàâ: — Ìóð-ð! ² Ãàëèíêà âñå çðîçóì³ëà. Öå îçíà÷àëî: — Ùîñü òè ñüîãîäí³ äîâãî ñïàëà. Äàâàé ñêîðøå ñí³äàòè. — Çàðàç, êîòèêó, çàðàç, ì³é õîðîøèé. ß äàì òîá³ êîâáàñêè. Öå ñëîâî êîòèê äîáðå çíà⠗ ³ áóâ óæå á³ëÿ õîëîäèëüíèêà. Íà ïåðøèé ïîãëÿä öå áóâ çâè÷àéí³ñ³íüêèé ñîá³ ê³ò, ò³ëüêè òð³øêè ãàðí³øèé, òð³øêè ïóõíàñò³øèé, ìàâ äîâøèé õâ³ñò, áóâ ñïðèòí³øèé, à ãîëîâíå — î÷³. Î÷³ â íüîãî áóëè õèòðóâàò³, ïðèìðóæåí³ ³ çîâñ³ì ðîçóìí³.  íèõ ìîæíà áóëî ïðî÷èòàòè: — Âè äóìàºòå, ùî ÿ í³÷îãî íå ðîçóì³þ? Íó ³ äóìàéòå ñîá³ íà çäîðîâ’ÿ! Ñüîãîäí³ Ãàëèíêà ìàëà éòè äî ì³ñòà. Áóëè êàí³êóëè, ³ ìàìà íàäàâàëà ¿é áåçë³÷ âñÿêèõ äîðó÷åíü: ï³òè íà áàçàð, äåùî êóïèòè â íàéáëèæ÷³é êðàìíèö³, à ùå ïîëèòè êâ³òè: ³ íà â³êíàõ, ³ ó êâ³òíèêó, áî ùîñü äîùó äàâíåíüêî íå áóëî. Ñïåðøó Ãàëèíêà âèð³øèëà ïîëèòè êâ³òè — âîíè æ çðàíêó ïèòè õî÷óòü. ϳäëèëà âàçîíêè, à âæå ïîò³ì íàáðàëà âîäè ³ âèéøëà íà ïîäâ³ð’ÿ. Ó íèõ á³ëÿ êâ³òíèêà ... ñòîÿëà ÿêàñü êóìåäíà áàáóñÿ ³ ïèëüíî ðîçãëÿäàëà êâ³òè. — Âàì, ò³òóñþ, ùîñü ïîòð³áíî? — ÷åìíî çàïèòàëà ä³â÷èíêà. Áàáóñÿ í³áè àæ çëÿêàëàñÿ. Âîíà ïîâåðíóëàñÿ äî Ãàëèíêè, ³ òà ëèøå òåïåð çðîçóì³ëà, ÷îìó áàáóñÿ çäàëàñÿ ¿é òàêîþ êóìåäíîþ. Ó íå¿ çîâñ³ì íå áóëî øè¿, à ãîëîâà ðîñëà ïðîñòî ç ïëå÷åé. Íà ãîëîâ³ áóëî ... æîâòàâå âîëîññÿ... ä³â÷èíêà í³ÿê íå ìîãëà çãàäàòè, ùî ¿é íàãàäóº ¿¿ ïîñòàâà. Âîíà âæå é íå ñëóõàëà, ùî áàáóñÿ êàçàëà. Ðàïòîì ä³â÷èíêà ëåäâå íå ïëåñíóëà â äîëîí³: — Êóêóðóäçà! Òà öå æ êóêóðóäçà! Àëå Ãàëèíêà íå êðèêíóëà, à ò³ëüêè ëèøå ïîäóìàëà ïðî òàêå ïîð³âíÿííÿ. À áàáóñÿ-êóêóðóäçà ãîâîðèëà: — À ÿ éäó ñîá³ òà é äóìàþ: äàé-íî ãëÿíó, ùî çà êâ³òè ðîñòóòü ó òîìó ïðå÷óäîâîìó êâ³òíèêó. Òà é äèâëþñÿ. Òè æ, ïåâíî, é äîãëÿäàºø ¿õ, åãå æ? — Á³ëüøå ÿ, áî ìàì³ í³êîëè — ó íå¿ ðîáîòà. — Ðîçóì³þ, ðîçóì³þ, — ñì³øíî çàêèâàëà ãîëîâîþ áàáóñÿ. — Ó âàñ ùå, çäàºòüñÿ, êîòèê æèâå? ² â ãîëîñ³ ¿¿ Ãàëèíêà âëîâèëà íåäîáðîçè÷ëèâ³ñòü. — Æèâå. Ìóð÷èê ... À çâ³äêè âè çíàºòå? — Å — å, ïðîæèâåø ç ìîº — ³ òè çíàòèìåø ... Ìóð÷èê! ßêå ãàðíå ³ì’ÿ!.. Àëå ä³â÷èíêà ìîãëà á ïîáèòèñÿ îá çàêëàä, ùî ïðî Ìóð÷èêà êóìåäíà Êóêóðóäçà ãîâîðèëà ç íåïðèÿçíþ. 27

28

— Ïîñëóõàé, ä³â÷èíêî, à ÷è íå ïîçè÷èëà á òè ìåí³ ñâîãî êîòà, íó, ñêàæ³ìî, íà òèæäåíü?.. Ó ìåíå òàê³ ìèø³ çàâåëèñÿ, à êîòà íåìà. — ß íå çíàþ ... — ðîçãóáèëàñÿ ä³â÷èíêà, — ÿ éîãî ùå í³êîìó íå ïîçè÷àëà. — Îò ³ äîáðå. À ìåí³ ïîçè÷. Ïîçè÷! Ïîçè÷! Ùîñü â ò³é æ³íö³ ÿâíî Ãàëèíö³ íå ïîäîáàëîñÿ, àëå ¿¿ ìàìà â÷èëà çàâæäè áóòè ÷åìíîþ, îñîáëèâî ³ç ñòàðøèìè. ² âîíà ñêàçàëà: — Õ³áà ï³äó ó Ìóð÷èêà ñïèòàþ ... Ƴíêà íåïðèºìíî çàñì³ÿëàñÿ: —  êîòà? Ñïèòàºø? ³í ùî ó òåáå ðîçìîâëÿòè â쳺? Ãàëèíêà çí³òèëàñÿ: — ³í äóæå ðîçóìíèé. ³í ðîçó쳺 àáñîëþòíî âñå. — Äóðíèö³. ʳò — òî º ê³ò. ² õòî òàêå áà÷èâ, ùîá ó êîòà áóâ ðîçóì? Òè ïðîñòî ôàíòàçåðêà. ijâ÷èíêà îáðàçèëàñÿ. — Îò ÿ âàì çàðàç éîãî ïðèíåñó — ³ âè ñàì³ ïîáà÷èòå. ijâ÷èíêà êðóòíóëàñÿ, ïîá³ãëà â õàòó, à ç õàòè ïî÷óâñÿ ¿¿ ãîëîñîê: — Ìóð÷èêó, Ìóð÷èêó, õîäè ñþäè. Òóò òàêà êóìåäíà áàáóñÿ, íà êóêóðóäçó ñõîæà, õî÷å òåáå ïîáà÷èòè. Âîíà é ïîçè÷èòè òåáå õî÷å, àëå ÿ íå çíàþ ... — Íÿâ, — íåñàìîâèòî çàêðè÷àâ êîòèê. ² ä³â÷èíêà çðîçóì³ëà éîãî. — Òè íå õî÷åø. Íó, äîáðå. Àëå ïîêàçàòèñÿ ¿é òðåáà. Íåõàé ïîáà÷èòü, ÿêèé òè ðîçóìíèé. Òè æ ó ìåíå ÷åìíèé êîòèê. ß ïîîá³öÿëà ïîêàçàòè òåáå. Êîòèê íåñàìîâèòî íÿâ÷àâ ³ øàëåíî âèðèâàâñÿ, òà Ãàëèíêó ïîäðÿïàòè â³í íå ì³ã, à òîìó âîíà éîãî çëîâèëà ³ âèíåñëà íà ïîäâ³ð’ÿ. Êóìåäíà æ³íêà ñòîÿëà ³ òðèìàëà â ðóêàõ ... çð³çàí³ ôëîêñè! Ìàìèí³ óëþáëåí³ êâ³òè! ijâ÷èíà ñïàëåí³ëà: — Äëÿ ÷îãî âè? Öå æ ìàì³ íà Äåíü íàðîäæåííÿ! Ãàëèíêà ëåäâå íå ïëàêàëà. — ͳ÷îãî. ß òâî¿é ìàì³ íà äåíü íàðîäæåííÿ ùå êðàù³ êâ³òè ïîäàðóþ. — ¯é íå òðåáà êðàùèõ, ¿é òðåáà ö³. À âè ... — Íó, í³÷îãî, í³÷îãî ... Äàâàé ñâîãî êîòà. ² âîíà ïðîòÿãíóëà ðóêè äî Ìóð÷èêà. Êîòèê çàøèï³â, íà¿æà÷èâñÿ. Òà áàáà ñïðèòíî óõîïèëà éîãî ³ êèíóëà â òîðáèíêó, ùî íå çíàòè çâ³äêè ³ âçÿëàñÿ ó íå¿. Ïîò³ì âîíà ï³äõîïèëà çð³çàí³ ôëîêñè — ³ çíèêëà, í³áè ðîçòàíóëà. Çàïëàêàëà Ãàëèíêà. Âîíà çðîçóì³ëà, ùî öå íå ïðîñòà ñîá³ æ³íêà. ² ñâîãî êîòèêà, ñâîãî ëþáîãî Ìóð÷èêà âîíà ñàìà, ñâî¿ìè ðóêàìè â³ääàëà ¿é. À ÿê æå â³í íå õîò³â, ÿê ïðó÷àâñÿ! ² Ãàëèíêà çàïëàêàëà, ã³ðêî ³ íåâò³øíî. Àæ òóò ñàìå ìàìà íàä³éøëà. Âîíà íå çâèêëà áà÷èòè ñâîþ äîíüêó ó òàêîìó âèãëÿä³, à òîìó äóæå çäèâóâàëàñÿ: — Ùî òðàïèëîñÿ? ×îìó òè òàê ã³ðêî ïëà÷åø? 29

30

² ä³â÷èíêà, õëèïàþ÷è, ðîçïîâ³ëà ìàì³ ïðî ñâîþ ïðèãîäó. Ìàìà ùå á³ëüøå çäèâóâàëàñÿ: — À òè íå ôàíòàçóºø? À ìîæå òâ³é Ìóð÷èê ïðîñòî âò³ê? ijâ÷èíêà îáðàçèëàñÿ. Íó ÷îìó âñ³ ìàþòü ¿¿ çà ìàëåíüêó? Âîíà âæå äàâíî âèðîñëà. — À òè ÷îìó òàê ðàíî? — çàïèòàëà ðàïòîì Ãàëèíêà, çáàãíóâøè, ùî ³ â ìàìè ùîñü òðàïèëîñÿ. ×îìó á ³íàêøå ìàìà òàê ðàíî ç ðîáîòè ïðèéøëà? Ùå íå ÷àñ, âîíà æ íå òàê äàâíî ëèøå ç äîìó âèéøëà. — ß ùîñü çàíåäóæàëà. Î, à ôëîêñè?.. Äå ôëîêñè? — Òàêîæ âîíà ... çð³çàëà. ² ä³â÷èíêà çíîâó çàïëàêàëà. — Òåïåð çðîçóì³ëî ... Öå é ñïðàâä³ ÷àêëóíêà. — ×àêëóíêà? À íàâ³ùî ¿é ôëîêñè? — Ñïðàâà â òîìó, ùî öå ôëîêñè íå ïðîñò³ ... Ðîçó쳺ø, ëþäèíà íå ïðîñòî ñîá³ íàðîäæóºòüñÿ. Âîíà çâ’ÿçàíà ç ïðèðîäîþ: ç êâ³òàìè, äåðåâàìè, íåáåñíèìè ñâ³òèëàìè. Ïðèðîäà âïëèâຠíà ëþäñüêå æèòòÿ. — À — à — à! Ãîðîñêîïè! — Íó, íå çîâñ³ì òàê ... Ó ãîðîñêîïàõ áàãàòî ëþäñüêî¿ âèãàäêè. Àëå º ïðÿìèé çâ’ÿçîê ì³æ ëþäèíîþ ³ ïåâíèìè ðîñëèíàìè. Îò ôëîêñè, ñêàæ³ìî, öå ìî¿ êâ³òè. ² ñàìå ö³ êâ³òè ìîÿ ìàìà ïîñàäèëà äëÿ ìåíå. À ÿ ñîá³ äóìàþ, ÷îãî ìåí³ òàê ïîãàíî. Àæ ìóñèëà â³äïðîñèòèñÿ ç ðîáîòè ... — Òîá³ òàê çëå, ìàìî÷êî? — çàíåïîêî¿ëàñü äîíüêà. — Ïóñòå. Ïðîéäå. Õî÷à ... Ìîæå ³ íå ïðîéòè. — Íå ïðîéòè? ×îìó? — Ôëîêñè ó íåäîáðèõ ðóêàõ. ² ÷àêëóíêà íàä íèìè ÷àêëóº. — Àëå æ ùîñü òðåáà ðîáîòè! — Ìîæíà âèïëåêàòè äðóã³ ôëîêñè, àëå öå äîâãî ... — À ó ìåíå òàêîæ º ñâî¿ êâ³òè? — Çâè÷àéíî. Ó òåáå — òþëüïàíè. — Àëå æ òþëüïàí³â ó íàøîìó êâ³òíèêó íåìàº. — Íåìàº. ß íå õîò³ëà ïðèâ’ÿçóâàòè òâîº æèòòÿ äî ïåâíî¿ êâ³òêè. — À òâîº ìàìà ïðèâ’ÿçàëà. Äëÿ ÷îãî? — Âîíà õîò³ëà, ùîá ìî¿ êâ³òè ìåí³ äîïîìàãàëè. À òóò îí ùî âèéøëî. Òà ìàì³ ðàïòîì ñòàëî òàê çëå, ùî âîíà çìóøåíà áóëà ï³òè äî õàòè. — Íó, äå øóêàòè òó ÷àêëóíêó? ² ÿê ç íåþ áîðîòèñÿ? Ãàëèíêà ïîìàëó ï³øëà íà ãîðîä ³ ï³ä³éøëà äî êóêóðóäçè. Êîæíà ¿é çäàâàëàñÿ ñõîæîþ íà òó ïîòâîðíó â³äüìó. Òà í³ ... Êóêóðóçäà — ÿê êóêóðóäçà, øóìèòü ñîá³ ï³ä â³òðîì. ijâ÷èíêà ïî÷àëà äîñëóõàòèñÿ äî òîãî øóìó. ² ¿é í³áè â÷óëèñÿ ó òîìó øåëåñò³ ñëîâà: — Íå îáðàæàé íàñ, ä³â÷èíêî, ìè òóò í³ äî ÷îãî. — Àëå æ äå ìåí³ çíàéòè òó ÷àêëóíêó, ùî òàê ñõîæà íà âàñ? ×åðåç íå¿ õâî𳺠31

ìîÿ ìàìà. Òà é Ìóð÷èêà øêîäà ... — Øè-øóêàé, øèøóêàé, øèøóêàé, — øåïîò³ëà òèõî êóêóðóäçà — òà é á³ëüø í³÷îãî. ² ä³â÷èíêà ï³øëà äàë³. Âîíà ïîìèíóëà ãîðîä, ñàäîê, âèéøëà íà äîðîãó, ïîïðÿìóâàëà àæ çà ñåëî. Äîäîìó ïîâåðòàòèñÿ íå õîò³ëîñÿ: âîíà ùå í³÷îãî íå çðîáèëà. Õàé ìàìà òðîõè ñïî÷èíå, à Ãàëèíêà éòèìå, éòèìå, ïîêè íå çíàéäå, ïîêè ùîñü íå ïðèäóìàº. Âîíà ðîçóì³ëà, ùî äîìà õâèëþâàòèìåòüñÿ ìàìà, àëå ïîâåðíóòèñÿ äîäîìó í³ ç ÷èì ä³â÷èíêà ïðîñòî íå ìîãëà, íå ìàëà ïðàâà. Ðàïòîì íà óçã³ðêó Ãàëèíêà ïîáà÷èëà êâ³òè — ñïðàâæí³é òîá³ ïðèðîäíèé êâ³òíè÷îê. Ñåðåä íèõ áóëè ³ äèê³ òþëüïàíè: ³ ðîçêâ³òë³, ³ òàê³, ùî ùå íå ðîçòóëèëè ñâî¿õ ïåëþñòê³â ³ áóëè í³áè ñêëàäåí³ äëÿ ïîö³ëóíêó. ijâ÷èíêà íàõèëèëàñÿ äî êâ³ò³â ³ âèãóêíóëà: — Î, òþëüïàíè, ìî¿ êâ³òè! ² òþëüïàíè, çäàâàëîñü, îæèëè, áåç â³òðó çàõèòàëè ñâî¿ìè ÷àøå÷êàìè-ãîë³âêàìè. Âîíè í³áè ïðîñèëèñÿ, ùîá ä³â÷èíêà ¿õ ç³ðâàëà. Ãàëèíêà òàêîãî ñîá³ íå äîçâîëèëà á. Òà òóò âîíà ÿêîñü çðîçóì³ëà, ùî òðåáà ç³ðâàòè: — Íó, õ³áà îäèí, — ïðîøåïîò³ëà âîíà. ² ... ç³ðâàëà îäèí îòîé, ùî áóâ ùå íå ðîçêâ³òëèé. Âîíà âçÿëà éîãî äî ðóê, ï³äíåñëà äî ãóá³â ³ äîòîðêíóëàñÿ ãóáàìè äî òîãî ïàõó÷îãî äèâà — ³ í³áè ÿêàñü íå÷óâàíà ñèëà ïåðåéøëà â³ä êâ³òêè äî ä³â÷èíêè. Çäàâàëîñü, ùî ñîíöå, êîòðå ïåñòèëî êâ³òêó, òåïåð äàðóâàëî ñâîº òåïëî ò³é ñõâèëüîâàí³é ä³â÷èíö³, ùî òàê éîãî çàðàç ïîòðåáóâàëà. Ñàìå çàðàç. ² êâ³òêà, í³áè â³ä Ãàëèí÷èíîãî äèõàííÿ, ðàïòîì ðîçòóëèëà ñâî¿ ïåëþñòêè ³ ðîçêâ³òëà, ÿê ìàëåíüêå äèâî, íåòðèâêå ³ ìîãóòíº. ² ðàïòîì Ãàëèíêà ïîáà÷èëà, ùî ó ÷àøå÷ö³ êâ³òêè ñèäèòü æóê — çâè÷àéíèé ìàëåíüêèé æóê. — Î, ÿê òè òóäè ïîòðàïèâ? Æóê çëåò³â ç êâ³òêè ³ çàãóä³â. Ãàëèíêà ïðèñëóõàëàñü: — Æó — æó, âñå ñêà — æó, ïîêàæ — æó! ² æóê ïîëåò³â, à ä³â÷èíêà ï³øëà çà íèì. ²íîä³ â³í í³áè àæ çóïèíÿâñÿ, î÷³êóþ÷è íà íå¿, í³áè õâèëþâàâñÿ, ùîá âîíà íå â³äñòàëà. ² Ãàëèíêà éøëà. Ñàìà ñîá³ äèâóâàëàñÿ, ùî òàê ïîê³ðíî éäå çà ìàëîþ êîìàõîþ, íà ÿêó â ³íøèé ÷àñ, ïåâíî, ³ óâàãè á íå çâåðíóëà. Óâ³éøëà â ë³ñ. ϳä íîãàìè øóðõîò³ëî òîð³øíº ëèñòÿ, ïåðåì³øàíå ç ãëèöåþ. Õðóìêîò³ëè ñóõ³ ã³ëëÿ÷êè. Ò³íü â³ä äåðåâ áóëà í³áè æèâà, í³áè çàãîðîäæóâàëà äîðîãó ä³â÷èíö³, à ïîò³ì ðàïòîì ÷îìóñü â³äñòóïàëà. ² ä³â÷èíêà éøëà çà ìàëåíüêèì ñâî¿ì ïðîâ³äíèêîì ³ íåñëà â ðóêàõ ñâîþ êâ³òêó. — Æó — æó! — ãóä³â æóê. ², äèâî, öå ãóä³ííÿ ÿêîñü í³áè çàñïîêîþâàëî. ² ðàïòîì Ãàëèíêà ïîáà÷èëà õàòèíêó — òàêó, ÿê ìàëþþòü ó êàçêàõ. Õàòèíêà âèãóëüêíóëà òàê íåñïîä³âàíî, ùî ä³â÷èíêà ëåäâå íå êðèêíóëà. Àëå ñòðèìàëàñÿ â³ä êðèêó, ò³ëüêè ñåðöå ÷îìóñü äóæå çàáèëîñÿ. ͳ, ¿é íå áóëî ëÿ÷íî. Âîíà í³áè 32

33

â³ä÷óâàëà ÿêóñü íåâèäèìó ï³äòðèìêó. ϳä³éøëà áëèæ÷å ³ ðàïòîì ïî÷óëà áðÿçê³ò ëàíöþãà. — Ñîáàêà, — ïîäóìàëà ä³â÷èíêà. ² ç îñòðàõîì ïîâåðíóëà ãîëîâó. — Ó òàêî¿ çëþêè ³ ïåñ, ïåâíî, çëèé-ïðåçëèé. ² òóò âîíà ïîáà÷èëà, ùî íà ëàíöþãó ñèäèòü ... ¿¿ êîòèê, ¿¿ Ìóð÷èê! Ãàëèíêà êèíóëàñÿ äî íüîãî: — ̳é êîòè÷êó, ì³é Ìóð÷èêó! Çàðàç ÿ çâ³ëüíþ òåáå. Êîòèê ìîâ÷àâ: â³í àáî âñå ùå ñåðäèâñÿ íà ä³â÷èíêó, àáî íå ìàâ ñèëè ðîçìîâëÿòè. — Çàðàç ÿ òåáå çâ³ëüíþ, — ïîâòîðèëà ä³â÷èíêà. Âîíà ñõèëèëàñÿ íàä ëàíöþãîì, àëå í³÷îãî íå ìîãëà çðîáèòè: â³í áóâ ñóö³ëüíèé. ijâ÷èíêà çàïëàêàëà â³ä ñâîãî áåçñèëëÿ. — Íó, äîïîìîæ³òü æå ìåí³ — íåâ³äîìî êîãî ïîïðîñèëà Ãàëèíêà. ² ðàïòîì ëàíöþã ðîçñèïàâñÿ ï³ä ¿¿ ðóêàìè. Íó çîâñ³ì ðîçñèïàâñÿ, ïåðåòâîðèâñÿ íà ïèë. Êîòèê ñïàíòåëè÷åíî îçèðàâñÿ. ijâ÷èíêà âçÿëà éîãî íà ðóêè. Âîíà ïåñòèëà éîãî, ãîâîðèëà íàéëàã³äí³ø³ ñëîâà. Àëå òóò çàãóä³â æóê: — ϳäîæ — æä³òü! Æó — æó! Äîïîìîæ — æó! — Òàê, òàê, íåìà ÷àñó! ² òóò ïî÷óëîñÿ íåïðèºìíå õèõèêàííÿ. Ç õàòè âèéøëà ÷àêëóíêà, ùî áóëà ñõîæà íà êóêóðóäçó: — Àãà! Òè òàêè ïðèéøëà! ß òàê ³ äóìàëà! ß, ïðàâäà, íå çíàëà, ùî öå áóäå òàê øâèäêî. Öå äîáðå, ùî òè ïðèéøëà! Ìåí³ ïîòð³áíà ïîì³÷íèöÿ. ß ñàìà íå âñòèãàþ äóðìàí-ç³ëëÿ âàðèòè, íà êîæíó äîáðó ñïðàâó ³ äîáðó ëþäèíó çëî ÷àêëóâàòè. Çëî ó ïðîòèâàãó äîáðó! Íåïîãàíî ïðèäóìàíî! Îò íàðåøò³, êîëè äîáðà íà ñâ³ò ïîìåíøàº, ³ çàïàíóº çëî! — ͳêîëè, — âèãóêíóëà ä³â÷èíêà. — Òè òàêà æ âïåðòà, ÿê òâ³é ê³ò. ͳÿê íå õîò³â ñòàòè çëèì ïñîì. Àëå ñòàíå, íåîäì³ííî ñòàíå! Î, à ÿ é íå äèâëþñÿ! ßê öå òè éîãî çâ³ëüíèëà? ² ÷àêëóíêà àæ í³áè ÿêîñü ïîìåíøàëà ³ ñòàëà ïèëüíî îãëÿäàòè ä³â÷èíêó. — ³ääàé ìåí³ ìàìèí³ êâ³òè! ² Ãàëèíêà çðîáèëà êðîê äî ÷àêëóíêè. — ³ääàé ôëîêñè! ² ðàïòîì ñòàðà äèâíî çàòðåìò³ëà ³ ÿêîñü ïðèòèøåíî ñêàçàëà: — Íó, äîáðå, äîáðå! ³ääàì! Ò³ëüêè òè ñïåðøó â³ääàé ìåí³ îòîãî òþëüïàíà. Íàâ³ùî â³í òîá³? ³í æå äèêèé, ÿê áóð’ÿí! — ͳ, íå â³ääàì! ß â òâî¿ ðóêè íå â³ääàì íàâ³òü íàéã³ðøî¿ áóð’ÿíèíêè! — ³ääàé, â³ääàé, — ïðîñèëà ÷àêëóíêà. — Äàâàé ôëîêñè, — íàñòóïàëà ä³â÷èíêà. — Êèíü òó ïðîêëÿòó êâ³òêó, — êèï³ëà â³ä çëîñò³ ÷àêëóíêà, òà, çäàâàëîñÿ, ñèëè ¿¿ âè÷åðïóâàëèñü. — Êèíü êâ³òêó. 34

— ³ääàé ôëîêñè! ×àêëóíêà ïîâåðíóëàñÿ, ùîá óâ³éòè â õàòèíêó òà ñèëè çàëèøàëè ¿¿. Òîä³ Ãàëèíêà ñàìà êèíóëàñü ó áàáèí³ âîëîä³ííÿ. Òàì íà îñëîí³ ëåæàëè ïðèâ’ÿë³ âæå ôëîêñè. À íà âîãí³ êèï³ëî çëî-ç³ëëÿ, áóëüêîò³ëî, ñè÷àëî, ³ â³ä íüîãî ðîçõîäèâñÿ íåïðèºìíèé äóõ. ijâ÷èíêà âõîïèëà êâ³òè ³ ïðèòèñíóëà ¿õ äî ãðóäåé. — Ìàìèí³ êâ³òè! Âîíà ëåäâå íå ïëàêàëà, òà íà ñëüîçè íå áóëî ÷àñó. ijâ÷èíêà âèá³ãëà ÷èìäóæ ç õàòèíêè, áîÿ÷èñü ÿêî¿ñü ïàñòêè. Òà â ÷àêëóíêè, çäàºòüñÿ, ñèë âæå í³ íà ùî íå áóëî. Âîíà ùå ùîñü ïðîáóâàëà ãîâîðèòè, òà ä³â÷èíêà âòðàòèëà òåðïåöü: — Ùåçíè! Ðîçñèïñÿ ³ òè ïèëîì, ÿê òâ³é ëàíöþã! Ãàëèíêà òàê ñîá³ ñêàçàëà, áî ¿é äóæå õîò³ëîñÿ, ùîá òàê ñòàëîñÿ. Òà ÷àêëóíêà ³ ñïðàâä³ ÿêîñü äèâíî ïðèñ³ëà ³ ... ðîçñèïàëàñü, ñòàëà ïèëîì. Äèâèëàñÿ Ãàëèíêà íà òå äèâî ³ íå ðîçóì³ëà í³÷îãî: âèõîäèòü, ùî ÷àêëóíêà ðîçñèïàëàñÿ â³ä ¿¿, Ãàëèí÷èíîãî ñëîâà! Àëå æ Ãàëèíêà — çâè÷àéíà ñîá³ ä³â÷èíêà! ßê æå òàê ìîãëî ñòàòèñÿ? Àëå òóò ³ç-çà äåðåâà âèéøîâ ìàëåíüêèé ïðèçåìêóâàòèé ÷îëîâ³÷îê. Çâ³äêè â³í òóò âçÿâñÿ? Íó é äèâà! — ß — òîé æóê, ùî ïðîâîäèâ òåáå, — ñêàçàâ ÷îëîâ³÷îê. — ß âàì òàê âäÿ÷íà, — çàøàð³ëàñÿ ä³â÷èíêà, — âè ìåí³ òàê äîïîìîãëè! — ² òè ìåí³ äîïîìîãëà. Ïîºäíàíå äîáðî ³ áàæàííÿ äîáðà ìຠâåëèêó ñèëó. Ò³ëüêè âîíî ìîæå ïîäîëàòè çëî. — À ÿê æå ìîÿ ìàìà? — Òâî¿é ìàì³ âæå êðàùå. Âîíà ãîòóº îá³ä, ïîêè ¿¿ ðîçóìíà äîíüêà âîþº ç ÷àêëóíêàìè. — À ôëîêñè? ¯ì âîäè òðåáà, âîíè çîâñ³ì ç³â’ÿëè! — Ò³ëüêè íå òóò ... õîä³ì çâ³äñè. Íåäàëåêî º äæåðåëî — îòàì ³ íàìîñÿ. ² âîíè ï³øëè äî äæåðåëà, äå çàâæäè íà Âîäîõðåùà ñâÿòèëè âîäó. Âîäà áóëà ÷èñòà ³ ïðîõîäèëà, ³ âñ³ â³ä÷óëè ñåáå ì³öíèìè òà äóæèìè. ² êîòèê òåæ. ³í âæå íå ñåðäèâñÿ íà Ãàëèíêó ³ ðàä³ñíî “ðîçìîâëÿ┠ç íåþ. — À òåïåð êèäàé ó âîäó ñâî¿ ôëîêñè, — êîìàíäóâàâ ÷îëîâ³ê-æóê. — ͳçàùî â ñâ³ò³! — Íó, ìåí³ òè ìîæåø â³ðèòè. Êèäàé. Öÿ âîäà ìຠ÷óäîä³éíó ñèëó. Íó, ïðîøó òåáå. ijâ÷èíêà ç îñòðàõîì êèíóëà ó âîäó ôëîêñè — ³ âîíè ðàïòîì çíèêëè ç ¿õí³õ î÷åé. — Îé, — ñêðèêíóëà Ãàëèíêà ³ çàïëàêàëà. — Íå ïëà÷, íåçàáàðîì òè ¿õ ïîáà÷èø. — Õîä³ìî äîäîìó, ìàìà ÷åêàº. Âæå é îá³ä ãîòîâèé. ² êîòèê âæå ¿ñòè õî÷å. — Ïðàâäà, êîòèêó? Êîòèê ìóðêíóâ. 35

— Íó, îò áà÷èø ... — À âè, âëàñíå, õòî òàêèé? — çàïèòàëà ä³â÷èíêà, ç ö³êàâ³ñòþ ðîçãëÿäàþ÷è ÷îëîâ³êà. — Æ — æó — æ — æó! Íå ñêàæ — æó! Çàãóä³â òîé, íó, òî÷í³ñ³íüêî, ÿê æóê. — Îé, — ñêðèêíóëà ä³â÷èíêà, — âè æóê ... Îé, ïðîáà÷òå, — çàñîðîìèëàñÿ. — Òàê, ÿ æóê. ³ðí³øå, áóâ æóêîì, ïîêè íå çãèíóëà çëà ÷àêëóíêà. Öå âîíà ìåíå â æóêà îáåðíóëà, áî íå õîò³â ÿ çëà ëþäÿì ðîáîòè. Òà õîä³ìî âæå. ² âîíè ï³øëè äî Ãàëèí÷èíî¿ õàòè — à öå áóëî íå òàê óæå é áëèçüêî. À ïîò³ì âîíè âñ³ ñèä³ëè çà ñòîëîì, ³ ìàìà ¿õ ãîäóâàëà ñìà÷íèì îá³äîì, à âîíè ðîçïîâ³äàëè ¿é ñâî¿ ïðèãîäè. À íàéäèâí³øå òå, ùî ó êâ³òíèêó öâ³ëè ñîá³ ôëîêñè, í³áè âîíè í³êóäè çâ³äñè ³ íå çíèêàëè.

36

ÃÎÑÏÎÄÀÐ, ÑÎÁÀÊÀ, À ÏÎÒ²Ì ÙÅ Ê²Ò Ïðèêàçêà  íàø³é êíèæö³ ïåñ ³ ê³ò çíàþòü, ùî äðóæèòè ñë³ä. Ò³ëüêè ³íîä³ ãàð÷àòü, ò³ëüêè ³íîä³ íÿâ÷àòü. À â ö³ëîìó í³ íà êîãî ³ í³êîëè íå êðè÷àòü. Ó ãóðò³ ñîá³ ñèäÿòü, ðàçîì êàøó ¿äÿòü. Äî êàçîê îõî÷³ – àæ çàïëþùóþòü î÷³. Êàçàòè êàçêó ïî÷èíàþ — âîíè òèõåíüêî çàñèíàþòü. ² ïîãëàäèòè ¿õ ìîæíà, áî æèâà ³ñòîòà êîæíà ëþáèòü ëàñêó ³ ãàðíó êàçêó. À Âè? Ïðèêàçêà ê³í÷àºòüñÿ – êàçêà ïî÷èíàºòüñÿ. Õòî ¿¿ ÷èòàº, õàé çàïàì’ÿòàº, à õòî ñëóõຠ– õàé íà âóñ ìîòàº. Òñññ! Æèâ òà áóâ ñîá³ îäèí á³äíèé ÷îëîâ³ê. ͳ÷îãî ó íüîãî íå áóëî, ëèøå ñòàðåíüêà â³ä ä³äà-ïðàä³äà õàòèíà ³ ïåñ Ðÿáêî. Ãîñïîäàð áóâ óæå çîâñ³ì ñòàðèé òà áåçñèëèé, à éîãî ïåñ äàëåêî â³ä íüîãî íå âò³ê. Ðîê³â Ðÿáêîâ³, çâ³ñíî, áóëî ìåíøå. Òà ñîáàêè ³ æèâóòü íåäîâãî. Ñîáà÷èé â³ê êîðîòøèé, í³æ ó ëþäèíè, òîìó ñîáàêè é øâèäøå ñòàð³þòü. Îòî âîíè îáèäâà, ³ ãîñïîäàð, ³ éîãî ïåñ, çð³âíÿëèñÿ — îáèäâà áóëè íåì³÷í³. — ² ÷îãî òè, Îñòàïå, ñîáàêó ìó÷èø? — êàçàëè ñóñ³äè. — ³ääàâ áè éîãî êîìóíåáóäü. À òî ñàì ãîëîäóºø ³ ïñà ãîëîäîì ìîðèø. — Îõ, çíàëè á âè, ÿê ó ìåíå çà íüîãî äóøà áîëèòü. Ùî ñàì ìàþ, òèì ³ ç íèì, ìî¿ì â³ðíèì Ðÿáêîì, ä³ëþñÿ. ² â³ääàâ áè ÿ éîãî ó ÷è¿ñü äîáð³ ðóêè, òà õòî éîãî â³çüìå? Ïåñ, ÿê ÷îëîâ³ê: äîêè ìîëîäèé òà äóæèé, òî âñ³ì ïîòð³áíèé, à ÿê 37

38

ç³ñòàð³ºòüñÿ, òî í³êîìó. — Òî ãèöëÿì â³ääàé. — Å, í³, òàêîãî ÿ íå çðîáëþ. Áóäåìî ðàçîì â³êó ñâîãî äîæèâàòè. Ïðàâäà, Ðÿáêî? Ïåñ çàìàõàâ õâîñòîì. — À âè äóìàëè, â³í äóðíèé? ³í, ñêàæó ÿ âàì, ðîçóìí³øèé çà ÿêó ëþäèíó. Î, òî ñîáàêà! À ùî âæå â³ðíèé — òî äðóãîãî òàêîãî íå çíàéòè. Âè íå ïîâ³ðèòå. ×àñîì, êîëè ìàþ îñòàíí³é øìàòîê õë³áà ÷è ùå òàì ÷îãî, òî ñàì íå 璿ì, à Ðÿáêîâ³ â³ääàì, áî òî — äðóã, ïðèÿòåëü íàéë³ïøèé. — Îòî äèâàê òîé Îñòàï, — ãîâîðèëè ïîì³æ ñåáå ëþäè, ðîçõîäÿ÷èñü. — Òàêà á³äí³ñòü, ñàìîìó ¿ñòè í³÷îãî, à â³í ïñà ãîäóº. Àëå íàñòàâ òàêèé äåíü, êîëè â Îñòàïà çîâñ³ì í³÷îãî áóëî ¿ñòè, à çàðîáèòè íåçäóæàâ. Òîä³ ï³ä³éøîâ â³í äî ñâîãî â³ðíîãî Ðÿáêà, çàïëàêàâ, à ïîò³ì â³äâ’ÿçàâ éîãî ³ ñêàçàâ: — ³äïóñêàþ ÿ òåáå, ì³é òîâàðèøó, áî âæå íå ìàþ ÷èì òåáå ãîäóâàòè. Ìîæå ùîñü ñàì ñîá³ ðîçäîáóäåø — òî é âèæèâåø. ß íå âèãàíÿþ òåáå, æèâè ñîá³ â ìåíå. Ëèøå ëàíöþã ç øè¿ ñêèíó, ùîá òè â³ëüíèé áóâ, áî êîëè-íåáóäü, ÿê ïîìðó, ùî ïðîïàäåø îòàê. ϳøîâ Ðÿáêî. Êîæíîãî ðàíêó âèõîäèâ Îñòàï äèâèòèñÿ, ÷è íå ïðèéøîâ éîãî â³ðíèé ïåñ. Àëå ñîáàêè íå áóëî. — ² äå â³í, á³äîëàõà, áðîäèòü? — êàçàâ ñàì äî ñåáå Îñòàï. — Ìîæå äîñ³ é çàãèíóâ äå. Áî ëþäè òàê³ æîðñòîê³ ïîäåêóäè òðàïëÿþòüñÿ. Íå òðåáà áóëî éîãî â³äïóñêàòè. Îò ñóñ³äêà êðóï òðîõè ïðèíåñëà, à ñóñ³ä ìóêè, òî é æèëè á ÿêîñü. Æàëü Ðÿáêà. Ëèøèâñÿ ÿ çîâñ³ì ñàìîòí³é. Íå áóëî ñîáàêè äåñü ç ï³âðîêó. À òóò ÿêîñü ñóñ³äêà ïðèíåñëà çáàíÿòêî ìîëîêà òà àæ ö³ëó õë³áèíó. Ñèäèòü Îñòàï, ¿ñòü õë³á, ìîëîêîì çàïèâຠòà âñå ñâîãî Ðÿáêà çãàäóº. — Îò áóâ áè ì³é Ðÿáêî. Ìè á ç íèì ðàçîì ïîëóäíóâàëè á òà é ðîçìîâëÿëè á ñîá³. Îñòàï íà÷å é çàáóâ, ùî ñîáàêà ðîçìîâëÿòè íå â쳺. ³í áè é íå ïîâ³ðèâ, ÿêáè õòîñü éîìó òàêå ñêàçàâ. ×îìó íå â쳺? Îñòàï íå ðàç áóâàëî ùîñü Ðÿáêîâ³ ðîçêàçóº, à òîé òî õâîñòîì ìàõíå, òî âóõàìè çàòð³ïàº, à òî çàñê³ìëèòü, ÿê çàïëà÷å. Áî Ðÿáêî — ïåñ ðîçóìíèé, íå òå, ùî äðóã³ ... — Äå òè òåïåð, Ðÿáöóíþ, ì³é ñòàðèé â³ðíèé äðóæå? ² ðàïòîì Îñòàï ïî÷óâ ï³ä â³êíîì ëþäñüêèé ãîëîñ: — ß òóò, ãîñïîäàðþ. ³ä÷èíÿé õóò÷³ø, áî òàê ¿ñòè õî÷ó, ùî êèøêè ìàðøà ãðàþòü. Àæ çäðèãíóâñÿ Îñòàï â³ä íåñïîä³âàíêè. Êîëè äèâèòüñÿ â â³êíî, àæ òàì éîãî Ðÿáêî. Ñòî¿òü ñîá³ íà çàäí³õ ëàïàõ, øê³ðèòüñÿ, íà÷å ïîñì³õàºòüñÿ, òà ïåðåäí³ìè ëàïàìè ó øèáêó òàðàáàíèòü. Êèíóâñÿ òóò Îñòàï äâåð³ â³ä÷èíÿòè òà ñâîãî òîâàðèøà äî õàòè âïóñêàòè. — Àõ, òè, ìîðäà! Àõ, òè, ïñþðî! Àõ, òè, âîëîöþãî! 39

40

Öå áóëè ¿õí³ çâè÷àéí³ í³æíîñò³, äî êîòðèõ âîíè îáèäâà çäàíà çâèêëè. Ðàïòîì Îñòàï ïîõîïèâñÿ. — ×åêàé, õàëàìèäíèêó, òè, çäàºòüñÿ, ï³ä â³êíîì ùîñü òàêå ãîâîðèâ? ×è òî ìåí³ âæå â³ä ñòàðîñò³ â÷óâàºòüñÿ? — Ãîâîðèâ. Òî é ùî? — Àõ, òè æ, áàëàìóòå! Öå æ êîëè òè íàâ÷èâñÿ ïî-ëþäñüêè ãîâîðèòè? — À ÿ é âì³â. Õ³áà æ ÿ â ë³ñ³ æèâó? Õ³áà æ íå ñåðåä ëþäåé? Õ³áà æ òè ñàì íå ðîçìîâëÿâ ç³ ìíîþ äîâãèìè çèìîâèìè âå÷îðàìè? Íó, äîñèòü òîá³ òåðåâåí³ ïðàâèòè. ß, ìîæíà ñêàçàòè, ç äàëåêî¿ äîðîãè ïðèáóâ, à òè ... äàâàé ñêîðøå ¿ñòè. Îñòàï êèíóâñÿ êðèøèòè ó ìèñêó õë³á òà ïîëèâàòè éîãî ìîëîêîì, íå ïîëèøàþ÷è ðîçìîâè. — ͳ, ïî÷åêàé, õâîñòîêðóòå. À ÷îìó æ òè äîñ³ ç³ ìíîþ í³êîëè ïî-ëþäñüêîìó íå ãîâîðèâ? — Áî íå õîò³â. Âàì, ëþäÿì, ò³ëüêè ïîêàæè! Çàìó÷èòå: ÿê? Òà ÷îìó?.. Ðÿáêî ¿â, à Îñòàï äèâèâñÿ íà íüîãî òà ïîñì³õàâñÿ, ðàä³þ÷è, ùî éîãî â³ðíèé òîâàðèø çíàéøîâñÿ. À êîëè ñîáàêà íà¿âñÿ òà âë³ãñÿ â³äïî÷èâàòè, ÷îëîâ³ê ³ çàïèòàâ: — À äå æ òè, øèáåíèêó, áóâ òàê äîâãî? Äå âîëî÷èâñÿ? Ëèøèâ ìåíå ñàìîòíüîãî — òà é áàéäóæå. — ͳ, ãîñïîäàðþ, ÿ ïðî òåáå í³ íà õâèëèíó íå çàáóâàâ. À äå ÿ áóâ?.. ßê ðîçêàæó, òî é íå ïîâ³ðèø. — À òè ðîçêàæè, ðîçêàæè, ÿêùî âæå çàãîâîðèâ. ß ñëóõàòè äóæå îõî÷èé ³ áóâàëüùèíè, ³ íåáèëèö³, òàê ùî ìîæåø íàâ³òü òðîõè ïðèáðåõàòè, ùîá ö³êàâ³øå áóëî. — Õ³áà æ ÿ, ãîñïîäàðþ, êîëè-íåáóäü áðåõàâ? — îáðàçèâñÿ Ðÿáêî. — Íó-íó, íå îáðàæàéñÿ. Öå ÿ òàê. Ðîçêàçóé âæå. ² Ðÿáêî ïî÷àâ ñâîþ ðîçïîâ³äü. — Îò ï³øîâ ÿ ñïåðøó â ïîëÿ. Äóìàâ, ÿêîãî çàéöÿ âï³éìàþ ÷è ïåðåïåëÿ÷å ãí³çäî çíàéäó. Òà ÿêå òàì! Ç òîãî ÷àñó, ÿê ÿ ïîñòàð³â, çàéö³, âèäàòü, ïîìîëîäøàëè, òàê ïðóäêî á³ãàþòü, ùî äå òàì âæå ìåí³ çà íèìè. À ïåðåï³ëêè ... íå çíàþ, êóäè âîíè âñ³ ïîä³ëèñÿ, àëå çàëèøèâñÿ ÿ áåç çäîáè÷³ — õî÷ ïðîïàäàé. Ïàñòóõè, ñïàñèá³ ¿ì, õë³áîì íàãîäóâàëè òà øê³ðêè ç ñàëà ìåí³ êèíóëè. Îò ÿ ïîëàñóâàâ, ï³äêð³ïèâñÿ òà é ïîïëåíòàâñÿ äàë³. Äîâãî ÿ õîäèâ îòàê, çàáðüîõàíèé òà ãîëîäíèé. Òóò ³ ðîçêàçóâàòè í³÷îãî. Àëå ïîòðàïèâ ÿ ÿêîñü â îäíå êîðîë³âñòâî. À â òîìó êîðîë³âñòâ³ ó êîðîëÿ äî÷êà áóëà — êðàñóíÿ òàêà, ùî é ðîçêàçàòè íå ìîæíà. Íà ùî âæå ÿ, ïåñ, òà é òî â íå¿ çàêîõàâñÿ. — ² çàáóâ ïðî ñâîãî ãîñïîäàðÿ, — âñòàâèâ Îñòàï. — Íå çàáóâ. Íå ïåðåáèâàé. Îêð³ì êðàñè, ìàëà òà ïðèíöåñà ùå é äîáðå ñåðöå. Íàãîäóâàëà âîíà ìåíå, ïîæàë³ëà ³ âåë³ëà ñâî¿ì ñëóãàì áóäó ìåí³ ñïîðóäèòè, ùîá ÿ ìàâ ñÿêèé-òàêèé çàõèñòîê â³ä õîëîäó òà íåãîäè. Êîðîë³âñüê³ ñîáàêè, íó, òàì ïóäåë³ âñÿê³, ñïåðøó âåëè ñåáå ç³ ìíîþ äóæå çâåðõíüî: äå á ïàê! Âîíè 41

òàê³ ïîðîäèñò³! À ÿ ùî? Íå òå, ùî ìåäàë³, à é íàøèéíèêà ïîðÿäíîãî íå ìàâ. Òà ùî âæå òàì?.. Àëå ñÿê-òàê ïîñòàâèâ ÿ ¿õ íà ì³ñöå. À ÿê ïîáà÷èëè âîíè, ùî ïðèíöåñà äî ìåíå äóæå ïðèõèëüíà, òî é ïîçàìîâêàëè, ò³ëüêè î÷èìà ñâî¿ìè õèæî ñâ³òèëè â³ä ðåâíîù³â. À òóò æåíèõ ïðè¿õà⠗ ïðèíö çàìîðñüêèé — ïðèíöåñó ñâàòàòè. Ç òîâàðèøåì ñâî¿ì ïðè¿õàâ. ßê ãîäèòüñÿ, áåíêåò âåëèêèé âëàøòóâàëè, ïàíñòâà íà¿õàëî âñÿêîãî. À ïðèíöåñà í³ÿê çâàæèòèñÿ íå ìîæå. Ñàìà íå çíàº, ÷è éòè ¿é çà òîãî ïðèíöà, ÷è í³. À êîðîëü äóæå ëþáèâ ñâîþ äî÷êó, òî âñå íà íå¿ êèíóâ: íåõàé, ìîâëÿâ, ñàìà âèð³øóº, ùîá ïîò³ì íà íüîãî íå íàð³êàëà. ϳñëÿ áåíêåòó ³ íàì, ñîáàêàì, ïîæèâè âñÿêî¿ ä³ñòàëîñÿ — ïîíà¿äàëèñÿ äîñõî÷ó. Îòóò ÿ çíîâó ïðî òåáå çãàäàâ, ùî ÿ òóò îᒿäàþñÿ, à òè äåñü òàì ãîëîäíèé ñèäèø. Îò ëåæó ÿ, ñèòèé, ó òåïë³é áóä³, àæ çàäð³ìàâ. Êîëè ÷óþ — ïðèíö çàìîðñüêèé ç òîâàðèøåì ñâî¿ì ïðîõîäæóþòüñÿ ïîìàëó, â³äïî÷èâàþòü ï³ñëÿ áåíêåòó, ëþëüêàìè ïîïèõêóþòü òà ðîçìîâëÿþòü ñòèõà. Àæ ö³êàâî ìåí³ ñòàëî: ùî òî â³í êàçàòèìå ïðî ïðèíöåñó? Îòî, äóìàþ, ïåâíî, çàêîõàíèé, ùî àæ ì볺. ß ñîá³ é çà íèìè. À ¿ì ³ íå äî ãîëîâè, ùî ÿ ç ¿õíüî¿ ðîçìîâè ùîñü ðîçóì³þ. Æåíèõ ³ êàæå: — Ñëàâíî ìè ïîãóëÿëè. Îé, ñëàâíî æ! À òîâàðèø ïèòàº: — À ÿê ïðèíöåñà? ×è äàëà íàðåøò³ çãîäó âèéòè çà òåáå çàì³æ? — Òà ÿêå òàì! Âñå ùå êîìèçèòüñÿ. Òà ÿ ¿¿ îäíàê óìîâëþ, íå ñóìí³âàéñÿ! À ï³ñëÿ âåñ³ëëÿ òî âæå òàê ïîãóëÿºìî, ùî íó! Áåíêåòè áóäóòü êîæíîãî äíÿ, áóäü ïåâåí. — Òàê ³ êîðîë³âñòâî ìîæíà ðîçáàçàðèòè, — çàñòåð³ã ïðèÿòåëü. — À ùî ìåí³ ¿¿ êîðîë³âñòâî? Ó ìåíå º ñâîº. À ïîò³ì âñå íàéö³íí³øå çàáåðåìî — òà é äîäîìó. — À êîðîëü? — À ùî êîðîëü? Õòî íà ñòàðîãî êîðîëÿ çâàæàòèìå? Ìåí³ á ò³ëüêè ïðèíöåñó óëàìàòè. Äàë³ ÿ âæå ¿õ íå ñëóõàâ, ï³øîâ äî áóäè ñïàòè. À âðàíö³, í³ ñâ³ò, í³ çîðÿ, ï³øîâ äî ïðèíöåñè òà é ðîçïîâ³â ¿é óñå. Äîâåëîñÿ çàãîâîðèòè. À ùî çðîáèø? Âîíà áóëà çäèâîâàíà, ÿê îòî òè. À ïîò³ì ïîõâàëèëà ìåíå, íàãîäóâàëà, ïîãëàäèëà ³ áàíòà ñâîãî ìåí³ íà øèþ ïîâ’ÿçàëà. ß áóâ ùàñëèâèé. — ² çàáóâ çà ñâîãî ãîñïîäàðÿ. — Òà íå çàáóâàâ ÿ çà òåáå, îò íåõàé ìåíå âîâê 璿ñòü, ÿêùî çàáóâ. Òà òè çíîâó ìåíå ïåðåáèâ. ² ÿ òåïåð íå çíàþ, íà ÷îìó ÿ çóïèíèâñÿ. — Íà òîìó, ÿê òè áóâ ùàñëèâèé. — Àãà, çãàäàâ. Ïðèíöà òîãî ïî÷åñíî äîäîìó â³äïðàâèëè. À òè ÷àñîì äðóãèé æåíèõ íå çà ãîðàìè: ãóëüê — ³ âðîäèâñÿ! Çâ³ñíî, òàêîæ ïðèíö. Âðîäîþ ùå êðàùèé â³ä ïåðøîãî. Íó, çíîâó áåíêåò, ãîñò³ ³ âñÿêå òàêå. Òóò ìåíå ïðèíöåñà âæå é ñàìà ïîïðîñèëà, ÷åðâîí³þ÷è òà ñîðîìëÿ÷èñü: 42

— Òè, ïåñèêó, áóäü òàêèé ëàñêàâèé, âæå ÿêîñü âèâ³äàé, ùî â³í çà ëþäèíà, îòîé ïðèíö. Òà é ðîçêàæåø ìåí³. À ÿ æ äëÿ íå¿ ùî-çàâãîäíî çðîáèòè ãîòîâèé. Îò ï³ñëÿ áåíêåòó, ïîäð³ìàâøè òðîõè ï³ñëÿ ñèòî¿ ïîæèâè, ïî÷óâ ÿ ãîëîñè. “Àãà, — äóìàþ, — çíîâó æåíèõ ïðîõîäæóºòüñÿ”. Òàê ³ º: ãóëÿþòü ç ïðèÿòåëåì òà ðîçìîâëÿþòü ì³æ ñîáîþ. — Îòî ãàðíà òâîÿ íàðå÷åíà, — ñêàçàâ éîãî ïðèÿòåëü. — ß á íå ñêàçàâ, ùî âîíà òàêà âæå é ãàðíà, — â³äïîâ³â òîé. — Îòàêî¿! À ÷îìó æ òè ¿¿ òàê äîáèâàºøñÿ? — À òè í³áè é íå çíàºø, ÷îìó! Áî áàãàòà. Áî ïðèíöåñà. Îò ÷îìó. Òè æ çíàºø, ùî ÿ òàêèé æå çàìîðñüêèé ïðèíö, ÿê òè ãåíåðàë. À ãðîø³ ìåí³ í³ÿê íå çàøêîäÿòü. Îñîáëèâî çîëîòî. Òà é òîá³ ùîñü ïåðåïàäå, çà äîïîìîãó. Òà é íó ñì³ÿòèñÿ! ß, ïîâ³ðèø, ëåäâå íå âæåð òîãî æåíèõà. — À ÷îìó íå âæåð? — Íó, ïî-ïåðøå, òîìó, ùî ÿ ñèòèé áóâ, à ïî-äðóãå — â³í äàâ ìåí³ òàêîãî íîñàêà, ùî ÿ äàëåêî â³äëåò³â ³ äîâãî ñêàâóë³â. — Òè íå äóæå, — çàñòåð³â òîâàðèø. — Öåé ïåñ, çäàºòüñÿ, óëþáëåíåöü ïðèíöåñè. — Îòàêèé ñòàðèé òà øîëóäèâèé? Ïîâ³ðèø, â³ä òàêî¿ îáðàçè ÿ äî ñàìîãî ðàíêó çàñíóòè íå ì³ã. À âðàíö³ ÿ ï³øîâ äî ïðèíöåñè ³ âñå ¿é ðîçêàçàâ. Íó, ñàì ðîçó쳺ø, ïðî íîñàêà ÿ, çâ³ñíî, ïðîìîâ÷àâ. Î÷åâèäíî, öüîãî ðàçó íå äóæå ìåí³ ïîâ³ðèëè — äóæå âæå ãàðíèé æåíèõ áóâ. Äîâãî ñïåðå÷àëèñÿ, ðàäèëèñÿ, ã³íö³â êóäèñü ïîñèëàëè, ïåðåâ³ðÿëè — ³ òàêè âèÿâèëîñÿ, ùî òî ³ ñïðàâä³ áóâ íå ïðèíö, à çâè÷àéí³ñ³íüêèé øàõðàé. Æåíèõà ïðîãíàëè, à ÿ çàæèâ ñîá³ ïðè äâîð³ äîáðî¿ ñëàâè, ³ êîðîë³âñüê³ ïîðîäèñò³ öóöèêè íå ñì³ëè ïðîòè ìåíå ³ ãàâêíóòè. — ² äå âæå òàì áóëî òîá³ äóìàòè ïðî ñâîãî ãîñïîäàðÿ! — À îò ³ ïîìèëÿºøñÿ. Ïðî òåáå ÿ ñàìå òîä³ íàé÷àñò³øå é äóìàâ. Àëå ñëóõàé äàë³. Àæ òóò ³ òðåò³é æåíèõ íå çàáàðèâñÿ. Êðàñåíåì éîãî íàçâàòè íå ìîæíà áóëî, àëå î÷³ ó íüîãî äîáð³ áóëè. Òà é ñàì òàêèé âåñü áëàãîðîäíèé, â³äðàçó âèäíî, ùî ñïðàâæí³é ïðèíö. À ï³çíî âíî÷³ ï³ñëÿ áåíêåòó ÿ ïî÷óâ ì³æ íèì ³ éîãî òîâàðèøåì òàêó ðîçìîâó: — Íó, ÿê òîá³ íàðå÷åíà? — Îé, íå ïèòàé. Òàêà ãàðíà, ÿê ç³ðîíüêà â íåá³. ßê ç íåþ íå áóäó, òî é íå çíàþ, ÿê æèòèìó äàë³, áî áåç íå¿ ³ æèòòÿ ìåí³ íå ìèëå áóäå, ³ âñ³ ðîçêîø³ ñâ³òó ìåí³ áóäóòü í³ äî ÷îãî. — À íå çíàºø, ùî êîðîëü äຠçà íåþ? — Òà ìåí³ îäíàêîâî. Íåõàé õî÷ í³÷îãî íå äàº. Àáè ò³ëüêè âîíà ñòàëà ìîºþ äðóæèíîþ. Òóò ÿ éîìó íà î÷³ ïîïàâñÿ. ³í ïîãëàäèâ ìåíå. 43

— Ñëàâíèé òè ïåñ, — ñêàçàâ. — ßê òè íå áî¿øñÿ? À ÿêáè âêóñèâ? — çëÿêàâñÿ éîãî ïðèÿòåëü. — Íå âêóñèòü. ß ùå âäåíü äî íüîãî ïðèäèâèâñÿ. Ó íüîãî î÷³ äîáð³. Ñîáàêà äîáðó ëþäèíó â³äðàçó ÷óº. ² çëó òàêîæ. Ïðàâäà, ñîáàêî? ß õîò³â ñêàçàòè: “ïðàâäà”, àëå â÷àñíî ñòðèìàâñÿ. Âðàíö³ ÿ ñêàçàâ ïðèíöåñ³: — Çà öüîãî, ïðèíöåñî, ìîæåø âèõîäèòè çàì³æ. Öå ëþäèíà äîáðà. — À ÷è æ â³í ³ ñïðàâä³ ïðèíö? Íó âæå ò³ ïðèíöåñè! Ò³ëüêè ïðèíöà ¿ì ïîäàâàé! — Ïðèíö, — êàæó, — ïðèíö! Íå ñóìí³âàéñÿ. ×óâ ÿ, ÿê âîíè îáèäâà ðîçìîâëÿëè ïðî ñïðàâè â ¿õíüîìó êîðîë³âñòâ³. ³äãóëÿëè âåñ³ëëÿ — ñòàâ ÿ çáèðàòèñÿ äîäîìó. Ïðèíöåñà ìîÿ äîáðà ³ êàæå: — Êóäè òè? Çàëèøàéñÿ ó íàñ. ß âæå òàì äî òåáå çâèêëà. Áóäå òîá³ òóò ³ ñèòî, ³ òåïëî. Æèâè ñîá³. — ͳ, ìîÿ äîáðà ïðèíöåñî, äåñü òàì ó ìåíå âäîìà æèâå ì³é ãîñïîäàð. Òà é ÷è æèâèé ùå, òîãî íå çíàþ, áî ïîêèíóâ ÿ éîãî, ãîëîäíîãî, â õîëîäí³é õàò³. Ìóøó ÿ ÿêîñü äî íüîãî äîáèðàòèñÿ. — Íó, êîëè òàê, — ñêàçàëà ïðèíöåñà, — êîëè òè òàêèé äîáðèé áóâ äî ìåíå ³ òàêèé â³ðíèé ñâîºìó ãîñïîäàðåâ³, ïîäàðóþ ÿ òîá³ ñâ³é ÷àð³âíèé ïåðñòåíü. Ìåí³ êîëèñü éîãî îäíà äîáðà ôåÿ ïîäàðóâàëà. Ìåí³ òîé ïåðñòåíü í³ äî ÷îãî: â ìåíå ³ òàê âñå º. À âàì ç ãîñïîäàðåì â³í ïðèãîäèòüñÿ. Öå òàêèé ïåðñòåíü, ùî, êîëè òè ïåðåêèíåø éîãî ç ðóêè íà ðóêó ... Òóò âîíà çí³òèëàñÿ, áî çãàäàëà, ùî â ìåíå íå ðóêè, à ëàïè. — ... Êîëè òâ³é ãîñïîäàð ïåðåêèíå éîãî ç ðóêè íà ðóêó, òî áóäå âàì âñå, ÷îãî ò³ëüêè çàáàæàºòå. — Àëå æ òè, Ðÿáêî, áðåøåø, ÿê ïåñ, — íå âòðèìàâñÿ Îñòàï. — Íó ñê³ëüêè æ ìîæíà ìåíå îáðàæàòè! Êîëè ëþäè áðåøóòü, òî ¿ì ñõîäèòü, ïðî òàêèõ ÷îìóñü êàæóòü: áðåøå, ÿê ïåñ. Îáðàçëèâî. À ÿ, ì³æ ³íøèì, ³ íå áðåøó. — Òî äå æ òîé ïåðñòåíü? — Îò ç òîãî ³ ïî÷èíàòè òðåáà áóëî. Ïîøóêàé ó ìåíå ï³ä íàøèéíèêîì. Îñòàï çàñóíóâ ïàëüö³ ï³ä íàøèéíèê ³ ä³ñòàâ çãîðòîê. Ðîçãîðíó⠗ àæ òàì ïåðñòåíü. — ² ñïðàâä³. Òà ÷è æ â³í ÷àð³âíèé? Ùîñü â³í äóæå ìàëî ñêèäàºòüñÿ íà êîøòîâíèé. Ðÿáêî ÷óõàâ ëàïîþ âóõî. — ×îãî òè ìîâ÷èø, Ðÿáêî? Ùî òàì ç íèì òðåáà ðîáèòè? Òà Ðÿáêî ìîâ÷àâ. — Òè ùî, çàñíóâ? — Òà íå çàñíóâ, — íàðåøò³ îá³çâàâñÿ ïåñ. — ß äóìàþ. — Ïðî ùî æ òè äóìàºø? — Òà, ðîçó쳺ø ... òîé ïåðñòåíü, çäàºòüñÿ ìåí³, íå òàêèé áóâ. 44

— ßê íå òàêèé? À ÿêèé æå? — ²íàêøèé â³í áóâ. ² êàì³íåöü àæ ñâ³òèâñÿ. Àëå äàâàé ïðîáóâàòè. ×îãî ìè çàáàæàºìî íà ïåðøèé ðàç? — Íàâ³òü íå çíàþ. Ïîäóìàòè òðåáà. — Òà ùî òàì äóìàòè! Êîâáàñè! Áàãàòî êîâáàñè! — Íó ³ ³íòåëåêò â òåáå, ñêàæó ÿ òîá³! Íà íàéíèæ÷îìó ð³âí³! — À ùî öå òàêå òîé ³íòå ... ÿê? — ²íòåëåêò. — Îò-îò! Ùî âîíî òàêå? — Íó ... öå ... ÿê òîá³ ñêàçàòè?.. — Àãà! Ñàì íå çíàºø! — ×îìó íå çíàþ? Çíàþ. Ò³ëüêè ÿê òîá³ ïîÿñíèòè, ùîá òè çðîçóì³â?.. Âèñîêèé ëþäñüêèé ðîçóì, ñâ³äîì³ñòü, ðîçóì³ííÿ ... À — à! Òè îäíàê íå çðîçó쳺ø. — Òî íàùî ïðî òå é ãîâîðèòè, êîëè âîíî òàêå ðîçóìíå? Íó, ïåðåêèäàé ñêîðøå ïåðñòåíü ç ðóêè íà ðóêó — ³ õàé íàì áóäå êóðêà ñìàæåíà! Îñòàï ïåðåêèíóâ ïåðñòåíü ç ðóêè íà ðóêó ³ ... í³÷îãî. — Íàäóðèëà òåáå òâîÿ ïðèíöåñà. — ͳ, íå íàäóðèëà. Ìè öåé ïåðñòåíü âèïðîáîâóâàëè. — Âèïðîáîâóâàëè îäèí, à ïîêëàëà òîá³ äðóãèé. — Íàâ³ùî ¿é öå ðîáèòè? ß æ ó íå¿ í³÷îãî íå ïðîñèâ. ß çíàþ, öå ê³ò. — ßêèé ùå ê³ò? — Òà º îäèí òàêèé. Êàëåíèê. ß éîãî ââàæàâ ñâî¿ì äðóãîì, à â³í ... — Åò, Ðÿáêî, íå äóìàâ ÿ, ùî òè òàêèé ëåãêîâàæíèé. Çíàéøîâ êîìó òàºìíèöþ äîâ³ðÿòè! Êîòîâ³! ßêîìóñü Êàëåíèêîâ³! — Òà ÿ , ðîçó쳺ø, ïðèòîìèâñÿ â äîðîç³ ³ âèð³øèâ çàíî÷óâàòè ó Êàëåíèêà. Ìè ç íèì äàâí³ ïðèÿòåë³ áóëè. Æèâå â³í â ï³äâàë³, çàâæäè ãîëîäíèé. Îò ³ âèð³øèâ ÿ ïðèãîñòèòè ïðèÿòåëÿ. — Îò ³ ïðèãîñòèâ. — Ïîâå÷åðÿëè ìè ñìà÷íî — ÿ ³ çàñíóâ. ͳ, ÿ çàðàç-òàêè äî íüîãî ï³äó. Öå íå äóæå äàëåêî, íà òðåòüîìó ñåë³. — ² íå äóìàé! ß òàê çà òîáîþ ñêó÷èâ. Ëÿãàé òà â³äïî÷èíü. Ìîëîêî ó íàñ ùå º, òà é õë³á ùå çîñòàâñÿ. ×îãî ùå? Òè ìåí³ ùå ïðî ïðèãîäè ñâî¿ ðîçêàæåø. Öå òàê ö³êàâî. Íó íàâ³ùî òîá³ ò³ ïàíñüê³ øòó÷êè? ×àð³âíèé ïåðñòåíü! Öå æ êàçêè äëÿ ïðèíöåñ! — Íå êàçêè! Ìè ç Êàëåíèêîì òîä³ çíàºø, ÿê ïîâå÷åðÿëè. Ùå é ïàöþêó Øóðøóíó ïåðåïàëî. Ïî÷åêàé ... à ìîæå öå â³í? Ìîæå ÿ äàðåìíî íà Êàëåíèêà íàð³êàþ? ͳ, Êàëåíèê í³ÿê íå ì³ã. ³í íå òàêèé. — Åò, Ðÿáêî, òè ãåòü âïàâ â ìî¿õ î÷àõ. Ç ïàöþêàìè âîäèøñÿ. Õ³áà æ öå ã³äíà ñïðàâà äëÿ ïñà? — ͳ, ãîñïîäàðþ, ç ïàöþêàìè ÿ íå âîäæóñÿ. Ïðîñòî ìè ç Êàëåíèêîì äîçâîëèëè éîìó 璿ñòè ðåøòêè íàøî¿ âå÷åð³. À â³í ... Íó, ÿ ï³øîâ. 45

² íå çâàæàþ÷è íà ïðîòåñòè ãîñïîäàðÿ, íàâ³òü íà ïîãðîçó ïðèâ’ÿçàòè Ðÿáêà, ñîáàêà âèñëèçíóâ ç õàòè, ³ Îñòàï çíîâó çàëèøèâñÿ ñàì. Ò³ëüêè-íî Ðÿáêî çàãëÿíóâ ó ï³äâàë çàêèíóòîãî áóäèíêó, äå æèâ ê³ò Êàëåíèê, ÿê òîé ñêî÷èâ íà ëàïè, áî ëåæàâ ñàìå, òà é çàãóêàâ: — Äðóæå, ÿê äîáðå, ùî òè íàðåøò³ ïðèéøîâ! Òè çíàºø ... — Çíàþ. À ÿ áóëî ïîäóìàâ íà òåáå. — Íà ìåíå? ² òè ì³ã òàêå ïîäóìàòè? — Ïðîáà÷, äðóæå, àëå òàêà äóìêà ðî¿ëàñÿ â ìî¿é äóðí³é ãîëîâ³. À ïîò³ì ÿ çãàäàâ ïðî Øóðøóíà. — Òàê, öå Øóðøóí óêðàâ òâ³é ïåðñòåíü ³ òåïåð íàõâàëÿºòüñÿ çàâîëîä³òè ñâ³òîì. Ò³ëüêè-îò â³í íå çíàº, ÿê ç íèì ïîâîäèòèñÿ, ùî òðåáà ðîáèòè, ùîá ïåðñòåíü ä³ÿâ. — Ðððîç³ðððâó! — Ïî÷åêàé, íå ãàðÿ÷êóé. Òóò òðåáà ç ðîçóìîì, ç õèòð³ñòþ. — Îò â³äðàçó âèäíî, ùî òè — ê³ò. Òàê áè é õîäèâ íà ñâî¿õ ì’ÿêåíüêèõ ëàïêàõ. À ÿ — ïåñ. Ðîçó쳺ø? Ó ìåíå çóáè. Ððð! — Ïî÷åêàé, íå ãàðÿ÷êóé. Ñïåðøó ìè âëàøòóºìî ñîá³ ñìà÷íó âå÷åðþ, ùîá çàìàíóòè Øóðøóíà. À âæå ïîò³ì ... — À ç ÷îãî ìè òó âå÷åðþ âëàøòóºìî, êîëè ó ìåíå êèøêè ìàðøà ãðàþòü, òà é ó òåáå, äóìàþ, òàêîæ? — Íó ... çàðàäè òàêî¿ ñïðàâè äîâåäåòüñÿ ìåí³ ó ñóñ³ä³â óêðàñòè êóð÷àòêî. ͳêîëè íå êðàâ, à òóò äîâåäåòüñÿ. — Íå òðåáà, Êàëåíèêó. ×óºø, íå òðåáà. ßêèé áè ÿ ãîëîäíèé íå áóâ, à òàêîãî ñîá³ í³êîëè íå äîçâîëÿâ. Ç ñóñ³äàìè òðåáà æèòè ó ìèðó òà çãîä³. — ß ëèøå îäíåíüêå. À êîëè ìè ïîâåðíåìî òîá³ ÷àð³âíèé ïåðñòåíü, ìè ò³é ãîñïîäèí³ ïîâíå ïîäâ³ð’ÿ êóð÷àò íàïóñòèìî. Îòî çäèâóºòüñÿ! — Íó ... Àëå Êàëåíèêà âæå íå áóëî. Ïî ÿê³éñü õâèë³ â³í ïîâåðíóâñÿ óæå ç êóð÷àì. Òóò ïåñ ³ ê³ò ç÷èíèëè òàêèé ãàëàñ, àæ ïàöþê Øóðøóí ç ö³êàâ³ñòþ çàãëÿíóâ äî íèõ. — Ùî òóò ó âàñ? — çàïèòàâ. — Òà í³÷îãî. Âå÷åðÿºìî. Çîñòàëîñÿ îäíå êóð÷à. ß êàæó, ùîá ¿â Ðÿáêî, áî ÿ âæå íà¿âñÿ, à Ðÿáêî êðè÷èòü, ùî â³í âæå íå ìîæå ïðîêîâòíóòè í³ êóñî÷êà. Ðÿáêî çì³ðÿâ Êàëåíèêà ñåðäèòèì ïîãëÿäîì: “Ùå çàðàç, ÷îãî äîáðîãî, ò³é ãèäîò³ â³ääàñòü ö³ëå êóð÷à!” — ïîäóìàâ Ðÿáêî. — À çâ³äêè æ ó âàñ ðîçê³ø òàêà? — çäèâóâàâñÿ ïàöþê. — Òà ... ðîçó쳺ø ... â³äêðèþ òîá³ òàºìíèöþ. ßê äðóãó ... Ç ïàöþêîì ðîçìîâëÿâ Êàëåíèê, áî Ðÿáêî áóâ òàêèé ñåðäèòèé, ùî ò³ëüêè ãàð÷àâ ³ â³äâåðòàâñÿ, ùîá ïàöþê íå áà÷èâ éîãî ñåðäèòîãî ïîãëÿäó ³ âèøê³ðåíèõ çóá³â. — Òàºìíèöþ? Ðîçêàæè ñêîð³øå. ß ñòðàøåííî ëþáëþ òàºìíèö³, êîòð³ ïàõíóòü òàêèìè ñìà÷íèìè êóð÷àòàìè. — Ðîçó쳺ø, òîé ïåðñòåíü, ùî òè íàì ï³äêëàâ çàì³ñòü íàøîãî, òàêîæ ÷àð³âíèì âèÿâèâñÿ. Ùå íàâ³òü òðîõè ÷àð³âí³øèì. 46

47

— Íå ìîæå òîãî áóòè! Öå æ ïðîñòà áëÿøêà ç³ øêëÿ÷êîþ! — Îò áà÷èø! ² òàêå áóâàº! — À ÿ ç ñâî¿ì ïåðñòíåì òàê ³ á³äóþ, áî íå çíàþ, ùî ç íèì ðîáèòè, àáè â³í ä³ÿâ. ² êðóòèâ ÿ éîãî, ³ íà çåìëþ êèäà⠗ í³÷îãî. ßêáè ÿ òîä³ íå áà÷èâ âàøî¿ âå÷åð³, òî é íå ïîâ³ðèâ áè, ùî òîé ïåðñòåíü ³ ñïðàâä³ ÷àð³âíèé. Òî ÿ, âëàñíå, õîò³â ïðîñèòè òâîãî Áðîâêà, àáè â³í ïîêàçàâ ìåí³, ÿê ç òîãî ïåðñòíÿ ÷àðè âèêëèêàòè. — Íå Áðîâêà, à Ðÿáêà. — Òà öå îäíàêîâî, ÿê òàì éîãî. — Òè ïðèíåñè ïåðñòåíü, à â³í âæå òîá³ ïîêàæå. — À íå çàáåðå? — À íàâ³ùî éîìó çàáèðàòè, êîëè â íüîãî º êðàùèé — òîé, ùî òè çàì³ñòü íàøîãî ï³äêèíóâ? — Òî, ìîæå, äàâàé íàçàä ðîçì³íÿºìîñÿ? — Òî äàâàé. Ïðèíîñü íàøîãî ïåðñòíÿ, à ÿ âæå ïîñòàðàþñÿ Ðÿáêà óïðîñèòè, ùîá òâîãî òîá³ ïîâåðíóâ. — À â³í ïîãîäèòüñÿ? — Íå çíàþ. Ñïðîáóþ óìîâèòè. — Ðððð! — íå âèòðèìàâ Ðÿáêî. ʳò ò³ëüêè ãëÿíóâ íà íüîãî ñêîñà. Ïî íåäîâã³é õâèë³ Øóøóí ïðèí³ñ Ðÿáêîâîãî ïåðñòíÿ. Òîé âõîïèâ éîãî øâèäåíüêî, à Øóðøóíó êèíóâ éîãî ïðîñòîãî ïåðñòíÿ ç³ øêëÿ÷êîþ çàì³ñòü êàì³íöÿ. — Ïîêàæè æ ìåí³, ÿê ç íüîãî ÷àðè ðîáëÿòüñÿ, — ïîïðîñèâ Øóðøóí. — Ðððð! — ðèêíóâ Ðÿáêî. — Ó çëîä³éñüêèõ ðóêàõ ÷è ëàïàõ âñÿêèé íàé÷àð³âí³øèé ïåðñòåíü ñèëó ñâîþ âòðà÷àº. ²äè çâ³äñè, äîêè ÿ òåáå íå ðððîç³ðððâàâ! — Íó ïî÷åêàé, Êàëåíèêó! Áóäå òîá³! Íåõàé ò³ëüêè òîé Áðîâêî çâ³äñè çàáåðåòüñÿ. ʳò òðîõè íàâ³òü çëÿêàâñÿ. Ïàöþêè òàê³, ùî é çàãðèçòè ìîæóòü. — Òà òè íå á³éñÿ, — ñêàçàâ Ðÿáêî. — Çàðàç ìè ... ² â³í ïåðåêèíóâ ç ëàïè íà ëàïó ñâ³é ïåðñòåíü, ïðèìîâëÿþ÷è: — Íåõàé ç öüîãî ñåëà âñ³ ïàöþêè íàçàâæäè ùåçíóòü. Íå âñòèãëè íàø³ äðóç³ ³ îêîì çìèãíóòè, ÿê ïàöþê Øóðøóí çíèê ç ¿õí³õ î÷åé. — Òåïåð ìîæåø ñïàòè ñïîê³éíî. ϳñëÿ òîãî ê³ò ³ ñîáàêà ñìà÷íî ïîâå÷åðÿëè. — À ïðî êóð÷à òè çàáóâ? — ͳ, íå çàáóâ. Çàðàç ìè éîãî îæèâèìî ³ ïîâåðíåìî. ² ùå ò³é ãîñïîäèí³ òðîõè êóð÷àò äîêèíåìî. Îòî çäèâóºòüñÿ. — Åõ, æàëü, ùî ó ìåíå îäèí ïåðñòåíü, à íå äâà, — çàá³äêàâñÿ Ðÿáêî. — ßê ÿ òåáå òóò ñàìîãî ïîêèíó? Áóäåø òóò ãîëîäóâàòè. Õî÷à ... çíàºø ùî?.. Õîä³ìî ç³ ìíîþ äî ìîãî ãîñïîäàðÿ. ³í ó ìåíå ÷îëîâ³ê äîáðèé, õîòü ³ ëþáèòü ³íîä³ òðîõè ïîáóðêîò³òè. Ñêàçàíî — çðîáëåíî. ² äðóç³ âèðóøèëè â äîðîãó. ¯ì ³ â ãîëîâó íå ïðèéøëî ñêîðèñòàòèñÿ ç ÷àð³âíîãî ïåðñòíÿ. 48

Ïðèéøëè. Ðÿáêî çàãàâêàâ ï³ä â³êíîì. Îñòàï â³ä÷èíèâ éîìó ³, ïîáà÷èâøè êîòà, çäèâóâàâñÿ: — Î, à öå ùî çà ïðîÿâà? — Öå, ãîñïîäàðþ, íå ïðîÿâà. Öå ì³é äðóã Êàëåíèê. Íåõàé æèâå ç íàìè. — Òî íåõàé æèâå. Õ³áà æ ÿ ùî? À ñêàæè, ïàöþêà òîãî òè ÷àñîì ç ñîáîþ íå ïðèâ³â? — ͳ, íå ïðèâ³â. ² âñ³ òðîº çàñì³ÿëèñÿ. Òàê, òàê, ³ ê³ò Êàëåíèê òàêîæ çàñì³ÿâñÿ. Òà âè ùî, íå çíàëè, ùî ³ ñîáàêè, ³ êîòè ñì³ÿòèñÿ âì³þòü? ² ïëàêàòè òàêîæ. Òîìó íå òðåáà ¿õ êðèâäèòè. Íåõàé êðàùå ñì³þòüñÿ. — À çàðàç ... — ³ Ðÿáêî ä³ñòàâ ñâ³é ïåðñòåíü. — ³çüìè, ãîñïîäàðþ. ² íàéïåðøå ... íåõàé ó íàø³é õàò³ äàõ íå òå÷å. Àáî ÷åêàé, íå òàê. Íåõàé ó íàñ áóäå íîâà òåïëà õàòà. Íó ÿê? Òåïåð ó ìåíå º îòîé ... Íó ÿê éîãî? Îòîé ... ³íòå ... — ²íòåðåñ? — ͳ. Íå òå. ²íòå ... — ²íòåðíåò? — Òà í³. ² äå òè òàê³ ñëîâà âèñê³ïóºø? ²íòå ... — À — à, ³íòåëåêò? — Îò-îò. ²íòåëåêò. — Íó ... ç òèì ó òåáå âæå òðîõè êðàùå. Çàæèâ òåïåð Îñòàï ç Ðÿáêîì òà Êàëåíèêîì — êðàùå é íå òðåáà. Ïîâåðíóâ Îñòàï ñîá³ òà Ðÿáêîâ³ çäîðîâ’ÿ òà ìîëîä³ñòü. — Å, òåïåð ÿ ³ áåç ÷àð³âíîãî ïåðñòíÿ ïðîæèâó, — ðàä³â Îñòàï. — ß òåïåð í³ÿêî¿ ðîáîòè íå áîþñÿ. — À íàâ³ùî ïðàöþâàòè, êîëè òàêèé ïåðñòåíü º? — íå ìîãëè í³ÿê âòîðîïàòè ñîáàêà ³ ê³ò. — Íàâ³ùî ïðàöþâàòè, êàæåòå? Ùîá ëåæíåì, òðóòíåì íå ñòàòè. Áî öå, ùîá âè çíàëè, íàéñòðàøí³øå ëèõî. óðøå íàâ³òü â³ä ñòàðîñò³ ³ õâîðîáè. Äîìîâèëèñÿ, ùî ïðî ÷àð³âíèé ïåðñòåíü âîíè í³êîìó íå êàçàòèìóòü. Àëå ç òîãî ÷àñó ó ¿õíüîìó ñåë³ ÷óäåñà ñòàëè ä³ÿòèñÿ: òî ó á³äíî¿ âäîâè çà í³÷ äîáðîòíà õàòà âèðîñòå, òî ó ãîñïîäàðÿ, â ÿêîãî êîðîâà çäîõëà, çà í³÷ ó õë³â³ äâ³ ç’ÿâèòüñÿ, òà ãàðí³, òà ìîëî÷í³. ͳõòî ³ íå çäîãàäóâàâñÿ, çâ³äêè òàêå äèâî. Òà é çàæèëî ñåëî áåç ëèõà òà ãîðÿ, àëå â òðóä³ òà ï³ñí³, áî ëåæíÿì Îñòàï í³êîëè íå ïîòóðàâ.

49

ÂÅÐÅÌ²ß Â ÊÀÇÊÎÂÎÌÓ Ñ²Ҳ ß — êàçêàðêà ñîá³. Ïðèäóìóþ ³íîä³ êàçêè äëÿ ä³òåé ³ äîðîñëèõ. Äåêîòð³ äîðîñë³ òàêîæ ëþáëÿòü êàçêè, àëå âîíè ó òîìó íå ç³çíàþòüñÿ: íåçðó÷íî, ìîâëÿâ. À ÷îìó íåçðó÷íî? Òîãî âîíè é ñàì³ íå çíàþòü. Ëþáèòü ëþäèíà êàçêè. Òî é ùî? Çíà÷èòü, äîáðà ëþäèíà, ³ í³êîìó íå ïðè÷èíèòü çëà. ² ÿ ëþáëþ êàçêè, áî ³íàêøå á ÿ ¿õ íå ïðèäóìóâàëà. Îò ÿê çàðàç... Äî ìåíå ïðèéøëà ñóñ³äêà, ìîÿ ìàëåíüêà ïðèÿòåëüêà, ùî â÷èòüñÿ ó òðåòüîìó êëàñ³ ³ òåæ ëþáèòü êàçêè. Ìè ç íåþ äðóæèìî âæå äàâíî. Óëÿíêà ïðèíåñëà ñâ³é àëüáîì ç ìàëþíêàìè ³ ìè ñàìå éîãî ðîçãëÿäàëè, ÿê ó äâåð³ õòîñü íàãàëüíî ïîäçâîíèâ. ³í äçâîíèâ òàê, íà÷å ùîñü äåñü ãîð³ëî. — Ñèäè, ÿ â³ä÷èíþ, — ñêàçàëà ÿ ³ ï³øëà äî äâåðåé. Ïðèáóëåöü íå â³äðèâàâ ïàëåöü â³ä êíîïêè äçâ³íêà ³ äçâ³íîê íàïîëîõàíî òåëåíüêàâ. ß â³ä÷èíèëà. Íà ïîðîç³ ñòîÿâ ìàëåíüêèé ÷îëîâ³÷îê ó ÷óäåðíàöüêîìó îäÿç³: äîïîòîïíèé áðèëü, êîñòþì ìóøêåòåðà ³ ... ñõ³äíîãî ïîêðîþ òóôë³, ùî ñòèð÷àëè íîñàìè â ð³çí³ áîêè. Ìîæíà áóëî ïîäóìàòè, ùî â³í ïðèéøîâ ïðÿì³ñ³íüêî ç òåàòðó, ç ÿêîãîñü äèâîâèæíî ñïåêòàêëþ, à ùå ïåâí³øå — ç öèðêó. — Âè õòî? — çàïèòàëà ÿ òðîõè ðîçãóáëåíî. — Íåââ³÷ëèâî òðèìàòè ãîñòÿ íà ïîðîç³. Ñïåðøó çàïðîñ³òü äî õàòè, à òîä³ âæå ïèòàéòå. — ß çâèêëà íàâïàêè: ñïåðøó ïèòàþ, ùî çà ëþäèíà, à òîä³ âæå çàïðîøóþ äî õàòè. Îäíàê ÿ òðîõè çí³òèëàñÿ, ïî÷åðâîí³ëà ³ òàêè ïðîïóñòèëà ãîñòÿ ó ñâîþ êâàðòèðó, äóìàþ÷è ïðî òå, ùî öå ãåòü-òàêè í³êóäèøí³é ïðèêëàä äëÿ Óëÿíêè, êîòðó ÿ â÷ó í³êîëè íå â³ä÷èíÿòè äâåð³ ñòîðîíí³ì ëþäÿì. ×îëîâ³÷îê ñ³â íà íàéíèæ÷èé ñò³ëü÷èê, ùî áóâ ó ìåíå, ÿêèé îäíàê âèÿâèâñÿ äëÿ íüîãî çàíàäòî âèñîêèì, ³ ïî÷àâ ðîçïîâ³äàòè. — ß ç êàçêè. ×àð³âíèê. Íó... îäèí ç ÷àð³âíèê³â. Ìè ç Óëÿíêîþ ïåðåçèíóëèñÿ, íå çíàþ÷è, ùî íàì ³ äóìàòè. ß é ñàìà ñêëàäàëà êàçêè, àëå, ùîá îòàê çàïðîñòî çóñòð³òèñÿ ç ÷àð³âíèêîì, — öå ³ äëÿ ìåíå áóëî íàäòî íåéìîâ³ðíî. — Âè ìåí³, çâ³ñíî, íå â³ðèòå. ² ïðàâèëüíî. ² ÿ á íà âàøîìó ì³ñö³ íå â³ðèâ. Àëå ÿ âñå-òàêè ÷àð³âíèê. ³í òðîõè ïîìîâ÷àâ, à ïîò³ì çâåðíóâñÿ äî ìåíå: — Öå âè ïèøåòå êàçêè? — Òàê. Ïèøó. ²íîä³. — Òîìó ìåíå äî âàñ ³ ïðèñëàëè. — Õòî ïðèñëàâ? — Ìåøêàíö³ êàçêîâîãî ñâ³òó. — À òàì ... ó âàñ ... õ³áà çíàþòü ìî¿ êàçêè? 50

51

— Àâæåæ, ùî çíàþòü. ß æ ñêàçàâ âàì, ùî ÿ ç êàçêîâîãî ñâ³òó. À â òîìó ñâ³ò³ æèâóòü ãåðî¿ ³ âàøèõ êàçîê. — Ñïðàâä³? Öå äëÿ ìåíå íåñïîä³âàíêà. — Íàä³þñü, ïðèºìíà. Òàê-îò ... Íàì ïîòð³áíà âàøà äîïîìîãà. Ïðèíàéìí³, ïîðàäà. Ñïðàâà â òîìó, ùî... ñêàæ³òü, âè ÷èòàëè êàçêó ïðî Êâ³òêó-Ñåìèöâ³òêó? — Çâè÷àéíî. Ó íàñ ¿¿ âñ³ ä³òè ÷èòàþòü. À ùî? Óëÿíêà ìîâ÷êè ï³ä³éøëà äî ãîñòÿ ³ ïîêàçàëà éîìó ñâ³é àëüáîì, äå áóëà íàìàëüîâàíà Êâ³òêà-Ñåìèöâ³òêà ç óñ³ìà ñâî¿ìè ÷àð³âíèìè ïåëþñòêàìè. ×îëîâ³÷îê óâàæíî ðîçäèâèâñÿ ìàëþíîê, à ïîò³ì ñêàçàâ: — Òàê, öå âîíà, öå òè ìàëþâàëà? — ß. — Ñàìà ÷è õòîñü äîïîìàãàâ? — Ñàìà. — Äîáðå. Äóæå äîáðå. Òàê-îò ... Öÿ êâ³òêà íåçàáàðîì ïðîïàäå, çíèêíå, çàãèíå. — ßê? ×îìó? — ìè ç Óëÿíêîþ â îäèí ãîëîñ. — Çíèêíå — ³ âñå. Îäíå òå, ùî ¿¿ ðâóòü âñ³, êîìó íå ë³íüêè. À äðóãå... Âè íå ïîâ³ðèòå. Åêîëîã³ÿ. — Åêîëîã³ÿ?  êàçêîâîìó ñâ³ò³? — À âè æ ÿê äóìàëè! Ïîíàñ³âàëè â êàçêàõ âñÿêîãî: òðèíü-òðàâà, ÷îðòîïîëîõ. À òà íàõàáíà áàáà-ßãà ÿê ïðîëåòèòü, òî ñâî¿ì ïîìåëîì òàêó êóðÿâó çí³ìå, ùî âñ³ ïðèíöåñè â ñâî¿õ ïàëàöàõ ï÷èõàþòü. Ïðîñòî ñïàñó â³ä íå¿ íåìàº. Òà ùå â³äüìà îäíà âñ³ äîù³ ïîõîâàëà. Ñèëó ñâîþ ³ âëàäó ïîêàçàòè õî÷å. Ñëîâîì, á³äà. Áåç âàñ íàì íå îá³éòèñü. Íàì áè ä³â÷èíêó, ïðàöüîâèòó, òàêó, ÿê îöÿ. ² ÷àð³âíèê ïîêàçàâ íà Óëÿíêó. — À ãîëîâíå, ùîá âîíà ó êàçêó â³ðèëà. — À ó âàñ òàì õ³áà íåìà ïðàöüîâèòèõ ä³â÷àò? Âçÿòè õî÷à á Ïîïåëþøêó. — Òà... Ïîïåëþøêà, çâ³ñíî, ä³â÷èíà äîáðà. Òà ç òîãî ÷àñó, ÿê âîíà âèéøëà çàì³æ çà ïðèíöà, ó êàçêîâ³ ñïðàâè íå âòðó÷àºòüñÿ. Òàì ³íêîëè ïòàøîê ïîãîäóº, êâ³òêè ó ñâîºìó êâ³òíèêó ïðîïîëå. À äî Ñåìèöâ³òêè ¿é ³ ä³ëà íåìà. ² òàê âñ³. Òóò Óëÿíêà ñâ³é ãîëîñ ïîäàëà. — Àëå æ ó âàñ òàì ñò³ëüêè ÷àð³âíèê³â. Íåâæå âè í³÷îãî íå ìîæåòå çàðàäèòè? — ͳ, íå ìîæåìî. Íàø³ ÷àð³âíèêè ÷åðåç òó â³äüìó ìàéæå âñþ ñâîþ ñèëó âòðàòèëè. Àëå òóò ïîòð³áíà ëþäñüêà ðóêà ³ ÷èñòà äóøà ç íåêàçêîâîãî ñâ³òó. — Òî ÿ... — ä³â÷èíêà ï³äâåëàñÿ. — ͳ-í³, í³ â ÿêîìó ðàç³! — çàïåðå÷èëà ÿ. — Ìàìà òåáå í³çàùî íå â³äïóñòèòü. Âîíà ³ òàê ñåðäèòüñÿ íà ìåíå, ùî ÿ áàëàìó÷ó òåáå ñâî¿ìè êàçêàìè. ͳ-í³! — Àëå æ ä³â÷èíêà õî÷å. Öå äóæå âàæëèâî, — âòðóòèâñÿ ÷àð³âíèê. — Ñêàæ³òü, à ó âàñ ä³òè º? — ð³çêóâàòî çàïèòàëà ÿ. — Íåìà... Ìè, ÷àð³âíèêè... — Òî âè é íå çíàºòå, ùî òàêå äèòèíà, ³ ÿê ìè ïåðåæèâàºìî çà ñâî¿õ ä³òåé. Íó, îò ùî. Õîä³ìî äî Óëÿí÷èíî¿ ìàìè. ßêùî â³äïóñòèòü... Òîä³... — À ìîæå íå òðåáà? 52

×àð³âíèê áëàãàëüíî çâ³â î÷³. — Ìîæå áåç äîçâîëó? Öå æ íå íàäîâãî. Ó íàñ ìîæå ïðîéòè ð³ê, à ó âàñ — âñüîãî îäèí äåíü. — Òàê îí âè ÿêèé! Âè â÷èòå ä³òåé íå ñëóõàòèñÿ ñâî¿õ áàòüê³â? Àëå æ êàçêà ìຠâ÷èòè äîáðó. Òî âè, ïåâíî, íå ÷àð³âíèê, à ÿêèéñü ïðîéäèñâ³ò. ͳ, íå ïóùó ÿ ç âàìè Óëÿíêó. ²ä³òü ñîá³ ãåòü ç âàøèìè âèãàäêàìè. À ìîæå, âè çëèé ÷àð³âíèê. Çâ³äêè ìåí³ çíàòè? — Òà íå çëèé ÿ. ß õîò³â, ùîá áóëî øâèäøå. Äîêè ìè òóò õîäèòèìåì, ùîá Ñåìèöâ³òêà íå ïðîïàëà. ß âæå ñêàçàâ, ùî òóò íà Çåìë³ ìèíå äåíü, à ó íàñ òàì — ð³ê! Òî õîä³ìî âæå äî Óëÿí÷èíî¿ ìàìè, ÿêùî öå òàê ïîòð³áíî. ² ìè ï³øëè. ßê ÿ âæå ñêàçàëà, Óëÿíêà áóëà ìîºþ ñóñ³äêîþ, òàê ùî äàëåêî éòè íå äîâåëîñÿ. Óëÿí÷èíà ìàìà ïîðàëàñÿ íà êóõí³, êîëè ìè ñòàëè ïåðåä ¿¿ î÷èìà. — Ìàìî, öå — ÷àð³âíèê. Òàì ó íèõ ... Íó, ó êàçêîâîìó ñâ³ò³, ãèíå Ñåìèöâ³òêà. ¯ì òðåáà äîïîìîãòè. — Ùî? Çíîâó ÷àð³âíèêè? Ùî òè ñîá³ äóìàºø? Òè âæå âåëèêà ä³â÷èíêà, à âñå ùå â³ðèø ó âñÿê³ äóðíèö³. Íó ÿê ìîæíà â³ðèòè, ùî êàçêè — öå ïðàâäà? Êàçêà — âîíà êàçêà. ¯¿ ëþäè âèäóìàëè. ßê ìîæíà â íå¿ â³ðèòè? À âñå öå âè ¿¿ áàëàìóòèòå ñâî¿ìè êàçêàìè! — äîê³ð â ì³é á³ê. — À âè, äîáðîä³þ, õòî? — Âè, ïàí³, íå ñåðäüòåñÿ, àëå ÿ é ñïðàâä³ ÷àð³âíèê, ³ ó íàñ ³ ñïðàâä³ ïðîïàäຠÊâ³òêà-Ñåìèöâ³òêà. ß ïðèéøîâ ïîïðîñèòè âàñ, àáè âè â³äïóñòèëè ñâîþ Óëÿíêó, ùîá... — Ùî? Óëÿíêó? Òà ÿ âàñ çàðàç... Òà ÿ íà âàñ çàðàç ì³ë³ö³þ âèêëè÷ó! ß áîÿëàñÿ é ãëÿíóòè íà òó ðîçãí³âàíó æ³íêó. Áóâàëèé â áóâàëüöÿõ ÷àð³âíèê ³ òîé ðîçãóáèâñÿ. Íå ðîçãóáèëàñÿ ò³ëüêè Óëÿíêà. — Ìàìî, àëå æ ãèíå Ñåìèöâ³òêà. ßêùî âîíà çàãèíå, òî ¿¿ âæå ïîò³ì í³êîëè íå áóäå. Âîíà çíèêíå íàçàâæäè. ³äðîäèòè ¿¿ íå âäàñòüñÿ. Ñåìèöâ³òêà ðîñòå ò³ëüêè â íèõ. Íó, ìàìî÷êî! Öå áóâ ïðàâèëüíèé êðîê. Óëÿí÷èíà ìàòè, ÿê í³õòî, ëþáèëà âñÿêèõ ðîñëèí ³ òâàðèí. Óëÿí÷èí³ ñëîâà íà íå¿ âïëèíóëè. À ïîäàëüøèõ ¿¿ ä³é í³õòî íå ì³ã ïåðåäáà÷èòè, íàâ³òü Óëÿíêà. — Äîáðå, — ñêàçàëà Óëÿí÷èíà ìàòè ñïîê³éíî, í³áèòî é íå âîíà õîò³ëà ùîéíî íà íàñ âèêëèêàòè ì³ë³ö³þ. — Äîáðå. Âè òóò (öå äî ìåíå) ïðèãëÿíüòå çà êîòîì ³ êóðìè. Òà ùå áîðù äîâàð³òü, áî øêîäà. À ìè ç Óëÿíêîþ ï³äåìî. — ² âè? — ìè ç ÷àð³âíèêîì â îäèí ãîëîñ. — Íå ïóùó æ ÿ ³ ñïðàâä³ Óëÿíêó ç îòèì... êëîóíîì. — ß á îáðàçèâñÿ, — ñêàçàâ ÷àð³âíèê, — àëå æ êëîóí — öå çîâñ³ì íå îáðàçà. Öå ïðåêðàñíî! Òèì ïà÷å, ùî ïàí³ âèÿâèëàñÿ òàêîþ äîáðîþ. ß ïðîñòî ùàñëèâèé. Çáèðàííÿ áóëî äóæå ðåòåëüíå. Òóò Óëÿí÷èíà ìàìà ïðîÿâèëà âñþ ñâîþ ïðàêòè÷í³ñòü, äîñâ³ä÷åí³ñòü ³ êì³òëèâ³ñòü. Óëÿíêà ¿é ó âñüîìó äîïîìàãàëà. 53

Òàê... â³çüìåìî ê³ëüêà ïëÿøîê âîäè, ÿêùî òàì ó íèõ ïðîáëåìà ç äîùàìè. Öå íå áàãàòî, àëå íà ïåðøèõ ïîðàõ âèñòà÷èòü. À òàì ìè ùîñü ïðèäóìàºìî. Íåîäì³ííî ïðèäóìàºìî. Ïëÿøêè ïëàñòèêîâ³, òàê ùî ïðîáëåì ç íèìè íå áóäå — íå ðîç³á’þòüñÿ. Àëå ÿ íå ðîçóì³þ, — ðàïòîì çâåëà î÷³ íà ÷àð³âíèêà. — À ùî âè, ÷àð³âíèêè, òàì ðîáèòå, êîëè í³÷îãî íå ìîæåòå çàðàäèòè? Âè òàì ãåòü ÷èñòî ðîçëåäà÷³ëè. ×àð³âíèê òðîõè çí³òèâñÿ. — Ðîçó쳺òå, ïàí³... ×àð³âíèêè ïîòðîõè âòðà÷àþòü ñâîþ ñèëó. Îäíå òå, ùî â êàçêîâîìó ñâ³ò³ âëàäó ïîòðîõè ïåðåáèðຠñòðàøíà â³äüìà Õèìåðà. À äðóãå òå, ùî â ÷àð³âíèê³â çàðàç í³õòî íå â³ðèòü. Íó, êîëè äîðîñë³ íå â³ðÿòü, òî öå çðîçóì³ëî. Àëå é ä³òè ïåðåñòàþòü â íàñ â³ðèòè. Âîíè ñòàëè ... Íó... ÿê öå ñêàçàòè ïî-âàøîìó? Êîìï’þòåðèçîâàí³ , ïðàêòè÷í³. Âîíè ìàëî ÷èòàþòü êàçîê ³ ùå ìåíøå â íèõ â³ðÿòü. — ijòè — ÿê ä³òè, — ñåðäèòî ñêàçàëà Óëÿí÷èíà ìàìà. — Íåìà ÷îãî íà íèõ íàð³êàòè. Âè òåæ äîáð³! ßê ÿ ìàþ â âàñ ïîâ³ðèòè, êîëè âè ñâîþ Ñåìèöâ³òêó âðÿòóâàòè íå ìîæåòå? Áåðè, äîíþ, ì³íäîáðèâà, ëîïàòó ³ ñàïó, áî â òîìó áàëàãàí³, ïåâíî, ³ òîãî íåìà. ³äüìà! Ïîäóìàºø, â³äüìà! Âñ³ ãóðòîì íå ìîæóòü âïîðàòèñÿ ç ÿêîþñü í³ê÷åìíîþ â³äüìîþ! — ß çã³äíèé òåðï³òè íàâ³òü îáðàçè, àáè âè ò³ëüêè øâèäøå çáèðàëèñÿ. — ² öå ÷àð³âíèê? Çã³äíèé òåðï³òè îáðàçè! Îé, ãîðå ìåí³ ç òàêèìè ÷àð³âíèêàìè. Íó, íà÷àêëóéòå õî÷ ùî-íåáóäü, ùîá ìè ïåðåêîíàëèñÿ, ùî âè ³ ñïðàâä³ ÷àð³âíèê, à íå ïðîéäèñâ³ò ÿêèéñü. — Íó, ùî æ âàì íà÷àêëóâàòè? Áóðþ õî÷åòå? — Íó íàâ³ùî íàì áóðÿ? Æíèâà, ëþäè â ïîë³ ïðàöþþòü. — À çàòåìíåííÿ ñîíöÿ? — Òà âè ùî! ͳ â ÿêîìó ðàç³! — Ìîðîçèâî! — ï³äñòðèáíóëà Óëÿíêà. — Ç ÷îðíîñëèâîì! — Íåìà ïèòàíü. ×àð³âíèê ïîêðóòèâ ïàëüöÿìè, ïîäìóõàâ ó ñâî¿ äîëîí³, ùîñü ïðîøåïîò³â — ³ íà ñòîë³ ç’ÿâèëàñÿ òàöÿ ç ìîðîçèâîì! Ìîðîçèâà áóëî ê³ëüêà ñîðò³â. Áóëî òóò ³ ç ÷îðíîñëèâîì. — Ïðèãîùàéòåñÿ, — ãàëàíòíî ïîêëîíèâñÿ ÷àð³âíèê. — Îé, — ò³ëüêè é ñêàçàëà Óëÿíêà. ß ìîâ÷êè ï³ä³éøëà, âçÿëà ñîá³ „Ïëîìá³ð’, ïîäÿêóâàëà ÷àð³âíèêîâ³ òà é ñòàëà ñìàêóâàòè. Ó ìåíå íå áóëî í³ÿêèõ ñóìí³â³â. ß ñàìà ïèñàëà êàçêè ³ â³ðèëà â ÷àð³âíèê³â. Çàòå Óëÿí÷èíà ìàìà... Âîíà ï³ä³éøëà äî ñòîëà, äîâãî âèâ÷àëà îáãîðòêó íà ìîðîçèâ³, à ïîò³ì ñïèòàëà: — ² ùî? Éîãî ³ ñïðàâä³ ìîæíà ¿ñòè? ² â³ä íüîãî í³÷îãî íàì íå áóäå? — Àí³÷îã³ñ³íüêî! Îêð³ì ïðîõîëîäè ³ ïðèºìíîãî ñìàêó. ¯æòå íà çäîðîâ’ÿ! Óëÿí÷èíà ìàìà òàêîæ ïðèºäíàëàñÿ äî íàñ, ³ áóëî âèäíî, ùî ìîðîçèâî ¿é äî ñìàêó. Ðàïòîì âîíà ïåðåñòàëà ¿ñòè ³ ¿¿ îáëè÷÷ÿ íàáðàëî âèðàçó ñòóðáîâàíîñò³. 54

— ×åêàéòå. Àëå æ çà öå õòîñü ìóñèòü ïëàòèòè. Áåçêîøòîâíî í³÷îãî íå áóâàº. Âèðîáíèê... — Íó, öå, ïðîáà÷òå, çîâñ³ì íå ö³êàâî. Öå æ êàçêà! Ðîçó쳺òå? Êàçêà! À â êàçö³ âñå íå òàê, ÿê ó æèòò³. Ðîçó쳺òå? — ͳ. Íå ðîçóì³þ. Àëå äàâàéòå øâèäøå âæå éòè, áî ÷àñ íå æäå. Ìè âæå ãîòîâ³. Õ³áà ùå ... îñü õàð÷³â òðîõè ç ñîáîþ ïðèõîïëþ. Òàê... Õë³á, ñàëî, âàðåíèêè... Áî êàçêà êàçêîþ, à õòî ìຠâ òîðá³, òîé ñÿäå íà ãîðá³. Íó, òåïåð ï³øëè. — ³çüì³òüñÿ çà ðóêè ³ çàêðèéòå î÷³. Åíè — áåíè — ðàáà! ²íòåð... Êâ³íòåð... Æàáà! ² âñ³ òðîº çíèêëè ç ìî¿õ î÷åé. Äëÿ ìåíå öå áóëà íå äèâèíà. Öå áóëà çâè÷àéíà ñîá³ êàçêà. ß ç íèìè íå ïðîñèëàñÿ, òðåáà áóëî äîâàðèòè áîðù, ïðèãëÿíóòè çà êîòîì ³ êóðìè. Òà é, çðåøòîþ, ÿ é ñàìà ìîãëà ïîòðàïèòè â êàçêîâèé ñâ³ò, ÿêùî ó ìåíå ç’ÿâèòüñÿ òàêå áàæàííÿ. Ìîæëèâî, ÿ òàê ³ çðîáëþ, îñü ò³ëüêè... Íà ïëèò³ äîêèïàâ áîðù. Òðåáà áóëî éîãî çàïðàâèòè. ² öå âæå áóëà ö³ëêîì æèòåéñüêà ñïðàâà, ³ òóò ïîòð³áåí áóâ õèñò êóë³íàðêè. À ùî æ òàì íàø³ ïîäîðîæí³? Òóò âñå áóëî çîâñ³ì ïðîñòî, ÿê ó êàçö³. ßê ò³ëüêè âîíè çàêðèëè î÷³, òî â³äðàçó îïèíèëèñÿ â êàçêîâîìó ñâ³ò³, ó òåìíîìó ë³ñ³, íà ãàëÿâèí³, äå ðîñëà, à ïðàâèëüí³øå á ñêàçàòè, âìèðàëà Êâ³òêàÑåìèöâ³òêà. ² Óëÿíêà, ³ ¿¿ ìàìà òàê ³ êèíóëèñü äî íå¿. — Á³äîëàøíà! Âîíà çîâñ³ì ãèíå, — æàõíóëàñÿ Óëÿíêà. — ß æ âàì êàçàâ, — îçâàâñÿ ÷àð³âíèê. — Äàâàé ñêîðøå âîäè. Ìè ¿¿ ï³ä³ëëºìî. Áà÷èø, çîâñ³ì çåìëÿ ñóõà. ×àð³âíèêè! Òà ÿ á òèõ ÷àð³âíèê³â!.. — Òèõî, ìàìî, íå ñâàðèñÿ. Òè æ íå âäîìà. Ìàìà ùå õîò³ëà ñêàçàòè ùîñü äîøêóëüíå ïðî ÷àð³âíèê³â, ÿê ïî÷óâñÿ ñâèñò, íà÷å â³ä âåëè÷åçíèõ îðëèíèõ êðèë. Ïðîñòî íà íèõ ì÷àëà âåëè÷åçíà õìàðà êóðÿâè. — Áàáà ßãà ëåòèòü, — ïîÿñíèâ ÷àð³âíèê. ² íà ãàëÿâèíó îïóñòèëàñÿ çâè÷àéí³ñ³íüêà Áàáà ßãà. — Ôó! Ôó! Ëþäñüêèì äóõîì ïàõíå. Âè ÷îãî ñþäè ïðèéøëè? Ãà? Ùî âè òóò çàáóëè? Óëÿí÷èíà ìàìà ñïîê³éíî ðîçäèâëÿëàñÿ òå êàçêîâå äèâî — áàáó ßãó. — Íó... ÷îãî íà ìåíå âèäèâèëàñÿ? Áàáè ßãè íå áà÷èëà ÷è ùî? — ×îãî òè òàê áàãàòî ãàëàñóºø? — ñïèòàëà Óëÿí÷èíà ìàìà. — ² ïèëþãó òàêó ï³äíÿëà, ùî äèõàòè í³÷èì. Áàáà ßãà ãîëîñíî ÷õíóëà. — Ìåí³ é ñàì³é òà ïèëþêà æèòè íå äàº. Íàë³òàºøñÿ ö³ëèé äåíü, à ïîò³ì âñþ í³÷ ï÷èõàºø. Òà õ³áà æ ÿ âèííà, ùî â³äüìà Õèìåðà, êîòðà êîëèñü Õèìêîþ íàçèâàëàñÿ, âñ³ äîù³ ïîõîâàëà? Çîâñ³ì ðîçïåðåçàëàñÿ áàáà! ͳÿêî¿ óïðàâè íà íå¿ íåìà. 55

Ïîäóìàºø, ×àõëèêîâà ñåñòðà! Âåëèêå öàáå! — À âîíà ùî, ³ ñïðàâä³ ñåñòðà ×àõëèêà Íåâìèðóùîãî? — çäèâóâàëàñÿ Óëÿí÷èíà ìàìà, êîòðà âçàãàë³ íå â³ðèëà í³ â áàáó ßãó, í³ â ÿêîãîñü òàì ×àõëèêà, à òèì ïà÷å â éîãî ñåñòðó. — гäí³ñ³íüêà ñåñòðà! Ìîæåòå ìåí³ ïîâ³ðèòè. ß âñå çíàþ äîñòåìåííî. — Ïîñëóõàé, áàáî ßãî , — ñêàçàëà Óëÿí÷èíà ìàìà, — òè òóò òðîõè â³äïî÷èíü, à ìè ïîïðàöþºìî. À ïîò³ì ïîïîëóäíóºìî ³ ïîãîâîðèìî. Äîáðå? À òî íàì, ðîçó쳺ø, í³êîëè. ² Óëÿí÷èíà ìàìà ðàçîì ç³ ñâîºþ äîíå÷êîþ ñòàëè êîïàòè äîñèòü âåëèêó ãðÿäêó, ïîò³ì äðóãó, ïîò³ì òðåòþ. Çåìëÿ òóò áóëà òâåðäà, âîíà ùå í³êîëè íå çíàëà ëîïàòè, òà ä³â÷èíêà ç ìàìîþ ðîçáèâàëè ãðóääÿ, ðîçïóøóâàëè çåìëþ. — Êàçíà-ùî, — íå âèòðèìàëà Óëÿí÷èíà ìàìà, — íå çåìëÿ, à ãàðÿ÷à ïèëþêà! ßê â íå¿ êâ³òêó ïåðåñàäæóâàòè? Äàâàé, äî÷êî, äîáðèâî. Òàê... À òåïåð çâîëîæóé çåìëþ âîäîþ. Òà íå äóæå, âîäó åêîíîìèòè òðåáà, ùîá áóëî ÷èì Ñåìèöâ³òêó ïîò³ì ï³äëèòè. Òàê... Òåïåð äàâàé ïîòèõåíüêó âèêîïóâàòè êâ³òêó ³ ðîçñàäæóâàòè. Îñü òàê, ìîÿ õîðîøà. Òåïåð ìè òåáå ï³ä³ëëºìî. Áà÷èø, òîá³ é ëåãøå. Íó, îò ³ âñå. Òåïåð ³ â³äïî÷èòè ìîæíà. ² Óëÿí÷èíà ìàòè âèòåðëà ï³ò ç ÷îëà. Óëÿíêà æ íå â³äðèâíî äèâèëàñÿ íà Ñåìèöâ³òêó, ùî îæèâàëà ³ ðîçïðàâëÿëà âñ³ ñâî¿ ïåëþñòêè. Áàáà ßãà äèâèëàñÿ íà âñå öå, ³ ¿é í³ÿê íå âäàâàëîñÿ ñêîð÷èòè ñåðäèòó ÷è ñòðàøíó ãðèìàñó. Ïîò³ì âîíà çàïèòàëà: — À ÷îìó âè ìåíå íå áî¿òåñÿ? Íó òè, — êèâíóëà íà Óëÿí÷èíó ìàìó, — öå çðîçóì³ëî. Àëå é ìàëà íå áî¿òüñÿ. — À ÷îãî òåáå áîÿòèñÿ? Ƴíêà — ÿê æ³íêà. Çíàºø, ãîëóáîíüêî, ÿ òàêîæ ó ñâîºìó ñâ³ò³ ³íîä³ áóâàþ áàáàþ ßãîþ. Ùå é ÿêîþ! Îò ñïèòàé õî÷à á ó òîãî êëîóíà. — Öå â³í êëîóí? Õà-õà-õà! Áàáà ßãà äîâãî ³ íåñòðèìíî ñì³ÿëàñÿ. À ï³ñëÿ òîãî âæå é íå ïðîáóâàëà íàïóñêàòè íà ñåáå ðîëü ñòðàõîâèñüêà. — Ïîñëóõàé, áàáî ßãî, ñêàæè íàéïåðøå íàì, ÿê òåáå çâàòè. ßêîñü íå âèïàäຠíàçèâàòè òåáå ïàí³ ßãà. Àáî ùå ÿê òàì. Òè æ, ïåâíî, òàêîæ ìàëà êîëèñü ëþäñüêå ³ì’ÿ. — ß — áàáà ßãà, — ³ âñå òóò. — À ìàìà êîëèñü ó òåáå áóëà? ß âîíà òåáå íàçèâàëà? Íåâæå òè çàáóëà? ² òóò ñòàëîñÿ íåñïîä³âàíå. Áàáà ßãà ÿê çàïëà÷å, ÿê çàðåâå ñòðàøíèì ãîëîñîì, íà÷å õòîñü çàãðàâ íà âåëåòåíñüê³é òðóá³. — Óãó-ãó-ó! Óãó-ãó-ó! Íàùî âè ìåí³ ïðî ìîþ ìàìó íàãàäàëè? Íàñòÿ ÿ! Íàñòÿ! Óãó-ãó-ó! Âêðàâ ìåíå êîëèñü ×àõëèê ó ì ìàòåð³, çðîáèâ ç ìåíå ïîòâîðó òà é çìóñèâ ìåíå áóòè áàáîþ ßãîþ. À Õèìåðà â÷èëà ìåíå âñ³ì ïðèìóäðîñòÿì. Òà íå âñå ìåí³ ðîçêàçóâàëà: áîÿëàñÿ, àáè ÿ ¿¿ íå ïåðåâåðøèëà. ßê ìåí³ âñå öå íàáðèäëî! Âè é óÿâèòè ñîá³ íå ìîæåòå. Ñëüîçè ñò³êàëè áðóäíèìè ïàòüîêàìè, çìèâàþ÷è ç ¿¿ ëèöÿ ïèëþêó. 56

— Öèòü, Íàñòå, öèòü. Íå ïëà÷, — çàñïîêîþâàëà ¿¿ Óëÿí÷èíà ìàìà. — Òè êðàùå ñ³äàé ç íàìè ïîëóäíóâàòè. Âè òóò â ñâîºìó êàçêîâîìó ñâ³ò³, ïåâíî, ÿêèìè-íåáóäü ñóðàãàìè õàð÷óºòåñÿ. À ó íàñ âñå ñïðàâæíº, äîìàøíº. ß òóò äåùî ç ñîáîþ ïðîèõîïèëà. Òàê êàæó÷è. Óëÿí÷èíà ìàìà ï³ä³éøëà äî øèðîêîãî ïåíüêà, çàñòåëèëà éîãî ñêàòåðòèíîþ, âèêëàëà õë³á, ñàëî, äâ³ ãîëîâêè ÷àñíèêó ³ âàðåíèêè. — À òè, êëîóíå, ÷îãî ñòî¿ø, ÿê âêîïàíèé? Ó íàñ òàì ùå º âîäà, òàê òè íàì ÷àéêó íà÷àêëóé. Ó ìåíå âñå ç ñîáîþ, áî ÿ òàê ³ äóìàëà, ùî ó âàñ òóò ñàì³ ò³ëüêè ëåæèáîêè. ѳäàé, Íàñòå. ² òè, êëîóíå, ñ³äàé. Áàáà ßãà ³ õîò³ëà ñ³ñòè, àëå áóëî âèäíî, ùî ¿¿ ùîñü-òàêè ñòðèìóº. — Òè ÷îãî, Íàñòå? ѳäàé. Òóò âñå áåç ÷àð³â, ñïðàâæíº. Òàê³ âàðåíèêè òè õ³áà ùî ó ñâ ìàìè ¿ëà. Áàáà ßãà çíîâó õîò³ëà çàïëàêàòè, àëå ñòðèìàëàñÿ. Áóëî âèäíî, ùî ¿é äóæå õî÷åòüñÿ ïðèºäíàòèñÿ äî ãóðòó. — À ÿê ×àõëèê íàä³éäå? — çëÿêàíî ñêàçàëà áàáà ßãà. — À õòî òàêèé ×àõëèê? À-à! Òîé... À ìè ñêàæåìî éîìó, ùî òàêîæ êàçêè ÷èòàºìî ³ ùî òåïåð âæå ³ ä³òè çíàþòü äå çàõîâàíà éîãî äóøà, òàê ùî íåõàé íå äóæå ïðèíäèòüñÿ. Áàáà ßãà ïðèºäíàëàñÿ äî òîâàðèñòâà. Âñ³ ñìàêóâàëè ñàëîì, âàðåíèêàìè, ñìà÷íèì äîìàøí³ì õë³áîì. — Äèâëþñü ÿ íà òåáå, Íàñòå, ³ äóìàþ, ÿêà á òè áóëà, ÿêáè çíÿòè ç òåáå âåñü òîé òâ³é êîìóôëÿæ. Òè íå ïðîòè? — Òà ÿ... íå çíàþ. — Ïåðåñòàíü. Ñàì³é æå íàïåâíî ö³êàâî. Àíó, êëîóíå, ïî÷àêëóé òðîõè íà Íàñòåþ. Íàäàé ¿¿ îáëè÷÷þ ëþäñüêîãî âèðàçó. Îäÿã ¿é ïðèäóìàé. Ðîê³â òðîõè ñêèíü. Íó, íå äóæå, à òàê äåñü äî ìî¿õ ë³ò äîð³âíÿé. Îòàê. Ìîëîäåöü. Òåïåð ³ ÿ áà÷ó, ùî òè — ÷àð³âíèê. Çóáà òîãî ïðèáåðè. Òåïåð í³ñ, í³ñ... Î! Òåïåð ùå çà÷³ñêó... Òåïåð çîâñ³ì ³íøà ð³÷. Óëÿíêî, ïîäàé-íî äçåðêàëüöå. Òàì ó ìåíå ïîøóêàé! Òåïåð, Íàñòå, ïîäèâèñü íà ñåáå. ͳ÷îãî ìîëîäè÷êà. Ïðàâäà? Íó, ïîñì³õíèñü, ïîñì³õíèñü! ² áðîâè íå íàñóïëþé. Îòàê. Õî÷ äî ôîòîãðàô³¿. À âíèçó ï³äïèñ: “Öÿ æ³íêà øóêຠðîáîòó!” ² äóìàºø, íå çíàéøëà á? Ñëóõàé, Íàñòå, òè æ êàæåø, ùî òîá³ íàáðèäëî òóò ÿãè÷èòè. ² ñïðàâä³, í³õòî òåáå íå ëþáèòü, âñ³ áîÿòüñÿ, ä³òåé òîáîþ ëÿêàþòü. Íåâæå öå òàê ö³êàâî? — Óãó-ãó-ó! — çàâåëà ñâîº áàáà ßãà, êîòðà âæå çîâñ³ì íà íå¿ íå ñêèäàëàñÿ. — À ×àõëèê? — À ùî òîá³ ×àõëèê? Çíàºø ùî, äàâàé ìè òåáå çàáåðåìî äî ñåáå. Âëàøòóºìî òåáå íà ðîáîòó. Íó, ñêàæ³ìî, íÿíåþ â äèòÿ÷îìó ñàäî÷êó. Áóäåø ä³òÿì êàçêè ðîçêàçóâàòè. — ͳ, íå âèéäå. ß ä³òåé ò³ëüêè ëÿêàòè âì³þ. — Íó, í³÷îãî. Ìè ùîñü òîá³ ïðèäóìàºìî. Ïîñëóõàé, Íàñòå, à ÿê ìîæíà íà òó Õèìåðó âïëèíóòè, ùîá äîù ïîâåðíóëà? 57

— ßê! ßê! Êîçàêà òðåáà, òîãî ùî ç çîëîòîþ øàáëåþ ³ ñð³áíèì ïîÿñîì. — À äå æ âçÿòè òîãî êîçàêà? — Â³í º. Àëå ñïèòü. Éîãî çáóäèòè òðåáà. — Çáóäèòè? Òî çáóäè éîãî. — Õà-õà-õà! ͳ, ÿ íå ìîæó éîãî çáóäèòè. Ó íüîãî íå çâè÷àéíèé ñîí. Éîãî çà÷àðóâàëà çëà Õèìåðà, áî ò³ëüêè â³í ìîæå ¿¿ ïåðåìîãòè. — À õòî æ òîä³ ìîæå ðîçáóäèòè òîãî êîçàêà? — À îñü âîíà, — êèâíóëà íà Óëÿíêó. — Öå ìຠáóòè ÷èñòà äóøà. Âîíà ìຠï³ä³éòè äî íüîãî, âçÿòè éîãî çà ì³çèíåöü ³ ñêàçàòè: “Âñòàâàé, êîçà÷å, ÷àñ òâ³é íàñòàâ. Òðåáà çëî íà çåìë³ êîð÷óâàòè, äîáðîì çåìëþ çàñ³âàòè”. Ìàòè äî Óëÿíêè: — Çàïàì’ÿòàé ò³ ñëîâà. Ò³ëüêè æ ãëÿäè, íå çàáóäü. Óëÿíêà ïîâòîðþº ê³ëüêà ðàç³â ïîøåïêè, ÿê çàäàíèé óðîê. — Ò³ëüêè òîãî êîçàêà ñàìà Õèìåðà îõîðîíÿº, í³êîãî äî íüîãî íå ï³äïóñêàº. Îò â ÷³ì á³äà. — À ÿê æå âñå-òàêè ä³ñòàòèñÿ äî òîãî êîçàêà? Òè, êëîóíå, ÷îãî ìîâ÷èø? Òà ùî âè òóò âñ³ çà÷àðîâàí³ ÷è ùî? — ×àñòêîâî, ïàí³, ÷àñòêîâî. Õèìåðà ç íàñ âñ³ ñèëè, âñþ íàøó åíåðãåòèêó âèñìîêòóº. Òèì ³ æèâå. À ìè ñòàëè çîâñ³ì áåçñèë³. — Òîä³ ÷åêàéòå, äîêè âîíà ç âàñ ñîá³ ïåðóêàð³â ïîðîáèòü ÷è ùå òàì êîãî. Äàâàé, Íàñòå, äóìàòè. — Òîé çàìîê îáð³ñ òåðíàìè òà íåïðîõ³äíèìè õàùàìè. — Öå íå á³äà, ïðîäåðåìîñÿ. — Çàìîê îòî÷åíèé ïîòð³éíîþ ñò³íîþ. — Öå âæå ã³ðøå. — Ìàìî, ìè æ âñå-òàêè ìàºìî ÷àð³âíèêà. — Îáëèøòå òîãî êëîóíà. — Ïàí³, íó õî÷ òðîøêè ïîâ³ðòå â ìåíå. Òîä³ é ñèë ìî¿õ ïîá³ëüøàº. — Òà ÿê æå â òåáå ïîâ³ðèòè, êîëè òè ùå í³÷èì íå äîâ³â, ùî òè — ÷àð³âíèê? — Ìàìî, à ìîðîçèâî, — íàãàäàëà ìàòåð³ Óëÿíêà. — Òàê, ìóøó âèçíàòè, ìîðîçèâî áóëî ñìà÷íå. ß é äîñ³ äèâóþñÿ, ÿê öå òîá³ âäàëîñÿ. Íó, äîáðå. Ðîçêàçóé, Íàñòå, äàë³. — À äàë³ ùî?.. Íà âèñîê³é çàìêîâ³é âåæ³ îðåë ñèäèòü. Ãîñòðèé ç³ð ìàº, äàëåêî çäîáè÷ áà÷èòü. Õòî ò³ëüêè äî çàìêó íàáëèæàºòüñÿ, îðåë â³äðàçó çë³òຠ³ ðîçðèâຠçóõâàëüöÿ íà øìàòêè. Íàâ³òü ×àõëèê áåç ïîïåðåäæåííÿ íå õîäèòü â ãîñò³ äî ñâ ëþáî¿ ñåñòðè÷êè. — ͳ÷îãî ñîá³ ïòàõà! — Ïåðø³ âîðîòà, çîâí³øí³, ñòåðåæå òðèãîëîâèé çì³é. Éîãî òðè ãîëîâè í³êîëè âñ³ ðàçîì íå ñïëÿòü: îäíà íåîäì³ííî ÷àòóº. Íàñòóïí³ âîðîòà ñòåðåæóòü äâà êðîâîæàäí³ ëåâè. À òðåò³ âîðîòà ñòåðåæå ñàìà Õèìåðà. Òàê ùî ... äàðåìíà ñïðàâà. Ìàðíà íàä³ÿ. 58

59

— À òè, Íàñòå? — Ùî òè! Ùî òè! ß ñîá³ çâè÷àéíà ðÿäîâà áàáà ßãà. Ùî ÿ ìîæó? Íàëÿêàòè òàì êîãî, ç³ëëÿ ÿêå çâàðèòè, íó, ùå ïî÷àêëóâàòè òðîõè. Òàê é óñå. Äàðåìíà âàøà çàò³ÿ, ñêàæó ÿ âàì. — À ó íàñ, Íàñòå, çíàºø, ÿê êàæóòü? Âîâêà áîÿòèñÿ — â ë³ñ íå éòè. Îò õ³áà ùî... ª îäèí äåíü â ðîö³, êîëè Õèìåðà çàïðÿãຠó ñâîþ áðè÷êó äâîõ êðîâîæàäíèõ ëåâ³â òà é ¿äå äî ×àõëèêà â ãîñò³. Îòîä³ äâîº âíóòð³øí³õ âîð³ò í³õòî íå ñòåðåæå. Öå áóâຠíà äåíü íàðîäæåííÿ ×àõëèêà. — À êîëè æ òîé ãàñïèäñüêèé ×àõëèê íàðîäèâñÿ? — ×åêàéòå... ëèáîíü, äåñü íåçàáàðîì ìຠáóòè éîãî äåíü íàðîäæåííÿ. — Ìè æ íå ìîæåìî ÷åêàòè. ͳÿê íå ìîæåìî. — ²íàêøîãî âèõîäó íåìà! — Ñëóõàé, Íàñòå, òè ìåí³ íàáðèäëà! Íåìà âèõîäó! Äàðåìíà ñïðàâà! Õî÷ áè ùîñü ðîçóìíå íàðàäèëà. ² îòîé ñòî¿òü, ÿê áîâäóð. ßê³ñü âè òóò... — Òè íå ñâàðèñÿ. Îòóò íåïîäàë³ê íà äèê³é ñêåë³ º îðëèíå ãí³çäî. Òàì æèâå îðëèöÿ ç îðëÿòàìè. Öå äðóæèíà ³ ä³òè òîãî îðëà, ùî çàìîê ñòåðåæå. Ðàç â ð³ê Õèìåðà â³äïóñêຠîðëà äî ä³òåé ³ äðóæèíè. Òîä³ íàêàçóº Õèìåðà òðèãîëîâîìó ç쳺â³, ùîá âñ³ òðè éîãî ãîëîâè íà ÷àòàõ áóëè, ùîá í³ îäíà íå òå, ùî íå ñïàëà, à ùîá íàâ³òü íå çàäð³ìàëà. Òî ìîæå... ìîæå, ÿêîñü âèêðàñòè éîãî îðëÿ. ßê îðåë ò³ëüêè çàõî÷å íà çäîáè÷ êèíóòèñÿ, à ìè éîìó îðëÿ. Ìîæå, õî÷ öå íàñ âðÿòóº. — Íó, îò áà÷èø. Öå âæå õî÷ ùîñü, õî÷ ÿêàñü ðàäà. Ïðàâäà, öå ç ñå𳿠ïðèãîä áàáè ßãè. Íó-íó, íå îáðàæàéñÿ. — Îðëèöÿ, çâè÷àéíî, ñòåðåæå ñâîº ãí³çäî, àëå âîíà ìóñèòü âèë³òàòè íà ïîëþâàííÿ. Òîä³... — Òîä³ âïåðåä! — âçÿëà íà ñåáå ðîëü êîìàíäèðà Óëÿí÷èíà ìàìà. — Ïîêàçóé, Íàñòå, äîðîãó! — Îòàê çàðàç ³ ï³äåìî? — Îòàê çàðàç. ͳêîëè ÷åêàòè. Âè é òàê âæå äî÷åêàëèñÿ. Ñêîðî âàñ îòà âàøà Õèìåðà çàñòàâèòü ñâî¿ì ëåâàì õâîñòè êðóòèòè. Ïðîäèðàþ÷èñü êð³çü õàù³, âñ³ ãóðòîì ðóøèëè äî äèêî¿ ñêåë³. Îðëèöÿ íå ÷åêàëà ëèõà, òî é íå äóæå ïèëüíî ÷àòóâàëà. Âñ³ çàõîâàëèñÿ ï³ä äèêîþ ñêåëåþ ³ ïðè÷à¿ëèñÿ. ¯ì êîí÷å õîò³ëîñÿ ïîñëóõàòèñÿ, ïðî ùî ãîâîðèòü îðëèöÿ ç³ ñâî¿ìè ä³òüìè. — Ìàìî, ìè ïèòè õî÷åìî, — ïîïðîñèëè ä³òè. — Íåìà âîäè, ëþá³ ìî¿. ß âæå é äàëåêî ë³òàòè ïðîáóâàëà, òà äàðåìíî: í³äå íåìà. ͳ êðàïåëüêè. Ñüîãîäí³ ÿ ùå äàë³ ïîëå÷ó, òî ìîæå ïîòàëàíèòü õî÷ òð³øêè âàì ïðèíåñòè. — Ìàìî, ÿ âæå á³ëüøå íå ìîæó. ß âìèðàþ â³ä ñïðàãè. — Óëÿíêî, — ïîøåïêè ñïèòàëà ìàòè. — Ó íàñ òàì ùå ùîñü ëèøèëîñÿ? — Ó íàñ º ùå ö³ëà äâîë³òðîâà ïëÿøêà. — Âè ñîá³, ÿê õî÷åòå, à ÿ ðèçèêíó, — ð³øó÷å ñêàçàëà Óëÿí÷èíà ìàòè. Âîíà âèéøëà âïåðåä ³ ãîëîñíî ãóêíóëà: 60

— Îðëèöå, ÿ íàïîþ òâî¿õ ä³òåé. Ò³ëüêè ñêàæè, ùî íå ïðè÷èíèø ëèõà í³ ìåí³, í³ ìî¿ì äðóçÿì. — Õòî òè? Ìîæå òè ïðèéøëà ïðè÷èíèòè ëèõî ìî¿ì ä³òÿì? Òî ÿ òåáå çàðàç... — ßê õî÷åø. Àëå òîä³ òâî¿ ä³òè ïîìðóòü â³ä ñïðàãè. — Ùî æ ìåí³ ðîáèòè? ×îëîâ³ê íàêàçàâ, ùîá ÿ ³ áëèçüêî äî ãí³çäà í³êîãî íå ï³äïóñêàëà. À òóò òàêà õàëåïà! — Íå á³éñÿ ìåíå. ß ëþäñüêà æ³íêà. ß íå ïðè÷èíþ òîá³ çëà. Ó ìåíå é ó ñàìî¿ äîíüêà º. Óëÿíêî, âèéäè, íå á³éñÿ. dz ñõîâàíêè âèéøëà Óëÿíêà ç ïëàñòèêîâîþ ïëÿøêîþ âîäè. — Âîäà! ß áà÷ó, ùî öå âîäà! Äàé ìåí³ — ³ ÿ çðîáëþ äëÿ òåáå, ùî çìîæó. Ìåí³ á ëèøåíü ä³òåé íàïî¿òè. Àëå ñïåðøó ñïðîáóé ñàìà, ùîá ÿ áà÷èëà. Óëÿí÷èíà ìàòè â³äïèëà òð³øêè. Ïîò³ì äàëà Óëÿíö³. — Ïèé, áî á³ëüøå íå áóäå. — Äîñèòü, äîñèòü! À òî ìî¿ì ä³òÿì í³÷îãî íå ëèøèòüñÿ, — çëÿêàíî çàêëåêîò³ëà îðëèöÿ. Æàä³áíî ïèëè ìàë³ îðëÿòà. Æàëü áóëî íà íèõ äèâèòèñÿ. À êîëè âñ³ âæå âãàìóâàëè ñïðàãó, îðëèöÿ é çàïèòàëà: — ßê ÿ ìàþ âàì â³ääÿ÷èòèñÿ, ùî ïîðÿòóâàëè âè ìî¿õ ä³òåé? — Òà îò ... âèõîäèòü, ùî ñïðàâà ó íàñ ç òîáîþ ñï³ëüíà. ßêùî òè íàì íå äîïîìîæåø, òî òâî¿ ä³òè ðàíî ÷è ï³çíî ïîìðóòü â³ä ñïðàãè. Á³ëüøå ¿õ í³ùî íå âðÿòóº. Ìè ïðèéøëè ñþäè ç ëþäñüêîãî ñâ³òó, ùîá ïîðÿòóâàòè Êâ³òêóÑåìèöâ³òêó, à âèõîäèòü, ùî ðÿòóâàòè òðåáà âàñ âñ³õ. Äîïîìîæè íàì ïîäîëàòè çëó Õèìåðó. Òèì òè âðÿòóºø ³ ñâî¿õ ä³òåé. — À ùî ÿ ìîæó? — Õîä³ìî ç íàìè. Òè âñå ðîçêàæåø ñâîºìó ÷îëîâ³êîâ³, êîëè â³í âèëåòèòü íàì íàçóñòð³÷, ùîá íàñ ðîç³ðâàòè. Òè æ íå õî÷åø ëèõà ñâî¿ì ä³òÿì. Òè æ ìàòè, õî÷ ³ îðëèöÿ. — Äîáðå, ÿ ïîëå÷ó ç âàìè. Àëå ì³é ÷îëîâ³ê â³ðíî ñëóæèòü êëÿò³é Õèìåð³. ³í ó ëþò³ ñâî¿é ìîæå ³ ìåíå íå ïîæàë³òè. Äóìàé òîä³ ñàìà. À ìè îäíàê ï³äåìî. Òè, Íàñòå, ìîæåø íå éòè, ÿêùî íå õî÷åø. Òè âñå-òàêè áàáà ßãà. — ͳ, ÿ âæå ç âàìè. ß ÷îìóñü ïåðåñòàëà ïî÷óâàòè ñåáå áàáîþ ßãîþ. Äîðîãà áóëà íå ç ëåãêèõ. Êîëþ÷³ òåðíè íå ïóñêàëè ¿õ, ã³ëêè øìàãàëè ïî îáëè÷÷þ. Ëèøå îðëèöÿ ëåò³ëà ñîá³ áåç ïåðåïîí òà ÷àñ â³ä ÷àñó ñ³äàëà äå-íåáóäü, ÷åêàþ÷è, äîêè ï³ä³éäóòü íàø³ ïîäîðîæí³. Ïîçàäó, ÿê ñíîâèäà, ïëåòàâñü ÷àð³âíèê, íå áåðó÷è í³ÿêî¿ ó÷àñò³ ó ïðîêëàäàíí³ ñòåæèíè êð³çü õàù³. Íàðåøò³ Óëÿí÷èíà ìàìà íå âèòðèìàëà: — Ïîñëóõàé, êëîóíå, ïðîêèíüñÿ íàðåøò³ ³ äîïîìîæè íàì, ÿêùî òè ³ ñïðàâä³ ÷àð³âíèê àáî ïðîñòî îñîáà ÷îëîâ³÷î¿ ñòàò³. Îòî á ãàðíà ÿ áóëà, ÿêáè ç òîáîþ ñâîþ Óëÿíêó â³äïóñòèëà. 61

— Òà ÿ... ñïðîáóþ. — Ñïðîáóé, ñïðîáóé, êëîóíå, áî ÿ çàïóùó â òåáå ÿêîþ-íåáóäü äðîâåíÿêîþ, ùîá òè íàðåøò³ òàêè ïðîêèíóâñÿ. ß òîá³ íå Õèìêà. ß øâèäêî ïðèâåäó òåáå äî òÿìè. Âæå ñèë í³ÿêèõ íåìà ïðîäèðàòèñÿ êð³çü ò³ êëÿò³ çàðîñò³. À â³í éäå ñîá³, ÿê ïàíÿíêà! ×àð³âíèê âèéøîâ íàïåðåä, áóëî âèäíî, ÿê éîìó âàæêî, í³áè äîâîäèòüñÿ ïåðåáîðþâàòè ÿêóñü íåâèäèìó ñèëó. Àëå â³í çíÿâ ðóêè, ïîâ³â íèìè, ùîñü ïðîøåïîò³â — ³ ñòàëîñÿ äèâî: ïåðåä ïîäîðîæí³ìè áóëà øèðîêà ïðîñ³êà, ãîñòð³ òåðíè îáåðíóëèñÿ íà ì’ÿê³ ñïîðèø³. — Îöå òàê, — çäèâóâàëàñÿ Óëÿí÷èíà ìàìà. — Òåïåð ³ ÿ â³ðþ, ùî òè ÷àð³âíèê. — ß æ êàçàëà, — çðàä³ëà Óëÿíêà. — ³ä òîãî, ùî âè â³ðèòå â ìåíå, ñèë ìåí³ äîäàºòüñÿ, à òî Õèìåðà ç ìåíå âñþ ìîþ ñèëó çàáðàëà. Ðàïòîì âñ³ ïî÷óëè êëåê³ò îðëèö³. Âîíà ¿õ çàñòåð³ãàëà. Òà âñ³ âæå é ñàì³ ïîáà÷èëè: ïðÿì³ñ³íüêî äî íèõ ëåò³â îðåë. Éîãî ìîãóòí³ âåëåòåíñüê³ êðèëà çàêðèëè ï³âíåáà, íà÷å ÿêàñü äèâîâèæíà õìàðà, ùî ì÷àëà íà íèõ ãð³çíî ³ íåâ³äâîðîòíî. Òóò áè ¿ì ³ ê³íåöü. Àëå îðëèöÿ ñì³ëèâî ïîëåò³ëà íàçóñòð³÷ ñâîºìó ÷îëîâ³êîâ³. — Ùî ÿ áà÷ó! Äðóæèíî ìîÿ, ÷è òè íå áî¿øñÿ ìîãî ãí³âó, ùî ïîðóøèëà ìîþ çàáîðîíó ³ ç’ÿâèëàñÿ äî ìåíå? Òà ùå é îöèõ ïîäîðîæí³õ ïðèâåëà! Õ³áà íå ñïðàâà òâîÿ ñòåðåãòè íàøå ãí³çäî ³ îáåð³ãàòè â³ä ëèõà íàøèõ ä³òåé? Õ³áà òè íå çíàºø, ùî ÷åêຠíà òèõ, õòî ïîðóøóº öþ ìåæó? — Çíàþ, ÷îëîâ³÷å. Àëå ìåí³ âæå îäíàêîâî. ² ãí³âó òâîãî ÿ íå áîþñÿ. ² íàâ³òü çëî¿ òâ õàçÿéêè. Îðåë çàñòåðåæíî ìàõíóâ êðèëîì. — Íàø³ ä³òè âìèðàþòü â³ä ñïðàãè. Ö³ ëþäè íàïî¿ëè ¿õ âîäîþ. ßêùî òè ëþáèø íàøèõ ä³òåé, òî íå ñêðèâäèø öèõ ïîäîðîæí³õ, à ÷èì çìîæåø, äîïîìîæåø ¿ì. À ÿêùî í³, òî é ÿ çàãèíó ç íèìè, áî íå õî÷ó áà÷èòè, ÿê âìèðàòèìóòü â³ä ñïðàãè íàù³ ä³òè. Îáåð³ãàòè íàùå ãí³çäî ³ äáàòè ïðî íàøèõ ä³òåé ìàþ íå ò³ëüêè ÿ, ì³é îðëå. À òè ñëóæèø çë³é Õèìåð³ ³ íå áà÷èø, ùî 䳺òüñÿ äîâêîëà. — ×îãî õî÷óòü ö³ ëþäè? — Âîíè õî÷óòü áîðîòèñÿ ç Õèìåðîþ. — Âîíè! Îö³!.. Îðåë çàêëåêîòàâ. Öå áóâ éîãî ñì³õ. — Õèìåðà íåïåðåìîæíà, — ñêàçàâ â³í. — Öå âîíà òîá³ ñêàçàëà? À òè é ïîâ³ðèâ! — Íåçàáàðîì âîíà ñòàíå êîðîëåâîþ êàçêîâîãî ñâ³òó. ² òîä³ ... — Òîä³ íàøèõ ä³òåé âæå íå áóäå. Òóò âïåðåä ñòóïèëà Óëÿí÷èíà ìàìà. — Ïîñëóõàé, îðëå. ß — æ³íêà ç ëþäñüêîãî ñâ³òó.  íàøîìó ñâ³ò³ íàéâ³äâàæí³øèõ íàøèõ êîçàê³â íàçèâàþòü îðëàìè, à òè ... À òè ñëóæèø çëó. 62

63

— Òà ÷è çíàºø òè, ëþäñüêà æ³íêî, ùî ìîÿ õàçÿéêà îá³öÿëà ïåðåêèíóòè ìåíå íà âîðîíà, ÿêùî ÿ ï³äó ïðîòè íå¿? À öå äëÿ ìåíå íàéã³ðøà êàðà. — À ùî òîëêó, êîëè òè øèðÿòèìåø îðëîì ó ï³äíåáåññ³, êîëè âåñü âàø êàçêîâèé ñâ³ò çàãèíå? À ò³, õòî çàëèøèòüñÿ, áóäóòü ñëóãóâàòè çëó! Àáè çàëèøèòèñÿ îðëîì, òè ãîòîâèé ïðèíåñòè â æåðòâó ñâî¿õ ä³òåé ³ âñå æèâå â êàçêîâîìó ñâ³ò³. Ò³ëüêè çàïàì’ÿòàé: í³êîìó áóäå ìèëóâàòèñÿ òâî¿ì ãîðäèì îðëèíèì ëåòîì, ðîçìàõîì òâî¿õ äóæèõ êðèë. À îäíîãî ïðåêðàñíîãî ðàíêó òâîÿ ãîñïîäèíÿ çàñìàæèòü òåáå ñîá³ íà ñí³äàíîê. Çàäóìàâñÿ îðåë. Äîâãî ³ òÿæêî äóìàâ â³í. À ïîò³ì ñêàçàâ: — Òî ÷îãî âè õî÷åòå? — Ïðîíèêíóòè â çàìîê ³ çáóäèòè êîçàêà. — Öå íåëåãêî. — Àâæåæ. Äîïîìîæè íàì. Ïîäóìàé ïðî ñâî¿õ ä³òåé, ÿêùî íå æàëü òîá³ âñ³õ ìåøêàíö³â êàçêîâîãî ñâ³òó. — Äîáðå. Ò³ëüêè, — äî ÷àð³âíèêà, — çàð³âíÿé ïîêè ùî äîðîãó, ïî êîòð³é âè ñþäè ïðèéøëè. Íåõàé ïîêðèºòüñÿ âîíà òåðíàìè ³ çàðîñòÿìè. ßê áóëî. À ñàì³ ïîõîâàéòåñÿ. ß ìóùó ëåò³òè, ùîá õàçÿéêà íå ïîõîïèëàñÿ, ùî ìåíå òàê äîâãî íåìà. Çàðàç âîíà âè¿äå íà ñâî¿é áðè÷ö³, çàïðÿæåí³é ëåâàìè. Ñüîãîäí³ ó ×àõëèêà äåíü íàðîäæåííÿ. ßê ò³ëüêè âîíà ïî¿äå, ÿ äî âàñ çíîâó ïðèëå÷ó. Íå á³éòåñÿ ìåíå. À òè, äðóæèíî, ëåòè äî ä³òåé. ß çðîáëþ, ùî çìîæó. Ìèòòþ çíèêëà øèðîêà ïðîñ³êà ç³ ñïîðèøàìè, ïî êîòð³é ñþäè ïðèéøëè íàø³ ìàíäð³âíèêè. Ò³òêà Íàñòÿ â³äâåëà ¿õ ó áåçïå÷íó ñõîâàíêó ó ãëóõèõ çàðîñòÿõ. Òåïåð âîíà âæå çîâñ³ì íå ñêèäàëàñÿ íà áàáó ßãó, à áóëà ïðîñòî ñîá³ ò³òêîþ Íàñòåþ. Ñèä³ëè òèõî ³ äèâèëèñÿ ó ïðîäåðòó îãëÿäîâó øïàðêó, àëå ìàéæå í³÷îãî íå áà÷èëè. Ðàïòîì ÷îðíà õìàðà çàêóðèëàñÿ, çàêëóáî÷èëàñÿ ïî ñàì³é çåìë³. — ¯äå, — øåïíóëà ò³òêà Íàñòÿ — êîëèøíÿ áàáà ßãà. — ×óºòå, ÿê ðèêàþòü ¿¿ êðîâîæàäí³ ëåâè? Âñ³ çàòà¿ëèñÿ ³ çàâìåðëè. Âèïðîâàäèâøè íàøèõ ìàíäð³âíèê³â, ìè ç Óëÿí÷èíèì êîòîì Ìóðêîì çàëèøèëèñÿ óäâîõ. ß âñå-òàêè áóëà êàçêàðêà, òîìó ìè ç Ìóð÷èêîì ÷àñòåíüêî ñîá³ ðîçìîâëÿëè, ³ äèâà òóò í³ÿêîãî íå áóëî. Àëå ïðî òå íå çäîãàäóâàëèñü í³ Óëÿí÷èíà ìàìà, í³ íàâ³òü Óëÿíêà. ß ìåðù³é êèíóëàñÿ äî òåëåâ³çîðà. — Çàðàç, êîòèêó, ìè ç òîáîþ ìóëüòèê áóäåìî äèâèòèñÿ. Îäíó õâèëèíêó. ß çàðàç íàëàøòóþ òåëåâ³çîð íà êàçêîâó õâèëþ. Î, äèâèñÿ. Òè áà÷èø íàøèõ? — Íÿâ! Áà÷ó! ͳ÷îãî ñîá³ ìóëüòèê! Ìîº êîòÿ÷å ñåðöå çàðàç ðîç³ðâåòüñÿ, êîëè ÿ ïîáà÷ó, ùî ç íèìè ùîñü òðàïèòüñÿ. Ìóð! — Òè íå õâèëþéñÿ òàê. Ç íèìè í³÷îãî ëèõîãî íå ïîâèííî òðàïèòèñÿ. À âò³ì, õòî çíà... — Øêîäà, ùî ÿ íå ï³øîâ ç íèìè. 64

— Öå íåáåçïå÷íî. — Òî é ùî! Ìè, êîòè, â³äâàæí³! Ìóð! — Äèâèñÿ, äèâèñÿ, êîòèêó! Îðåë ïîâåðòàºòüñÿ. Î, áà÷èø, âñ³ âèõîäÿòü ç³ ñâ ñõîâàíêè. Äèâèñÿ, íà Óëÿíö³ â³ä ñóêí³ ñàìå ãíîòòÿ çàëèøèëîñÿ. À ðóêè ³ íîãè âñ³ â ïîäðÿïèíàõ. — Íÿâ! ¯é, íàïåâíî, áîëÿ÷å. — Íàïåâíî. — Ïîñëóõàé, òè âñå-òàêè êàçêàðêà. À íàì íå ìîæíà ÿêîñü äî íèõ? — Ìîæíà, àëå íå òðåáà. Âîíè é ñàì³ âïîðàþòüñÿ. ßêùî áóäåìî ïîòð³áí³ é ìè, òî ÿêðàç âñòèãíåìî. Êðàùå äàâàé äèâèòèñÿ ³ ñëóõàòè. ² ÿ ï³äñèëèëà çâóê. — Ïî¿õàëà, — çàêëåêîò³â îðåë. — Òåïåð íå ìîæíà ãàÿòè ÷àñó. Âîðîòà ñòåðåæå ëèøå òðèãîëîâèé çì³é. Õòîñü ç âàñ â쳺 ñï³âàòè êîëèñêîâó? Ò³ëüêè ãàðíî, í³æíî, ÿê ñï³âàþòü ó âàñ â ëþäñüêîìó ñâ³ò³. ß êîëèñü ÷óâ. ² äîñ³ ïàì’ÿòàþ. — ß âì³þ, — ÿêîñü ïî-øêîëÿðñüêè ñêàçàëà Óëÿí÷èíà ìàìà. — Òîä³ çàìàñêóéòåñÿ ïîáëèçó ³ ñï³âàéòå. Òàêå ñòðàõîâèñüêî, à ëþáèòü ãàðíèé ñï³â. À òè, áàáî ßãî ... — ß íå áàáà ßãà, ÿ — Íàñòÿ. — Çàðàç öå íå ìຠçíà÷åííÿ. Òè ïðîñë³äêóºø, ùîá çàñíóëè âñ³ òðè éîãî ãîëîâè. Òîä³ òè, — öå âæå äî ÷àð³âíèêà, — ïðèñïèø éîãî îñòàòî÷íî. Ùîá íàäîâãî. Çðîçóì³â? Ñòàíå ó òåáå õèñòó? — Ñòàíå, — òèõî ñêàçàâ ÷àð³âíèê. — Ò³ëüêè ï³ñëÿ òîãî âè ïðîéäåòå â çàìîê. Àëå ÷àñó ãàÿòè íå ìîæåìî. Ìè ìóñèìî âñòèãíóòè. Òè, ä³â÷èíêî, ñ³äàé íà ìåíå ³ í³÷îãî íå á³éñÿ. Ò³ëüêè ïðèâ’ÿæèñÿ ïîÿñêîì ³ íå äèâèñÿ âíèç, ùîá ãîëîâà íå çàïàìîðî÷èëàñÿ. ß ïîíåñó òåáå äî òîãî êîçàêà, ùî ñïèòü â çàìêó, áî ò³ëüêè òè ìîæåø éîãî ðîçáóäèòè. — ×åêàéòå, — áë³äà â³ä ïåðåæèâàíü Óëÿí÷èíà ìàìà ïîïðàâèëà äîíüö³ âîëîññÿ ³ ñêàçàëà äî ÷àð³âíèêà: — Íå ìîæå æ ä³â÷èíêà ³ ñïðàâä³ ç’ÿâèòèñÿ ïåðåä êîçàêîì ó òàêîìó æàëþã³äíîìó âèãëÿä³. Äîïîìîæè íàì, êëîóíå. Ïðèäóìàé äëÿ íå¿ ÿêèéñü ïðèñòîéíèé îäÿã. — Ò³ëüêè ñêîðøå, — êâàïèâ îðåë. — Çàâæäè âè, æ³íêè, ùîñü çàéâå âèãàäóºòå. ͳáè âñå öå ìຠÿêåñü çíà÷åííÿ! Àáè ò³ëüêè ÷àñ çãàÿòè. — Òà ÿ ìèòòþ, — ñêàçàâ ÷àð³âíèê. ² ñïðàâä³, ÷åðåç êîðîòêó ìèòü ïåðåä íèìè ñòîÿëà ñïðàâæí³ñ³íüêà êðàñóíÿ, ÷èìîñü ñõîæà íà Ïîïåëþøêó íà áàëó. — Òåïåð ìîæíà, — ñêàçàëà Óëÿí÷èíà ìàìà ³ ùå á³ëüøå çáë³äëà. Âîíî é íå äèâíî. Ïîñèëàëà äîíüêó íå íà ãóë³. — Ñëîâà íå çàáóëà? — Íå çàáóëà. ijâ÷èíêà ñ³ëà íà îðëà, ïðèâ’ÿçàëàñÿ ïîÿñêîì ³ çàïåâíèëà ìàìó, ùî âîíà í³çàùî 65

íå äèâèòèìåòüñÿ âíèç. Îðåë ï³äíÿâñÿ âèñîêî-âèñîêî ³ ïîëåò³â äî çàìêó. Êîëè ïåðåë³òàâ ÷åðåç ñò³íó, òðèãîëîâèé çì³é ñïèòàâ: — À ùî öå òè, îðëå, íåñåø íà ñïèí³? — À òîá³ ÿêå ä³ëî, æàëþã³äíèé øê³ðÿíèé ì³øîê? Çäîáè÷ íåñó. Ñîá³ íà ñí³äàíîê. — À-à! Ïðî çäîáè÷ õàçÿéêà í³÷îãî íå ãîâîðèëà. À îáðàæàòè ìåíå íå òðåáà. ß çíàþ, ùî òè áëèæ÷èé äî íàøî¿ õàçÿéêè, àëå é ÿ ÷îãîñü-òàêè âàðòèé. — Öèòü ìåí³, à òî ÿ, çäàºòüñÿ, ïîñí³äàþ âñ³ìà òâî¿ìè ãîëîâàìè. — Òà ÿ ùî? Òà ÿ í³÷îãî. Ñìà÷íîãî òîá³. Íåïîäàë³ê ïî÷óëàñÿ òèõà ï³ñíÿ. Öå, çàõîâàâøèñü â êóùàõ, ñï³âàëà Óëÿí÷èíà ìàìà. Îé, õîäèòü ñîí êîëî â³êîí, à äð³ìîòà êîëî ïëîòà. — Îòî âæå õòîñü ãàðíî ñï³âàº, — ñêàçàâ çì³é, ïîç³õàþ÷è, — ÷è òî ïòàøêà ÿêà òàê ñï³âàº, àæ ñëîâàìè ïðîìîâëÿº. Íå ÷óâ ùîñü ¿¿ ðàí³øå. À ãàðíî æ ÿê... Àæ íà ñîí õèëèòü. Àëå íå ìîæíà. Õàçÿéêà íàêàçàëà íå ñïàòè æîäí³é ãîëîâ³. ×àòóâàòè òðåáà. Õî÷à, — çì³é çíîâó ïîç³õíóâ íà âñ³ òðè ñâî¿ ïàù³. — Õî÷à õòî ñþäè ïðèéäå? À ï³ñíÿ çàêîëèñóâàëà òà é çàêîëèñóâàëà. Îé, ëþë³, ëþë³! Òà é âèðîñòóòü äóë³. Óñ³ì ä³òÿì ïî îäí³é, à Ìàðóñ³... — Îõ, äîëÿ ìîÿ òÿæêà! Ñòåðåæè íå çíàòè êîãî!.. À-à, ÿ äóìàþ, ùî îäí³é ãîëîâ³ ìîæíà é òðîõè ïîñïàòè. ͳ÷îãî íå òðàïèòüñÿ. ² îäíà ãîëîâà çàêðèëà î÷³. À ï³ñíÿ ëèíóëà òà é ëèíóëà. Îé, ëþë³, ëþë³, äèòèíî÷êî ìàëåíüêà. Òèõî êîëèøå êîëèñîíüêà íîâåíüêà. ² âåðâå÷êè íå ðèïëÿòü, ³ ñóñ³äè íå êðè÷àòü, ùîá äèòèíêó íå çáóäèòü, áî äèòèíêà íàøà ñïèòü. Îñü ³ äðóãà ãîëîâà íåïîì³òíî çàêðèëà î÷³. À òðåòÿ ãîëîâà îáóðèëàñÿ: 66

— Àãà, âîíè ñîá³ ñïëÿòü, ÿê ïðèíöåñè, à òè ñòåðåæè! Å, í³, ãîëóáîíüêè! ß òàêîæ ñïàòè õî÷ó. ² òðåòÿ ãîëîâà çàêðèëà î÷³. Ò³òêà Íàñòÿ ùå òðîõè ïî÷åêàëà, à ïîò³ì òèõåíüêî ïðîéøëàñÿ ïåðåä ñàìèì ç쳺ì. Òîé íå âîðóõíóâñÿ. — Ñïèòü, — òèõî ñêàçàëà ò³òêà Íàñòÿ. ² òîä³ ç õàù³â âèéøîâ ÷àð³âíèê. ³í ï³ä³éøîâ äî ñàìîãî çì³ÿ, çâ³â íàä íèìè ðóêè ³ òèõî ñêàçàâ: — ß íà òåáå âîðîæó. Ñïè, äîïîêè íå çáóäæó. Åíè — áåíè — ðàáà! ²íòåð... Êâ³íòåð... Æàáà! — Âñå, — ñêàçàâ ÷àð³âíèê ñâî¿ì ñóïóòíèöÿì. — Òåïåð â³í äîâãî ñïàòèìå. Ìîæíà ñïîê³éíî çàéòè â çàìîê. À òèì ÷àñîì Óëÿíêà îïèíèëàñÿ ïåðåä êîçàêîì. ³í ì³öíî ñïàâ, ï³äïåðåçàíèé ñâî¿ì ñð³áíèì ïîÿñîì, íå âèïóñêàþ÷è ç ðóê ñâ çîëîòî¿ øàáë³. ³í ñêèäàâñÿ íà íåæèâîãî. Óëÿíö³ ñòàëî ëÿ÷íî. — À ùî, êîëè â³í íåæèâèé? — æàõíóëàñÿ ä³â÷èíêà. — Àëå íå ìîæíà ãàÿòè ÷àñó. Òðåáà âçÿòè éîãî çà ì³çèíåöü ³ ñêàçàòè... À ùî ñêàçàòè? Çàáóëà?.. Çàáóëà! ² òåïåð çàãèíå Ñåìèöâ³òêà, à ìîæå é âåñü êàçêîâèé ñâ³ò! Çãàäàòè! Íåãàéíî! Õâèëüêà íàïðóãè. Óëÿíö³ çäàâàëîñÿ, ùî ³ ¿¿ çàðàç çäîëຠÿêèéñü òÿæêèé ñîí. — Íå ìîæíà. Íå ìîæíà. ßê öå áóëî? Äîâêîëà áóâ ë³ñ. Ò³òêà Íàñòÿ ñêàçàëà... ² â Óëÿí÷èí³é ïàì’ÿò³ ñòàëè çðèíàòè ñëîâà... Âîíà âçÿëà êîçàêà çà ì³çèíåöü ³ ñêàçàëà: — Âñòàâàé, êîçà÷å. ×àñ òâ³é íàñòàâ. Òðåáà çëî íà çåìë³ êîð÷óâàòè, äîáðîì çåìëþ çàñ³âàòè. Êîçàê íå ïîðóõíóâñÿ. — À ìîæå, ò³òêà Íàñòÿ íå ò³ ñëîâà ìåí³ ñêàçàëà? Âîíà æ âñå-òàêè áàáà ßãà ... ͳ, òðåáà ùå ñïðîáóâàòè. Òðè÷³ ïðîìîâëÿëà Óëÿíêà çàïîâ³òí³ ñëîâà, à êîçàê ëåæàâ íåïîðóøíî, ÿê íåæèâèé. Òîä³ ä³â÷èíêà ãîëîñíî çàïëàêàëà ³ ñêàçàëà: — Âñòàâàé, êîçà÷å, áî çàãèíå Êâ³òêà-Ñåìèöâ³òêà ³ âåñü êàçêîâèé ñâ³ò. Âñòàâàé, áî çëî çàïàíóº íà ñâ³ò³. ² ñòàëîñÿ äèâî: êîçàê ïîðóõíóâñÿ ³ ðîçïëþùèâ î÷³. — Äå öå ÿ? —  çàìêó ëþòî¿ Õèìåðè. Âñòàâàé, áî âîíà ìîæå ç õâèëèíè íà õâèëèíó ïîâåðíóòèñÿ. — Öå òè ìåíå çáóäèëà? — Òàê, ÿ. — ßêèé òÿæêèé áóâ ì³é ñîí. ß í³ÿê íå ì³ã ïðîêèíóòèñÿ. Ðàïòîì ÷óþ — õòîñü 67

ïëà÷å. Ìåí³ çäàëîñÿ, ùî öå ìîÿ ñåñòðà. Õòî òè? — ß — Óëÿíêà. ß ç ëþäñüêîãî ñâ³òó. ß ïðèéøëà ïîðÿòóâàòè Êâ³òêó-Ñåìèöâ³òêó ³ âñå æèâå. Çëà â³äüìà çàõîâàëà êóäèñü äîù, ³ âñå æèâå áåç âîäè ãèíå. ß ïðèéøëà, ùîá çáóäèòè òåáå. Êîçàê âæå ñòîÿâ, ì³öíèé ³ äóæèé, ç³ ñâîºþ øàáëåþ â ðóö³. — Äÿêóþ òîá³, êðàñóíå. Êîëè òè âèðîñòåø, ÿ íåîäì³ííî ïðè¿äó äî òåáå íà áàñêîìó êîí³, ùîá ïîñâàòàòè òåáå. Óëÿíêà çàøàð³ëàñÿ. — ß ùå â÷óñÿ â øêîë³. — Öå í³÷îãî. Òè â÷èñÿ. Â÷èñÿ ³ ðîñòè. À ÿ ïî÷åêàþ, äîêè òè âèðîñòåø. ×àñ ñïëèâຠøâèäêî. — Àëå çàðàç òðåáà... — Çíàþ, çíàþ. Çàðàç òðåáà ïåðåäóñ³ì çíàéòè, êóäè òà êëÿòà â³äüìà çàõîâàëà äîù. Òóò äî çàìêó óâ³éøëà Óëÿí÷èíà ìàìà, ò³òêà Íàñòÿ ³ ÷àð³âíèê. Êîçàê ï³äíÿâ áóëî øàáëþ, àëå òóò-òàêè îïóñòèâ ¿¿. — Öå âñå äðóç³. ² íàâ³òü áàáà ßãà, òîáòî ò³òêà Íàñòÿ, — ñêàçàëà Óëÿíêà, çàøàð³âøèñü. — À îöå ìîÿ ìàìà. — Äàâàéòå øóêàòè äîù. Âñ³ ðîçáðåëèñÿ ïî çàìêó. ³ä÷èíÿëè óñ³ äâåð³, çàãëÿäàëè â óñ³ â³êîíöÿ, àëå äîùó í³äå íå áóëî. Àæ ðàïòîì çà îäíèìè çàë³çíèìè äâåðèìà âîíè ïî÷óëè øóì äîùó ³ ãóðê³ò ãðîìó. — Òóò, — ñêàçàâ êîçàê. ³í ñïðîáóâàâ â³ä÷èíèòè äâåð³, àëå âîíè íå ï³ääàâàëèñÿ. Ùî íå ðîáèëè, ÿê íå ìóäðóâàëè, äâåð³ íå â³ä÷èíÿëèñÿ. À çà äâåðèìà øóì³â æèâîòâîðíèé äîù — ïîðÿòóíîê äëÿ âñüîãî êàçêîâîãî ñâ³òó. Óëÿí÷èíà ìàòè íàêèíóëàñü íà ÷àð³âíèêà. — À òè, áîâäóðå, ÷îãî ñòî¿ø? Ðîáè ùîñü. — Ïàí³, ïðîøó ìåíå íå îáðàæàòè. ß í³÷îãî íå ìîæó çðîáèòè. Îêð³ì çàìêà, äâåð³ òðèìຠÿêåñü Õèìåðåíå ñëîâî. ß ïåðåä íèì áåçñèëèé. — Òåæ ìåí³ ÷àð³âíèêè! ² õòî âàñ ò³ëüêè ó êàçêè ïóñòèâ? ³ä ñâîãî áåçñèëëÿ âñ³ áåçïîðàäíî ñòîÿëè ïåðåä çàë³çíèìè äâåðèìà, à çà òèìè äâåðèìà øóì³â äîù ³ ïîãðèìóâàâ ãð³ì. Êîçàê ðîçìàõíóâñÿ ³ â³ä çëîñò³ ÷è ó â³ä÷à¿ ç óñ³º¿ ñèëè âäàðèâ ïî äâåðÿõ ñâîºþ çîëîòîþ øàáëåþ. ² òóò ñòàëîñÿ äèâî. ͳõòî é íå ï³äîçðþâàâ, ùî òàêà âåëèêà ñèëà êðèºòüñÿ â ò³é íåçâè÷àéí³é øàáë³. Äâåð³ ðîç÷èíèëèñÿ — ³ çâ³äòè âèðâàâñÿ äîù, çàìîê ïîòðÿñ ïåðåìîæíèé ãóðê³ò ãðîìó. Âñ³ çàñì³ÿëèñÿ, çàïëåñêàëè â äîëîí³. Óëÿíêà ñòðèáàëà ï³ä äîùåì ³ òàíöþâàëà ÿêèéñü íåáà÷åíèé äîñ³ òàíåöü. — Ñò³éòå, — çóïèíèëà âñ³õ ò³òêà Íàñòÿ. — Çàðàç ïîâåðíåòüñÿ Õèìåðà. Âîíà ïîáà÷èòü äîù ³ ... — ³ä³éä³òü âñ³. Õîâàéòåñÿ â áåçïå÷íå ì³ñöå. ß ñàì ç íåþ ðîçìîâëÿòèìó. Ìåí³ âîíà çëà íå çðîáèòü. 68

² òóò ó çàìîê âëåò³ëà ðîçïàòëàíà ³ ïðîìîêëà Õèìåðà. — À-à! Îñü âè äå! Áåç ìåíå ãîñïîäàðþºòå? ß âàì çàðàç... Àëå ¿é íàçóñòð³÷ ñòóïèâ êîçàê ³ ï³äíÿâ ñâîþ çîëîòó øàáëþ. — Ïîðà, êîòèêó, — ñêàçàëà ÿ Ìóðêîâ³. — Òåïåð òàì ìîæå çíàäîáèòèñÿ òâîÿ äîïîìîãà. ²äè øâèäøå äî ìåíå íà ðóêè. ß âçÿëà íà ðóêè Ìóðêà ³ ñêàçàëà: — Åíè — áåíè — ðàáà! ²íòåð... Êâ³íòåð... Æàáà! Ìèòü — ³ ìè âæå ñòîÿëè â Õèìåðåíîìó çàìêó îá³÷ êîçàêà. Òà íà íàñ í³õòî íå çâåðíóâ óâàãè. Íàñ ïðîñòî íå ïîì³òèëè. — Íå âáèâàé ìåíå, êîçà÷å, — ïîïðîñèëà â³äüìà. — ß ñòàíó äîáðîþ. — Êîëèñü òè ìåí³ âæå öå îá³öÿëà. ß ïîâ³ðèâ òîá³. ß ïîæàë³â òåáå. ² ùî ç òîãî âèéøëî? ͳ, òè ìóñèø çàãèíóòè, áî òè — çëî. Àëå ïåðøå, í³æ êîçàê çàìàõíóâñÿ ñâîºþ øàáëåþ, Õèìåðà ïåðåêèíóëàñÿ íà âèñîêèé âîäÿíèé ñòîâï. Òà öå íå ñïèíèëî êîçàêà. ³í ïî÷àâ òîé ñòîâï ðóáàòè ñâîºþ øàáëåþ. ² âæå íå âîäà áðèçêàëà â óñ³á³÷, à ÷îðíà â³äüìèíà êðîâ. Òîä³ Õèìåðà ïåðåêèíóëàñÿ íà çì³þ. Çì³ÿ çâèâàëàñÿ ³ íàìàãàëàñÿ âêóñèòè êîçàêà. ³í íàñòóïèâ íà íå¿ ÷îáîòîì ³ âæå çàìàõíóâñÿ ñâîºþ çîëîòîþ øàáëåþ, ùîá ðîçòÿòè çì³þ íàâï³ë, ÿê ðàïòîì âîíà ïåðåêèíóëàñÿ íà ... — Ìóð÷èêó, óâàæíî, — âñòèãëà øåïíóòè ÿ êîòîâ³. À â öåé ÷àñ çëà Õèìåðà ïåðåêèíóëàñÿ íà ìèøó ³ âæå çáèðàëàñÿ ïðîøìèãíóòè â ÿêóñü øïàðêó. Òà Ìóðêî íå äð³ìàâ. Éîãî çàâæäè Óëÿí÷èíà ìàìà õâàëèëà ç ñïðèòí³ñòü. ³í òóò-òàêè âï³éìàâ ìèøó ³ ç’¿â. Âñ³ ñïåðøó çàñì³ÿëèñÿ, çðàä³ëè ç òàêî¿ ïåðåìîãè, à ïîò³ì çàïåðåæèâàëè: ÷è íå ñòàíå êîòîâ³ çëå â³ä òàêî¿ íå¿ñò³âíî¿ ìèø³? Àëå êîòèê ïî÷óâàâñÿ äîáðå. Âñ³ õâàëèëè éîãî, êîæåí íàìàãàâñÿ éîãî ïîãëàäèòè. ³í âñ³ì ìèëîñòèâî äîçâîëÿâ ñåáå ïåñòèòè, ëèøå â³ä áàáè ßãè, òîáòî â³ä ò³òêè Íàñò³, òðèìàâñÿ îñòîðîíü. — Óãó-ãó-ó, — âæå çàõîò³ëà çàïëàêàòè áàáà ßãà, àëå äî çàìêó ïî÷àëè ñõîäèòèñÿ âñ³ êàçêîâ³ æèòåë³. Ó êàçêîâîìó ñâ³ò³, ÿê ³ â íàøîìó, âñ³ íîâèíè ïîøèðþþòüñÿ äóæå øâèäêî. Ñþäè ç³éøëèñÿ âñ³, ïðî êîãî õî÷ êîëè-íåáóäü ïèñàëèñÿ êàçêè. Áóëè òóò ³ ïåðñîíàæ³ ç ìî¿õ êàçîê. Âîíè â³òàëèñÿ ç³ ìíîþ, ÿê ç äàâíüîþ çíàéîìîþ. Äëÿ Óëÿí÷èíî¿ ìàìè öå áóëî ñïðàâæíº â³äêðèòòÿ. Âåñü êàçêîâèé ñâ³ò ò³øèâñÿ ç íàøî¿ ïåðåìîãè. Ïîïåëþøêà ïîäàðóâàëà Óëÿíö³ ñâî¿ êðèøòàëåâ³ ÷åðåâè÷êè. Óëÿí÷èí³é ìàì³ ä³ñòàâñÿ ãîðùèê, ÿêèé ç í³÷îãî ì³ã âàðèòè âñ³ëÿê³ ñìà÷í³ ñòðàâè: ùî éîìó çâåëèø, òå é çâàðèòü. — Å-å, — çàñì³ÿëàñÿ Óëÿí÷èíà ìàìà. — Òàê ÿ ³ çîâñ³ì ðîçëåäà÷³òè ìîæó. Øê³äëèâèé ãîðùèê, ÿêùî ÷åñíî ñêàçàòè. Íó... òà íåõàé áóäå. Íà âèïàäîê, êîëè ìåí³ áóäå äóæå í³êîëè. Òóò íàéãîëîâí³øèé ÷àð³âíèê êàçêîâîãî ñâ³òó ï³ä³éøîâ äî Óëÿíêè ³ ïîäàðóâàâ ¿é Êâ³òêó-Ñåìèöâ³òêó. — Òðèìàé. Òè ¿¿ çàñëóæèëà. 69

— Îé, — Óëÿíêà æàë³áíî, — íåõàé áè ðîñëà. — Âè ¿¿ âðÿòóâàëè. ² òåïåð ¿õ ó íàñ çíîâó áàãàòî. Íåõàé òâî¿ âñ³ áàæàííÿ çáóâàþòüñÿ. Íà ì³ñö³ ç³ðâàíî¿ ïåëþñòêè âèðîñòàòèìå íîâà. Òàê ùî Ñåìèöâ³òêà áóäå ó òåáå çàâæäè. ß òàêîæ íå çàëèøèëàñÿ áåç ïîäàðóíêà. Ìåí³ ïîäàðóâàëè ÷àð³âíó ñîï³ëî÷êó, ÿêà ðîçãàíÿëà ñìóòîê ³ âòîìó, âì³ëà çö³ëþâàòè íåäóæèõ. Ïðî òàêó ñîï³ëî÷êó ÿ ïèñàëà êîëèñü â îäí³é ³ç ñâî¿õ êàçîê. ʳò â ÷îáîòÿõ óðî÷èñòî ïîäàðóâàâ Ìóðêîâ³ ñâî¿ ÷îáîòè. — À òè æ ÿê? — çàõâèëþâàâñÿ Ìóð÷èê. — À ñîá³ ó íàøîãî øåâöÿ íîâ³ çàìîâëþ. — Çíàºòå ùî, — ñêàçàëà Óëÿí÷èíà ìàìà. — Õîä³ìòå âñ³ äî íàñ. Ïðàâäà, ì³é áîðù âæå, íàïåâíî, ñêèñ. — Íå ñêèñ. ß éîãî â õîëîäèëüíèê ïîñòàâèëà. — Òèì ïà÷å. Òà é ùå ùîñü çíàéäåòüñÿ: õàòà — íå ïóñòêà. Òà ó êîæíîãî áóëè ñâî¿ ñïðàâè. Òà é íå ìîãëè æ âîíè ³ ñïðàâä³ îòàê âñ³ ãóðòîì çàëèøèòè ñâ³é êàçêîâèé ñâ³ò. À êàçêè? ßê âîíè áóäóòü áåç íèõ? — Ìè ïðîâ³äóâàòèìåìî âàñ ïî ÷åðç³. Âè æ òåïåð â³ðèòå â êàçêè? — Çâè÷àéíî. ² íå ñâàðèòèìó á³ëüøå Óëÿíêó, ùî âîíà òàê íàäì³ðíî çàõîïëþºòüñÿ êàçêàìè. À òè, Íàñòå? Òè éäåø ç íàìè? Íó ïîäèâèòèñÿ íà ñåáå. ßêà ç òåáå áàáà ßãà? Õîä³ìî. Ïðàöþâàòèìåø ó íàñ ÷è ñàí³òàðêîþ â ë³êàðí³, ÷è... ïðîäàâàòèìåø ìîðîçèâî. Öå â òåáå âèéäå. À ³íîä³ òè õîäèòèìåø ó ãîñò³ â ñâ³ò êàçêè. Ò³òêà Íàñòÿ ïîãîäèëàñÿ. Âîíà áóëà äóæå ñõâèëüîâàíà. — À ÿê æå ìè áåç áàáè ßãè? — çàïèòàâ õòîñü. —  êàçêàõ ïðîñòî ìóñèòü áóòè áàáà ßãà. ² ä³òè âæå äî òîãî çâèêëè. — Íó... íå çíàþ. Äîâåäåòüñÿ âàì íîâó áàáà ßãó øóêàòè, — ñêàçàëà Óëÿí÷èíà ìàìà. — Àëå, áóäü ëàñêà, íåõàé âîíà áóäå òð³øå÷êè äîáð³øà. — Öå ÿ, ïî-òâîºìó, áóëà çëà? — îáðàçèëàñÿ ò³òêà Íàñòÿ. — Íó-íó, íå îáðàæàéñÿ, à ïîêè ùî... ² Óëÿí÷èíà ìàìà ãëÿíóëà íà ÷àð³âíèêà. — ×è íå ìîæíà òðîõè ìîðîçèâà? À çà áîâäóðà òè ìåí³ ïðîáà÷. — ß ç ðàä³ñòþ. Òåïåð ÿ — ìîãóòí³é ÷àð³âíèê. Ìî¿ ñèëè çíîâó äî ìåíå ïîâåðíóëèñÿ. Ïîñìàêóâàâøè ìîðîçèâîì, ñòàëè ïðîùàëèñÿ. Ìè ìàëè ïîâåðòàëèñÿ äîäîìó. ×àð³âíèê ïîâèíåí áóâ íàñ ïðîâåñòè, àáè ç íàìè ïî äîðîç³ í³÷îãî íå òðàïèëîñÿ, àáè íàñ, ñêàæ³ìî, íå çàõîïèëè ÿê³-íåáóäü ï³ðàòè. Ïåðåä òèì, ÿê îñòàòî÷íî ïîïðîùàòèñÿ, âñ³ çàõîò³ëè ãëÿíóòè íà Êâ³òêó-Ñåìèöâ³òêó. ² ÿê æå çðàä³ëè, êîëè ïîáà÷èëè, ùî ö³ äèâîâèæí³ êâ³òè öâ³ëè ñîá³ ³ àæ ïðîì³íèëèñÿ ñâ³òëîì äîáðà. — Òåïåð âñå. Ïîâåðòàºìîñÿ. — ×åêàé ìåíå, êðàñóíå, — ñêàçàâ êîçàê Óëÿíö³. — ß íåîäì³ííî ïðè¿äó äî òåáå. Íà áàñêîìó êîí³ ïðè¿äó. Ìè ïîâåðòàëèñÿ äîäîìó. Óëÿíêà òðèìàëà íà ðóêàõ ñâîãî Ìóð÷èíêà â ÷îáîòÿõ. 70

Ç̲ÑÒ

Òðè áàæàííÿ ........................................................................................ 3 Äâ³ ïðèíöåñè ....................................................................................... 7 Çîðÿíèé ïàñòóøîê ............................................................................... 17 Ëþäè ³ êâ³òè ....................................................................................... 27 Ãîñïîäàð, ñîáàêà, à ïîò³ì ùå ê³ò ........................................................... 37 Âåðåì³ÿ â êàçêîâîìó ñâ³ò³.....................................................................50

71

˳òåðàòóðíî-õóäîæíº âèäàííÿ Òåòÿíà ÔÐÎËÎÂÀ

ÁÀÁÓÑÈÍÀ ÑÊÐÈÍß Êàçêè

Àâòîðñüêà ðåäàêö³ÿ ²ëþñòðàö³¿ ²âàíà Âàñèëåíüêîãî

ϳäïèñàíî äî äðóêó 28.03.2005. Ôîðìàò 60õ84/8. Äðóê îôñåòíèé. Ïàï³ð îôñåòíèé. Ãàðí³òóðà Times Óì. äðóê. àðê. 9,26. Îáë.-âèä. àðê. 5,32. Óì. ôàðáîâ³äá. 9,88 Âèä. ¹ 9. Íàêëàä

ïðèì. Çàì. ¹

Âèäàâíèöòâî “Êðàé” Ëüâ³âñüêî¿ îáëàñíî¿ ðàäè. 79008, Ëüâ³â, ϳäâàëüíà, 3. Êîìï’þòåðíà âåðñòêà ÏÏ “Ôåí³êñ-ïëþñ”. 79012, Ëüâ³â, Ñàõàðîâà, 7. Íàäðóêîâàíî ç ãîòîâèõ ä³àïîçèòèâ³â ÒçΠ“Òð³àäà”.

72