Великие некроманты и обыкновенные чародеи

Âåëèêèå íåêðîìàíòû è îáûêíîâåííûå ÷àðîäåè Ñáîðíèê

Îãëàâëåíèå 4 The Lyfe of Virgilius . . . . . . . . . The Famoust Historie of Fryer Bacon The Historie Frier Rush

. . . . . . .

The Lyfe of Robert the Deuyl . . . . Àâòîð ïðîåêòà Íèêîëàé Ãîðåëîâ . . Ïåðåâîä

ñ

àíãëèéñêîãî

Ìàñëîâîé

Íàòàëüè

. . . . . . . . . .

ÊÍÈÃÀ Î ÆÈÇÍÈ ÂÅÐÃÈËÈß, Î

ÅÃÎ

÷óäåñàõ,

ÑÌÅÐÒÈ

è

êîòîðûå

îí

î

ìíîãèõ

ñîâåðøèë

áëàãîäàðÿ êîëäîâñòâó è íåêðîìàíòèè

ïðè

ïîìîùè

5 5 5 5 5

äüÿâîëîâ

5

ïðåèñïîäíåé

56

Íàïå÷àòàíî â ãîðîäå Àíòâåðïåíå ìíîþ,

Äæîíîì

Äîóñáîð-

êîì, æèòåëåì òîãî æå ïîðòà

57

Ïðîëîã . . . . . . . . . . . . . . . .

57

Î òîì, êàê Ðîìóë ïðèøåë â ïðåêðàñíûé ãîðîä Ðåéí, ðàçðóøèë åãî è óáèë ñâîåãî áðàòà Ðåìà, áûâøåãî ïðàâèòåëåì Ðåéíà . . . . . . . . . .

58

Î òîì, êàê ñûí Ðåìà, òàêæå íàçâàííûé Ðåìîì, óáèë ñâîåãî äÿäþ Ðîìóëà, áûë ïðîâîçãëàøåí èìïåðàòîðîì è ïðàâèë . . . . . . . . . . . . Î òîì, êàê Âåðãèëèé ïîøåë â øêîëó

60 63

Î òîì, êàê Âåðãèëèé, ïðèåõàâ â Ðèì, ïîæàëîâàëñÿ èìïåðàòîðó Î

òîì,

êàê

. . . . . . . . . . . . . ðèìñêèé

68

èìïåðàòîð

îñàäèë Âåðãèëèÿ â åãî ñîáñòâåííîì çàìêå . . . . . . .

71

Î òîì, êàê èìïåðàòîð âåðíóë Âåðãèëèþ

íàñëåäñòâî

è

äàë

åìó ìíîæåñòâî äðóãèõ âåùåé

76

Î òîì, êàê áëàãîðîäíàÿ äàìà ïîäíÿëà Âåðãèëèÿ äî ñåðåäèíû ïóòè è îñòàâèëà åãî âèñåòü â êîðçèíå ìåæäó îêíîì è çåìëåé, à ëþäè, ãëÿäÿ íà íåãî, äèâèëèñü è íàä íèì íàñìåõàëèñü

. . . . . .

78

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ïîãàñèë âñå îãíè â Ðèìå . . . . . . . . .

79

Î òîì, êàê áëàãîðîäíóþ äàìó ïîñàäèëè íà ïîìîñò è âñå æèòåëè ãîðîäà ïðèøëè ïîëó÷èòü îãîíü è çàæå÷ü ñâå÷êè ó íåå ìåæäó íîã . . . . . . .

81

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ñîçäàë ¾Ñïàñåíèå Ðèìà¿

. . . . . . . .

82

Î òîì, êàê èìïåðàòîð ïîïðîñèë ó Âåðãèëèÿ ñîâåòà, êàê î÷èñòèòü óëèöû îò âîðîâ è ãðàáèòåëåé

. . . . . . . . . . .

86

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ñäåëàë ëàìïó, êîòîðàÿ íèêîãäà íå ãàñëà . .

88

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ðàçáèë îêîëî

ôîíòàíà

ñàä,

ñàìûé

ëó÷øèé è ïðåêðàñíûé èç âñåõ êîãäà-ëèáî âèäàííûõ íà ñâåòå

. . . . . . . . . . .

90

Î òîì, êàê Âåðãèëèé èçãîòîâèë äëÿ ñâîåé æåíû ñòàòóþ

. .

91

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ðàçâëåêàëñÿ ñ äî÷åðüþ ñóëòàíà

. . . . .

93

Î òîì, êàê Âåðãèëèé âåðíóë äî÷ü ñóëòàíà äîìîé è åå íàøëè ñïÿùåé íà êðîâàòè

. . . . .

Î òîì, êàê Âåðãèëèé áûë âçÿò â ïëåí

95 96

Î òîì, êàê Âåðãèëèé îñâîáîäèëñÿ èç ïëåíà, óâåë ñ ñîáîé ïðåêðàñíóþ äî÷ü ñóëòàíà è îñíîâàë ãîðîä Íåàïîëü . . . .

98

Î òîì, êàê èìïåðàòîð îñàæäàë ãîðîä Íåàïîëü . . . . . . . . .

101

Î òîì, êàê Âåðãèëèé óêðåïèë Íåàïîëü ó÷åíûìè è êóïöàìè . .

102

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ñäåëàë â Ðè. . . . .

104

Êàê óìåð Âåðãèëèé . . . . . . . . .

106

ìå æåëåçíóþ çìåþ

ÇÍÀÌÅÍÈÒÀß ÈÑÒÎÐÈß ÌÎÍÀÕÀ

ÁÝÊÎÍÀ,

ñîäåðæàùàÿ

òàêæå ÷óäåñà, ñîâåðøåííûå èì ïðè æèçíè, è ðàññêàç î åãî ñìåðòè ñ îïèñàíèåì æèçíè è ñìåðòè äâóõ âîëøåáíèêîâ, Áàíäæè è Âàíäåðìàñòà.

113

×ðåçâû÷àéíî çàíèìàòåëüíîå è ïîó÷èòåëüíîå ÷òåíèå

. . . . .

114

Íàïå÷àòàíî â Ëîíäîíå äëÿ Ôðàíñéñà Ãðîóâà, ïðîäàåòñÿ â åãî

ìàãàçèíå

êîíöå

â

Ñíîó-Õãèë,

âåðõíåì ïðîòèâ

¾Ãîëîâû Ñàðàöèíà¿

. . . .

114

Î ðîäèòåëÿõ Áýêîíà è åãî ïîÿâëåíèè íà ñâåò, à òàêæå î òîì, êàê îí ïîñâÿòèë ñåáÿ íàóêàì

114

Î òîì, êàê êîðîëü ïîñëàë çà áðàòîì Áýêîíîì, è î ÷óäåñàõ, êîòîðûå òîò ÿâèë êîðîëþ è êîðîëåâå . . . . . . . . . . .

117

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí çàñòàâèë ñâîåãî ñëóãó ïîñòèòüñÿ íå çà ñòðàõ, à çà ñîâåñòü . . . .

Î

òîì,

êàê

áðàò

Áýêîí

äæåíòëüìåíà,

124

ñïàñ

ïðîäàâøåãî

äóøó äüÿâîëó . . . . . . . .

127

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí ñîîðóäèë ãîâîðÿùóþ ãîëîâó èç áðîíçû, ÷òîáû îáíåñòè âñþ Àíãëèþ áðîíçîâîé ñòåíîé . . .

137

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí âçÿë áëàãîäàðÿ ñâîåìó èñêóññòâó ãîðîä, ïåðåä êîòîðûì êîðîëü ñòîÿë òðè ìåñÿöà è íè÷åãî íå ìîã ñäåëàòü

. . . . . . .

147

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí îäåðæàë ïîáåäó íàä íåìåöêèì êîëäóíîì Âàíäåðìàñòîì è ïðèêàçàë âûçâàííîìó èì äóõó îòíåñòè åãî â Ãåðìàíèþ

. .

154

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí ìóäðîñòüþ ñâîåé ñïàñ æèçíü òðåì áðàòüÿì . . . . . . . . . . . . .

159

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí îáîøåëñÿ ñ îãðàáèâøèìè åãî âîðàìè è êàê åãî ñëóãà Ìàéëç ïîçàáàâèëñÿ ñ íèìè . . . . . . . Î

òîì,

êàê

Âàíäåðìàñò,

îòîìñòèòü òîðûé òåðïåòü

çà

áðàò

æåëàÿ

ïîçîð,

çàñòàâèë

163

åãî

Áýêîí,

êîïðåïî-

ñëàë ñîëäàòà óáèòü åãî, íî Áýêîí íå òîëüêî ñìåðòè èçáåæàë, íî è ñîëäàòà èç áåçáîæíèêà â äîáðîãî õðèñòèàíèíà ïðåâðàòèë

. . . . . .

168

Î òîì, êàê ìîíàõ Áýêîí îáìàíóë ñòàðîãî ðîñòîâùèêà

. . . .

172

Î òîì, êàê Ìàéëç, ñëóãà ìîíàõà Áýêîíà,

íàêîëäîâàë

óæèí

ñåáå è õîçÿèíó äîìà, ãäå îí ãîñòèë . . . . . . . . . . . .

175

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí ïîìîã ìîëîäöó æåíèòüñÿ íà ñâîåé çàçíîáóøêå, êîòîðóþ áðàò Áàíäæè

õîòåë

âûäàòü

çà

äðóãîãî, è î òîì, êàê âåñåëî áûëî íà ñâàäüáå . . . . .

184

Î òîì, êàê ïîâñòðå÷àëèñü Âàíäåðìàñò è áðàò Áàíäæè, è êàê ñòàðàëèñü îíè äðóã äðóãà ïðåâçîéòè â ìàãèè, è îá èõ ñìåðòè . . . . . . . . . . . .

192

Î òîì, êàê Ìàéëç õîòåë íàêîëäîâàòü äåíüæàò, äà ñëîìàë íîãó ñî ñòðàõó . . . . . . . .

197

Î òîì, êàê äâà ìîëîäûõ äæåíòëüìåíà,

êîòîðûå

ïðèøëè

ê

áðàòó Áýêîíó óçíàòü, êàê ïîæèâàþò èõ îòöû, óáèëè äðóã äðóãà, è î òîì, êàê áðàò Áýêîí ñ ãîðÿ ðàçáèë çåðêàëî, â êîòîðîì ìîæíî áûëî âèäåòü âñå, ÷òî ïîæåëàåøü, íà ïÿòüäåñÿò ìèëü â îêðóãå Î

òîì,

êàê

. . . . . . . . . . .

áðàò

Áýêîí

199

ñæåã

âñå ñâîè ìàãè÷åñêèå êíèãè

è

ïîñâÿòèë

ñåáÿ

èçó-

÷åíèþ Áîæåñòâåííîãî, è î òîì, êàê îí ñòàë àíàõîðåòîì

202

ÆÈÇÍÜ ÐÎÁÅÐÒÀ ÄÜßÂÎËÀ, ïðîñëàâèâøåãîñÿ ñâîèìè ïîðîêàìè,

îäíàêî

íàçâàííîãî

âïî-

ñëåäñòâèè ñëóãîé Ãîñïîäà

206

Íàïå÷àòàíî íà Ôëèò-ñòðèò Âèíøíîì äå Âîðäîì

. . . . . . .

207

Íà÷àëî æèçíè Ðîáåðòà Äüÿâîëà . .

207

Êàê ãåðöîã Íîðìàíäñêèé ñ áîëüøèì ñëå

ïî÷åòîì ñâàäüáû

ïðèâåç ñâîþ

ïî-

æåíó,

äî÷ü ãåðöîãà Áóðãóíäñêîãî, â Ðóàí, ÷òî â Íîðìàíäèè . .

210

Êàê ãåðöîã è ãåðöîãèíÿ ïðîãóëèâàëèñü, ãîðüêî æàëóÿñü äðóã äðóãó íà áåçäåòíîñòü . . . .

211

Î òîì, êàê áûë ðîæäåí Ðîáåðò Äüÿâîë, è î âåëèêèõ ñòðàäàíèÿõ, êîòîðûå ìàòü åãî ïðåòåðïåëà â ðîäàõ . . . . .

214

Î òîì, êàê âñå äåòè â îäèí ãîëîñ ñòàëè çâàòü Ðîáåðòà Äüÿâîëîì Î

òîì,

êàê

. . . . . . . . . . . . Ðîáåðò

ïîñòðîèë

216

â

ãëóõîì ëåñó êðåïîñòü, ãäå òâîðèë áåçîáðàçèÿ íåñëûõàííûå è íåñðàâíåííûå áåç âñÿêîé íà òî ïðè÷èíû

. . .

218

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë óáèë ñåìåðûõ îòøåëüíèêîâ . . . . .

220

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ïðèøåë ê ñâîåé ìàòåðè, ãåðöîãèíå Íîðìàíäñêîé, êîòîðàÿ ïðåáûâàëà â çàìêå Äàðê íà ïèðó 221 Î òîì, êàê ãåðöîãèíÿ ïîæåëàëà, ÷òîáû Ðîáåðò, åå ñûí, îòñåê åé ãîëîâó, è ðàññêàçàëà åìó î òîì, ÷òî ïðè çà÷àòèè ïîñâÿòèëà åãî äüÿâîëó . . .

224

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ïðîùàëñÿ ñî ñâîåé ìàòåðüþ

. . . .

225

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë, ðàññòàâøèñü ñ ìàòåðüþ, ïîåõàë â ëåñ, ãäå è ïîâñòðå.

226

ñèòü îòïóùåíèÿ ãðåõîâ . . .

227

÷àëñÿ ñî ñâîåé êîìïàíèåé Êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ðàññêàçàë ñâîåé êîìïàíèè î òîì, ÷òî ñîáèðàåòñÿ èäòè â Ðèì ïðî-

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ïåðåáèë âñþ ñâîþ êîìïàíèþ

. . . .

230

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ïåðåñëàë êëþ÷è îò ñâîåé êðåïîñòè îòöó, ãåðöîãó Íîðìàíäñêîìó, à ñàì îòïðàâèëñÿ â Ðèì

. . . . . . . . . . . . .

231

Î òîì, êàê Ðîáåðò ïðèøåë â Ðèì çà îòïóùåíèåì ãðåõîâ

. . .

234

Î òîì, êàê Ïàïà ïîñëàë Ðîáåðòà çà òðè ìèëè îò Ðèìà ê ñâÿòîìó îòøåëüíèêó

. . . . . . .

237

Î òîì, êàê Áîã ïîñëàë ê îòøåëüíèêó àíãåëà ñ èçâåñòèåì, êàêèì îáðàçîì Ðîáåðò ìîæåò ñêîðåå âñåãî èñêóïèòü ñâîè ãðåõè . . . . . . . . . . . . .

240

Î òîì, êàê Ðîáåðò ïðîñòèëñÿ ñ îòøåëüíèêîì è âåðíóëñÿ â .

242

. . .

246

Ðèì èñïîëíÿòü åïèòèìüþ Î òîì, êàê Ðîáåðò çàñòàâèë åâðåÿ öåëîâàòü ñâîåé ñîáàêå çàä çà ñòîëîì èìïåðàòîðà

Î òîì, êàê Ðîáåðò óðîíèë íåâåñòó íà íàâîçíóþ êó÷ó è êèíóë æèâóþ êîøêó â êîòåë ñ ìÿñîì 247 Î òîì, êàê ñåíåøàëü ñîáðàë áîëüøóþ àðìèþ ñàðàöèí è îñàäèë Ðèì çà òî, ÷òî èìïåðàòîð íå õîòåë îòäàâàòü çà íåãî ñâîþ äî÷ü

. . . . . . .

248

Î òîì, êàê Ñïàñèòåëü íàø Èèñóñ, ñæàëèâøèñü

íàä

äóøàìè

õðèñòèàíñêèìè, ïîñëàë Ðîáåðòó ñ àíãåëîì áåëîãî êîíÿ è áåëûå äîñïåõè è ïîâåëåë åìó îòïðàâëÿòüñÿ âîåâàòü âìåñòå ñ ðèìëÿíàìè ïðîòèâ ñàðàöèí  ÿçû÷åñêèõ ñîáàê . . . . . . . . . .

251

Î òîì, êàê Ðîáåðò, îäåðæàâ ïîáåäó íàä ñàðàöèíàìè, âåðíóëñÿ ê èñòî÷íèêó è ðàçîðóæèëñÿ

253

Î òîì, êàê Ðîáåðò âñëåä çà ïåðâûìè äâóìÿ âûèãðàë è òðåòüå ñðàæåíèå

. . . . . . . . . .

256

Î òîì, êàê îäèí èç èìïåðàòîðñêèõ ðûöàðåé ðàíèë Ðîáåðòà êîïüåì â áåäðî

. . . . . . . .

257

Î òîì, êàê ñåíåøàëü ïîðàíèë ñåáå áåäðî íàêîíå÷íèêîì êîïüÿ, æåëàÿ ââåñòè â çàáëóæäåíèå èìïåðàòîðà è ïîëó÷èòü åãî äî÷ü â æåíû

. . . . . .

260

Î òîì, êàê Áîã ïîñëàë ê îòøåëüíèêó àíãåëà è ïîâåëåë åìó èäòè

â

Ðèì,

èáî

Ðîáåðò

èñïîëíèë ïîëîæåííóþ åìó åïèòèìüþ

. . . . . . . . . .

262

Î òîì, êàê èìïåðàòîðñêàÿ äî÷ü ìèëîñòüþ

Áîæèåé

ïðîèç-

íåñëà ïåðâûå â ñâîåé æèçíè ñëîâà . . . . . . . . . . .

263

Î òîì, êàê îòøåëüíèê ïðèøåë ê Ðîáåðòó è ïîâåëåë åìó ãîâîðèòü, îáúÿâèâ, ÷òî íàêàçàíèå ñâîå îòáûë îí ïîëíîñòüþ è âñå ãðåõè åãî ïðîùåíû 266

Î òîì, êàê Ðîáåðò, ïîâèíóÿñü âîëå Ãîñïîäà, âåðíóëñÿ â Ðèì, ÷òîáû æåíèòüñÿ íà äî÷åðè èìïåðàòîðà

. . . . . . . . .

268

Î òîì, êàê Ðîáåðò ñ ñóïðóãîé ïðèáûëè â Ðóàí, ÷òî â Íîðìàíäèè, ãäå èõ âñòðåòèëè ñ áîëüøèì ïî÷åòîì . . . . . .

269

Î òîì, êàê èìïåðàòîð ïîñëàë ê Ðîáåðòó ãîíöà ñ ïðîñüáîé ïðèéòè è ñïàñòè åãî îò ñàðàöèí

. . . . . . . . . . . .

271

Î òîì, êàê ãåðöîã Ðîáåðò âîçâðàòèëñÿ ïîñëå êàçíè ñåíåøàëÿ â Ðóàí

. . . . . . . . . .

ÈÑÒÎÐÈß ÁÐÀÒÀ ÐÀØÀ î òîì, ïàï îí ïðèøåë â àááàòñòâî íàíèìàòüñÿ íà ñëóæáó, è áûë ïðèíÿò ïðèîðîì, è íàçíà÷åí ïîâà-

273

ðåíêîì

276

Êíèãà, ïîëíàÿ ïðèÿòíîãî âåñåëèÿ è íàñëàæäåíèÿ äëÿ þíîøåñòâà. . . . . . . . . . . . . .

277

Íàïå÷àòàíà â Ëîíäîíå Ýäâàðäîì Àëäè, â äîìå íåïîäàëåêó îò öåðêâè Õðèñòà

. . . . . . .

277

Çàíèìàòåëüíàÿ ïîâåñòü î òîì, êàê äåìîí ïî èìåíè Ðàø ïðèøåë â ìîíàñòûðü íà ñëóæáó íàíèìàòüñÿ . . . . . . . .

277

Î òîì, êàê äåìîí ïî èìåíè Ðàø ïðèøåë â äîì ê áëàãîðîäíîé äàìå è òàéíî ïðèâåë åå ê ñâîåìó õîçÿèíó

. . . . . .

283

Î òîì, êàê äåìîí ïî èìåíè Ðàø ïðèøåë â äîì ê áëàãîðîäíîé äàìå è òàéíî ïðèâåë åå ê ñâîåìó õîçÿèíó

. . . . . .

285

Î òîì, êàê áðàò Ðàø áðîñèë ïîâàðà â êîòåë ñ êèïÿùåé âîäîé, îò÷åãî òîò è óìåð . . .

287

Î òîì, êàê áðàò Ðàø íàðåçàë äëÿ ìîíàõîâ äóáèí, ÷òîáû òå ìîãëè èìè äðàòüñÿ . . . . .

291

Î òîì, êàê áðàò Ðàø âûìàçàë äåãòåì ïîâîçêó è ñëàâíî óãîñòèëñÿ â äåðåâíå

. . . . . .

297

Î òîì, êàê ïðèîð íàçíà÷èë Ðàøà ïîíîìàðåì ìîíàñòûðñêîé öåðêâè è âåëåë åìó ñëåäèòü çà òåì, êòî èç áðàòüåâ íå ïîñåùàåò çàóòðåíþ, è äîêëàäûâàòü îá ýòîì . . .

302

Î òîì, êàê Ðàø õîäèë ãóëÿòü, äà îïîçäàë äîìîé, à ïî ïóòè íàøåë êîðîâó è ðàçäåëèë åå íà äâå ÷àñòè, èç êîòîðûõ îäíó âçâàëèë íà ïëå÷î è ïðèíåñ ñ ñîáîé, à äðóãóþ îñòàâèë ëåæàòü íà ìåñòå; è î òîì, êàê ïðèãîòîâèë îí äëÿ áðàòüåâ óæèí . . . . . .

307

Î òîì, êàê ìîíàñòûðñêèé êðåñòüÿíèí èñêàë ñâîþ êîðîâó è êàê íà îáðàòíîì ïóòè çàñòèãëà åãî íî÷ü, òàê ÷òî îí áûë ïðèíóæäåí çàáðàòüñÿ â äóïëî, è î âèäåíèè, êîòîðîå åìó áûëî

. . . . . . . .

309

Î òîì, êàê íà ñëåäóþùåå óòðî êðåñòüÿíèí, ïðÿòàâøèéñÿ â äóïëå äåðåâà, ïîøåë ê ïðèîðó è ïåðåñêàçàë åìó âñå, ÷òî

ñëûøàë,

âêëþ÷àÿ

è

ñëîâà áðàòà Ðàøà, êîòîðûé îêàçàëñÿ äåìîíîì . . . . . .

314

Æàëîáà Ðàøà ïîñëå èçãíàíèÿ åãî èç ìîíàñòûðÿ . . . . . . . .

319

Î òîì, êàê áðàò Ðàø ïðèøåë ê êðåñòüÿíèíó, êîòîðûé ðàáîòàë â

ïîëå,

íà

ñëóæáó

íàíè-

ìàòüñÿ . . . . . . . . . . . .

321

Î òîì, êàê Ðàø âåðíóëñÿ äîìîé ÷èñòèòü

êîíþøíþ

è

íà-

øåë ïîä ÿñëÿìè ñâÿùåííèêà, ïðèêðûòîãî ñîëîìîé

. .

327

Î òîì, êàê Ðàø âåðíóëñÿ äîìîé è, íàéäÿ ñâÿùåííèêà â êîðçèíå äëÿ ñûðà, ïðîòàùèë åãî ÷åðåç âåñü ãîðîä

. . . .

329

Î òîì, êàê Ðàø ñòàë ñëóãîé îäíîãî äæåíòëüìåíà, è îá èçãíàíèè áåñà èç òåëà åãî äî÷åðè

. . . . . . . . . . . . .

ÁÈÁËÈÎÃÐÀÔÈß

332

339

Òåêñòû ðîìàíîâ ïóáëèêóþòñÿ ïî èçäàíèÿì: . . . . . . . . . .

340

Âî âñòóïèòåëüíîé ñòàòüå öèòèðóþòñÿ ïðîèçâåäåíèÿ ñðåäíåâåêîâûõ àâòîðîâ è ïèñàòåëåé Íîâîãî âðåìåíè:

. . . .

343

The Lyfe of Virgilius The Famoust Historie of Fryer Bacon The Historie Frier Rush The Lyfe of Robert the Deuyl Àâòîð ïðîåêòà Íèêîëàé Ãîðåëîâ Ïåðåâîä ñ àíãëèéñêîãî Íàòàëüè Ìàñëîâîé  êàæäîé ñòðàíå êíèãîïå÷àòàíèå ðàçâèâàëîñü ïîñâîåìó. Èâàíó Ôåäîðîâó, íàïðèìåð, ïðèøëîñü äàæå â Ïîëüøó óåõàòü, èáî ¾âíîâü èçîáðåòåííûé ñïîñîá ðàñïðîñòðàíåíèÿ ðóêîïèñåé ïîñðåäñòâîì ìàøèí¿ (ñëîâà Âàëüòåðà Ñêîòòà, âëîæåííûå â

óñòà Ëþäîâèêà XI) áûë ïðèçíàí ó íàñ äåëîì áåñîâñêèì.  Àíãëèè íà÷àëî êíèãîïå÷àòàíèþ ïîëîæèë â êîíöå XV âåêà Óèëüÿì Êàêñòîí, èçäàâøèé ¾Ñìåðòü Àðòóðà¿ Òîìàñà Ìýëîðè, à òàêæå öåëóþ ñåðèþ ðûöàðñêèõ ðîìàíîâ è ïîäáîðêó íàðîäíûõ êíèã, êîòîðûå ïîëüçîâàëèñü ó ÷èòàòåëåé îñîáûì ñïðîñîì. Çàíèìàòåëüíîñòü ïðèâëåêëà Êàêñòîíà è ïðîäîëæàòåëåé åãî äåëà â àíîíèìíûõ ïðîèçâåäåíèÿõ  ðîìàíàõ íà òåìû íå ñîâñåì ðûöàðñêèå, çàòî äîñòóïíûå øèðîêîé ïóáëèêå. Èñòîêè ýòèõ ðîìàíîâ, ìåæäó ïðî÷èì, áûëè â îäíèõ è òåõ æå êíèãàõ  ñðåäíåâåêîâûõ ýíöèêëîïåäèÿõ, è â ïåðâóþ î÷åðåäü  â ¾Âåëèêîì çåðöàëå¿ Âèíñåíòà èç Áîâý, äîìèíèêàíñêîãî ìîíàõà, æèâøåãî â XIII âåêå. Åãî ¾Çåðöàëî¿ (õîòÿ íàä ýíöèêëîïåäèåé òðóäèëñÿ, êàê ïðèíÿòî òåïåðü ãîâîðèòü, êîëëåêòèâ àâòîðîâ)  íåïîäúåìíûå òîìà, ïî îáúåìó ãîòîâûå ïîñïîðèòü ñ ñîâðåìåííûìè ýíöèêëîïåäèÿìè, à ïî ñîäåðæàíèþ îíè áûëè äëÿ ñâîåãî âðåìåíè àáñîëþòíî èñ÷åðïûâàþùèìè. Èìåííî èç ¾Èñòîðè÷åñêîãî çåðöàëà¿ Êàêñòîí ïî÷åðïíóë íåìàëî ñâåäåíèé äëÿ êíèãè î Êàðëå Âåëèêîì (âî âñÿêîì ñëó÷àå, ïåðåâîä÷èê è èçäàòåëü

ñ÷èòàë íóæíûì òàê óòâåðæäàòü  ¾äëÿ ñîëèäíîñòè¿). Âèíñåíòó èç Áîâý è åãî ýíöèêëîïåäèè îáÿçàí ñâîèì øèðîêèì ðàñïðîñòðàíåíèåì è êðóã ïðåäàíèé, ñòàâøèé îñíîâîé ðîìàíà î Âåðãèëèè, êîòîðûé îòêðûâàåò ýòó êíèãó. Ïî÷åìó Âåðãèëèþ òàê íå ïîâåçëî?  ñðåäíåâåêîâîé ëèòåðàòóðå îí ïîñòåïåííî ïðåâðàòèëñÿ èç âåëèêîãî ïîýòà â íåêðîìàíòà è âîëøåáíèêà, êîëäóíà, òâîðÿùåãî ðàçíîîáðàçíûå ÷óäåñà. Âèíîé òîìó, åñòåñòâåííî, íåìàëûå òðóäíîñòè, âñòðå÷àâøèåñÿ íà ïóòè òåõ øêîëÿðîâ, êîòîðûì ïðèõîäèëîñü îäîëåâàòü êðÿæè ¾Ýíåèäû¿  ïðîèçâåäåíèÿ, ïðÿìî ñêàæåì, íå ñàìîãî ëåãêîãî äëÿ ÷òåíèÿ. Êðîìå òîãî, ñûãðàëà ñâîþ ðîëü è ðåïóòàöèÿ Àïóëåÿ, óæå ïðè æèçíè îáâèíåííîãî â çàíÿòèÿõ ìàãèåé è âûíóæäåííîãî îïðàâäûâàòüñÿ. Ïîíÿòíîå äåëî, åñëè îäèí ïèñàòåëü-êëàññèê ¾ïðèâëåêàëñÿ¿ çà âåäîâñòâî, òî, ñ òî÷êè çðåíèÿ ñðåäíåâåêîâûõ ïîñëóøíèêîâ, çóáðèâøèõ ¾Ýíåèäó¿, è äðóãîé äîëæåí áûòü íè÷åì íå ëó÷øå. Òàê ñôîðìèðîâàëàñü ëåãåíäà. Ïåðâûå óïîìèíàíèÿ î òîì, ÷òî Âåðãèëèé áûë íå òîëüêî ïîýòîì, îòíîñÿòñÿ ê ñåðåäèíå XII âåêà.

Åùå Èîàíí Ñîëñáåðèéñêèé (1115/20  1174) ãîâîðèë î íåîáû÷íîì äàðå Âåðãèëèÿ. Òàê, â ïåðâîé êíèãå ¾Ïîëèêðàòèêà¿ îí ïåðåñêàçûâàåò ïðèìå÷àòåëüíûé àíåêäîò: ¾Ìàíòóàíñêèé êîëäóí ñïðîñèë Ìàðöåëëà, êàêîé ñïîñîá îí ñ÷èòàåò áîëåå äåéñòâåííûì äëÿ èñòðåáëåíèÿ ïòèö: ïðåäïî÷åë áû îí íàó÷èòü îäíó ïòèöó óáèâàòü âñåõ ïðî÷èõ èëè ñîçäàòü ìóõó äëÿ èñòðåáëåíèÿ ìóõ. Ïîâåäàâ îá ýòîì âîïðîñå ñâîåìó äÿäå Àâãóñòó, îí, ñëåäóÿ åãî ñîâåòó, ïðåäïî÷åë èçãîòîâèòü ìóõó, êîòîðàÿ èçãîíèò âñåõ ìóõ èç Ýíåàïîëÿ è èçáàâèò ãîðîä îò íåèçëå÷èìîé ÷óìû. Òàê è áûëî ñäåëàíî: ñîâåðøåííî î÷åâèäíî, ÷òî ïðåäïî÷òåíèå, ñäåëàííîå ðàäè ÷üåãî áû òî íè áûëî ÷àñòíîãî óäîâîëüñòâèÿ, ïîøëî âñåì íà ïîëüçó¿. Èòàê, ìóõà áûëà ñîçäàíà ñ êîíêðåòíîé öåëüþ è ïî ñóòè ñâîåé ñòàëà âîïëîùåíèåì òîãî ïðèíöèïà ïîëåçíîñòè, êîòîðûé ñ áëåñêîì ìíîãèìè âåêàìè ïîçæå îïðîâåðã ðîññèéñêèé Ëåâøà, áëîõó ïîäêîâàâøèé. Èîàíí Ñîëñáåðèéñêèé òàêæå ïðèâîäèë â ïðèìåð íåêîåãî ñòîèêà ïî èìåíè Ëþäîâèê, êîòîðûé ¾ïðîæèë äîëãîå âðåìÿ â èçãíàíèè â Àïóëèè, íî äàæå ïîñëå ìíîãî÷èñëåííûõ áäåíèé, ïðîäîë-

æèòåëüíûõ ïîñòîâ è ìíîãèõ èçíóðèòåëüíûõ òðóäîâ, ñòîëü íåñ÷àñòíûõ è áåñïîëåçíûõ ïîèñêîâ, ïðèâåç îáðàòíî âî Ôðàíöèþ ñêîðåå êîñòè Âåðãèëèÿ, ÷åì åãî äóõ¿. Àëåêñàíäð Íåêàì â êíèãå ¾Î ïðèðîäå âåùåé¿ ðàññêàçûâàë ïðî Âåðãèëèÿ: ¾Ìàòóàíñêîìó ïåâöóïðîðîêó îáÿçàí Íåàïîëü; îíûé, åäâà íå ïîãèáøèé èç-çà ìíîæåñòâà ïèÿâîê, áûë ñïàñåí Ìàðîíîì, áðîñèâøèì íà äíî êîëîäöà ïèÿâêó çîëîòóþ. È âîò, êîãäà ïî ïðîøåñòâèè ìíîãèõ ëåò êîëîäåö ðåøèëè ïî÷èñòèòü è èçâëåêëè åå îòòóäà, ãîðîä òóò æå íàâîäíèëî öåëîå ïîë÷èùå ïèÿâîê, è íå óãîìîíèëàñü íàïàñòü äî òîé ïîðû, ïîêóäà çîëîòàÿ ïèÿâêà íå áûëà ïîìåùåíà îáðàòíî â êîëîäåö. Èçâåñòíî òàêæå, ÷òî íà ðûíêå Íåàïîëÿ ìÿñî íå ìîãëî íàõîäèòüñÿ äîëãîå âðåìÿ è òóõëî, òàê ÷òî äàæå ìÿñíèêè áûëè âûíóæäåíû ïîñòèòüñÿ. Íî ìóäðîñòü Âåðãèëèÿ èçáàâèëà îò ýòîãî íåóäîáñòâà: îí çàêðûë ìÿñíîé ðûíîê è ñäîáðèë ìÿñî íåçíàìî êàêîé òðàâîþ, òàê ÷òî è ïî ïðîøåñòâèè ïÿòèñîò ëåò îíî îñòàåòñÿ ñâåæèì è îáëàäàåò ïðèÿòíûì çàïàõîì, ñëàäîñòü êîòîðîãî äîñòîéíà âñÿ÷åñêîé ïîõâàëû. À ÷òî ñêàçàòü î òîì, ÷òî ýòîò ñà-

ìûé ïîýò ñàäèê ñâîé îêðóæèë è îáíåñ íåïîäâèæíûì âîçäóõîì, ñëîâíî çàáîðîì èëè îãðàäîé? À ÷òî ñêàçàòü î òîì, ÷òî îí ïîñòðîèë âîçäóøíûé ìîñò, ïî êîòîðîìó îáûêíîâåííî îòïðàâëÿëñÿ â ñîîòâåòñòâèè ñî ñâîèì æåëàíèåì, êóäà åìó íóæíî áûëî?  Ðèìå æå îí âîçâåë çíàìåíèòûé äâîðåö, â êîòîðîì ñòîÿëî äåðåâÿííîå èçîáðàæåíèå êàæäîé èç îáëàñòåé, äåðæàâøåå â ðóêå êîëîêîë. È êàê òîëüêî êàêîå-íèáóäü öàðñòâî ðåøàëîñü ïîêîëåáàòü ìîãóùåñòâî Ðèìñêîé èìïåðèè, òóò æå ïðåäàòåëüñêîå èçîáðàæåíèå ïðèíèìàëîñü áèòü â êîëîêîë. À ìåäíûé âîèí, âîññåäàâøèé íà ìåäíîì êîíå, íàõîäèâøåìñÿ íà ñàìîé âåðõóøêå ýòîãî äâîðöà, ïîòðÿñàÿ êîïüåì, ïîâîðà÷èâàëñÿ â íóæíóþ ñòîðîíó. Ýòà îáëàñòü, èç ñòðàõà ïåðåä ðèìñêèì þíîøåñòâîì, ãîòîâûì òóò æå ïîãðóçèòüñÿ íà êîðàáëè è îòïðàâèòüñÿ ïî âîëå ñåíàòîðîâ è ðîäèòåëåé âîåâàòü ïðîòèâ âðàãîâ Ðèìñêîé èìïåðèè, íå òîëüêî îòêàçûâàëàñü îò çàäóìàííîãî ïðåñòóïëåíèÿ, íî è îáðóøèâàëà ñâîé ãíåâ íà òåõ, êòî ê íåìó ïîäòàëêèâàë. Êîãäà æå ïðîñëàâëåííîãî ïåâöà ñïðàøèâàëè, äî êîèõ ïîð áîãàìè áóäåò ñîõðàíÿòüñÿ ýòî çíàòíîå ñòðîåíèå, îí èìåë

îáûêíîâåíèå îòâå÷àòü: Ïðîñòîèò, ïîêóäà íå ðîäèò äåâñòâåííèöà". Ñëûøàâøèå ýòî ôèëîñîôû ðàäîâàëèñü, ðàññóæäàÿ: Âèäíî, îíî áóäåò ñòîÿòü âå÷íî". Îäíàêî, êàê óòâåðæäàþò, ñ ðîæäåíèåì Ñïàñèòåëÿ ýòîò çíàìåíèòûé äâîðåö âíåçàïíî ïðåâðàòèëñÿ â ïðàõ¿.  êîíöå XII âåêà îòïðàâèâøèéñÿ â Èòàëèþ Êîíðàä Êâåðôóðòñêèé áûë óæå óâåðåí, ÷òî ñàì ãîðîä Íåàïîëü ïîñòðîåí Âåðãèëèåì.  ïèñüìå, ïîñëàííîì èç Èòàëèè â ðîäíîé Õèëüäåñãàéì, Êîíðàä  ÷åëîâåê, íå ÷óæäûé êëàññè÷åñêîé ó÷åíîñòè, ïèñàë: ¾Âèäåëè ìû èñêóñíîå òâîðåíèå Âåðãèëèÿ  Íåàïîëü, âåäü ïðÿæà ñåñòåð-ïàðîê ïðèâåëà ê.òîìó, ÷òî ñòåíû ýòîãî ãîðîäà, çàëîæåííûå è âîçâåäåííûå ýòèì ôèëîñîôîì, íàì âûïàëî óíè÷òîæèòü ïî ïîâåëåíèþ èìïåðàòîðà. È íå ïîìîã æèòåëÿì ãîðîäà òîò ñàìûé èäîë, ÷òî áûë ñ ïîìîùüþ ìàãè÷åñêîãî èñêóññòâà ïîìåùåí ñêâîçü êðîõîòíîå îòâåðñòèå ýòèì ñàìûì Âåðãèëèåì â ñòåêëÿííûé ñîñóä, â öåëîñòíîñòè êîòîðîãî áûëî çàêëþ÷åíî òàêîå ñâîéñòâî, ÷òî äî òåõ ïîð, ïîêóäà ñîñóä îñòàåòñÿ íåâðåäèìûì, ãîðîä íå ïðåòåðïèò íèêàêîãî óðîíà. Êîãäà è ñîñóä, è

ñòåíû îêàçàëèñü â êàøåé âëàñòè, ìû ñòåíû ñíåñëè, õîòÿ ñîñóä îñòàâàëñÿ öåëûì. Ñêîðåå âñåãî ãîðîä ïîäâåðãñÿ ðàçðóøåíèþ ïîòîìó, ÷òî ñîñóä áûë òðåñíóòûì.  òîì æå ñàìîì ãîðîäå ñòîèò ìåäíûé êîíü, ñäåëàííûé Âåðãèëèåì ñ ïîìîùüþ ìàãè÷åñêèõ çàêëèíàíèé òàêèì îáðàçîì, ÷òî äî òåõ ïîð, ïîêà îí îñòàåòñÿ íåâðåäèìûì, íè îäíà ëîøàäü íå ìîæåò ðàññåäëàòüñÿ. À âñå îòòîãî, ÷òî çåìëÿ ýòà îáëàäàëà îò ïðèðîäû òàêèì ñâîéñòâîì: ïðåæäå ñîîðóæåíèÿ ýòîãî ìåäíîãî êîíÿ íè îäèí êîíü íå ìîã íåñòè âñàäíèêà, íå ïåðåëîìàâ ñåáå õðåáåò. Òàì æå ðàñïîëîæåíû óêðåïëåííûå âðàòà, âîçâåäåííûå íàïîäîáèå çàìêà, ñ ìåäíûìè ñòâîðêàìè, êîòîðûå íûíå íàõîäÿòñÿ â ðóêàõ ïðèâåðæåíöåâ èìïåðàòîðà, òàê âîò, òàì ñîîðóäèë Âåðãèëèé ìåäíóþ ìóõó, è äî òåõ ïîð, ïîêóäà îíà îñòàåòñÿ íåâðåäèìîé, íè îäíà ìóõà íå ìîæåò ïðîíèêíóòü â ïðåäåëû ãîðîäà.  áëèçëåæàùåì çàìêå, íà âîçâûøåííîñòè, ðàñïîëîæåííîé ìåæäó ãîðîäîì è ìîðåì, íàõîäÿòñÿ êîñòè Âåðãèëèÿ, è åñëè èõ âûíåñòè íà ñîëíå÷íûé ñâåò, òî íåáåñà òóò æå òåìíåþò, ìîðå ïðåîáðàæàåòñÿ äî ñàìûõ ãëóáèí, ïîäíèìàåòñÿ áóðÿ è ãðîõî÷åò ãðîì. Ýòî ìû âèäå-

ëè è ïðîâåðÿëè ëè÷íî. Ïîáëèçîñòè ðàñïîëîæåíî ìåñòå÷êî Áàéè, î êîòîðîì óïîìèíàþò ìíîãèå àâòîðû, ýòî òàì íàõîäÿòñÿ êóïàëüíè Âåðãèëèÿ, ïîìîãàþùèå îò âñÿêèõ òåëåñíûõ íåäóãîâ. Ñðåäè ýòèõ êóïàëåí îäíà âûäåëÿåòñÿ ñâîèìè ðàçìåðàìè è çíà÷åíèåì  â íåé ñòîÿò ñòàòóè, íûíå óæå ïîñòðàäàâøèå îò âðåìåíè, è êàæäàÿ èç íèõ èçîáðàæàåò êàêîé-ëèáî òåëåñíûé íåäóã. Òàì ñòîÿò è èíûå ãèïñîâûå ñòàòóè, êàæäàÿ èç êîòîðûõ óêàçûâàåò íà îäíó êóïàëüíþ, ïîìîãàþùóþ îò îïðåäåëåííîãî íåäóãà. Òàì æå ðàñïîëîæåí ïðåâîñõîäíî âûñòðîåííûé äâîðåö Ñèâèëëû, à â íåì êóïàëüíÿ, êîòîðàÿ íûíå íàçûâàåòñÿ êóïàëüíåé Ñèâèëëû. Òàì æå íàõîäèòñÿ äâîðåö, îòêóäà, êàê óòâåðæäàþò, Ïàðèñ ïîõèòèë Åëåíó. Âîçâðàùàåìñÿ ê õîäó íàøåãî ïîâåñòâîâàíèÿ, òàê â Íåàïîëå ðàñïîëîæåíû íåêèå âîðîòà, êîòîðûå íàçûâàþòñÿ æåëåçíûìè âðàòàìè,  ýòî òàì Âåðãèëèé çàêëþ÷èë âñåõ çìåé, â èçîáèëèè îáèòàâøèõ â ýòîì êðàå, ïîòîìó ÷òî â òåõ ìåñòàõ ìíîæåñòâî ïîäçåìíûõ ïîñòðîåê è êðèïò. È åäèíñòâåííî ýòèõ âîðîò èç âñåõ ïðî÷èõ ìû âåñüìà áî-

ÿëèñü: êàê áû çàêëþ÷åííûå çìåè íå âûáðàëèñü èç ñâîåé òåìíèöû è íå ïîêóñàëè æèòåëåé.  òîì æå ñàìîì ãîðîäå åñòü ðûíîê, ïîñòðîåííûé Âåðãèëèåì òàêèì îáðàçîì, ÷òî ìÿñî óáèòûõ íà íåì æèâîòíûõ â òå÷åíèå øåñòè íåäåëü îñòàåòñÿ ñâåæèì è íåâðåäèìûì; åñëè æå óíåñòè ìÿñî îòòóäà, òî îíî ïîðòèòñÿ è ïîêðûâàåòñÿ ãíèëüþ. Çà ãîðîäîì ðàñïîëîæåíà ãîðà Âåçóâèé, èç êîòîðîé êàæäîå äåñÿòèëåòèå èçâåðãàëñÿ îãîíü, ïðèíîñèâøèé ñ ñîáîé ìíîæåñòâî çëîâîííîãî ïåïëà. Âåðãèëèé ïðîòèâîïîñòàâèë åìó ìåäíîãî ÷åëîâåêà, äåðæàùåãî âçâåäåííóþ áàëëèñòó ñî ñòðåëîé, ïðèñòàâëåííîé ê ñòðóíå. È âîò îäèí êðåñòüÿíèí, óäèâëÿÿñü, ÷òî áàëëèñòà âñåãäà óãðîæàåò è íèêîãäà íå ñòðåëÿåò, îòïóñòèë ñòðóíó. Îñâîáîäèâøàÿñÿ ñòðåëà ïîðàçèëà æåðëî ãîðû, îòêóäà ñòàëî ïîñòîÿííî ïîäíèìàòüñÿ ïëàìÿ, êîòîðîå è ïî ñèþ ïîðó íå óäàåòñÿ îáóçäàòü. Çà ãîðîäîì ðàñïîëîæåí îñòðîâ, êîòîðûé â íàðîäå íàçûâàåòñÿ Èñêëà, ãäå ïîñòîÿííî èçâåðãàåòñÿ îãîíü è ñåðíûé äûì. Ýòî ïîñòåïåííî ðàçúåëî êàìíè êëàäêè ðàñïîëîæåííîãî ïîáëèçîñòè çàìêà è ñàì óòåñ, íà êîòîðîì ýòîò çàìîê íàõîäèëñÿ,

ïðè÷åì òàê, ÷òî îò çàìêà íå îñòàëîñü è ñëåäà. Äîïîäëèííî óòâåðæäàþò, ÷òî òàì ðàñïîëîæåíî æåðëî àäà è ìåñòî êàðû. Åùå ðàññêàçûâàþò, ÷òî â òîì ñàìîì ìåñòå Ýíåé ñõîäèë â ïðåèñïîäíþþ. Òàì â íåêîé ÷åðíîé äîëèíå, îáåçîáðàæåííîé ñåðíûìè èñïàðåíèÿìè, â äåâÿòîì ÷àñó ñóááîòíåãî äíÿ ïîÿâëÿþòñÿ ïòèöû, êîòîðûå îòäûõàþò â òîé äîëèíå ïî âîñêðåñåíüÿì, à âå÷åðîì ñ âåëèêèì è ãîðüêèì ïëà÷åì èñ÷åçàþò è íå ïîÿâëÿþòñÿ ñíîâà äî òåõ ïîð, ïîêóäà íå íàñòóïèò âå÷åð ñóááîòû. À èñ÷åçàþò îíè â ïûëàþùåì îçåðå. Íåêîòîðûå ñ÷èòàþò èõ çàáëóäøèìè äóøàìè èëè äåìîíàìè. Òàì æå ðàñïîëîæåíà ãîðà Áàðáàðî, êóäà ìû ïîïàëè ïî ïîäçåìíîé äîðîãå, êîòîðàÿ èäåò ïðÿìî ïîñðåäè îãðîìíîé ãîðû ñêâîçü àäñêóþ òüìó, ñëîâíî ñïóñêàÿñü ïðÿìî â ïðåèñïîäíþþ.  óòðîáå ýòîé ãîðû ðàñïîëîæåíû îãðîìíûå ïîäçåìíûå äâîðöû è âèëëû, ïîäîáíûå áîëüøèì ãîðîäàì, à òàêæå ïîäçåìíûå êèïÿùèå ðåêè, èõ âèäåëè íåêîòîðûå èç íàøèõ, ïðîøåäøèå ïîä çåìëåé íå ìåíåå äâóõ ìèëü. Óòâåðæäàþò, ÷òî òàì õðàíÿòñÿ ñîêðîâèùà ñåìè öàðåé, êîòîðûå îõðàíÿþò äåìîíû, çàêëþ÷åííûå â ìåäíûå ñòàòóè, à ñòàòóè ýòè íàâî-

äÿò óæàñ ñâîèì âèäîì: îäíè äåðæàò íàòÿíóòûé ëóê, äðóãèå ìå÷, òðåòüè íàáðàñûâàþòñÿ íà äðóãèõ. Ìû âèäåëè ýòî è ìíîãîå äðóãîå, íî îáî âñåì ïî îòäåëüíîñòè è íå ïðèïîìíèòü¿. Ñî âðåìåíåì ñþæåòû è ïðåäàíèÿ íàêàïëèâàëèñü. Äðóãîé ïèñàòåëü, ðîäîì èç Àíãëèè, Ãåðâàçèé Òèëüñáåðèéñêèé (êîíåö XII  íà÷àëî XIII â.), ñîñòàâèë

ñî÷èíåíèå

¾Èìïåðàòîðñêèå

äîñóãè¿,

ïðèçâàííîå ðàçâëåêàòü è îáðàçîâûâàòü âëàñòü èìóùèõ, â ïåðâóþ î÷åðåäü ñâîåãî ïîêðîâèòåëÿ, èìïåðàòîðà Îòòîíà IV.  ÷èñëå ïðî÷åãî, à èíòåðåñû Ãåðâàçèÿ áûëè êðàéíå ðàçíîîáðàçíûìè, ïèñàòåëü îòìåòèë: ¾Íàì èçâåñòíî, ÷òî â Êàìïàíüè, ãîðîäå íåàïîëèòàíñêîì, Âåðãèëèé ñ ïîìîùüþ ìàòåìàòè÷åñêîãî èñêóññòâà ïîñòàâèë ìåäíóþ ìóõó, êîòîðàÿ, êàê áûëî ïðîâåðåíî íà äåëå, îáëàäàëà ñëåäóþùèì ñâîéñòâîì: ïîêà îíà îñòàâàëàñü íà òîì ìåñòå â öåëîñòè è ñîõðàííîñòè, â ýòîò âåñüìà îáøèðíûé ãîðîä íè îäíà ìóõà íå çàëåòàëà¿. Ãåðâàçèé, ñàì ïîáûâàâøèé â Íåàïîëå, ðàññêàçûâàåò è î äðóãèõ òâîðåíèÿõ Âåðãèëèÿ: ¾Â Íåàïîëå, ãîðîäå Êàìïàíüè, åñòü ðûíîê, â ñòåíó êîòîðîãî Âåðãèëèé âäåëàë ÷åðåïîê, îáëàäàþùèé

òàêèì ñâîéñòâîì, ÷òî íèêàêîå ìÿñî, ïîêóäà îíî íàõîäèòñÿ íà ýòîì ðûíêå, ñêîëü áû ñòàðûì îíî íè áûëî, íå èçäàåò äóðíîãî çàïàõà è íå òåðÿåò ñâîåãî âèäà, à îñòàåòñÿ ïðåæíèì íà âêóñ.  òîì æå ñàìîì ãîðîäå ñòîÿò âðàòà Ãîñïîäíè, ñìîòðÿùèå â ñòîðîíó Íîëû, ãîðîäà, êîòîðûé ïðåæäå âõîäèë â Êàìïàíüþ, ïðè âõîäå â íèõ äîðîãà, èñêóñíî âûëîæåííàÿ êàìíÿìè. Ïîä ýòîé äîðîãîé Âåðãèëèé çàïå÷àòàë âñåõ âðåäîíîñíûõ òâàðåé, îòñþäà, õîòÿ ãîðîä íå ìàë è ïîêîèòñÿ íà ïîäçåìíûõ êîëîííàõ, íè â ïåùåðàõ, íè â ïîäçåìíûõ õîäàõ èëè ñàäàõ, ðàñïîëîæåííûõ âíóòðè ãîðîäñêèõ ñòðîåíèé, íèêîãäà íå âñòðåòèøü ñìåðòîíîñíûõ ïðåñìûêàþùèõñÿ. Â-òðåòüèõ, âîò ÷òî ìíå óäàëîñü èñïûòàòü íà ñåáå, õîòÿ ÿ îá ýòîì íå âåäàë: òîëüêî ñ÷àñòëèâûé ñëó÷àé ïîäàðèë ìíå è çíàíèå, è ïîäòâåðæäåíèå íà äåëå. Îäíàêî åñëè áû ìíå íå äîâåëîñü ñàìîìó èçáåæàòü îïàñíîñòè, ÿ âðÿä ëè áû ïîâåðèë ïîäîáíîìó ðàññêàçó. Òàê âîò, â òîò ãîä, êîãäà áûëà îñàæäåíà Àêðà, íàêàíóíå ïðàçäíèêà Èîàííà Êðåñòèòåëÿ ÿ íàõîäèëñÿ â Ñàëåðíî. È âäðóã âíåçàïíî êî ìíå ïðèõîäèò ðàäîñòíûé õîçÿèí, ñ êîòîðûì ÿ ñâÿçàí óçàìè äëèòåëüíîãî ñîâìåñò-

íîãî ó÷åíèÿ è ïðåáûâàíèÿ ïðè äâîðå ìîåãî ãîñïîäèíà, ñâåòëåéøåãî ïðàâèòåëÿ, êîðîëÿ Àíãëèè Ãåíðèõà, äåäà Âàøåãî, òàê ÷òî îíûé õîçÿèí ñòàë ìíå óæå íå ïîñòîðîííèì, ýòî ÿ â íåì âèäåë ñåáÿ ñî ñòîðîíû. Ñòîëü ðåäêàÿ ïðèâÿçàííîñòü íàïîëíèëà ðàäîñòüþ ñåðäöå ìîå, îáðàäîâàëè òàêæå è âåñòè, êîòîðûå âåðíûé ïîñëàíåö ïðèíåñ ìíå, î ïðåóñïåâàíèè íàøèõ ðîäñòâåííèêîâ, êîòîðûì îí ïðèõîäèëñÿ ñàìîé áëèçêîé ðîäíåé  åæåëè íå ïî êðîâè, òî ïî ñèëå âçàèìíîé ëþáâè. Îí óæå ñîáèðàëñÿ îòïëûòü çà ìîðå, íî ìîèìè ìîëèòâàìè çàäåðæàëñÿ äîëüøå. Ýòî áûë Ôèëèïï, ñûí ïî÷èâøåãî ïàòðèöèÿ, ãðàôà Ñîëñáåðèéñêîãî, ÷üÿ ïëåìÿííèöà ïðèíåñëà â êà÷åñòâå ïðèäàíîãî Ñîëñáåðèéñêîå ãåðöîãñòâî Âàøåìó äÿäå, ãîñïîäèí èìïåðàòîð. Âîëåé-íåâîëåé ìîé äðóã áûë âûíóæäåí îòïðàâèòüñÿ â ãîðîä Íîëó, ãäå â òî âðåìÿ èç-çà ìÿòåæíûõ ïàëåðìöåâ è ëåòíåãî çíîÿ ïî ïîâåëåíèþ ìîåãî ãîñïîäèíà, ñèÿòåëüíîãî êîðîëÿ Ñèöèëèè Âèëüãåëüìà, íàõîäèëîñü ìîå æèëèùå. ×òî äàëüøå? Ïî ïðîøåñòâèè íåñêîëüêèõ äíåé ìû ðåøèëè îòïðàâèòüñÿ â Íåàïîëü, èáî ýòîò ïóòü áûë, ïîæàëóé, áîëåå áåçîïàñíûì è ñóëèë ìåíüøèå èç-

äåðæêè. Ìû ïðèáûëè â ãîðîä, ãäå âîñïîëüçîâàëèñü ãîñòåïðèèìñòâîì Èîàííà Ïèíàòåëëè, íåàïîëèòàíñêîãî àðõèäüÿêîíà, ìóæà âûäàþùèõñÿ çíàíèé, äîáðîäåòåëè è âåðû. Ýòî îí áûë ìîèì íàñòàâíèêîì â êàíîíè÷åñêîì ïðàâå, êîãäà ÿ ó÷èëñÿ â Áîëîíüå. Ìû áûëè ïðèíÿòû èì ñ ðàäîñòüþ, èçëîæèëè öåëü ñâîåãî ïðèáûòèÿ, è îí, óâèäåâ, ñêîëü ãîðÿ÷î íàøå ñòðåìëåíèå, ïîêóäà íàêðûâàëè íà ñòîë, îòïðàâèëñÿ âìåñòå ñ íàìè ê ìîðþ. Íå ïðîøëî è ÷àñà, êàê â ñîîòâåòñòâèè ñ êðàòêîñòüþ íàøåãî ðàññêàçà íàøåëñÿ êîðàáëü, ãîòîâûé âçÿòü íàñ çà ïîäõîäÿùóþ ïëàòó, êîòîðûé ïî íàñòîÿíèþ ïóòíèêîâ áûë ãîòîâ ïîñïåøèòü ñ îòïëûòèåì. Ïî äîðîãå â äîì õîçÿèíà ðå÷ü çàøëà î òîì, áëàãîäàðÿ ÷åìó íàì âî âñåõ íàøèõ æåëàíèÿõ óäàëîñü ñòîëü áûñòðî äîáèòüñÿ óñïåõà. Ìû íå âåäàëè è óäèâëÿëèñü, êàêîâà ìîãëà áûòü èñòèííàÿ ïðè÷èíà, è òîãäà àðõèäüÿêîí ñïðîñèë: À ÷åðåç êàêèå âîðîòà âû ïðèáûëè â ãîðîä?" Êîãäà ÿ ðàññêàçàë, ÷åðåç êàêèå èìåííî, îí  ÷åëîâåê ïðîíèöàòåëüíûé è ïîíèìàþùèé  äîáàâèë: Âûõîäèò, íåñïðîñòà âàì òàê ñêîðî ñòàëà ñîïóòñòâîâàòü óäà÷à. Ìîëþ âàñ, ïðèçíàéòåñü ìíå ïî

ïðàâäå, à ñ êàêîãî âõîäà âû âîøëè  ñ ïðàâîãî èëè ñ ëåâîãî?" Ìû îòâåòèëè: Êîãäà ìû äîñòèãëè âîðîò, ëåâûé âõîä îêàçàëñÿ áëèæå ê íàì, íî âäðóã ïîÿâèëñÿ îñåë, ãðóæåííûé ïîëåíüÿìè, è ïîýòîìó íàì ïðèøëîñü ñâåðíóòü âïðàâî". Àðõèäüÿêîí ñêàçàë: Äà áóäåò âàì èçâåñòíî, êàêîå ÷óäî â ýòîì ãîðîäå ñîòâîðèë Âåðãèëèé. Ïîéäåìòå ê òîìó ìåñòó, è ÿ ïîêàæó âàì, ÷òî ýòèìè âîðîòàìè Âåðãèëèé îñòàâèë î ñåáå ïàìÿòü íà çåìëå". Êîãäà ìû äîáðàëèñü, îí ïîêàçàë íàì, ÷òî ïðàâàÿ ñòîðîíà âîðîò óêðàøåíà ãîëîâîé, ñäåëàííîé èç ïàðîññêîãî ìðàìîðà, ÷åé îñêàë âûçûâàåò ñìåõ, ðàäîñòü è âåñåëüå. Ñ ëåâîé ñòîðîíû íàõîäèòñÿ äðóãàÿ ãîëîâà, âûðóáëåííàÿ èç òîãî æå ìðàìîðà, íî îíà ñîâñåì íå ïîõîæà íà ïåðâóþ  âçãëÿä ó íåå ãíåâíûé è ñâèðåïûé, ñëîâíî îíà îïëàêèâàåò îæèäàþùèåñÿ ïîòåðè è íåñ÷àñòüÿ. Àðõèäüÿêîí ñîîáùèë, ÷òî ýòè äâà ïðîòèâîïîëîæíûõ ëèêà  äâà ëèêà ñóäüáû, ñìîòðÿùåé íà âõîäÿùèõ, ïîêóäà êàæäûé íå îòêëîíÿåòñÿ âïðàâî èëè âëåâî, è ñäåëàíî ýòî ñ óìûñëîì, èáî âñå ñìåðòíûå è íàõîäÿòñÿ âî âëàñòè ðîêà è ñëó÷àÿ. Îí ñêàçàë: Âñÿêèé, êòî âõîäèò â ãîðîä ñïðàâà, âî âñåõ ñâîèõ ïðåäïðèÿòèÿõ

äîñòèãàåò öåëè è ïîëó÷àåò ïîääåðæêó, ïîñòîÿííî ïðåóñïåâàåò è ïðîöâåòàåò, òîò æå, êòî îòêëîíÿåòñÿ âëåâî, âñåãäà òåðïèò íåóäà÷ó, ðàçî÷àðîâûâàåòñÿ âî âñåõ ñâîèõ íàäåæäàõ. Ñàìè âèäèòå, ïîñêîëüêó áëàãîäàðÿ ïîÿâëåíèþ îñëà âàì ïðèøëîñü îòêëîíèòüñÿ âïðàâî, òî âàøå ïóòåøåñòâèå îêàçàëîñü ñêîðûì è óäà÷íûì". Ìû ýòî ðàññêàçàëè çäåñü íå â ïîäòâåðæäåíèå ó÷åíèÿ ñàääóêååâ, êîòîðûå ãîâîðèëè, ÷òî âñå çàêëþ÷åíî â Áîãå è ìðàìîðå", òî åñòü çàâèñèò îò ðîêà è ñëó÷àÿ. Äà òîëüêî âñå íàõîäèòñÿ â âîëå Áîæèåé, âåäü ñêàçàíî: Âñå íàõîäèòñÿ â âîëå Òâîåé, Ãîñïîäè, è íåò íèêîãî, êòî ìîã áû ïðîòèâèòüñÿ ðóêå Òâîåé". Îá ýòîì ìû âñïîìíèëè ðàäè ìàòåìàòè÷åñêîãî èñêóññòâà Âåðãèëèÿ. Ïîáëèçîñòè îò ãîðîäà Íåàïîëÿ èëè ïðÿìî íàïðîòèâ ðàñïîëîæåíà ãîðà Äåâû, íà ñêëîíå êîòîðîé, ñðåäè óùåëüÿ, êóäà äîñòóï âåñüìà çàòðóäíåí, Âåðãèëèé ðàçâåë ñàä, âûðàùèâàÿ òàì ìíîæåñòâî òðàâ, è â íåì ìîæíî îáíàðóæèòü òðàâó ëóöèÿ, îò ñîïðèêîñíîâåíèÿ ñ êîòîðîé ñëåïûå îâöû ñðàçó ïðîçðåâàþò. Òàì æå íàõîäèëàñü ìåäíàÿ ñòàòóÿ, äåðæàâøàÿ âî ðòó òðóáó, êîòîðàÿ, êàê òîëüêî þæíûé âåòåð ïîïàäàë òóäà ñíàðóæè,

òóò æå èçìåíÿëà åãî íàïðàâëåíèå. Ïîñëóøàéòå î òîì, ïî÷åìó ïåðåìåíà ñèëüíîãî þæíîãî âåòðà áûëà ñòîëü áëàãîïðèÿòíà. Ïîáëèçîñòè îò ãîðîäà Íåàïîëÿ ñòîèò âûñîêàÿ, ïðèìûêàþùàÿ ê ìîðþ ãîðà è âêëèíèâàþùàÿñÿ âãëóáü çåìëè Ëàáðèè.  ìåñÿöå ìàå îíà èçâåðãàåò óæàñíûé äûì, êîòîðûé â ýòî âðåìÿ ãîäà çàîäíî ñ ãîðÿ÷èì ïåïëîì îáðóøèâàåòñÿ íà äåðåâüÿ, âûæèãàÿ èõ äîòëà ñâîèì æàðîì. Óòâåðæäàþò, ÷òî òàì íàõîäèòñÿ îòäóøèíà, ÷åðåç êîòîðóþ ïðîðûâàåòñÿ ïàð ïðåèñïîäíåé. Äóíîâåíèå þæíîãî âåòðà ïðèíîñèëî ñ ñîáîé ãîðÿ÷èé äîæäü, îò êîòîðîãî ãèáëè ïëîäû è ïîñåâû, è òàêèì îáðàçîì ïëîäîðîäíàÿ çåìëÿ ñòàíîâèëàñü áåñïëîäíîé. Êîãäà ó Âåðãèëèÿ ñïðîñèëè, êàê ïîñòóïèòü, îí íà ãîðå, ÷òî ðàñïîëîæåíà íàïðîòèâ, ïîñòàâèë, êàê ìû óæå ðàññêàçûâàëè, ñòàòóþ ñ òðóáîþ, ÷òîáû ïðè ïåðâîì äóíîâåíèè îíà èçâëåêàëà èç ðîãà çâóê è âîçäóõ, ïðîõîäÿ ÷åðåç ðîã, áëàãîäàðÿ ñèëå ìàãè÷åñêîãî èñêóññòâà, îòðàæàë è ãàñèë íàïîð þæíîãî âåòðà. Îäíàêî âûøëî òàê, ÷òî ñòàòóÿ ýòà îäðÿõëåëà îò ñòàðîñòè è áûëà ïîâàëåíà èç-çà êîçíåé çàâèñòíèêîâ, à ïîòîìó ïðåæíÿÿ íàïàñòü ñòàëà ÷àñòî ïîâòîðÿòüñÿ. Íà ñêëîíàõ

ýòîé ñàìîé ïîëûõàþùåé ãîðû ðàñòåò òðàâà, êîòîðóþ â íàðîäå íàçûâàþò ïåðåâåðíóòûé áîá", âûñîòîé ñ ìîëîäîé îðåøíèê, âûñîêèìè, êàê ó îðåõà, ëèñòüÿìè, íî áîëåå çàîñòðåííûìè. Åå ïëîäû, ïîäîáíî áîáàì, çàêëþ÷åíû â ñòðó÷êè, ñ òîé òîëüêî ðàçíèöåé, ÷òî ñâèñàþò âíèç è îáðàùåíû ê çåìëå, òîãäà êàê áîáîâûå ñòðó÷êè òÿíóòñÿ ââåðõ. Ýòà òðàâà îáëàäàåò î÷åíü çàáàâíûì ñâîéñòâîì: åñëè åå ñîáèðàåøü ñ ìîëèòâîé Ãîñïîäó, òðèæäû ïðåêëîíèâ êîëåíè, òî, îòâåäàâ åå, áóäåøü âåñòè ñåáÿ òàê, êàê âåë ïðè åå ñáîðå. È áåç ñîìíåíèÿ, âñå îíî òàê è îêàæåòñÿ íà ñàìîì äåëå. Òàê, åñëè åå ñîáèðàåøü ñìåÿñü, òî íà ñìåõ è íàäåéñÿ: ïîïðîáîâàâ, äî ñàìîãî çàêàòà áóäåøü ñìåÿòüñÿ áåç ïåðåðûâà. Åñëè ïðèòâîðèøüñÿ ïëà÷óùèì  áóäåøü ïëàêàòü ïîääåëüíûìè ñëåçàìè, ñëîâíî îò âåëèêîé ïå÷àëè. Åñëè ñòàíåøü èçîáðàæàòü òîøíîòó èëè ðâîòó, òðàâà ïîäåéñòâóåò èìåííî òàêèì îáðàçîì. ß áû íå ñòàë ýòîìó âåðèòü, åñëè áû íå èñïûòàë íà äåëå. Ñ ïðåâåëèêèìè òðóäàìè ÿ ïîäíÿëñÿ íà ïûëàþùóþ ãîðó è îáíàðóæèë ýòó ñàìóþ òðàâó â ïåùåðå ðÿäîì ñ óêðåïëåííûì êîðîëåâñêèì çàìêîì, êîòîðûé ìåñòíûå æèòåëè íàçûâàþò Âåðøèíà".

 îêðóãå Íåàïîëÿ ðàñïîëîæåí ãîðîä Ïóòåîëëè, ãäå Âåðãèëèé äëÿ ïîëüçû æèòåëåé è íà óäèâëåíèå [ïîòîìêàì] ñîîðóäèë êóïàëüíè, óñòðîåííûå òàêèì äèâíûì îáðàçîì, ÷òîáû ñïîñîáñòâîâàòü èçëå÷åíèþ âñåõ âíóòðåííèõ è âíåøíèõ íåäóãîâ: íà êàæäîé ðàêîâèíå îí ïîìåñòèë ñâîþ íàäïèñü, â êîòîðîé ãîâîðèëîñü î òîì, îò êàêîé áîëåçíè êàêóþ âàííó ïðèíèìàòü ñëåäóåò. Îäíàêî â íàøå âðåìÿ, êîãäà â Ñàëåðíî ñòàëà ïðîöâåòàòü íàóêà ôèçèêîâ, ñàëåðíöû èç çàâèñòè èñïîðòèëè íàäïèñè, îïàñàÿñü, ÷òî ñëàâà î ñâîéñòâàõ êóïàëåí íå äàñò çàðàáîòàòü ïðàêòèêóþùèì. Ñàìè êóïàëüíè ïî áîëüøåé ÷àñòè îñòàþòñÿ íåâðåäèìû, èçëå÷èâàÿ îò ñàìûõ ðàçíûõ çàáîëåâàíèé. Ñ îïàñêîé îòêîñÿòñÿ òîëüêî ê òåì, î ñâîéñòâàõ êîòîðûõ íå ñîõðàíèëîñü íè âîñïîìèíàíèé, íè ñâåäåíèé ó ìåñòíûõ æèòåëåé, à ïîýòîìó îíè ìîãóò èíîãäà ïðîèçâåñòè îáðàòíûé ýôôåêò  íå èçëå÷èòü íåäóã, à, ñêîðåå íàîáîðîò, óñóãóáèòü. Íåïîäàëåêó îò òåõ ìåñò ðàñïîëîæåíà ãîðà, êîòîðàÿ âûäîëáëåíà óäèâèòåëüíûì îáðàçîì  íàïîäîáèå ãðîòà, ïðè÷åì íàñòîëüêî äëèííîãî, ÷òî íàõîäÿùèåñÿ â ãëóáèíå åäâà ëè ìîãóò âèäåòü åãî êðàÿ. Ñ ïîìîùüþ ìà-

òåìàòè÷åñêîãî èñêóññòâà Âåðãèëèé óñòðîèë òàê, ÷òî åæåëè ïîä ñåíüþ ýòîé ãîðû îäèí âðàã çàìûñëèë ÷òî-íèáóäü çëîå ïðîòèâ äðóãîãî, òî íèêàêîå çëî, ïðåäàòåëüñòâî èëè îáìàí íå ïîìîãóò åìó ñîâåðøèòü òàì óáèéñòâî¿. Ôàêò óäèâèòåëüíûé è ïðèìå÷àòåëüíûé: ñðåäíåâåêîâûé ðååñòð íàóê âåñüìà îòëè÷àëñÿ îò ñîâðåìåííîãî. Âðà÷åâàòåëåé çà÷èñëÿëè ïî ÷àñòè ôèçèêîâ, à êîëäîâñòâî è àñòðîëîãèÿ îêàçûâàëèñü â ðàçðÿäå ìàòåìàòèêè. Çà Âåðãèëèåì óïðî÷èëàñü ðåïóòàöèÿ ïðåäñêàçàòåëÿ (óæå â ñåðåäèíå XIII âåêà âñåðüåç îáñóæäàëñÿ âîïðîñ î òîì, ïðåäñêàçàë ëè Âåðãèëèé ÿâëåíèå Õðèñòà). Ñòàëè óòâåðæäàòü, ÷òî ó íåãî áûëè ó÷åíèêè è ïîñëåäîâàòåëè. Êîñòè Âåðãèëèÿ ìíîãèì íå äàâàëè ïîêîÿ (ñîîòâåòñòâåííî, è ïûòàâøèåñÿ èõ îòûñêàòü íå ìîãëè îñòàâèòü íåïîòðåâîæåííûì ïðàõ ïîýòà). Ãåðâàçèé Òèëüñáåðèéñêèé ðàññêàçûâàåò: ¾Âîò ÷óäî, êîòîðîå ïðîèçîøëî â íàøè âðåìåíà.  ïðàâëåíèå Ðîæåðà, êîðîëÿ Ñèöèëèè, íåêèé ìàãèñòð, ðîäîì èç Àíãëèè, îòïðàâèëñÿ ê êîðîëþ, ïîïðîñèâ ó íåãî êàêîé-íèáóäü ïîäàðîê. Ñ÷èòàëîñü, ÷òî êîðîëü íà ïðîñüáó î ïîäàðêå îòâå÷àë: Ïðîñè äàð

êàêîé ïîæåëàåøü, è ÿ äàì òåáå". Ïðîñèòåëü æå áûë âåñüìà îáðàçîâàí, ñâåäóù è ñèëåí â òðèâèóìå è êâàäðèâèóìå, â ôèçèêå èñêóñåí, â àñòðîíîìèè ïðåâîñõîäåí. Ïîýòîìó îí ñêàçàë êîðîëþ, ÷òî ïðîñèò íå ïðåõîäÿùåãî âîçíàãðàæäåíèÿ, à òî, ÷åìó ëþäè íå ñòàëè áû ïðèäàâàòü çíà÷åíèÿ, òî åñòü êîñòè Âåðãèëèÿ, êàêèå òîëüêî ñìîãóò îáíàðóæèòü âíóòðè ãðàíèö åãî êîðîëåâñòâà. Êîðîëü ñîãëàñèëñÿ, è òîãäà ìàãèñòð, ïîëó÷èâ êîðîëåâñêóþ ãðàìîòó, îòïðàâèëñÿ â Íåàïîëü, ãäå Âåðãèëèé ÿâèë ìíîãî÷èñëåííûå ïðèìåðû ñâîèõ òàëàíòîâ ê íàóêàì. Óâèäåâ ãðàìîòó, íàðîä îõîòíî ïîâèíîâàëñÿ åé, èáî ñ÷èòàëîñü, ÷òî ïîäîáíîå ïðåäïðèÿòèå íåîñóùåñòâèìî. Îäíàêî ìàãèñòð, óïîòðåáèâ ñâîå èñêóññòâî, îáíàðóæèë êîñòè â ãðîáíèöå âíóòðè íåêîé ãîðû, õîòÿ íè÷òî íå ñâèäåòåëüñòâîâàëî î òîì, ÷òîáû â ýòîé ãîðå ÷òî-ëèáî âûðóáàëè.  ýòîì ìåñòå ñòàëè êîïàòü è, ïðèëîæèâ áîëüøèå óñèëèÿ, îòêîïàëè ãðîáíèöó, â êîòîðîé íåâðåäèìûì ïîêîèëîñü òåëî, à â èçãîëîâüå ëåæàëà êíèãà, ãäå áûëî îïèñàíî âûäàþùååñÿ èñêóññòâî âìåñòå ñ äðóãèìè ñâèäåòåëüñòâàìè åãî øòóäèè. Ïðàõ è êîñòè áûëè èçâëå÷åíû, è ìàãèñòð äîñòàë êíè-

ãó. Ïðèñóòñòâîâàâøèé ïðè ýòîì íåàïîëèòàíñêèé ëþä, èñïûòûâàâøèé îñîáîå ïî÷òåíèå ê Âåðãèëèþ, ñòàë îïàñàòüñÿ, êàê áû èç-çà èçâëå÷åíèÿ êîñòåé ãîðîäó íå áûë ïðè÷èíåí íåâîñïîëíèìûé óùåðá. Íàðîä ïðåäïî÷åë ñêîðåå îñëóøàòüñÿ êîðîëåâñêîãî ïðèêàçà, ÷åì ïîäâåðãíóòü ãîðîä îïàñíîñòè. Âåäü ñ÷èòàëîñü, ÷òî Âåðãèëèé ïîòîìó è ïîâåëåë óñòðîèòü ñåáå òàéíîå ïîãðåáåíèå âíóòðè ãîðû, ÷òîáû èçâëå÷åíèå êîñòåé íå ïðèâåëî ê óíè÷òîæåíèþ åãî òâîðåíèé. Òîãäà íà÷àëüíèê ãàðíèçîíà è òîëïà ãîðîæàí ñîáðàëè êîñòè, ïîìåñòèëè èõ â êîæàíûé ìåøîê è äîñòàâèëè â Ìîðñêîé çàìîê, íàõîäÿùèéñÿ ïîáëèçîñòè îò ýòîãî ãîðîäà, ãäå, íàêðûâ æåëåçíîé ðåøåòêîé, ñòàëè ïîêàçûâàòü èõ âñåì æåëàþùèì. Êîãäà ìàãèñòðà ñïðîñèëè, ÷òî îí ñîáèðàëñÿ ñäåëàòü ñ êîñòÿìè, îí îòâåòèë, ÷òî ñ ïîìîùüþ åãî çàêëèíàíèé êîñòè ñìîãóò ðàñêðûòü âñå ñîäåðæàíèå èñêóññòâà Âåðãèëèÿ, òàê ÷òî áóäåò äîñòàòî÷íî, åñëè åìó ïðåäîñòàâÿò êîñòè íà ñîðîê äíåé. Ïîõèòèâ òîëüêî êíèãó, ìàãèñòð èñ÷åç. Áëàãîäàðÿ äîñòîïî÷òåííîìó Èîàííó Íåàïîëèòàíñêîìó, êîòîðûé áûë êàðäèíàëîì âî âðåìåíà Ïàïû Àëåêñàíäðà, ìû ïîçíàêî-

ìèëèñü ñ âûïèñêàìè èç ýòîé êíèãè è íà äåëå ñìîãëè ïðîâåðèòü ïîäëèííîñòü îíûõ¿. Ìàãè÷åñêàÿ êíèãà, õðàíèâøàÿñÿ â òàéíèêå, âåñüìà

âîëíîâàëà

óìû

ñðåäíåâåêîâûõ

ìóæåé.

Òàê, â îäíîé èç ðóêîïèñåé XIV âåêà ðàññêàçûâàåòñÿ: ¾Âî âðåìåíà êîðîëÿ Ôåðíàíäî â Òîëåäî îäèí èóäåé, ðàçðóáàÿ ñêàëó, ÷òîáû ðàñøèðèòü ñâîé âèíîãðàäíèê, îáíàðóæèë âíóòðè ñêàëû ïîëîñòü, äî êîòîðîé èíà÷å, êðîìå êàê ðàçðóáèâ êàìåíü, íåâîçìîæíî áûëî äîáðàòüñÿ, è â ýòîé ïîëîñòè ëåæàëà êíèãà ñ äåðåâÿííûìè ëèñòàìè. Ýòà êíèãà áûëà íàïèñàíà íà òðåõ ÿçûêàõ, à èìåííî: íà åâðåéñêîì, ãðå÷åñêîì è ëàòûíè. Ðàçìåðîì îíà áûëà ñ Ïñàëòûðü, è â íåé ãîâîðèëîñü î òðîè÷íîñòè ìèðà: îò Àäàìà è äî Àíòèõðèñòà, ïðè÷åì ãîâîðèëîñü î ñâîéñòâàõ ÷åëîâåêà â êàæäîì èç ìèðîâ. Íà÷àëî òðåòüåãî ìèðà ïðèõîäèëîñü íà Õðèñòà, òî åñòü âî âðåìåíà òðåòüåãî ìèðà Ñûí Áîæèé ðîäèòñÿ îò Äåâû Ìàðèè è ïðåòåðïèò âî ñïàñåíèå ìèðà. Ïðî÷èòàâ, èóäåé âìåñòå ñî ñâîèìè äîìàøíèìè ïðèíÿë êðåùåíèå. À åùå â òîé êíèãå áûëî íàïèñàíî, ÷òî îíà äîëæíà áûòü íàéäåíà âî âðåìåíà êîðîëÿ Ôåðíàíäî¿. Î äðóãîé êíèãå, ïðè-

ïèñûâàåìîé ñâÿòîìó Êàòàëüäó, ðàññêàçûâàëîñü: ¾Åùå â òå âðåìåíà, êîãäà ïðîöâåòàëà ôîðòóíà Ôåðäèíàíäà, ïåðâîãî êîðîëÿ Àðàãîíñêîãî, ãîðîä Íåàïîëü è êîðîëåâñòâî íå èñïûòûâàëè íà ñåáå ñåãîäíÿøíèõ òÿãîò âîéíû, ñâÿòîé ìóæ Êàòàëüä, êîòîðûé òûñÿ÷ó ëåò íàçàä áûë ïåðâîñâÿùåííèêîì Òàðåíòà è êîòîðîãî æèòåëè Òàðåíòà ïî÷èòàþò è ïîíûíå êàê ñâîåãî ïîêðîâèòåëÿ, áóðíîé íî÷üþ íåñêîëüêî ðàç ÿâèëñÿ âî ñíå êàêîìó-òî ñâÿùåííèêó, òîëüêî ðóêîïîëîæåííîìó è âîñïèòàííîìó â ñâÿùåííè÷åñêîé ñðåäå. Îí ïðåäóïðåäèë, ÷òîáû òîò ïîñòàðàëñÿ êàê ìîæíî ñêîðåå îòêîïàòü è äîñòàâèòü êîðîëþ íàïèñàííóþ èì êíèãó, êîòîðóþ îí åùå ïðè æèçíè ñïðÿòàë â ïîòàéíîì ìåñòå, à â êíèãå ýòîé áûëè èçëîæåíû âåùè ñîêðîâåííûå. Ñâÿùåííèê íå ïðèäàë ýòîìó çíà÷åíèÿ, èáî, ïî÷èâàÿ, ÷àñòî âèäåë ñíû. Íî âîò, êîãäà â ïðåäðàññâåòíóþ ïîðó îí íàõîäèëñÿ îäèí â õðàìå, ñàì Êàòàëüä, êàêèì áûë ïðåæäå, êîãäà ñëóæèë ïðè æèçíè  â ïåðâîñâÿùåííè÷åñêèõ îäåæäàõ è îáëå÷åííûé çíàêîì ñâÿòîñòè,  ïîÿâèëñÿ ïåðåä ýòèì ñàìûì ñâÿùåííèêîì åî âðåìÿ íî÷íîãî áäåíèÿ è íàêàçàë åìó, ÷òîáû íà ñëåäóþùèé äåíü îí

íå ìåøêàÿ îòêîïàë íàïèñàííóþ èì, Êàòàëüäîì, êíèãó, êîòîðàÿ ñïðÿòàíà â òàéíîì ìåñòå, óêàçàííîì åìó âî ñíå, è áåç ïðîìåäëåíèÿ îòíåñ åå êîðîëþ, à åñëè íå ñäåëàåò, òî íà íåãî îáðóøèòñÿ âåëèêàÿ êàðà. Íà ñëåäóþùèé äåíü âî ãëàâå òîðæåñòâåííîé ïðîöåññèè ñâÿùåííèê âìåñòå ñ íàðîäîì îòïðàâèëñÿ ê òàéíèêó, ãäå ñ äàâíèõ ïîð áûëà ñïðÿòàíà êíèãà, è îáíàðóæèë åå òàì, çàïå÷àòàííóþ â ñâèíöîâûå òàáëè÷êè, çàïåðòûå íà êëþ÷. Äîïîäëèííî èçâåñòíî, ÷òî â íåé áûëî ïðåäñêàçàíî î ãèáåëè êîðîëåâñòâà, ãîðåñòÿõ, òÿãîòàõ, ïå÷àëüíûõ âðåìåíàõ è íàäâèãàþùèõñÿ áåäàõ, êîòîðûå ïðîèçîøëè âñëåä çà òåì¿.  XIII âåêå äîìèíèêàíåö Âèíñåíò èç Áîâý â ñâîåé ýíöèêëîïåäèè çàïèñàë Âåðãèëèÿ ïî ÷àñòè àëõèìèêîâ. Âåðãèëèé èçîáðåë Âîññà della Verita  ¾Ëèê ïðàâäû¿ (÷òî ñîáîé ïðåäñòàâëÿëî ýòî ñîîðóæåíèå íà ñàìîì äåëå, îñòàåòñÿ íåèçâåñòíûì). Ïðåäàíèå ýòî ïîÿâèëîñü â Ãåðìàíèè â XIV âåêå, íî æèòåëè ñòîëè÷íûõ ãîðîäîâ Ðîññèè ìîãóò ïîçíàêîìèòüñÿ ñ ýëåêòðîííîé âåðñèåé Âîññà della Verita íà êàæäîé âòîðîé ñòàíöèè ìåòðî  ýòî è åñòü òîò ñàìûé ïðåäñêàçàòåëü ñóäüáû, â

÷üþ ïàñòü ñëåäóåò çàñîâûâàòü ðóêó.  ýïîõó Âåðãèëèÿ ýòî óñòðîéñòâî äîëæíî áûëî ñîîáùàòü, ãîâîðèò ëè æåíùèíà ïðàâäó. Ïðèìå÷àòåëüíî, ÷òî äðåâíèé äåòåêòîð ëæè èìåë òåíäåðíóþ ñïåöèôèêàöèþ è ïðåäíàçíà÷àëñÿ äëÿ âûÿâëåíèÿ íåâåðíûõ æåí. Âåðãèëèþ âîîáùå íå âåçëî ñ æåíùèíàìè (èç åãî ïîýçèè ìû çíàåì, ÷òî îí íå îáðàùàë íà íèõ îñîáåííîãî âíèìàíèÿ). Õîòÿ â ëèòåðàòóðå ïîýò è íàäåëÿëñÿ ìîãóùåñòâîì âîëøåáíèêà, îäíàêî íå èçáåæàë ïîñðàìëåíèÿ îò æåíùèíû, ïîäâåñèâøåé åãî â êîðçèíå ìåæäó çåìëåé è îêíîì ñïàëüíè. Âïåðâûå ýòà èñòîðèÿ áûëà îïèñàíà íà ñòðàíèöàõ îäíîãî ìàíóñêðèïòà XIII âåêà è çà âû÷åòîì îáèëüíûõ îïèñîê âûãëÿäèò òàê: ¾Ñðåäè äåÿíèé ðèìëÿí ðàññêàçûâàåòñÿ î âûäàþùèõñÿ ÷óäåñàõ, ñîâåðøåííûõ Âåðãèëèåì, îáëàäàâøèì âñåîáúåìëþùèìè çíàíèÿìè â ìàãè÷åñêèõ èñêóññòâàõ. Îí ñëóæèë Íåðîíó, êîòîðûé â òî âðåìÿ áûë èìïåðàòîðîì ãîðîäà Ðèìà. È âîò, ïðîíèêøèñü ïëîòñêîé è ñåðäå÷íîé ëþáîâüþ ê äî÷åðè Íåðîíà, ïðåêðàñíîé îáëèêîì îáëàäàòåëüíèöå ñèÿòåëüíîãî òèòóëà, îí ëèøü ñòðàñòíîñòüþ, áåç âñÿêîãî êîëäîâñòâà äîáèëñÿ ñâîåãî: îíà óêàçàëà

ïîäõîäÿùåå âðåìÿ è ìåñòî, ãäå ìàãèñòð ñìîã áû íàäëåæàùèì îáðàçîì îñóùåñòâèòü ñâîå ñòðåìëåíèå. Êîãäà îí, ðàñïàëåííûé ëèõîðàäêîé æåëàíèÿ, íî÷üþ ïðîáðàëñÿ ê æèëèùó äåâû, âûøëî òàê, ÷òî äåâèöà, õèòðàÿ è çëîáíàÿ, êàê ýòî âîäèòñÿ ñðåäè æåíùèí, ïîìåñòèëà äîñòîïî÷òåííîãî ìàãèñòðà, ðàññòàâøåãîñÿ ñî âñåé ñâîåé îäåæäîé, â êîðçèíó è ïðîäåðæàëà åãî ïîäâåøåííûì íà ïîëïóòè  ïîñåðåäèíå áàøíè  âïëîòü äî ñàìîãî âîñõîäà ñîëíöà. Ïðèòîì îí îêàçàëñÿ ïîäâåøåííûì ñòîëü èñêóñíî, ÷òî íå ìîã íè ïîäíÿòüñÿ, íè ñïóñòèòüñÿ, íå ðèñêóÿ ðàçáèòüñÿ íàñìåðòü. Ìîëâà îá ýòîì ñîáûòèè ðàçíåñëàñü ñðåäè æèòåëåé ãîðîäà Ðèìà è äîñòèãëà óøåé ñàìîãî èìïåðàòîðà. Îí, ðàçãíåâàâøèñü íà ñòîëü íåïîäîáàþùèé ïîñòóïîê, ïðèíÿë ñóäåéñêîå ðåøåíèå î òîì, ÷òî çëîäåÿíèå, ñîâåðøåííîå ïðè ïîäîáíûõ îáñòîÿòåëüñòâàõ, ïî ñóùåñòâîâàâøåìó â òå âðåìåíà â èìïåðèè îáû÷àþ äîëæíî êàðàòüñÿ ñìåðòüþ. Íî ïîñêîëüêó Âåðãèëèé îáâèíÿëñÿ âî ìíîãèõ è ñàìûõ ÷òî íè íà åñòü ïðåñòóïíûõ äåÿíèÿõ, îí óäîñòîèëñÿ ìèëîñòè èìïåðàòîðà  èçáðàòü òîò ñïîñîá èñïîëíåíèÿ ñìåðòíîãî ïðèãîâîðà, êîòîðûé åìó

áîëüøå âñåãî ïî äóøå. Îí, ïðèòâîðèâøèñü, ÷òî èùåò ëåãêîé ñìåðòè, ïðèêàçàë ëèøèòü ñåáÿ æèçíè â êóïàëüíå ñ ãîðÿ÷åé âîäîé, è âîò, îêàçàâøèñü, ñîãëàñíî ñâîåìó âûáîðó, â êóïàëüíå, ñ ïîìîùüþ ìàãè÷åñêîãî èñêóññòâà ïåðåíåñ ñåáÿ â Íåàïîëü. Èçáàâèâøèñü îò óãðîçû ñî ñòîðîíû èìïåðàòîðà, Âåðãèëèé íàñëàë íà ãîðîä Ðèì ïîëíóþ òüìó  ïîòóøèë âñå îãíè, äà òàê, ÷òî îãîíü ìîæíî áûëî èçâëå÷ü òîëüêî èç èíòèìíûõ ìåñò Íåðîíîâîé äåâèöû. À ïî-äðóãîìó íèêòî è íèêàê â ãîðîäå Ðèìå íå ìîã çàæå÷ü îãíÿ. Îñîçíàâ íàäâèãàþùóþñÿ îïàñíîñòü, [èìïåðàòîð] ïðèêàçàë ïîäâåðãíóòü ñêðîìíîñòü äåâû âñåîáùåìó ïîðóãàíèþ è, ðóêîâîäñòâóÿñü çàáîòîé îá îáùåñòâåííîì áëàãå, ñîçâàë íàðîä, ÷òîáû îáúÿâèòü âñåì: êàæäûé, êòî ïðèáëèçèòñÿ ê äî÷åðè èìïåðàòîðà, ïîëó÷èò îãîíü èç åå èíòèìíûõ ìåñò. Òàê ñ ïîìîùüþ âîëøåáñòâà îãîíü áûë äîáûò îòòóäà íàäëåæàùèì îáðàçîì¿. Íå ñîâñåì î÷åâèäíî, íàñêîëüêî ïåðåïèñ÷èê áûë ñàì ñâåäóù â òîì, î ÷åì ïèñàë, ïîñêîëüêó â ïîçäíèõ âåðñèÿõ ëåãåíäû îãîíü îïàëÿë êàæäîãî, êòî ñìåë ïðèáëèçèòüñÿ ê äàìå, îòâåðãøåé Âåðãèëèÿ. Ïðåäàíèå ýòî ïðîèçâîäèëî íà

ìóæ÷èí âïå÷àòëåíèå: Âåðãèëèé â êîðçèíå  îäèí èç èçëþáëåííûõ ñþæåòîâ êíèæíîé èëëþñòðàöèè (êðîìå äóøåñïàñèòåëüíûõ êàðòèíîê, ñ íèì ìîæåò êîíêóðèðîâàòü ðàçâå ÷òî Àëåêñàíäð Ìàêåäîíñêèé, ïîäíèìàþùèéñÿ íà ãðèôàõ çà îáëàêà). Îíî è ïîíÿòíî, èáî áîëüøèíñòâî èëëþñòðàòîðîâ áûëè ìóæ÷èíû. ¾Ïîäâåøåííûé¿ Âåðãèëèé îñòàâèë çàìåòíûé ñëåä â åâðîïåéñêîé ëèòåðàòóðå, ïîðîäèâ ìíîãî÷èñëåííûå ìîðàëèñòè÷åñêèå ïðîèçâåäåíèÿ, ðàñêðûâàþùèå èñòèííîå êîâàðñòâî æåíùèí. Öèêë ñþæåòîâ î Âåðãèëèè ñëîæèëñÿ â åäèíîå ïîâåñòâîâàíèå â ñàìîì íà÷àëå XV âåêà, à óæå â ïåðâîé ÷åòâåðòè XVI ñòîëåòèÿ ïîÿâèëèñü ôðàíöóçñêàÿ, ãîëëàíäñêàÿ è àíãëèéñêàÿ âåðñèè ðîìàíà (äâå ïîñëåäíèå  íàèáîëåå ïîëíûå). Èìåííî àíãëèéñêóþ âåðñèþ ìû è ïðåäëàãàåì âíèìàíèþ ÷èòàòåëåé. Ïðèçûâàíèå

äüÿâîëà

âñåãäà

ñ÷èòàëîñü

äå-

ëîì íåáåçîïàñíûì. Ñîâðåìåííèê Ãåðâàçèÿ Òèëüñáåðèéñêîãî è Êîíðàäà Êâåðôóðòñêîãî, ìîíàõöèñòåðèàíåö Öåçàðèé Ãåéñòåðáàõñêèé ñîáðàë â ñâîåé êíèãå ¾Äèàëîãè î ÷óäåñàõ¿ íåìàëî èñòîðèé î òîì, êàê äåìîíû ÿâëÿëèñü ëþäÿì: ¾Æèë

îäèí ðûöàðü ïî èìåíè Ãåíðèõ, ðîäîì îí áûë èç çàìêà Ôàëüêåíøòåéí. . . è ïîñêîëüêó ýòîò ðûöàðü ñîìíåâàëñÿ â ñóùåñòâîâàíèè äåìîíîâ è ñ÷èòàë âçäîðîì âñå, ÷òî åìó î íèõ ðàññêàçûâàëè, îí ïðèãëàñèë ê ñåáå êëèðèêà ïî èìåíè Ôèëèïï, çíàìåíèòîãî íåêðîìàíòà, è ñòàë ïðîñèòü ïîêàçàòü åìó äåìîíîâ. Òîò îòâåòèë, ÷òî âèäåòü äåìîíîâ îïàñíî è óæàñíî, ïîýòîìó íà íèõ íå ñëåäóåò ñìîòðåòü âñÿêîìó. Íî êîãäà ðûöàðü ñòàë íàñòàèâàòü, îí ñêàçàë: Åñëè òû ãàðàíòèðóåøü ìíå çàùèòó îò ñâîèõ äðóçåé è ðîäñòâåííèêîâ íà òîò ñëó÷àé, åñëè áóäåøü ñõâà÷åí, íàïóãàí èëè ïîêàëå÷åí äåìîíàìè, ÿ óäîâëåòâîðþ òâîå ëþáîïûòñòâî". È òîò ãàðàíòèðîâàë åìó çàùèòó. È âîò â ïîëäåíü, èáî â ýòî âðåìÿ ïîëóäåííûå äåìîíû îáëàäàþò áîëüøåé ñèëîé, Ôèëèïï îòâåë ðûöàðÿ íà ðàñïóòüå äâóõ äîðîã, íà÷åðòèë ìå÷îì êðóã âîêðóã íåãî, îáúÿñíèë òîìó, êòî íàõîäèëñÿ âíóòðè, êàêèìè ñâîéñòâàìè êðóã îáëàäàåò, è ñêàçàë: Åñëè äî ìîåãî âîçâðàùåíèÿ òû âûñòóïèøü çà ïðåäåëû êðóãà, òî óìðåøü, èáî áóäåøü òóò æå âûòàùåí íàðóæó äåìîíàìè è ïîãèáíåøü". À åùå ïðåäóïðåäèë, ÷òîáû òîò â îòâåò íà ïðîñüáû äåìîíîâ íè÷å-

ãî èì íå äàâàë, è íè÷åãî íå îáåùàë, è íè÷åì ñåáÿ íå ñâÿçûâàë. È äîáàâèë: Äåìîíû ñòàíóò ñòðàùàòü è ñîáëàçíÿòü òåáÿ ðàçíûìè ñïîñîáàìè, îäíàêî îíè íå ñìîãóò òåáÿ óáèòü, åñëè òû áóäåøü ñîáëþäàòü âñå, ÷òî ÿ òåáå ïðèêàçàë". Ñ ýòèì è óøåë. Ðûöàðü, ñèäÿ â îäèíî÷åñòâå âíóòðè êðóãà, âäðóã óâèäåë, êàê íà íåãî íàäâèãàþòñÿ âîäÿíûå ïîòîêè, ïîòîì óñëûøàë õðþêàíüå ñâèíåé, ïîðûâû âåòðà  ýòèìè è ìíîãèìè äðóãèìè íàâàæäåíèÿìè äåìîíû ïûòàëèñü åãî èñïóãàòü. Ìàëî äîáèâøèñü â ïåðâûé ðàç, îíè ðåøèëè íàïàñòü ñàìè. Âíåçàïíî â ÷àùå, ÷òî áûëà íåïîäàëåêó, ïîÿâèëîñü íå÷òî íàïîäîáèå òåíè â ÷åòûðå ÷åëîâå÷åñêèõ ðîñòà, âîçâûøàâøåéñÿ íàä âåðõóøêàìè äåðåâüåâ, è ðûöàðü ñðàçó ïîíÿë, ÷òî ýòî  äüÿâîë. Òàê îíî è áûëî. Äîòðîíóâøèñü äî êðóãà, äüÿâîë ñòàë íà ìåñòå è ñïðîñèë, ÷åãî ðûöàðü õî÷åò. À áûë îí ñëîâíî îãðîìíûé ìóæ, íàñòîëüêî áîëüøîé è ÷åðíûé, îáëà÷åííûé â ÷åðíûå îäåæäû è ñòîëü óðîäëèâûé, ÷òî ðûöàðü îêàçàëñÿ íå â ñèëàõ íà íåãî ñìîòðåòü è ñêàçàë: Õîðîøî ñäåëàë, ÷òî ïðèøåë, èáî ÿ õîòåë íà òåáÿ ïîãëÿäåòü". À òîò: Çà÷åì?" È îí åìó: Ìíîãî ïðî òåáÿ ñëûøàë".

Äüÿâîë îòâåòèë: À ÷òî òû ïðî ìåíÿ ñëûøàë",  è ðûöàðü ñêàçàë: Õîðîøåãî ìàëî, íî ìíîãî ïëîõîãî". Íà ýòî äüÿâîë: Ëþäè ÷àñòî ñóäÿò è ïðîêëèíàþò ìåíÿ áåç ïðè÷èíû. ß íèêîãî íå óáèâàþ è íèêîìó íå ïðè÷èíÿþ âðåäà, åñëè ìíå íå áðîñàþò âûçîâ. Òâîé ìàãèñòð Ôèëèïï ìíå  äîáðûé äðóã, à ÿ  åìó: ñïðîñè, ïðè÷èíèë ëè ÿ åìó êàêîå çëî. ß ñîâåðøàþ òî, ÷òî åìó õî÷åòñÿ, è îí ìíå óãîæäàåò âî âñåì. Ïðèçâàííûé èì, ÿ ïðèøåë ñþäà ê òåáå". À åìó ðûöàðü: Ãäå òû áûë, êîãäà îí òåáÿ ïîçâàë?" Äåìîí îòâåòèë:  òîé ÷àñòè ìîðÿ, êîòîðàÿ íàõîäèòñÿ îò ýòîãî ìåñòà íà òàêîì æå ðàññòîÿíèè, ÷òî è îò áåðåãà. Áóäåò ñïðàâåäëèâî, åñëè òû êàê-íèáóäü âîçíàãðàäèøü ìåíÿ çà ìîè òðóäû". Ðûöàðü åìó: ×åãî õî÷åøü?" Òîò îòâåòèë: Õî÷ó ïîïðîñèòü òåáÿ îòäàòü ìíå ñâîé ïëàù". À ðûöàðü: Òåáå íå äàì". Òîãäà îí ïîïðîñèë ïåðåâÿçü, çàòåì îäíó îâöó èç ñòàäà. Ðûöàðü âî âñåì îòêàçûâàë, è òîãäà îí ïîïðîñèë ïåòóõà. Ðûöàðü ñïðîñèë: À çà÷åì òåáå ìîé ïåòóõ?" Äåìîí îòâåòèë: ×òîáû ïåë ìíå".  À êàê òû åãî âîçüìåøü?"  Íå çàáîòüñÿ îá ýòîì, ïðîñòî äàé åãî ìíå". È òîãäà ðûöàðü: Íè÷åãî ÿ íå äàì òå-

áå, äüÿâîë,  è äîáàâèë:  Ñêàæè ìíå, îòêóäà òû îáî âñåì çíàåøü?" Äåìîí îòâåòèë:  ìèðå íå ñîâåðøàåòñÿ òàêîãî çëà, êîòîðîå áû îò ìåíÿ óêðûëîñü. Ìîãó ýòî äîêàçàòü. Òàê, â òàêîì-òî äîìå â òàêîì-òî ïîìåñòüå òû ðàññòàëñÿ ñî ñâîåþ íåâèííîñòüþ, à òàì-òî è òàì-òî ñîâåðøàë ãðåõè òàêèå-òî è òàêèå-òî". À ðûöàðþ íå÷åãî áûëî âîçðàçèòü, èáî âñå, ÷òî ðàññêàçàë äüÿâîë, îêàçàëîñü ïðàâäîé. . . Äüÿâîë ïîïðîñèë åùå ÷òî-òî, à îí äàòü îòêàçàëñÿ è òîãäà äüÿâîë çàõîòåë ñõâàòèòü åãî è ïîõèòèòü è ïðîòÿíóë ê íåìó ñâîè ðóêè, ïåðåïóãàâ íàñòîëüêî, ÷òî ðûöàðü óïàë íàâçíè÷ü è çàêðè÷àë. Íà ýòîò êðèê ïðèáåæàë Ôèëèïï ïðè ïîÿâëåíèè êîòîðîãî ïðèçðàê òóò æå ñêðûëñÿ. Ñ ýòîãî ÷àñà ðûöàðü âñå âðåìÿ îñòàâàëñÿ áëåäíûì  ê íåìó òàê è íå âîçâðàòèëñÿ ïðèðîäíûé öâåò êîæè, æèë èñïðàâíî è âåðèë â äåìîíîâ. Äà âîò ñêîí÷àëñÿ ñîâñåì íåäàâíî.  òó æå ñàìóþ ïîðó îäèí ãëóïûé ñâÿùåííèê çàïëàòèë Ôèëèïïó çà òî, ÷òîáû îí èñïîëíèë åãî ïðîñüáó è ïîêàçàë åìó äåìîíîâ. Îí áûë ïîìåùåí â êðóã îïèñàííûì âûøå îáðàçîì è ïðåäóïðåæäåí, îäíàêî èñïóãàëñÿ, çàñòóïèë çà ïðåäåëû êðóãà è áûë ñîêðóøåí äüÿâî-

ëîì ïðåæäå, ÷åì ïîÿâèëñÿ Ôèëèïï. Óìåð îí òðè äíÿ ñïóñòÿ, à åãî èìåíèå êîíôèñêîâàë Âàëåðàìè, ãðàô Ëþòöåëèíáóðã. ß æå âèäåë ýòîãî ñàìîãî ìàãèñòðà Ôèëèïïà, êîòîðûé, êàê ãîâîðÿò, ïîãèá îò ïðîèñêîâ íàñòàâíèêà è äðóãà ñâîåãî, äüÿâîëà¿. Áóäü òî çàêëþ÷èâøèé ñäåëêó ñ äåìîíàìè èìïåðàòîð èëè ìàãèñòð, ïîêàçûâàâøèé äüÿâîëà (çà ïëàòó!), êîíåö èñòîðèè âñåãäà ïå÷àëåí. Ïîæàëóé, áëàãîïîëó÷íî ðàçîðâàòü äîãîâîð ñ äüÿâîëîì óäàëîñü òîëüêî èçîáðåòàòåëþ î÷êîâ, çíàìåíèòîìó ôèëîñîôó è ó÷åíîìó Ðîäæåðó Áýêîíó, êîòîðûé ïîîáåùàë Ïîâåëèòåëþ Òüìû ñâîþ äóøó êàê âíå öåðêâè, òàê è âíóòðè íåå. Ïîä ñòàðîñòü õèòðîóìíûé ìîíàõ ïðèêàçàë ïîñòðîèòü ñåáå êåëüþ â öåðêîâíîé ñòåíå  òàì æå è áûë ïîõîðîíåí. Ó äüÿâîëà íå áûëî îñíîâàíèé ïðåòåíäîâàòü íà äóøó Áýêîíà, âåäü òîò îêàçàëñÿ è íå âíóòðè, è íå ñíàðóæè. . . Ðîäæåð Áýêîí (1214  1292) ðîäèëñÿ â Àíãëèè, çàòåì îòïðàâèëñÿ â Ïàðèæ, ïîñâÿòèâ ñåáÿ ðàçíîîáðàçíûì íàóêàì. Äåÿòåëüíîñòü èñòîðè÷åñêîãî Áýêîíà áûëà êðàéíå ðàçíîñòîðîííåé: îí èçó÷àë îïòèêó è ìàòåìàòèêó, ÿçûêè è ôè-

ëîñîôèþ, âîïðîñû ñòàðåíèÿ è ìåäèöèíû, äàæå àëõèìèþ (êîòîðàÿ, âïðî÷åì, â òó ïîðó íå áûëà îñóæäåíà Öåðêîâüþ). Ðîäæåð Áýêîí ñîñòàâèë îáøèðíûé êîììåíòàðèé ê êíèãå ¾Òàéíàÿ òàéíûõ¿  òðàêòàòó, êîòîðûé ïðèïèñûâàëè Àðèñòîòåëþ. Ïåðâîíà÷àëüíî ýòî áûëà íåáîëüøàÿ êíèãà ¾îáî âñåì ñðàçó¿ (ïðàâèëüíîì ïèòàíèè, âîåííîì äåëå, êàìíÿõ îáûêíîâåííûõ è ôèëîñîôñêîì, òðàâàõ, ôèçèîãíîìèêå è õèðîìàíòèè, èñêóññòâå ðàçáèðàòüñÿ â ëþäÿõ). Íî ïîñòåïåííî  è Ðîäæåð Áýêîí ñûãðàë â ýòîì íåìàëóþ ðîëü  ¾Òàéíóþ òàéíûõ¿ ñòàëè ñ÷èòàòü ñâîäîì çàøèôðîâàííîãî ó÷åíèÿ, â êàæäîì èç àñïåêòîâ êîòîðîãî íåîáõîäèìî ïîäðîáíî ðàçáèðàòüñÿ.  îáùåì, åñëè áû íå ¾Òàéíàÿ òàéíûõ¿ ñ åå ôèëîñîôñêèì êàìíåì, ãîðåâàòü íàì ñåãîäíÿ áåç ïåðâîé ñåðèè ¾Ãàððè Ïîòòåðà¿. Ðîäæåð Áýêîí áûë, ïîæàëóé, îäíèì èç ïåðåäîâûõ ó÷åíûõ ñâîåãî âðåìåíè. Èíîãî ïðîñëàâèëè áû îäíè î÷êè, íî åìó óäàëîñü ñäåëàòü êóäà áîëüøå. Áýêîí ïðèäóìàë ìåòîä: íàáëþäàòü è äåëàòü ïîñëåäîâàòåëüíûå âûâîäû, âûñòðàèâàÿ èõ â öåïî÷êó,  äåäóêöèþ, î êîòîðîé íàì ëó÷øå âñåãî èçâåñòíî èç ðàññóæäåíèé Øåðëîêà Õîëìñà.

Íàèáîëåå ïðàêòè÷åñêîå ïðèëîæåíèå ýòîãî ìåòîäà ÷èòàòåëü ïðè æåëàíèè ìîæåò îáíàðóæèòü â ¾Èìåíè Ðîçû¿ Óìáåðòî Ýêî: åãî ãëàâíûé ãåðîé, Âèëüãåëüì Áàñêåðâèëüñêèé,  ïðåäàííûé ïîñëåäîâàòåëü ó÷åíîãî ìîíàõà. Ñàìî ñîáîé, èçûñêàíèÿ ïî ÷àñòè àëõèìèè è ãåðîíòîëîãèè íå ìîãëè âûçâàòü îñîáîé ðàäîñòè â ñðåäå öåðêîâíûõ àâòîðèòåòîâ, ïîýòîìó âûñøåå íà÷àëüñòâî â êîíöå êîíöîâ îñâåäîìèëîñü ó Áýêîíà, ÷åì æå îí âñå-òàêè òàì çàíèìàåòñÿ. Îòâåòîì ñòàëè òðè òîìà  ¾Âåëèêèé òðóä¿, ¾Ìàëûé òðóä¿ è ¾Òðåòèé òðóä¿. Íå ñëó÷àéíî â Êíèãå, ïðåäñòàâëÿåìîé íûíå âíèìàíèþ ÷èòàòåëÿ, Áýêîí ïîä êîíåö æèçíè ñòàíîâèòñÿ àíàõîðåòîì è ïðèíèìàåòñÿ çà èçó÷åíèå áîãîñëîâèÿ. Áîëüøèíñòâî êîëäîâñêèõ èçîáðåòåíèé, êîòîðûå âïîñëåäñòâèè ñòàëè ïðèïèñûâàòü Ðîäæåðó Áýêîíó, áûëè èçâåñòíû åùå ðàíüøå  èõ àâòîðàìè ñ÷èòàëè òî Âåðãèëèÿ, òî Ïàïó Ñèëüâåñòðà II  ó÷åíîãî ìîíàõà Ãåðáåðòà, èçîáðåòàòåëÿ äèêîâèííûõ ãèäðàâëè÷åñêèõ óñòðîéñòâ. Ïî ïðåäàíèþ, Ãåðáåðò çàêëþ÷èë äîãîâîð ñ äüÿâîëîì è ñ åãî ïîìîùüþ ñìîã äîáèòüñÿ ïàïñêîé òèàðû, à åùå îí ó÷èëñÿ ÷åðíîêíèæèþ è äàæå ñîçäàë  ïåðâûì

èç ëèòåðàòóðíûõ ïåðñîíàæåé  ãîâîðÿùóþ ãîëîâó, ïðåäñêàçûâàâøóþ áóäóùåå. Âïðî÷åì, äüÿâîëó âñå æå óäàëîñü îáìàíóòü Ïàïó, çàêëþ÷èâøåãî ñ íèì äîãîâîð. ¾Çíàìåíèòàÿ èñòîðèÿ ìîíàõà Áýêîíà¿ ïîÿâèëàñü ïî÷òè îäíîâðåìåííî ñ íåìåöêîé íàðîäíîé êíèãîé ¾Èñòîðèÿ î äîêòîðå Èîãàííå Ôàóñòå¿; íå èñêëþ÷åíî, ÷òî àíãëè÷àíå, ïðîçíàâ î òîì, êàê ìíîãî ãîâîðÿò íà êîíòèíåíòå î íåìåöêîì ÷åðíîêíèæíèêå, ðåøèëè íå îòñòàâàòü è ïðîñëàâèòü ñâîåãî, äîìîðîùåííîãî.  ñåðåäèíå XVII âåêà âåëèêèé ñêåïòèê è âðà÷ ñýð Òîìàñ Áðàóí ïîìåñòèë â ñâîþ êíèãó ¾Î âñåîáùèõ çàáëóæäåíèÿõ¿, ðàçîáëà÷àâøóþ ñïëåòíè, ïðåäóáåæäåíèÿ è ñóåâåðèÿ, ðàñïðîñòðàíÿâøèåñÿ ñðåäè ëþäåé, ñëîâíî ýïèäåìèÿ èëè ïîâåòðèå, çàìå÷àíèå ñëåäóþùåãî õàðàêòåðà: ¾Â êàæäîì óõå çâó÷èò ýõî èñòîðèè ìîíàõà Áýêîíà, êîòîðûé ñîòâîðèë ìåäíóþ ãîëîâó, ïðîèçíîñèâøóþ ñëîâà: Íàñòàëî âðåìÿ". È õîòÿ çäåñü íå çàòðàãèâàþòñÿ ïîäîáíûå èíöèäåíòû, â äàííîì ñëó÷àå èñòîðèÿ èñòîëêîâàíà ñëèøêîì áóêâàëüíî, õîòÿ íà ñàìîì äåëå áûëà íå ÷åì èíûì, êàê ìèñòè÷åñêèì ïðåäàíèåì î âåëèêîì äåëàíèè ôèëîñî-

ôà, êîòîðûì îí â äåéñòâèòåëüíîñòè áûë çàíÿò. À ìåäíàÿ ãîëîâà íå îçíà÷àåò íè÷åãî èíîãî, êàê ñîñóä, â êîòîðîì îíî ñîâåðøàëîñü, à ñëîâà, êîòîðûå ãîëîâà ïðîèçíîñèëà, íå ÷òî èíîå, êàê âîçìîæíîñòü ñëåäèòü çà ×àñîì çàðîæäåíèÿ, èëè ðîæäåíèåì ìèñòè÷åñêîãî ñûíà, Ôèëîñîôñêîãî Öàðÿ

1

Ëóëëèÿ : âîñõîæäåíèåì Ëèñòâåííîé Çåìëè Àðíîëüäà

2

, êîãäà çåìëÿ îïëîäîòâîðÿåòñÿ âîäîé íà-

ñòîëüêî, ÷òî ñòàíîâèòñÿ áåëîé è èçëó÷àåò ñèÿíèå. È åñëè ýòîãî íå ñîáëþäàòü, òî âñå äåëàíèå îêàæåòñÿ íàïðàñíûì, òàê ïèøåò Ïåòð Äîáðûé

3

:

Çäåñü çàêëþ÷åíû ñîâåðøåíñòâî è âñåãî òðóäà, èáî â ýòîò äåíü, â òîò ñàìûé ÷àñ ïîÿâëÿþòñÿ ýëåìåíòû â ïåðâîçäàííîé ÷èñòîòå, êî-

[1] Ðàéìîíä Ëóëëèé (1235  1315)  ìîíàõôðàíöèñêàíåö è ñîâðåìåííèê Ðîäæåðà Áýêîíà. 2 [2] Àðíîëüä èç Âèëëàíîâû (1235  1311). 3 [3] Ïåòð äîáðûé èç Ôåððàðû  ïîä ýòèì èìåíåì Äæîâàííè Ëàöèíè â 1546 ã. â Âåíåöèè îïóáëèêîâàë êíèãó ¾Pretiosa margarita novella thesauro, àñ pretiosissimo philosophorum lapide¿. 1

òîðûå òóò æå íóæäàþòñÿ â ñîåäèíåíèè  ïðåæäå ÷åì óëåòÿò îò îãíÿ". ×èòàòåëþ îñòàåòñÿ ïîâåðèòü íà ñëîâî: ñýð Òîìàñ Áðàóí áûë îäíèì èç ñàìûõ ñêåïòè÷åñêèõ è òðåçâûõ óìîâ ñâîåãî âðåìåíè, à èçëîæåííàÿ âûøå àáðàêàäàáðà  íå ÷òî èíîå, êàê òèïè÷íûé ïðèìåð èñòîëêîâàíèÿ â êà÷åñòâå àëõèìè÷åñêîãî ðåöåïòà âñåãî, ÷åãî óãîäíî. Ðîäæåð Áýêîí ïîñòðàäàë îò òîãî, ÷òî ïðîïîâåäîâàë ñàì: èñêàòü â êàæäîé ôðàçå ó÷åíîãî òðóäà ñêðûòûé, êîñìîëîãè÷åñêèé ñìûñë. Èñòîðèÿ áðàòà Ðàøà, ñîõðàíèâøàÿñÿ áëàãîäàðÿ ñðàâíèòåëüíî ïîçäíåìó èçäàíèþ, âûøåäøåìó â 1620 ãîäó (ê XIX âåêó â Àíãëèè îñòàëîñü âñåãî äâà ýêçåìïëÿðà ýòîé êíèãè), óæå â íà÷àëå XVI âåêà áûëà ïîïóëÿðíà â Ãåðìàíèè, ãäå î åå ãåðîå ñêëàäûâàëè ïîýìû è áàëëàäû. Êàê è ìíîãèå äðóãèå íàðîäíûå êíèãè, èñòîðèÿ áðàòà Ðàøà ïîÿâèëàñü â Äàíèè, è ìîæíî ñêàçàòü, ÷òî èçâåñòíîå çàìå÷àíèå èç äèàëîãà Ãàìëåòà è ìîãèëüùèêîâ î ¾äàòñêîé ïî÷âå¿ ïîìèìî ïðÿìîãî èìåëî äëÿ ïåðâûõ çðèòåëåé è ÷èòàòåëåé åùå è ïåðåíîñíûé ñìûñë. Âåñåëîå, çàáàâíîå, íåîáû÷íîå ïðèõîäèëî íà Áðèòàíñêèå îñòðîâà èìåííî ñ

¾äàòñêîé ïî÷âû¿, è áåäíûé øóò Éîðèê òóò êàê íåëüçÿ êñòàòè. Åïèñêîï Ãåíðèõ Ïîíòîïèäàí, îïèñàâøèé ëåãåíäàðíîå ìîðñêîå ÷óäèùå  êðàêåíà, óïîìèíàë â îäíîé èç ñâîèõ êíèã, ÷òî åìó äîâåëîñü ñîáñòâåííûìè ãëàçàìè âèäåòü èçîáðàæåíèå ïðîñëàâëåííîãî áðàòà Ðàøà â ìîíàñòûðå â Ýññåðóìå. Ïîä ýòèì èçîáðàæåíèåì äàæå êðàñîâàëàñü ýïèòàôèÿ, íåðèôìîâàííàÿ ÷àñòü êîòîðîé áûëà íàïèñàíà íà ¾âîçâûøåííîé¿ ëàòûíè, à ðèôìîâàííàÿ è ñìåøíàÿ  íà áîëåå ïðîçàè÷åñêîì ÿçûêå, äàòñêîì. Îêàçàâøèñü íà àíãëèéñêîé çåìëå, áðàò Ðàø îáíàðóæèë ñåáÿ â ïðèÿòíîé êîìïàíèè è, ïî íàáëþäåíèþ ó÷åíûõ  ñîáèðàòåëåé ôîëüêëîðà, çà íåñêîëüêî äåñÿòèëåòèé ïðèîáðåë íåìàëî ÷åðò ìåñòíîãî è íàöèîíàëüíîãî ãåðîÿ  Ðîáèíà Äîáðîãî Ìàëîãî, î êîòîðîì â Àíãëèè è ïî ñåé äåíü ñëàãàþò ëåãåíäû. Îáðàç Ðàøà, íåñîìíåííî, ñëîæèëñÿ â îáñòàíîâêå íå ñëèøêîì áëàãîæåëàòåëüíîãî îòíîøåíèÿ ê ìîíàøåñêîé áðàòèè â ñåâåðíûõ ñòðàíàõ Åâðîïû. Îáæîðû, ïüÿíèöû, ìçäîèìöû è ñêóïåðäÿè  ¾âîñïåâàòü¿ ïîäîáíûì îáðàçîì íðàâû ìîíàõîâ íå ïåðåñòàâàëè íà ïðîòÿæåíèè ìíîãèõ âåêîâ. Íåò íè÷åãî óäèâèòåëüíîãî,

÷òî äåìîí â ýòîé êîìïàíèè ÷óâñòâîâàë ñåáÿ êàê â ñâîåé òàðåëêå. Íåñìîòðÿ íà ñóåâåðíûé ñòðàõ ïåðåä ñèëàìè çëà, äåìîíîâ íå âñåãäà èçîáðàæàëè â ÷åðíîì ñâåòå. Êàê ðàç â ñåâåðíûõ ñòðàíàõ áûëî ðàñïðîñòðàíåíî ïðåäñòàâëåíèå î òîì, ÷òî äåìîíû, ïðèòâîðèâøèåñÿ ëþäüìè, èíîãäà âåäóò ñåáÿ âïîëíå áëàãîïðèñòîéíî. Òàê, Ãèðàëüä Óýëüñêèé â íà÷àëå XIII âåêà ïîâåäàë îäíó çàáàâíóþ èñòîðèþ, êîòîðóþ îí óçíàë âî âðåìÿ ïóòåøåñòâèÿ ïî Óýëüñó: ¾Ïðè äâîðå àðõèåïèñêîïà ïîÿâèëñÿ îäèí íèêîìó íå èçâåñòíûé êëèðèê, êîòîðîãî âçÿëè â óñëóæåíèå, èáî îí áûë èñïðàâíûì è óñåðäíûì, î÷åíü õîðîøî çíàë è ïîìíèë ñîäåðæàíèå êíèã è õîä èñòîðèè, è âñêîðå äîáèëñÿ íåâåðîÿòíîãî ê ñåáå ðàñïîëîæåíèÿ. Îäíàæäû, êîãäà îí ðàññêàçûâàë àðõèåïèñêîïó î ñîáûòèÿõ äðåâíèõ è íåèçâåñòíûõ, à òîò îõîòíî è ÷àñòî ñëóøàë åãî ðàññêàçû, ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî îí çàãîâîðèë î Ðîæäåñòâå Õðèñòîâîì è ñðåäè ïðî÷åãî äîáàâèë: Äî òîãî êàê Õðèñòîñ ÿâèëñÿ âî ïëîòè, äåìîíû èìåëè áîëüøóþ âëàñòü íàä ëþäüìè, íî ñ ïðèõîäàì Åãî èõ âëàñòü ïðåóìåíüøèëàñü, òàê ÷òî îíè ïîâñþäó áåæàëè è

ñêðûâàëèñü îò Åãî Ëèêà, îäíè áðîñèëèñü â ìîðå è óêðûëèñü òàì, äðóãèå  â äóïëà äåðåâüåâ è êàìåííûå ðàñùåëèíû, à ÿ ïðûãíóë â êàêîé-òî èñòî÷íèê". Ñêàçàâ ýòî, îí ðàñêðàñíåëñÿ, âñòàë ñî ñâîåãî ìåñòà è òóò æå âûøåë. Àðõèåïèñêîï è òå, êòî íàõîäèëñÿ ïðè íåì, áûëè èçóìëåíû, ñòàëè îáñóæäàòü äðóã ñ äðóãîì åãî ñëîâà è ãàäàòü, ÷òî æå ýòî çíà÷èò. Âñå äóìàëè, ÷òî îí òóò æå âåðíåòñÿ, íî ïðîøëî êàêîå-òî âðåìÿ, è àðõèåïèñêîï ïîñëàë îäíîãî èç ñâîèõ ïðèáëèæåííûõ çà íèì, åãî èñêàëè è çâàëè ïîâñþäó, íî îí áîëüøå íå ïîÿâëÿëñÿ. Âñêîðå ïîñëå ýòîãî âîçâðàòèëèñü äâîå êëèðèêîâ, êîòîðûõ àðõèåïèñêîï îòïðàâèë â Ðèì. Êîãäà àðõèåïèñêîï è åãî ïðèáëèæåííûå ðàññêàçàëè èì î ñëó÷èâøåìñÿ, îíè ñïðîñèëè î äíå è ÷àñå, â êîòîðîì ýòî ïðîèçîøëî. È, ïîëó÷èâ îòâåò, ðàññêàçàëè, ÷òî èìåííî â ýòîò äåíü è ÷àñ, èñ÷åçíóâ âíåçàïíî, îí ñëîâíî èç-ïîä çåìëè ïîÿâèëñÿ ïåðåä íèìè â Àëüïàõ è ñêàçàë, ÷òî îòïðàâëåí â Ðèìñêóþ êóðèþ ñ ïîðó÷åíèåì îò ãîñïîäèíà. Ïîñëå ýòîãî ñòàëî ïîíÿòíî, ÷òî ýòî áûë äåìîí, îáìàíîì ïðèíÿâøèé ÷åëîâå÷åñêèé îáëèê¿. Æèâøèé â XIII âåêå õðîíèñò Àëüáåðèê èç ìî-

íàñòûðÿ Òðåõ Èñòî÷íèêîâ ïîâåäàë òàêóþ èñòîðèþ î Áåðåíãàðèè Òóðñêîì, ïðîèñøåäøóþ â 1050 ãîäó. ¾Ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî ïîïå÷åíèþ ýòîãî êëèðèêà áûë ââåðåí ìàëü÷èê áëàãîðîäíîãî ïðîèñõîæäåíèÿ, êîòîðûé ïðèíÿëñÿ â îòñóòñòâèå íàñòàâíèêà ÷èòàòü êíèãè ïî íåêðîìàíòèè è áûë óáèò äüÿâîëîì. Áåðåíãàðèé âûíóäèë äåìîíà ïðîíèêíóòü â òåëî ìåðòâîãî ìàëü÷èêà, è êàêîå-òî âðåìÿ îí ðàçãóëèâàë â íåì òóò è òàì è äàæå ïåë è ñòîÿë íà õîðàõ âìåñòå ñ äðóãèìè  äî òåõ ïîð, ïîêóäà äðóãîé íåêðîìàíò íå ðàñêðûë îáìàí, à èìåííî îáíàðóæèë, ÷òî ìàëü÷èê-òî óìåð. È òîãäà Áåðåíãàðèé, ïðèãîâîðåííûé ê ñìåðòè, áåæàë â öåðêîâü Ñïðàâåäëèâîãî Ñóäèè, ñîâåðøèë òàì ïîêàÿíèå, ñî ñëåçàìè ñíÿë ÷àðû è òåì ñïàññÿ¿. Ïðåäàíèÿ î äåìîíàõ, êîòîðûå ïîäøó÷èâàëè íàä ëþäüìè, äîøëè åùå îò Ðàííåãî Ñðåäíåâåêîâüÿ. Àâòîð ¾Çîëîòîé ëåãåíäû¿ (ñàìîãî èçâåñòíîãî ñîáðàíèÿ æèòèé ñâÿòûõ) ßêîâ Âîðàãèíñêèé ðàññêàçûâàåò ñëåäóþùóþ èñòîðèþ î ñâÿòîì Ãåðìàíå: ¾Îí ãîñòåâàë â îäíîì ìåñòå è âäðóã óâèäåë, ÷òî ïîñëå òðàïåçû ñíîâà íàêðûâàþò íà ñòîë. Óäèâèâøèñü, îí ñïðîñèë, äëÿ êîãî ýòî íàêðûâàþò

âíîâü. Åìó ñîîáùèëè, ÷òî ãîòîâÿòñÿ âñòðåòèòü äîáðûõ æåíùèí, êîòîðûå ñòðàíñòâóþò ïî íî÷àì. Ñâÿòîé Ãåðìàí íå ñîìêíóë ãëàç ýòîé íî÷üþ, è âäðóã îí óâèäåë ìíîæåñòâî äåìîíîâ, ñîáðàâøèõñÿ ê ñòîëó â îáëèêå ìóæ÷èí è æåíùèí. Îí ïðèêàçàë èì íå òðîãàòüñÿ ñ ìåñòà è, ðàçáóäèâ âñþ ñåìüþ, îïðîñèë êàæäîãî, çíàþò ëè îíè ïðèøåäøèõ. Òå îòâåòèëè, ÷òî âñ¼ äî îäíîãî  ýòî èõ ñîñåäè è ñîñåäêè. Òîãäà îí ïîñëàë ê äîìó êàæäîãî, ïîâåëåâ äåìîíàì íå òðîãàòüñÿ ñ ìåñòà, è îêàçàëîñü, ÷òî âñå ñîñåäè ñïÿò â ñâîèõ êðîâàòÿõ. Ïîä êëÿòâîé ñòîÿùèå ïðèçíàëè ñåáÿ äåìîíàìè, êîòîðûå ïîäîáíûì îáðàçîì ïîäøó÷èâàëè íàä ëþäüìè¿.  êîíöå êîíöîâ, è ïðîäåëêè áðàòà Ðàøà ñòàëè ñ÷èòàòü âïîëíå áåçîáèäíûìè, à èñòîðèè î íåì ïîïàëè íà ñòðàíèöû ñêàçîê áðàòüåâ Ãðèìì. Çàâåðøàåò êíèãó èñòîðèÿ î Ðîáåðòå Äüÿâîëå, ïåðñîíàæå ñîâåðøåííî èíîãî ñîñëîâèÿ. Îí ñûí ãåðöîãà è ãåðöîãèíè, ñâîèì ðîæäåíèåì îáÿçàííûé äüÿâîëó.  ïîñâÿùåíèè ðåáåíêà äüÿâîëó íåò íè÷åãî íåîáû÷íîãî: åñëè íåëüçÿ áûëî äîãîâîðèòüñÿ ñ Áîãîì, òî ïóñêàëèñü âî âñå òÿæêèå, õî-

òÿ ÿâëåíèå ýòî áûëî íå ñëèøêîì ðàñïðîñòðàíåííûì.  Èðëàíäèè ñîõðàíèëîñü ïðåäàíèå î òðåõ ñûíîâüÿõ Êîíàëëà Ðûæåãî è åãî æåíû Êýðäýðã (ïðåäàíèå ýòî èçâåñòíî ïî ïîçäíåé ðóêîïèñè XIV âåêà). ¾Ïîèñòèíå ó íèõ íå áûëî íóæäû íè â ÷åì, âîò òîëüêî äåòåé îíè íå íàæèëè, è íå òî ÷òîáû äåòè âîâñå íå ðîæäàëèñü ó íèõ, íî íå îñòàâàëèñü ñ íèìè è óìèðàëè ñðàçó ïîñëå ðîæäåíèÿ. Êàê-òî íî÷üþ, ëåæà â ïîñòåëè, âëàñòèòåëü ñêàçàë ñâîåé æåíå: Æàëü, ÷òî ó íàñ íåò ñûíà, êîòîðûé ìîã áû ñòàòü íàñëåäíèêîì ìîèõ âëàäåíèé ïîñëå íàøåé ñìåðòè".  Êàê æå òû ñîáèðàåøüñÿ ïîñòóïèòü?"  ñêàçàëà æåíà. Âîò ÷òî ÿ ñîáèðàþñü ñäåëàòü,  îòâåòèë âëàñòèòåëü,  çàêëþ÷èòü ñäåëêó ñ äüÿâîëîì, ÷òîáû îí ïîäàðèë íàì ñûíà èëè äî÷ü â êà÷åñòâå íàñëåäíèêà, ÷òîáû âëàäåòü ýòèìè ìåñòàìè ïîñëå íàñ".  Äà áóäåò òàê,  îòâåòèëà æåíà. Çàòåì îíè ñêðåïèëè ýòî ñ äüÿâîëîì, è æåíùèíà ïîíåñëà ðåáåíêà è õîäèëà áåðåìåííîé äî ñàìîãî äåâÿòîãî ìåñÿöà. Òóò ó æåíùèíû íà÷àëèñü âåëèêèå áîëè è ñèëüíûå ðîäîâûå ñõâàòêè, è îíà ðîäèëà ñðàçó òðîèõ ñûíîâåé, à èìåííî îäíîãî ñûíà ñ ïðèõîäîì íî÷è, âòîðîãî  â ïîë-

íî÷ü, à òðåòüåãî  â ïðåäðàññâåòíóþ ïîðó. Îíè áûëè îêðåùåíû ïî ÿçû÷åñêîìó îáû÷àþ, è äàëè èì èìåíà  Ëîõàí, Ýííý è Ñèëüâåñòð. Ïîòîì èõ âñêîðìèëè è çàáîòèëèñü î íèõ ïðèëåæíî äî òåõ ïîð, ïîêóäà íå ñòàëè îíè áûñòðûìè è ñèëüíûìè êàê íà ìîðå, òàê è íà ñóøå, äà íàñòîëüêî, ÷òî âñåõ ñâîèõ ñâåðñòíèêîâ îíè îïåðåæàëè â ëþáîé èãðå è â ëþáîì çàíÿòèè, òàê ÷òî òå, êòî ñëûøàë î íèõ èëè âèäåë èõ â òå âðåìåíà, øèðîêî ðàçåâàëè ðîò è íå ïåðåñòàâàëè óäèâëÿòüñÿ. Êàê-òî ðàç îíè ðàñïîëîæèëèñü, ïðèñëîíèâøèñü ê èçãîëîâüþ êðîâàòè â äîìå èõ ìàòåðè è îòöà, ñîðåâíóÿñü â ìåòêîñòè è äàëüíîñòè, è òóò ëþäè â äîìå ñêàçàëè, ÷òî â ýòèõ ìèëîâèäíûõ ïðîñëàâëåííûõ ñûíîâüÿõ íåò íèêàêîãî èçúÿíà èëè íåäîñòàòêà, çà èñêëþ÷åíèåì òîãî, ÷òî îíè îêðåùåíû áûòü ñîáñòâåííîñòüþ äüÿâîëà. À ñûíîâüÿ ãîâîðÿò: Ðàç óæ äüÿâîë íàì êîðîëü è ïîâåëèòåëü, òî äëÿ íàñ î÷åíü òÿæåëî íå ãðàáèòü è íå ïðåñëåäîâàòü åãî íåäðóãîâ, òî åñòü íå óáèâàòü êëèðèêîâ è íå ðàçðóøàòü è æå÷ü èõ öåðêâè". Ïî ïðîøåñòâèè âðåìåíè ñûíîâüÿ Êîíàëëà ðàñêàÿëèñü, âîññòàíîâèëè âñå, ÷òî ðàçðóøèëè, è îòïðàâèëèñü â äàëåêîå ïëàâà-

íèå  èñêóïàòü ñâîè ãðåõè. Ñîáñòâåííî, ðàñêàÿíèåì è èñêóïëåíèåì çàâåðøàåòñÿ è èñòîðèÿ Ðîáåðòà Äüÿâîëà. Ðîëü íåðåäêî

äüÿâîëà

â

îêàçûâàëàñü

ïðîöåññå âåñüìà

äåòîðîæäåíèÿ ïîëîæèòåëüíîé.

Ðîäæåð Õîâåíäåí ðàññêàçûâàåò ñëåäóþùóþ ïðèìå÷àòåëüíóþ èñòîðèþ: ¾Ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî îäíà áåðåìåííàÿ äåâóøêà íîñèëà ðåáåíêà â ñâîåé óòðîáå, óæå ïðèøëî âðåìÿ ðîæàòü, è îíà áåæàëà èç äîìà ñâîåãî îòöà, íå æåëàÿ, ÷òîáû óçíàëè î åå ïðîñòóïêå. Îòïðàâèâøèñü â áåãà, îíà ïîïàëà â ñèëüíóþ áóðþ ïðÿìî ïîñðåäè ÷èñòîãî ïîëÿ, ëèë äîæäü è õëåñòàë âåòåð. È òîãäà îíà ïîïðîñèëà ó Ãîñïîäà ïîìîùè è óáåæèùà, íî ïîñêîëüêó åå ìîëèòâà íå áûëà òóò æå óñëûøàíà Ãîñïîäîì, îíà âïàëà â îò÷àÿíèå è ïðîèçíåñëà: Åñëè Òû, Ãîñïîäü, îòâåðãàåøü ìîþ ìîëüáó, äüÿâîë ïîìîæåò ìíå!" È òóò æå ïåðåä íåé ïîÿâèëñÿ äüÿâîë â îáðàçå áîñîíîãîãî ïåðåïîÿñàííîãî þíîøè, êîòîðûé ñêàçàë: Ñëåäóé çà ìíîé". Îíè ïîøëè è äîáðàëèñü äî îâ÷àðíè, ñòîÿâøåé ïîñðåäè ïîëÿ. Äüÿâîë îòïðàâèëñÿ âïåðåä, ðàçâåë â îâ÷àðíå îãîíü è óñòðîèë ëåæàíêó èç ñâåæåé ñîëîìû, äå-

âóøêà ïîñëåäîâàëà çà íèì è ñîãðåëàñü ó îãíÿ. Òóò îíà ïðîèçíåñëà: Ìåíÿ ìó÷àò ãîëîä è æàæäà". Äüÿâîë îòâåòèë: Ïîòåðïè íåìíîãî, ÿ ïðèíåñó òåáå õëåáà è ïèòüÿ". È ïîêà îí õîäèë, äâîå ìóæèêîâ, øåäøèå äîðîãîé ïîáëèçîñòè, óâèäåëè â îâ÷àðíå îãîíü è, óäèâëÿÿñü, êòî áû òàì ìîã áûòü, çàøëè âíóòðü è îáíàðóæèëè áåðåìåííóþ, ëåæàâøóþ âîçëå îãíÿ. Îíè ñïðîñèëè, êòî ðàçâåë îãîíü, è îíà îòâåòèëà: Äüÿâîë".  À ãäå îí ñåé÷àñ?"  ß ìó÷àëàñü îò ãîëîäà è æàæäû, è îí ïîøåë äîáûòü äëÿ ìåíÿ åäó è ïèòüå".  Óïîâàé íà Ãîñïîäà Èèñóñà Õðèñòà, íà Ñëàâíóþ Äåâó Ìàðèþ, Ìàòü Åãî, è îíè èçáàâÿò òåáÿ îò ðóê íåäðóãà". Ñêàçàâ òàê, îíè îòïðàâèëèñü â äåðåâíþ, ÷òî áûëà ðàñïîëîæåíà íåïîäàëåêó, è ðàññêàçàëè ëþäÿì è êëèðó î òîì, ÷òî âèäåëè è ñëûøàëè ïî äîðîãå. Ìåæäó òåì âîçâðàòèëñÿ äüÿâîë, êîòîðûé ïðèíåñ õëåá è ïèòüå, ÷òîáû ïîääåðæàòü äåâóøêó, è îíà, íàòóæèâøèñü, ðîäèëà ñûíà, êîòîðîãî äüÿâîë âîñïðèíÿë, ñëîâíî ïîâèâàëüíàÿ áàáêà, è ñîãðåë ó îãíÿ. È òóò â îâ÷àðíå ïîÿâèëèñü ñâÿùåííèê, âîîðóæåííûé êàòîëè÷åñêîé âåðîé, êðåñòîì è ñâÿòîé âîäîé, à òàêæå íàðîä è êëèð èç áëèç-

ëåæàùåé äåðåâíè, îáíàðóæèëè íîâîðîæäåííîãî, êîòîðîãî äüÿâîë äåðæàë íà ñâîèõ ðóêàõ. Òîãäà ñâÿùåííèê ñòàë áðûçãàòü ñâÿòîé âîäîé âî èìÿ Ñâÿòîé Òðîèöû, à äüÿâîë ýòîãî âûíåñòè íå ñìîã è áåæàë, çàáðàâ ñ ñîáîþ äèòÿòþ: áîëüøå åãî è íå âèäåëè. Äåâóøêà æå, ïðèäÿ â ñåáÿ, ñêàçàëà: Òåïåðü ÿ òî÷íî çíàþ, ÷òî Ãîñïîäü èçáàâèë ìåíÿ îò ðóê íåäðóãà"¿. Ñ òî÷êè çðåíèÿ ÷èòàòåëÿ, äüÿâîë â ýòîé èñòîðèè ïîêàçûâàåò ñåáÿ ñ ïîëîæèòåëüíîé ñòîðîíû, à âîò ñâÿùåííèê è äåðåâåíñêèå æèòåëè âûñòóïàþò êàê äåñòðóêòèâíîå íà÷àëî: çà÷åì áûëî ñóåòó ïîäíèìàòü? Ñ÷èòàåòñÿ, ÷òî èñòîðè÷åñêèì ïðîòîòèïîì ëèòåðàòóðíîãî ãåðîÿ áûë Ðîáåðò II Äüÿâîë, ãåðöîã Íîðìàíäñêèé (åãî ìàòåðüþ áûëà ãåðöîãèíÿ Áóðãóíäñêàÿ), îòåö Âèëüãåëüìà Çàâîåâàòåëÿ.  Íîðìàíäèè ñîõðàíèëñÿ ëåñ, ãäå Ðîáåðò II ñîâåðøèë íåìàëî äåë, íå ñëèøêîì óãîäíûõ Áîãó, à â òðåõ ìèëÿõ îò Ðóàíà ïîêàçûâàëè ðàçâàëèíû åãî çàìêà. Îäíàêî ïî ñòèëþ ïîâåäåíèÿ Ðîáåðò Äüÿâîë âåñüìà íàïîìèíàåò è îäíîãî èç ñûíîâåé Âèëüãåëüìà I, è Ðîáåðòà, êîðîëÿ Ñèöèëèè. Âñåõ Ðîáåðòîâ ñáëèæàëî èìÿ è íîðìàííñêîå ïðîèñõîæ-

äåíèå. ¾Êíèãà î Ðîáåðòå Äüÿâîëå¿ áûëà íàïå÷àòàíà â òèïîãðàôèè Âèíêèíà äå Âîðäå, íåïîñðåäñòâåííîãî ïðååìíèêà Óèëüÿìà Êàêñòîíà, óíàñëåäîâàâøåãî îò ñâîåãî ó÷èòåëÿ êíèãîèçäàòåëüñêîå äåëî. Èñòîðèÿ Ðîáåðòà Äüÿâîëà îêàçàëàñü íàñòîëüêî ïîïóëÿðíîé, ÷òî ñ êíèãè Âèíêèíà äå Âîðäå íåîäíîêðàòíî ñíèìàëèñü ðóêîïèñíûå êîïèè.  ìèðîâîé ëèòåðàòóðå Ðîáåðòó Äüÿâîëó ïðèøëîñü åùå ðàç ñûãðàòü âèäíóþ ðîëü: ïåðñîíàæè Äþìà (¾Ãðàô Ìîíòå-Êðèñòî¿) îêàçûâàþòñÿ â òåàòðå, êîãäà òàì äàþò ¾Ðîáåðòà Äüÿâîëà¿  îïåðó, íàïèñàííóþ â 1831 ãîäó Äæàêîìî Ìåéåðáåðîì ïî ìîòèâàì íàðîäíîé êíèãè, ïðåäëàãàåìîé âíèìàíèþ ÷èòàòåëåé. ß. Ãîðåëîâ

ÊÍÈÃÀ Î ÆÈÇÍÈ ÂÅÐÃÈËÈß, Î ÅÃÎ ÑÌÅÐÒÈ è î ìíîãèõ ÷óäåñàõ, êîòîðûå îí ñîâåðøèë áëàãîäàðÿ êîëäîâñòâó è íåêðîìàíòèè ïðè ïîìîùè äüÿâîëîâ ïðåèñïîäíåé

Íàïå÷àòàíî â ãîðîäå Àíòâåðïåíå ìíîþ, Äæîíîì Äîóñáîðêîì, æèòåëåì òîãî æå ïîðòà Ïðîëîã Áëàãîðàçóìèå òðåáóåò ðàññêàçàòü î äåëàõ, ñîâåðøåííûõ Âåðãèëèåì â ãîðîäå Ðèìå è â äðóãèõ ìåñòàõ. Ðèì âî âñå âðåìåíà áûë ãîðîäîì ïðîñëàâëåííûì è âåëèêèì, à æèòåëè åãî âñåãäà ïîëüçîâàëèñü óâàæåíèåì. Îäíàêî Ðîìóë, ïåðâûé èìïåðàòîð, èç çàâèñòè è íåíàâèñòè óáèë åäèíîêðîâíîãî áðàòà, íåñìîòðÿ íà òî ÷òî Ðåì ïåðåäàë è ñàì ãîðîä, è îêðóæàþùèå åãî çåìëè åìó âî âëàäåíèå. Ïðàâäà, ïðè ýòîì îí çàáðàë ñ ñîáîé â Êàìïàíüþ âñå ñîêðîâèùà è òàì íà áåðåãàõ ðåêè Âåëåí îñíîâàë áîãàòûé ãîðîä, êîòîðûé îêðóæèë âûñîêèìè êðåïîñòíûìè ñòåíàìè, óêðàñèâ èõ êàìåííûìè èçâàÿíèÿìè. Óëèöû òîãî ãîðîäà âñåãäà îñòàâàëèñü ÷èñòûìè, èáî ïîä íèì áûëè óñòðîåíû ñïåöèàëüíûå êàíàâû, ïî êîòîðûì íå÷èñòîòû ñòåêàëè â ðåêó Âåëåí. Áûëî âðåìÿ, êîãäà ýòîò ãîðîä ñëûë ñà-

ìûì ïðåêðàñíûì â ìèðå è ê ñîáñòâåííîìó åãî èìåíè âñå ïðèáàâëÿëè èìÿ Ðåìà.

Î òîì, êàê Ðîìóë ïðèøåë â ïðåêðàñíûé ãîðîä Ðåéí, ðàçðóøèë åãî è óáèë ñâîåãî áðàòà Ðåìà, áûâøåãî ïðàâèòåëåì Ðåéíà Ðîìóë, óñëûøàâ î ãîðîäå, îñíîâàííîì åãî áðàòîì Ðåìîì, çàäóìàëñÿ è îãîð÷èëñÿ. Ñòåíû íîâîãî ãîðîäà, ãîâîðèëè ëþäè, òàê âûñîêè, ÷òî ëó÷íèê, ñòîÿ íà êðàþ îêðóæàþùåãî ãîðîä ðâà, íå ñìîæåò ïîñëàòü ñòðåëó ÷åðåç ñòåíó. Ðèìñêèå æå ñòåíû áûëè ñîâñåì íèçêèå, òàê ÷òî ïåðåïðûãíóòü ìîæíî, à ðâîâ íå áûëî è â ïîìèíå. Ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî Ðåì ïðèåõàë â Ðèì íàâåñòèòü ñâîåãî áðàòà Ðîìóëà, âçÿâ ñ ñîáîé ñâèòó, êîòîðàÿ ïîäîáàëà åãî ïðîèñõîæäåíèþ è ïîëîæåíèþ, à æåíó ñ ìàëåíüêèì ñûíîì, òîæå Ðåìîì, îñòàâèâ äîìà, â Ðåéíå, ÷òî â Êàìïàíüè. Êîãäà Ðåì óâèäåë êðåïîñòíûå ñòåíû Ðèìà, òî òðè-

æäû âî âñåóñëûøàíüå ïîâòîðèë, ÷òî îíè ñëèøêîì íèçêèå, áîëåå òîãî, ñêàçàë äàæå, ÷òî åñëè ðàçáåæèòñÿ êàê ñëåäóåò, òî ñìîæåò ÷åðåç ñòåíó ïåðåñêî÷èòü. Ðàççàäîðåííûé ñîáñòâåííûìè ñëîâàìè, îí è âïðÿìü ðàçáåæàëñÿ äà è ïåðåñêî÷èë ÷åðåç ñòåíó. Ðîìóë, óñëûøàâ î ïîñòóïêå áðàòà, ðàññåðäèëñÿ è ñêàçàë, ÷òî çà ñâîé ïðûæîê ïîïëàòèòñÿ îí ãîëîâîé. È âîò, êàê òîëüêî Ðåì âîøåë âî äâîðåö, Ðîìóë íàïàë íà íåãî è òàê ñèëüíî óäàðèë ïî ãîëîâå, ÷òî òîò óïàë çàìåðòâî. Òóò æå ñîáðàë Ðîìóë áîëüøîå âîéñêî è ïîâåë åãî â ïîõîä íà Êàìïàíüþ. Òàì âîøåë îí â ãîðîä Ðåéí è ñðîâíÿë ñ çåìëåé ñòåíû, áàøíè, äâîðåö è ìíîãèå äðóãèå ïîñòðîéêè, òàê ÷òî êàìíÿ íà êàìíå íå îñòàëîñü. Îäíàêî íåâåñòêó ñâîþ, æåíó Ðåìà, òàê è íå íàøåë: îíà, çàñëûøàâ î åãî ïðèáëèæåíèè, ñêðûëàñü èç ãîðîäà ïîäçåìíûì õîäîì è îòïðàâèëàñü ê ñâîèì äðóçüÿì è ðîäñòâåííèêàì, èáî ïðèíàäëåæàëà ê îäíîé èç ñàìûõ çíàòíûõ ñåìåé, ÷òî æèëè â òå âðåìåíà. Ðîìóë æå, ðàçðóøèâ ãîðîä Ðåéí, âåðíóëñÿ ñ äîáû÷åé â Ðèì, ãäå åãî âñòðå÷àëè ñ ïî÷åñòÿìè.

Î òîì, êàê ñûí Ðåìà, òàêæå íàçâàííûé Ðåìîì, óáèë ñâîåãî äÿäþ Ðîìóëà, áûë ïðîâîçãëàøåí èìïåðàòîðîì è ïðàâèë Æåíà Ðåìà, óçíàâ î ãèáåëè ìóæà ñâîåãî è î ðàçðóøåíèè ïðåêðàñíîãî ãîðîäà Ðåéíà ñâîèì äåâåðåì, ñèëüíî ïå÷àëèëàñü è ãîðåâàëà. Ïðèêàçàëà îíà ñòðîèòåëÿì è ïðî÷èì ãîðîäñêèì ðåìåñëåííèêàì îòñòðîèòü ãîðîä çàíîâî è âíîâü îêðóæèòü åãî ñòåíàìè, è ñòàë ãîðîä åùå ñèëüíåå è ïðåêðàñíåå, ÷åì ðàíüøå. Áëàãîðîäíàÿ äàìà íè÷åãî íå æàëåëà äëÿ ñâîåãî ñûíà, è ñòàë îí ñêîðî áîëüøèì è äîñòàòî÷íî ñèëüíûì, ÷òîáû íîñèòü îðóæèå. Òîãäà ìîëâèëà åìó ìàòü:  Ñûí ìîé, êîãäà æå ñîáèðàåøüñÿ òû îòîìñòèòü çà ñìåðòü îòöà, ïîãèáøåãî îò ðóêè òâîåãî Äÿäè? Îòâå÷àë åé þíîøà:   òå÷åíèå áëèæàéøèõ òðåõ ìåñÿöåâ. Ïîâåëåë îí ñâîèì ðîäè÷àì ñîçûâàòü ëþäåé, è êîãäà âñå ñîáðàëèñü, òî îòïðàâèëèñü â ïîõîä. Ïîäîøåë

îí ñ âîéñêîì ê Ðèìó è âîøåë ïðÿìî â ãîðîä, à îêàçàâøèñü â åãî ñòåíàõ, ïðèêàçàë ñâîèì âîèíàì, ÷òîáû íè îäèí èç íèõ íå ñìåë ãîðîæàí è ïàëüöåì òðîãàòü. Ïîñëå ýòîãî íàïðàâèëñÿ îí ê èìïåðàòîðñêîìó äâîðöó. Èìïåðàòîð, óçíàâ î åãî ïðèõîäå, ñîáðàë ñåíàòîðîâ è ñòàë ñ íèìè ñîâåùàòüñÿ. Âñå ñåíàòîðû â îäèí ãîëîñ ìîëâèëè, ÷òî íåò ó íåãî âûõîäà, êðîìå ñìåðòè, ïîòîìó êàê, ðàç îí óáèë îòöà Ðåìà, òîò äîëæåí óáèòü åãî. È òóò ïðÿìî â çàë ñîâåòà âîøåë Ðåì, è íèêòî ñëîâà ïîïåðåê ìîëâèòü íå ïîñìåë. Óâèäåâ ïåðåä ñîáîé Äÿäþ â èìïåðàòîðñêîé òîãå, ðàññâèðåïåë îí, âûõâàòèë ìå÷ äà è îòñåê îáèä÷èêó ãîëîâó. Êîãäà ñ ýòèì áûëî ïîêîí÷åíî, îáðàòèëñÿ îí ê ñåíàòîðàì è áëàãîðîäíûì ìóæàì Ðèìà è ñïðîñèë, õîòÿò ëè îíè âîéíû.  Íåò,  îòâåòèëè òå, îòäàëè åìó âñþ èìïåðèþ è êîðîíîâàëè åãî êàê çàêîííîãî íàñëåäíèêà. Ñòàâ èìïåðàòîðîì, ïîñëàë îí çà ñâîåé ìàòåðüþ, è òà ïðèåõàëà ê íåìó. È áûë òîãäà Ðèì îêðóæåí êðåïêèìè ñòåíàìè è ãëóáîêèìè ðâàìè, è ñòàë ïðîñëàâëåí ñðåäè ëþäåé, òàê ÷òî ðàçíûå ïëåìåíà ê íåìó ïðèõîäèëè è

ñòðîèëè òàì ñâîè æèëèùà. Ðåì, ïðàâèòåëü åãî, áûë êðåïîê òåëîì, óìåí, áîãàò è èìåë â ñâîåì ïîä÷èíåíèè ìíîãî çåìåëü.

È áûë ó Ðåìà îäèí ðûöàðü, êîòîðûé îòëè÷àëñÿ â áîþ ñìåëîñòüþ è âûíîñëèâîñòüþ íåâèäàííîé, è æåíèëñÿ îí íà äî÷åðè ïåðâîãî ñåíàòîðà Ðèìà, äåâèöå ñàìîãî ÷òî íè íà åñòü áëàãîðîäíîãî ïðîèñõîæäåíèÿ. Íî Ðåì íåäîëãî ïîñëå ýòîãî ïðàâèë, à êîãäà îí óìåð, ñûí åãî ñòàë íàñëåäíèêîì è ïðàâèòåëåì Ðèìà. À ðûöàðü èç Êàìïàíüè, òîò ñàìûé, ÷òî æåíèëñÿ íà ñåíàòîðñêîé äî÷åðè, ñ íèì ïîññîðèëñÿ è ñòàë âîåâàòü è ïðè÷èíèë åìó ìíîãî âðåäà. Áûë ó ýòîãî ðûöàðÿ è åãî ñóïðóãè îäèí ñûí, êîòîðîãî áëàãîðîäíàÿ äàìà ñ áîëüøèì òðóäîì ïðîèçâåëà íà ñâåò, è íàçâàëè åãî Âåðãèëèé, èëè Âèãèëî, ïî òîé ïðè÷èíå, ÷òî íå îäíó íî÷ü æäàëè åãî ïîÿâëåíèÿ.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ïîøåë â øêîëó Êîãäà Âåðãèëèé ðîäèëñÿ, çåìëÿ â ãîðîäå Ðèìå òðÿñëàñü è ñîäðîãàëàñü. Ðåáåíêîì îí áûë óìíûì, íî ñëàáûì, è ïîòîìó îòäàëè åãî ó÷èòüñÿ. Âñêîðå ïîñëå ýòîãî îòåö Âåðãèëèÿ óìåð, à ìàòü íå ñòàëà ñíîâà âûõîäèòü çàìóæ, òàê êàê ñëèøêîì ñèëüíî ëþáèëà ñâîåãî ãîñïîäèíà è ïîâåëèòåëÿ. Âñêîðå ïîñëå ñìåðòè ìóæà ðîäñòâåííèêè îòêàçàëèñü âûäàòü åé íàñëåäñòâî, à ñîñòîÿëî îíî èç ìíîãèõ çåìåëü â Ðèìå è çà åãî ïðåäåëàìè, â òîì ÷èñëå è îäíîãî çàìêà, êîòîðûé áûë ïðåêðàñíåå âñåõ ïîñòðîåê â ãîðîäå è îêðåñò è òàê õîðîøî óêðåïëåí, ÷òî íè îäíîìó ÷åëîâåêó è íå ñíèëîñü. Òîãäà ïîæàëîâàëàñü îíà èìïåðàòîðó, êîòîðûé ïðèõîäèëñÿ åå ïîêîéíîìó ìóæó ðîäè÷åì. Íî îí íå ñòàë åå ñëóøàòü, èáî áûë ãíåâëèâ, çà ÷òî åãî íå ëþáèëè êàê áëàãîðîäíûå ëþäè, òàê è ïðîñòîëþäèíû. Âñêîðå ïîñëå ýòîãî èìïåðàòîð ñêîí÷àëñÿ, à íàñëåäíèêîì âñåõ çåìåëü ñòàë åãî ñûí Ïåðñèä, êîòîðûé è ïðàâèë èìïåðèåé ïî ñâîåìó óñìîòðåíèþ. È çàáðàë îí íàä ðèìëÿíàìè òàêóþ âëàñòü è

â òàêîé äåðæàë èõ óçäå, ÷òî âñå åãî áîÿëèñü. Òåì âðåìåíåì Âåðãèëèé ïðîäîëæàë ïðèëåæíî ó÷èòüñÿ â øêîëå â Òîëåäî, èáî îáëàäàë îí áîëüøèì óìîì. Êàê-òî ðàç øêîëÿðàì ïîçâîëèëè ïîéòè ïîãóëÿòü â ïîëÿ. Áûë ñðåäè íèõ è Âåðãèëèé, êîòîðûé òîæå ãóëÿë ïî õîëìàì. È âîò óçðåë îí â îäíîì èç õîëìîâ ïåùåðó, âîøåë â íåå è çàáðàëñÿ òàê äàëåêî, ÷òî ïåðåñòàë âèäåòü äíåâíîé ñâåò. Ñäåëàë îí åùå íåñêîëüêî øàãîâ, óâèäåë êàêîé-òî ñâåò âïåðåäè è ïðÿìî íà íåãî è ïîøåë. Íåìíîãî ïîãîäÿ óñëûøàë îí ãîëîñ, êîòîðûé çâàë åãî:  Âåðãèëèé, Âåðãèëèé! Îãëÿäåëñÿ îí, íî íèêîãî íå óâèäåë. Òîãäà ìàëü÷èê ñïðîñèë:  Êòî çîâåò ìåíÿ? Ñíîâà ðàçäàëñÿ ãîëîñ, è ñíîâà îí íèêîãî íå óâèäåë.  Âåðãèëèé,  ïðîèçíåñ ìåæäó òåì ãîëîñ,  âèäèøü ëè òû äîùå÷êó ñ íàäïèñüþ, ÷òî ëåæèò ïîäëå òåáÿ? Âåðãèëèé îòâåòèë:  Ïðåêðàñíî âèæó. Òîãäà ãîëîñ ïîïðîñèë:  Ïîäíèìè åå è âûïóñòè ìåíÿ îòñþäà.

Íî Âåðãèëèé, ïîíÿâ, ÷òî ãîëîñ èäåò èç-ïîä äîùå÷êè, çàäàë åìó âîïðîñ:  À êòî òû òàêîé? È áûë åìó îòâåò:  ß  äåìîí, èçãíàííûé èç òåëà îäíîãî ÷åëîâåêà è çàòî÷åííûé çäåñü äî Ñòðàøíîãî ñóäà èëè äî òåõ ïîð, ïîêà ðóêà ÷åëîâå÷åñêàÿ íå îñâîáîäèò ìåíÿ. Ìîëþ òåáÿ, Âåðãèëèé, èçáàâü ìåíÿ îò ýòîé òÿæêîé ìóêè, à â íàãðàäó ÿ ïîêàæó òåáå òàéíûå êíèãè ïî íåêðîìàíòèè è íàó÷ó, êàê îâëàäåòü ýòîé íàóêîé, òàê ÷òî íà ñâåòå íå áóäåò íèêîãî, êòî ñìîã áû ïðåâçîéòè òåáÿ â íåé. Áîëåå òîãî, ÿ íàó÷ó òåáÿ, êàê ïîëó÷èòü âñå, ÷åãî íè ïîæåëàåøü, è êàê ïîìîãàòü äðóçüÿì è íàêàçûâàòü âðàãîâ; äóìàåòñÿ ìíå, ÷òî â íàãðàäó çà óñëóãó, î êîòîðîé ÿ òåáÿ ïðîøó ýòî ïëàòà áîëåå ÷åì ùåäðàÿ. Âåðãèëèé ñîáëàçíèëñÿ îáåùàíèÿìè è ïîòðåáîâàë ó âðàãà poäa ÷åëîâå÷åñêîãî êíèãè, êîòîðûå îí õîòåë ïîëó÷èòü â ïîëíîå ñâîå ðàñïîðÿæåíèå, ÷òîáû èçó÷àòü íà äîñóãå. Áåñ îòäàë èõ åìó. Òîãäà Âåðãèëèé íàêëîíèëñÿ, âçÿëñÿ çà äîùå÷êó è ïîòÿíóë åå íà ñåáÿ. Îíà îòäåëèëàñü îò çåìëè, è âçãëÿäó ìàëü÷èêà îòêðûëàñü êðîõîòíàÿ íîðêà, èç êîòîðîé âûñêîëüçíóë äåìîí è âñòàë ïåðåä íèì â

îáðàçå âûñîêîãî ìóæ÷èíû. Âåðãèëèé ïîäèâèëñÿ êàê ýòî òàêîé áîëüøîé ÷åëîâåê ìîã ñêðûâàòüñÿ â ñòîëü êðîõîòíîì ïðîñòðàíñòâå, è ñïðîñèë:  Íåóæåëè òû âåñü óìåùàëñÿ â ýòîé íîðå?  Äà, öåëèêîì,  îòâå÷àë äåìîí.  Ñïîðþ íà ñàìîå äîðîãîå, ÷òî ó ìåíÿ åñòü, âòîðîé ðàç òåáå òàì íå óìåñòèòüñÿ,  çàÿâèë ìàëü÷èê.  ×òî æ,  ñêàçàë äåìîí,  ãëÿäè!  È, ñëîæèâøèñü â òðè ïîãèáåëè, ñíîâà âòèñíóëñÿ â íîðó. Âåðãèëèé, íåäîëãî äóìàÿ, òóò æå ñõâàòèë äîùå÷êó è ïîëîæèë åå íà ñòàðîå ìåñòî  è òàê îáìàíóë äåìîíà, êîòîðûé íå ìîã áîëüøå âûéòè.  ×òî òû íàäåëàë?  çàêðè÷àë äåìîí ãðîìêèì ãîëîñîì. Íà ÷òî Âåðãèëèé îòâå÷àë:  Ñèäè òàì è æäè, êîãäà ïðèäåò òâîé äåíü. Ïîýòîìó îáìàíóòûé äåìîí äî ñèõ ïîð ñèäèò ïîä çåìëåé, à Âåðãèëèé ñòàë î÷åíü ñâåäóù â ÷åðíîé ìàãèè. Ñî âðåìåíåì ìàòü Âåðãèëèÿ ñèëüíî ñîñòàðèëàñü è îãëîõëà. Òîãäà ïðèçâàëà îíà ê ñåáå ñëóãó è ïðèêàçàëà åìó:

 Ïîåçæàé â Òîëåäî è ñêàæè Âåðãèëèþ, ìîåìó ñûíó, ÷òî ïðèøëà åìó ïîðà áðîñèòü øêîëó, âîðîòèòüñÿ â Ðèì è âåðíóòü îòöîâñêîå íàñëåäñòâî êàê â ãîðîäå, òàê è çà åãî ïðåäåëàìè, èáî ïî ïðàâó äîëæåí îí áûòü îäíèì èç ñàìûõ ìîãóùåñòâåííûõ ëþäåé â ñòîëèöå. Ïðèåõàë ïîñëàííèê â Òîëåäî è îáíàðóæèë, ÷òî Âåðãèëèé ó÷èò áëàãîðîäíûõ ìóæåé êàê ñâîåé ñòðàíû, òàê è äðóãèõ çåìåëü, êîòîðûå äëÿ ýòîãî ñïåöèàëüíî ê íåìó ïðèåõàëè, èáî îí äàâíî ïðîñëàâèëñÿ êàê ÷åëîâåê áîëüøîãî óìà, ê òîìó æå áîëåå äðóãèõ ñâåäóùèé â òàéíîì èñêóññòâå íåêðîìàíòèè. Ïðèâåòñòâîâàë ñëóãà Âåðãèëèÿ è ïåðåäàë åìó ñëîâà ìàòåðè. Âûñëóøàë åãî ìîëîäîé ÷åëîâåê è îïå÷àëèëñÿ  íå èç-çà îòöîâñêîãî íàñëåäñòâà, à èç-çà ìàòåðè, èáî äåíåã ó íåãî è òàê áûëî äîñòàòî÷íî. Íàãðàäèë îí ñëóãó è ïîñëàë ìàòåðè ÷åòûðå ìåøêà çîëîòà è äðàãîöåííîñòåé, à òàêæå áåëóþ ëîøàäü. Ïðîñòèëñÿ ïîñëàííèê ñ Âåðãèëèåì è óåõàë, à ìîëîäîé ÷åëîâåê îñòàëñÿ â Òîëåäî è ïðèíÿëñÿ ðàçìûøëÿòü, êàê åìó ïåðåïðàâèòü â Ðèì îñòàëüíûå ñîêðîâèùà è ñàìîìó çà íèìè ïîñëåäîâàòü. Íàêîíåö, îòïðàâèâ âñå ïî ÷à-

ñòÿì, ïîåõàë è ñàì ñëåäîì âìåñòå ñ ó÷åíèêàìè. Ïðèåõàë îí â Ðèì, ïîçäîðîâàëñÿ ñ ìàòåðüþ, è îíà òîæå îòâåòèëà åìó ïðèâåòñòâèåì. Ðàäà áûëà æåíùèíà ïðèåçäó åäèíñòâåííîãî ñûíà, êîòîðîãî íå âèäàëà ïåðåä òåì äâåíàäöàòü ëåò.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé, ïðèåõàâ â Ðèì, ïîæàëîâàëñÿ èìïåðàòîðó Êîãäà Âåðãèëèé ïðèåõàë â Ðèì, çíàòíûå ðîäñòâåííèêè âñòðåòèëè åãî ñ áîëüøèì ïî÷åòîì, áîãàòûå æå åãî âîçâðàùåíèþ îòíþäü íå îáðàäîâàëèñü, èáî âñå çåìëè, êîòîðûå ïî ïðàâó ïðèíàäëåæàëè åìó, íà äåëå íàõîäèëèñü â èõ ðóêàõ. È òàê îíè íà íåãî ðàçîáèäåëèñü, ÷òî îòêàçàëèñü åñòü è ïèòü ñ íèì çà îäíèì ñòîëîì. Òîãäà íàñòàëà î÷åðåäü Âåðãèëèÿ ñåðäèòüñÿ, è íàãðàäèë îí âñåõ çíàòíûõ ðîäè÷åé, êîòîðûå åãî ìàòåðè çëà íå äåëàëè, çåìëÿìè, äîñïåõàìè, ëîøàäüìè, ñåðåáðîì, çîëîòîì è äðóãèìè âåùàìè. Ñîñåäåé, êîòîðûå â åãî îòñóòñòâèå áûëè äîáðû ê åãî ìàòåðè, Âåð-

ãèëèé òîæå îòáëàãîäàðèë. Ïîñëå ýòîãî æèë îí â äîìå ìàòåðè äî òåõ ïîð, ïîêà èìïåðàòîðó íå âçäóìàëîñü ââåñòè íîâóþ ïîøëèíó èëè íàëîã. Ïîåõàëè òîãäà âñå ëîðäû, êîòîðûå äåðæàëè çåìëþ îò èìåíè èìïåðàòîðà, êî äâîðó. Ñ íèìè îòïðàâèëñÿ è Âåðãèëèé, âçÿâ ðîäñòâåííèêîâ è äðóçåé â ïðîâîæàòûå. Ïðèäÿ ê èìïåðàòîðó, îí åãî ïðèâåòñòâîâàë, ðàññêàçàë î òîì, êàê ëèøèëñÿ èç-çà æàäíûõ ðîäñòâåííèêîâ âñåãî îòöîâñêîãî íàñëåäñòâà, è çåìåëü, è ñîñòîÿíèÿ, è âûðàçèë æåëàíèå ïîëó÷èòü ñâîþ ñîáñòâåííîñòü íàçàä. Èìïåðàòîð îòâåòèë, ÷òî äîëæåí ñíà÷àëà ïîñîâåòîâàòüñÿ ñ âåëüìîæàìè. Îäíàêî òå, êîãî îí ïðèçâàë ñåáå â ñîâåò÷èêè, áûëè âðàãàìè Âåðãèëèÿ è ìîëâèëè òàê:  Äóìàåòñÿ, ÷òî ëó÷øå îñòàâèòü çåìëþ â ðóêàõ òåõ, êòî âëàäååò åþ ñåé÷àñ, èáî èõ ïîìîùü ìîæåò òåáå åùå ïîíàäîáèòüñÿ. ×òî òåáå çà äåëî äî ëèøåííîãî íàñëåäñòâà øêîëüíîãî ó÷èòåëÿ? Ïóñòü ñåáå çàíèìàåòñÿ äåëàìè ñâîåé øêîëû, à íå ñóåòñÿ â Ðèì. Âåðãèëèþ æå îíè ñêàçàëè ïîäîæäàòü ãîäà ÷åòûðå-ïÿòü, à òîãäà îíè ïîñìîòðÿò, äîñòîèí ëè îí òîãî, ÷òîáû âëàäåòü çåìëåé, èëè íåò. Ðàññåð-

äèëñÿ Âåðãèëèé, óñëûõàâ òàêîé îòâåò, è ïðèãðîçèë îòîìñòèòü. Âåðíóëñÿ îí äîìîé è ïîñëàë çà ñâîèìè áåäíûìè ðîäñòâåííèêàìè è äðóçüÿìè, à êîãäà òå ïðèåõàëè, ïîñåëèë èõ â äîìàõ è ïðî÷èõ ìåñòàõ â Ðèìå, êîòîðûå åìó ïðèíàäëåæàëè, ñíàáäèë âèíîì è ïðîâèçèåé è âåëåë åñòü, ïèòü è âåñåëèòüñÿ äî èþëÿ, ïîêà íå çàêîëîñÿòñÿ õëåáà è íå ñîçðåþò ïëîäû. À êîãäà âñå ñîçðåëî è çàêîëîñèëîñü, Âåðãèëèé, ïîëüçóÿñü ñâîèìè ïîçíàíèÿìè â ÷åðíîé ìàãèè, îòâåë ãëàçà ðîäè÷àì, îòíÿâøèì ó íåãî íàñëåäñòâî, è âñå, ÷òî âûðîñëî íà èõ çåìëå, ñîáðàëè è ïîíåñëè â åãî äîìà. Òàêèì îáðàçîì îí ëèøèë ñâîèõ âðàãîâ âñåãî äîáðà, êîòîðîå ïî ïðàâó ïðèíàäëåæàëî åìó. À êîãäà âðàãè Âåðãèëèÿ ïîíÿëè íàêîíåö, ÷òî ïðîèçîøëî, îíè ñîáðàëè ëþäåé è ïðèøëè ê åãî äîìó, æåëàÿ îòñå÷ü åìó ãîëîâó. È äàæå ñàì èìïåðàòîð èñïóãàëñÿ è ïîêèíóë Ðèì, èáî áûëî èõ äâåíàäöàòü ñåíàòîðîâ, êîòîðûå ìåæäó ñîáîé âñþ ñòðàíó ïîäåëèëè. À Âåðãèëèé ïî ïðàâó ðîæäåíèÿ äîëæåí áûë áûòü îäíèì èç íèõ, îäíàêî îíè ëèøèëè ìàòü åãî è åãî ñàìîãî íàñëåäñòâà è ñîñòîÿíèÿ. Âåðãèëèé, óçíàâ î ïðèáëèæåíèè âðàãîâ, îáâåë âñå ñâîè çåìëè ìàãè÷åñêèì

êðóãîì, ÷åðåç êîòîðûé íè ïòèöà, íè ÷åëîâåê, íè çâåðü áåç åãî âåäîìà ïðîéòè íå ìîãëè.

Î òîì, êàê ðèìñêèé èìïåðàòîð îñàäèë Âåðãèëèÿ â åãî ñîáñòâåííîì çàìêå Êîãäà âðàãè Âåðãèëèÿ ïðèøëè ê åãî äîìó, æåëàÿ âçÿòü åãî â ïëåí è êàçíèòü, íàëîæèë îí íà íèõ òàêîå çàêëÿòèå, ÷òî íå ìîãëè îíè ñäåëàòü øàãó íè âïåðåä, íè íàçàä, à òîëüêî ñòîÿëè íà ìåñòå. È îáóÿë èõ îò ýòîãî óæàñ. À Âåðãèëèé èì è ãîâîðèò:  Âû ïðèøëè, ÷òîáû îòíÿòü ó ìåíÿ ìîþ ñîáñòâåííîñòü, íî âàì ýòî íå óäàñòñÿ. Çíàéòå æå, ÷òî îòíûíå è ïîêà ÿ æèâ, íå âèäàòü âàì íè êîëîñà è íè åäèíîãî ïëîäà ñ çåìëè, êîòîðàÿ ïî ïðàâó ïðèíàäëåæèò ìíå. È ïåðåäàéòå âàøåìó èìïåðàòîðó, ÷òî ÷åòûðå-ïÿòü ëåò, ïîêà îí ðàçäóìûâàåò, ÿ ïîäîæäó. Ïðè ýòîì ÿ íå áóäó èçîáðàæàòü ïîêîðíîãî ñëóãó, à ñàì âîçüìó ïðèíàäëåæàùåå ìíå. Ïóñòü èäåò íà ìåíÿ âîéíîé, åñëè õî÷åò, ÿ åãî íå

áîþñü. Ïîñëå ýòîãî îòïðàâèëñÿ Âåðãèëèé ê ñâîèì äðóçüÿì è áåäíûì ðîäñòâåííèêàì è âñåõ èõ ñäåëàë áîãàòûìè. Âðàãè æå åãî, êîãäà Âåðãèëèé èõ îòïóñòèë, ðàçîøëèñü ïî äîìàì è ñòàëè äóìàòü, êàê áûòü äàëüøå. È ðåøèëè îíè ïîéòè ê èìïåðàòîðó è ñîîáùèòü åìó, ÷òî Âåðãèëèé åãî ïðåçèðàåò è íèñêîëüêî íå áîèòñÿ. Èìïåðàòîð, óñëûøàâ òàêèå ñëîâà, âïàë â ñèëüíûé ãíåâ è âîñêëèêíóë, ÷òî ïðåäàñò îãíþ âñå âëàäåíèÿ Âåðãèëèÿ, à ñàìîìó íåïîêîðíîìó âàññàëó îòðóáèò ãîëîâó. Íåäîëãî äóìàÿ, ïðèêàçàë îí âñåì ëîðäàì, ÷òî äåðæàëè îò åãî èìåíè çåìëþ, ïîäíèìàòü ñâîèõ ëþäåé è â îïðåäåëåííûé äåíü ÿâèòüñÿ ñ íèìè â åãî ðàñïîðÿæåíèå.  íàçíà÷åííûé äåíü èìïåðàòîð è åãî âîéñêî áûëè ãîòîâû. Ïîäîøëè îíè ê çàìêó, ãäå îáèòàë Âåðãèëèé. Çàìîê òîò áûë îêðóæåí ìîãó÷èìè ñòåíàìè è êîëäîâñêîé çàùèòîé âäîáàâîê. È êîãäà èìïåðàòîð è âñå åãî âîéñêî ïîäîøëè ê ñòåíàì, âûøåë Âåðãèëèé èì íàâñòðå÷ó è ïðîèçíåñ òàêîå çàêëÿòèå, ÷òî íå ìîãëè îíè íè ïîâåðíóòü îáðàòíî, íè òðîíóòüñÿ âïåðåä, à òîëüêî ñòîÿëè íà ìåñòå êàê âêîïàííûå. Ìàëî òîãî, îí çàñòàâèë

èìïåðàòîðà ïîâåðèòü, áóäòî âîêðóã íèõ ïîâñþäó, êóäà íè ãëÿíü, ãëóáîêàÿ âîäà, òàê ÷òî íè â êàêóþ ñòîðîíó íåëüçÿ ñäåëàòü íè øàãó, à ìîæíî òîëüêî ñòîÿòü íà îäíîì ìåñòå. Òàê îáîøåëñÿ Âåðãèëèé è ñ èìïåðàòîðîì, è ñî âñåì åãî âîéñêîì, à ïîòîì ïðèáëèçèëñÿ ê íåìó è ìîëâèë:  Ìèëîðä èìïåðàòîð, ïðè âñåì òâîåì ìîãóùåñòâå ó òåáÿ íå õâàòèò ñèë, ÷òîáû ïðè÷èíèòü âðåä ìíå èëè ìîèì çåìëÿì. À ïîòîìó áûëî áû ïðàâèëüíî, åñëè áû òû ñäåëàë ìåíÿ ñàìûì ìîãóùåñòâåííûì èç ñâîèõ âàññàëîâ, êàê è ïîäîáàåò êðîâíîìó ðîäñòâåííèêó, è â ñëó÷àå íóæäû ïîìîùè îò ìåíÿ áûëî áû êóäà áîëüøå, ÷åì îò ïðî÷èõ. Îòâå÷àë òîãäà èìïåðàòîð Âåðãèëèþ:  Òû ëæåö, è, îêàæèñü òû â ìîåé âëàñòè, òû ïîëó÷èøü òî, ÷òî çàñëóæèë. Ñíîâà çàãîâîðèë Âåðãèëèé:  Ìèëîðä èìïåðàòîð, ÿ òåáÿ íå áîþñü; íå ìíîãî ïðîéäåò âðåìåíè, è ÿ âîçüìó íàä òîáîé âåðõ, à òîãäà òû ñ ðàäîñòüþ ïðèçíàåøü ìåíÿ áëèçêèì ðîäñòâåííèêîì. È çàõî÷åøü ëèøèòü ìåíÿ íàñëåäñòâà, äà íå ñìîæåøü. Ïîñëå ýòîãî ïðèêàçàë îí ñâîèì ñëóãàì ïðè-

ãîòîâèòü ïîáîëüøå åäû ïðÿìî íà óëèöå, ÷òîáû èìïåðàòîð è åãî ëþäè âñå ýòî âèäåëè. ×óÿëè îíè è äûì, è çàïàõ æàðèâøåãîñÿ ìÿñà, íî íè êóñêà èì íå äîñòàëîñü, èáî ñòîÿëè îíè îêðóæåííûå âîçäóõîì, ñëîâíî ãëóáîêîé âîäîþ. È âî âñåì èìïåðàòîðñêîì âîéñêå íå íàøëîñü ÷åëîâåêà, êîòîðûé ìîã áû ñïðàâèòüñÿ ñ òîé íàïàñòüþ, êîòîðóþ íàñëàë íà íèõ Âåðãèëèé. Êîãäà èìïåðàòîð ñî ñâîèì âîéñêîì ïðîòîìèëñÿ ïîðÿäî÷íîå âðåìÿ ïåðåä çàìêîì, ïîÿâèëñÿ âäðóã ÷åëîâåê, ñâåäóùèé â èñêóññòâå íåêðîìàíòèè, è ïîîáåùàë ñäåëàòü òàê, ÷òîáû âñå, êòî íè áûë â çàìêå, óñíóëè. Òàê îí è ñäåëàë, è äàæå ñàì Âåðãèëèé åäâà íå óñíóë. Íî îí î÷åíü èñïóãàëñÿ è îãîð÷èëñÿ, êîãäà óâèäåë, ÷òî èìïåðàòîð è åãî ëþäè îñâîáîäèëèñü îò çàêëÿòèÿ è èäóò ê ñòåíàì åãî çàìêà. Çàãëÿíóë òîãäà Âåðãèëèé â ñâîè êíèãè ïî ÷åðíîé ìàãèè, â êîòîðîé îí áûë âåëèêèé èñêóñíèê, è ïðî÷åë òàì, ÷òî åìó ñëåäóåò äåëàòü, äàáû ëþäåé ñâîèõ ðàçáóäèòü. À åùå îí íàêîëäîâàë, ÷òîáû è èìïåðàòîð, è åãî ëþäè, è âûðó÷èâøèé èõ ÷åðíîêíèæíèê çàìåðëè è ñòîÿëè íåïîäâèæíî, òî÷íî ìåðòâûå. Çàñòûëè äàæå ñîëäàòû, êîòîðûå

ëåçëè íà ñòåíû ïî ïðèñòàâíûì ëåñòíèöàì: îäíè íà ñåðåäèíå ïóòè, äðóãèå  åùå òîëüêî ïîäíèìàÿ íîãó íà ïåðâóþ ñòóïåíüêó, òðåòüè  êîñíóâøèñü îäíîé íîãîé ñòåíû, è ñòîÿëè òàê, ïîêà Âåðãèëèþ íå óãîäíî áûëî èõ îñâîáîäèòü. Ðàññåðäèëñÿ òîãäà èìïåðàòîð è ñïðîñèë ó ÷åðíîêíèæíèêà, äîëãî ëè åùå èì òàê ñòîÿòü, íî òîò åìó íè÷åãî íå îòâåòèë, à ïðîêðè÷àë Âåðãèëèþ, ÷òî îáåðíåò ïðîòèâ íåãî åãî æå ñîáñòâåííóþ õèòðîñòü. À òîò îòâå÷àë, ÷òî ïóñòü ñòàðàåòñÿ ñêîëüêî õî÷åò, îí, Âåðãèëèé, åãî íå áîèòñÿ. Òàê ïðîäåðæàë îí èõ öåëûé äåíü, à âå÷åðîì ïðèøåë ê èìïåðàòîðó è ñêàçàë:  Íåãîæå áëàãîðîäíîìó ÷åëîâåêó îñòàíàâëèâàòüñÿ íà ñåðåäèíå ïóòè, ðàâíî êàê íåãîæå è áðàòü íà ñåáÿ òî, ÷åãî íå ìîæåøü âûïîëíèòü. Òîãäà îòâå÷àë èìïåðàòîð Âåðãèëèþ:  Îòïóñòè ìåíÿ, è ïîëó÷èøü âñå ïðèíàäëåæàùèå òåáå çåìëè è óãîäüÿ â ïîëíîå ñâîå âëàäåíèå, è âñå áóäåò ïî âîëå òâîåé. À Âåðãèëèé îòâå÷àë åìó òàê:  Õîðîøî, ÿ îñâîáîæó òåáÿ, à òû ìåíÿ îòáëàãîäàðèøü.  Äà, êëÿíóñü êîðîíîé, è ïðèçíàþ òåáÿ ñâîèì

êðîâíûì ðîäñòâåííèêîì, è õî÷ó, ÷òîáû òû áûë ìîèì áëèæàéøèì ñîâåò÷èêîì. Ñíÿë òîãäà Âåðãèëèé çàêëÿòèå è ïðèãëàñèë âñåõ â ñâîé çàìîê, ãäå çîëîòà è äðóãèõ ñîêðîâèù áûëî â èçîáèëèè, è êàæäûé ïîëó÷èë åäû è ïèòüÿ âäîâîëü â ñîîòâåòñòâèè ñî ñâîèì ÷èíîì è çâàíèåì, à óãîùàë èõ õîçÿèí òàêèìè ÿñòâàìè è íàïèòêàìè, ðàâíûõ êîòîðûì îíè íå åäàëè íè äî, íè ïîñëå. Èìïåðàòîð òàêæå íèãäå íå âèäåë òàêîãî ïî÷åòíîãî îáðàùåíèÿ, êàê â òîì çàìêå. À êîãäà òðàïåçà ïîäîøëà ê êîíöó, Âåðãèëèé íàãðàäèë âñåõ ñâîèõ ãîñòåé, êàæäîãî ñîîòâåòñòâåííî åãî ïðîèñõîæäåíèþ, äèâíûìè è äîðîãèìè ïîäàðêàìè.

Î òîì, êàê èìïåðàòîð âåðíóë Âåðãèëèþ íàñëåäñòâî è äàë åìó ìíîæåñòâî äðóãèõ âåùåé Ïðîñòèëèñü îíè çàòåì ñ Âåðãèëèåì è âåðíóëèñü äîìîé. Èìïåðàòîð âîçâðàòèë åìó âñå çåìëè è

ñäåëàë åãî ãëàâíûì ëîðäîì èìïåðèè. Ïîñëå ýòîãî ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî Âåðãèëèé âëþáèëñÿ â îäíó ïðåêðàñíóþ äàìó, ñàìóþ êðàñèâóþ âî âñåì Ðèìå. Òîãäà ïðè ïîìîùè ñâîåãî êîëäîâñêîãî èñêóññòâà îí ñäåëàë òàê, ÷òî ýòà äàìà îáî âñåì óçíàëà. Äàìà æå, óçíàâ, ÷òî îí â íåå âëþáèëñÿ, ðåøèëà åãî îáìàíóòü è ñêàçàëà:

 Ïðèõîäè, êàê ñòåìíååò, ê ñòåíå çàìêà.

Îíà ïîîáåùàëà, ÷òî ñïóñòèò åìó êîðçèíó íà òîëñòûõ âåðåâêàõ, à êîãäà îí â íåå óñÿäåòñÿ, ïîäíèìåò åãî íàâåðõ, ÷òîáû îí ìîã âîçëå÷ü ñ íåþ. Âåðãèëèé, ïîëó÷èâ òàêîé îòâåò, î÷åíü îáðàäîâàëñÿ è ñ ðàäîñòüþ ñîãëàñèëñÿ.

Î òîì, êàê áëàãîðîäíàÿ äàìà ïîäíÿëà Âåðãèëèÿ äî ñåðåäèíû ïóòè è îñòàâèëà åãî âèñåòü â êîðçèíå ìåæäó îêíîì è çåìëåé, à ëþäè, ãëÿäÿ íà íåãî, äèâèëèñü è íàä íèì íàñìåõàëèñü Âûáðàëè äåíü, êîãäà Âåðãèëèé äîëæåí áûë ïðèéòè ê áàøíå, êîòîðàÿ ñòîÿëà â Ðèìå íà òîðãîâîé ïëîùàäè è âûøå êîòîðîé âî âñåì ãîðîäå íå áûëî.  íàçíà÷åííûé äåíü Âåðãèëèé ïðèøåë, à äàìà åãî óæå íàâåðõó ïîäæèäàëà. Óâèäåâ åãî, ñïóñòèëà îíà êîðçèíó. Âåðãèëèé â íåå óñåëñÿ, à äàìà ñòàëà ïîäíèìàòü åãî íàâåðõ, äà íà ïîëäîðîãå áðîñèëà, à âåðåâêó êðåïêî-íàêðåïêî çàâÿçàëà, ÷òîáû îí íå ñâàëèëñÿ, è ãîâîðèò:  Ïîâèñè-êà òóò äî çàâòðà. Êàê ðàç áóäåò áàçàðíûé äåíü, âîò ïóñòü ëþäè íà òåáÿ è ïîñìîòðÿò, êàê òû áåñ÷åñòíî ñî ìíîé õîòåë âîçëå÷ü. È ñ ýòèìè ñëîâàìè îêíî çàõëîïíóëà, à Âåðãèëèé îñòàëñÿ âèñåòü äî óòðà. Íàóòðî ïðèøëî íà ðûíîê ìíîãî íàðîäó, âñå åãî óâèäåëè, è âåñòü

î åãî ïîçîðå áûñòðî äîêàòèëàñü, äî ñàìîãî èìïåðàòîðà. Òîò, ïðèñòûæåííûé ïîñòóïêîì ðîäè÷à, ïîñëàë çà áëàãîðîäíîé äàìîé è ñòàë åå ïðîñèòü Âåðãèëèÿ ñ îêíà ñíÿòü. Îíà åãî ïîñëóøàëàñü. Âåðãèëèé, êîãäà åãî îòïóñòèëè íà ñâîáîäó, ïðèãðîçèë, ÷òî îòîìñòèò çà ýòîò ïîçîð, è îòïðàâèëñÿ äîìîé, â ñâîé ñàä, ñëàâèâøèéñÿ êðàñîé è âåëèêîëåïèåì íà âåñü ãîðîä Ðèì. Âçÿë îí ñâîè êíèãè è ñäåëàë òàê, ÷òî âî âñåì ãîðîäå ïîãàñëè îãíè è íèêòî ñî ñòîðîíû íå ìîã ïðîíåñòè â ñòîëèöó íè èñêðû, êàê íè ñòàðàëñÿ. Òàê ïðîäîëæàëîñü äåíü è íî÷ü. Íî äëÿ Âåðãèëèÿ ýòîãî áûëî äîñòàòî÷íî, èáî íèêòî âî âñåì Ðèìå íå ìîã çàæå÷ü äàæå ñàìîãî êðîõîòíîãî îãîíüêà.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ïîãàñèë âñå îãíè â Ðèìå Èìïåðàòîð, åãî ëîðäû è ïðîñòûå ëþäè ñíà÷àëà íå ìîãëè ïîíÿòü, ïî÷åìó âî âñåì ãîðîäå íåò íè åäèíîãî îãíÿ, à ïîòîì äîãàäàëèñü, ÷òî ýòî äåëî

ðóê Âåðãèëèÿ. Ïîñëàë òîãäà èìïåðàòîð çà íèì è ñòàë åãî ñïðàøèâàòü, êàê ñäåëàòü, ÷òîáû ó ëþäåé îïÿòü áûë îãîíü. È âîò êàêîé ñîâåò äàë åìó Âåðãèëèé:

 Ïðèêàæè ïîñòðîèòü ïîñðåäè ðûíî÷íîé ïëîùàäè áîëüøîé ïîìîñò è ïîñàäè íà íåãî æåíùèíó, ÷òî ïîäâåñèëà ìåíÿ çà ñâîèì îêíîì, â îäíîé ñîðî÷êå. Çàòåì îáúÿâè ïî ãîðîäó, ÷òî âñÿêèé, êîìó íóæåí îãîíü, ìîæåò ïðèéòè íà ïëîùàäü è äîáûòü åãî ó òîé æåíùèíû ìåæäó íîã, à èíà÷å íèêàê íåëüçÿ íè îò ÷óæîãî ôàêåëà çàæå÷ü, íè çà äåíüãè êóïèòü.

Ëþäè, óñëûõàâ îá ýòîì, âàëîì ïîâàëèëè íà ïëîùàäü.

Î òîì, êàê áëàãîðîäíóþ äàìó ïîñàäèëè íà ïîìîñò è âñå æèòåëè ãîðîäà ïðèøëè ïîëó÷èòü îãîíü è çàæå÷ü ñâå÷êè ó íåå ìåæäó íîã Èìïåðàòîð è åãî ëîðäû, âèäÿ, ÷òî äðóãîãî ñïîñîáà ïîìî÷ü áåäå íåò, ðåøèëè ïîñëåäîâàòü ñîâåòó Âåðãèëèÿ. Ïîñðåäè áàçàðíîé ïëîùàäè ñîîðóäèëè ïîìîñò è ïîñàäèëè íà íåãî áëàãîðîäíóþ äàìó â îäíîé ñîðî÷êå. Ïðèõîäèëè ê íåé áåäíÿêè ñî ñâå÷êàìè è ïó÷êàìè ñîëîìû è èõ ó íåå ìåæäó íîã ïîäæèãàëè, ïðèõîäèëè è áîãà÷è ñ ôàêåëàìè çà òåì æå ñàìûì. È òàê ïðîñèäåëà æåíùèíà òðè äíÿ, ïîñêîëüêó áûëî ñêàçàíî, ÷òî èíà÷å îãíÿ íå áóäåò. Ïîä êîíåö òðåòüåãî äíÿ îñðàìëåííàÿ äàìà óøëà äîìîé, çíàÿ, ÷òî âî âñåõ åå çëîêëþ÷åíèÿõ âèíîâàò îäèí Âåðãèëèé. Îí æå íåêîòîðîå âðåìÿ ñïóñòÿ æåíèëñÿ è ïîñòðîèë âåëèêîëåïíûé äâîðåö ñ ÷åòûðüìÿ óãëîâûìè áàøíÿìè.  îäíîé èç áàøåí ñîîðóäèë îí óñòðîéñòâî, êîòîðîå ïîçâîëÿëî åìó ñëûøàòü âñå, ÷òî ãîâîðÿò ëþäè, æèâóùèå â ýòîé ÷àñòè Ðèìà.

Òî æå ñàìîå ñäåëàë îí è â îñòàëüíûõ áàøíÿõ. È òàê, ïåðåõîäÿ èç îäíîé áàøíè â äðóãóþ, óçíàâàë Âåðãèëèé, î ÷åì ãîâîðÿò ëþäè ïî âñåìó ãîðîäó. Íè ó êîãî íå áûëî îò íåãî ñåêðåòîâ, äàæå åñëè ëþäè ñòàðàëèñü ãîâîðèòü î÷åíü òèõî.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ñîçäàë ¾Ñïàñåíèå Ðèìà¿ Ñïðîñèë êàê-òî èìïåðàòîð ó Âåðãèëèÿ, íåëüçÿ ëè ñäåëàòü òàê, ÷òîáû çåìëè Ðèìà ìíîæèëèñü è ïðîöâåòàëè ïîä åãî âëàñòüþ, à åñëè êàêàÿ èç íèõ íà÷íåò áóíòîâàòü  ÷òîáû îá ýòîì ñòàíîâèëîñü èçâåñòíî çàðàíåå. Íà ÷òî Âåðãèëèé îòâåòèë:  Ñêîðî ó òåáÿ áóäåò äëÿ ýòîãî âñå, ÷òî íóæíî. È äåéñòâèòåëüíî, ïîñòàâèë Âåðãèëèé íà Êàïèòîëèè, ðèìñêîé ãîðîäñêîé ðàòóøå, ðåçíûå êàìåííûå èçâàÿíèÿ è íàçâàë èõ ¾Saluacio Rome¿, òî åñòü ¾Ñïàñåíèå Ðèìà¿. Áûëè ñðåäè íèõ áîæåñòâà, èëè, êàê ìû ãîâîðèì, èäîëû, êàæäîãî íàðîäà, ÷òî æèë ïîä âëàñòüþ Ðèìà, à â ðóêàõ

òå èäîëû äåðæàëè ïî êîëîêîëü÷èêó. Ïîñðåäèíå ñòîÿë ðèìñêèé áîã. È âîò, êàê òîëüêî â êàêîéëèáî çåìëå çàòåâàëîñü âîññòàíèå èëè âîéíà ïðîòèâ ðèìñêîãî âëàäû÷åñòâà, áîã òîé çåìëè íåìåäëåííî ïîâîðà÷èâàëñÿ ê öåíòðàëüíîé ôèãóðå ñïèíîé è íà÷èíàë çâîíèòü â êîëîêîëü÷èê. Ñåíàòîðû, çàñëûøàâ çâîí, ïðèõîäèëè, âèäåëè, â êàêîé èç ñòðàí ãîòîâèòñÿ ìÿòåæ, ïîäíèìàëè âîéñêà è îòïðàâëÿëè èõ â òó ñòîðîíó áóíòàðåé óñìèðÿòü. Óçíàëè îá ýòîì æèòåëè ãîðîäà Êàðôàãåíà, êîòîðûé ïîíåñ îò Ðèìà áîëüøîé óðîí, ñîáðàëèñü è ñòàëè äåðæàòü ñîâåò, êàê áû èì õèòðóþ øòóêó èçëîìàòü. Ïîñëàëè òðîèõ, äàëè èì çîëîòà è ñåðåáðà âäîâîëü. Òå ïðèøëè â Ðèì è íàçâàëèñü ÿñíîâèäÿùèìè è òîëêîâàòåëÿìè ñíîâ. Íåìíîãî ïîãîäÿ ïîäíÿëèñü îíè íà îäèí èç õîëìîâ ãîðîäà è çàêîïàëè ãëóáîêî â çåìëþ áîëüøîé ãîðøîê ñ äåíüãàìè. Ïîòîì ïîøëè ê ìîñòó ÷åðåç Òèáð è áðîñèëè â îïðåäåëåííîì ìåñòå â ðåêó áîëüøîé áî÷îíîê ñ çîëîòûìè ìîíåòàìè. Ïîêîí÷èâ ñ ýòèìè äåëàìè, ÿâèëèñü îíè ê ðèìñêèì ñåíàòîðàì è ñêàçàëè:  Âûñîêî÷òèìûå ëîðäû, ýòîé íî÷üþ âèäåëè

ìû ñîí, áóäòî çäåñü, â Ðèìå, ó ïîäíîæèÿ îäíîãî èç õîëìîâ çàðûò áîëüøîé ãîðøîê ñ äåíüãàìè. Íå ñîáëàãîâîëèòå ëè äàòü íàì ðàçðåøåíèå åãî îòòóäà èçâëå÷ü? Ïîäóìàëè ëîðäû è ðàçðåøåíèå äàëè. Âçÿëè òîãäà êàðôàãåíÿíå çåìëåêîïîâ, ïîøëè ê õîëìó è äåíüãè èç çåìëè âûçâîëèëè. Âî âòîðîé ðàç ïðèøëè îíè ê ñåíàòîðàì è ãîâîðÿò:  Âûñîêî÷òèìûå ëîðäû, ñíîâà áûëî íàì âèäåíèå, áóäòî â íåêîì ìåñòå â ðåêå Òèáð óòîïëåí áî÷îíîê ñ çîëîòûìè ìîíåòàìè. Åñëè âû äàäèòå íàì ñâîå ðàçðåøåíèå, ìû ïîéäåì è îòûùåì åãî. È ñíîâà ñåíàòîðû, íå ïîäîçðåâàÿ îáìàíà, äàëè ñâîå ñîãëàñèå è íàêàçàëè ÿñíîâèäÿùèì ñäåëàòü âñå âîçìîæíîå äëÿ òîãî, ÷òîáû áî÷îíîê íàéòè. Òå îáðàäîâàëèñü, íàíÿëè ëþäåé è êîðàáëè è îòïðàâèëèñü ê òîìó ìåñòó, ãäå ëåæàë áî÷îíîê. Ïðèäÿ òóäà, äîëãî îíè øàðèëè âîêðóã, ïîêà íàêîíåö íå íàøëè äåíüãè, à íàéäÿ, ñäåëàëè ëîðäàì ùåäðûå ïîäàðêè. Ïîñëå ýòîãî íàñòàëî âðåìÿ äåëàòü òî, ÷òî îíè çàäóìàëè. Ïðèøëè îíè ñíîâà ê ñåíàòîðàì è ãîâîðÿò.  Âûñîêî÷òèìûå ëîðäû, áûë íàì ñîí, áóäòî ïîä îñíîâàíèåì Êàïèòî-

ëèÿ, ãäå ñòîèò ¾Ñïàñåíèå Ðèìà¿, ñïðÿòàíû äâåíàäöàòü áî÷îíêîâ ÷èñòîãî çîëîòà. Åñëè âàøèì ìèëîñòÿì óãîäíî áóäåò äàòü íàì ðàçðåøåíèå íà èõ äîáû÷ó, ñòàíåòå èìåòü îò ýòîãî áîëüøóþ âûãîäó.

Ëîðäû, íèñêîëüêî íå ñîìíåâàÿñü, òàêîå ðàçðåøåíèå äàëè, èáî äâàæäû äî ýòîãî ïðåäñêàçàíèÿ ÿñíîâèäÿùèõ ñáûâàëèñü. Òå îáðàäîâàëèñü, íàíÿëè çåìëåêîïîâ è íà÷àëè ïîäêàïûâàòüñÿ ïîä ¾Ñïàñåíèå Ðèìà¿. Êîãäà æå ïîêàçàëîñü èì, ÷òî ñäåëàíî äîñòàòî÷íî, ïîêèíóëè îíè ãîðîä, à íà ñëåäóþùèé äåíü âñå çäàíèå îáðóøèëîñü è ïîãèáëà âìåñòå ñ íèì ðàáîòà Âåðãèëèÿ. Ñåíàòîðû ïîíÿëè, ÷òî èõ îáìàíóëè, è ñèëüíî îïå÷àëèëèñü, èáî íå áûëî èì ñ òåõ ïîð òàêîãî ñ÷àñòüÿ, êàê ðàíüøå.

Î òîì, êàê èìïåðàòîð ïîïðîñèë ó Âåðãèëèÿ ñîâåòà, êàê î÷èñòèòü óëèöû îò âîðîâ è ãðàáèòåëåé Èìïåðàòîðó ÷àñòî æàëîâàëèñü, ÷òî íî÷üþ ïî óëèöàì íå ïðîéòè èç-çà âîðîâ è ãðàáèòåëåé, à òàêæå è óáèéö. Ïîçâàë òîãäà èìïåðàòîð ê ñåáå Âåðãèëèÿ è ñêàçàë:  Ëþäè æàëóþòñÿ, ÷òî íî÷üþ íà óëèöàõ æèòüÿ íå ñòàëî îò ëèõèõ ëþäåé, êîòîðûå ãðàáÿò è óáèâàþò. Ïîñîâåòóé, êàê áåäå ïîìî÷ü? Îòâå÷àë Âåðãèëèé èìïåðàòîðó:  Ïðèêàæè ñäåëàòü ìåäíîãî êîíÿ ñ ìåäíûì æå âñàäíèêîì è äàé åìó â ðóêè æåëåçíûé öåï. Ïóñòü ïîñòàâÿò ñòàòóþ ïåðåä ðàòóøåé, äà âåëè îáúÿâèòü, ÷òî êàæäûé âå÷åð â äåñÿòü ÷àñîâ áóäóò çâîíèòü ñ ýòîãî ìåñòà â êîëîêîë è âñÿêèé, êîãî ïîñëå ýòîãî çàñòàíóò íà óëèöå, ÷åì áû îí òàì íè áûë çàíÿò, áóäåò óáèò íà ìåñòå. Âñå áûëî ñäåëàíî ïî ñîâåòó Âåðãèëèÿ, îäíàêî âîðû è ðàçáîéíèêè íà îáúÿâëåíèå íå îáðàòèëè íèêàêîãî âíèìàíèÿ è îñòàëèñü íà óëèöå. Íî

âîò ïðîáèëî äåñÿòü. Ñ ïîñëåäíèì óäàðîì ìåäíûé êîíü ñîðâàëñÿ ñ ìåñòà è ïîíåññÿ ïî óëèöàì, äà òàê ðåçâî, ÷òî âìèã âåñü ãîðîä îáåæàë. Âñÿêîãî, êîãî çàñòàâàëè âíå äîìà, áóäü òî ìóæ÷èíà èëè æåíùèíà, âñàäíèê óáèâàë íà ìåñòå è ïîðåøèë òàê áîëåå äâóõñîò ÷åëîâåê. Óâèäåâ ýòî, ñòàëè âîðû è ðàçáîéíèêè äóìàòü, êàê èì îò òàêîé íàïàñòè èçáàâèòüñÿ, è ïðèäóìàëè. Íà÷àëè îíè íîñèòü ñ ñîáîé âåðåâî÷íóþ ëåñòíèöó ñ êðþ÷üÿìè. Êàê çàñëûøàò, ÷òî êîíü ìåäíûé ïî ìîñòîâîé ñêà÷åò, òàê ëåñòíèöó ýòó íà ñòåíó çàêèíóò, äà ïî íåé íà êðûøó è âëåçóò, ãäå âñàäíèê ìåäíûé èõ íå òðîíåò. È òàê ïðîäîëæàëè îíè âåðøèòü ñâîè òåìíûå äåëà åùå íåêîòîðîå âðåìÿ. Ñíîâà íà÷àëè ïðèõîäèòü ëþäè ê èìïåðàòîðó ñ æàëîáàìè, è îïÿòü îí ïîçâàë ê ñåáå Âåðãèëèÿ è ñòàë ïðîñèòü ó íåãî ñîâåòà. Ìîëâèë òîãäà Âåðãèëèé:  Ïðèêàæè ñäåëàòü äâóõ ìåäíûõ ïñîâ è ïîñòàâü èõ ïî îáå ñòîðîíû îò êîíÿ, äà âåëè îáúÿâèòü, ÷òî âñÿêèé, êòî âûéäåò èç äîìó ïîñëå äåñÿòè âå÷åðà, æèâûì íå âåðíåòñÿ. È ñíîâà ðàçáîéíèêè íå îáðàòèëè âíèìàíèÿ íà ýòè ñëîâà, à, óñëûøàâ êîíñêèé òîïîò, çàêèíóëè

ñâîè ëåñòíèöû íà äîìà è ñàìè òóäà çàáðàëèñü. Íî ïñû ïðûãíóëè çà íèìè è ðàçîðâàëè èõ íà êóñêè. Ñëóõ îá ýòîì ïðîêàòèëñÿ ïî âñåìó Ðèìó, è íèêòî áîëüøå íå ñìåë âûñóíóòü íîñà íî÷üþ íà óëèöó. Òàê ïåðåâåëèñü â Ðèìå âîðû è ðàçáîéíèêè.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ñäåëàë ëàìïó, êîòîðàÿ íèêîãäà íå ãàñëà Ïðîñòûì ëþäÿì íà ïîëüçó èçãîòîâèë Âåðãèëèé ìðàìîðíûé ñòîëá è ñäåëàë ìîñò, ïî êîòîðîìó îí èç ñâîåãî çàìêà ìîã ïîäõîäèòü ê ñàìîìó ñòîëáó. È ìîñò è çàìîê áûëè ïðÿìî ïîñðåäè Ðèìà. À íà ñòîëá ïîâåñèë Âåðãèëèé ëàìïó èç ñòåêëà, êîòîðàÿ ãîðåëà è íèêîãäà íå ãàñëà, è ïîòóøèòü åå òîæå íèêîìó áûëî íå ïîä ñèëó. Ëàìïà òà îñâåùàëà âåñü ãîðîä Ðèì îò êðàÿ äî êðàÿ, è íå áûëî â íåì íè îäíîé óëèöû, äàæå ñàìîé ìàëåíüêîé, ãäå áû îò åå ëó÷åé íå áûëî òàê ñâåòëî, ñëîâíî òàì ãîðåëè äâà ôàêåëà. Íà ñòåíó æå çàìêà ïîñòàâèë Âåðãèëèé ìåòàëëè÷åñêîãî ëó÷íèêà, êîòîðûé öåëèëñÿ

â ëàìïó, áóäòî õîòåë ñâîåé ñòðåëîé ïîãàñèòü åå. Íî ëàìïà ïðîäîëæàëà ãîðåòü è îñâåùàòü Ðèì. È âîò îäíàæäû ïðèøëè ê çàìêó äî÷åðè áîãàòûõ ãîðîæàí ïîãóëÿòü è ïîñìîòðåòü íà æåëåçíîãî ÷åëîâåêà. À îäíà èç íèõ âîçüìè äà è ñïðîñè øóòêè ðàäè:

 Ïî÷åìó æå îí íå âûñòðåëèò?

Ïîäîøëà è ïîëîæèëà ðóêó íà ëóê. Òóò æå ëó÷íèê îòïóñòèë òåòèâó, ñòðåëà âûëåòåëà èç ëóêà, è ëàìïà ðàçáèëàñü. ×óäî, ÷òî äåâóøêè ñ óìà íå ñîøëè îò ñòðàõà, èáî ñòðåëà ñ ãðîõîòîì óäàðèëàñü î ëàìïó, à æåëåçíûé ÷åëîâåê òóò æå ñîðâàëñÿ ñî ñâîåãî ìåñòà è ïîáåæàë, è áîëüøå åãî íèêòî è íèêîãäà íå âèäåë. Ëàìïà æå, î êîòîðîé øëà ðå÷ü, ïðîäîëæàëà ãîðåòü åùå òðèñòà ëåò ïîñëå ñìåðòè Âåðãèëèÿ.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ðàçáèë îêîëî ôîíòàíà ñàä, ñàìûé ëó÷øèé è ïðåêðàñíûé èç âñåõ êîãäà-ëèáî âèäàííûõ íà ñâåòå Âåëèêèå ÷óäåñà ñîâåðøèë Âåðãèëèé â ñâîå âðåìÿ. Îäíàæäû ðàçáèë îí ñàä, â êîòîðîì áûëè âñå âèäàííûå è íåâèäàííûå ïðåæäå ôðóêòîâûå äåðåâüÿ, à òàêæå ðàçëè÷íûå òðàâû. È âñå îíè êðóãëûé ãîä öâåëè è ïëîäîíîñèëè. Ïîñðåäè ñàäà áèë ôîíòàí, à â êðîíàõ äåðåâüåâ ïåëè ñàìûå ðàçíûå ïòèöû, èáî íà ñàä áûëî íàëîæåíî òàêîå çàêëÿòèå, ÷òî ëþáàÿ ïòèöà ìîãëà âëåòåòü, íî íè îäíà íå ìîãëà âûëåòåòü. À åùå æèëè òàì ðàçíûå æèâîòíûå, ïîëåçíûå äëÿ ëþäåé. È áûëî â òîì ñàäó òàêîå óñòðîéñòâî, ÷òî âîäà, êîòîðàÿ ïèòàëà ôîíòàí, îêðóæàëà äåðåâüÿ íà ìàíåð ïðóäà, è ïëàâàëè â íåì âñÿêèå ðàçíûå ðûáû, êàêèõ òîëüêî íè ïîæåëàåøü.  îáùåì, áîãàò áûë òîò ñàä ëþáûìè òðàâàìè, äåðåâüÿìè, ïòèöàìè è çâåðÿìè, î êîòîðûõ òîëüêî ÷åëîâåê ìîæåò ïîäóìàòü. Îäíàêî è ýòî åùå íå âñå ÷óäåñà, èáî áûë â òîì ñàäó ïîäâàë

èëè ïîãðåá, ñàìûé ïðåêðàñíûé, êàêîé ìîæåò âîîáðàçèòü ÷åëîâåê, è õðàíèë â íåì Âåðãèëèé ñâîè äåíüãè è äðàãîöåííîñòè. À áûë îí òàê áîãàò, ÷òî è ñàì ñâîèì áîãàòñòâàì ñ÷åòà íå çíàë. È ïîñòàâèë îí ó âõîäà â ïîãðåá äâîèõ ìåäíûõ ëþäåé ñ ìîëîòàìè â ðóêàõ, è ýòèìè ìîëîòàìè áèëè îíè ïî íàêîâàëüíå òàê, ÷òî äàæå ïòèöû, ñëó÷èñü èì ïðîëåòàòü ìèìî, ïàäàëè çàìåðòâî. Òàê îõðàíÿë Âåðãèëèé ñâîè áîãàòñòâà.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé èçãîòîâèë äëÿ ñâîåé æåíû ñòàòóþ Ñäåëàë îäíàæäû Âåðãèëèé ñòàòóþ è ïîäâåñèë åå âûñîêî â âîçäóõå, òàê ÷òî âèñåëà îíà è íå ïàäàëà. È íèêòî èç ðèìëÿí íå ìîã îòâîðèòü íè äâåðü, íè îêíî áåç òîãî, ÷òîáû ñòàòóþ ýòó íå óâèäåòü. Áûëî ó ýòîé ñòàòóè îäíî ïîëåçíîå ñâîéñòâî: ëþáàÿ æåíùèíà, ðàç åå óâèäåâ, òåðÿëà æåëàíèå ïðåëþáîäåéñòâî òâîðèòü. Íà ýòî âñå æåíùèíû î÷åíü ðàññåðäèëèñü è ñòàëè æàëîâàòüñÿ æåíå Âåðãè-

ëèÿ, ÷òî ïðîïàëè èç æèçíè âñÿêàÿ ðàäîñòü è èíòåðåñ, è óìîëÿëè åå ñòàòóþ ýòó ñêèíóòü è ðàçðóøèòü. Âûæäàëà æåíà Âåðãèëèÿ óäîáíîãî ìîìåíòà, ïîäîøëà ïî âîçäóøíîìó ìîñòó ê ñòàòóå è ñêèíóëà åå, è ñíîâà íàñòàëà æåíùèíàì âîëÿ. Âåðãèëèé, íàéäÿ ñâîþ ñòàòóþ ëåæàùåé íà çåìëå, ñèëüíî ðàçãíåâàëñÿ è çàÿâèë, ÷òî âñå ðàâíî íàñòîèò íà ñâîåì, äëÿ ÷åãî îí ñíà÷àëà ïîäíèìåò åå â âîçäóõ, à óæ ïîòîì äîçíàåòñÿ, êòî åå ñáðîñèë. È îí ñíîâà ïîäíÿë ñòàòóþ, à ïîòîì ïðèñòóïèë ê æåíå ñ ðàññïðîñàìè:  Òû ëè ñòàòóþ ñáðîñèëà?  Íåò,  îòâå÷àëà îíà. È ñíîâà ïðèøëè æåíùèíû ê æåíå Âåðãèëèÿ è ñòàëè æàëîâàòüñÿ, ÷òî òåïåðü åùå õóæå, ÷åì ðàíüøå, è óìîëÿòü åå ñêèíóòü ñòàòóþ ñíîâà. À Âåðãèëèé ñïðÿòàëñÿ â óãîëêå è ñëåäèë îòòóäà çà æåíîé, èáî îí è ðàíüøå çàìå÷àë, êàê æåíùèíû åé æàëîâàëèñü. È âîò ïîøëà Âåðãèëèåâà æåíà è ñáðîñèëà ñòàòóþ, à ìóæ åå, êîòîðûé âñå ýòî âèäåë, òàê ðàçãíåâàëñÿ, ÷òî ãîòîâ áûë è æåíó ñâîþ ñëåäîì çà ñòàòóåé îòïðàâèòü, íî ñêàçàë:  ×åðò ñ òîáîé, ÿ ðàäè òâîåãî æå áëàãà ñòà-

ðàëñÿ, íî áîëüøå ÿ â áàáñêèå äåëà ëåçòü íå áóäó, äåëàéòå, êàê ñàìè çíàåòå.  È íà÷àë ñ òåõ ïîð Âåðãèëèé ñâîþ æåíó íåíàâèäåòü.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ðàçâëåêàëñÿ ñ äî÷åðüþ ñóëòàíà Òàê ÷àñòî äîâîäèëîñü Âåðãèëèþ ñëûøàòü î êðàñå äî÷åðè ñóëòàíà, ÷òî â êîíöå êîíöîâ îí âëþáèëñÿ, íè ðàçó íå âèäàâ ñàìîé äåâèöû. Òîãäà ñäåëàë îí âîçäóøíûé ìîñò, ïåðåøåë ïî íåìó ê ñóëòàíîâîé äî÷åðè è âî âñåì åé îòêðûëñÿ. Îíà, õîòÿ è íè ðàçó äî ýòîãî Âåðãèëèÿ íå âèäàëà, îòíåñëàñü ê åãî ïðèçíàíèÿì áëàãîñêëîííî. È âîò îäíàæäû íî÷üþ îíà åìó ñêàçàëà, ÷òî õîòåëà áû îòïðàâèòüñÿ ñ íèì â åãî ñòðàíó, ïîñìîòðåòü, ÷òî îí çà ÷åëîâåê è êàê æèâåò. Òàê îòâåòèë åé Âåðãèëèé:  Ñäåëàþ, êàê òû ïðîñèøü. Ïóòü òâîé áóäåò ëåæàòü ÷åðåç ìíîæåñòâî ñòðàí, íî íè â îäíó èç íèõ òâîÿ íîæêà íå ñòóïèò. È ïîâåë îí åå ïî âîçäóøíîìó ìîñòó â ñâîþ

ñòðàíó, â ãîðîä Ðèì. Ïðèøëè îíè äîìîé, à îí åå è ñïðàøèâàåò:

 Âèäåëà ëè òû êîãî-íèáóäü ïî äîðîãå?

 Íåò, òåáÿ îäíîãî,  îòâåòèëà äåâóøêà. Ïîêàçàë òîãäà åé Âåðãèëèé ñâîé äâîðåö, è ñàä,

è æåëåçíûõ êóçíåöîâ, êîòîðûå â ýòî âðåìÿ êàê ðàç ïåðåñòàëè áèòü ïî íàêîâàëüíå. À åùå ïîêàçàë îí äî÷åðè ñóëòàíà âñå ñâîè ñîêðîâèùà è äàæå õîòåë áûëî ïîäàðèòü èõ åé, íî îíà îòêàçàëàñü ñî ñëîâàìè:

 Ìíå è îòöîâñêèõ äåâàòü íåêóäà.

È îñòàâàëàñü îíà â ñàäó Âåðãèëèÿ òàê äîëãî, êàê îí òîãî õîòåë. Òåì âðåìåíåì ñóëòàí, îáíàðóæèâ îòñóòñòâèå äî÷åðè, îïå÷àëèëñÿ, èáî íå çíàë, ÷òî ñ íåé ñòàëî. Èñêàëè åå ïîâñþäó, íî íèãäå íå ìîãëè íàéòè.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé âåðíóë äî÷ü ñóëòàíà äîìîé è åå íàøëè ñïÿùåé íà êðîâàòè Äîëãî ïðîáûëà äî÷ü ñóëòàíà â ñàäó Âåðãèëèÿ, íî âîò íàêîíåö çàõîòåëà âåðíóòüñÿ â äîì ñâîåãî îòöà. Âçÿë òîãäà Âåðãèëèé åå íà ðóêè, ïîäíÿëñÿ ñ íåé íà âîçäóøíûé ìîñò, ïðèíåñ åå âî äâîðåö îòöà è ïîëîæèë íà êðîâàòü â ñâîåé ñïàëüíå. Ïîñëå ýòîãî áëàãîñëîâèë ñïÿùóþ è âåðíóëñÿ â Ðèì. Íà ñëåäóþùåå óòðî ïðîñíóëñÿ ñóëòàí, êîòîðûé ñèëüíî ãîðåâàë î ïðîïàæå äî÷åðè, à ê íåìó áåæèò êàìåðãåð è îáúÿâëÿåò, ÷òî äî÷ü åãî âåðíóëàñü, ëåæèò íà êðîâàòè è ñïè!. Ïîñïåøèë òîãäà ê íåé ñóëòàí è ñòàë ñïðàøèâàòü, ãäå îíà áûëà è êàê íàçàä âåðíóëàñü.  Îòåö,  îòâå÷àëà îíà,  ïðèøåë êî ìíå ïðåêðàñíûé ïðèíö èç ÷óæîé çåìëè è ïåðåíåñ ìåíÿ ïî âîçäóõó â ñâîé äâîðåö, îêðóæåííûé ÷óäåñíûì ñàäîì. Íî ÿ íå ãîâîðèëà íè ñ îäíèì ìóæ÷èíîé è íè ñ îäíîþ æåíùèíîé, êðîìå íåãî, à ïîòîìó

íå çíàþ, â êàêîé ñòðàíå îí íàõîäèòñÿ. Ìîëâèë òîãäà ñóëòàí:  Íàäî áûëî òåáå çàõâàòèòü ñ ñîáîé ïëîäû òîé çåìëè. Îíà ñêàçàëà, ÷òî â ñëåäóþùèé ðàç òàê è ïîñòóïèò. È âîò íåìíîãî ïîãîäÿ ñíîâà ïðèøåë Âåðãèëèé â Âàâèëîí, âçÿë äî÷ü ñóëòàíà è ïåðåíåñ åå â ñâîé ñàä, ãäå îíà îñòàâàëàñü ñ íèì, ïîêà åìó òîãî õîòåëîñü. Óõîäÿ, çàõâàòèëà îíà ñ ñîáîþ ãîðñòü îðåõîâ è åùå êîå-êàêèõ ïëîäîâ. Äîìà ïîêàçàëà îíà èõ îòöó.  Õà, õà,  ðàññìåÿëñÿ òîò.  Îí óíîñèë òåáÿ â êàêóþ-òî ñòðàíó íåäàëåêî îò Ôðàíöèè.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé áûë âçÿò â ïëåí Íåêîòîðîå âðåìÿ ñïóñòÿ ïðèøåë ñóëòàí ê ñâîåé äî÷åðè è ìîëâèë:  Äî÷ü ìîÿ, êîãäà â ñëåäóþùèé ðàç ïðèäåò çà òîáîé òîò, êòî óíîñèò òåáÿ â äàëüíþþ ñòðàíó,

óãîñòè åãî ýòèì ïèòüåì, íî ñàìà íå ïåé, èáî îí, ðàç îòâåäàâ, çàñíåò. À êîãäà îí óñíåò, äàé ìíå çíàòü. Ìû åãî ñõâàòèì è òîãäà íàâåðíîå óçíàåì, êòî îí è îòêóäà. Äåâóøêà ñäåëàëà, êàê åé áûëî âåëåíî. Êîãäà Âåðãèëèé ïðèøåë, íàïîèëà îíà åãî çåëüåì, êîòîðîå äàë åé îòåö, îí óñíóë, è ñîííûì åãî âçÿëè. Ïðèâåëè Âåðãèëèÿ ê ñóëòàíó, åãî ëîðäàì è åãî äî÷åðè. Ñóëòàí ñêàçàë ñâîèì ðûöàðÿì, ÷òî ýòî è åñòü òîò ÷åëîâåê, êîòîðûé ïîõèùàë åãî äî÷ü, à ïîòîì îáðàòèëñÿ ê ñàìîìó Âåðãèëèþ:  Çà óäîâîëüñòâèå, êîòîðîå òû èìåë ñ ìîåé äî÷åðüþ, çàïëàòèøü æèçíüþ. Îòâå÷àë ñóëòàíó Âåðãèëèé:  Ëó÷øå áû ìíå íèêîãäà åå íå âèäåòü. Îòïóñòè ìåíÿ, è êëÿíóñü, ÿ íèêîãäà íå ïðèäó ñþäà ñíîâà. Íî ñóëòàí è åãî ëîðäû ìîëâèëè:  Íå áûâàòü òîìó. Òû åå îñðàìèë, îòâå÷àé æå òåïåðü çà ñâîå ñêâåðíîå äåÿíèå. Òóò âìåøàëàñü äî÷ü ñóëòàíà:  Åñëè âû åãî êàçíèòå, òî è ÿ óìðó âìåñòå ñ íèì.

Îòâå÷àë ñóëòàí:  Áûòü ïîñåìó. Òåáÿ ñîæãóò ñ íèì âìåñòå. Íî òóò ìîëâèë Âåðãèëèé:  Ñèëåí òû è ìîãó÷, ñóëòàí, ñïîðó íåò, íî íà ýòî òâîåé âëàñòè íå õâàòèò.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé îñâîáîäèëñÿ èç ïëåíà, óâåë ñ ñîáîé ïðåêðàñíóþ äî÷ü ñóëòàíà è îñíîâàë ãîðîä Íåàïîëü Êîãäà ñóëòàí ïðèãðîçèë Âåðãèëèþ ñìåðòüþ, òîò, âîñïîëüçîâàâøèñü ñâîèì ÷óäåñíûì èñêóññòâîì, ñäåëàë òàê, ÷òî è ñàìîìó ñóëòàíó, è âñåì åãî ëîðäàì ñòàëî êàçàòüñÿ, áóäòî âåëèêàÿ ðåêà Âàâèëîí âûøëà èç áåðåãîâ, çàòîïèëà äâîðåö, à ñàìè îíè ïðåâðàòèëèñü â óòîê è ñòàëè ïî òîé ðåêå ïëàâàòü è íûðÿòü. Âåðãèëèé æå, çàõâàòèâ äî÷ü ñóëòàíà, ñòóïèë íà âîçäóøíûé ìîñò, îñâîáîäèë ñóëòàíà è åãî ïðèáëèæåííûõ îò ÷àð è áûë òàêîâ. Ñóëòàí, âèäÿ, êàê Âåðãèëèé óõîäèò âìåñòå ñ åãî äî÷åðüþ

ïî ìîñòó èç âîçäóõà, áûë ïîðàæåí è îïå÷àëåí è íå çíàë, ÷òî äåëàòü. Òåì âðåìåíåì Âåðãèëèé ñ äî÷åðüþ ñóëòàíà, â êîòîðóþ îí áûë î÷åíü ñèëüíî âëþáëåí, ïåðåøåë ÷åðåç ìîðå è îêàçàëñÿ â Ðèìå. Ñòàë îí ðàçìûøëÿòü, êàê áû åìó òàê óñòðîèòü, ÷òîáû íà òîé ëåäè æåíèòüñÿ, è ïðèäóìàë ïîñòðîèòü áîëüøîé ãîðîä ïîñðåäè ìîðÿ è îêðóæèòü åãî ïëîäîðîäíûìè çåìëÿìè. È, áóäó÷è èñêóñíûì âîëøåáíèêîì, îí ñîçäàë òàêîé ãîðîä, ïîñòðîèâ åãî íà îñíîâàíèè èç ÿèö, è íàçâàë Íåàïîëåì.  ýòîì ãîðîäå âîçâåë îí áàøíþ î ÷åòûðåõ óãëàõ, íà âåðõóøêå êîòîðîé óêðåïèë ÿáëîêî íà æåëåçíîì ïðóòå, è íåëüçÿ áûëî ÿáëîêî ñîðâàòü áåç òîãî, ÷òîáû îíî íà äâå ïîëîâèíêè íå ðàñïàëîñü. À åùå ÷åðåç æåëåçíûé ïðóò ïðîïóñòèë îí áóòûëêó, íà ãîðëûøêå êîòîðîé óêðåïèë ÿéöî. ßáëîêî ïîäâåñèë îí íà öåïè, è òàê îíî è âèñèò äî ñèõ ïîð. Êàæäûé ðàç, êîãäà ÿéöî êà÷íåòñÿ, â Íåàïîëå ñëó÷àåòñÿ çåìëåòðÿñåíèå, à êîãäà òî ÿéöî ðàçîáüåòñÿ, ïðèäåò âñåìó ãîðîäó êîíåö è ïîãðóçèòñÿ îí îáðàòíî â ïó÷èíó ìîðñêóþ. Ïîêîí÷èâ ñ ýòèìè Äåëàìè, íàçâàë Âåðãèëèé ñâîé ãîðîä Íåàïîëåì.  ýòîò ãîðîä îí ïåðåíåñ ÷àñòü ñâîèõ ñîêðîâèù è

ïîñåëèë â íåì ñâîþ âîçëþáëåííóþ, ïðåêðàñíóþ Äî÷ü ñóëòàíà. Âåñü ãîðîä è îêðóæàþùèå åãî çåìëè îí ïîäàðèë åé è åå äåòÿì â ïîëíîå âëàäåíèå. Íåìíîãî ïîãîäÿ îí âûäàë åå çàìóæ çà íåêîåãî èñïàíñêîãî ëîðäà èëè ðûöàðÿ. Åùå íåêîòîðîå âðåìÿ ñïóñòÿ ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî èìïåðàòîðó î÷åíü ïîíðàâèëñÿ íîâûé ãîðîä Íåàïîëü, êîòîðûé ñëûë ïðåêðàñíåéøèì ãîðîäîì òîãî âðåìåíè. Êðîìå òîãî, áûë îí áîãàòåéøèì òîðãîâûì ãîðîäîì âáëèçè Ðèìà. Ðàçîñëàë èìïåðàòîð âñåì ñâîèì âàññàëàì ñåêðåòíûå ïèñüìà è ïðèêàçàë èì ïîäíèìàòü ëþäåé, ñîáèðàòüñÿ â Ðèìå è ãîòîâèòüñÿ ê îñàäå Íåàïîëÿ. Òàê îíè è ïîñòóïèëè: ñîáðàëè áîëüøîå âîéñêî è äâèíóëèñü íà Íåàïîëü, ðàçðóøàÿ âñå íà ñâîåì ïóòè. Ïðèäÿ ïîä ñòåíû Íåàïîëÿ, èìïåðàòîð âçÿë ãîðîä â êîëüöî. Íî ðûöàðü, æåíàòûé íà äàìå  âëàäû÷èöå ýòîãî ãîðîäà, çàùèùàë åãî îò èìïåðàòîðñêèõ âîéñê ñ áîëüøîé îòâàãîé è ìóæåñòâîì. Ïîêà øëà îñàäà, ïîñëàë îí ê Âåðãèëèþ ãîíöà ñ èçâåñòèåì î òîì, ÷òî èìïåðàòîð ïðèøåë ïîä ñòåíû ãîðîäà è îñàäèë åãî. Âåðãèëèé, óçíàâ îá ýòîì, î÷åíü ðàññåðäèëñÿ è ïîñëàë ðûöàðþ òàêîé îòâåò:

 Íå ïðîòèâüñÿ èìïåðàòîðó è åãî âîéñêó, ÿ ñàì âñå ñäåëàþ.

Î òîì, êàê èìïåðàòîð îñàæäàë ãîðîä Íåàïîëü Âåðãèëèé, óçíàâ îá îñàäå Íåàïîëÿ èìïåðàòîðîì, ïðåâðàòèë âñþ ïðåñíóþ âîäó â äîæäü è ñäåëàë òàê, ÷òî ó æèòåëåé ãîðîäà åå áûëî â äîñòàòêå, à îñàæäàþùèå ñòðàäàëè îò æàæäû. Òåì âðåìåíåì êîëäóí ñîáðàë ñâîèõ ëþäåé è ñàì äâèíóëñÿ íà Íåàïîëü. Íî èìïåðàòîð íå ìîã òàì äîëüøå îñòàâàòüñÿ, ïîòîìó ÷òî êîíè è ëþäè óìèðàëè îò íåäîñòàòêà âîäû è îí óæå ïîòåðÿë áîëüøå ïîëîâèíû ñâîåãî âîéñêà. Âèäÿ, ÷òî äåëàòü íå÷åãî, èìïåðàòîð, ïðèñòûæåííûé è ïîñðàìëåííûé, îòïðàâèëñÿ íàçàä â Ðèì. Íà îáðàòíîì ïóòè îí è ïîâñòðå÷àëñÿ ñ Âåðãèëèåì è åãî êîìïàíèåé, êîòîðûå ñïåøèëè â Íåàïîëü. Âåðãèëèé, óâèäåâ èìïåðàòîðà, ïîäúåõàë ê íåìó è ïðèâåòñòâîâàë åãî

òàêèìè ñëîâàìè:  Î áëàãîðîäíûé èìïåðàòîð, êàê ñëó÷èëîñü, ÷òî ñòîëü áëàãîðîäíûé ÷åëîâåê, êàê òû, ñíÿë îñàäó è ñî ñòûäîì âîçâðàùàåòñÿ äîìîé, íå äîáèâøèñü íà÷àòîãî? Èìïåðàòîð ñðàçó ïîíÿë, ÷òî Âåðãèëèé íàä íèì íàñìåõàåòñÿ, è ñèëüíî ðàññåðäèëñÿ. À Âåðãèëèé, äîáðàâøèñü äî Íåàïîëÿ, ñîáðàë âñåõ áëàãîðîäíûõ ìóæåé ýòîãî ãîðîäà è çàñòàâèë èõ ïîêëÿñòüñÿ, ÷òî íèêîãäà íå äîïóñòÿò îíè ïðèñóòñòâèÿ ðèìëÿí â ñâîèõ êðåïîñòíûõ ñòåíàõ.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé óêðåïèë Íåàïîëü ó÷åíûìè è êóïöàìè Ïîñëå òîãî êàê ïðàâèòåëè Íåàïîëÿ ïðèíåñëè Âåðãèëèþ êëÿòâó âåðíîñòè, âåðíóëñÿ îí â Ðèì, ñîáðàë êíèãè è äðóãîå äâèæèìîå èìóùåñòâî è ïåðååõàë ñî âñåì ýòèì â Íåàïîëü, îñòàâèâ â ïðåæíåì ìåñòå òîëüêî ñâîè ñîêðîâèùà, êîòîðûå çàïåð â ïîäâàëå. Äâîðåö ñâîé îí ïîðó÷èë çàáîòàì

äðóçåé, ðàâíî êàê è äðóãèå ïðèíàäëåæàâøèå åìó äîìà, è óäàëèëñÿ â Íåàïîëü. Òàì ïîñòðîèë îí øêîëó è îòâåë åé áîëüøîé ó÷àñòîê çåìëè, òàê ÷òî êàæäûé ó÷åíûé ïîëó÷àë îò ãîðîäà çåìëþ, íà êîòîðîé ìîã æèòü. Òå æå, êòî èç øêîëû óõîäèë, çåìëþ òåðÿëè.  ýòó øêîëó ïåðåáðàëèñü ìíîãèå èç ïðåæíåé øêîëû Âåðãèëèÿ. Êðîìå øêîëû ïîñòðîèë Âåðãèëèé â Íåàïîëå áàíè, ãäå ëþáîé æåëàþùèé ìîã ìûòüñÿ. Ñòîÿò ýòè áàíè è ïî ñåé äåíü, è ýòî ïåðâûå áàíè, êîòîðûå ïîÿâèëèñü íà ñâåòå. À åùå âûñòðîèë îí ìîñò, ïðåêðàñíåå êîòîðîãî åùå íèêîãäà íå âèäûâàëè, è âîçëå íåãî ìîæíî áûëî âèäåòü ðàçíûå ïðåêðàñíûå êîðàáëè, êîòîðûå ïðèíàäëåæàëè êóïöàì, è äðóãèå âåùè, èìåâøèå îòíîøåíèå ê ìîðþ. È áûë Íåàïîëü â òå äíè ëó÷øèì è ïðåêðàñíåéøèì ãîðîäîì â ìèðå. À ñàì Âåðãèëèé ïðåïîäàâàë â ñâîåé øêîëå ìàãèþ è íåêðîìàíòèþ, èáî îí áûë î÷åíü ñâåäóù â ýòèõ íàóêàõ, òàê ÷òî ìîãóùåñòâåííåå åãî íè äî, íè ïîñëå, íè â òî âðåìÿ íå áûëî.  ñêîðîì âðåìåíè óìåðëà åãî æåíà, ó êîòîðîé íèêîãäà îò íåãî äåòåé íå áûëî. Ïðåâûøå âñåõ ëþäåé ïî÷èòàë Âåðãèëèé ó÷åíûõ, è äàâàë íà ïðèîáðåòåíèå êíèã ìíîãî äå-

íåã, è ïðàâèë ñâîåé øêîëîé ÷åñòíî è áëàãîðîäíî, êàê åìó è ïîäîáàåò, èáî îí áûë îäíèì èç âåëè÷àéøèõ ëþäåé â ìèðå è ìîãóùåñòâåííåéøèì ðèìñêèì âåëüìîæåé.

Î òîì, êàê Âåðãèëèé ñäåëàë â Ðèìå æåëåçíóþ çìåþ Ïîñëå ýòîãî Âåðãèëèé ñäåëàë ñ ïîìîùüþ ñâîåãî êîëäîâñòâà â Ðèìå ìåòàëëè÷åñêóþ çìåþ: âñÿêèé ìîã ïîëîæèòü åé â ïàñòü ðóêó è ïîêëÿñòüñÿ, ÷òî åãî äåëî ïðàâîå. Åñëè îí ëãàë, òî ðóêó íàçàä áûëî óæå íå âûòàùèòü, åñëè ïðàâäó ãîâîðèë, òî âûíèìàë ðóêó áåç òðóäà. Ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî æèë â òó ïîðó â Ëîìáàðäèè ðûöàðü, êîòîðûé ïîäîçðåâàë, ÷òî æåíà èçìåíÿåò åìó ñ îäíèì èç åãî ëþäåé, íî óëè÷èòü åå íèêàê íå óäàâàëîñü. È âîò æåíà ñîãëàñèëàñü ïîåõàòü ñ ìóæåì â Ðèì è, ïîëîæèâ ðóêó çìåå â ïàñòü, ïîêëÿëàñü, ÷òî âåðíîñòè ñâîåìó ñóïðóãó íèêîãäà íå íàðóøàëà. È îòïðàâèëèñü â Ðèì ðûöàðü, åãî æåíà è åå ëþáîâíèê. Ïî äîðî-

ãå æåíùèíà íàó÷èëà ëþáîâíèêà îäåòüñÿ øóòîì, êàê òîëüêî îíè ïðèåäóò â Ðèì, òàê ÷òîáû íèêòî åãî íå ìîã óçíàòü. Îí ñäåëàë, êàê åìó âåëåëà ãîñïîæà.  òîò äåíü, êîãäà ãîñïîäà ïîøëè ê çìåå, îí òîæå áûë òàì. Âåðãèëèé áëàãîäàðÿ ñâîåìó èñêóññòâó óçíàë, ÷òî çàòåÿëà æåíùèíà, è ïîïðîñèë åå:  Âîçüìè ñâîå ñëîâî íàçàä è íå êëÿíèñü. Íî îíà åãî íå ïîñëóøàëà è ïîëîæèëà ðóêó çìåå â ïàñòü. È êîãäà åå ðóêà óæå ëåæàëà òàì, îíà, ãëÿäÿ ñâîåìó ìóæó ïðÿìî â ãëàçà, ñêàçàëà, ÷òî èìåëà ñ íèì íå áîëüøå ñíîøåíèé, ÷åì âîí ñ òåì øóòîì. Ïîëó÷èëîñü, ÷òî îíà ñêàçàëà ïðàâäó è ïîòîìó ñìîãëà âûòàùèòü ñâîþ ðóêó èç ïàñòè çìåè Öåëîé è íåâðåäèìîé. Ðûöàðü, î÷åíü äîâîëüíûé, ïîåõàë äîìîé è ñ òåõ ïîð âñåãäà è âî âñåì äîâåðÿë ñâîåé ñóïðóãå. Âåðãèëèé æå, âçáåøåííûé òåì, êàê ëîâêî æåíùèíà âûâåðíóëàñü, çìåþ óíè÷òîæèë è ìîëâèë òàêèå ñëîâà:  ×òî íè óìíàÿ æåíùèíà, òî ïîòàñêóõà, à åñëè äîáðîäåòåëüíàÿ, òî íåïðåìåííî äóðî÷êà.

Êàê óìåð Âåðãèëèé Íåìàëî ÷óäåñíûõ è óäèâèòåëüíûõ äåë ñîâåðøèë çà ñâîþ æèçíü Âåðãèëèé, åùå áîëüøå ïîîáåùàë îí èìïåðàòîðó. Òàê, îí ïîîáåùàë, ÷òî äåðåâüÿ ñòàíóò ïëîäîíîñèòü òðèæäû â ãîä, ïðè÷åì íà êàæäîì äåðåâå ïëîäû áóäóò ñîñåäñòâîâàòü ñ öâåòàìè, êîðàáëè áóäóò ïëûòü ïî òå÷åíèþ òàê æå ëåãêî, êàê è ïðîòèâ íåãî, äåíüãè áóäåò çàðàáàòûâàòü òàê æå ëåãêî è ïðèÿòíî, êàê è òðàòèòü, à æåíùèíû áóäóò ðîæàòü äåòåé áåç âñÿêîé áîëè. È êîíå÷íî æå, âñå ýòî è ìíîãîå äðóãîå, îáåùàííîå èìïåðàòîðó, Âåðãèëèé îáÿçàòåëüíî èñïîëíèë áû, íå ñëó÷èñü åìó áåçâðåìåííî óìåðåòü. Ïîñòðîèë Âåðãèëèé ïðåêðàñíûé çàìîê, â êîòîðûé âåëè âñåãî îäíè âîðîòà, òàê ÷òî âíóòðü ìîæíî áûëî ïîïàñòü ëèáî ÷åðåç íèõ, ëèáî íèêàê. Êðîìå òîãî, çàìîê îêðóæàë ðîâ ñ âîäîé, ÷åðåç êîòîðûé íè îäèí ÷åëîâåê íå ìîã ïåðåáðàòüñÿ. Ñòîÿë òîò çàìîê â îêðåñòíîñòÿõ Ðèìà, à ó âõîäà â íåãî âûñòðîèëèñü äâåíàäöàòü ÷åëîâåê ñ æåëåçíûìè öåïàìè â êàæäîé ðóêå, èòîãî äâàäöàòü ÷åòûðå. Ýòèìè öåïàìè ìîëîòèëè îíè ïî î÷åðåäè,

íèêîãäà íå îñòàíàâëèâàÿñü. Íèêòî íå ìîã ïîïàñòü â çàìîê, ïîòîìó ÷òî äëÿ ýòîãî íàäî áûëî ïðîéòè ìåæäó öåïàìè, à ýòî îçíà÷àëî âåðíóþ ñìåðòü. Îäèí òîëüêî Âåðãèëèé, êîãäà åìó õîòåëîñü âîéòè âíóòðü, ìîã îñòàíîâèòü èõ, à áîëüøå íèêòî.  ýòîì çàìêå ñêðûë âîëøåáíèê ÷àñòü ñâîèõ ñîêðîâèù. Ïîñëå ýòîãî ïðèíÿëñÿ îí äóìàòü, êàê áû åìó ñíîâà ïîìîëîäåòü, ÷òîáû ïðîæèòü åùå ìíîãî ëåò è ñîâåðøèòü ìíîãî ÷óäåñ. Ïîøåë òîãäà Âåðãèëèé ê èìïåðàòîðó è ïîïðîñèë äàòü åìó òðè íåäåëè îòäûõà, íî òîò íå ñîãëàøàëñÿ, èáî õîòåë, ÷òîáû åãî ñîâåòíèê âñåãäà áûë ïðè íåì. Ïîñëå ýòîãî äîøëè äî èìïåðàòîðà ñëóõè, ÷òî Âåðãèëèé óäàëèëñÿ â ñâîé çàìîê è âçÿë ñ ñîáîé ñëóãó, â êîòîðîì áûë óâåðåí. Ïðèáëèçèëèñü îíè ê çàìêó, ãäå ñòîÿëè ëþäè ñ öåïàìè è ìîëîòèëè ÷òî áûëî ñèë. Ìîëâèë òîãäà Âåðãèëèé ñâîåìó ñëóãå:  Ñòóïàé òû ïåðâûì. Òîò îòâå÷àë:  Åñëè ÿ ñäåëàþ øàã, îíè ìåíÿ óáüþò. Òîãäà Âåðãèëèé ïîêàçàë ñëóãå ñêîáû, íà êîòîðûõ öåïû ïî îáå ñòîðîíû îò âõîäà êðåïèëèñü, îñòàíîâèë öåïû, îíè îáà ïðîøëè âíóòðü, è îïÿòü

Âåðãèëèé ïîâåðíóë ñêîáû, è öåïû çàìîëîòèëè, êàê ðàíüøå. Îáðàòèëñÿ òîãäà õîçÿèí çàìêà ê ñâîåìó ïðîâîæàòîìó:  Âîçëþáëåííûé äðóã ìîé, òåáå ÿ äîâåðÿþ ïðåâûøå âñåõ ëþäåé íà çåìëå è òåáå îòêðîþ âñå ñâîè ñåêðåòû. È ïîâåë åãî â ïîãðåá, ãäå ãîðåëà íåóãàñèìàÿ ëàìïàäà. Òàì îí ñïðîñèë åãî:  Âèäèøü âîí òó áîëüøóþ áî÷êó? Òóäà òû ïîëîæèøü ìåíÿ. Ñíà÷àëà òåáå ïðèäåòñÿ ìåíÿ óáèòü è ðàçðóáèòü òåëî íà ìíîæåñòâî êóñêîâ, à ãîëîâó  íà ÷åòûðå ÷àñòè. Ãîëîâó ïîñûïëåøü ñîëüþ è ïîëîæèøü íà äíî, ïîòîì âñå îñòàëüíîå, ñåðäöå  â ñåðåäèíó. Çàòåì ïîäîäâèíåøü áî÷êó ïîä ëàìïó, ÷òîáû äåíü è íî÷ü ìàñëî â íåå ñòåêàëî è êàïàëî. Òàê Äîëæíî ïðîéòè äåâÿòü äíåé, íî òû êàæäûé äåíü ñþäà ïðèõîäè è íàïîëíÿé ìàñëîì ëàìïó, äà ñìîòðè íå ïðîïóñòè íè îäíîãî äíÿ. Ïî ïðîøåñòâèè äåâÿòè äíåé âûéäó ÿ èç áî÷êè ìîëîäûì è çäîðîâûì è âñòðå÷ó åùå ìíîãî çèì, åñëè áóäåò òàêîå âåçåíèå. Ñëóãà, óñëûøàâ ñëîâà õîçÿèíà, èñïóãàëñÿ è ãîâîðèò:

 Ýòîãî ÿ íå â ñèëàõ èñïîëíèòü, èáî, ïîêà ÿ æèâ, íå ñìîãó ïîäíÿòü íà òåáÿ ðóêó. Íî Âåðãèëèé âîçðàçèë:  Òû äîëæåí ýòî ñäåëàòü, òåáå ýòî íå ïðèíåñåò âðåäà. Íàêîíåö ïîñëå äîëãèõ óãîâîðîâ ñëóãà ñîãëàñèëñÿ ñäåëàòü, êàê åìó âåëåë õîçÿèí. Óáèë îí Âåðãèëèÿ è, êàê òîò åìó è âåëåë, ðàñêîëîë ãîëîâó åãî íà ÷åòûðå ÷àñòè, ïîñîëèë è ïîìåñòèë íà äíî êàäêè, à ïîòîì ñëîæèë òóäà âñå îñòàëüíîå, è ñåðäöå â ñåðåäèíó, è õîðîøåíüêî çàñûïàë ñîëüþ. Ïîêîí÷èâ ñ ýòèì, îí ïîâåñèë íàä áî÷îíêîì ëàìïó, ÷òîáû ìàñëî òóäà íåïðåðûâíî êàïàëî. Çàòåì âûøåë îí èç çàìêà è ïîâåðíóë çà ñîáîé ñêîáû, òàê ÷òî æåëåçíûå ëþäè ïðèíÿëèñü ìîëîòèòü öåïàìè åùå ïóùå ïðåæíåãî è âîéòè íå áûëî íèêàêîé âîçìîæíîñòè. Êàæäûé äåíü ñëóãà âîçâðàùàëñÿ â çàìîê è äîëèâàë â ëàìïó ìàñëî, êàê ïðîñèë Âåðãèëèé. Ïî èñòå÷åíèè ñåìè äíåé èìïåðàòîð õâàòèëñÿ Âåðãèëèÿ è ñòàë ãàäàòü, êóäà òîò ìîã ïîäåâàòüñÿ. À Âåðãèëèé, óáèòûé äîâåðåííûì ñëóãîþ, ëåæàë òåì âðåìåíåì â áî÷êå â çàìêîâîì ïîäâàëå.

Íàäóìàë òóò èìïåðàòîð ñïðîñèòü ñëóãó Âåðãèëèÿ, êàê ïîæèâàåò åãî õîçÿèí. Òàê îí è ïîñòóïèë, èáî çíàë, ÷òî ýòîãî ñâîåãî ñëóãó ëþáèò Âåðãèëèé áîëüøå âñåõ ëþäåé íà ñâåòå. Ñëóãà íà âîïðîñ èìïåðàòîðà îòâåòèë òàê:  Âñåìîãóùèé ãîñïîäèí, ïðîñòè ìîþ ñìåëîñòü, íî ÿ íå çíàþ, ãäå îí, èáî âîò óæå ñåìü äíåé íå âèäåë ÿ ìîåãî õîçÿèíà. È êóäà îí îòïðàâèëñÿ, ÿ òîæå íå âåäàþ, èáî íà ýòîò ðàç îí îòêàçàëñÿ âçÿòü ìåíÿ ñ ñîáîé. Èìïåðàòîð, âûñëóøàâ åãî îòâåò, ðàññåðäèëñÿ è ñêàçàë:  Ëæåøü, îêàÿííûé âîð, ãîâîðè ñåé÷àñ æå, ãäå òâîé õîçÿèí, à íå ñêàæåøü, òàê ÿ âåëþ ïðåäàòü òåáÿ ñìåðòè. Ñëóãà èñïóãàëñÿ è ìîëâèë:  Âñåìîãóùèé ãîñïîäèí, ñåìü äíåé íàçàä ïîøåë ÿ ñ íèì â åãî çàãîðîäíûé çàìîê, íî îí âîøåë òóäà îäèí, à ÿ îòïðàâèëñÿ íàçàä. Òîãäà èìïåðàòîð ïðèêàçàë:  Âåäè ìåíÿ â òîò çàìîê. È îíè ïîøëè. Ïðèáëèçèëèñü îíè ê âîðîòàì, à âíóòðü âîéòè íå ìîãóò: öåïû ìîëîòÿò êàê îäåð-

æèìûå. Ãîâîðèò òîãäà èìïåðàòîð:  Îñòàíîâè èõ. Ñëóãà îòâå÷àåò:  ß íå çíàþ êàê. Èìïåðàòîð ìîëâèò:  Òîãäà ãîòîâüñÿ ê ñìåðòè. Îñòàíîâèë òîãäà ñëóãà öåïû, è èìïåðàòîð ñî ñâîåé ñâèòîé òóò æå âîøåë âî äâîðåö è ïðèêàçàë îáûñêàòü âñå óãëû. Äîëãî îíè èñêàëè, ïðåæäå ÷åì Äîáðàëèñü äî ïîäâàëà, ãäå íàä áî÷êîé ñ òåëîì Âåðãèëèÿ ãîðåëà íåóãàñèìàÿ ëàìïàäà. Òîãäà ñïðîñèë èìïåðàòîð ó ñëóãè:  Êòî îñìåëèëñÿ óáèòü õîçÿèíà òâîåãî, Âåðãèëèÿ? Ñëóãà ìîë÷àë. Âåëèêèé ãíåâ îáóÿë òîãäà èìïåðàòîðà, âûõâàòèë îí ìå÷ è îòñåê ñëóãå ãîëîâó.  òó æå ìèíóòó âûñêî÷èë èç áî÷êè ãîëûé ìëàäåíåö, òðèæäû îáåæàë åå êðóãîì, ïîâòîðÿÿ:  Ïðîêëÿò áóäü äåíü è ÷àñ, êîãäà òû ÿâèëñÿ ñþäà,  è èñ÷åç, è íèêòî åãî áîëüøå íèêîãäà íå âèäåë. À Âåðãèëèé òàê è îñòàëñÿ ëåæàòü â áî÷êå, ìåðòâûé. Î÷åíü ãîðåâàë èìïåðàòîð î ñìåðòè âîëøåáíèêà, ãîðåâàëè è åãî ðîäíûå, è ó÷åíûå, à îñîáåííî òå, ÷òî æèëè â Íåàïîëå, èáî Âåðãèëèé ýòîò

ãîðîä îñíîâàë è ïðåâðàòèë â îäèí èç ñàìûõ èçâåñòíûõ è ïî÷èòàåìûõ ãîðîäîâ íà ñâåòå. Õîòåë áûëî èìïåðàòîð çàáðàòü ñåáå ñîêðîâèùà Âåðãèëèÿ, äà íå íàøëîñü ñìåëü÷àêà, êîòîðûé îòâàæèëñÿ áû âîéòè â çàìîê, îõðàíÿåìûé ìåäíûìè ëþäüìè ñ æåëåçíûìè öåïàìè. Òàê è îñòàëèñü ñîêðîâèùà Âåðãèëèÿ â ïîäâàëå. Âåðãèëèé ñäåëàë è ìíîãî äðóãèõ âåùåé, îïèñàòü êîòîðûå â ýòîé êíèãå íå õâàòèëî ìåñòà. È äà íå ïðîïóñòèò (Ãîñïîäü) â áåñêîíå÷íîé ìèëîñòè Ñâîåé íàøè èìåíà â êíèãå âå÷íîãî áëàæåíñòâà. Àìèíü. Òàêîâ áûë êîíåö Âåðãèëèÿ è âñåõ åãî ìíîãî÷èñëåííûõ ïîäâèãîâ.

ÇÍÀÌÅÍÈÒÀß ÈÑÒÎÐÈß ÌÎÍÀÕÀ ÁÝÊÎÍÀ, ñîäåðæàùàÿ òàêæå ÷óäåñà, ñîâåðøåííûå èì ïðè æèçíè, è ðàññêàç î åãî ñìåðòè ñ îïèñàíèåì æèçíè è ñìåðòè äâóõ âîëøåáíèêîâ, Áàíäæè è Âàíäåðìàñòà.

×ðåçâû÷àéíî çàíèìàòåëüíîå è ïîó÷èòåëüíîå ÷òåíèå Íàïå÷àòàíî â Ëîíäîíå äëÿ Ôðàíñéñà Ãðîóâà, ïðîäàåòñÿ â åãî ìàãàçèíå â âåðõíåì êîíöå Ñíîó-Õãèë, ïðîòèâ ¾Ãîëîâû Ñàðàöèíà¿ Î ðîäèòåëÿõ Áýêîíà è åãî ïîÿâëåíèè íà ñâåò, à òàêæå î òîì, êàê îí ïîñâÿòèë ñåáÿ íàóêàì Áîëüøèíñòâî

ëþäåé

ïðèäåðæèâàþòñÿ

ìíåíèÿ,

÷òî Áýêîí ðîäèëñÿ íà çàïàäå Àíãëèè â ñåìüå áîãàòîãî ôåðìåðà. Îòåö îòäàë ìàëü÷èêà â ó÷åíèå ê ãîðîäñêîìó ñâÿùåííèêó, íî íå äëÿ òîãî, ÷òîáû îí ñäåëàëñÿ ìîíàõîì (êàê âïîñëåäñòâèè è ïðîèçîøëî), à ëèøü äëÿ òîãî, ÷òîáû ðåáåíîê ïîëó÷èë ìåðó ïîíèìàíèÿ, íåîáõîäèìóþ äëÿ óïðàâëåíèÿ

ñîñòîÿíèåì, êîòîðîå îí äîëæåí áûë ñî âðåìåíåì óíàñëåäîâàòü. Îäíàêî þíûé Áýêîí îêàçàëñÿ äî òîãî ïðèãîäåí ê ó÷åíèþ, ÷òî ñâÿùåííèêó âñêîðå ñòàëî íå÷åìó åãî ó÷èòü. Ñòàë òîãäà ìàëü÷èê ïðîñèòü ïàñòûðÿ, ÷òîáû òîò óãîâîðèë îòöà îòïðàâèòü åãî â Îêñôîðä, äàáû òå êðîõè çíàíèé, êîòîðûå åìó óäàëîñü ñîáðàòü, íå ïðîïàëè äàðîì. Ó÷èòåëü ñ îõîòîé âçÿëñÿ ïðîñüáó ó÷åíèêà èñïîëíèòü. È âîò îäíàæäû, ïîâñòðå÷àâ ôåðìåðà, ñâÿùåííèê çàÿâèë, ÷òî Ãîñïîäü áëàãîñëîâèë åãî ìóäðûì è ïîäàþùèì áîëüøèå íàäåæäû ñûíîì Ðîäæåðîì (òàêîâî áûëî èìÿ ìàëü÷èêà) è õî÷åò, ÷òîáû òîò òåïåðü òîæå èñïîëíèë ñâîé äîëã, âîñïèòàâ ñûíà òàê, äàáû ïî âñåìó áûëî âèäíî, êàê îí áëàãîäàðåí Ãîñïîäó. À ëó÷øèé ñïîñîá äëÿ ýòîãî  äàòü ñûíó õîðîøåå îáðàçîâàíèå, èáî îí, ñâÿùåííèê, çàíèìàÿñü ñ ìàëü÷èêîì, îáíàðóæèë â íåì çàäàòêè âåëèêîãî ñëóæèòåëÿ Öåðêâè. Ñòàðîãî Áýêîíà òàêèå ñëîâà íå î÷åíü-òî ïîðàäîâàëè (îí íàäåÿëñÿ, ÷òî ñûí åãî áóäåò õîäèòü çà ïëóãîì äà ïðàâèòü ëîøàäüìè òàê æå, êàê îí ñàì âñþ æèçíü äåëàë), íî, èç óâàæåíèÿ ê ñâÿùåííèêó, îí óäåðæàëñÿ îò ãðóáûõ ñëîâ, ïîáëàãîäàðèë åãî çà çàáîòó è ñîâåò,

îäíàêî æå ïîïðîñèë áîëüøå ñ íèì îá ýòîì äåëå íå çàãîâàðèâàòü. Îí-äå è ñàì çíàåò, ÷òî ëó÷øå äëÿ íåãî ñàìîãî è äëÿ ìàëü÷èøêè, è òàê è íàìåðåâàåòñÿ ïîñòóïèòü. Íà òîì îíè è ðàññòàëèñü. Ïðèäÿ äîìîé, ñòàðèê âåëåë ñûíó ïîêàçàòü ñâîè

êíèãè.

Êîãäà

íè÷åãî

íå

ïîäîçðåâàâøèé

ìàëü÷èê ïðèíåñ êíèãè îòöó, òîò çàïåð èõ â øêàô è õîðîøåíüêî ïîó÷èë ñûíà êíóòîì, ïðèãîâàðèâàÿ:  Ìàëü÷èê, íå áûâàòü òåáå ñâÿùåííèêîì è íå ãîäèòñÿ òåáå áûòü ó÷åíåå îòöà. Êîãäà ñåÿòü ÿ÷ìåíü, à êîãäà ïøåíèöó, êîãäà ñàæàòü áîáû, à êîãäà ãîðîõ, ìîæåøü òû òåïåðü ïðî÷åñòü â àëüìàíàõå. ×òî äî ïðîäàæè çåðíà è ñêîòà, ÿ è ñàì íàó÷ó òåáÿ, ãäå è êîãäà âûãîäíåå âñåãî ýòî ñäåëàòü, èáî ÿ ïîìíþ âñå ðûíêè è ÿðìàðêè íàèçóñòü íå õóæå, ÷åì ñýð Äæîí, íàø ñâÿùåííèê, ïîìíèò ìåññó. Äàéêà ìíå ëó÷øå âîí òîò êíóò, äà ÿ íàó÷ó òåáÿ, êàê ñ íèì îáðàùàòüñÿ. Ýòî òåáå áóäåò ïîëåçíåå, ÷åì ëàòûíü. Ìîë÷è è äåëàé, ÷òî òåáå ãîâîðÿò, à íå òî ðàíüøå, ÷åì íà÷íåòñÿ ñëåäóþùàÿ ìåññà, óçíàåøü, êàê òÿæåëà ìîÿ ðóêà â ãíåâå. Ìîëîäîé Áýêîí ðåøèë, ÷òî îòåö ïîñòóïàåò

ñ íèì íåñïðàâåäëèâî, íî ñìîë÷àë, îäíàêî ÷åðåç íåñêîëüêî äíåé ñáåæàë èç äîìó è íàïðàâèëñÿ â ìîíàñòûðü, íàõîäèâøèéñÿ ìèëÿõ â äâàäöàòè îò åãî ðîäíîé äåðåâíè. Òàì ìàëü÷èêà ïðèíÿëè ñ îõîòîé, è îí ïðîäîëæàë ó÷èòüñÿ è âñêîðå òàê ïðîñëàâèëñÿ, ÷òî åãî ïîñëàëè â Îêñôîðä, ãäå îí ìíîãî ëåò èçó÷àë òàéíû ïðèðîäû è èñêóññòâà, ïîêà íå îâëàäåë èìè íàñòîëüêî, ÷òî íå òîëüêî Àíãëèÿ, íî è âåñü õðèñòèàíñêèé ìèð âîñõèùàëèñü èì.

Î òîì, êàê êîðîëü ïîñëàë çà áðàòîì Áýêîíîì, è î ÷óäåñàõ, êîòîðûå òîò ÿâèë êîðîëþ è êîðîëåâå Îäíàæäû êîðîëü, áóäó÷è â Îêñôîðäøèðå â ãîñòÿõ ó îäíîãî áëàãîðîäíîãî ÷åëîâåêà, èçúÿâèë æåëàíèå óâèäåòü çíàìåíèòîãî ìîíàõà, èáî íåîäíîêðàòíî äîâîäèëîñü åìó ñëûøàòü î ÷óäåñàõ, êîòîðûå òîò òâîðèë áëàãîäàðÿ ñâîåìó èñêóññòâó. Ïîñëàë îí çà íèì ÷åëîâåêà ñ ïðèêàçàíèåì ÿâèòü-

ñÿ êî äâîðó. Áðàò Áýêîí ó÷òèâî ïîáëàãîäàðèë êîðîëÿ ÷åðåç åãî ïîñëàííèêà è ïåðåäàë, ÷òî íàõîäèòñÿ âñåöåëî â ðàñïîðÿæåíèè åãî êîðîëåâñêîãî âåëè÷åñòâà è íå çàìåäëèò íàíåñòè åìó âèçèò.  Íî,  äîáàâèë îí, îáðàùàÿñü ê ïîñëàííèêó,  óìîëÿþ âàñ ïîòîðîïèòüñÿ, èáî ìîæåò ñëó÷èòüñÿ, ÷òî ÿ îêàæóñü ïðè äâîðå íà äâà ÷àñà ðàíüøå âàñ. Äæåíòëüìåí îòâå÷àë:  Ïðè âñåé âàøåé ó÷åíîñòè, ïîçâîëüòå ìíå âàì íå ïîâåðèòü, èáî ó÷åíûå, ñòàðèêè è ïóòåøåñòâåííèêè ÷àñòåíüêî ñî÷èíÿþò íåáûëèöû, ïîëüçóÿñü íåâåæåñòâîì îñòàëüíûõ. Íà ÷òî áðàò Áýêîí âîçðàçèë:  Äëÿ óñèëåíèÿ âàøåãî äîâåðèÿ ê ìîèì ñëîâàì ìîã áû ÿ ñåé÷àñ ïîêàçàòü âàì äåâóøêó, ñ êîòîðîé âû â ïîñëåäíèé ðàç äåëèëè ëîæå, íî íå ñòàíó, èáî òîðîïëþñü. Äæåíòëüìåí ïðîäîëæàë ñîìíåâàòüñÿ:  Âòîðîå îáåùàíèå òàê æå ëæèâî, êàê è ïåðâîå. Õîòåë áû ÿ, ÷òîáû âû èñïîëíèëè õîòü îäíî, ïðîñòî òàê, ðàäè çàáàâû. Ìîíàõ îòâå÷àë:

 Íå ïðîéäåò è ÷åòûðåõ ÷àñîâ, êàê ñáóäóòñÿ îáà, òàê ÷òî ïîñïåøèòå.  Íå ñáóäóòñÿ,  çàÿâèë äæåíòëüìåí,  ðåçâîñòü ìîåãî êîíÿ òîìó ïîðóêîé. È ñ òåì óåõàë. Íî ñâåðíóë, êàê âèäíî, êóäàòî íå òóäà, èáî ïóòè åìó áûëî âñåãî òðè ìèëè, à ñêàêàë îí öåëûõ òðè ÷àñà, òàê ÷òî áðàò Áýêîí ïðåäñòàë ïåðåä êîðîëåì ðàíüøå ïîñëàííèêà. Êîðîëü ïðèíÿë ìîíàõà ñåðäå÷íî è ñêàçàë, ÷òî äàâíî óæå èñêàë ñ íèì âñòðå÷è, èáî õî÷åò, ÷òîáû òîò ïðåäñêàçàë åìó åãî ñóäüáó. Íà ÷òî áðàò Áýêîí îòâå÷àë, ÷òî ìîëâà åãî îáîëãàëà, ïðèïèñûâàÿ åìó äîñòèæåíèÿ êóäà áîëüøèå, íåæåëè òå, êîòîðûõ îí äîáèëñÿ ñâîèìè ñêðîìíûìè çàíÿòèÿìè, è ÷òî, ïî åãî ìíåíèþ, ó íàóêè åñòü ìíîæåñòâî ñûíîâ êóäà áîëåå äîñòîéíûõ, ÷åì îí. Êîðîëü ïîõâàëèë åãî çà ñêðîìíîñòü, ñêàçàâ, ÷òî íè÷òî òàê íå ïîðòèò ÷åëîâåêà èñòèííî ìóäðîãî, êàê õâàñòîâñòâî, íî ïîïðîñèë íå ïðèíèæàòü ñâåðõ ìåðû çíà÷åíèå ñîáñòâåííûõ çàíÿòèé, à ëó÷øå ïîêàçàòü åìó è êîðîëåâå ñâîå èñêóññòâî.  ß íå áûë áû äîñòîèí íè çíàíèÿ, íè èñêóññòâà, êîòîðûìè îáëàäàþ,  ìîëâèë Áýêîí,  åñ-

ëè áû îòêàçàë âàøåìó âåëè÷åñòâó â ýòîé ïðîñüáå. Ïðîøó âàñ, ñàäèòåñü ïîóäîáíåå, à ÿ ïîêàæó âàì, íà ÷òî ñïîñîáíî ìîå ñêðîìíîå èñêóññòâî. Êîðîëü, êîðîëåâà è áëàãîðîäíûå ãîñïîäà çàíÿëè ñâîè ìåñòà. Ìîíàõ âçìàõíóë æåçëîì, è òóò æå çàçâó÷àëà òàêàÿ èçóìèòåëüíàÿ ìóçûêà, ðàâíîé êîòîðîé êîðîëü è åãî ïðèäâîðíûå íèêîãäà íå ñëûõèâàëè.  Ýòî,  ìîëâèë Áýêîí,  äëÿ óñëàæäåíèÿ âàøåãî ñëóõà. Íî ïðåæäå ÷åì âû ïîêèíåòå ýòîò çàë, ÿ ðàâíûì îáðàçîì óäîâëåòâîðþ è äðóãèå âàøè ÷óâñòâà. Òóò îí ñíîâà âçìàõíóë æåçëîì, è ìóçûêà ñòàëà òèøå, à â çàë âîøëè ïÿòü òàíöîðîâ. Ïåðâûé áûë îäåò êîðîëåâñêîé ïðà÷êîé, âòîðîé  ëàêååì, òðåòèé  ðîñòîâùèêîì, ÷åòâåðòûé  áëóäíûì ñûíîì, à ïÿòûé  øóòîì.  ýòîì çàêëþ÷àëîñü âåëèêîå ðàçíîîáðàçèå, êîòîðîå íå îñòàâèëî íèêîãî èç çðèòåëåé ðàâíîäóøíûì. Òàíöîðû, èñïîëíèâ ñâîè òàíöû, óäàëèëèñü â òîì æå ïîðÿäêå, â êàêîì ïîÿâèëèñü. Òàê áûëî óäîâëåòâîðåíî âòîðîå ÷óâñòâî. Òîãäà âçìàõíóë ìîíàõ åùå ðàç ñâîèì æåçëîì, è âíîâü çàèãðàëà ìóçûêà, íî íà

ýòîò ðàç ñîâñåì èíîãî ðîäà, è ïåðåä êîðîëåì è åãî ñâèòîé ïîÿâèëñÿ ñòîë, êîòîðûé ëîìèëñÿ îò ÿñòâ. Êîðîëü è êîðîëåâà çàõîòåëè îòâåäàòü ðåäêèõ ôðóêòîâ, ÷òî ëåæàëè íà ñòîëå, è ñ áîëüøèì óäîâîëüñòâèåì ýòî ñäåëàëè. Êîãäà âñå íàñûòèëèñü, ñòîë è óãîùåíèå èñ÷åçëè òàê æå âíåçàïíî, êàê ïîÿâèëèñü. Ñíîâà âçìàõíóë ÷àðîäåé æåçëîì, è òàêîå ðàçëèëîñü ïî çàëó áëàãîóõàíèå, ñëîâíî âñå áëàãîâîíèÿ ìèðà, îáëàãîðîæåííûå ÷åëîâå÷åñêèì èñêóññòâîì, ïðåäñòàëè ïåðåä íèìè â îäíî÷àñüå. Ïîêà ïðèñóòñòâóþùèå íàñëàæäàëèñü çàïàõàìè, ìîíàõ åùå ðàç âçìàõíóë æåçëîì, è ïåðåä íèìè ïîòÿíóëàñü âåðåíèöà ëþäåé èç ðàçíûõ ñòðàí â îäåæäàõ, êîòîðûå â òåõ çåìëÿõ íîñÿò. Áûëè òàì ðóññêèå, ïîëÿêè, èíäèéöû, àðìÿíå è ìíîãèå äðóãèå, è êàæäûé èç íèõ äåðæàë â ðóêàõ ìåõà òåõ çâåðåé, êîòîðûå â ýòèõ ñòðàíàõ âîäÿòñÿ, è ýòè ìåõà äàðèëè îíè êîðîëþ è êîðîëåâå. Ýòè ìåõà áûëè äî òîãî ïðèÿòíû íà îùóïü, ÷òî êàæäûé, êòî ê íèì ïðèêàñàëñÿ, èñïûòûâàë áîëüøîå óäîâîëüñòâèå. Ïðèíåñøèå æå èõ ëþäè òåì âðåìåíåì, èñïîëíèâ ñâîè íàöèîíàëüíûå òàíöû, óäàëèëèñü. Çàäàë òîãäà áðàò Áýêîí êîðîëþ âîïðîñ: æåëàåò

ëè îí åùå âèäåòü åãî èñêóññòâî? Êîðîëü îòâåòèë, ÷òî ïîêà åãî ëþáîïûòñòâî óäîâëåòâîðåíî âïîëíå è åäèíñòâåííàÿ åãî ìûñëü  î òîì, êàê íàãðàäèòü ÷åëîâåêà, êîòîðûé òàê åìó óãîäèë. Áýêîí îòâå÷àë, ÷òî äðóãîé íàãðàäû, êðîìå äîáðîãî ìíåíèÿ åãî âåëè÷åñòâà, íå õî÷åò è áóäåò ýòèì ñ÷àñòëèâ.  Îá ýòîì,  îòâåòèë êîðîëü,  íå áåñïîêîéñÿ è â çíàê ìîåãî ðàñïîëîæåíèÿ ïðèìè ýòó äðàãîöåííîñòü.  Ñ ýòèìè ñëîâàìè ñíÿë êîðîëü ñ øåè äîðîãîé êàìåíü è ïðîòÿíóë ìîíàõó. Òîò ïî÷òèòåëüíî ïîáëàãîäàðèë êîðîëÿ è ñêàçàë:  Âåðíûé ñëóãà âàøåãî âåëè÷åñòâà ïî÷òåò çà ÷åñòü è ñ÷àñòüå èñïîëíèòü ëþáóþ âàøó ïðîñüáó, â êàêîé áû äåíü è ÷àñ âû ê íåìó íè îáðàòèëèñü. Íî ñðåäè âàøåé ñâèòû íå âèæó ÿ ÷åëîâåêà, êîòîðîãî âû ïîñûëàëè çà ìíîé. Óæ íå ñáèëñÿ ëè îí ñ ïóòè, èëè, áûòü ìîæåò, ÷òî-òî åãî çàäåðæàëî? ß îáåùàë, ÷òî áóäó çäåñü ðàíüøå íåãî, è âñå ïðèñóòñòâóþùèå çäåñü áëàãîðîäíûå ãîñïîäà ìîãóò ïîäòâåðäèòü, ÷òî ÿ ñäåðæàë ñëîâî. Íî âîò è îí, ÿ ñëûøó åãî øàãè. Òóò â çàë âîøåë äæåíòëüìåí, ñ íîã äî ãîëîâû

ïîêðûòûé ãðÿçüþ, èáî ñêàêàòü åìó ïðèøëîñü ÷åðåç ëóæè, êàíàâû è òðÿñèíó, òàê ÷òî êîñòþì åãî áûë â ïëà÷åâíîì ñîñòîÿíèè. Óâèäåâ ìîíàõà, îí ðàçîçëèëñÿ è ïîæåëàë, ÷òîáû ÷óìà ñîæðàëà òåõ áåñîâ, êîòîðûå çàìàíèëè åãî â òðÿñèíó è ÷óòü íå óòîïèëè.  Íå ñåðäèòåñü, ñýð,  îòâå÷àë Áýêîí,  çäåñü âàñ äîæèäàåòñÿ ñòàðûé äðóã, ó êîòîðîãî áîëüøå ïðè÷èí ñåðäèòüñÿ, ÷åì ó âàñ, èáî îíà ïðîæäàëà âàñ öåëûõ òðè ÷àñà. Ñ ýòèìè ñëîâàìè îí îòîäâèíóë çàíàâåñêó, è âñå óâèäåëè çà íåé êóõàðêó ñ ÷åðïàêîì â ðóêå.  Íó âîò, òåïåðü ÿ ñäåðæàë äàííîå âàì ñëîâî. ß âåäü îáåùàë ñâåñòè âàñ ñ ïîäðóæêîé. Êàê, äîâîëüíû?  Î äà,  îòâåòèë äæåíòëüìåí,  òàê äîâîëåí, ÷òî íåïðåìåííî îòïëà÷ó òîé æå ìîíåòîé. Íà ÷òî áðàò Áýêîí îòâå÷àë:  Íå ãðîçèòåñü, ñóäàðü, à íå òî îïîçîðþ âàñ åùå áîëüøå, à âïðåäü ïîîñòåðåãèòåñü íàçûâàòü ó÷åíûõ ëãóíàìè. Îäíàêî ÿ íå çíàþ, áîãàòû ëè âû ñåé÷àñ äåíüãàìè, à ïîòîìó îòïðàâëþ-êà ëó÷øå äåâóøêó äîìîé çà ñâîé ñ÷åò.

È êóõàðêà èñ÷åçëà. Êîðîëü, êîðîëåâà è âñÿ êîìïàíèÿ íåìàëî ïîçàáàâèëèñü, íàáëþäàÿ, êàê ñìóòèëñÿ êàâàëåð ïðè âèäå ñâîåé çàñàëåííîé âîçëþáëåííîé. Îí æå óøåë èç çàëà, ñêëîíèâ îò ñòûäà ãîëîâó. Áðàò Áýêîí ïîïðîùàëñÿ ñ êîðîëåì è êîðîëåâîé è îòïðàâèëñÿ äîìîé, óâîçÿ ñ ñîáîé áëàãîäàðíîñòü çà ïðîäåìîíñòðèðîâàííîå èì èñêóññòâî è ðàçëè÷íûå ïîäàðêè.

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí çàñòàâèë ñâîåãî ñëóãó ïîñòèòüñÿ íå çà ñòðàõ, à çà ñîâåñòü Áûë ó áðàòà Áýêîíà âñåãî îäèí ñëóãà, äà è òîò íå èç ñàìûõ óìíûõ, òàê ÷òî äåðæàë åãî ìîíàõ áîëüøå èç ìèëîñåðäèÿ, ÷åì ðàäè ïîëüçû. Ýòîò ñëóãà (çâàëè åãî Ìàéëç) íå âûíîñèë ïîñòîâ, êîòîðûå âñåì äóõîâíûì îñîáàì ïîëàãàåòñÿ ñîáëþäàòü ïî èõ ñàíó, è ïîòîìó âñåãäà ïðèïðÿòûâàë â êàêîìíèáóäü óêðîìíîì óãîëêå êóñî÷åê ìÿñöà, êîòîðîå è æåâàë â òî âðåìÿ, êàê åãî õîçÿèí äîâîëüñòâî-

âàëñÿ îäíèì õëåáîì èëè æå âîâñå íè÷åãî íå åë. Áðàò Áýêîí, ïðèìåòèâ ýòî, ðåøèë êàê-íèáóäü ñ íèì ïîêâèòàòüñÿ. È âîò îäíàæäû â ÷åòâåðã âå÷åðîì, íàêàíóíå ïÿòíè÷íîãî ïîñòà, ñóíóë Ìàéëç ñåáå â êàðìàí êîëüöî êðîâÿíîé êîëáàñû, íàäåÿñü, äîëæíî áûòü, ñîãðåòü åå òàêèì îáðàçîì, èáî â ïîñòíûå äíè áðàò Áýêîí ïðèêàçûâàë íå ðàçæèãàòü îãíÿ. Íà ñëåäóþùèé äåíü, â ïÿòíèöó, ñëóãà õîäèë ñ âèäîì ñêðîìíûì, ñëîâíî è íå åë íè÷åãî. Êîãäà õîçÿèí ïðåäëîæèë åìó õëåáà, îí îòêàçàëñÿ, çàÿâèâ, ÷òî ãðåõè åãî ñòîëü âåëèêè, ÷òî è îäíîãî äíÿ ïîñòà â íåäåëþ äëÿ èõ èñêóïëåíèÿ ìàëî. Õîçÿèí ïîõâàëèë åãî çà ýòî, íî ïðåäîñòåðåã, ÷òîáû òîò êðåïèëñÿ è íå îòñòóïàë îò ïðèíÿòîãî ðåøåíèÿ, èáî òàéíîå âñåãäà ñòàíîâèòñÿ ÿâíûì.  Äà ÷òî æå ÿ, õóæå òóðêà, ÷òî ëè!  âîçìóòèëñÿ Ìàéëç è óäàëèëñÿ â ñâîþ êàìîðêó, êàê áóäòî õîòåë ïîìîëèòüñÿ â óåäèíåíèè, íî ìîëèòüñÿ-òî îí ñîáèðàëñÿ íå êîìó èíîìó, êàê êðîâÿíîé êîëáàñå. Âûòàùèë îí êîëáàñó (îíà óæå íàïîëîâèíó èñïåêëàñü îò æàðû) è íàïàë íà íåå ñ æàäíîñòüþ, äà íå òóò-òî áûëî: ñóíóë îí åå â ðîò, à íè îòêóñèòü,

íè âûòàùèòü íå ìîæåò. Èñïóãàëñÿ îí, çàòîïàë, çàáèëñÿ. Õîçÿèí íà øóì ïðèøåë, âçÿë êîëáàñó çà äðóãîé êîíåö, ïîâåë ñëóãó òàêèì ìàíåðîì â çàë, ãäå ñèäåëè ó÷åíûå ìîíàõè, è ñêàçàë:

 Ïîãëÿäèòå, áðàòüÿ, íà áëàãî÷åñòèâîãî ÷åëîâåêà, íà ñëóãó ìîåãî Ìàéëçà: ñîâåñòü íå ïîçâîëÿåò åìó ïðåðûâàòü ïîñòíûé äåíü, òàê ÷òî îí íå ìîæåò ïðîãëîòèòü ýòó êîëáàñó. Ïóñòü ïîñëóæèò ýòî íàì âñåì ïðèìåðîì, ïðèâÿæèòå åãî ê îêíó.

Ïðèâÿçàëè áåäíîãî Ìàéëçà ê îêíó çà êîëáàñó, è ñòîÿë îí òàì äî êîíöà äíÿ, íàïîäîáèå ìåäâåäÿ, ïðèâÿçàííîãî çà ñâîðêó ìîðäîé ê ñòîëáó, òåðïÿ íàñìåøêè è èçäåâàòåëüñòâà. Íî÷üþ õîçÿèí èçáàâèë åãî îò íàêàçàíèÿ, è Ìàéëç äàë îáåò: ïîêóäà æèâ, íèêîãäà áîëüøå íå íàðóøàòü ïîñòà.

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí ñïàñ äæåíòëüìåíà, ïðîäàâøåãî äóøó äüÿâîëó Æèë-áûë â Îêñôîðäøèðå äæåíòëüìåí, êîòîðûé ÷åðåç êóòåæè è ðàçíîãî ðîäà èçëèøåñòâà ðàñòðàòèë ïðåèçðÿäíîå ñîñòîÿíèå, îñòàâëåííîå åìó îòöîì, è âïàë â òàêóþ æåñòîêóþ íóæäó, ÷òî íå íà ÷òî åìó áûâàëî ïîðîé êóïèòü êóñêà õëåáà, äàáû ïîääåðæàòü ñâîþ æàëêóþ æèçíü. Âîñïîìèíàíèÿ î ðàñòðà÷åííîì áîãàòñòâå òàê åãî èñòåðçàëè, ÷òî ïåðåñòàë îí çàáîòèòüñÿ íå òîëüêî î òåëå, íî è î äóøå ñâîåé. Ýòîé åãî ñëàáîñòüþ íå ïðåìèíóë âîñïîëüçîâàòüñÿ äüÿâîë.  ìèíóòó, êîãäà ãîðå è çàáîòû ñîâñåì îäîëåëè áåäíîãî äæåíòëüìåíà (ãîðåâàë îí î ïðîøëûõ áåçóìñòâàõ, à áåñïîêîèëñÿ î òîì, íà ÷òî áóäåò æèòü äî êîíöà äíåé ñâîèõ), ïðèøåë ê íåìó äüÿâîë è ñïðîñèë, ÷åãî îí õî÷åò (ïðèøåë îí, ðàçóìååòñÿ, íå â óñòðàøàþùåì ñâîåì îáëè÷üå, à ïîä ëè÷èíîé ñòàðîãî ðîñòîâùèêà). Äæåíòëüìåí óäèâèëñÿ åãî âíåçàïíîìó ïîÿâëåíèþ, íî, óñëûøàâ

âîïðîñ î òîì, ÷òî åìó íàäîáíî, ðàñõðàáðèëñÿ è îòâåòèë:  ß õî÷ó âñå! Ìíå íóæíû äåíüãè, ÷òîáû êóïèòü ñåáå ïëàòüå, äåíüãè, ÷òîáû êóïèòü åäó, äåíüãè, ÷òîáû âûêóïèòü ìîè çåìëè, è åùå äåíüãè, ÷òîáû çàïëàòèòü äîëãè. Ìîæåøü ëè è õî÷åøü ëè òû ïîìî÷ü ìíå â ìîåì íåñ÷àñòüå? Äüÿâîë îòâå÷àë:  Ìîãó. Äàì òåáå äåíåã íà âñå òâîè íóæäû, è ïðèòîì íåìåäëåííî, íî ïðè îäíîì óñëîâèè. Îáðàäîâàííûé äæåíòëüìåí âîñêëèêíóë:  Íà ëþáûõ óñëîâèÿõ! Òîëüêî ïîìîãè, è êëÿíóñü, ÿ âûïîëíþ âñå, ÷òî íè ïîòðåáóåøü! Íî äüÿâîë âîçðàçèë:  Êëÿòâàì ÿ íå âåðþ. Ìíå íóæíû âåêñåëÿ. Åñëè òû èõ ïîäïèøåøü, òî ïðèõîäè çàâòðà ïîóòðó íà îïóøêó ëåñà, ãäå ÿ áóäó æäàòü òåáÿ ñ äåíüãàìè.  Ïðèäó,  ñîãëàñèëñÿ äæåíòëüìåí (îí, áåäíÿãà, ðàä áûë äåíüãàì íà ëþáûõ óñëîâèÿõ, êàê è ñêàçàë). Íà ñëåäóþùèé äåíü ïîøåë îí â ëåñ, ãäå äüÿâîë íàçíà÷èë åìó ñâèäàíèå. Äîëãî ïðèøëîñü åìó æäàòü, íàêîíåö çàâèäåë îí äüÿâîëà, êîòî-

ðûé ïðèáëèæàëñÿ â ñîïðîâîæäåíèè äâóõ ñëóã, òàùèâøèõ ìåøêè ñ äåíüãàìè. Âîçðàäîâàëñÿ áåäíûé

äæåíòëüìåí,

÷òî

ñíîâà

áóäåò

æèòü

ïî-

÷åëîâå÷åñêè. Äüÿâîë æå, ïîäîéäÿ ê íåìó, ìîëâèë:  Ñûíîê, ÿ èñïîëíþ îáåùàííîå, åñëè òû ñîãëàñèøüñÿ íà óñëîâèÿ, êîòîðûå ÿ âîò òóò íàïèñàë. Äæåíòëüìåíîòâå÷àë:  Îõîòíî. Óìîëÿþ, ÷èòàé. Òîãäà äüÿâîë ïðî÷åë ñëåäóþùåå:  ß äàþ òåáå ñòîëüêî äåíåã, ñêîëüêî íóæíî, ñ óñëîâèåì, ÷òî|5û òû ðàñïîðÿäèëñÿ èìè ñëåäóþùèì îáðàçîì. Âî-ïåðâûõ, âûêóïèë èç çàêëàäà çåìëè. Âî-âòîðûõ, çàïëàòèë äîëãè.  òðåòüèõ, ïðèîáðåë ñåáå âñå íåîáõîäèìîå. È íàêîíåö, êàê òîëüêî äîëæíèê ðàññ÷èòàåòñÿ ñ äîëãàìè è ñíîâà âñòóïèò âî âëàäåíèå çåìëÿìè, îí äîëæåí ïðèãîòîâèòüñÿ ïîñòóïèòü â ïîëíóþ ñîáñòâåííîñòü çàèìîäàâöà, êîãäà òîò ýòîãî ïîæåëàåò. Äæåíòëüìåí ïîä ýòèì ïîäïèñàëñÿ è çàáðàë äåíüãè. Âñêîðå îí óæå ïðèîáðåë âñå, ÷òî íåîáõîäèìî äëÿ æèçíè, âûêóïèë çåìëè è ðàçäàë âñå äîëãè, òàê ÷òî íå îñòàëîñü íà ñâåòå ÷åëîâåêà, êî-

òîðûé áûë áû âïðàâå ïîòðåáîâàòü ñ íåãî õîòÿ áû ïåííè. Çàæèë ñ òåõ ïîð äæåíòëüìåí òàê äîáðîäåòåëüíî, ÷òî âñêîðå îïÿòü ñòàëè âåðèòü åìó â äîëã, à ñîñòîÿíèå åãî ïðèóìíîæèëîñü è ïðåâçîøëî îòöîâñêîå. Íî íåäîëãî äëèëîñü ñ÷àñòüå: ïîÿâèëñÿ îäíàæäû â åãî êàáèíåòå äüÿâîë è ìîëâèë:  Çåìëè òâîè âûêóïëåíû, äîëãè îïëà÷åíû, íàñòàëî âðåìÿ ïðåäîñòàâèòü ñåáÿ â ìîå ðàñïîðÿæåíèå, êàê ñêàçàíî â âåêñåëå. Çàáåñïîêîèëñÿ äæåíòëüìåí è ïðèçàäóìàëñÿ, êàê ýòî âäðóã îí ñòàíåò ðàáîì ÷åëîâåêà, êîòîðîãî ñîâñåì íå çíàåò. (Îí åùå íå äîãàäàëñÿ, ÷òî åãî çàèìîäàâåö  äüÿâîë.) Íî, ïîíóæäàåìûé ê îòâåòó (äüÿâîëîì), ñêàçàë îí, ÷òî åùå íå ñî âñåìè äîëãàìè ðàññ÷èòàëñÿ, à ñòàëî áûòü, ïî óñëîâèÿì êîíòðàêòà, íå îáÿçàí ïîêà ðàñïëà÷èâàòüñÿ. Ðàññâèðåïåâøèé äüÿâîë ïðèíÿë ñâîå èñòèííîå îáëè÷üå è âîñêëèêíóë:  Àõ òû, æàëêèé íåãîäÿé, íå èùè ñåáå îïðàâäàíèé, ÿ-òî çíàþ, ÷òî âñå ýòî ëîæü, è çàâòðà óòðîì ïðåäñòàâëþ äîêàçàòåëüñòâà, à äî òåõ ïîð îñòàâëÿþ òåáÿ òåðçàòüñÿ îò÷àÿíèåì.  È ñ øó-

ìîì óëåòåë, à äæåíòëüìåí çàñòûë íà ìåñòå, ïîëóìåðòâûé îò ñòðàõà. Ïðèäÿ íåìíîãî â ñåáÿ, äæåíòëüìåí íà÷àë ðàçäóìûâàòü íàä ñâîèì áåäñòâåííûì ïîëîæåíèåì, Æàëåÿ, ÷òî íå äîæèë âåê â áåäíîñòè, è ïðîêëèíàÿ ÷åñòîëþáèâûå ñâîè ìûñëè, êîòîðûå çàñòàâèëè åãî Äîáèâàòüñÿ âîçâðàùåíèÿ ñîñòîÿíèÿ, ðàñòðà÷åííîãî â áóéíûõ êóòåæàõ. Ïîñëå ýòîãî ïðîêëÿë îí ñâîþ Æèçíü áëóäíîãî ñûíà, êîòîðàÿ è áûëà èñòèííîé ïðè÷èíîé åãî íûíåøíåãî çëîñ÷àñòüÿ. Äîëãî îí òàê òåðçàëñÿ, ïîêà íå ðåøèëñÿ íàêîíåö ïîêîí÷èòü ñ æèçíüþ è íå âûøåë ñ òàêèìè ìûñëÿìè íà óëèöó â ïîèñêàõ ñïîñîáà îòäåëàòüñÿ îò îïîñòûëåâøåé æèçíè, ãäå è âñòðåòèë ìîíàõà. Äæåíòëüìåí óæå âîòêíóë ñâîé ìå÷ â çåìëþ îñòðèåì ââåðõ è ãîòîâèëñÿ áðîñèòüñÿ íà íåãî, êîãäà ìîíàõ óâèäàë åãî è âåëåë åìó îñòàíîâèòüñÿ, ÷òî îí è ñäåëàë. Áðàò Áýêîí ñïðîñèë, êàêîâà ïðè÷èíà îò÷àÿíèÿ ñòîëü ãëóáîêîãî, ÷òî îíî çàñòàâëÿåò åãî êèäàòüñÿ î÷åðòÿ ãîëîâó ïðÿìî ê ÷åðòó â ïåêëî?  Î ñýð,  îòâåòèë íåñ÷àñòíûé,  ïðè÷èíà òîìó èìååòñÿ, è ïðåñåðüåçíàÿ, òàê ÷òî ÿ ïîïðîøó

áîëüøå ìåíÿ íå áåñïîêîèòü, à ïðåäîñòàâèòü ìîåé ñóäüáå. Òàêîé îòâåò îäíîâðåìåííî è óäèâèë ìîíàõà, è çàñòàâèë åãî ïî÷óâñòâîâàòü ñîñòðàäàíèå ê íåñ÷àñòíîìó. Îí ïðîäîëæàë:  Ñýð, åñëè ÿ òåïåðü ïîçâîëþ âàì äîáðîâîëüíî íàâëå÷ü íà ñåáÿ âå÷íîå ïðîêëÿòèå, òî íåäîñòîèí áóäó íå òîëüêî íîñèòü, íî äàæå ïðèòðîíóòüñÿ ê îäåÿíèþ òîãî ñâÿòîãî îðäåíà, êîòîðîìó ñëóæó. Âû, áåç ñîìíåíèÿ, çíàåòå, ÷òî Ñâÿòàÿ Öåðêîâü îáëàäàåò âëàñòüþ îòïóñêàòü ãðåõè, â êîèõ ÷åëîâåê äîáðîâîëüíî ïîêàåòñÿ. Òàê íå îòâåðãàéòå æå èç ïóñòîãî êàïðèçà âîçìîæíîñòü ñïàñåíèÿ. Èñïîâåäóéòåñü ìíå âî âñåõ ñâîèõ ãðåõàõ íåìåäëåííî,  óìîëÿë åãî ìîíàõ,  è âàì òóò æå ïîëåã÷àåò. Äæåíòëüìåí îòâå÷àë:  Ñâÿòîé îòåö, ÿ çíàþ, ÷òî âû ãîâîðèòå ïðàâäó, è ìíîæåñòâî ðàç ïðèíèìàë ÿ óòåøåíèå, ïðîòÿíóòîå ìíå Ñâÿòîé Öåðêîâüþ (ÿ íå ãîâîðþ ¾íàøåé¿, èáî, áîþñü, íèêîãäà îíà íå ïðèìåò ìåíÿ â ñâîå ìàòåðèíñêîå ëîíî), íî ñåé÷àñ ÿ íå èìåþ ïðàâà íà áëàãîñëîâåíèå. Îäíàêî, ðàç âû ïðîñèòå, áóäü ïî-âàøåìó: ñëóøàéòå è òðåïåùèòå. Çíàéòå

æå, ÷òî ÿ ïðîäàë äóøó äüÿâîëó çà áîãàòñòâî è çàâòðà óòðîì â ýòîì ëåñó îí âîçüìåò ìåíÿ â ïðåèñïîäíþþ. Òåïåðü âàì âåäîìà ìîÿ áåäà, íî êàê åå èçáåæàòü, íèêòî íå çíàåò. Áðàò Áýêîí ìîëâèë:  Ñòðàííàÿ èñòîðèÿ. Îäíàêî óòåøüòåñü, ñëåçû ðàñêàÿíèÿ íà ìíîãîå ñïîñîáíû, òàê ÷òî ïëà÷üòå, íå ñòûäèòåñü. Âñêîðå ÿ íàâåùó âàñ â âàøåì äîìå è ïðèíåñó âàì æåëàííîå óòåøåíèå (íàäåþñü), è âû ñíîâà âåðíåòåñü íà ñòåçþ äîáðà. Äæåíòëüìåíà ýòè ñëîâà íåìíîãî ïîäáîäðèëè, è îí îòïðàâèëñÿ äîìîé. Íî÷üþ ïðèøåë ê íåìó áðàò Áýêîí è çàñòàë íåñ÷àñòíîãî â ñëåçàõ, èáî òîò íàäåÿëñÿ, îïëàêèâàÿ ñìðàäíûå ãðåõè ñâîè, âûìîëèòü ñåáå ïðîùåíèå. Ñïðîñèë åãî ìîíàõ, êàêîé êîíòðàêò ïîäïèñàë îí ñ äüÿâîëîì. Äæåíòëüìåí îòâåòèë, ÷òî îáÿçàí ïðåäàòüñÿ òîìó äóøîé è òåëîì, êàê òîëüêî ðàññ÷èòàåòñÿ ñî âñåìè äîëãàìè. À ñåé÷àñ íå äîëæåí îí íè åäèíîé æèâîé äóøå íè ïåííè.  ×òî æ,  îòâå÷àë áðàò Áýêîí,  ïðîäîëæàéòå îïëàêèâàòü ãðåõè ñâîè, à çàâòðà, íå áîÿñü íè÷åãî, èäèòå â ëåñ è äîâåðüòåñü ñóæäåíèþ ïåð-

âîãî âñòðå÷íîãî î òîì, ïðèíàäëåæèòå âû äüÿâîëó èëè íåò. Íå áîéòåñü è äåëàéòå, êàê ÿ ãîâîðþ, è ìîæåòå áûòü óâåðåííûì, ÷òî ïåðâûì âñòðå÷íûì îêàæóñü ÿ è äàì â âàøó ïîëüçó òàêîå ñâèäåòåëüñòâî, ÷òî Äüÿâîë îò âàñ îòñòàíåò.  Ñ ýòèìè ñëîâàìè áðàò Áýêîí îòïðàâèëñÿ äîìîé, à äæåíòëüìåí ïðîäîëæàë ìîëèòüñÿ. Íàóòðî äæåíòëüìåí, áëàãîñëîâÿñü, ïîøåë â ëåñ, ãäå åãî óæå ïîäæèäàë äüÿâîë. Êàê òîëüêî îí ïîäîøåë áëèæå, äüÿâîë âñêðè÷àë:  À, ÿâèëñÿ, îáìàíùèê! Íó, òåïåðü-òî ÿ òåáå äîêàæó, ÷òî âñå òâîè äîëãè îïëà÷åíû, è, ñòàëî áûòü, äóøà òâîÿ ïî ñïðàâåäëèâîñòè ïðèíàäëåæèò ìíå. Íà ÷òî äæåíòëüìåí îòâå÷àë:  Íåò, ýòî òû îáìàíùèê, òû íàðî÷íî äàë ìíå äåíåã, ÷òîáû âûìàíèòü ó ìåíÿ äóøó, à òåïåðü õî÷åøü ñàì âñå äåëî ïîêîí÷èòü. Äàâàé-êà ëó÷øå íàéäåì ÷åëîâåêà, êîòîðûé íàñ ðàññóäèò. Äüÿâîë ñîãëàñèëñÿ.  Õîðîøî,  ãîâîðèò,  ïîçîâè êîãî õî÷åøü. Äæåíòëüìåí ïðåäëîæèë ïðèãëàñèòü â ñóäüè ïåðâîãî âñòðå÷íîãî. Äüÿâîë, è íà ýòî áûë ñî-

ãëàñåí. Íå óñïåëè îíè äîãîâîðèòüñÿ, êàê âèäÿò, èäåò áðàò Áýêîí, ê êîòîðîìó äæåíòëüìåí è îáðàòèëñÿ ñ ïðîñüáîé ðàññóäèòü èõ â îäíîì âàæíîì äåëå. Ìîíàõ ñîãëàñèëñÿ, è îáå ñòîðîíû áûëè äîâîëüíû. Äüÿâîë îáúÿñíèë åìó, êàêîé ó íèõ ïðèêëþ÷èëñÿ ñïîð.  Çíàé æå, ìîíàõ, ÷òî ÿ ïîâñòðå÷àë ýòîãî ãðåøíèêà, êîãäà îí ïîãèáàë îò ãîëîäà, è äàë åìó äåíåã íå òîëüêî íà åäó è ïëàòüå, íî è íà âûêóï èç çàêëàäà çåìëè è íà òî, ÷òîáû ðàññ÷èòàòüñÿ ñ äîëãàìè, ïðè óñëîâèè, ÷òî, êàê òîëüêî îí âûïëàòèò âñå ñâîè äîëãè, îí îòäàñò ñåáÿ ìíå ïî äîáðîé âîëå â ïîëíóþ ñîáñòâåííîñòü. È âîò ìîìåíò íàñòàë, äîëãè âûïëà÷åíû, è îí, ïî ñîâåñòè, íå ìîæåò ýòîãî îòðèöàòü. Äåëî ÿñíîå: âèäèøü, îí ìîë÷èò, ñòàëî áûòü, çíàåò, ÷òî ýòî òàê,  çàêîí÷èë äüÿâîë.  Òàê âûíåñè æå ñïðàâåäëèâûé ïðèãîâîð. Áðàò Áýêîí îòâå÷àë:  Õîðîøî. Íî ñêàæèòå ìíå ïðåæäå,  îáðàòèëñÿ îí ê äæåíòëüìåíó,  íå âîçâðàùàëè ëè âû äüÿâîëó õîòÿ áû ÷àñòü òîé ñóììû, êîòîðóþ îí îäîëæèë âàì, è íå ïûòàëèñü ëè ðàñïëàòèòüñÿ

õîòü êàêèì-òî îáðàçîì?

Äæåíòëüìåí ìîëâèë:

 Íåò, îí íè÷åãî îò ìåíÿ íå ïîëó÷àë.

 Íó, òàê è íå äàâàéòå åìó íè÷åãî è íèêîãäà  è áóäåòå ñâîáîäíû. Âðàã ÷åëîâå÷åñòâà,  îáðàòèëñÿ ìîíàõ ê äüÿâîëó,  óñëîâèÿ âàøåé ñäåëêè ãëàñÿò, ÷òî òû íå ìîæåøü òðåáîâàòü îò íåãî íè÷åãî, ïîêà îí äîëæåí êîìó-òî õîòü ïåííè. Òàê êàê æå òû ïðèòÿçàåøü íà åãî äóøó, êîãäà âñåì, ÷òî åñòü ó íåãî, îí îáÿçàí òåáå? Âîò êîãäà îí âåðíåò òåáå òâîè äåíüãè, òîãäà è âîçüìåøü, ÷òî òåáå ïðè÷èòàåòñÿ. Äî òåõ ïîð îñòàâü åãî â ïîêîå. À ñåé÷àñ ñãèíü, çàêëèíàþ òåáÿ.

È äüÿâîë ñ âåëèêèì øóìîì è ñòðàõîì óäàëèëñÿ, à áðàò Áýêîí óòåøèë äæåíòëüìåíà è îòïðàâèë åãî äîìîé ñ íàêàçîì íå äàâàòü äüÿâîëó íè ïåííè, åñëè äîðîæèò ñâîåé äóøîé. Äæåíòëüìåí ïîîáåùàë ñòðîãî ïðèäåðæèâàòüñÿ ýòîãî çàâåòà.

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí ñîîðóäèë ãîâîðÿùóþ ãîëîâó èç áðîíçû, ÷òîáû îáíåñòè âñþ Àíãëèþ áðîíçîâîé ñòåíîé Ïðî÷åë îäíàæäû áðàò Áýêîí î ìíîãî÷èñëåííûõ çàâîåâàíèÿõ, êîòîðûì ïðåæäå ïîäâåðãàëàñü Àíãëèÿ, è çàäóìàëñÿ, êàê áû òàê ñäåëàòü, ÷òîáû òàêîãî íå ïîâòîðÿëîñü âïðåäü è îáåññìåðòèòü òåì ñàìûì ñâîå èìÿ â ïàìÿòè ïîòîìñòâà. Äîëãî îí èçó÷àë ýòîò âîïðîñ, ïîêà íå ïðèøåë íàêîíåö ê âûâîäó, ÷òî ñàìûé ëó÷øèé ñïîñîá ýòî ñäåëàòü òàêîé: ñîîðóäèòü èç áðîíçû ãîëîâó, êîòîðàÿ ìîãëà áû ãîôðèòü, è, êîãäà îíà ïîäàñò ãîëîñ, îêðóæèòü âñþ Àíãëèþ áðîíçîé. Äëÿ ýòîé öåëè âçÿë îí ñåáå â ïîìîùíèêè áðàòà Áàíäæè, òîæå âåëèêîãî ó÷åíîãî è âîëøåáíèêà, íî, êîíå÷íî, ñ áðàòîì Áýêîíîì îí ñðàâíèòüñÿ íå ìîã, è âìåñòå îíè ñ áîëüøèìè è äëèòåëüíûìè òðóäàìè ñîîðóäèëè áðîíçîâóþ ãîëîâó òàêèì îáðàçîì, ÷òî âíóòðèîíà áûëà òî÷ü-â-òî÷ü êàê ÷åëîâå÷åñêàÿ. Çàêîí÷èâ ýòó ðàáîòó, îíè ïîíÿëè, ÷òî ñòîëü æå äàëåêè îò

ñâîåé öåëè, ñêîëü è â íà÷àëå, èáî íàäëåæàëî çàñòàâèòü ðàçíûå ÷àñòè ãîëîâû äâèãàòüñÿ, áåç ÷åãî îíà íå ìîãëà çàãîâîðèòü, à êàê ýòî ñäåëàòü, îíè íå çíàëè. Ìíîãî êíèã îíè ïðî÷ëè, íî îòâåòà íà ñâîé âîïðîñ òàê è íå âñòðåòèëè è ðåøèëè òîãäà âûçâàòü äóõà, ÷òîáû îí ïîäñêàçàë èì òî, ÷åãî îíè íå çíàëè. Ïðèãîòîâèëè îíè âñå äëÿ ýòîãî è ïîøëè â áëèæàéøèé ëåñ, ãäå ïîñëå äîëãèõ öåðåìîíèé ïðîèçíåñëè çàêëèíàíèå, è ÿâèëñÿ ê íèì äüÿâîë è ñïðîñèë, ÷åãî îíè õîòÿò.  Çíàé,  îòâå÷àë áðàò Áýêîí,  ÷òî ìû ñäåëàëè ãîëîâó èç áðîíçû è õîòèì, ÷òîáû îíà çàãîâîðèëà, äëÿ ýòîãî ìû è âûçâàëè òåáÿ è áóäåì äåðæàòü çäåñü, ïîêà íå ñêàæåøü, êàê ýòîãî äîáèòüñÿ. Äüÿâîë îòâåòèë, ÷òî è ñàì íå çíàåò, êàê ýòà ñäåëàòü.  Îòåö ëæè,  ïðîäîëæàë Áýêîí,  ìíå èçâåñòíî, ÷òî òåáå ýòî âåäîìî, à ïîòîìó ãîâîðè, èíà÷å ìû îñòàâèì òåáÿ òóò äëÿ çàáàâû. Èñïóãàëñÿ äüÿâîë ýòîé óãðîçû è îòêðûë èì ñåêðåò: åñëè ïîääåðæèâàòü ïîä ãîëîâîé îãîíü øåñòè æàðîâåí, òî îíà çàäâèãàåòñÿ, à ÷åðåç ìåñÿö

çàãîâîðèò, íî â êàêîå âðåìÿ äíÿ èëè ìåñÿöà ñèå ïðîèçîéäåò, åìó íåâåäîìî. À åùå ñêàçàë îí èì, ÷òî åñëè îíè åå ñëîâ íå óñëûøàò, òî âñÿ èõ ðàáîòà ïîéäåò íàñìàðêó. Îíè, óäîâëåòâîðèâøèñü îòâåòîì äóõà, åãî îòïóñòèëè. Ïðèøëè ìîíàõè äîìîé, çàæãëè æàðîâíè, íàïóñòèëè äûìó è ñòàëè æäàòü, êîãäà ãîëîâà çàãîâîðèò. Òàê æäàëè îíè òðè íåäåëè áåç ñíà è îòäûõà è íàêîíåö òàê óñòàëè, ÷òî áîëüøå áûëî íåâìîãîòó. Ïîçâàë òîãäà áðàò Áýêîí ñëóãó ñâîåãî Ìàéëçà è ñêàçàë, ÷òî èì ñ áðàòîì Áàíäæè ñòîèëî âåëèêèõ òðóäîâ òîëüêî ñîîðóäèòü ýòó ãîëîâó, à ñêîëüêî åùå ïîòðåáóåòñÿ, ïðåæäå ÷åì îíè óñëûøàò îò íåå õîòÿ áû ñëîâî, íî åñëè îíè ýòî ñëîâî ïðîïóñòÿò, òî ïîòåðÿí òîãäà áóäåò âåñü èõ òðóä, à âìåñòå ñ òåì è âñÿ Àíãëèÿ ïîíåñåò áîëüøóþ ïîòåðþ. Íàêàçàë îí Ìàéëçó ñìîòðåòü è ñëóøàòü, ïîêà îíè áóäóò ñïàòü, à åñëè ãîëîâà çàãîâîðèò, ðàçáóäèòü èõ.  Íå òðåâîæüòåñü, äîáðûå ãîñïîäà,  îòâå÷àë èì Ìàéëç,  ÿ íå çàñíó, à áóäó ñìîòðåòü è ñëóøàòü, è, åñëè âäðóã ñëó÷èòñÿ òîé ãîëîâå çàãîâîðèòü, ÿ âàñ òóò æå ïîçîâó. À äî òåõ ïîð ëîæè-

òåñü è îòäûõàéòå, è ïðåäîñòàâüòå ìíå ñëåäèòü çà ãîëîâîé. Áðàò Áýêîí åùå ðàç ïîâòîðèë åìó, ÷òî íàäî äåëàòü, è ïîøëè îíè ñ áðàòîì Áàíäæè íà áîêîâóþ, à Ìàéëç îñòàëñÿ ñòîðîæèòü ãîëîâó. ×òîáû íå çàñíóòü, ïðèïàñ îí ìàëåíüêèé áàðàáàí÷èê è äóäêó è, áóäó÷è â õîðîøåì ðàñïîëîæåíèè äóõà, çàïåë òàêóþ ïåñåíêó íà ñåâåðíûé ìàíåð:

 îáû÷àå ïëîäèòüñÿ Ó âñåõ æèâûõ ñóùåñòâ. ×åãî æ ìíå íå âëþáèòüñÿ, Êîãäà ëþáîâü íå ãðåõ? Íî ìíå íóæíà êðàñîòêà, ×üè ùå÷êè  êàê çàðÿ, ×òîá çàïûëàòü âîñòîðãîì, Êàê ëÿãó ñ íåþ ÿ. Íå áóäåò ïóñòü îíà ÷åñòíà, Áûëà áû ëèøü áîãàòà. Êîãäà èçìåíèò ìíå æåíà, Äðóãèõ íàéäóò äåíüæàòà.

Ñâåòåë âîëîñ  âåðòèõâîñòêà, Êîëü ãîðäà  ÷åðíÿâàÿ. Íàéäó ðóñóþ äåâ÷îíêó, Äàâàé, ñêðèïà÷, íàÿðèâàé! Äàâàé, ñêðèïà÷, íàÿðèâàé! Ó Ïåããè âîëîñ ðóñ. Áëàãîñëîâè íàñ ñ íåé Ãîñïîäü Íà áðà÷íûé íà ñîþç. Òàê îí ðàçâëåêàë ñåáÿ ïåñíÿìè äà ìóçûêîé è íå äàâàë ñåáå çàñíóòü. À ãîëîâà ñëóøàëà ýòîò øóì, ñëóøàëà è ãîâîðèò:  Âðåìÿ ïðèøëî. Âèäèò Ìàéëç, ÷òî ãîëîâà áîëüøå íè÷åãî íå ãîâîðèò, è, ðåøèâ, ÷òî õîçÿèí, äîëæíî áûòü, íà íåãî ðàññåðäèòñÿ, åñëè îí åãî èç-çà òàêîé ìàëîñòè ðàçáóäèò, ïðèíÿëñÿ ãîëîâó ïåðåäðàçíèâàòü:  Àõ òû, íàãëàÿ ìåäíàÿ ðîæà, ìîé õîçÿèí ñòîëüêî ñ òîáîé âîçèëñÿ, è ÷åì æå òû åìó îòïëàòèëà: ¾Âðåìÿ ïðèøëî¿. Äà óæ ëó÷øå áû îí ïðîâåë ñòîëüêî áåññîííûõ íî÷åé ñ êàêèì-íèáóäü çàêîííèêîì, ÷åì ñ òîáîé: ïî êðàéíåé ìåðå ñëîâ áîëüøå óñëûøàë áû, äà êàêèõ ñëîâ! À òû, åñëè

óæ íè÷åãî ïóòíîãî ñêàçàòü íå ìîæåøü, òàê ìîë÷è, à òî òîæå ìíå: ¾Âðåìÿ ïðèøëî¿. Ïî ìíå, òàê ïóñòü ëó÷øå îíè ñïÿò äî ñóäíîãî äíÿ, ÷åì ñëóøàòü òàêèå ãëóïîñòè. Ñàì çíàþ, ÷òî âðåìÿ ïðèøëî, ìåäíàÿ òâîÿ áàøêà. Âîò òû ó ìåíÿ ñåé÷àñ óñëûøèøü:

Åñòü âðåìÿ îãîðîä ñàæàòü, Åñòü âðåìÿ â ïîëå ñåÿòü, Åñòü âðåìÿ íàñòàâëÿòü ðîãà, Êàê íåêîòîðûå âåðÿò. Åñòü âðåìÿ ïîîáåäàòü, Åñòü âðåìÿ ëå÷ü â êðîâàòü, Åñòü âðåìÿ ïîñìåÿòüñÿ, À åñòü è ïîðûäàòü. Åñòü âðåìÿ ïåñíè ïîîðàòü, Åñòü âðåìÿ ïîìîëèòüñÿ, Åñòü âðåìÿ ê äîìó îòïîëçàòü Òåì, êòî îïÿòü íàïèëñÿ. Åñòü âðåìÿ âûäðàòü ñâîäíþ, Åñòü âðåìÿ øëþõ ïîðîòü,

Åñòü âðåìÿ âçäåðíóòü âîðà, Åñòü âðåìÿ ÷óøü ìîëîòü. Òû, ìåäíûé íîñ, åùå áóäåøü íàì, ó÷åíûì, óêàçûâàòü, ïðèøëî âðåìÿ èëè íå ïðèøëî. Ìû è ñàìè çíàåì, êîãäà ïüÿíûì íàïèâàòüñÿ, êîãäà ñ õîçÿéêîé öåëîâàòüñÿ, êîãäà â äîëã ïèòü, à êîãäà è ïî ñ÷åòó ïëàòèòü, õîòÿ òàêîå âðåìÿ íå ÷àñòî íàñòóïàåò. Òàê ìèíîâàëî åùå ïîë÷àñà, è ãîëîâà ïðîèçíåñëà åùå äâà ñëîâà:  Âðåìÿ ïðîøëî. Ìàéëçó ýòè ñëîâà òàê æå ìàëî ïîêàçàëèñü, êàê è ïðåæíèå, è ñíîâà îí íå ñòàë áóäèòü õîçÿåâ, à ïðîäîëæàë íàñìåøíè÷àòü, ÷òî, ìîë, âîò îëîâÿííàÿ áàøêà èìåëà ó÷èòåëåì åãî õîçÿèíà, à ñëîâ áîëüøå íèêàêèõ íå çíàåò, è çàïåë òàêóþ ïåñíþ:

 Áûëî âðåìÿ, êîãäà â êîòåëêå òîì åäà Êèïåëà è íî÷üþ è äíåì. Íî áðàò Áýêîí ïðèøåë. Ìîëâèë: ¾Íåõîðîøî, Ìÿñà íûí÷å íå ñûùåøü òû â íåì¿.

Áûëî âðåìÿ, êîãäà õîòü íåìíîãî ñòûäà Ó ÷èíîâíèêà âñÿêîãî áûëî. Áûëî âðåìÿ, êîãäà ÷óæàÿ áåäà Çàêîííèêà íå êîðìèëà. Áûëî âðåìÿ, êîãäà ëîðäû è áåäíîòà Èç îäíîãî áûëè òåñòà. Áûëî âðåìÿ, êîãäà íå äåðæàëè ïëóòà Íà ñëóæáå íà êîðîëåâñêîé. Áûëî âðåìÿ, êîãäà êëþ÷åâàÿ âîäà Çåðêàëîì ëþäÿì ñëóæèëà. Áûëî âðåìÿ, êîãäà äåâè÷üÿ êðàñîòà Ñ ðóìÿíàìè íå äðóæèëà. ¾Âðåìÿ ïðîøëî¿! Áåç òåáÿ çíàþ, êàêèå ïðåæäå áûëè âðåìåíà è ÷òî â òå âðåìåíà ïðèêëþ÷àëîñü ñ ëþäüìè; à òû, ìåäíàÿ áàøêà, êîëè íè÷åãî ïîóìíåå íå ñêàæåøü, õîçÿèíà ìîåãî íå óâèäèøü. Òàê Ìàéëç ïåë è ðàçãîâàðèâàë åùå ïîë÷àñà, êîãäà âäðóã ãîëîâà çàãîâîðèëà ñíîâà è ïðîèçíåñëà òàêèå ñëîâà:

 Âðåìÿ óøëî. Çàòåì

îíà

ïîâàëèëàñü

íà

ïîë,

ðàçäàëñÿ

ñòðàøíûé ãðîõîò, ïîâàëèë äûì è ïëàìÿ, Ìàéëç ñèäåë íè æèâîé íè ìåðòâûé îò ñòðàõà. Òóò óæ ìîíàõè ñàìè ïðîñíóëèñü, ïðèáåæàëè íà øóì, âèäÿò  êîìíàòà ïîëíà äûìà. Êîãäà äûì ðàññåÿëñÿ, óâèäåëè îíè ãîëîâó, ÷òî âàëÿëàñü íà ïîëó, çàãîðåâàëè è ñòàëè Ìàéëçà ðàññïðàøèâàòü, êàê òàêîå ñëó÷èëîñü. Òîò, ïîëóìåðòâûé îò ñòðàõà, îòâå÷àë, ÷òî îíà ñàìà ñîáîé ðóõíóëà, à îí îò ãðîõîòà è ïëàìåíè ÷óòü ðàññóäêà íå ëèøèëñÿ. Áðàò Áýêîí åãî ñïðàøèâàåò:  Ãîâîðèëà îíà ÷òî-íèáóäü?  Äà,  îòâå÷àë Ìàéëç,  ãîâîðèëà, äà òîëüêî áåññâÿçíî; ïî ìíå, òàê ïîïóãàé çà òî âðåìÿ, ÷òî âû íà íåå ïîòðàòèëè, ëó÷øå áû íàó÷èëñÿ. Òóò áðàò Áýêîí ñõâàòèëñÿ çà ãîëîâó è âîñêëèêíóë:  Àõ òû, íåãîäÿé! ×åðåç òåáÿ íàì âñåì ïîãèáåëü ïðèäåò. Ðàçáóäè òû íàñ, êîãäà îíà çàãîâîðèëà, è ìû îáíåñëè áû âñþ Àíãëèþ áðîíçîâîé ñòåíîé, ê âå÷íîé åå ñëàâå è íàøåé ÷åñòè. ×òî îíà ñêàçàëà?

Ìàéëç îòâå÷àë:  Äà ïî÷òè íè÷åãî, è òî íå ñàìûå óìíûå ñëîâà, êîòîðûå ìíå ñëûõèâàòü äîâîäèëîñü. Ñíà÷àëà îíà ñêàçàëà: ¾Âðåìÿ ïðèøëî¿.  Íó ïî÷åìó òû íå ïîçâàë íàñ òîãäà?  ïðîñòîíàë áðàò Áýêîí.  Ñåé÷àñ ìû áû óæå áûëè â áåçîïàñíîñòè. Ìàéëç ïðîäîëæàë:  ×åðåç ïîë÷àñà îíà çàãîâîðèëà îïÿòü è ñêàçàëà: ¾Âðåìÿ ïðîøëî¿. Òóò âìåøàëñÿ Áàíäæè:  Ïî÷åìó æå òû íå ïîçâàë íàñ?  Óâû,  ñîêðóøàëñÿ Ìàéëç,  ÿ íàäåÿëñÿ, ÷òî îíà ñêàæåò ìíå ÷òî-íèáóäü ïîäëèííåå, è òîãäà ÿ âàñ ïîçîâó. Íî îíà, êîãäà ïðîøëî åùå ïîë÷àñà, çàâîïèëà: ¾Âðåìÿ óøëî¿  è ñ òàêèì ãðîõîòîì ïîâàëèëàñü íà ïîë, ÷òî òóò óæ âû è ñàìè ïðîñíóëèñü. Áðàò Áýêîí, óñëûøàâ ýòî, òàê ðàçúÿðèëñÿ, ÷òî õîòåë ñëóãó ñâîåãî ïðèáèòü, äà áðàò Áàíäæè óäåðæàë åãî. Íî âñå-òàêè õîçÿèí íàêàçàë åãî, ñäåëàâ òàê, ÷òî îí öåëûé ìåñÿö íå ìîã ñëîâà ìîëâèòü. Òàê âåëèêèå òðóäû äâóõ ó÷åíûõ ìóæåé ñî-

øëè íà íåò (ê èõ ãëóáîêîìó ñîæàëåíèþ) èç-çà ìóæèêà-ïðîñòîôèëè.

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí âçÿë áëàãîäàðÿ ñâîåìó èñêóññòâó ãîðîä, ïåðåä êîòîðûì êîðîëü ñòîÿë òðè ìåñÿöà è íè÷åãî íå ìîã ñäåëàòü  òå âðåìåíà, êîãäà ìîíàõ Áýêîí òâîðèë ñâîè ÷óäíûå äåëà, àíãëèéñêèì êîðîëÿì ïðèíàäëåæàëà çíà÷èòåëüíàÿ ÷àñòü Ôðàíöèè, êîòîðîé îíè âëàäåëè äî òåõ ñàìûõ ïîð, ïîêà ñìóòû è âîëíåíèÿ â ýòèõ ñàìûõ çåìëÿõ íå ïðèíóäèëè èõ óéòè îòòóäà. Ñëó÷èëîñü îäíàæäû òàê, ÷òî àíãëèéñêèé êîðîëü ïî êàêîé-òî ïðè÷èíå (âåäîìîé ëèøü åìó îäíîìó) îòïðàâèëñÿ âî Ôðàíöèþ ñ áîëüøèì âîéñêîì. Ïîíà÷àëó îäåðæàë îí ìíîãî ïîáåä, íî ïîòîì îñàäèë îäèí áîëüøîé ãîðîä, ó ñòåí êîòîðîãî ïðîñòîÿë ïîëíûõ òðè ìåñÿöà è íè÷åãî íå ñìîã ñäåëàòü, òîëüêî ñàì ïîòåðïåë óðîí. È òàê ýòî êîðîëÿ ðàççàäîðèëî, ÷òî ðåøèë îí âî ÷òî áû òî íè ñòàëî äî-

áèòüñÿ ñäà÷è ãîðîäà, õîòü ñèëîé, õîòü õèòðîñòüþ. Ñ ýòîé öåëüþ ïîâåëåë îí îáúÿâèòü, ÷òî âñÿêèé, êòî íàéäåò ñïîñîá ïîä÷èíèòü íåïîêîðíûé ãîðîä, òîò÷àñ ïîëó÷èò çà ñâîè òðóäû äåñÿòü òûñÿ÷ çîëîòûõ ìîíåò. Òàê è áûëî îáúÿâëåíî, îäíàêî æåëàþùèõ íå íàøëîñü. Ñî âðåìåíåì âåñòü î íàãðàäå äîñòèãëà è Àíãëèè. Óñëûøàë îá ýòîì è ìîíàõ Áýêîí, òóò æå ñîáðàëñÿ è ïîåõàë âî Ôðàíöèþ, ãäå ïðåäñòàë ïåðåä êîðîëåì, è ìîëâèë åìó òàê:  Âàøå âåëè÷åñòâî, äîëæíî áûòü, íå çàáûëè åùå ñâîåãî ïîêîðíîãî ñëóãó Áýêîíà, êîòîðîìó ïðè ïîñëåäíåé íàøåé âñòðå÷å âûêàçàëè ñòîëüêî äîáðîæåëàòåëüñòâà, ÷òî îíî ïîáóäèëî ìåíÿ îñòàâèòü ìîþ ñòðàíó è ïîñïåøèòü ê âàì íà ñëóæáó. Óìîëÿþ âàøå âåëè÷åñòâî ðàñïîëàãàòü ìíîþ è ìîèì ñêðîìíûì èñêóññòâîì ïî ñâîåìó óñìîòðåíèþ. Êîðîëü ïîáëàãîäàðèë åãî çà äîáðûå ñëîâà è îòâåòèë, ÷òî ïðè íàñòîÿùåì ïîëîæåíèè âåùåé áîëüøå òîëêó áûëî áû îò àðìèè, ÷åì îò èñêóññòâà, è ÷òî áðàâûå ñîëäàòû ñãîäèëèñü áû åìó ñåé÷àñ êóäà áîëüøå, ÷åì ó÷åíûå ìîíàõè. Áýêîí îòâå÷àë:  Âàøå âåëè÷åñòâî ãîâîðèò ñïðàâåäëèâî. Îä-

íàêî ïîçâîëüòå çàìåòèòü, ÷òî èñêóññòâîì ïîðîé ìîæíî äîáèòüñÿ òîãî, ÷òî àðìèè íå ïîä ñèëó, è ÿ áåðóñü ïîêàçàòü ýòî íà ïðèìåðàõ. Ðå÷ü èäåò ëèøü î ÷óäåñàõ ïðèðîäû è èñêóññòâà, íè î êàêîé ìàãèè ÿ íå ãîâîðþ. Òàê, ñèëîþ èñêóññòâà âîçìîæíî ïîñòðîèòü êîðàáëè, êîòîðûå ñòàíóò õîäèòü ïî ìîðþ áåç ãðåáöîâ, à óïðàâëÿòü èìè ìîæíî áóäåò è â îäèíî÷êó, äâèãàòüñÿ æå îíè ïðè ýòîì áóäóò êóäà áûñòðåå, ÷åì ñóäà ñ ïîëíîé êîìàíäîé. Âîçìîæíî òàêæå ïîñòðîèòü êîëåñíèöû, êîòîðûå áóäóò êàòèòüñÿ ñ íåèìîâåðíîé áûñòðîòîé áåç ïîìîùè æèâûõ ñóùåñòâ. Íàêîíåö, ìîæíî äàæå ñîçäàòü ëåòàòåëüíûé àïïàðàò, ñíàáæåííûé ïðèñïîñîáëåíèåì äëÿ ïîäúåìà è îïóñêàíèÿ êðûëüåâ, è åñëè ïîñàäèòü â íåãî ÷åëîâåêà, êîòîðûé ýòè êðûëüÿ áóäåò ïðèâîäèòü â äâèæåíèå, òî àïïàðàò ïîëåòèò ïîäîáíî ïòèöå. À ïðè ïîìîùè èíñòðóìåíòà â òðè ïàëüöà øèðèíîé è òðè ïàëüöà âûñîòîé ÷åëîâåê ìîæåò îñâîáîäèòüñÿ èç ëþáîãî çàêëþ÷åíèÿ. Ìîæíî òàêæå ñäåëàòü èíñòðóìåíò, ïðè ïîìîùè êîòîðîãî îäèí ÷åëîâåê ìîæåò ïðèòÿíóòü ê ñåáå òûñÿ÷ó ëþäåé, õîòÿò îíè òîãî èëè íåò. Èñêóññòâî ñïîñîáíî ñîçäàòü è òàêîé èíñòðó-

ìåíò, ñ ïîìîùüþ êîòîðîãî ÷åëîâåê ñìîæåò øàãàòü ïî äíó ðåêè èëè ìîðÿ áåç âñÿêîé îïàñíîñòè äëÿ æèçíè. Àëåêñàíäð Âåëèêèé ïîëüçîâàëñÿ èì (ñîîáùàåò äðåâíèé ôèëîñîô), ÷òîáû ïðîíèêíóòü â òàéíû ìîðÿ. Îäíàêî åùå áîëåå ñòðàííûå âîçìîæíîñòè ïðåäîñòàâëÿåò ôèçèêà: íàïðèìåð, ïðè ïîìîùè ñèñòåìû çåðêàë ìîæíî ñäåëàòü òàê, ÷òî îäèí ÷åëîâåê áóäåò êàçàòüñÿ àðìèåé, à ñîëíöå èëè ëóíà íà÷íóò äâîèòüñÿ. Ïåðñïåêòèâó ìîæíî âûñòðîèòü è òàêèì îáðàçîì, ÷òî ïðåäìåòû äàëåêèå ñòàíóò êàçàòüñÿ áëèçêèìè, èëè íàîáîðîò. Èìåííî òàê Þëèé Öåçàðü íàáëþäàë ñ ôðàíöóçñêîãî áåðåãà çà òåì, ÷òî ïðîèñõîäèëî â îäíîì èç àíãëèéñêèõ çàìêîâ. Ìîæíî óñòðîèòü òàê, ÷òî ñàìûå êðóïíûå ÷àñòè òåë áóäóò êàçàòüñÿ ñàìûìè ìåëêèìè, âûñîêèå  íèçêèìè, à ïîòàåííûå  îòêðûòûìè, èëè íàîáîðîò. Òàê Ñîêðàò óçíàë, ÷òî äðàêîí, êîòîðûé ñâîèì ðåâîì è ñìðàäíûì äûõàíèåì èñïåïåëèë öåëûé ãîðîä è îêðóæàþùóþ åãî ìåñòíîñòü, îáèòàë â ëîãîâå ìåæäó ãîð. Òî÷íî òàê æå ìîæíî óçíàâàòü îáî âñåì, ÷òî ïðîèñõîäèò â ñòàíå âðàãà. Ìîæíî óñòðîèòü òàê, ÷òî ÿä è çàðàçà áóäóò ïîðàæàòü èìåííî òå òåëà, êàêèå íóæíî.

Ýòîìó íàó÷èë Àëåêñàíäðà Àðèñòîòåëü: ÿä âàñèëèñêà ïîäíÿëè íà ãîðîäñêóþ ñòåíó, îò÷åãî çàðàçà ïî ãîðîäó ðàñïðîñòðàíèëàñü è æèòåëè åãî ïîãèáëè. Ïðè ïîìîùè ïåðñïåêòèâû ìîæíî çàñòàâèòü ÷åëîâåêà ïîâåðèòü â òî, ÷åãî íà ñàìîì äåëå íå ñóùåñòâóåò, íàïðèìåð áóäòî îí âèäèò íåñìåòíûå ñîêðîâèùà, õîòÿ ïåðåä íèì íåò àáñîëþòíî íè÷åãî. Îäíàêî êóäà áîëüøå èñêóññòâà òðåáóåòñÿ äëÿ òîãî, ÷òîáû, ñîáðàâ â ïó÷îê ëó÷è è ïðîïóñòèâ èõ ÷åðåç âîãíóòûå è âûïóêëûå ñòåêëà, ïîäæå÷ü òî, ÷òî íàõîäèòñÿ ïåðåä èëè ìåæäó íèìè. Ñàìîå æå âûñîêîå èñêóññòâî òðåáóåòñÿ äëÿ îïèñàíèÿ íåáåñíûõ òåë, èõ âèäà, ðàçìåðà, à òàêæå íàïðàâëåíèÿ äâèæåíèÿ ïî íåáåñíîìó ñâîäó. Òàêèå ïîçíàíèÿ äëÿ èñòèííî ìóäðîãî ÷åëîâåêà äîðîæå êîðîëåâñòâà. Äóìàþ, ýòèõ ïðèìåðîâ äîñòàòî÷íî äëÿ òîãî, ÷òîáû ïîêàçàòü, íà ÷òî ñïîñîáíî èñêóññòâî, î ìîé àâãóñòåéøèé ïîâåëèòåëü. È âñå ýòî, à òàêæå ìíîãîå äðóãîå, åùå áîëåå ñòðàííîå, ÿ ìîãó èñïîëíèòü. Ïîýòîìó íå ðàçäóìûâàéòå áîëüøå î òîì, êàê âçÿòü ýòîò ãîðîä, èáî áëàãîäàðÿ ìîåìó èñêóññòâó âàøå æåëàíèå âñêîðå ñáóäåòñÿ. Êîðîëü ñëóøàë åãî ðå÷ü ñ áîëüøèì âîñòîð-

ãîì; êîãäà æå ó÷åíûé äîøåë äî òîãî, ÷òî ñìîæåò âçÿòü ãîðîä, íå óäåðæàëñÿ ìîíàðõ è ðàçðàçèëñÿ òàêîé ðå÷üþ:  Ó÷åíåéøèé Áýêîí, ñäåëàé, êàê ãîâîðèøü, è ÿ äàì òåáå ëþáûå áîãàòñòâà è ëþáûå ïî÷åñòè, êàêèõ òîëüêî ïîæåëàåøü, òàê æå íåçàìåäëèòåëüíî, êàê ñåé÷àñ îáåùàþ.  Ðàñïîëîæåíèå âàøåãî âåëè÷åñòâà  âîò âñå, ÷åãî ÿ æåëàþ,  îòâå÷àë ìîíàõ.  Äàðóéòå ìíå åãî, è äëÿ ìåíÿ íå áóäåò áîëüøåé ÷åñòè; ÷òî äî áîãàòñòâà, òî ÿ, êàê ìóäðåö, èùó åãî ëèøü â òîì ñëó÷àå, êîãäà åñòü äëÿ íåãî êîíêðåòíîå ïðèìåíåíèå. Ïóñòü âàøè ëþäè ñëîæàò ãîðó âûñîòîé ñ êðåïîñòíûå ñòåíû, äàæå, ïîæàëóé, ïîáîëüøå, òîãäà è ñàìè óâèäèòå ïåðñïåêòèâó, î êîòîðîé ÿ ðàññêàçûâàë. ×åðåç äâà äíÿ ãîðó ïîäíÿëè. Ìîíàõ ñ êîðîëåì âçîøëè íà ãîðó, è òîãäà Áýêîí ïîêàçàë êîðîëþ âåñü ãîðîä â çåðêàëå êàê íà ëàäîíè. Êîðîëü ñèëüíî óäèâèëñÿ, à Áýêîí îòâåòèë, ÷òî âðåìÿ óäèâëÿòüñÿ íàñòàíåò çàâòðà ê ïîëóäíþ. Ê ýòîìó âðåìåíè âåëåë îí ïîäíÿòü âñþ àðìèþ è ïðèêàçàòü åé ëåçòü íà ñòåíó, êàê òîëüêî îí, Áýêîí, ïîäàñò

ñèãíàë ñ âåðøèíû ãîðû. Êîðîëü ïîîáåùàë ñäåëàòü òàê, à ñàì âåðíóëñÿ â ñâîé øàòåð, äîâîëüíûé, ÷òî íåïîêîðíûé ãîðîä âîò-âîò ïàäåò. Íàóòðî ïîäíÿëñÿ Áýêîí íà ãîðó è óñòàíîâèë ñâîè çåðêàëà è ïðî÷èå èíñòðóìåíòû. Òåì âðåìåíåì êîðîëü ñîáðàë àðìèþ è îòäàë ñîëäàòàì ïðèêàç ãîòîâèòüñÿ ê àòàêå: îíà äîëæíà áûëà íà÷àòüñÿ ïîñëå óñëîâëåííîãî âçìàõà ôëàæêîì.  äåâÿòü ÷àñîâ Áýêîí ïîäæåã ðàòóøó è íåêîòîðûå äðóãèå ñòðîåíèÿ, èñïîëüçóÿ òîëüêî ñâîè ìàòåìàòè÷åñêèå çåðêàëà.  ãîðîäå ïîäíÿëñÿ ñòðàøíûé ïåðåïîëîõ, íèêòî íå ìîã ïîíÿòü, êàê òàêîå ïðèêëþ÷èëîñü. Ïîêà æèòåëè òóøèëè ïîæàðû, Áýêîí ïîäàë ñèãíàë ôëàæêîì. Êîðîëü, óâèäåâ ñèãíàë, ïîâåë àðìèþ â àòàêó è ëåãêî âçÿë ãîðîä. Òàê ïðè ïîìîùè ó÷åíîãî ÷åëîâåêà êîðîëü ïîêîðèë ãîðîä, êîòîðûé äî ýòîãî íå ìîãëà ñëîìèòü âñÿ åãî àðìèÿ.

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí îäåðæàë ïîáåäó íàä íåìåöêèì êîëäóíîì Âàíäåðìàñòîì è ïðèêàçàë âûçâàííîìó èì äóõó îòíåñòè åãî â Ãåðìàíèþ Êîðîëü Àíãëèè, âçÿâ ãîðîä, âûêàçàë åãî æèòåëÿì áîëüøóþ ìèëîñòü: îäíèõ îòïóñòèë íà ñâîáîäó áåñïëàòíî, äðóãèõ  çà çîëîòî. Ãîðîä æå ñäåëàë ñâîèì, çàñòàâèâ èìåíèòûõ ãðàæäàí ïðèñÿãíóòü åìó íà âåðíîñòü. Âñêîðå îò êîðîëÿ ôðàíöóçñêîãî ê êîðîëþ àíãëèéñêîìó ïðèáûë ïîñîë âåñòè ìèðíûå ïåðåãîâîðû. Êîðîëü ýòîãî ïîñëà ðàäóøíî ïðèíÿë, ùåäðî (êàê è ïîëîæåíî îñîáàì êîðîëåâñêîé êðîâè) óãîùàë ëó÷øèìè ÿñòâàìè, ðàçâëåêàë êàê ìîã. Ïîñîë, âèäÿ, êàê îáèëüíî àíãëèéñêèé êîðîëü îñûïàåò åãî ìèëîñòÿìè, ðåøèë â äîëãó íå îñòàâàòüñÿ, à îòïëàòèòü åìó òåì æå è ñ ýòèì íàìåðåíèåì ïîñëàë çà îäíèì ñâîèì ñëóãîé, íåìöåì ïî èìåíè Âàíäåðìàñò, âåëèêèì êîëäóíîì. Êîãäà òîò ïðèáûë, ïîñîë ñêàçàë, ÷òî â áëàãîäàðíîñòü çà âñå òå ìèëîñòè, êîòîðûå ÿâèë åìó åãî âåëè-

÷åñòâî, îí ïîêàæåò êîðîëþ (ïðè ïîìîùè ñâîåãî ñëóãè) ÷óäåñà, ðàâíûõ êîòîðûì îí íå âèäàë. Êîðîëü ïîèíòåðåñîâàëñÿ, êàêîãî ðîäà áóäóò ýòè ÷óäåñà. Ïîñîë îòâåòèë, ÷òî òâîðÿò èõ áëàãîäàðÿ ìàãè÷åñêîìó èñêóññòâó. Êîðîëü, ýòî óñëûõàâ, íåìåäëåííî ïîñëàë çà áðàòîì Áýêîíîì, êîòîðûé òóò æå ÿâèëñÿ âìåñòå ñ áðàòîì Áàíäæè. Êîãäà îêîí÷èëñÿ ïðàçäíè÷íûé îáåä, Âàíäåðìàñò ñïðîñèë êîðîëÿ, æåëàåò ëè îí óâèäåòü äóõ ÷åëîâåêà, äàâíî ïîêèíóâøåãî ýòîò ìèð. È åñëè òàêîå æåëàíèå êîðîëü èìååò, òî îí, Âàíäåðìàñò, áåðåòñÿ âûçâàòü óïîìÿíóòîãî äóõà â òîì ñàìîì îáëè÷üå, êîòîðîå ýòîò ÷åëîâåê èìåë ïðè æèçíè. Êîðîëü îòâåòèë, ÷òî æåëàåò âèäåòü Ïîìïåÿ Âåëèêîãî, íå çíàâøåãî ñåáå ðàâíûõ ïðè æèçíè. Âàíäåðìàñò âûçâàë åãî â òîì ñàìîì âèäå, â êàêîì îí ñðàæàëñÿ â áèòâå ïðè Ôàðñàëèè, ãäå è áûë óáèò. Âñå áûëè î÷åíü äîâîëüíû. Òîãäà áðàò Áýêîí âûçâàë äóõ Öåçàðÿ, âûøå êîòîðîãî íå áûëî ïðè æèçíè è êîòîðûé óáèë Ïîìïåÿ ïðè Ôàðñàëèè. Ïðè âèäå åãî âñå, êðîìå êîðîëÿ, êîòîðûé ïîñûëàë çà ìîíàõîì, ñòðàøíî óäèâèëèñü, à Âàíäåðìàñò ñêàçàë, ÷òî ñðåäè ïðèñóòñòâóþùèõ åñòü

âåëèêèé ìàã, è ïîæåëàë åãî óâèäåòü. Ïîêàçàëñÿ áðàò Áýêîí è ñêàçàë:  Ýòî ÿ, Âàíäåðìàñò, âûçâàë äóõ Þëèÿ Öåçàðÿ, îò÷àñòè äëÿ òîãî, ÷òîáû âûïîëíèòü êîðîëåâñêóþ âîëþ, íî â îñíîâíîì äëÿ òîãî, ÷òîáû ïîáåäèòü Ïîìïåÿ, ÷òî îí óæå ñäåëàë â áèòâå ïðè Ôàðñàëèè è ÷òî ñåé÷àñ ïîâòîðèò âíîâü. È òóò æå ìåæäó Ïîìïååì è Öåçàðåì ðàçãîðåëàñü âåëèêàÿ áèòâà, êîòîðàÿ ïðîäîëæàëàñü äîëãîå âðåìÿ, ê óäîâîëüñòâèþ âñåõ, è â îñîáåííîñòè Âàí-äåðìàñòà. Íàêîíåö Ïîìïåè áûë ïîáåæäåí è óáèò Öåçàðåì, ïîñëå ÷åãî îáà ïðîïàëè.  Ìèëîðä ïîñîë,  ìîëâèë êîðîëü,  äóìàåòñÿ ìíå, ÷òî ìîé àíãëè÷àíèí îáñòàâèë òâîåãî íåìöà. Íå íàéäåòñÿ ëè ó òîãî äðóãèõ ôîêóñîâ, ïîëó÷øå? Íà ÷òî Âàíäåðìàñò îòâå÷àë:  Äà, âàøå âåëè÷åñòâî, ñåé÷àñ âû óâèäèòå, êàê ÿ îáñòàâëþ âàøåãî àíãëè÷àíèíà ïðåæäå, ÷åì ìû âñå âûéäåì îòñþäà. Ãîòîâüñÿ, ìîíàõ, ñîáåðè âñå ñâîè ñèëû, ÷òîáû ïðîòèâîñòîÿòü ìíå.  Óâû,  ìîëâèë áðàò Áýêîí,  ÷òîáû ïðîòèâîñòîÿòü òåáå, ìíîãî ñèë íå íàäî. Çäåñü ñî ìíîé

Ìîé ïîä÷èíåííûé,  è îí óêàçàë íà áðàòà Áàíäîé)  ïîòÿãàéñÿ-êà ñ íèì, íó à óæ åñëè åãî îäîëååøü, òî è ÿ â äåëî âñòóïëþ, íî íå ðàíüøå. Íà÷àë áðàò Áàíäæè ñâîå èñêóññòâî ïîêàçûâàòü. Ïîëèñòàë îí êíèæêó è âûðàñòèë âäðóã ó âñåõ íà ãëàçàõ äåðåâî Ãåñïåðèä, íà êîòîðîì çðåëè çîëîòûå ÿáëîêè. ßáëîêè òå îõðàíÿë äðàêîí, ñâåðíóâøèñü â êîëüöî ó êîðíåé äåðåâà. Ñäåëàâ ýòî, îáðàòèëñÿ êóäåñíèê ê Âàíäåðìàñòó è ïîïðîñèë åãî íàéòè òîãî, êòî ýòè ÿáëîêè ñ äåðåâà ñîðâàòü ñìîæåò. Òîãäà Âàíäåðìàñò âûçâàë äóõ Ãåðêóëåñà, â òîé ñàìîé îäåæäå è ñ òîé ñàìîé äóáèíîé íà ïëå÷å, êîòîðóþ îí íîñèë ïðè æèçíè.  Âîò òîò,  ìîëâèë Âàíäåðìàñò,  êîìó ïîä ñèëó ñîðâàòü ñ äåðåâà ÿáëîêè. Ýòî Ãåðêóëåñ, êîòîðûé ïðè æèçíè ðâàë ýòè ïëîäû è çàñòàâëÿë äðàêîíà êîð÷èòüñÿ îò ñòðàõà. Âîò è òåïåðü îí ñîáåðåò èõ, êàêèå áû íè ÷èíèëè åìó ïðåïÿòñòâèÿ. Íî, êàê òîëüêî Ãåðêóëåñ øàãíóë ê äåðåâó, âçìàõíóë

áðàò

Áýêîí

ñâîèì

âîëøåáíûì

æåç-

ëîì, è Ãåðêóëåñ îñòàíîâèëñÿ, ñëîâíî èñïóãàâøèñü. Âàíäåðìàñò ïîòðåáîâàë, ÷òîáû îí ñîðâàë ïëîä, èíà÷å æäóò åãî ñòðàøíûå êàðû. Ãåðêóëåñ

íà ýòî îòâå÷àë:  ß íå ìîãó è íå ñìåþ, èáî âåëèêèé Áýêîí çàïðåùàåò ìíå, à åãî ÷àðû êóäà ìîãóùåñòâåííåå òâîèõ, î Âàíäåðìàñò. Òóò íåìåö îáðóãàë Ãåðêóëåñà è ïðîäîëæèë çàïóãèâàòü åãî. Íî Áýêîí ðàññìåÿëñÿ è ñêàçàë, ÷òî íå íàä ÷åì òóò òðóäèòüñÿ, ïóòåøåñòâèå åãî ïîäîøëî ê êîíöó.  Âèäÿ,  ïðîäîëæàë îí,  ÷òî Ãåðêóëåñ íå ïîâèíóåòñÿ òâîèì ïðèêàçàì, ÿ ïîïðîøó åãî îêàçàòü òåáå îäíó óñëóãó.  È âåëåë Ãåðêóëåñó óíåñòè åãî äîìîé â Ãåðìàíèþ. Äóõ ïîâèíîâàëñÿ åìó, âçâàëèë Âàíäåðìàñòà íà çàêîðêè è âìåñòå ñ íèì ïðîïàë èç âèäó.  Ïîäîæäè, ìîíàõ!  âñêðè÷àë ïîñîë.  ß íå ðàññòàíóñü ñ Âàíäåðìàñòîì è çà ïîëîâèíó ñâîèõ çåìåëü. Áýêîí îòâå÷àë:  Óñïîêîéòåñü, ìèëîðä. ß âñåãî ëèøü îòïðàâèë åãî äîìîé ïîâèäàòüñÿ ñ æåíîé è äåòèøêàìè, â ñêîðîì âðåìåíè îí âåðíåòñÿ. Êîðîëü ïîáëàãîäàðèë áðàòà Áýêîíà è äàë åìó ïîäàðêè, êîòîðûå òîò íå õîòåë ïðèíèìàòü, äà

ïðèøëîñü, î÷åíü óæ ìîíàðõ íàñòàèâàë. Ìîíàõ Áýêîí òàê ìàëî öåíèë äåíüãè, ÷òî íèêîãäà íå áðàë èõ ó êîðîëÿ.

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí ìóäðîñòüþ ñâîåé ñïàñ æèçíü òðåì áðàòüÿì Ïîñëå òîãî êàê ìåæäó ôðàíöóçñêèì è àíãëèéñêèì êîðîëÿìè áûë óñòàíîâëåí ìèð, êîðîëü Àíãëèè âåðíóëñÿ â ñâîþ ñòðàíó, ãäå âñå ïîääàííûå âñòðåòèëè åãî ñ áîëüøîé ðàäîñòüþ. Îäíàêî â åãî îòñóòñòâèå ñëó÷èëñÿ ìåæäó òðåìÿ áðàòüÿìè ðàçäîð, ðàâíîãî êîòîðîìó íèêòî íèêîãäà íå âèäåë. Áûëî ýòî òàê. Óìåð áîãàòûé äæåíòëüìåí, è îñòàëîñü ïîñëå íåãî òðè ñûíà. Ïî êàêîé-òî ïðè÷èíå (ëèøü åìó îäíîìó âåäîìîé) ïîêîéíûé íå ðàçäåëèë ìåæäó íèìè íàñëåäñòâî, êàê ïîëàãàåòñÿ, à ñêàçàë òàê:  Âñå âû ìîè ñûíîâüÿ, è ëþáëþ ÿ âñåõ âàñ òðîèõ îäèíàêîâî. Âñþ ìîþ æèçíü ñòàðàëñÿ ÿ ïîñòóïàòü ñ âàìè ïî ñïðàâåäëèâîñòè, íèêîãî íå âû-

äåëÿÿ è íå îáèæàÿ, è âîò òåïåðü õî÷ó îñòàâèòü ìîè çåìëè è ñîñòîÿíèå òîìó èç âàñ, êòî ëþáèò ìåíÿ áîëüøå äðóãèõ.  Òàêîâû áûëè ïîñëåäíèå åãî ñëîâà êàñàòåëüíî çåìíûõ äåë. Êîãäà îòåö óìåð è áûë ïîõîðîíåí, íà÷àëèñü ìåæäó áðàòüÿìè ñïîðû è ðàçäîðû: íèêàê îíè íå ìîãëè ïîäåëèòü ìåæäó ñîáîé íàñëåäñòâî, êàæäûé äîêàçûâàë, ÷òî ëþáèë îòöà áîëüøå äðóãèõ. Äàæå ñàìûå ëîâêèå çàêîííèêè êîðîëåâñòâà íè÷åãî íå ìîãëè ñ èõ ñëó÷àåì ïîäåëàòü, òàê ÷òî îáðàòèëèñü áðàòüÿ ê êîðîëþ ñ ïðîñüáîé ïîçâîëèòü èì ðåøèòü äåëî ïîåäèíêîì, èáî äåëèòü ìåæäó ñîáîé çåìëþ è äåíüãè îíè îòêàçûâàëèñü, êàæäûé õîòåë ïîëó÷èòü èëè âñå, èëè íè÷åãî. Êîðîëü, íå âèäÿ äðóãîé âîçìîæíîñòè ðàçðåøèòü ñïîð, äàë ñîãëàñèå íà ïîåäèíîê. Áûëî óñëîâëåíî, ÷òî ñíà÷àëà äâà ñòàðøèõ áðàòà ñòàíóò áèòüñÿ ìåæäó ñîáîé, à ïîòîì ïîáåäèòåëü ñðàçèòñÿ ñ ìëàäøèì, è òîò, êòî îñòàíåòñÿ â æèâûõ, ïîëó÷èò âñå. Íàçíà÷åííûé äëÿ ïîåäèíêà äåíü íàñòàë, è âñå òðè áðàòà ÿâèëèñü â ïîëíîì âîîðóæåíèè. Ñëó÷èëîñü òàì áûòü áðàòó Áýêîíó. Óâèäåë îí òðåõ çäîðîâûõ ìîëîäûõ ëþäåé, äâîèì èç êîòîðûõ ñóæ-

äåíî áûëî âñêîðå ïîãèáíóòü, äà åùå è îò ðóêè êðîâíîãî ðîäñòâåííèêà, îïå÷àëèëñÿ è ïîøåë ê êîðîëþ ïðîñèòü, ÷òîáû òîò îòëîæèë ïîåäèíîê, è ïîîáåùàë, ÷òî íàéäåò ñïîñîá ïîêîí÷èòü ýòî äåëî áåç êðîâîïðîëèòèÿ. Êîðîëü, óñëûøàâ ýòè ñëîâà, î÷åíü îáðàäîâàëñÿ, ïðèêàçàë, ÷òîáû ïðèâåëè ê íåìó áðàòüåâ, è ñêàçàë èì òàê:  Äæåíòëüìåíû, ÿ íàøåë ñïîñîá ðåøèòü âàø ñïîð áåç êðîâîïðîëèòèÿ è êî âñåîáùåìó óäîâëåòâîðåíèþ. Ñîãëàñíû ëè âû ïîä÷èíèòüñÿ ðåøåíèþ ñóäüè, êîòîðîãî ÿ íàçíà÷ó? Áðàòüÿ îòâåòèëè, ÷òî ñîãëàñíû. Òîãäà êîðîëü âåëåë èì åõàòü äîìîé è âîçâðàùàòüñÿ ÷åðåç òðè äíÿ. Çà ýòî âðåìÿ ïî ïðèêàçó áðàòà Áýêîíà òðóï èõ îòöà ïîäíÿëè èç ìîãèëû, ïðèíåñëè íà êîðîëåâñêèé äâîð è ïðèâÿçàëè òàì ê ñòîëáó. Ìîíàõ ïðèêàçàë ñíÿòü ñ òðóïà îäåæäó äî ïîÿñà è ïðèãîòîâèòü òðè ëóêà ñî ñòðåëàìè. Âñå ýòè ïðèãîòîâëåíèÿ âåëèñü â ñòðîãîé òàéíå. Íà òðåòèé äåíü ïðèåõàëè áðàòüÿ, êîòîðûì Áýêîí â ïðèñóòñòâèè êîðîëÿ äàë ëóêè è ñòðåëû, ñêàçàâ:  Íå îáèæàéòåñü íà òî, ÷òî ÿ ñåé÷àñ ñäåëàþ,

íîäðóãîãî ñïîñîáà ðàçðåøèòü âàø ñïîð íåò. Âîò ïåðåä âàìè ìåðòâîå òåëî âàøåãî îòöà, ñòðåëÿéòå åìó â ãðóäü; ÷üÿ ñòðåëà ïðîéäåò áëèæå äðóãèõ ê ñåðäöó, òîìó è áûòü íàñëåäíèêîì. Äâîå ñòàðøèõ òóò æå ïðèöåëèëèñü, âûñòðåëèëè, è îáà ïîïàëè îòöó â ãðóäü. Òîãäà ïðèøëà î÷åðåäü ìëàäøåãî, íî òîò îòêàçàëñÿ, ñêàçàâ:  Ëó÷øå ÿ ïîòåðÿþ âñå, ÷åì áóäó ñòðåëÿòü â òåëî, êîòîðîå òàê ëþáèë ïðè æèçíè. Áóäü â âàñ õîòü ïîëîâèíà òîé ëþáâè ê îòöó, êîòîðóþ èñïûòûâàþ ÿ, âû áû ñêîðåå äàëè ðàñòåðçàòü ñîáñòâåííûå òåëà, ÷åì ïîçâîëèëè òàê îáðàùàòüñÿ ñ åãî ìåðòâûì òåëîì. À âû íå òîëüêî ïîçîð òåðïèòå, íî åùå è ñàìè â íåì ó÷àñòâóåòå.  È, ïðîìîëâèâ ýòî, çàïëàêàë. Áðàò Áýêîí, âèäÿ ýòî, ðåøèë äåëî â åãî ïîëüçó, èáî èç òðîèõ ñûíîâåé ìëàäøèé ëþáèë îòöà áîëüøå âñåõ, îí è ñòàë íàñëåäíèêîì. Äâîå ñòàðøèõ óøëè, ïðèñòûæåííûå òåì, ÷òî íàòâîðèëè. Âñå ëþäè î÷åíü õâàëèëè áðàòà Áýêîíà çà ýòîò ïîñòóïîê, èáî îí íå òîëüêî âûíåñ ìóäðîå ðåøåíèå, íî è óáåðåã áðàòüåâ îò êðîâîïðîëèòèÿ, êîòîðîå íåèçáåæíî ñâåðøèëîñü áû, ñîéäèñü îíè â

ïîåäèíêå.

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí îáîøåëñÿ ñ îãðàáèâøèìè åãî âîðàìè è êàê åãî ñëóãà Ìàéëç ïîçàáàâèëñÿ ñ íèìè Ïðîøåë ïî ñòðàíå ñëóõ, áóäòî êîðîëü îäàðèë Áýêîíà íåñìåòíûìè ñîêðîâèùàìè. Äîñòèã îí è óøåé òðåõ âîðîâ, êîòîðûå ðåøèëè äîì Áýêîíà îãðàáèòü, è ñäåëàëè îíè ýòî òàê. Ïîñòó÷àëè â äâåðü, è, êàê òîëüêî ñëóãà ìîíàõà Ìàéëç îòïåð, îíè åãî ñêðóòèëè è âòàùèëè â äîì. Ïîòîì íàøëè ñàìîãî áðàòà Áýêîíà è çàÿâèëè åìó, ÷òî ïðèøëè çà äåíüãàìè è äî òåõ ïîð, ïîêà æåëàåìîå íå ïîëó÷àò, ïîêèäàòü åãî äîì íå íàìåðåíû. Îí îòâåòèë èì, ÷òî êàê ðàç ñåé÷àñ ñ äåíüãàìè ó íåãî òóãîâàòî, è ïîïðîñèë çàéòè êàê-íèáóäü â äðóãîé ðàç. Îíè æå îòâå÷àëè, ÷òî, êàê èì èçâåñòíî, äåíåã ó íåãî ïðåäîñòàòî÷íî, è ïîòîìó ïóñòü ëó÷øå îòäàñò ïî-õîðîøåìó è íå çàñòàâëÿåò èõ ïðèìåíÿòü ê íåìó òå ìåðû, î êîòîðûõ ñàì âïîñëåäñòâèè ñèëü-

íî ïîæàëååò. Îí, âèäÿ, êàê ðåøèòåëüíî îíè íàñòðîåíû, îòäàë èì âñå, ÷òî ó íåãî íà òîò ìîìåíò áûëî: ïî ñîòíå ôóíòîâ íà áðàòà. Âîðû ýòèì óäîâëåòâîðèëèñü è õîòåëè áûëî èäòè âîñâîÿñè, êàê âäðóã áðàò Áýêîí èì ãîâîðèò:  Íåò, äîðîãèå ãîñïîäà, çàäåðæèòåñü åùå ÷óòü-÷óòü, ïîñëóøàéòå, êàê ìîé ñëóãà èãðàåò: äóìàåòñÿ, ïîñëå òîãî, êàê ÿ óäîâëåòâîðèë âàøå æåëàíèå, âû íå îòêàæåòå ìíå â ñòîëü íè÷òîæíîé ïðîñüáå. Âîðû îòâå÷àëè:  Íåò, íå îòêàæåì. Òóò Ìàéëç ïîíÿë, ÷òî íàñòàëà ïîðà åìó ñ âîðàìè ïîêâèòàòüñÿ, âçÿë ñâîþ äóäêó è áàðàáàí÷èê è çàèãðàë âåñåëóþ ìåëîäèþ. Óñëûøàâ åãî èãðó, âîðû (áåç âñÿêîãî ñâîåãî íà òî æåëàíèÿ) ïóñòèëèñü â ïëÿñ, äà òàêèå çàìûñëîâàòûå êîëåíöà ïðèíÿëèñü âûêèäûâàòü, ÷òî ñêîðî óòîìèëèñü (ìåøêè-òî ñ äåíüãàìè îíè ïî-ïðåæíåìó â ðóêàõ äåðæàëè). Íî áðàòó Áýêîíó ýòîãî ïîêàçàëîñü ìàëî, è îí âåëåë Ìàéëçó çàñòàâèòü èõ ïëÿñàòü, ñêîëüêî ñî÷òåò íóæíûì. Ìàéëç âûøåë â ïîëå, âîðû çà íèì, âñå òàê æå áóéíî âûïëÿñûâàÿ íà

ñòàðèííûé ìàíåð. Ïðîâåë îí èõ ÷åðåç øèðîêóþ êàíàâó, ïîëíóþ âîäû, è îïÿòü îíè ïîøëè çà íèì, äà òîëüêî íå òåì ïóòåì, êàêîé îí èçáðàë (îí-òî ïîøåë ïî ìîñòó, à îíè èç-çà òîãî, ÷òî íå ìîãëè ïåðåñòàòü ïëÿñàòü, íà ìîñòó íå óäåðæàëèñü è ñâàëèëèñü â âîäó, íî è òàì ïðîäîëæàëè îòïëÿñûâàòü). Çàâåë îí èõ â òàêîå ìåñòî, ãäå ëîøàäè áûëî ïî áðþõî, à îíè çà íèì, ïåðåïà÷êàëèñü, êàê ñâèíüè, êîòîðûå â êàíàâå öåëûé äåíü âàëÿþòñÿ. Èíîãäà äàâàë îí èì ïåðåäîõíóòü, íî ëèøü äëÿ òîãî, ÷òîáû ïîòåøèòüñÿ íàä íèìè âäîâîëü. À îíè äî òîãî óñòàëè, ÷òî âñÿêèé ðàç, êàê îí ïåðåñòàâàë èãðàòü, ïàäàëè íàçåìü è çàñûïàëè. Íî îí íà÷èíàë ñíîâà, è îïÿòü âîðû ïîäñêàêèâàëè è ñëåäîâàëè çà íèì. Òàê ïðîøëà ïî÷òè öåëàÿ íî÷ü. Íàêîíåö Ìàéëç ñæàëèëñÿ, ïåðåñòàë èãðàòü è äàë èì îòäûõ. Âîðû òîò÷àñ óïàëè íà çåìëþ è çàñíóëè, à îí âçÿë ó íèõ ìåøêè ñ äåíüãàìè è, ïðèãîòîâèâøèñü èäòè âîñâîÿñè, ñïåë èì íà ïðîùàíèå ïåñíþ íà ìîòèâ ¾Íå îáèæàé ìåíÿ, íåçíàêîìåö¿:

Âû, âîðû ëèõèå, ðåáÿòà øàëüíûå, Ñâîäíè è ñóòåíåðû, Òðåõ áåäíûõ ïëóòîâ îïëà÷üòå ñëó-

÷àé, Ê îãíþ ïóñòèòå èõ ñïîðî.  ãðÿçè ëåæàò, êàê ñâèíüè õðàïÿò, Íî âîâñå èì íå òåïëî: Òàê ñëàâíî íà÷àâøèñü, ãðàáåæ íå óäàëñÿ, Ðàçáîéíè÷êàì íå ïîâåçëî. Óæ

áûëè

äåíåæêè

â

ðóêàõ,

äà

óòåêëè, óâû è àõ, ×óäíàÿ âûøëà øòóêà: Êîãäà áû âñÿê, êòî êðàñòü ïðèøåë, òàêîé ïðèåì âåçäå íàøåë, Áûëà á âîðàì íàóêà. Êàê òîëüêî âñòàíóò ïîóòðó, ïðèäåòñÿ èì íå ïî íóòðó Íåæäàííàÿ ïîòåðÿ: È ñòàíóò äóìàòü äà ãàäàòü, êóäà ìîãëè äîáðî äåâàòü, Ãëàçàì ñâîèì íå âåðÿ. Ïîäðóæêè æäóò èõ ñ êîøåëüêîì

Íà çîëîòîé ïîäêëàäêå, Îíè æå ÿâÿòñÿ íè ñ ÷åì: Ïðèäåòñÿ èì íåñëàäêî. Áûòü ùåäðîþ äîëæíà ðóêà Òîãî, êòî øëþõó ëþáèò. Íî, ïðîìûøëÿÿ ãðàáåæîì, Îí æèçíü ñâîþ çàãóáèò. Âðÿä ëè ýòà ïåñíÿ èõ ÷åìó íàó÷èëà, ïîòîìó ÷òî îíè êðåïêî ñïàëè, ïîêà Ìàéëç ïåë. Òàê îí èõ è îñòàâèë, à îíè ïðîäîëæàëè ñïàòü, õîòÿ áûëè ñ íîã äî ãîëîâû ìîêðûå. Ìàéëç îòäàë õîçÿèíó åãî äåíüãè è ðàññêàçàë âñþ èñòîðèþ âåñåëîãî ïóòåøåñòâèÿ. Õîçÿèí ïîñìåÿëñÿ è ïîæåëàë, ÷òîáû âñå âîðû è ìîøåííèêè ïîäâåðãàëèñü òàêîìó íàêàçàíèþ. Âîðû íà ñëåäóþùåå óòðî ïðîñíóëèñü, îáíàðóæèëè, ÷òî ëåæàò íà ãîëîé çåìëå, ìîêðûå ñ ãîëîâû äî íîã è áåç äåíåã, è ðåøèëè, ÷òî ýòî, äîëæíî áûòü, Áîæåñòâåííîå ïðîâèäåíèå íàêàçàëî èõ çà òî, ÷òî îíè ïîñìåëè îãðàáèòü ìîíàõà. Îíè òóò æå ïîêëÿëèñü âïðåäü íèêîãäà íå ïîäíèìàòü ðóêó íè íà îäíîãî öåðêîâíèêà.

Î òîì, êàê Âàíäåðìàñò, æåëàÿ îòîìñòèòü çà ïîçîð, êîòîðûé çàñòàâèë åãî ïðåòåðïåòü áðàò Áýêîí, ïîñëàë ñîëäàòà óáèòü åãî, íî Áýêîí íå òîëüêî ñìåðòè èçáåæàë, íî è ñîëäàòà èç áåçáîæíèêà â äîáðîãî õðèñòèàíèíà ïðåâðàòèë Ñèäåë îäíàæäû áðàò Áýêîí â ñâîåì êàáèíåòå è èçó÷àë îïàñíîñòè, êîòîðûå ãðîçèëè åìó â òåêóùåì ìåñÿöå, êàê âäðóã óâèäåë, ÷òî íà âòîðóþ íåäåëþ ýòîãî ñàìîãî ìåñÿöà, íà ÷àñû ìåæäó ðàññâåòîì è çàêàòîì, ïàäàåò âåëèêàÿ îïàñíîñòü, óãðîæàþùàÿ, åñëè îí íå îñòåðåæåòñÿ, ñàìîé åãî æèçíè. Ýòà óâèäåííàÿ èì îïàñíîñòü èñõîäèëà îò íåìåöêîãî êîëäóíà Âàíäåðìàñòà, êîòîðûé ïîêëÿëñÿ îòîìñòèòü çà ñâîé ïîçîð. Ñ ýòîé öåëüþ íàíÿë îí âàëëîíñêîãî ñîëäàòà è çàïëàòèë åìó ñòî êðîí, ïÿòüäåñÿò äàë çàäàòêó, à åùå ïÿòüäåñÿò ïîîáåùàë çàïëàòèòü ïîñëå òîãî, êàê äåëî

áóäåò ñäåëàíî. Áðàò Áýêîí, ÷òîáû èçáåæàòü îïàñíîñòè, âçÿë çà ïðàâèëî äåðæàòü â ðóêå áðîíçîâûé øàð âî âðåìÿ ÷òåíèÿ, à ïîä ðóêó ñ øàðîì ñòàâèë ìåäíûé òàç, òàê ÷òî, êîëè ñëó÷àëîñü åìó, ÷èòàÿ, çàñíóòü, øàð ïàäàë â òàç è îò ãðîõîòà ìîíàõ ïðîñûïàëñÿ. È âîò ñèäåë îí îäíàæäû òàêèì ìàíåðîì â êàáèíåòå è çàñíóë, à òóò ÿâèëñÿ âàëëîíñêèé ñîëäàò, âûòàùèë ìå÷ è õîòåë åãî óáèòü, äà øàð âûïàë èç ðóêè ìîíàõà è ðàçáóäèë åãî. Ìîíàõ îòêðûë ãëàçà, óâèäåë ñòîÿâøåãî ïåðåä íèì ñ ìå÷îì íàãîëî ñîëäàòà è ñïðàøèâàåò:  Êòî òû òàêîé? È îòêóäà ÿâèëñÿ? Íà ÷òî ñîëäàò, íèñêîëüêî íå ñìóòèâøèñü, îòâå÷àë åìó òàê:  ß âàëëîí, ñîëäàò è ìåðçàâåö. Ñþäà ÿ ïðèøåë ïîòîìó, ÷òî ìåíÿ ïîñëàëè. À ïîñëàëè ìåíÿ ïîòîìó, ÷òî íàíÿëè. À íàíÿëè ìåíÿ ïîòîìó, ÷òî íèêòî, êðîìå ìåíÿ, íà òàêîå íå îñìåëèòñÿ. Íî òî, ÷òî íàäëåæèò ìíå ñäåëàòü, íå ñäåëàíî. À íàäëåæèò ìíå óáèòü òåáÿ. Òåïåðü òû çíàåøü, çà÷åì ÿ ïðèøåë. Ïîäèâèëñÿ áðàò Áýêîí ðåøèìîñòè ñîëäàòà è

ñïðàøèâàåò:  À êòî æå òåáÿ íàíÿë ñîâåðøèòü óáèéñòâî? Òîò òàê æå ñìåëî îòâå÷àë:  Âàíäåðìàñò, íåìåöêèé ÷àðîäåé. Òîãäà áðàò Áýêîí åãî ñïðîñèë, êàêóþ ðåëèãèþ îí èñïîâåäóåò.  Òó æå, ÷òî è ìíîãèå äðóãèå,  ìîëâèë ñîëäàò.  Ãëàâíûå åå ïðèíöèïû òàêîâû: õîäèòü â êàáàê ñ òàêèì æå óñåðäèåì, ÷òî è â öåðêîâü, âîçäåðæèâàòüñÿ îò çëà, ïîêà íå ïðåäñòàâèòñÿ ñëó÷àé, è äåëàòü äîáðî ïðîòèâ âîëè. Íà ÷òî Áýêîí çàìåòèë:  Õîðîøåå çàíÿòèå äëÿ äüÿâîëà. À â àä òû âåðèøü?  Íåò, íå âåðþ,  îòâå÷àë åìó ñîëäàò.  Íó ÷òî æ, òîãäà ñìîòðè,  ìîëâèë ìîíàõ è â òó æå ñåêóíäó ïðèçâàë äóõ Þëèàíà Îòñòóïíèêà, âñå òåëî êîòîðîãî ïûëàëî, ïîêðûòîå ðàíàìè, òàêèìè ãðîìàäíûìè, ÷òî ñîëäàò îò ñòðàõà ÷óòü óìà íå ëèøèëñÿ. À Áýêîí ïîâåëåë äóõó ãîâîðèòü, êåì îí áûë ïðè æèçíè è çà ÷òî ïðåòåðïåâàåò ìó÷åíèÿ. Òîò çàãîâîðèë:

 Áûë ÿ âî âðåìÿ îíî ðèìñêèì èìïåðàòîðîì. Íåêîòîðûå ïîëàãàþò, áóäòî â âåëè÷èè ñ÷àñòüå. Íî ìîå ñ÷àñòüå çàêëþ÷àëîñü íå â èìïåðèè, è, ñóìåé ÿ åãî ñîõðàíèòü, ÿ áûë áû è òåïåðü ñ÷àñòëèâ. Ëó÷øå áûëî áû ìíå ïîòåðÿòü èìïåðèþ, ÷åì ñ÷àñòüå. ß áûë õðèñòèàíèíîì, è â ýòîì ñîñòîÿëî ìîå ñ÷àñòüå. Íî ñåáÿëþáèå è ãîðäîñòü çàñòàâèëè ìåíÿ îò íåãî îòêàçàòüñÿ. Çà ýòî è òåðïëþ ÿ ïûòêè âå÷íûå. Òàêèå æå èñïûòàíèÿ ïðèóãîòîâëÿþòñÿ íà òîì ñâåòå è äëÿ ïðî÷èõ íåâåðóþùèõ, ïîäîáíûõ ìíå.  È ñ ýòèìè ñëîâàìè äóõ èñ÷åç.

Âñå ýòî âðåìÿ ñîëäàò òðÿññÿ è ïîòåë òàê, áóäòî ïûòàëè åãî ñàìîãî. Ïîòîì óïàë îí ïåðåä áðàòîì Áýêîíîì íà êîëåíè è ñòàë ìîëèòü íàñòàâèòü åãî íà ïóòü èñòèííûé, êîòîðîãî îí íèêîãäà íå çíàë ðàíüøå. Áðàò Áýêîí, ïîîáåùàâ, ÷òî âïðåäü ñîëäàò áóäåò îáõîäèòüñÿ áåç åãî ïîìîùè, äàë åìó òðåáóåìîå íàñòàâëåíèå, à òàêæå ñíàáäèë äåíüãàìè è îòïðàâèë âîåâàòü â Ñâÿòóþ çåìëþ, ãäå âîèí âñêîðå è ïîãèá.

Î òîì, êàê ìîíàõ Áýêîí îáìàíóë ñòàðîãî ðîñòîâùèêà Áûë ó ìîíàõà Áýêîíà ñîñåä, ñòàðûé ñêðÿãà, êîòîðûé äàâàë â ðîñò äåíüãè è îáëàäàë îãðîìíûì áîãàòñòâîì, íî íèêîãäà íå ïîìîãàë áåäíûì, õîòÿ áðàò Áýêîí è íàìåêàë åìó íå îäíàæäû, ÷òî õîðîøî áû çàíÿòüñÿ áëàãîòâîðèòåëüíîñòüþ, ïîêà æèâ. Âèäÿ, ÷òî íàìåêè íå ïîìîãàþò, ñäåëàë áðàò Áýêîí âîëøåáíûé ãîðøîê, êîòîðûé, åñëè íà íåãî ïîãëÿäåòü, êàçàëñÿ ïîëíûì çîëîòà. Âçÿë îí ýòîò ãîðøîê è ïîøåë ñ íèì ê ñòàðîìó ðîñòîâùèêó. Ïðèøåë è ãîâîðèò:  Ñêîïèë ÿ çà ñâîþ æèçíü íåìàëî çîëîòà, äà áîþñü, óêðàäóò åãî ó ìåíÿ, êîëè ïðîçíàþò, èáî íåãîæå ÷åëîâåêó ìîåãî çâàíèÿ èìåòü òàêèå áîãàòñòâà. Íå ñîãëàñèøüñÿ ëè òû ïðèíÿòü ó ìåíÿ ýòî çîëîòî íà õðàíåíèå, à âçàìåí âûäàòü ìíå ñòî ôóíòîâ, êîòîðûå ñîñòàâÿò åäâà ëè øåñòóþ ÷àñòü âñåãî ñîêðîâèùà. Ðîñòîâùèê î÷åíü îáðàäîâàëñÿ, óñëûøàâ òàêèå ðå÷è, è ñêàçàë, ÷òî îõîòíî çîëîòî âîçüìåò è ñîõðàíèò åãî êàê ñâîå ñîáñòâåííîå. Ìîíàõ, îáðà-

äîâàííûé ñîãëàñèåì ñêðÿãè, ïðèíåñ ãîðøîê. Ïðè âèäå åãî ðîñòîâùèê äàæå çàñìåÿëñÿ îò óäîâîëüñòâèÿ, èáî ïðî ñåáÿ óæå ðåøèë, ÷òî âñå çîëîòî áóäåò åãî. Õîòåë îí íàäóòü ïðîñòîäóøíîãî ìîíàõà, äà ñàì ïîïàëñÿ.  Ñìîòðè, âîò çîëîòî,  ãîâîðèò åìó ìîíàõ,  äàé ìíå òåïåðü æå ñòî ôóíòîâ è îñòàâü ãîðøîê ó ñåáÿ äî òåõ ïîð, ïîêà ÿ íå âåðíó äîëã. Ðîñòîâùèê îòâå÷àë:  Ñ áîëüøîé îõîòîé. Òóò æå îòñ÷èòàë îí åìó ñòî ôóíòîâ, êîòîðûå Áýêîí ïðèíÿë, âûäàâ âëàäåëüöó ðàñïèñêó, è ïîøåë ñâîåé äîðîãîé. Ýòè äåíüãà áðàò Áýêîí ðàçäàë áåäíûì ó÷åíûì è äðóãèì íóæäàâøèìñÿ ëþäÿì ñ ïðîñüáîé ìîëèòüñÿ î ñïàñåíèè äóøè ñòàðîãî Ñîáèðàòåëÿ Äîáðà (òàêîâî áûëî ïðîçâàíèå ñòàðîãî ðîñòîâùèêà), ÷òî îíè è äåëàëè, à âñòðå÷àÿ åãî íà óëèöå, áëàãîäàðèëè è õâàëèëè âñëóõ, ÷åìó îí íåìàëî óäèâëÿëñÿ, èáî çíàë, ÷òî íè÷åì íå çàñëóæèë òàêèõ ïîõâàë. Íàêîíåö ïðèøåë ñòàðûé Ñîáèðàòåëü Äîáðà âçãëÿíóòü íà ãîðøîê ñ çîëîòîì, íî íå íàøåë â íåì íè÷åãî, êðîìå çåìëè. Ïðè âèäå ýòîãî îí åäâà íå óìåð ñ ãîðÿ, è òîëüêî ìûñëü

îá îñòàëüíûõ áîãàòñòâàõ, êîòîðûå îí äîëæåí áóäåò ïîêèíóòü, îñòàíîâèëà åãî. Ñîáðàëñÿ îí ñ äóõîì, ïðèøåë ê áðàòó Áýêîíó è ñòàë æàëîâàòüñÿ, ÷òî òîò åãî îáìàíóë ñàìûì áåññîâåñòíûì îáðàçîì è ÷òî òåïåðü îí ïîäàñò íà ìîíàõà â ñóä, åñëè, êîíå÷íî, òîò íå çàïëàòèò åìó çà óáûòêè. Íà ÷òî áðàò Áýêîí îòâå÷àë, ÷òî è íå äóìàë åãî îáìàíûâàòü, à âñåãî ëèøü âûñòóïèë â ðîëè ðà÷èòåëüíîãî óïðàâëÿþùåãî â ïîëüçó áåäíûõ, î ÷åì ðîñòîâùèê, ñëûøà èõ ïîõâàëû è áëàãîäàðíîñòü, íåïðåìåííî äîëæåí çíàòü. Ñóäà æå, ñêàçàë Áýêîí, îí íè÷óòü íå áîèòñÿ, òàê ÷òî ïóñòü ðîñòîâùèê áåæèò çàÿâëÿòü õîòü ñåé÷àñ. Ñîáèðàòåëü Äîáðà, âèäÿ, ÷òî áðàòà Áýêîíà íè÷åì íå çàïóãàòü, ïîøåë âîñâîÿñè è ðåøèë, ÷òî îòíûíå ñàì áóäåò ñâîèì óïðàâëÿþùèì.

Î òîì, êàê Ìàéëç, ñëóãà ìîíàõà Áýêîíà, íàêîëäîâàë óæèí ñåáå è õîçÿèíó äîìà, ãäå îí ãîñòèë Ñëó÷èëîñü

îäíàæäû

Ìàéëçó

îòïðàâèòüñÿ

ïî

êàêîìó-òî äåëó ìèëü çà øåñòü îò äîìà, è òàêàÿ òàì áûëà ïðèÿòíàÿ êîìïàíèÿ, ÷òî óõîäèòü íå õîòåëîñü, è â òó íî÷ü ñìîã îí ïðîäåëàòü íå áîëåå ïîëîâèíû îáðàòíîãî ïóòè. ×òîáû ñýêîíîìèòü íà íî÷ëåãå, ðåøèë îí çàéòè â îäèí äîì, õîçÿèí êîòîðîãî áûë çíàêîìûì Áýêîíà. Íî, ÿâèâøèñü òóäà, îí óçíàë, ÷òî õîçÿèíà íåò äîìà, à æåíà åãî íå õîòåëà âïóñêàòü â äîì íåçíàêîìöà. Ìàéëç, âèäÿ òàêîé õîëîäíûé ïðèåì, ïîæàëåë, ÷òî åå ïîáåñïîêîèë; â òî æå âðåìÿ èäòè â äðóãîå ìåñòî îí íå õîòåë è óãîâîðèë-òàêè õîçÿéêó ïîçâîëèòü åìó ïåðåíî÷åâàòü. Æåíùèíà óòâåðæäàëà, ÷òî, áóäü åå ìóæ äîìà, îíà áû ñ ðàäîñòüþ ïóñòèëà ëþáîãî íóæäàâøåãîñÿ â íî÷ëåãå, íî ïîñêîëüêó ìóæ åå îòñóòñòâóåò, òî íå ãîäèòñÿ åé âïóñêàòü â äîì ïåðâîãî âñòðå÷íîãî, ÷òîáû äóðíûå ñëóõè íå ïîøëè.  Íàïðàñíî òû ìåíÿ áîèøüñÿ,  óãîâàðèâàë

åå Ìàéëç,  èáî ó ìåíÿ è â ìûñëÿõ íåò ïîäâåðãàòü òâîå öåëîìóäðèå èñïûòàíèþ. Çàïðè ìåíÿ â ëþáîé êîìíàòå, ãäå åñòü êðîâàòü, è äî ñëåäóþùåãî óòðà ìåíÿ äàæå íå óñëûøèøü. Æåíùèíà, áîÿñü, ÷òî ìóæ ìîæåò è ðàññåðäèòüñÿ, åñëè îíà îòêàæåò êîìó-ëèáî èç åãî äðóçåé â ñòîëü íè÷òîæíîé ïðîñüáå, ñîãëàñèëàñü. Ìàéëç, äîâîëüíûé, òóò æå óëåãñÿ â ïîñòåëü, à õîçÿéêà çàïåðëà êîìíàòó íà êëþ÷. Íåäîëãî ïðîëåæàë îí â ïîñòåëè, êàê âäðóã óñëûøàë çâóê îòâîðÿâøåéñÿ äâåðè. Îí ïîäíÿëñÿ, çàãëÿíóë â ùåëü â ïåðåãîðîäêå è óâèäåë âõîäèâøåãî â êîìíàòó ñòàðèêà. Ãîñòü ïîñòàâèë êîðçèíêó, êîòîðóþ äåðæàë â ðóêàõ, íà ñòîë è ïîöåëîâàë õîçÿéêó òàê ñìà÷íî, ÷òî ó Ìàéëçà ïîòåêëè ñëþíêè. Ïîñëå ýòîãî îòêðûë îí êîðçèíêó è âûòàùèë îòòóäà æàðåíîãî êàïëóíà, õëåá è áóòûëêó ñòàðîãî äîáðîãî âèíà. Âñå ýòî îí îòäàë õîçÿéêå ñ òàêèìè ñëîâàìè:  Äóøåíüêà, óñëûøàâ, ÷òî ìóæà òâîåãî íåò ñåãîäíÿ â ãîðîäå, ïîäóìàë ÿ, ÷òî íåïëîõî áûëî áû íàâåñòèòü òåáÿ. Êàê âèäèøü, ïðèøåë ÿ íå ñ ïóñòûìè ðóêàìè, à ñ óãîùåíèåì, ÷òîáû áûëî ñ

÷åì âåñåëî ïðîâåñòè âðåìÿ. Ñòåëè æå ñêàòåðêó, ìèëàÿ, ïîïèðóåì  è â ïîñòåëüêó. Æåíùèíà åãî ñåðäå÷íî ïîáëàãîäàðèëà è ñäåëàëà, êàê îí âåëåë. Òîëüêî ñåëè îíè çà ñòîë, êàê âäðóã ñòóê â äâåðü: ìóæ âåðíóëñÿ. Æåíùèíà, óñëûøàâ ñòóê, èñïóãàëàñü, íå çíàÿ, ÷òî äåëàòü ñî ñâîèì ïðåñòàðåëûì ëþáîâíèêîì. Íî, òåðåáÿ çàâÿçêè ñâîåãî ïåðåäíèêà, ñêîðî íàøëà ñïîñîá (êàê ýòî îáû÷íî áûâàåò ñ æåíùèíàìè) âûïóòàòüñÿ èç ñèòóàöèè. Ëþáîâíèêà îíà çàñóíóëà ïîä êðîâàòü, êàïëóíà è õëåá ñïðÿòàëà ïîä êàäêó, áóòûëêó ñ âèíîì  çà ñóíäóê, ñàìà æå îòêðûëà äâåðü, íåæíî ïîöåëîâàëà ìóæà è ñïðîñèëà, îò÷åãî îí òàê ðàíî âåðíóëñÿ. Îí îòâåòèë, ÷òî çàáûë äîìà äåíüãè, íî íàóòðî ñíîâà îòïðàâèòñÿ â ïóòü. Ìàéëç, êîòîðûé âñå âèäåë è ñëûøàë, óìèðàÿ îò æåëàíèÿ îòâåäàòü êàïëóíà, îêëèêíóë õîçÿèíà. Òîò ñïðîñèë ó æåíû:  Êòî ýòî? Òà îòâåòèëà, ÷òî ýòî åãî çíàêîìûé, êîòîðûé ïîïðîñèë ïóñòèòü åãî ïåðåíî÷åâàòü. Ìóæ âåëåë åé îòâîðèòü äâåðü, ÷òî îíà è ñäåëàëà, è Ìàéëç âûøåë íàðóæó. Õîçÿèí äîìà, óâèäåâ Ìàéëçà, ðàäóøíî åãî ïðèâåòñòâîâàë è ïîïðîñèë æåíó ñî-

áðàòü èì ÷åãî-íèáóäü íà ñòîë. Æåíùèíà îòâåòèëà, ÷òî íèêàêîé ãîòîâîé åäû â äîìå íåò, íî, åñëè îíè ïîáåðåãóò ñâîé àïïåòèò äî óòðà, ñîáåðåò îíà èì îòëè÷íûé çàâòðàê.  Íó ÷òî æ, Ìàéëç, ðàç òàê, äåëàòü íå÷åãî,  ìîëâèë õîçÿèí,  ïðèäåòñÿ ïîäîæäàòü è îòïðàâèòüñÿ ñïàòü íà ãîëîäíûé æåëóäîê. Íà ÷òî Ìàéëç âîçðàçèë:  Íåò, ïîãîäè, çà÷åì æå, åñëè òû ãîëîäåí, ÿ ìîãó íàéòè äëÿ òåáÿ ÷òî ïîåñòü. ß âåäü âñå-òàêè ó÷åíûé, êîå-êàêèì èñêóññòâîì âëàäåþ. Õîçÿèí ñîãëàñèëñÿ:  Îõîòíî ïîãëÿæó, êàê ýòî ó òåáÿ ïîëó÷èòñÿ. Ìàéëç òóò æå âûíóë èç-çà ïàçóõè êàêóþ-òî êíèæîíêó, ïîëèñòàë åå è íà÷àë ÷èòàòü òàêîå çàêëèíàíèå:

 Èç îçåðà âíèçó, ÷üè âîëíû Çëûõ è óæàñíûõ äóõîâ ïîëíû, Ïðèäè è íàêîðìè ñêîðåé Ìîíàõà Áýêîíà äðóçåé. Íó êàê, íè÷åãî íå âûõîäèò?  ñïðîñèë îí ÷åðåç íåêîòîðîå âðåìÿ.  Ïîïðîáóþ äðóãîå:

Ñîâû äóïëà ïîêèäàþò, Æàáû ñòîíóò è ðûäàþò, Äëÿ ëåòó÷èõ äëÿ ìûøåé Íàñòóïàåò íî÷üþ äåíü. Äóõè èç ìîãèë âñòàþò, Ñïàòü óáèéöàì íå äàþò, Êðèêîì äèêèì è óæàñíûì Ìåñòè òðåáóþò íàïðàñíî. Áóäü òû â îçåðå, â áîëîòå,  êàìûøàõ èëü íà ïîãîñòå, Áåñ, ñïåøè ñêîðåé ñþäà, Çäåñü ðàáîòà æäåò òåáÿ. Áýêîíà ñëóãå è äðóãó Îêàæè ñêîðåé óñëóãó. Íî íå ïðèõîäè ìàðòûøêîé, Ëîøàäüþ èëü áóðûì ìèøêîé. ×òîáû ñòðàõó íå íàãíàòü, Íåâèäèìêîé íàäî ñòàòü.  Íó âîò, îí è ïðèøåë,  ñêàçàë íàêîíåö Ìàéëç.  Ñêàæè ìíå, õîçÿèí, êàêîãî ìÿñà òû õî÷åøü?  Ëþáîãî, Ìàéëç, êàêîãî ñàì ïîæåëàåøü,  îòâåòèë òîò.

 Íó ëàäíî,  ñêàçàë Ìàéëç.  ×òî òû ñêàæåøü íàñ÷åò êàïëóíà?  Åãî ÿ ïðåäïî÷èòàþ ëþáîìó ìÿñó,  îòâåòèë õîçÿèí.  Çíà÷èò, êàïëóíà òû è ïîëó÷èøü, ïðèòîì îòëè÷íîãî. Çàêëèíàþ òåáÿ, ìíîþ ïðèçâàííûé äóõ Áåìî, ïîéäè è íàéäè ìíå õîðîøåãî æàðåíîãî êàï¿ ëóíà.  Ïîñëå ýòîãî Ìàéëç íåìíîãî ïîìîë÷àë, ñëîâíî ïðèñëóøèâàÿñü ê îòâåòó äóõà, è âäðóã ìîëâèë:  Îòëè÷íî, Áåìî. Îí íàì ïðèíåñ,  îáðàòèëñÿ îí ê õîçÿèíó,  æàðåíîãî êàïëóíà ïðÿìî ñî ñòîëà êîðîëÿ Òðèïîëè, äà è õëåáà â ïðèäà÷ó.  Äà ãäå æå òû âñå ýòî âèäèøü, Ìàéëç?  ïîäèâèëñÿ õîçÿèí.  ß íå âèæó íè êàïëóíà, íè äóõà.  Çàãëÿíè ïîä êàäêó,  îòâå÷àë Ìàéëç,  òàì è óâèäèøü. Õîçÿèí çàãëÿíóë ïîä êàäêó è âûòàùèë îòòóäà  ê íåìàëîìó îãîð÷åíèþ ñâîåé æåíû  õëåá è êàïëóíà.  Ïîäîæäè-êà,  îñòàíîâèë åãî Ìàéëç.  Íàì áû åùå âûïèâêè êàêîé, ÷òîáû åäà âêóñíåå êàçàëàñü. ß áû íå îòêàçàëñÿ îò áóòûëî÷êè ñëàâ-

íîé ìàëàãè. Áåìî, ñáåãàé-êà â Ìàëàãó äà ïðèíåñè ìíå áóòûëêó ëó÷øåãî âèíà èç ãóáåðíàòîðñêèõ çàïàñîâ. Ìåæ òåì áåäíàÿ æåíùèíà, áîÿñü, ÷òî îí âûäàñò åå ñàìó è åå ëþáîâíèêà, èñêðåííå æàëåëà, ÷òî Ìàéëç íå ïîïàë íà âèñåëèöó, ïðåæäå ÷åì ïðèéòè â èõ äîì. Îí æå, ïîìîë÷àâ íåìíîãî, êàê è ïðåæäå ìîëâèë:  Îòëè÷íî, Áåìî! Çàãëÿíè-êà çà òîò áîëüøîé ñóíäóê, õîçÿèí. Òîò çàãëÿíóë è íàøåë òàì áóòûëêó âèíà.  Íó à òåïåðü, Ìàéëç, ïðîøó ñàäèòüñÿ è îòâåäàòü ñîáñòâåííîãî óãîùåíèÿ,  îáðàòèëñÿ îí ê ãîñòþ.  Âèäèøü, æåíà,  ïðîäîëæàë îí, îáðàùàÿñü ê ñóïðóãå,  êàê ó÷åíûé ÷åëîâåê â ïîë÷àñà ìîæåò äîáûòü ñåáå æèðíîãî êàïëóíà è áóòûëêó ìàëàãè íà îáåä, è, ÷òî ñàìîå ãëàâíîå, áåñïëàòíî. Ñàäèñü, æåíà, ñ íàìè, åøü, ïåé è âåñåëèñü, çà âñå çàïëà÷åíî, ñïàñèáî Ìàéëçó. Îíà ñåëà, íî íå ìîãëà íè êóñêà ïðîãëîòèòü îò çëîñòè, à òîëüêî æåëàëà, ÷òîáû êàæäûé ïðîãëî÷åííûé èìè êóñîê âñòàâàë ó íèõ ïîïåðåê ãîðëà. Òî æå äóìàë è åå ïðåñòàðåëûé ëþáîâíèê, êîòî-

ðûé, ëåæà ïîä êðîâàòüþ, åäâà íå îáäåëàëñÿ îò ñòðàõà, òàê êàê âñå åùå æäàë, ÷òî Ìàéëç âîò-âîò ðàñêðîåò è åãî. Êîãäà îíè íàïèëèñü è íàåëèñü, õîçÿèí äîìà ïîæåëàë, ÷òîáû Ìàéëç ïîêàçàë åìó äóõà, êîòîðûé âñå ýòè ÿñòâà äîñòàâèë. Òîò ïðèòâîðèëñÿ, áóäòî åìó íå õî÷åòñÿ ýòîãî äåëàòü, è ñêàçàë, ÷òî ïîçâîëÿòü ÷åëîâåêó íåïðîñâåùåííîìó âèäåòü äóõà ïðîòèâíî çàêîíàì ìàãèè, íó äà ëàäíî, åìó îí ïîêàæåò. Íî òîëüêî, ïðåäóïðåäèë îí, íàäî áóäåò äâåðü îòêðûòü è äóõà âçàøåé ïðîãíàòü, èíà÷å ïîñëå îí áóäåò äîíèìàòü õîçÿåâ. À ÷òîáû îí íå èñïóãàëñÿ, äóõ ïðåäñòàíåò ïåðåä íèìè â îáëè÷üå îäíîãî èç ñîñåäåé. Õîçÿèí çàâåðèë, ÷òî â õðàáðîñòè åãî ñîìíåâàòüñÿ íå ñòîèò, ÷òî îí ãîòîâ ïîáèòü äóõà è ïðîãíàòü åãî âçàøåé.  äîêàçàòåëüñòâî ýòîãî âçÿë îí áîëüøóþ äóáèíó è âñòàë íàãîòîâå ó äâåðè. Ìàéëç ïîäîøåë ê êðîâàòè, ïîä êîòîðîé ëåæàë ñîñåä, è íà÷àë ïðîèçíîñèòü ñëîâà, êàê áû çàêëèíàÿ äóõà:

Íó-êà, Áåìî-íåïîñåäà, Â âèäå ñòàðèêà-ñîñåäà Ïåðåä íàìè ïîêàæèñü È èç äîìó âðàç êàòèñü.

Ëó÷øå âñòàíü, à òî, êëÿíóñü, Õóæå ïðèïóãíóòü áåðóñü.

Ñòàðèê, âèäÿ, ÷òî äðóãîãî âûõîäà íåò, ñòàë âûëåçàòü èç-ïîä êðîâàòè.  Âîò äóõ, êîòîðûé ïðèíåñ òåáå åäó. À òåïåðü ñäåðæè ñâîå ñëîâî è îòëóïè åãî êàê ñëåäóåò. Íà ÷òî õîçÿèí çàÿâèë:  ß ïðîòåñòóþ. Òâîé äóõ êàê äâå êàïëè âîäû ïîõîæ íà ñîñåäà Ñòàìïà, çóáîäåðà. Ðàçâå ýòî âîçìîæíî, ÷òîáû äóõè ïðèíèìàëè îáëè÷üå äðóãèõ ëþäåé? Óæî ÿ åãî íàó÷ó, êàê ïðèäåðæèâàòüñÿ ñîáñòâåííîãî îáëè÷üÿ.  Ñ ýòèìè ñëîâàìè íàïàë îí íà ñòàðèêà è ïðèíÿëñÿ òàê åãî îõàæèâàòü, ÷òî Ìàéëçó ïðèøëîñü èõ ðàñòàùèòü è âûòîëêàòü ñîñåäà. Ïîñëå ýòîãî, ââîëþ íàñìåÿâøèñü, óëåãëèñü îíè ïî êðîâàòÿì. Íî æåíà õîçÿèíà âñþ íî÷ü ãëàç íå ñîìêíóëà îò ãîðÿ, ÷òî ñ åå ñòàðûì ëþáîâíèêîì òàê äóðíî îáîøëèñü ïî åå âèíå.

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí ïîìîã ìîëîäöó æåíèòüñÿ íà ñâîåé çàçíîáóøêå, êîòîðóþ áðàò Áàíäæè õîòåë âûäàòü çà äðóãîãî, è î òîì, êàê âåñåëî áûëî íà ñâàäüáå Îäèí äæåíòëüìåí èç Îêñôîðäøèðà äîëãîå âðåìÿ áûë âëþáëåí â êðàñèâóþ äåâóøêó ïî èìåíè Ìèëëèñåíò. Äåâèöà ýòà îòâå÷àëà íà åãî ÷óâñòâî ñ òàêèì æå ïûëîì, ñ êàêèì îí åãî ðàñòî÷àë, òàê ÷òî ê èõ ñîâìåñòíîìó ñ÷àñòüþ íå áûëî íèêàêèõ ïðåïÿòñòâèé, êðîìå âîëè îòöà Ìèëëèñåíò, íè çà ÷òî íå æåëàâøåãî âûäàâàòü äî÷êó çàìóæ çà ýòîãî ÷åëîâåêà (õîòÿ â ïðîøëîì îí ïðèâåòñòâîâàë èõ ñîþç) ïî òîé ïðè÷èíå, ÷òî â óõàæåðû åãî äî÷åðè âûèñêàëñÿ îäèí ðûöàðü, êîòîðûé áûë íå ïðî÷ü íà íåé æåíèòüñÿ. Îäíàêî ðûöàðþ íèêàê íå óäàâàëîñü äîáèòüñÿ îò íåå ñîãëàñèÿ, òàê ñèëüíî îíà ëþáèëà ñâîåãî äæåíòëüìåíà. Ðûöàðü, âèäÿ, ÷òî åãî ÷óâñòâà îòâåðãíóòû, ïîøåë ê áðàòó Áàíäæè, ðàññêàçàë åìó î ñâîåé áåäå è ïîïðîñèë, çà èç-

ðÿäíóþ ìçäó, ïîìî÷ü ñîâåòîì èëè êîëäîâñòâîì çàâëàäåòü äåâèöåé. Áàíäæè (áóäó÷è ÷åëîâåêîì æàäíûì) îòâåòèë, ÷òî, ïî åãî ðàçóìåíèþ, äëÿ äîñòèæåíèÿ öåëè íåò íè÷åãî ëó÷øå, êàê âçÿòü äåâèöó è åå îòöà íà ïðîãóëêó â ýêèïàæå. Åñëè ðûöàðþ óäàñòñÿ äîáèòüñÿ èõ ñîãëàñèÿ íà ýòî, òî îí, Áàíäæè, ñâîèì êîëäîâñêèì èñêóññòâîì çàñòàâèò ëîøàäåé ïðèâåçòè èõ â ñòàðóþ ÷àñîâíþ, ãäå ñàì æå èõ òàéêîì è ïîâåí÷àåò. Ðûöàðü íàãðàäèë ìîíàõà çà ñîâåò, ïîîáåùàâ, ÷òî åñëè âñå âûéäåò òàêèì îáðàçîì, òî îí â äîëãó íå îñòàíåòñÿ, à ñàì îòïðàâèëñÿ ê îòöó äåâóøêè è ðàññêàçàë åìó îáî âñåì. Òîìó ñîâåò ïîíðàâèëñÿ, è îí âñòàâèë áåäíóþ äåâóøêó îòïðàâèòüñÿ ñ íèìè íà ïðîãóëêó. Êàê òîëüêî âñå òðîå ñåëè â ýêèïàæ, ëîøàäè ñàìè ïîíåñëè èõ ê ñòàðîé ÷àñîâíå, ãäå óæå îæèäàë áðàò Áàíäæè. Ïðè âèäå öåðêâè è ìîíàõà 6åäíàÿ äåâóøêà ïîíÿëà, ÷òî îáìàíóòà, è ëèøèëàñü ÷óâñòâ. Îòåö åå è ðûöàðü, óâèäåâ ýòî, î÷åíü îãîð÷èëèñü è ñòàëè, êàê ìîãëè, ïðèâîäèòü åå â ÷óâñòâî. Òåì âðåìåíåì âîçëþáëåííûé äåâóøêè ïðèøåë â äîì åå îòöà íàâåñòèòü Ìèëëèñåíò. Óñëûøàâ, ÷òî îíà âìåñòå ñ îòöîì è

åãî ñîïåðíèêîì îòïðàâèëàñü ïîãóëÿòü â ýêèïàæå, äæåíòëüìåí çàïîäîçðèë íå÷åñòíóþ èãðó è òóò æå êèíóëñÿ ê áðàòó Áýêîíó ñ ïðîñüáîé ïîìî÷ü åìó âåðíóòü âîçëþáëåííóþ, êîòîðàÿ, êàê îí îïàñàëñÿ, áåçâîçâðàòíî äëÿ íåãî ïîòåðÿíà. Áðàò Áýêîí, çíàÿ ïðîñèòåëÿ êàê áëàãîðîäíîãî äæåíòëüìåíà, ñæàëèëñÿ íàä íèì è, ÷òîáû íåìíîãî óñïîêîèòü åãî, ïîêàçàë åìó çåðêàëî, â êîòîðîì ìîæíî áûëî âèäåòü âñå, ÷òî ïðîèñõîäèò íà ðàñ, ñòîÿíèè ïÿòèäåñÿòè ìèëü âîêðóã. Äæåíòëüìåí âçãëÿíóâ â çåðêàëî, òóò æå óâèäàë Ìèëëèñåíò êîòîðóþ áðàò Áàíäæè óæå ãîòîâèëñÿ ïîâåí÷àòü ñ ðûöàðåì. Óâèäåâ ýòî, îí îòïðÿíóë îò çåðêàëà ñ êðèêîì, ÷òî ïðèøëà åãî ïîãèáåëü, èáî, ïîòåðÿâ ëþáîâü, îí íåñîìíåííî ïîòåðÿåò è æèçíü. Ìîíàõ íà÷àë åãî óòåøàòü, ïîîáåùàâ, ÷òî ñóìååò ïðåäîòâðàòèòü ýòîò áðàê. Ñ ýòèìè ñëîâàìè óñåëñÿ ìîíàõ íà âîëøåáíûé ñòóë, ïîñàäèë äæåíòëüìåíà ñåáå íà êîëåíè, è îíè âìåñòå ïîíåñëèñü ïî âîçäóõó ïðÿìî ê ìåñòó âåí÷àíèÿ. Êîãäà îíè ïîÿâèëèñü òàì, áðàò Áàíäæè óæå ñîåäèíÿë ðóêè ìîëîäûõ ëþäåé. Òîãäà Áýêîí ïåðâûì äåëîì ëèøèë åãî äàðà ðå÷è, òàê ÷òî ìîíàõ è ñëîâà íå ìîã

ïðîèçíåñòè. Çàòåì íàïóñòèë îí â ÷àñîâíþ òàêîãî òóìàíó, ÷òî íè îòåö íå âèäåë ñâîåé äî÷åðè, íè îíà åãî, íè ðûöàðü èõ îáîèõ; ïîòîì âçÿë Ìèëëèñåíò çà ðóêó è ïîäâåë ê òîìó ÷åëîâåêó, êîòîðîãî îíà ëþáèëà. Îíè îáà ïðîëèâàëè ñëåçû, îòòîãî ÷òî ñòîëü ñ÷àñòëèâî âñòðåòèëèñü âíîâü, è áëàãîäàðèëè áðàòà Áýêîíà. Áðàò Áýêîí áûë î÷åíü äîâîëåí, âèäÿ âçàèìíîå ñîãëàñèå äâóõ âëþáëåííûõ, è ïîâåí÷àë èõ òóò æå, íà ïîðîãå ÷àñîâíè, ïîêà îòåö Ìèëëèñåíò, áðàò Áàíäæè è ðûöàðü áðîäèëè â òóìàíå â ïîèñêàõ âûõîäà. Ïîæåíèâ èõ, îí âåëåë èì ïîéòè â ñîñåäíþþ äåðåâíþ è ñíÿòü òàì äîìèê, à ñàì ïîîáåùàë ïðèñëàòü ñâîåãî ñëóãó ñ äåíüãàìè. (Èáî äæåíòëüìåí îêàçàëñÿ íå ïðè äåíüãàõ, à äî äîìà åìó áûëî äàëåêî.) Òàê îíè è ñäåëàëè. Âå÷åðîì ïîñëàë ìîíàõ ê íèì Ìàéëçà ñ äåíüãàìè, à îòöà äåâóøêè, ðûöàðÿ è Áàíäæè äî ñëåäóþùåãî ïîëóäíÿ ïðîäåðæàë â ÷àñîâíå. Äæåíòëüìåí è åãî ìîëîäàÿ æåíà óñòðîèëè â òîò âå÷åð â äåðåâíå áîëüøîé ïèð ïî ñëó÷àþ ñâîåé ñâàäüáû è ïðèãëàñèëè íà íåãî âñåõ æèòåëåé. Âñåãî íà òîì ïèðó áûëî âäîñòàëü, íå õâàòàëî òîëüêî

ìóçûêè, î ÷åì õîçÿåâà è ãîñòè ñèëüíî ñîêðóøàëèñü. Íî áðàò Áýêîí (õîòÿ åãî íà òîì ïèðó è íå áûëî) ñóìåë è ýòó íóæäó óäîâëåòâîðèòü. Ïîñëå òîãî êàê ïðèãëàøåííûå ïîäíÿëèñü èç-çà ñòîëîâ, ñëó÷èëîñü ÷óäî, ïîäîáíîãî êîòîðîìó íèêîãäà â äåðåâíå íå âèäàëè. Ñíà÷àëà ñëàäêî çàïåëè ñêðèïêè, ïîòîì ê íèì ïðèñîåäèíèëèñü òðóáû è ôëåéòû, è òóò æå ïîÿâèëèñü òðè ìàëåíüêèå îáåçüÿíû è òðè áîëüøèå, êàæäàÿ ñ ôàêåëîì. Ñëåäîì çà íèìè øëè åùå øåñòü áîëüøèõ è øåñòü ìàëûõ îáåçüÿí, êàæäàÿ â ñòàðèííîì ïëàòüå. Ýòè øåñòü äà åùå øåñòü íà÷àëè âûäåëûâàòü ïåðåä ïóáëèêîé òàêèå óìîðèòåëüíûå êîëåíöà, ÷òî ãîñòè åäâà íå ïîìåðëè îò ñìåõà. Ñïëÿñàâ òàêèì îáðàçîì íåñêîëüêî òàíöåâ íà ñòàðèííûé ìàíåð, ïðèâåòñòâîâàëè îíè ìîëîäîæåíîâ, ïîæåëàëè èì ñ÷àñòüÿ è ñ ïîêëîíàìè óäàëèëèñü. Ãîñòè ñòàëè ãàäàòü, îòêóäà âçÿëîñü òàêîå ÷óäî. Íî æåíèõ ñðàçó ïîíÿë, ÷òî ýòî áðàò Áýêîí ïðèâåòñòâóåò è áëàãîñëîâëÿåò òàêèì íåîáû÷íûì îáðàçîì èõ ñîþç ïðè ïîìîùè ñâîåãî èñêóññòâà. Êîãäà âñå çàêîí÷èëîñü, æåíèõ è íåâåñòà óäàëèëèñü â ñïàëüíþ, è òàì èñïîëíèëîñü âñå, î ÷åì îíè äàâíî ìå÷òàëè. Íà ñëåäóþùèé äåíü

äæåíòëüìåí ñ ìîëîäîé æåíîé âåðíóëñÿ ê ñåáå äîìîé. Îí íàãðàäèë æèòåëåé ñâîåãî ãîðîäà òàêèì êîëè÷åñòâîì äåíåã, ÷òî òå âûøëè âñòðå÷àòü ìîëîäîæåíîâ è ïîëîâèíó ïóòè íåñëè èõ íà ðóêàõ. Áûë òàì è Ìàéëç. Ñòàðàÿñü çà ñåáÿ è çà ñâîåãî õîçÿèíà, îïðîêèíóë îí ñòîëüêî êðóæåê, ÷òî ïîòîì òðè äíÿ íå ìîã ïðîòðåçâèòüñÿ. Ñîáðàâøèñü â îáðàòíûé ïóòü, ñïåë îí ÷åñòíîé êîìïàíèè íà ïðîùàíèå ïåñåíêó íà ìîòèâ ¾À êàê áûë ÿ ñêðèïà÷îì¿:

Ñëûõàëè ëü âû, ñëûõàëè ëü âû, Êàê óòðîì ïîñëå ñâàäüáû Ïîâåç ìîëîäóøêó æåíèõ Ïðî÷ü â ñâîé ðîäèìûé Òâàéâåð! Ñòîëû óæ íàêðûëè, âåíêè ñïëåëè  Îáû÷àé òû íàø íå ïîðî÷ü; Íî ãîðå òåáå, êîëü íà êëÿ÷å ñèäèøü,  Ñî ñâàäüáû âåñåëîé ïðî÷ü! Â

ïóòè

ñêðèïà÷è

íàì

ïîâñòðå÷àëèñü

È òóò æå, çàáàâû ðàäè, Ïîäíÿëè øóì è âåñåëûé ãàì È âìåñòå ïîì÷àëèñü â Òâàéâåð! Âî âñåì ïðèõîäå íèêòî íå ïàõàë  äåíü ìîëîäåöêîé ñâàäüáû, À êàæäûé ÷åòâåðêó êîíåé çàïðÿãàë È åõàë ñ ìèëîé â Òâàéâåð! Ëàêåé áûë ïðîâîðåí è ýëü öåäèë, Ñëóæàíêè â äîìó ïðèáèðàëèñü; Ñòàðèê äâîðåöêèé ìíå êðóæêó íàëèë, Ýõ, ñëàâíî ìû óãîùàëèñü! Êóçíåö ãîðîäñêîé íàïèëñÿ òàê, ×òî, êëÿñòüñÿ ãîòîâ íà êíèãå, Õîòü áûë îí â êóçíå÷íîì äåëå ìàñòàê, Âèäåë â òîò äåíü ëèøü ôèãè. Ïóíø ïðèãîòîâëåí áûë äëÿ äàì, Æåìàííèöû åñòü îòêàçàëèñü, È

êàæäûé

ìîæåò

ïðåäñòàâèòü

ñàì, Êàê ñëàâíî îíè íàëèçàëèñü.

Ãîñòè ïîáëàãîäàðèëè Ìàéëçà çà ïåñåíêó è îòïðàâèëè åãî äîìîé. Äîìà õîçÿèí ñïðîñèë, ãäå ýòî îí ïðîïàäàë òàê äîëãî. Ñëóãà îòâåòèë, ÷òî áûë íà ñâàäüáå.  Ýòî ÿ çíàþ,  ãîâîðèò Áýêîí,  à òàêæå âåäîìî ìíå, ñêîòèíà, ÷òî òû áûâàë ïüÿí êàæäûé äåíü. Íà ÷òî ñëóãà îòâå÷àë åìó ñëåäóþùèì îáðàçîì:  Ýòî ñàìîå õóäøåå, ÷òî âû ìîæåòå îáî ìíå ñêàçàòü, õîçÿèí, äà è òî, êàê æå áåäíîìó ÷åëîâåêó íå áûòü ïüÿíûì, êîëè âûïüåò ëèøíþþ êðóæêó! ó áîãàòûõ-òî îíî, ïîíÿòíîå äåëî, íå òàê.  À êàê æå ó áîãàòûõ?  Ýòî ÿ âàì ñåé÷àñ ðàññêàæó â íåñêîëüêèõ ñëîâàõ,  ìîëâèë Ìàéëç.

Êîãäà çàêîííèêà òîøíèò, Ìîíàõà ëèøü ñëåãêà ìóòèò, Áåäíÿê â áåñ÷óâñòâèè ëåæèò,  À âñå îäíà çàðàçà.  Íî-íî, ñóäàðü,  îòâå÷àë åìó áðàò Áýêîí,  ÷òîáû ÿ áîëüøå îá ýòîé çàðàçå íå ñëûøàë, íå òî

ïðîïèøó òåáå òàêîãî êèñëîãî ñîóñó, ÷òî âñå òâîå ìÿñî èñïîð÷ó. Òàê áðàò Áýêîí ïîìîã äâóì áåäíûì ëþáîâíèêàì, êîòîðûå â ñêîðîì âðåìåíè âåðíóëè ðàñïîëîæåíèå îòöà íåâåñòû è æèëè ñ òåõ ïîð â ñ÷àñòüå è ðàäîñòè. ßçûê áðàòà Áàíäæè îïÿòü ðàçâÿçàëñÿ, è îíè ñ Áýêîíîì ñíîâà ñòàëè äðóçüÿìè.

Î òîì, êàê ïîâñòðå÷àëèñü Âàíäåðìàñò è áðàò Áàíäæè, è êàê ñòàðàëèñü îíè äðóã äðóãà ïðåâçîéòè â ìàãèè, è îá èõ ñìåðòè Âàíäåðìàñò, ñ÷èòàÿ, ÷òî áðàò Áýêîí óìåð, ïðèåõàë â Àíãëèþ è â Êåíòå ïîâñòðå÷àëñÿ ñ áðàòîì Áàíäæè. Ïàìÿòóÿ îá óíèæåíèè, êîòîðîå îí ïðåòåðïåë îò Áýêîíà, íåìåöêèé ÷àðîäåé íå æàëîâàë òàêæå è Áàíäæè, ïîñåìó âçÿë îí èç êîíþøíè åãî ëîøàäü, à âìåñòî íåå îñòàâèë äóõà â âèäå êîíÿ. Íàóòðî âñòàë áðàò Áàíäæè, ñåë íà äóõà, äóìàÿ, ÷òî ýòî åãî ëîøàäü, è ïîåõàë. Ïî ïóòè íóæíî åìó

áûëî ïåðåñå÷ü íåáîëüøóþ ðå÷êó. Íà ñåðåäèíå åå äóõ ïîä íèì ðàñòàÿë, è áðàò Áàíäæè óïàë â âîäó. Ìîêðûé äî íèòêè, âåðíóëñÿ îí íà ïîñòîÿëûé äâîð. Âàíäåðìàñò, êîòîðûé óæå ïîäæèäàë åãî ó äâåðåé, ñïðîñèë:  Ðàçâå â ýòî âðåìÿ ãîäà êóïàþòñÿ? Íà ýòî Áàíäæè îòâå÷àë, ÷òî áóäü ïîä íèì ñòîëü æå äîáðûé êîíü, êàê òîò, íà êîòîðîì áðàò Áýêîí îòïðàâèë åãî â Ãåðìàíèþ, òî îí îñòàëñÿ áû ñóõ. Òóò Âàíäåðìàñò ïðèêóñèë ÿçûê è, íè ñëîâà áîëüøå íå ãîâîðÿ, âîøåë â òðàêòèð. Áàíäæè ðåøèë, ÷òî ïîñ÷èòàåòñÿ ñ íèì, è èçìûñëèë âîò ÷òî. Âàíäåðìàñòó ñèëüíî ïðèãëÿíóëàñü â ýòîì äîìå îäíà äåâóøêà, êîòîðóþ îí ïûòàëñÿ çàâîåâàòü è ëþáîâüþ, è äåíüãàìè, è ùåäðûìè ïîñóëàìè. Áàíäæè îá ýòîì ïðîçíàë è ïîäîñëàë åìó äóõà â îáðàçå òîé ñàìîé äåâóøêè. Íåìåö, óâåðåííûé, ÷òî ïåðåä íèì íàñòîÿùàÿ äåâèöà, íàçíà÷èë äóõó ñâèäàíèå ó ñåáÿ â êîìíàòå, íàäåÿñü íàêîíåö-òî íàñëàäèòüñÿ åþ âïîëíå. Íî ðàäîñòü åãî ñêîðî ñìåíèëàñü ïå÷àëüþ, à ñìåëûå ìå÷òû ïðåâðàòèëèñü â äóðíîé ñîí íàÿâó. Áðàò Áàíäæè ïîñòåëèë åìó òàêóþ ïðîñòûíêó, êîòîðàÿ, êàê òîëüêî Âàíäåðìàñò óñòðî-

èëñÿ íà íåé ñ äóõîì, òóò æå âçìûëà â âîçäóõ, îòíåñëà åãî ê áëèæàéøåìó ïðóäó è òàì ñáðîñèëà. Òàê áû è óòîï ÷àðîäåé, íå áóäü îí èñêóñíûì ïëîâöîì. Îí ñêîðî âûáðàëñÿ èç ïðóäà è âñòðÿõíóëñÿ, ñëîâíî ñïàíèåëü. Îäíàêî íàéòè äîðîãó íà ïîñòîÿëûé äâîð îêàçàëîñü íåëåãêî, è îò ïðîñòóäû åãî ñïàñëà òîëüêî áûñòðàÿ õîäüáà. Íà ñëåäóþùèé äåíü, äîáðàâøèñü äî òðàêòèðà, ïîâñòðå÷àë îí áðàòà Áàíäæè, êîòîðûé ñïðîñèë åãî:  Íó ÷òî, êàê äåâóøêà? Òîò îòâåòèë:  Õîðîøà, è òåáå òàêóþ æåëàþ. Íà ýòî ìîíàõ çàÿâèë, ÷òî åãî ñàí çàïðåùàåò åìó âñòóïàòü â êîíòàêò ñ ëþáîþ, à ïîòîìó äåðæèò îí èõ òîëüêî äëÿ ñâîèõ äðóçåé. Òàê îíè ïðîäîëæàëè äðóã äðóãà èçâîäèòü è îáèäíûìè ñëîâàìè, è ïàêîñòíûìè äåëàìè. Îäíàæäû Âàíäåðìàñò, æåëàÿ ñäåëàòü Áàíäæè ãàäîñòü, âûçâàë åãî â ïîëå, íî íå äëÿ òîãî, ÷òîáû äðàòüñÿ íà ìå÷àõ èëè êèíæàëàõ èëè íà îäíèõ òîëüêî ðàïèðàõ ëèáî ñðàçèòüñÿ â ìåòàíèè íîæåé, à äëÿ òîãî, ÷òîáû ïîñîñòÿçàòüñÿ â ñàìîì ñòðàøíîì è òåìíîì èç èñêóññòâ  â èñêóññòâå ìàãèè  è âûÿñíèòü, êòî æå èç

íèõ óìíåé è ó êîãî áîëüøå âëàñòè íàä äüÿâîëîì. Áàíäæè ïðèíÿë åãî âûçîâ. Âçÿëè îíè ïðåäìåòû, íåîáõîäèìûå äëÿ êîëäîâñòâà, è ïîøëè â ïîëå. Òàì îíè íà÷åðòèëè ñåáå ïî êðóãó ôóòàõ â ñòà äðóã îò äðóãà, è ïîñëå íåêîòîðûõ öåðåìîíèé Âàíäåðìàñò ïðèñòóïèë ê äåëó. Âûçâàë îí ñâîèì êîëäîâñòâîì îãðîìíîãî äðàêîíà, êîòîðûé æåã êðóã áðàòà Áàíäæè îãíåì òàê, ÷òî òîò ãîòîâ áûë óæå ðàñòàÿòü. Ìîíàõ ïûòàë ÷àðîäåÿ äðóãîé ñòèõèåé: îí âûçâàë ìîðñêîå ÷óäîâèùå, êîòîðîå óáèë Ïåðñåé, ÷òîáû îñâîáîäèòü Àíäðîìåäó. Ýòî ÷óäîâèùå ìåòàëîñü âîêðóã Âàíäåðìàñòà, èçðûãàÿ òàêèå ïîòîêè âîäû, ÷òî òîò åäâà íå óòîíóë. Òåì âðåìåíåì áðàò Áàíäæè âûçâàë äóõ, ïîäîáíûé ñâÿòîìó Ãåîðãèþ, è òîò äðàêîíà óáèë. Âàíäåðìàñò ïîñëåäîâàë åãî ïðèìåðó è âûçâàë Ïåðñåÿ, êîòîðûé ñïðàâèëñÿ ñ ìîðñêèì çâåðåì. Òàê îáà ÷àðîäåÿ îïàñíîñòåé èçáåãëè. Íî íà ýòîì íå óäîâëåòâîðèëèñü îíè ïðîâåðü êîé ñâîèõ ñïîñîáíîñòåé, à ïðîäîëæàëè êîëäîâàòü äàëüøå è âûçâàëè êàæäûé åùå ïî îäíîìó äóõó, Áàíäæè âëîæèë â ñâîåãî âñþ äîñòóïíóþ åìó ñèëó, ÷òîáû îäîëåòü Âàíäåðìàñòà. Äóõ îáåùàë ïî-

ìî÷ü ìîíàõó, åñëè òîò äàñò åìó òðè êàïëè êðîâè èç ëåâîé ðóêè, è ïðèãðîçèë, ÷òî åñëè îí êðîâè ïîæàëååò, òî ïîáåäà áóäåò çà Âàíäåðìàñòîì. Òî æå ñàìîå ñêàçàë Âàíäåðìàñòó è âûçâàííûé èì äóõ. Íà ýòî òðåáîâàíèå îáà ñîïåðíèêà ñîãëàñèëèñü, íî äüÿâîë ïåðåõèòðèë èõ îáîèõ. Îòäàâ òðåáóåìóþ êðîâü, ïðîäîëæàëè îíè êîëäîâàòü. Ñíà÷àëà Áàíäæè âûçâàë Àõèëëåñà ñ ãðåêàìè, êîòîðûå ïðèñòóïèëè ê Âàíäåðìàñòó è ñòàëè åìó ãðîçèòü. Òîãäà íåìåö ïîäíÿë Ãåêòîðà è òðîÿíöåâ, è îíè çàùèòèëè åãî îò ãðåêîâ. Ðàçãîðåëàñü òóò ìåæäó ãðåêàìè è òðîÿíöàìè âåëèêàÿ áèòâà è ïðîäîëæàëàñü äîëãîå âðåìÿ. Íàêîíåö Ãåêòîð ïàë, è òðîÿíöû îòñòóïèëè. Ðàçðàçèëàñü òîãäà óæàñíàÿ áóðÿ, ñ ãðîìîì è ìîëíèÿìè, è äâîå âîëøåáíèêîâ ïîæàëåëè, ÷òî îêàçàëèñü â ïîëå â òàêîå íåíàñòíîå âðåìÿ. Íî ïîçäíî áûëî æàëåòü, íàñòàëî âðåìÿ ïëàòèòü äüÿâîëó çà òå çíàíèÿ, êîòîðûå îí èì äàë, èáî îí íå æåëàë áîëüøå æäàòü, íî, çàñòèãíóâ èõ çà íåïîòðåáíûì äåëîì, ëèøèë îáîèõ æèçíè. Êîãäà áóðÿ óòèõëà  à æèòåëè áëèçëåæàùèõ ãîðîäîâ ñèëüíî íàïóãàëèñü,  ãîðîæàíå íàøëè â ïîëå òåëà Âàíäåðìàñòà è Áàíäæè, áåçäûõàííûå

è ñòðàííî îïàëåííûå îãíåì. Îäíîãî ïîõîðîíèëè ïî õðèñòèàíñêîìó îáðÿäó èç óâàæåíèÿ ê åãî ñàíó, äðóãîãî ïîòîìó, ÷òî îí áûë ÷óæåçåìåö. Òàê çàêîí÷èëàñü æèçíü äâóõ âåëèêèõ âîëøåáíèêîâ.

Î òîì, êàê Ìàéëç õîòåë íàêîëäîâàòü äåíüæàò, äà ñëîìàë íîãó ñî ñòðàõó Îäíàæäû Ìàéëç óâèäåë, ÷òî êàáèíåò åãî õîçÿèíà îòêðûò, è óòàùèë îòòóäà ìàãè÷åñêóþ êíè-ãó. Êíèãà åìó ïîíàäîáèëàñü, ÷òîáû íàêîëäîâàòü äåíåã. Îí âèäåë, ÷òî ó õîçÿèíà çîëîòà ïðåäîñòà-òî÷íî, è õîòåë äëÿ ñåáÿ òîãî æå è ïîòîìó ðåøèë ïîòðåâîæèòü äåìîíîâ. Ïîäóìàëîñü åìó, ÷òî ëó÷øå áû íàéòè äëÿ ýòîé öåëè ìåñòå÷êî ïîñïîêîéíåå. Çàëåç îí íà êðûøó è íà÷àë òàì ÷èòàòü. Íå óñïåë ïðî÷åñòü íåñêîëüêèõ ñòðîê, êàê ÿâèëñÿ åìó äüÿâîë, ñòðàøíûé-ïðåñòðàøíûé, è ñïðàøèâàåò:  ×åãî òåáå íàäîáíî? Ìàéëç ñî ñòðàõó ñëîâà âûìîëâèòü íå ìîæåò,

òðÿñåòñÿ êàê îñèíîâûé ëèñò. Äüÿâîë, óâèäåâ Ìàéëçà â òàêîì ñòðàõå, çàõîòåë åãî åùå ñèëüíåå íàïóãàòü, óñòðîèë áóðþ è íà÷àë øâûðÿòü ïëàìÿ â ðàçíûå ñòîðîíû. Ìàéëç ñî ñòðàõó ñèãàíóë ñ êðûøè è ñëîìàë ñåáå íîãó. Áðàò Áýêîí, óñëûøàâ øóì, òóò æå ïðèáåæàë è âèäèò: ñëóãà åãî Ìàéëç ëåæèò íà çåìëå, à íà êðûøå äîìà ñèäèò äüÿâîë è êèäàåòñÿ îãíåì. Ïðåæäå âñåãî îòîñëàë îí äüÿâîëà îáðàòíî â ïðåèñïîäíþþ, ïîòîì ïîäîøåë ê ñëóãå è ñïðàøèâàåò:  Êàê æå òåáÿ óãîðàçäèëî ñëîìàòü íîãó? Òîò îòâåòèë, ÷òî âî âñåì âèíîâàò äüÿâîë: îí, ìîë, åãî íàïóãàë è çàñòàâèë ñ êðûøè ïðûãíóòü.  À ÷òî òû òàì äåëàë?  ñïðàøèâàåò åãî îïÿòü õîçÿèí.  Õîòåë íàêîëäîâàòü äåíåã, ñýð,  îòâå÷àë Ìàéëç.  Íî âîò ñëîìàë íîãó, è ïðèäåòñÿ ìíå òåïåðü, âàøà ìèëîñòü, âçàéìû ó âàñ ïðîñèòü íà ëå÷åíèå, åñëè âû íàäî ìíîé ñæàëèòåñü. Áýêîí åìó ãîâîðèò:  Ñêîëüêî ðàç ÿ òåáå çàïðåùàë ðûòüñÿ â ìîèõ êíèãàõ, à òû îïÿòü çà ñâîå! Áåðåãèñü ñâÿçû-

âàòüñÿ ñ äüÿâîëîì: òîò, êòî ñëîìàë òåáå íîãó, â ñëåäóþùèé ðàç è øåþ çàïðîñòî ñâåðíóòü ìîæåò. Òåïåðü ÿ òåáÿ ïðîùàþ, çà ñâîþ äåðçîñòü òû óæå ïîïëàòèëñÿ ñëîìàííîé íîãîé. À âìåñòî òîãî ÷òîáû ïðîëîìèòü òåáå åùå è ãîëîâó, ëó÷øå äàì äåíåã íà ëå÷åíèå.  È îòïðàâèë åãî ê õèðóðãó.

Î òîì, êàê äâà ìîëîäûõ äæåíòëüìåíà, êîòîðûå ïðèøëè ê áðàòó Áýêîíó óçíàòü, êàê ïîæèâàþò èõ îòöû, óáèëè äðóã äðóãà, è î òîì, êàê áðàò Áýêîí ñ ãîðÿ ðàçáèë çåðêàëî, â êîòîðîì ìîæíî áûëî âèäåòü âñå, ÷òî ïîæåëàåøü, íà ïÿòüäåñÿò ìèëü â îêðóãå Ïðåæäå óæå ãîâîðèëîñü î òîì, ÷òî ó áðàòà Áýêîíà áûëî çåðêàëî, èñêëþ÷èòåëüíàÿ ïðèðîäà êîòîðîãî áûëà òàêîâà, ÷òî âñÿêèé ìîã óâèäåòü â íåì,

÷òî ïîæåëàåò, íà ïÿòüäåñÿò ìèëü â îêðóãå. Ýòèì çåðêàëîì äîñòàâèë îí ìíîãî óäîâîëüñòâèÿ ðàçíûì ëþäÿì. Òàê, îòöû ÷àñòî ïðèõîäèëè âçãëÿíóòü, êàê âåäóò ñåáÿ â èõ îòñóòñòâèå äåòè, äåòè æå ïðèõîäèëè ñïðàâèòüñÿ î çäîðîâüå ðîäèòåëåé. Îäèí ïðèÿòåëü èíòåðåñîâàëñÿ, êàê ïîæèâàåò äðóãîé, âðàãè øïèîíèëè äðóã çà äðóãîì. Ñëîâîì, ëþäè ñõîäèëèñü ê ÷óäåñíîìó çåðêàëó èçäàëåêà. Ïðèøëè îäíàæäû ê ìîíàõó äâà ìîëîäûõ äæåíòëüìåíà, äåòè äåðåâåíñêèõ ñêâàéðîâ, ÷òî æèëè ïî ñîñåäñòâó, äàáû óâèäåòü â çåðêàëå, êàê ïîæèâàþò èõ îòöû. Îí, íèêîãäà íå æàëåâøèé ñâîåãî èñêóññòâà äëÿ ëþäåé, ïîçâîëèë èì çàãëÿíóòü â çåðêàëî. Òàì îáà íåìåäëåííî óâèäåëè òî, ÷òî. æåëàëè, îäíàêî çàïëàòèòü çà ýòî èì ïðèøëîñü æèçíüþ, à êàê òàêîå ñëó÷èëîñü, âû ñåé÷àñ è óçíàåòå. Îòöû ýòèõ äâóõ äæåíòëüìåíîâ â îòñóòñòâèå ñûíîâåé ñäåëàëèñü çàêëÿòûìè âðàãàìè. Íåíàâèñòü ìåæäó íèìè äîñòèãëà òàêèõ ïðåäåëîâ, ÷òî, ãäå áû îíè íè ïîâñòðå÷àëèñü, äåëî äîõîäèëî íå òîëüêî äî îñêîðáëåíèé, íî è äî óäàðîâ. Ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî â òîò ñàìûé ìîìåíò, êîãäà ñûíîâüÿ èõ ñêëîíèëèñü íàä çåðêàëîì, âîïðîøàÿ î çäîðî-

âüå ðîäèòåëåé, òå ñîøëèñü âðóêîïàøíóþ. Ñûíîâüÿ, óâèäåâ ýòî, íå çíàëè, ÷òî è ñêàçàòü, èáî âñåãäà áûëè õîðîøèìè äðóçüÿìè, à òîëüêî îáìåíèâàëèñü ãíåâíûìè âçãëÿäàìè. Íàêîíåö îäèí èç îòöîâ óïàë, à âòîðîé, èñïîëüçóÿ ïðåèìóùåñòâî ñâîåãî ïîëîæåíèÿ, âñòàë íàä íèì, ãîòîâÿñü íàíåñòè óäàð. Ñûí ïîâåðæåííîãî, íå â ñèëàõ áîëüøå ñäåðæèâàòüñÿ, çàÿâèë ñâîåìó äðóãó, ÷òî ñ åãî îòöîì îáîøëèñü íå ïî ñîâåñòè. Òîò åìó îòâå÷àë, ÷òî âñå áûëî ÷åñòíî. Òàê, ñëîâî çà ñëîâî, ðàçðóãàëèñü äâà äðóãà, è äî òîãî êðîâü ó îáîèõ âçûãðàëà, ÷òî ñõâàòèëèñü îíè çà êèíæàëû è ÷åðåç íåñêîëüêî ìèíóò óïàëè çàìåðòâî. Áðàò Áýêîí, âèäÿ, êàê îíè óïàëè, êèíóëñÿ áûëî ê íèì, äà ïîçäíî: îáà ëåæàëè áåçäûõàííûå. Ýòî ïðîèñøåñòâèå çàñòàâèëî åãî ñèëüíî ãîðåâàòü. Ðàññóäèâ, ÷òî â èõ ãèáåëè ïîâèííî çåðêàëî, âçÿë îí åãî â ðóêè è òàêèå ïðîèçíåñ ñëîâà:  Çëîñ÷àñòíûé Áýêîí, çëîñ÷àñòíûå òâîè çíàíèÿ, çëîñ÷àñòíàÿ òâîÿ ìóäðîñòü! Òâîå èñêóññòâî ñòàëî ïðè÷èíîé ãèáåëè ýòèõ ìîëîäûõ ëþäåé. Çàíèìàéñÿ ÿ, êàê è íàäëåæèò ìíå ïî ñàíó, ñâÿòûìè âåùàìè, íå áûëî áû ó ìåíÿ âðåìåíè íà èçãî-

òîâëåíèå ïðåìóäðûõ çåðêàë. Äóðíîå ýòî çåðêàëî, èáî ñòàëî îíî ïðè÷èíîé ñòîëü ñòðàøíîé òðàãåäèè. Áóäü â íåì ðàçóì, òðåïåòàëî áû îíî îò ìîåãî ãíåâà. Íî, ïîñêîëüêó ðàçóìà â íåì íåò, ÿ åãî óíè÷òîæó ñâîåé ðóêîé.  È ñ ýòèìè ñëîâàìè ðàçáèë îí óäèâèòåëüíîå çåðêàëî, ðàâíîãî êîòîðîìó âî âñåì ìèðå íå áûëî. Ïîêà îí ãîðåâàë, äîøëà äî íåãî âåñòü è î ñìåðòè áðàòà Áàíäæè è Âàíäåðìàñòà. Îò ýòîãî åãî ãîðå ñòàëî åùå ñèëüíåé, à ïå÷àëü âî ìíîãî ðàç ãëóáæå òàê ÷òî òðè äíÿ íå ïîêèäàë îí ñâîåé êîìíàòû è íå ïðèòðàãèâàëñÿ ê ïèùå.

Î òîì, êàê áðàò Áýêîí ñæåã âñå ñâîè ìàãè÷åñêèå êíèãè è ïîñâÿòèë ñåáÿ èçó÷åíèþ Áîæåñòâåííîãî, è î òîì, êàê îí ñòàë àíàõîðåòîì  òî âðåìÿ, ÷òî áðàò Áýêîí ïðîâåë â ñâîåé êîìíàòå, ïðåäàâàëñÿ îí ðàçíîãî ðîäà ðàçìûøëåíèÿì. Èíîãäà äóìàë îí î òùåòå âñÿêîãî èñêóññòâà è íà-

óêè. Èíîãäà âäðóã ïðèíèìàëñÿ ïðîêëèíàòü ñåáÿ çà òî, ÷òî çàíèìàëñÿ âåùàìè, ïðîòèâíûìè åãî ñàíó, à òàêæå âðåäíûìè äëÿ çäîðîâüÿ äóøè. Òîãäà ãîâîðèë îí, ÷òî ìàãèÿ ïðåâðàùàåò ÷åëîâåêà â äüÿâîëà. Èíîãäà îí ðàçìûøëÿë î Áîæåñòâåííîì è òîãäà âîñêëèöàë, ãíåâàÿñü íà ñåáÿ, ÷òî ñëèøêîì äîëãî ïðåíåáðåãàë ýòèìè çàíÿòèÿìè, ÷ðåçìåðíî óâëåêøèñü ìàãèåé. Èíîé ðàç ïðèíèìàëñÿ îí ðàçìûøëÿòü î êðàòêîñòè ÷åëîâå÷åñêîé æèçíè è æàëåòü, ÷òî èñïîëüçîâàë ñòîëü äðàãîöåííîå âðåìÿ òàê äóðíî. Òàê òåêëè åãî ìûñëè ïî îäíîìó è òîìó æå êðóãó, è âñÿêèé ðàç âîçâðàùàëñÿ îí ê ñâîèì ïðîøëûì çàíÿòèÿì è ïðîêëèíàë èõ. È âîò, ÷òîáû âåñü ìèð óçíàë î òîì, êàê èñêðåííå îí ðàñêàèâàåòñÿ â ñâîèõ ïðåæíèõ äåëàõ, ïîâåëåë Áýêîí ñëîæèòü áîëüøîé êîñòåð. Ïîòîì îí ïîñëàë çà ñâîèìè ìíîãî÷èñëåííûìè äðóçüÿìè, ó÷åíûìè è ïðî÷èìè è ïðîèçíåñ ïåðåä íèìè òàêóþ ðå÷ü:  Äîáðûå ìîè äðóçüÿ è ó÷åíûå êîëëåãè, âñå âû õîðîøî çíàåòå, ÷òî áëàãîäàðÿ ñâîåìó èñêóññòâó ïðîñëàâèëñÿ ÿ, êàê ìàëî êòî âî âñåì ìèðå. Î ñîòâîðåííûõ ìíîþ ÷óäåñàõ ãîâîðèò âñÿ Àíãëèÿ,

îò êîðîëÿ äî ïðîñòîëþäèíà. ß ðàçãàäàë çàãàäêè èñêóññòâà è ïðèðîäû è ïðåäñòàâèë ìèðó âåùè, ïîêîèâøèåñÿ â òàéíå ñî âðåìåí ñìåðòè Ãåðìåñà, ðåäêîãî è ãëóáîêîãî ôèëîñîôà. ß ïðîíèê â òàéíû çâåçä. Êíèãè, â êîòîðûõ ÿ íàïèñàë îáî âñåì ýòîì, ñ âíèìàíèåì ÷èòàþò íàèó÷åíåéøèå äîêòîðà  òàê ãëóáîêè âûñêàçàííûå â íèõ ñóæäåíèÿ. Ïîäîáíûì æå îáðàçîì ïðîíèê ÿ â òàéíû äåðåâüåâ, ðàñòåíèé è êàìíåé è ïîçíàë ðàçëè÷íûå ñïîñîáû èõ ïðèìåíåíèÿ. Îäíàêî âñå ìîè çíàíèÿ ÿ öåíþ êðàéíå ìàëî è æàëåþ, ÷òî íå îñòàëñÿ íåâåæäîé, íå çíàþùèì ñîâñåì íè÷åãî. Èáî âñå ýòè çíàíèÿ, êàê ÿ ïîñòèã, íå ïîìîãàþò ÷åëîâåêó ñäåëàòüñÿ ëó÷øå è äîáðåå, à ëèøü ñïîñîáñòâóþò ðîñòó åãî ãîðäûíè è ñàìîìíåíèÿ. ×òî äàëè ìíå çíàíèÿ òàéí ïðèðîäû? Òîëüêî îäíî: ïîòåðþ âûñøåãî çíàíèÿ, ïîòåðþ Áîæåñòâåííîãî ñâåòà, êîòîðûé íèñïîñûëàåò áëàãîäàòü ëó÷øåé ÷àñòè ÷åëîâå÷åñêîãî ñóùåñòâà. ß îáíàðóæèë, ÷òî âñå îáðåòåííûå ìíîþ çíàíèÿ ãíåòóò ê çåìëå ìîè ëó÷øèå ïîìûñëû. Íî ÿ óñòðàíþ ïðè÷èíó ýòîãî, êîòîðàÿ çàêëþ÷åíà âîò â ýòèõ êíèãàõ. ß ñîæãó èõ ïðÿìî çäåñü, ó âàñ íà ãëàçàõ.

Äðóçüÿ ñòàëè åãî óïðàøèâàòü ïîùàäèòü êíèãè, èáî â íèõ ñîäåðæàëèñü ñâåäåíèÿ, êîòîðûå ìîãëè ñîñëóæèòü ñëóæáó ïîñëåäóþùèì ïîêîëåíèÿì. Íî îí, íå ñëóøàÿ èõ, ïîáðîñàë êíèãè îäíó çà äðóãîé â êîñòåð, è òàê ïîãèáëà â îãíå ïðåìóäðîñòü ìèðà. Çàòåì èçáàâèëñÿ îí è îò äðóãîãî äîáðà: ÷àñòü ðàçäàë áåäíûì øêîëÿðàì è ïðî÷èì áåäíûì ëþäÿì, ñåáå íè÷åãî íå îñòàâèë. Ïîñëå ýòîãî ïîâåëåë îí ñäåëàòü êåëüþ â öåðêîâíîé ñòåíå, ãäå è ïðåáûâàë äî ñàìîé ñìåðòè. Òàì áðàò Áýêîí ìîëèëñÿ è ïðåäàâàëñÿ ðàçìûøëåíèÿì î Áîæåñòâåííîì, à òàêæå ñòàðàëñÿ âñåìè ìåðàìè îòâðàòèòü ëþäåé îò çàíÿòèé ìàãèåé. Òàê ïðîæèë îí â ñâîåé êåëüå äâà ãîäà, íèêóäà èç íåå íå âûõîäÿ. Åäó è ïèòüå ïîäàâàëè åìó â îêíî, è ñêâîçü òî æå îêíî ðàçãîâàðèâàë îí ñ òåìè, êòî èñêàë åãî îáùåñòâà. Ìîãèëó ñåáå îí âûðûë ñîáñòâåííûìè íîãòÿìè, â íåå è ïîëîæèëè åãî ïîñëå ñìåðòè. Òàêîâû áûëè æèçíü è ñìåðòü çíàìåíèòîãî ìîíàõà, êîòîðûé áîëüøóþ ÷àñòü ñâîåé æèçíè áûë çíàìåíèòûì âîëøåáíèêîì, à óìåð êàþùèìñÿ ãðåøíèêîì è àíàõîðåòîì.

ÆÈÇÍÜ ÐÎÁÅÐÒÀ ÄÜßÂÎËÀ, ïðîñëàâèâøåãîñÿ ñâîèìè ïîðîêàìè, îäíàêî íàçâàííîãî âïîñëåäñòâèè ñëóãîé Ãîñïîäà

Íàïå÷àòàíî íà Ôëèò-ñòðèò Âèíøíîì äå Âîðäîì Íà÷àëî æèçíè Ðîáåðòà Äüÿâîëà  ñòàðîäàâíèå âðåìåíà æèë â Íîðìàíäèè ãåðöîã, êîòîðîãî çâàëè Óáåðò. Ñëàâèëñÿ îí ñâîèìè áîãàòñòâàìè, ïðàâåäíîé æèçíüþ, ïî÷èòàë è áîÿëñÿ Ãîñïîäà ïðåâûøå âñåãî íà ñâåòå, ùåäðî ïîäàâàë íèùèì, ïðåâîñõîäèë äðóãèõ óìîì è ñïðàâåäëèâîñòüþ ñóæäåíèé, áûë èñòèííûì ðûöàðåì íà ïîëå áðàíè è â äðóãèõ ïðèìå÷àòåëüíûõ ïîñòóïêàõ. Íà Ðîæäåñòâî äîì ýòîãî ãåðöîãà â ãîðîäå Íàâåðí, ÷òî íà Ñåíå, áûë îòêðûò äëÿ âñåõ ëîðäîâ è çíàòíûõ ëþäåé Íîðìàíäèè. À ïîñêîëüêó ýòîò áëàãîðîäíûé ãåðöîã áûë íå æåíàò, òî âñå ëîðäû è áëàãîðîäíûå ãîñïîäà â îäèí ãîëîñ óìîëÿëè Óáåðòà âçÿòü ñåáå æåíó, ÷òîáû ðîä åãî è âïðåäü ïðîäîëæàëñÿ è ìíîæèëñÿ è ÷òîáû ïîñëå êîí÷èíû ãåðöîãà îñòàëñÿ çàêîííûé íàñëåäíèê âñåõ åãî âëàäåíèé. Íà ýòè ïðîñüáû îí îòâå÷àë òàê:  Ìèëîðäû, òî, ÷òî âû ïî÷èòàåòå äëÿ ìåíÿ áëàãîì, ÿ èñïîëíþ, íî ñ îäíèì óñëîâèåì. Åñëè

óæ âû òàê õîòèòå, ÷òîáû ÿ æåíèëñÿ, òî íàéäèòå ìíå òàêóþ Æåíó, êîòîðàÿ áûëà áû ìíå ðîâíåé, èáî, ñëó÷èñü ìíå íà÷àòü óõàæèâàòü çà îñîáîé áîëåå áëàãîðîäíîé êðîâè, ÷åì ÿ, ýòî áóäåò íåïðàâèëüíî; åñëè æå ÿ5 æåíþñü íà äåâóøêå èç ñåìüè ìåíåå áëàãîðîäíîé, ÷åì ìîÿ, òî îïîçîðþ òåì ñàìûì è ñåáÿ, è ñâîþ ðîäîñëîâíóþ. À ïîòîìó ÿ äóìàþ, ÷òî ëó÷øå óæ ìíå îñòàâàòüñÿ õîëîñòûì, ÷åì ñîâåðøèòü ïîñòóïîê, êîòîðûé áóäåò ìíå íå ê ÷åñòè è â êîòîðîì ÿ ñòàíó ïîòîì ðàñêàèâàòüñÿ. Êîãäà áëàãîðîäíûå ëîðäû, ñîáðàâøèåñÿ â äîìå ãåðöîãà, óñëûøàëè òàêèå ñëîâà, îíè êðåïêî ïðèçàäóìàëèñü. Íî òóò âñòàë îäèí ìóäðûé áàðîí è îòâå÷àë ãåðöîãó òàê:  Ìèëîðä, òû ãîâîðèøü ìóäðî, êàê è ïîäîáàåò áëàãîðîäíîìó ïðèíöó, íî, åñëè òâîåìó âûñî÷åñòâó óãîäíî áóäåò âûñëóøàòü ìîþ ðå÷ü, ÿ ðàññêàæó òåáå îá îäíîé ìîëîäîé îñîáå, óñëûøàòü î êîòîðîé òåáå áóäåò ïðèÿòíî è ïîñâàòàòü åå ñåáå â æåíû íå ñòûäíî. Îòâå÷àë åìó ãåðöîã:  Ðàññêàæè æå ìíå, êòî îíà òàêàÿ.  Áëàãîðîäíûé ëîðä,  ïðîäîëæàë áàðîí, 

ó ãåðöîãà Áóðãóíäñêîãî åñòü äî÷ü, ïðåâîñõîäÿùàÿ äðóãèõ ìîëîäûõ äåâèö êðàñîòîé, âîñïèòàííîñòüþ, õîðîøèìè ìàíåðàìè è áëàãîíðàâèåì. Åå òû ìîæåøü âçÿòü â æåíû, åñëè ïðèäåòñÿ îíà òåáå ïî íðàâó, è íèêîãî íå íàéäåòñÿ, êòî âîçðàæàë áû ïðîòèâ ýòîãî áðàêà

Íà ýòî ãåðöîã îòâå÷àë, ÷òî ìîëîäàÿ äåâèöà åìó ïî äóøå è ÷òî áàðîí è âïðÿìü ïîäàë õîðîøèé è ìóäðûé ñîâåò.  ñêîðîì âðåìåíè ïîïðîñèë îí ðóêè äåâóøêè ó åå îòöà, ãåðöîãà Áóðãóíäñêîãî, êîòîðûé ñ óäîâîëüñòâèåì äàë ñâîå ñîãëàñèå. È ñûãðàëè îíè ñâàäüáó, áîëüøóþ è ïûøíóþ, êàê è ïîäîáàåò äâóì áëàãîðîäíûì ñåìåéñòâàì, äà òàêóþ äëèííóþ, ÷òî äîëãî ðàññêàçûâàòü.

Êàê ãåðöîã Íîðìàíäñêèé ñ áîëüøèì ïî÷åòîì ïðèâåç ïîñëå ñâàäüáû ñâîþ æåíó, äî÷ü ãåðöîãà Áóðãóíäñêîãî, â Ðóàí, ÷òî â Íîðìàíäèè Ïîñëå òîãî êàê óïîìÿíóòûé ãåðöîã æåíèëñÿ íà âûøåîçíà÷åííîé ëåäè, ïðèâåç îí åå âìåñòå ñ áîëüøîé êîìïàíèåé ðûöàðåé, áàðîíîâ è ïðèäâîðíûõ äàì, ñ òðèóìôîì è ñëàâîé, â íîðìàíäñêóþ çåìëþ, â ãîðîä Ðóàí, ãäå èõ âñòðå÷àëè ñî âñåâîçìîæíûìè ïî÷åñòÿìè è ñ ìóçûêîé. È çàâÿçàëàñü ìåæäó áóðãóíäöàìè è íîðìàíäöàìè äðóæáà, î ÷åì ÿ íå áóäó ðàññêàçûâàòü, ÷òîáû ïîáûñòðåå äîéòè äî ñóòè ìîåé èñòîðèè. Óïîìÿíóòûå ãåðöîã è ãåðöîãèíÿ äåëèëè ñóïðóæåñêîå ëîæå íà ïðîòÿæåíèè âîñåìíàäöàòè ëåò, íî äåòåé ó íèõ âñå íå áûëî. Òî ëè òàêîâà áûëà Ãîñïîäíÿ âîëÿ, òî ëè â íèõ ñàìèõ áûëà ïðè÷èíà, ñóäèòü íå ìîãó, îäíàêî ëó÷øå, ÷òîáû ó íåêîòîðûõ ëþäåé äåòåé ñîâñåì íå áûëî; òàêæå ëó÷øå áû íåêîòîðûì ðîäèòåëÿì íå èìåòü ñêîðåå äåòåé,

÷åì öåëîìóäðèÿ, èáî âñå ðàâíî è ìàòåðè, è îòöó, è îòïðûñêàì èõ îäíà äîðîãà  â àä. Íàøè æå ãåðöîã ñ ãåðöîãèíåþ áûëè ëþäüìè íàáîæíûìè, áîÿëèñü è ïî÷èòàëè Ãîñïîäà ïðåâûøå âñåãî, ùåäðî ðàçäàâàëè ìèëîñòûíþ. È êàæäûé ðàç, êîãäà ãåðöîã âñõîäèë íà ëîæå ê ñóïðóãå ñâîåé, ãåðöîãèíå, ìîëèë îí Âñåâûøíåãî ïîñëàòü åìó äèòÿ, ê âÿùåé ñëàâå è ñèëå Ãîñïîäíåé è ê ïðîäîëæåíèþ è óêðåïëåíèþ åãî ðîäà. Íî íè ìîëèòâû, íè ùåäðûå äàÿíèÿ íå ïîìîãàëè: ãåðöîã è ãåðöîãèíÿ îñòàâàëèñü áåçäåòíûìè.

Êàê ãåðöîã è ãåðöîãèíÿ ïðîãóëèâàëèñü, ãîðüêî æàëóÿñü äðóã äðóãó íà áåçäåòíîñòü Îòïðàâèëèñü îäíàæäû ãåðöîã ñ ãåðöîãèíåé íà ïðîãóëêó, è îòêðûë ãåðöîã ñóïðóãå ñâîåé òàéíûå ñâîè ïîìûñëû:  Ìàäàì, ìû ñ âàìè î÷åíü íåñ÷àñòëèâû, òàê êàê íå ìîæåì çà÷àòü ðåáåíêà. È ÿ äóìàþ, ÷òî

âèíà çà ýòî ëåæèò íà òåõ, êòî óñòðîèë íàø áðàê, èáî, ÿ óâåðåí, âûéäè âû çàìóæ çà äðóãîãî ÷åëîâåêà, è ó âàñ áûëè áû äåòè; òàê æå è ÿ, áóäü ìîåé æåíîé äðóãàÿ äàìà, áûë áû íå áåçäåòåí. Ñóïðóãà ïîíÿëà, ÷òî îí õîòåë ýòèì ñêàçàòü, è ñïîêîéíî îòâåòèëà:  Äîáðûé ìîé ãîñïîäèí, ìû äîëæíû áûòü áëàãîäàðíû çà òî, ÷òî ïîñûëàåò íàì Ãîñïîäü, è òåðïåëèâî ïðèíèìàòü âñå, ÷òî åùå áóäåò. Î òîì, êàê áûë çà÷àò Ðîáåðò Äüÿâîë è êàê ìàòü ïðè çà÷àòèè ïîñâÿòèëà åãî ñàòàíå Íåêîòîðîå âðåìÿ ñïóñòÿ âûåõàë ãåðöîã â ïîëå íà îõîòó â ñèëüíîì ãíåâå è ãëóáîêîé çàäóì÷èâîñòè è, äóìàÿ, ÷òî íå ñóæäåíî åìó èìåòü íàñëåäíèêà, ãîðüêî æàëîâàëñÿ ñàìîìó ñåáå:  Ó ñêîëüêèõ æåíùèí ðîæäàþòñÿ ïðåêðàñíûå äåòè, â êîèõ ìàòåðè íàõîäÿò áîëüøóþ ðàäîñòü è óòåøåíèå! Âèäèìî, ïðîãíåâàëñÿ íà ìåíÿ Ãîñïîäü, è ÷óäî, ÷òî íå âïàë ÿ äî ñèõ ïîð â îò÷àÿíèå, èáî ñåðäöå ìîå ñæèìàåòñÿ îò òîñêè, ïîòîìó ÷òî íå ìîãó ÿ èìåòü íàñëåäíèêà. Äüÿâîë, êîòîðûé âñåãäà ãîòîâ îáìàíûâàòü ðîä ÷åëîâå÷åñêèé, èñêóøàë ãåðöîãà, çàòóìàíèâàÿ

åìó ðàçóì, òàê ÷òî òîò ñàì íå çíàë, ÷òî äóìàåò è ÷òî ãîâîðèò.  ñìÿòåííûõ ÷óâñòâàõ îñòàâèë îí îõîòíè÷üè çàáàâû è ïîñêàêàë äîìîé, âî äâîðåö, ãäå íàøåë ñóïðóãó ñâîþ â òàêîì æå áåñïîêîéñòâå è ðàçäðàæåíèè. Ñòàë îí åå îáíèìàòü, öåëîâàòü â ãóáû è, íàêîíåö, ñâåðøèë íàä íåé ñâîþ âîëþ, ìîëÿñü îäíîâðåìåííî Ãîñïîäó òàêèìè ñëîâàìè:  Î Ãîñïîäü Èèñóñ, ìîëþ Òåáÿ, ïîøëè ìíå äèòÿ â ýòîò ÷àñ, Òåáå âî ñëàâó è íà âåðíóþ ñëóæáó! Íî æåíà åãî ïðåáûâàëà â îò÷àÿíèè è ñêàçàëà òàêóþ ãëóïîñòü:  Ïîñâÿùàþ åãî äüÿâîëó, èáî Ãîñïîäü íå èìååò ñèëû, ÷òîáû ÿ çà÷àëà. Åñëè ÿ ïîíåñó ñ ýòîé ìèíóòû, ïóñòü ðåáåíîê ïðèíàäëåæèò äüÿâîëó äóøîé è òåëîì. È â òî ñàìîå ìãíîâåíèå, êîãäà ãåðöîã è åãî ñóïðóãà ïðåáûâàëè â îò÷àÿíèè, âûøåîçíà÷åííàÿ ëåäè ïîíåñëà ðåáåíêà ìóæåñêîãî ïîëó, êîòîðîìó ñóæäåíî áûëî â æèçíè ñîòâîðèòü ìíîãî çëà, î ÷åì âû ïðî÷òåòå äàëüøå, íî êîòîðûé áûë âïîñëåäñòâèè îáðàùåí, ïîêàÿëñÿ è óìåð ñâÿòûì ÷å-

ëîâåêîì, î ÷åì â íàøåé èñòîðèè òàêæå áóäåò ðàññêàçàíî.

Î òîì, êàê áûë ðîæäåí Ðîáåðò Äüÿâîë, è î âåëèêèõ ñòðàäàíèÿõ, êîòîðûå ìàòü åãî ïðåòåðïåëà â ðîäàõ Ãåðöîãèíÿ, êàê ìû óæå çíàåì, çà÷àëà ðåáåíêà, êîòîðîãî íîñèëà, êàê è âñå ïðî÷èå æåíùèíû, äåâÿòü ìåñÿöåâ. Îäíàêî, êàê âû ìîæåòå ñåáå ïðåäñòàâèòü, ýòà ëåäè íå ìîãëà ðàçðåøèòüñÿ îò áðåìåíè áåçáîëåçíåííî: ñõâàòêè ó íåå äëèëèñü öåëûé ìåñÿö, è åñëè áû íå ìîëèòâû, ðàçäà÷à ìèëîñòûíè, ðàçëè÷íûå áëàãîäåÿíèÿ è åïèòèìüÿ, íåïðåìåííî óìåðëà áû îíà â ðîäàõ. Äàìû è æåíùèíû áëàãîðîäíîãî ïðîèñõîæäåíèÿ, ÷òî áûëè ïðè íåé â ýòî âðåìÿ, íå ñîìíåâàëèñü, ÷òî îíà íåïðåìåííî ñêîí÷àåòñÿ. Âîò ïî÷åìó âñå áûëè êðàéíå ñìóùåíû è íàïóãàíû óæàñíûì øóìîì è äðóãèìè çíàìåíèÿìè, êîòîðûå ïðåäøåñòâîâàëè ïîÿâëåíèþ íà ñâåò

Ðîáåðòà Äüÿâîëà. Êîãäà ðåáåíîê ðîäèëñÿ, íåáî ïîòåìíåëî, ñëîâíî íî÷üþ, è, êàê ñêàçàíî â ñòàðûõ õðîíèêàõ, ãðîì ãðåìåë è ìîëíèè ñâåðêàëè òàê, ÷òî âñå ïîäóìàëè, áóäòî ñâîä íåáåñíûé ðàñêîëîëñÿ è ìèð âîò-âîò ïîãèáíåò. Âåòåð çàäóë ñî âñåõ ÷åòûðåõ ñòîðîí ñâåòà îäíîâðåìåííî, ïîäíÿëàñü ñòðàøíàÿ áóðÿ, äîì çàòðÿññÿ, îò ñòåí íà÷àëè îòêàëûâàòüñÿ áîëüøèå êóñêè, è âñå, êòî òàì áûë, ðåøèëè, ÷òî íàñòàë êîíåö ñâåòà è îíè âìåñòå ñ äîìîì ñåé÷àñ ïðîâàëÿòñÿ ñêâîçü çåìëþ. Îäíàêî Ãîñïîäó áûëî óãîäíî, ÷òîáû áåäà ìèíîâàëà, è âñêîðå íåáî ñíîâà î÷èñòèëîñü; ïîíåñëè òîãäà ðåáåíêà â öåðêîâü êðåñòèòü è íàçâàëè Ðîáåðòîì. Ìàëü÷èê óæå ïðè ðîæäåíèè áûë òàêèì êðóïíûì, ÷òî êàçàëîñü, áóäòî åìó íå ìåíüøå ãîäà îò ðîäó, è âñåõ ëþäåé ýòî ñèëüíî óäèâëÿëî. À îí, ïîêà åãî íåñëè â öåðêîâü, à ïîòîì îáðàòíî, íå ïåðåñòàâàë ãðîìêî âîïèòü è âûòü. Âñêîðå ïîñëå êðåùåíèÿ âûðîñëè ó íåãî äëèííûå çóáû, êîòîðûìè îí òàê õâàòàë íÿíåê çà ãðóäè, ÷òî íè îäíà æåíùèíà íå îòâàæèâàëàñü åãî êîðìèòü, âñå áîÿëèñü, êàê áû îí íå îòêóñèë èì ñîñêè. Âîò ïî÷åìó ïðèøëîñü êîðìèòü åãî èç ðîæêà. Êîãäà æå

åìó èñïîëíèëîñü äâåíàäöàòü ìåñÿöåâ, îí ãîâîðèë è õîäèë ëó÷øå, ÷åì ìíîãèå òðåõëåòíèå äåòè. Îäíàêî ÷åì ñòàðøå îí áûë, òåì õóæå ñòàíîâèëñÿ: íèêòî èç âçðîñëûõ ñ íèì íå ìîã ñïðàâèòüñÿ. À êîãäà îí âñòðå÷àë äðóãèõ äåòåé, òî íà÷èíàë èõ áèòü, êóñàòü, áðîñàòüñÿ êàìíÿìè, ëîìàë èì ðóêè è íîãè, ñâîðà÷èâàë øåè, âûöàðàïûâàë ãëàçà, è âñå ýòî äîñòàâëÿëî åìó íåñêàçàííîå óäîâîëüñòâèå è ðàäîñòü.

Î òîì, êàê âñå äåòè â îäèí ãîëîñ ñòàëè çâàòü Ðîáåðòà Äüÿâîëîì Ðåáåíîê ãåðöîãèíè çà íåñêîëüêî ëåò ñòàë ñîâñåì áîëüøèì, â îñîáåííîñòè æå âîçðîñëè åãî íàãëîñòü è æåñòîêîñòü, íå ïîääàâàâøèåñÿ íèêàêîìó èñïðàâëåíèþ: îí ïî-ïðåæíåìó ïðîäîëæàë êóñàòüñÿ è äðàòüñÿ è ñîâåðøàòü ïðî÷èå íåáëàãîâèäíûå ïîñòóïêè. È âîò îäíàæäû ñîáðàëèñü íà óëèöå âñå ìàëü÷èêè è õîòåëè åãî ïîáèòü, íî, êàê òîëüêî îí ïîêàçàëñÿ, èñïóãàëèñü è íå ïîñìåëè ê íåìó ïðè-

áëèçèòüñÿ. Îäèí êðèêíóë:  Âîí èäåò òîò ñàìûé Ðîáåðò! Äðóãèå ïîäõâàòèëè:  Âîí èäåò ïðîêëÿòûé áåøåíûé Ðîáåðò! À êòî-òî äîáàâèë:  Âîí èäåò Ðîáåðò Äüÿâîë!  È ñ ýòèìè êðèêàìè äåòè ðàçáåæàëèñü â ðàçíûå ñòîðîíû, èáî íèêòî èç íèõ íå îñìåëèâàëñÿ îñòàíîâèòüñÿ è âçãëÿíóòü åìó â ëèöî. Ñ òåõ ñàìûõ ïîð âñå äåòè, êòî åãî çíàë, â îäèí ãîëîñ íàçûâàëè åãî Ðîáåðòîì Äüÿâîëîì, è ýòî èìÿ ñîõðàíèëîñü çà íèì íà âñþ æèçíü, è áóäåò îí èçâåñòåí ïîä ýòèì ïðîçâàíèåì, ïîêóäà ñòîèò ìèð. Êîãäà ðåáåíêó áûëî ëåò îêîëî ñåìè, ãåðöîã, îòåö åãî, âèäÿ äóðíîå ïîâåäåíèå ñûíà è î÷åíü ýòèì îçàáî÷åííûé, ïîçâàë åãî ê ñåáå è ñêàçàë òàê:  Ñûí ìîé, äóìàåòñÿ ìíå, ïðèøëà ïîðà è íàñòàëà íåîáõîäèìîñòü íàéòè äëÿ òåáÿ ìóäðîãî Ó÷èòåëÿ, êîòîðûé îáó÷èë áû òåáÿ äîáðîíðàâèþ è ïðèíöèïàì õðèñòèàíñêîé âåðû, èáî ëåò òåáå óæå Äîñòàòî÷íî.  Ñ ýòèìè ñëîâàìè âçÿë ãåð-

öîã ñûíà è ïîâåë åãî ê ó÷èòåëþ, èçâåñòíîìó ñâîåé ìóäðîñòüþ âîéíó îòöó ñâîåìó, ïîêîðèòü åãî ñâîåé âîëå è ðàññåÿòü ïî ñâåòó åãî áëàãîðîäíîå âîèíñòâî¿.

Î òîì, êàê Ðîáåðò ïîñòðîèë â ãëóõîì ëåñó êðåïîñòü, ãäå òâîðèë áåçîáðàçèÿ íåñëûõàííûå è íåñðàâíåííûå áåç âñÿêîé íà òî ïðè÷èíû Èòàê, óçíàâ îá ýòîì, ïðèêàçàë Ðîáåðò ïîñòðîèòü â ãëóõîì ëåñó êðåïîñòü è ñòàë â íåé æèòü. Ìåñòî òî áûëî äèêîå è íåïðèñòóïíîå, áîëüøå ïðèãîäíîå äëÿ îáèòàëèùà äèêèõ çâåðåé, ÷åì ëþäåé. Ñîáðàë Ðîáåðò âîêðóã ñåáÿ êîìïàíèþ, ñîñòîÿâøóþ ñïëîøü èç ñàìûõ îòúÿâëåííûõ âîðîâ, êîòîðûõ òîëüêî ñìîã îí èçûñêàòü â îòöîâñêèõ çåìëÿõ: áûëè òàì óáèéöû, âîðû, óëè÷íûå ðàçáîéíèêè, áóíòàðè, ïîäæèãàòåëè öåðêâåé è äîìîâ, íàñèëüíèêè æåíùèí, ãðàáèòåëè öåðêâåé è ïðî÷èå ãíóñíûå,

è ðàñïðîêëÿòûå ðàçáîéíèêè íà âñåì ñâåòå. Ïðèçâàë èõ Ðîáåðò ê ñåáå íà ñëóæáó, à ñàì ñäåëàëñÿ ó íèõ êîìàíäèðîì, è â óïîìÿíóòîì ãëóõîì ëåñó òâîðèëè îíè òàêèå áåçîáðàçèÿ, ÷òî ÷åëîâå÷åñêèé ÿçûê îïèñàòü íå â ñèëàõ: óáèâàëè è êóïöîâ, è âñåõ, êòî íè øåë ïî äîðîãå, òàê ÷òî íè îäèí ÷åëîâåê íå îñìåëèâàëñÿ íîñà íàðóæó âûñóíóòü, à òåì áîëåå âîéòè â ëåñ èç ñòðàõà ïåðåä Ðîáåðòîì è åãî êîìïàíèåé, êîòîðûõ âñå áîÿëèñü, èáî îíè ãðàáèëè è óáèâàëè âñåõ, êòî òîëüêî îñìåëèâàëñÿ ïîêàçàòüñÿ íà äîðîãå, íå èñêëþ÷àÿ è áåäíûõ ïèëèãðèìîâ, ñîâåðøàâøèõ ïàëîìíè÷åñòâî â ñâÿòûå ìåñòà. Ïîýòîìó âñå ëþäè áåæàëè îò íèõ, êàê îâöû áåãóò îò âîëêà, èáî îíè è âïðÿìü áûëè êàê âîëêè, ÷òî áðîñàþòñÿ íà ëþáóþ äîáû÷ó. Èòàê, Ðîáåðò è åãî ëþäè âåëè æèçíü íåáëàãî÷åñòèâóþ. À îí, êðîìå âñåãî ïðî÷åãî, áûë æàäåí äî åäû è ïèòüÿ è íèêîãäà íå ïîñòèëñÿ, êàêîé áû íè áûë äåíü. È â Âåëèêèé ïîñò, è â Ðîæäåñòâåíñêèé åë îí ñêîðîìíîå, íå ãîâîðÿ óæå î ïÿòíèöàõ è âîñêðåñåíüÿõ. Îäíàêî, ñîòâîðèâ âñå ýòè áåçîáðàçèÿ, ñòàë îí ñòðàäàòü îò ñèëüíûõ áîëåé, î ÷åì áóäåò ðàññêàçàíî äàëüøå.

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë óáèë ñåìåðûõ îòøåëüíèêîâ Ñëó÷èëîñü îäíàæäû òàê, ÷òî Ðîáåðò, êîòîðûé, ïðåæäå ÷åì ïîêèíóòü ðàçáîéíè÷üå ãíåçäî, ñëóæèâøåå åìó äîìîì, âñåãäà ïðåäñòàâëÿë ñåáå, êàêèì ñïîñîáîì ñîâåðøèòü åìó ïîáîëüøå óáèéñòâ è âñÿ÷åñêîãî çëà, óâèäåë â ÷àùå ëåñà ñåìåðûõ ñâÿòûõ îòøåëüíèêîâ. Íàëåòåë îí íà íèõ êàê îäåðæèìûé è ïîðåøèë ìå÷îì âñåõ äî åäèíîãî. Îíè æå, íåñìîòðÿ íà òî ÷òî ëþäè áûëè êðåïêèå è ñìåëûå, òàê áûëè ÷èñòû è ñâÿòû â ïîìûñëàõ ñâîèõ, ÷òî ïðèíÿëè ìó÷åíè÷åñêóþ ñìåðòü èç ëþáâè ê Ãîñïîäó, íå ñîïðîòèâëÿÿñü. Îí, óáèâ ñåìåðûõ áëàãî÷åñòèâûõ ìóæåé, ñêàçàë òàêèå íàñìåøëèâûå ñëîâà:  Íàøåë ÿ öåëîå ãíåçäî ñâÿòûõ ñóêèíûõ ñûíîâ-ïàïèñòîâ è õîòåë îáðèòü èì ìàêóøêè. Äà äóìàþ, áûëè îíè ïüÿíû, èáî íå ìîãëè ñòîÿòü íà íîãàõ, à âñå íîðîâèëè îïóñòèòüñÿ íà êîëåíè, à òåïåðü è âîâñå íè÷êîì óëåãëèñü. Òàê ñîâåðøèë Ðîáåðò åùå îäíî äóðíîå äåÿíèå è ïðîëèë êðîâü, íå óáîÿâøèñü íè Ãîñïîäà, íè Ñâÿòîé Öåðêâè. Ñîâåðøèâ æå ýòî äóðíîå äåÿíèå,

âûñêî÷èë îí èç ÷àùîáû, òî÷íî ñàòàíà èç àäà, åùå áîëåå ðàçúÿðåííûé, ÷åì îáû÷íî, â îäåæäå, çàëèòîé êðîâüþ óáèòûõ èì ëþäåé, è ïîíåññÿ ïî ïîëÿì, à âñå åãî ïëàòüå, ðóêè è ëèöî áûëè êðàñíû îò êðîâè ñâÿòûõ îòøåëüíèêîâ, êîòîðûõ îí áåç âñÿêîé æàëîñòè óáèë â äðåìó÷åì ëåñó.

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ïðèøåë ê ñâîåé ìàòåðè, ãåðöîãèíå Íîðìàíäñêîé, êîòîðàÿ ïðåáûâàëà â çàìêå Äàðê íà ïèðó Ðîáåðò ñêàêàë òàê äîëãî è çàåõàë òàê äàëåêî, ÷òî îêàçàëñÿ ó çàìêà Äàðê. Ïåðåä ýòèì ïîâñòðå÷àë îí ïàñòóõà, êîòîðûé ñîîáùèë åìó, ÷òî åãî ìàòü, ãåðöîãèíÿ, äîëæíà ïðèáûòü â ýòîò çàìîê ê îáåäó; ïîòîìó è îí òóäà íàïðàâèëñÿ. Îäíàêî, êîãäà Ðîáåðò ïîÿâèëñÿ â çàìêå, âñå, êòî òàì áûë, ðàçáåæàëèñü îò íåãî â ñòðàõå, ñëîâíî çàéöû îò ñâîðû áîðçûõ. Îäèí ïîáåæàë è çàïåðñÿ â ñâîåì äîìå, äðóãîé ñ ïåðåïóãó óêðûëñÿ â

öåðêâè. Ðîáåðò, óâèäåâ, ÷òî ëþäè áåãóò îò íåãî â ñòðàõå, ãëóáîêî âçäîõíóë è ïîäóìàë: ¾Î Âñåìîãóùèé Ãîñïîäü, îò÷åãî æå âñå ëþäè áåãóò îò ìåíÿ! Òåïåðü ÿ âèæó, ÷òî ÿ ñàìûé äóðíîé è ñàìûé ðàñïðîêëÿòûé èç âñåõ ãðåøíèêîâ íà ñâåòå è ëó÷øå áûëî áû ìíå ðîäèòüñÿ åâðååì èëè ñàðàöèíîì, ÷åì õðèñòèàíèíîì, èáî âèæó ÿ, ÷òî ÿ õóäøèé èç âñåõ íå÷åñòèâöåâ. Óâû,  ïðîäîëæàë Ðîáåðò Äüÿâîë,  âñåìó âèíîé ìîÿ íå÷åñòèâàÿ è ðàñïóòíàÿ æèçíü, êîòîðîé çàñëóæèë ÿ íåíàâèñòü Áîãà è âñåãî ñâåòà¿. Ñ òàêèìè ìûñëÿìè è ñ òÿæåëûì ñåðäöåì ïîäúåõàë Ðîáåðò ê âîðîòàì çàìêà è ñïåøèëñÿ, îäíàêî íå íàøëîñü íè îäíîãî ÷åëîâåêà, êîòîðûé íàáðàëñÿ áû ñìåëîñòè è ïîäîøåë ïîìî÷ü åìó èëè ïîäåðæàòü êîíÿ. Òàê êàê ñëóãè íå áûëî, òî Ðîáåðò îñòàâèë ñâîåãî êîíÿ ñòîÿòü ó âîðîò, à ñàì âûòàùèë ìå÷, âåñü ïîêðûòûé çàñîõøåé êðîâüþ, è ïîøåë áåç ïðèãëàøåíèÿ â çàë, ãäå íàõîäèëàñü ãåðöîãèíÿ, åãî ìàòü. Ãåðöîãèíÿ, óâèäåâ, êàê åå ñûí Ðîáåðò âõîäèò â çàë ñ îêðîâàâëåííûì ìå÷îì â ðóêå, ñèëüíî èñïóãàëàñü è òîæå õîòåëà óáåæàòü, èáî åé õîðîøî

áûëè èçâåñòíû åãî íðàâ è îáû÷àè. Ðîáåðò, âèäÿ, ÷òî âñå ïðè åãî ïîÿâëåíèè ðàçáåæàëèñü êòî êóäà è ÷òî åãî ñîáñòâåííàÿ ìàòü òîæå õî÷åò îò íåãî ñêðûòüñÿ, îêëèêíóë åå èçäàëåêà æàëîáíûì ãîëîñîì:

 Äîáðàÿ ãîñïîæà ìàòóøêà, íå áîéñÿ ìåíÿ, ïîäîæäè, ïîêà ÿ ïîãîâîðþ ñ òîáîé, íå áåãè îò ìåíÿ, çàêëèíàþ òåáÿ ñòðàñòÿìè Õðèñòîâûìè!

Ñåðäöå Ðîáåðòà ïðåèñïîëíèëîñü ðàñêàÿíèÿ, êîãäà ïîäîøåë îí ê ìàòåðè ïîáëèæå è ìîëâèë òàê:

 Äðàæàéøàÿ ãîñïîæà ìàòóøêà, çàêëèíàþ è óìîëÿþ òåáÿ, ðàññêàæè, êàê è ïî÷åìó âûøëî, ÷òî ÿ òàêîé ïîðî÷íûé è ïðîêëÿòûé, èáî, íàäî äóìàòü, òû èëè ìîé áàòþøêà çíàåòå ïðè÷èíó. Íå çíàòü ìíå ïîêîÿ äî òåõ ïîð, ïîêà òû íå ðàñêðîåøü ìíå âñþ ïðàâäó.

Î òîì, êàê ãåðöîãèíÿ ïîæåëàëà, ÷òîáû Ðîáåðò, åå ñûí, îòñåê åé ãîëîâó, è ðàññêàçàëà åìó î òîì, ÷òî ïðè çà÷àòèè ïîñâÿòèëà åãî äüÿâîëó Ãåðöîãèíÿ, óñëûøàâ òàêèå ñëîâà ñâîåãî ñûíà, ñèëüíî óäèâèëàñü è, æàëîáíî ïëà÷à, ñ òîñêîé â ñåðäöå ìîëâèëà åìó òàê:  Äðàæàéøèé ìîé ñûí, ïðîøó òåáÿ, îòñåêè ãëàâó ìîþ.  Òàê îíà ñêàçàëà, ÷óâñòâóÿ ê ñâîåìó ñûíó ãëóáîêóþ æàëîñòü è ñîñòðàäàíèå, ïîòîìó ÷òî, çà÷èíàÿ åãî, ïîñâÿòèëà îíà åãî äüÿâîëó. Ðîáåðò îçàäà÷åííî è ñ ãðóñòüþ ñïðîñèë ó íåå:  Î ìàòóøêà, çà÷åì æå ìíå ýòî äåëàòü? ß è óæå ñîâåðøèë ãðåõîâ ñòîëüêî, ÷òî íåñòü èì ÷èñëà, à ýòî äåÿíèå áóäåò íàèõóäøèì èç âñåõ. Íî, ìîëþ òåáÿ, ðàññêàæè ìíå òî, î ÷åì æåëàþ ÿ çíàòü. Òîãäà ãåðöîãèíÿ, âèäÿ, ÷òî òàêîâî æåëàíèå ñûíà, îáúÿñíèëà åìó, ÷òî ïðè÷èíà âñåõ åãî ïîðîêîâ è çëîíàìåðåííîãî ïîâåäåíèÿ â òîì, ÷òî îíà ñàìà ïðè çà÷àòèè, îò÷àÿâøèñü ïîëó÷èòü ïîìîùü

Ãîñïîäà, ïîñâÿòèëà ñâîå áóäóùåå äèòÿ äüÿâîëó. Ñêàçàâ òàê, îíà äîáàâèëà:  Î ñûí ìîé, ÿ ñàìàÿ íåñ÷àñòíàÿ èç âñåõ æåíùèí íà çåìëå, èáî çíàþ, ÷òî òû ñâîèìè ãðåõàìè è ïîðîêàìè ðàñïëà÷èâàåøüñÿ çà ìîþ îøèáêó.

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ïðîùàëñÿ ñî ñâîåé ìàòåðüþ Ðîáåðòà, êîãäà îí âûñëóøàë ñëîâà ìàòåðè, îõâàòèëà òàêàÿ ãëóáîêàÿ òîñêà, ÷òî óïàë îí íà çåìëþ áåç ÷óâñòâ è äîëãî ëåæàë íå øåâåëÿñü, ïîêà íàêîíåö íå ïðèøåë â ñåáÿ è íå íà÷àë ãîðüêî ïëàêàòü è æàëîâàòüñÿ òàêèìè ñëîâàìè:  Ñëóãè àäà äîëãî óñåðäñòâîâàëè, ÷òîáû çàïîëó÷èòü äóøó ìîþ è òåëî, íî îòíûíå ÿ çàÿâëÿþ, ÷òî âñÿ èõ ðàáîòà ïîéäåò íàñìàðêó, èáî ÿ íå áóäó áîëüøå òâîðèòü çëà, à òîëüêî äîáðî è ñòàíó æèòü ïî-äðóãîìó, îñòàâëþ ãðåõè ñâîè è ïîêàþñü. Ïîñëå ýòîãî îáðàòèëñÿ Ðîáåðò ê ìàòåðè, êîòîðàÿ ïî-ïðåæíåìó ïðåáûâàëà â ãëóáîêîé ïå÷àëè

è òîñêå:  Î ïî÷òåííàÿ ãîñïîæà ìîÿ ìàòóøêà, ïðîøó òåáÿ è óìîëÿþ âñòóïèòüñÿ çà ìåíÿ ïåðåä îòöîì ìîèì, èáî ÿ îòïðàâëÿþñü â Ðèì ïðîñèòü èñêóïëåíèÿ ìîèõ áåññ÷åòíûõ è îìåðçèòåëüíûõ ãðåõîâ. Ïîýòîìó ÿ íå íàìåðåí ëîæèòüñÿ â ïîñòåëü è ñïàòü íè îäíîé íî÷è, ïîêà íå ïðèäó â Ðèì.

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë, ðàññòàâøèñü ñ ìàòåðüþ, ïîåõàë â ëåñ, ãäå è ïîâñòðå÷àëñÿ ñî ñâîåé êîìïàíèåé Ðîáåðò ïîñïåøíî ñåë íà êîíÿ è ïîåõàë â ëåñ, ãäå îí îñòàâèë ñâîèõ ëþäåé. Ãåðöîãèíÿ ãîðüêî îïëàêèâàëà îòúåçä ñûíà, êîòîðûé ñ íåé ïðîñòèëñÿ, è ìíîãî ðàç ïîâòîðÿëà ñåáå:  Óâû, êàê æå ìíå æèòü, çíàÿ, ÷òî âñå ïðåãðåøåíèÿ Ðîáåðòà  ìîÿ âèíà, è íè÷üÿ áîëüøå! Ïîêà ãåðöîãèíÿ òàê óáèâàëàñü è ãîðåâàëà, â ïîêîé âîøåë ãåðöîã, è îíà, óâèäåâ åãî, òóò æå

ïðèíÿëàñü ðàññêàçûâàòü, ÷òî Ðîáåðò ñêàçàë è ñäåëàë. Ãåðöîã ñïðîñèë, èçúÿâëÿë ëè Ðîáåðò íàìåðåíèå îñòàâèòü ñâîþ ïîðî÷íóþ æèçíü è ðàñêàèâàëñÿ ëè â ñîâåðøåííûõ èì ãðåõàõ.  Äà, ìîé ãîñïîäèí,  îòâå÷àëà åãî ñóïðóãà,  îí ãîðüêî êàÿëñÿ. Âçäîõíóë òîãäà ãåðöîã òÿæåëî è ìîëâèë:  Óâû, âñå ýòî íàïðàñíî, èáî åìó íåäîñòàíåò ñèë èñïðàâèòü âñå òî çëî, êîòîðîå îí ñîòâîðèë äî ñèõ ïîð. Íî ÿ ìîëþ Âñåìîãóùåãî Ãîñïîäà, ÷òîáû Îí ïîñëàë íàøåìó ñûíó äîëãóþ æèçíü, äàáû åìó õâàòèëî âðåìåíè íå òîëüêî ïîêàÿòüñÿ â ãðåõàõ, íî è ñäåëàòüñÿ ïðàâåäíûì ÷åëîâåêîì.

Êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ðàññêàçàë ñâîåé êîìïàíèè î òîì, ÷òî ñîáèðàåòñÿ èäòè â Ðèì ïðîñèòü îòïóùåíèÿ ãðåõîâ Âåðíóëñÿ Ðîáåðò â ñâîþ êðåïîñòü, êîãäà åãî ëþäè ñèäåëè çà îáåäîì. Âñòàëè îíè è ïðèâåòñòâî-

âàëè ñâîåãî êîìàíäèðà ïîêëîíîì. Ïðèíÿëñÿ òîãäà Ðîáåðò óãîâàðèâàòü èõ îñòàâèòü íåïðàâåäíóþ æèçíü.  Âîçëþáëåííûå ìîè áðàòüÿ, âî èìÿ ëþáâè Ãîñïîäíåé ïðîøó, âûñëóøàéòå ìîè ñëîâà, è äà ïîñëóæàò îíè âàì ïðåäîñòåðåæåíèåì. Äî ñèõ ïîð âû è ÿ âåëè æèçíü íåïðàâåäíóþ è ïîðî÷íóþ: ðàçîðÿëè è æãëè öåðêâè, íàñèëîâàëè æåíùèí, áåñ÷åñòèëè äåâèö, ãðàáèëè è óáèâàëè êóïöîâ, ìîíàõèíü, ñâÿòûõ îòøåëüíèêîâ è ñâÿùåííîñëóæèòåëåé âñÿêîãî ðîäà è çâàíèÿ. Ñòîëüêî ëþäåé îãðàáèëè ìû ñ âàìè è óáèëè, ÷òî çàñëóæèëè ïðîêëÿòèå íà âåêè âåêîâ, åñëè òîëüêî Ãîñïîäü íå ñìèëóåòñÿ íàä íàìè. Âîò ïî÷åìó ïðîøó ÿ êàæäîãî èç âàñ ðàäè Ãîñïîäà Áîãà: èçìåíèòå ñâîþ æèçíü, îñòàâüòå ñâîè îòâðàòèòåëüíûå ãðåõè, ïîêàéòåñü, èáî ÿ ïîéäó â Ðèì, ÷òîáû î÷èñòèòüñÿ è èñêóïèòü ñîáñòâåííûå ïðåãðåøåíèÿ. Âûñëóøàâ ðå÷ü Ðîáåðòà, âñòàë îäèí èç åãî âîðîâ è ñ íàñìåøêîé îáðàòèëñÿ êî âñåé êîìïàíèè:  Íó è íó, ãîñïîäà, òîãî è ãëÿäè, ëèñ ïðåâðàòèòñÿ â ñâÿòîãî îòøåëüíèêà, âîí óæå è ïðîïîâåäîâàòü íà÷àë. Ðîáåðò ñìååòñÿ íàä íàìè, èáî îí,

íàø êàïèòàí, îäèí íàòâîðèë çëà áîëüøå, ÷åì âñå ìû, âìåñòå âçÿòûå. Íà ýòî Ðîáåðò îòâåòèë:  Ëþáåçíûå äðóçüÿ ìîè, ðàäè Ãîñïîäà Áîãà ìîëþ, îñòàâüòå ãðåõè âàøè, ïîäóìàéòå î äóøå, ïîêàéòåñü, ïîïðîñèòå ó Áîãà ïðîùåíèÿ è ìèëîñåðäèÿ, è Îí âàì ïðîñòèò. Íà ýòî äðóãîé âîð èç øàéêè Ðîáåðòà îòâå÷àë òàê:  Çðÿ òû, õîçÿèí, áåñïîêîèøüñÿ äà òðàòèøü âðåìÿ ïîíàïðàñíó  íè ÿ, íè êòî äðóãîé èç íàøåé êîìïàíèè íå ïåðåìåíèò ñâîåé æèçíè, êòî áû íè ïðîñèë íàñ îá ýòîì. Âñå îñòàëüíûå ïîäòâåðäèëè åãî ñëîâà è â îäèí ãîëîñ ìîëâèëè:  Ïðàâäó îí ãîâîðèò: ëó÷øå ìû âñå óìðåì, íî íå èçìåíèì íàøåé æèçíè, à åñëè äî ñèõ ïîð ãðåøèëè ìû ìíîãî, òî îòíûíå ñòàíåì òâîðèòü çëà åùå áîëüøå.

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ïåðåáèë âñþ ñâîþ êîìïàíèþ Ðîáåðò, óñëûøàâ ýòè äóðíûå è ïîñïåøíûå ðå÷è, ðàññåðäèëñÿ è ïîäóìàë, ÷òî îíè, åñëè îñòàíóòñÿ â ýòèõ ìåñòàõ, è âïðÿìü íàòâîðÿò ìíîãî çëà. Ïîäîøåë îí òîãäà ê äâåðè, çàïåð åå, âçÿë â ðóêè áîëüøóþ ïàëêó è îãðåë åþ áëèæàéøåãî ê íåìó âîðà ïî ãîëîâå òàê, ÷òî òîò çàìåðòâî óïàë íà çåìëþ. Òàêèì æå ìàíåðîì óëîæèë îí èõ âñåõ äî åäèíîãî, à ïîòîì ìîëâèë:  Ãîñïîäà, íàãðàäèë ÿ âàñ, êàê âû òîãî çàñëóæèâàåòå. Ñëóæèëè âû ìíå âåðîé è ïðàâäîé, è æàëîâàíüå ÿ âûäàë âàì ñïîëíà, èáî êàæäûé, êòî íàõîäèò õîðîøåãî õîçÿèíà, ïîëó÷àåò âñå, ÷òî åìó ïðè÷èòàåòñÿ. Õîòåë ïîñëå ýòîãî Ðîáåðò ñæå÷ü êðåïîñòü, äà âñïîìíèë, ñêîëüêî â íåé äîáðà âñÿêîãî ñêîïèëîñü, è îñòàâèë åå ñòîÿòü, çàïåð òîëüêî âîðîòà íà âèñÿ÷èé çàìîê, à êëþ÷è çàáðàë ñ ñîáîé.

Î òîì, êàê Ðîáåðò Äüÿâîë ïåðåñëàë êëþ÷è îò ñâîåé êðåïîñòè îòöó, ãåðöîãó Íîðìàíäñêîìó, à ñàì îòïðàâèëñÿ â Ðèì Ñîâåðøèâ âñå ýòî è áëàãîñëîâÿñü, ïîñêàêàë Ðîáåðò â Ðèì. Åõàë îí íå îñòàíàâëèâàÿñü âåñü äåíü äî âå÷åðà, à ïîòîì, êîãäà íàñòàëà íî÷ü, ïî÷óâñòâîâàë, ÷òî óñòàë è ïðîãîëîäàëñÿ, èáî ñ ñàìîãî óòðà ðîñèíêè ìàêîâîé âî ðòó ó íåãî íå áûëî. Ïðîåçæàë îí â ýòî âðåìÿ ìèìî àááàòñòâà, ãäå íàñòîÿòåëåì áûë åãî ðîäè÷, äà è ðåøèë çàåõàòü òóäà. Îäíàêî ïðåæäå íåîäíîêðàòíî îí ýòîò ìîíàñòûðü ãðàáèë, è ïîòîìó ìîíàõè, óâèäåâ åãî, â ñòðàõå ðàçáåæàëèñü êòî êóäà, ïðèãîâàðèâàÿ:  Âîí åäåò íå÷åñòèâûé Ðîáåðò, âèäàòü, ñàì ÷åðò åãî ïðèíåñ. Ðîáåðò, âèäÿ ýòî è ñëûøà èõ ðå÷è, âíîâü ãëóáîêî îïå÷àëèëñÿ è, òÿæêî âçäûõàÿ, ìîëâèë:  Êàê ìíå íå îïëàêèâàòü ìîþ ðàñïðîêëÿòóþ æèçíü, êîãäà âñå ëþäè ìåíÿ áîÿòñÿ, à âñå ïîòîìó, ÷òî ïðîâîäèë ÿ âðåìÿ, ïðåäàâàÿñü ïîðîêàì è

òâîðÿ äóðíûå äåëà. Ñ ýòèìè ñëîâàìè âúåõàë îí íà öåðêîâíûé äâîð, ñîñêî÷èë ñ êîíÿ, âîøåë â öåðêîâü è îáðàòèëñÿ ê Áîãó ñ ìîëèòâîé:  Î Ãîñïîäü ìîé Èèñóñ, ÿ  ñàìûé ãðåøíûé èç âñåõ ëþäåé, ñîñóä ãðåõîâ ñìåðäÿùèõ. Ìîëþ, ñìèëóéñÿ íàäî ìíîé, ñîõðàíè è ñáåðåãè îò îïàñíîñòåé è èñêóøåíèé. Ïîñëå ýòîãî çàãîâîðèë îí ñ àááàòîì è ìîíàõàìè, äà òàê äðóæåëþáíî è æàëîñòëèâî, ÷òî âñå îíè ïðîòèâ âîëè ê íåìó îáðàòèëèñü. Îí æå, îïóñòèâøèñü íà êîëåíè è ïëà÷à, ñêàçàë òàê:  Ìèëîðäû, çíàþ, ÷òî íåîäíîêðàòíî îñêîðáëÿë âàñ è ïðè÷èíÿë óùåðá è ïîâðåæäåíèÿ âàøåìó ìîíàñòûðþ, çà ÷òî ìîëþ ó âàñ ïðîùåíèÿ ðàäè ñòðàñòåé Õðèñòîâûõ. Çàòåì çàãîâîðèë îí ñ àááàòîì:  Ìèëîðä àááàò, óìîëÿþ âàñ, âñòóïèòåñü çà ìåíÿ ïåðåä îòöîì ìîèì, ãåðöîãîì Íîðìàíäñêèì, è îòïðàâüòå åìó êëþ÷ îò êðåïîñòè, ãäå æèë ÿ ñ ìîèìè ðàçáîéíèêàìè. ß èõ âñåõ óáèë, ÷òîáû íèêàêîãî áîëüøå çëà îò íèõ íå áûëî, à â äîìå ëåæèò äîáðî, îòíÿòîå ìíîþ è ó òåáÿ, è ó äðóãèõ

÷åñòíûõ ëþäåé, â ÷åì ÿ ðàñêàèâàþñü è çà ÷òî ïðîøó ó òåáÿ ïðîùåíèÿ. Ïîçàáîòüñÿ î òîì, ÷òîáû âñå ýòî äîáðî âåðíóëîñü ê òåì ëþäÿì, ó êîãî îíî áûëî îòíÿòî.

Ýòó íî÷ü Ðîáåðò ïðîâåë â ìîíàñòûðå, à íàóòðî ïîäíÿëñÿ ðàíî è ïîøåë äàëüøå ïåøêîì, îñòàâèâ ñâîåãî êîíÿ è ìå÷, êîòîðûì ñîâåðøèë ñòîëüêî çëîäåéñòâ. È òàê îí øåë äî ñàìîãî Ðèìà.

À íàñòîÿòåëü â òîò æå äåíü ïîåõàë ê ãåðöîãó Íîðìàíäñêîìó ñ êëþ÷îì, êîòîðûé îñòàâèë åìó Ðîáåðò, è ðàññêàçàë ãåðöîãó î òîì, ÷òî ñûí åãî óøåë â Ðèì. Ãåðöîã îòäàë âñå íàéäåííîå â êðåïîñòè äîáðî ïðåæíèì âëàäåëüöàì. Íà ýòîì ìû çàêàí÷èâàåì ðàññêàç ïðî ãåðöîãà è àááàòà è âîçâðàùàåìñÿ ê Ðîáåðòó, êîòîðûé ñ âåëèêèì óñåðäèåì îäèí èäåò â Ðèì.

Î òîì, êàê Ðîáåðò ïðèøåë â Ðèì çà îòïóùåíèåì ãðåõîâ Äîëãî øåë Ðîáåðò îäèí ïî õîëìàì è äîëèíàì, ìíîãî ïðåòåðïåë ìó÷åíèé è âïàë â êðàéíþþ íóæäó, íî äîáðàëñÿ íàêîíåö-òàêè äî Ðèìà. Áûëî ýòî â ïðîùåíûé ÷åòâåðã âå÷åðîì. Íà ñëåäóþùèé äåíü, â ïÿòíèöó, Ïàïà, ñîãëàñíî îáû÷àþ, ñàì ñëóæèë â ñîáîðå Ñâ. Ïåòðà. Ðîáåðò èçî âñåõ ñèë ñòàðàëñÿ ïîäîáðàòüñÿ ê íåìó êàê ìîæíî áëèæå, îäíàêî ñëóãè Ïàïû, âèäÿ, ÷òî îí òàê íàïèðàåò, óäàðèëè åãî è ïðèêàçàëè îòîéòè ïîäàëüøå. Íî ÷åì ñèëüíåå îíè åãî áèëè, òåì íàñòîé÷èâåå îí ñòàðàëñÿ ïðîðâàòüñÿ ê Ïàïå, òàê ÷òî íàêîíåö åìó ýòî óäàëîñü è îí ïàë ïåðåä ïîíòèôèêîì íà êîëåíè, ãðîìêî êðè÷à:  Î ñâÿòîé îòåö, ñìèëóéñÿ íàäî ìíîé! È ñòîëü äîëãî îí êðè÷àë, ÷òî ëþäè, áûâøèå ðÿäîì ñ Ïàïîé, ðàññåðäèëèñü íà Ðîáåðòà çà òî, ÷òî îí òàê øóìåë, è õîòåëè áûëî âûâåñòè åãî âîí, íî Ïàïà, çàìåòèâ åãî âåëèêóþ íóæäó, ïîæàëåë Ðîáåðòà è ìîëâèë:  Îñòàâüòå åãî, èáî âèæó ÿ, ÷òî îí ÷åëî-

âåê ãëóáîêî íàáîæíûé.  È ïîòîìó ïîâåëåë Ïàïà âñåì ñâîèì ñëóãàì çàìîë÷àòü, ÷òîáû îí ìîã ëó÷øå ðàññëûøàòü, â ÷åì íóæäà Ðîáåðòà. Òîò îáðàòèëñÿ ê ïîíòèôèêó òàê:  Î ñâÿòîé îòåö, ÿ  õóäøèé è âåëè÷àéøèé èç âñåõ ãðåøíèêîâ â ýòîì ìèðå! Íà ÷òî Ïàïà, âçÿâ åãî çà ðóêó, îòâå÷àë:  Äðóã ìîé, ÷åãî òû õî÷åøü îò ìåíÿ è ÷òî ìó÷èò òåáÿ òàê ñèëüíî?  Î ñâÿòîé îòåö, óìîëÿþ, âûñëóøàé ìîþ èñïîâåäü, èáî, åñëè íå ïîëó÷ó ÿ îòïóùåíèÿ ãðåõîâ ó òåáÿ, áûòü ìíå ïðîêëÿòûì íà âåêè âå÷íûå. Èñòèííîå ÷óäî, ÷òî äüÿâîë åùå íå óíåñ ìåíÿ æèâüåì â ïðåèñïîäíþþ, èáî îáðåìåíåí ÿ è ñêîâàí ïî ðóêàì è íîãàì ãðåõàìè òÿæêèìè áîëüøå, ÷åì ëþáîé äðóãîé ÷åëîâåê íà çåìëå. È ïîñêîëüêó òû äàåøü ïîìîùü è óòåøåíèå âñåì íóæäàþùèìñÿ, íèæàéøå ïðîøó òåáÿ, ðàäè ñòðàñòåé Ãîñïîäà íàøåãî Èèñóñà Õðèñòà, âûñëóøàé è îñâîáîäè ìåíÿ îò ìîèõ óæàñíûõ ãðåõîâ, èáî îáìàíóò ÿ è ëèøåí âñåõ ðàäîñòåé íåáà, òî÷íî êàêîé-íèáóäü èóäåé. Óñëûõàâ ýòè ñëîâà, Ïàïà çàäóìàëñÿ è ïðî ñåáÿ ðåøèë, ÷òî ýòî, äîëæíî áûòü, Ðîáåðò, ïðî-

çâàííûé Äüÿâîëîì, è ñïðîñèë:  Ñûí ìîé, íå òîò ëè òû Ðîáåðò, î êîòîðîì ÿ âñå âðåìÿ ñëûøó, ÷òî îí õóæå âñåõ ëþäåé? Íà ÷òî Ðîáåðò, ñêëîíèâ ãîëîâó, îòâå÷àë:  Äà. Òîãäà Ïàïà ñêàçàë åìó òàê:  ß îòïóùó ãðåõè òâîè, íî çàêëèíàþ èìåíåì Ãîñïîäà: íå ïðè÷èíÿé áîëüøå çëà íèêîìó. È ñàì Ïàïà, è âñå, êòî áûë ðÿäîì, áîÿëèñü äàæå ãëÿäåòü íà Ðîáåðòà. Îí æå óïàë íà êîëåíè è ñ âåëèêîé íàáîæíîñòüþ è ðàñêàÿíèåì âîñêëèêíóë:  Ñâÿòîé îòåö, ïåðåä Ãîñïîäîì íàøèì è Åãî ïðå÷èñòîé ìàòåðüþ êëÿíóñü íèêîãäà áîëüøå íå íàíîñèòü îáèä íè îäíîé äóøå õðèñòèàíñêîé. Ïîñëå ýòîãî âûñëóøàë Ïàïà èñïîâåäü Ðîáåðòà, âî âðåìÿ êîòîðîé òîò íè÷åãî íå óòàèë îò äóõîâíîãî îòöà, â òîì ÷èñëå è òîãî, ÷òî ìàòü ïðè çà÷àòèè îòäàëà åãî äüÿâîëó. Ïîíòèôèê, óñëûøàâ ýòî, èñïóãàëñÿ.

Î òîì, êàê Ïàïà ïîñëàë Ðîáåðòà çà òðè ìèëè îò Ðèìà ê ñâÿòîìó îòøåëüíèêó Ïàïà, óñëûøàâ ýòî, ñìóòèëñÿ, íî áëàãîñëîâåíèå ñâîå äàë è ñêàçàë Ðîáåðòó:  Ñûí ìîé, â òðåõ ìèëÿõ îò ýòîãî ãîðîäà îáèòàåò ñâÿòîé îòøåëüíèê, ìîé äóõîâíûé îòåö. Îòïðàâëÿéñÿ òóäà è ñêàæè, ÷òî ýòî ÿ òåáÿ ïðèñëàë. Îòøåëüíèê âûñëóøàåò òâîþ èñïîâåäü è äàñò îòïóùåíèå ãðåõîâ. Ðîáåðò îòâå÷àë:  Ïîéäó ñ ðàäîñòüþ,  è ïîêèíóë ïîíòèôèêà ñ òàêèìè ñëîâàìè:  Ãîñïîäè, â ìèëîñåðäèè Ñâîåì äàé ìíå ñèë ñâåðøèòü òî, ÷òî ïðèíåñåò ïîëüçó äóøå ìîåé. Íî÷åâàòü Ðîáåðò îñòàëñÿ â ãîðîäå, èáî áûëî óæå ïîçäíî, à ðàííèì óòðîì âûøåë èç Ðèìà è îòïðàâèëñÿ òóäà, ãäå îáèòàë ñâÿòîé îòøåëüíèê. Äîëãî øàãàë îí ïî õîëìàì è äîëèíàì, ñãîðàÿ îò æåëàíèÿ ïîñêîðåå îñâîáîäèòüñÿ îò ñâîèõ ãðåõîâ, ïîêà íå äîáðàëñÿ íàêîíåö äî íóæíîãî ìåñòà.

Îáðàäîâàííûé, âîøåë îí ïðÿìî ê îòøåëüíèêó è ñîîáùèë, ÷òî Ïàïà ïðèñëàë åãî ê íåìó çà îòïóùåíèåì ãðåõîâ. Îòøåëüíèê äóøåâíî åãî ïîïðèâåòñòâîâàë, è Ðîáåðò, íå îòêëàäûâàÿ, òóò æå ïðèíÿëñÿ èñïîâåäîâàòüñÿ. Ïðåæäå âñåãî ðàññêàçàë îí î òîì, êàê ìàòü ïðè çà÷àòèè ïîñâÿòèëà åãî äüÿâîëó, ïîòîì ïîâåäàë, êàê â äåòñòâå íà÷àë ñàìîñòîÿòåëüíî õîäèòü ðàíüøå äðóãèõ äåòåé, è êàê êîëîòèë âñÿêîãî ðåáåíêà, ÷òî ïîïàäàëñÿ åìó íà äîðîãå, è êàê óáèë ñâîåãî øêîëüíîãî ó÷èòåëÿ, è ñêîëüêèõ áëàãîðîäíûõ äâîðÿí îòïðàâèë íà òîò ñâåò âî âðåìÿ òóðíèðà, óñòðîåííîãî îòöîì, ÷òîáû îòïðàçäíîâàòü åãî ïîñâÿùåíèå â ðûöàðè, è î òîì, êàê ñêèòàëñÿ îí ïî îòöîâñêèì çåìëÿì, ãðàáÿ è óáèâàÿ, íàñèëóÿ æåíùèí è ëèøàÿ äåâñòâåííîñòè þíûõ äåâ; íå óìîë÷àë è î òîì, êàê âûêîëîë ãëàçà ñëóãàì îòöà, êîòîðûõ òîò ïîñëàë çà íèì, è î òîì, êàê óáèë ñåìåðûõ îòøåëüíèêîâ.  îáùåì, ïîâåäàë Ðîáåðò ñâÿòîìó ÷åëîâåêó îáî âñåõ ãðåõàõ, ñîâåðøåííûõ èì îò ðîæäåíèÿ äî íàñòîÿùåãî âðåìåíè. Îòøåëüíèê, ïîðàæåííûé åãî ðàññêàçîì, íå ìîã íå âîçðàäîâàòüñÿ, ÷òî Ðîáåðò ïðèøåë ê ðàñêàÿíèþ. Âû-

ñëóøàâ èñïîâåäü, ñêàçàë îí ãðåøíèêó òàê:

 Ñûí ìîé, ýòó íî÷ü òû ïðîâåäåøü çäåñü, à çàâòðà óòðîì ÿ áóäó ãîòîâ äàòü òåáå ñîâåò, êàê èñêóïèòü òâîè ïðåãðåøåíèÿ.

Ðîáåðò, êîòîðûé ðàíüøå îòëè÷àëñÿ ÷óäîâèùíîé æåñòîêîñòüþ, âíóøàâøåé ëþäÿì ñòðàõ, è áûë ãîðä, êàê ëåâ, ñäåëàëñÿ òåïåðü êðîòêèì, ïîêëàäèñòûì, ó÷òèâûì â ðå÷àõ è ñäåðæàííûì â ïîñòóïêàõ, ñëîâíî êàêîé-íèáóäü ãåðöîã èëè ïðèíö.

Ðîáåðò áûë òàê óòîìëåí äîëãîé äîðîãîé, ÷òî íå ìîã íè åñòü, íè ïèòü, à ëèøü âîçíåñ Ãîñïîäó ìîëèòâó, ïðîñÿ, ÷òîáû Îí â áåñêîíå÷íîé ìèëîñòè Ñâîåé èçáàâèë åãî îò òåíåò ëæè è èñêóøåíèÿ. Ïîñëå ýòîãî îòøåëüíèê óëîæèë Ðîáåðòà ñïàòü â ìàëåíüêîé ÷àñîâåíêå, êîòîðàÿ ñòîÿëà íåïîäàëåêó îò ìåñòà åãî óåäèíåíèÿ, à ñàì âñþ íî÷ü ìîëèëñÿ çà ãðåøíèêà, êîòîðûé ïîíÿë, ÷òî âåëèêèå ãðåõè, ñîâåðøåííûå èì, òðåáóþò âåëèêîãî èñêóïëåíèÿ. Òàê, ìîëÿñü, îòøåëüíèê çàñíóë.

Î òîì, êàê Áîã ïîñëàë ê îòøåëüíèêó àíãåëà ñ èçâåñòèåì, êàêèì îáðàçîì Ðîáåðò ìîæåò ñêîðåå âñåãî èñêóïèòü ñâîè ãðåõè Âî ñíå ÿâèëñÿ îòøåëüíèêó àíãåë è ìîëâèë òàê:  Ñâÿòîé-îòåö, âûñëóøàé âåñòü, êîòîðóþ ïîñûëàåò òåáå Ãîñïîäü. Åñëè Ðîáåðò õî÷åò èñêóïèòü ãðåõè ñâîè, ïóñòü æèâåò, ïîäðàæàÿ þðîäèâûì, è ìîë÷èò, áóäòî íåìîé. Ïóñòü òàêæå íå åñò íè÷åãî, êðîìå òîãî, ÷åì ïèòàþòñÿ ïñû. È òàê, â ìîë÷àíèè, íèùåòå è ãîëîäå, ïóñòü ïðåáûâàåò äî òåõ ïîð, ïîêà Áîãó íå óãîäíî áóäåò ïîêàçàòü åìó, ÷òî ïðåãðåøåíèÿ åãî ïðîùåíû.  Ñ ýòèì îòøåëüíèê ïðîñíóëñÿ è, ïðèïîìíèâ ñâîå âèäåíèå, âîçáëàãîäàðèë Ãîñïîäà çà ïîìîùü. Êîãäà çàíÿëñÿ äåíü, îòøåëüíèê ìîëâèë Ðîáåðòó ëàñêîâî:  Ñûí ìîé, ïîäîéäè êî ìíå. Òîò íåìåäëåííî ïîäîøåë è áëàãî÷åñòèâî èñïîâåäàëñÿ. Êîãäà Ðîáåðò òàêèì îáðàçîì î÷èñòèëñÿ, îòøåëüíèê ñêàçàë:

 Ñûí ìîé, äîëãî ÿ ìîëèë Ãîñïîäà, ÷òîáû îòêðûë Îí ìíå, êàêèì îáðàçîì ìîæíî òåáå î÷èñòèòüñÿ îò ãðåõîâ òÿæêèõ, ñîâåðøåííûõ òîáîþ ïðîòèâ Âñåâûøíåãî, è ïîëó÷èë îòâåò: æèâè, êàê ãîðîäñêèå ñóìàñøåäøèå, íå âêóøàé ïèùè èíîé, êðîìå òîé, ÷òî ëþäè äàþò ïñàì, ñîõðàíÿé ìîë÷àíèå, ñïè òàì, ãäå ñïÿò ñîáàêè. Òàêóþ âåñòü ïðèíåñ ìíå àíãåë ñåãîäíÿ íî÷üþ è ñîîáùèë, ÷òî íàäëåæèò òåáå íå ÷èíèòü îáèä íè îäíîìó æèâîìó ÷åëîâåêó. Òàê æèòü òû äîëæåí â íàêàçàíèå çà ãðåõè òâîè, ïîêà íå ïîëó÷èøü èçâåñòèÿ îò Ãîñïîäà î òîì, ÷òî ãðåõè òâîè ïðîùåíû. Ðîáåðò âîçðàäîâàëñÿ è âîçáëàãîäàðèë Ãîñïîäà çà äàðîâàííîå åìó ïðîùåíèå è òàêóþ ëåãêóþ åïèòèìüþ. Íà ýòîì ïðîñòèëñÿ Ðîáåðò ñ îòøåëüíèêîì è ïîøåë èñïîëíÿòü òðóäíóþ åïèòèìüþ, êàçàâøóþñÿ åìó ëåãêîé ïî ñðàâíåíèþ ñ òåìè óæàñíûìè ñìðàäíûìè ãðåõàìè, êîòîðûå ñîâåðøàë îí êàæäûé äåíü ñâîåé æèçíè. È ýòî áûëî èñòèííûì ÷óäîì, èáî îí, â ïðîøëîì ïîðî÷íûé è îò÷àÿííûé áóíòàðü, ïîãðÿçøèé âî ãðåõå ãîðäûíè, ïðåèñïîëíèëñÿ äîáðîäåòåëåé è ñäåëàëñÿ êðîòêèì, ñëîâíî

àãíåö.

Î òîì, êàê Ðîáåðò ïðîñòèëñÿ ñ îòøåëüíèêîì è âåðíóëñÿ â Ðèì èñïîëíÿòü åïèòèìüþ Îñòàâèë Ðîáåðò îòøåëüíèêà è îòïðàâèëñÿ â Ðèì èñïîëíÿòü íàçíà÷åííîå åìó íàêàçàíèå. Âîéäÿ â ãîðîä, ïðèíÿëñÿ îí ïîäñêàêèâàòü è áåãàòü ïî óëèöàì, êàê ñóìàñøåäøèé, à äåòè, óâèäåâ åãî, êèíóëèñü çà íèì ñ êðèêàìè è âîïëÿìè è íà÷àëè êèäàòü â íåãî êàìíÿìè, êîìüÿìè ãðÿçè è âñÿêîé äðÿíüþ, êîòîðóþ òîëüêî ìîãëè íàéòè íà çåìëå. Æèòåëè ãîðîäà, óâèäåâ Ðîáåðòà, âûñóíóëèñü â îêíà è ñòàëè ãðîìêî íàä íèì ñìåÿòüñÿ. Òàê, ïðèòâîðÿÿñü áåçóìöåì, ïðîâåë Ðîáåðò â Ðèìå íåêîòîðîå âðåìÿ, ïîêà íàêîíåö ñëó÷àé íå ïðèâåë åãî ê èìïåðàòîðñêîìó äâîðó. Âîðîòà îêàçàëèñü îòêðûòû, Ðîáåðò âîøåë âíóòðü è ïðîñëåäîâàë äî ñàìîé çàëû. Îí òî ïåðåõîäèë ñ îäíîé ñòîðîíû íà äðóãóþ, èíîãäà áûñòðî, èíîãäà ìåäëåííî, òî ïîäñêà-

êèâàë, òî ïðèíèìàëñÿ áåæàòü, òî âäðóã çàìèðàë áåç äâèæåíèÿ, íî íèãäå ïîäîëãó íå çàäåðæèâàëñÿ. Èìïåðàòîð, çàìåòèâ Ðîáåðòà, ìîëâèë ñâîåìó ñëóãå:  Ïîñìîòðè, êàêîé âèäíûé þíîøà! Îäíàêî, ïî-ìîåìó, îí íå â ñâîåì óìå, è ýòî, ïðàâî æå, áîëüøàÿ ïîòåðÿ, èáî îí êðàñèâ è õîðîøî ñëîæåí. Ïîäè äàé åìó ÷åãî-íèáóäü ïîåñòü. Ñëóãà, êàê åìó áûëî âåëåíî, ïîäîçâàë Ðîáåðòà è äàë åìó åäû, íî òîò íè ê ÷åìó íå ïðèêîñíóëñÿ. Ïîêà îí òàê ñèäåë çà ñòîëîì, äâå ñîáàêè èìïåðàòîðà íà÷àëè äðóã ñ äðóãîì ãðûçòüñÿ, è îí, ÷òîáû óíÿòü èõ, áðîñèë èì êîñòü, â êîòîðóþ îäíà èç íèõ òóò æå âöåïèëàñü. Ðîáåðò, óâèäåâ ýòî, íåìåäëåííî âñêî÷èë è ïðèíÿëñÿ îòáèðàòü ó ñîáàêè êîñòü, à òà íå îòïóñêàëà, è òîãäà îí, âèäÿ, ÷òî çàïîëó÷èòü êîñòü öåëèêîì åìó íå óäàñòñÿ, íà÷àë ãëîäàòü îäèí êîíåö, à ïåñ ãðûç äðóãîé. Èìïåðàòîð è âñå, êòî áûë â çàëå, ñìîòðåëè íà Ðîáåðòà ñ ñîáàêîé è ñìåÿëèñü, ïîêà òîò íàêîíåö íå èñõèòðèëñÿ îòîáðàòü ó æèâîòíîãî êîñòü, à ñäåëàâ òàê, òóò æå óëåãñÿ è ïðèíÿëñÿ ãëîäàòü, èáî áûë íå íà øóòêó ãîëîäåí. Èìïåðàòîð, çàìåòèâ, êàê ìî-

ëîäîé ÷åëîâåê èçãîëîäàëñÿ, áðîñèë ñîáàêå öåëûé êóñîê ìÿñà. Ðîáåðò ïîéìàë åãî íà ëåòó è ðàçäåëèë íàäâîå: îäíó ÷àñòü îòäàë ïñó, à äðóãóþ âçÿë ñåáå. Èìïåðàòîð, óâèäåâ ýòî, ñíîâà ðàññìåÿëñÿ è ìîëâèë ñâîèì ñëóãàì:  Ê íàì â ãîñòè çàáðåë ñàìûé ãëóïûé è ñàìûé ãîëîäíûé äóðàê íà ñâåòå: îí îòáèðàåò ìÿñî ó ïñîâ è ïîæèðàåò åãî ñàì. Ïî âñåìó âèäíî, ÷òî îí åñòü ïåðâîñòàòåéíûé äóðàê. Òîãäà âñå â çàëå ïðèíÿëèñü êîðìèòü ñîáàê ìÿñîì, ÷òîáû Ðîáåðò, äåëÿ ñ íèìè òðàïåçó, ìîã íàïîëíèòü ñâîé æåëóäîê. Íàåâøèñü, Ðîáåðò âñòàë ñ ïîëà, âçÿë â ðóêè ïàëêó è ïðèíÿëñÿ õîäèòü âçàä è âïåðåä ïî çàëå, òî è äåëî óäàðÿÿ ïàëêîé ïî ñòîëó, ïî ñêàìüå è êîð÷à èç ñåáÿ çàïðàâñêîãî äóðà÷êà. Òàê ïðîõàæèâàÿñü, óâèäåë Ðîáåðò äâåðü, êîòîðàÿ âåëà â ñàä, à â òîì ñàäó áûë ïðåêðàñíûé èñòî÷íèê. Ðîáåðò ïîäîøåë ê íåìó, ÷òîáû íàïèòüñÿ, èáî ïîñëå åäû ìó÷èëà åãî óæàñíàÿ æàæäà. Áëèæå ê íî÷è çàïðèìåòèë îí ñîáàêó, êîòîðàÿ, ïî ñâîåìó îáûêíîâåíèþ, óëåãëàñü ñïàòü ïîä ëåñòíèöåé, è óñòðîèëñÿ ðÿäîì. Èìïåðàòîð, âèäÿ ýòî, ïîæàëåë Ðîáåðòà è ïðèêàçàë ñâîèì ëþäÿì ïðèíåñòè äóðà-

êó ïîñòåëü, ÷òîáû òîìó áûëî óäîáíåå. Ñëóãè òóò æå èñïîëíèëè ïðèêàç, íî Ðîáåðò çíàêàìè âåëåë óíåñòè ïîñòåëü îáðàòíî, èáî íàçíà÷åíî åìó áûëî ñïàòü íà ãîëîì ïîëó è õîëîäíîé çåìëå, òàì, ãäå ñïÿò ñîáàêè. Èìïåðàòîð ñèëüíî óäèâèëñÿ è ïðèêàçàë ñëóãàì ïðèíåñòè Ðîáåðòó õîòÿ áû ÷èñòîé ñîëîìû, íà êîòîðóþ òîò, ñèëüíî óñòàâøèé çà äåíü, ñ áëàãîäàðíîñòüþ ëåã. Î âû, ïîãðÿçøèå âî ãðåõå ãîðäûíè, çàäóìàéòåñü î òîì, ñ êàêîé îõîòîé Ðîáåðò, ðîäèâøèéñÿ îò áëàãîðîäíûõ ðîäèòåëåé, îñòàâèë îòöà è ìàòü, âñåõ äðóçåé ñâîèõ è îò÷èçíó, îòêàçàëñÿ îò âêóñíîé åäû, õìåëüíîãî ïèòüÿ, áîãàòûõ îäåæä è ïëîòñêèõ óäîâîëüñòâèé, à òàêæå îò âñåãî, ÷òî åìó ïî ïðàâó ðîæäåíèÿ ïîëàãàëîñü, ðàäè ñïàñåíèÿ äóøè ñâîåé è, ïðîìåíÿâ ãåðöîãñêèé òðîí íà ñîáà÷üþ êîíóðó, âîçëþáèë íèùåòó è ïîêàÿíèå. Òàê ñ ïñàìè îí åë è ñïàë, ëîæèëñÿ, êîãäà îíè ëîæèëèñü, è âñòàâàë, êîãäà îíè âñòàâàëè, è ïðîæèë òàê ñåìü ëåò èëè îêîëî òîãî. Ïåñ æå, ñ êîòîðûì îí äåëèë êîíóðó, ñêîðî ñìåêíóë, ÷òî èç-çà Ðîáåðòà åìó è ìÿñà äàþò áîëüøå è ÷àùå, ÷åì ðàíüøå, è íèêòî íå ðåøàåòñÿ åãî óäàðèòü, è âîçëþáèë Ðîáåðòà òà-

êîé ëþáîâüþ, ÷òî ïðîùå áûëî åãî óáèòü, ÷åì ïûòàòüñÿ îòîðâàòü îò ÷åëîâåêà.

Î òîì, êàê Ðîáåðò çàñòàâèë åâðåÿ öåëîâàòü ñâîåé ñîáàêå çàä çà ñòîëîì èìïåðàòîðà Îäíàæäû â èìïåðàòîðñêîì äâîðöå â ãîðîäå Ðèìå áûë áîëüøîé ïèð, íà êîòîðûé ñîáðàëèñü âñå ñàìûå áîãàòûå è çíàòíûå ëþäè ñòðàíû. Áûë ñðåäè íèõ è îäèí åâðåé, óïðàâëÿþùèé ïî÷òè âñåìè èìïåðàòîðñêèìè çåìëÿìè. È âîò, êîãäà ãîñòè óñåëèñü çà ñòîë, â çàë âîøåë Ðîáåðò ñî ñâîåé ñîáàêîé íà Ðóêàõ, èçîáðàæàÿ, êàê îáû÷íî, äóðà÷êà. Ïðèíÿëñÿ îí ðàñõàæèâàòü ïî çàëå âçàä è âïåðåä, ïîêà íå ïîäîøåë íàêîíåö ê òîìó ñàìîìó åâðåþ, à ïîäîéäÿ, âñòàë ó íåãî çà ñïèíîé è ïîõëîïàë åãî ïî ïëå÷ó. Åâðåé òóò æå îáåðíóëñÿ, à Ðîáåðò âçÿë äà è ïîäñòàâèë åìó ñîáà÷üþ çàäíèöó. Èìïåðàòîð è åãî ëîðäû, óâèäåâ ýòî, ïîñìåÿëèñü è îò äóøè ïîçàáàâèëèñü, åâðåé æå ñèëüíî îñêîðáèëñÿ è ðàç-

ãíåâàëñÿ íî ñêàçàòü íè÷åãî íå ïîñìåë. Òóò Ðîáåðò îïóñòèë ñâîþ ñîáàêó íà ïîë, à òà íåìåäëåííî âñêî÷èëà íà ñòîë è ñòàëà ëèçàòü ìÿñî, êîòîðîå ëåæàëî ó åâðåÿ íà òàðåëêå, è òîò âûíóæäåí áûë áðîñèòü åãî íà ïîë. Òàê Ðîáåðò è æèë, ïðåêðàñíî îáõîäÿñü áåç ñëîâ ïî çàâåòó îòøåëüíèêà, âðåìÿ îò âðåìåíè âûòâîðÿÿ âñÿêèå ãëóïîñòè è øàëîñòè, ÷òîáû ïîçàáàâèòü èìïåðàòîðà.

Î òîì, êàê Ðîáåðò óðîíèë íåâåñòó íà íàâîçíóþ êó÷ó è êèíóë æèâóþ êîøêó â êîòåë ñ ìÿñîì Îäíàæäû äåâóøêà, íàðÿäíî îäåòàÿ, ñîáèðàëàñü â öåðêîâü âåí÷àòüñÿ. Ðîáåðò, óâèäåâ íåâåñòó â êðàñèâîì ïëàòüå, âçÿë åå çà ðóêó è ïîâåë, à êîãäà ïðîõîäèëè îíè ìèìî íàâîçíîé êó÷è, òîëêíóë òàê, ÷òî îíà óïàëà è âåñü ñâîé íàðÿä ïîãóáèëà. Îí æå, âåñåëî ñìåÿñü è ãðîìêî êðè÷à, ïîáåæàë ê íåé â êóõíþ, ãäå ñòîÿë îáåä, ïîéìàë êîøêó è çàñóíóë åå

â êîòåë ñ ìÿñîì. Îá ýòîì íåìåäëåííî äîëîæèëè èìïåðàòîðó, è ñíîâà îí è åãî ëîðäû ñìåÿëèñü è âåñåëèëèñü. Î÷åíü áûë äóðà÷îê èì ïî íðàâó, èáî äîñòàâëÿë íåìàëî ðàäîñòè, íå ïðèíîñÿ íèêàêîãî âðåäà.

Î òîì, êàê ñåíåøàëü ñîáðàë áîëüøóþ àðìèþ ñàðàöèí è îñàäèë Ðèì çà òî, ÷òî èìïåðàòîð íå õîòåë îòäàâàòü çà íåãî ñâîþ äî÷ü Ïîêà Ðîáåðò îòáûâàë òàêèì îáðàçîì íàêàçàíèå ïðè èìïåðàòîðñêîì äâîðå, ê äî÷åðè èìïåðàòîðà, êîòîðàÿ áûëà õîðîøà ñîáîé è ïðèãîæà, íî íåìà îò ðîæäåíèÿ è çà âñþ æèçíü íå ñêàçàëà íè ñëîâà, íåñêîëüêî ðàç ñâàòàëñÿ ñåíåøàëü. Îäíàêî îòåö äåâóøêè íèêàê íå õîòåë âûäàâàòü åå çà íåãî. Îáèäåëñÿ òîãäà ñåíåøàëü, ðàññåðäèëñÿ è ðåøèë, ÷òî îòíèìåò èìïåðèþ ñèëîé. Ñîáðàë îí áîëüøóþ îðäó ñàðàöèí, ïðèâåë èõ ê Ðèìó è îñàäèë ñ íèìè ãîðîä. Èìïåðàòîð ýòîãî íå îæèäàë è, íå çíàÿ,

êàê ïîñòóïèòü, ñîáðàë ñâîèõ ëîðäîâ è áàðîíîâ è ìîëâèë èì òàê:  Ìèëîðäû, îêàæèòå ìíå ïîìîùü â ñîïðîòèâëåíèè ÿçû÷åñêèì ñîáàêàì, êîòîðûå îêðóæèëè íàø ãîðîä è êîòîðûå, ìíèòñÿ ìíå, íàìåðåíû ïîä÷èíèòü ñåáå âñå íàøè çåìëè è ðàññåÿòü íàñ ñàìèõ ïî ñâåòó. Òàê îíî è áóäåò, åñëè Ãîñïîäü â áåñêîíå÷íîé ìèëîñòè Ñâîåé íå ñæàëèòñÿ íàä íàìè. Ïîýòîìó ïðèçûâàþ âàñ âñåõ ñîáðàòü âñå ñèëû, âûñòóïèòü ïðîòèâ ÿçû÷íèêîâ è ïðîãíàòü èõ ñ íàøåé çåìëè. Îòâå÷àëè åìó ëîðäû è ðûöàðè â îäèí ãîëîñ:  Ãîñïîäèí íàø ïîâåëèòåëü, èñòèííû ñëîâà òâîè, à ïîòîìó ãîòîâû ìû èäòè âñëåä çà òîáîé ñðàæàòüñÿ ñ ñàðàöèíàìè, ÷òîáû âåðíóòü íàøó çåìëþ è íàø ãîðîä. Ïîáëàãîäàðèë èõ èìïåðàòîð çà îòâåò, íåìàëî åãî îáðàäîâàâøèé, è òóò æå âåëåë ïðîâîçãëàñèòü ïî âñåì ãîðîäàì è ñåëåíèÿì çåìëè ñâîåé, ÷òî âñÿêèé ÷åëîâåê, ìîëîäîé ëè, ñòàðûé ëè, êîòîðûé åùå ìîæåò äåðæàòü îðóæèå, äîëæåí ïðèãîòîâèòüñÿ ê âîéíå ñî çëåéøèì âðàãîì, ñàðàöèíàìè. È êîãäà åãî ïðèêàç áûë ïî âñåé çåìëå ïðî-

âîçãëàøåí, âñå ëþäè îõîòíî ïðèãîòîâèëèñü èäòè âñëåä çà èìïåðàòîðîì íà âîéíó çàùèùàòü òî, ÷òî ïðèíàäëåæàëî èì ïî ïðàâó, è ñîáðàëîñü òàêèì îáðàçîì áîëüøîå âîéñêî. Îäíàêî, íåñìîòðÿ íà òî ÷òî ëþäåé ó èìïåðàòîðà áûëî áîëüøå, ÷åì ó ñåíåøàëÿ, ïîñëåäíèé ñî ñâîèìè ñàðàöèíàìè íàâåðíÿêà âûèãðàë áû áèòâó, åñëè áû Ãîñïîäü ïî âåëèêîé ìèëîñòè Ñâîåé íå ïîñëàë Ðîáåðòà íà ïîìîùü ðèìëÿíàì â ÷àñ èñïûòàíèé.

Î òîì, êàê Ñïàñèòåëü íàø Èèñóñ, ñæàëèâøèñü íàä äóøàìè õðèñòèàíñêèìè, ïîñëàë Ðîáåðòó ñ àíãåëîì áåëîãî êîíÿ è áåëûå äîñïåõè è ïîâåëåë åìó îòïðàâëÿòüñÿ âîåâàòü âìåñòå ñ ðèìëÿíàìè ïðîòèâ ñàðàöèí  ÿçû÷åñêèõ ñîáàê Êàê óæå ãîâîðèëîñü, èìïåðàòîð è äðóãèå ðèìëÿíå îòïðàâèëèñü ñðàæàòüñÿ ñ ñàðàöèíàìè, à Ðîáåðò â ýòî âðåìÿ îñòàâàëñÿ äîìà. Ïîøåë îí êàêòî, ïî ñâîåìó îáûêíîâåíèþ, ê èñòî÷íèêó íàïèòüñÿ  à áûëî ýòî êàê ðàç â äåíü ðåøàþùåé áèòâû ñ íåïðèÿòåëåì  è âäðóã ñëûøèò ñ íåáåñ ãîëîñ:  Ðîáåðò, Ãîñïîäü ÷åðåç ìåíÿ ïîâåëåâàåò òåáå íå ìåøêàÿ îáëà÷èòüñÿ â ýòè äîñïåõè, ñåñòü íà ýòîãî êîíÿ è îòïðàâëÿòüñÿ íà ïîìîùü èìïåðàòîðó. Ðîáåðò, âûñëóøàâ âîëþ Ãîñïîäíþ, ñìóòèëñÿ, íî íå ïîñìåë îñëóøàòüñÿ, à òóò æå îáëà÷èëñÿ

â äîñïåõè, âñêî÷èë íà êîíÿ è âî âåñü îïîð ïîì÷àëñÿ, êóäà åìó áûëî óêàçàíî. À èìïåðàòîðñêàÿ äî÷ü, î êîòîðîé óæå ãîâîðèëîñü ðàíåå, ñòîÿëà ó îêíà è âñå ýòî âèäåëà. Íå áóäü îíà íåìîé, äåâóøêà ðàññêàçàëà áû âñå êîìó-íèáóäü, íî ïîñêîëüêó ãîâîðèòü îíà íå óìåëà, òî íèêòî íè÷åãî íå óçíàë, à äî÷ü èìïåðàòîðà âñå âèäåííîå êðåïêî-íàêðåïêî çàïîìíèëà. Òåì âðåìåíåì Ðîáåðò, âîîðóæåííûé è âåðõîì íà êîíå, ïðèñîåäèíèëñÿ ê èìïåðàòîðñêîé ðàòè, êîòîðóþ òóðêè òåñíèëè òàê ñèëüíî, ÷òî, íå ñìèëóéñÿ íàä íèìè Ãîñïîäü è íå ïîøëè Ðîáåðòà íà âûðó÷êó, ïðèøåë áû âñåì õðèñòèàíàì êîíåö. Ðîáåðò íåìåäëåííî âðóáèëñÿ â ñàìóþ ñåðåäèíó òóðåöêîé îðäû è ïðèíÿëñÿ ðàçèòü ñîáàê íàïðàâî è íàëåâî, òàê ÷òî òîëüêî ðóêè è íîãè íà çåìëþ ñûïàëèñü, à ëþäè è ëîøàäè, ðàç óïàâ, óæå íå ïîäíèìàëèñü. Ëþáî-äîðîãî áûëî ãëÿäåòü, êàê ðàñïðàâëÿëñÿ Ðîáåðò ñ ïðîêëÿòûìè ñàðàöèíñêèìè ñîáàêàìè. Êîðî÷å ãîâîðÿ, ñäåëàë Ðîáåðò ñòîëüêî, ÷òî ñàðàöèíû áåæàëè áåç îãëÿäêè è ïîëå áèòâû îñòàëîñü çà èìïåðàòîðîì.

Î òîì, êàê Ðîáåðò, îäåðæàâ ïîáåäó íàä ñàðàöèíàìè, âåðíóëñÿ ê èñòî÷íèêó è ðàçîðóæèëñÿ Êîãäà èìïåðàòîð, õâàëà Ãîñïîäó, îäåðæàë ñëàâíóþ ïîáåäó, Ðîáåðò âåðíóëñÿ ê èñòî÷íèêó, ñíÿë ñ ñåáÿ äîñïåõè è ñëîæèë èõ íà êîíÿ, êîòîðûé òóò æå èñ÷åç, áóäòî åãî íèêîãäà è íå áûëî. Ðîáåðò æå åùå íåêîòîðîå âðåìÿ ñòîÿë ó èñòî÷íèêà. Äî÷ü èìïåðàòîðà ñíîâà âñå ýòî óâèäåëà è î÷åíü óäèâèëàñü. Íå áóäü îíà íåìà îò ðîæäåíèÿ, ïîøëà áû è êîìó-íèáóäü ðàññêàçàëà. Íà ëèöå Ðîáåðòà îñòàëñÿ øðàì, êîòîðûé îí ïîëó÷èë â áîþ, áîëüøå æå íèêàêèõ ïîâðåæäåíèé ó íåãî íå áûëî. Èìïåðàòîð ðàäîâàëñÿ è áëàãîäàðèë Ãîñïîäà çà ñâîþ ïîáåäó íàä íåâåðíûìè ñîáàêàìè.  õîðîøåì íàñòðîåíèè âåðíóëñÿ îí â ñâîé äâîðåö. Ñåëè âñå çà ñòîë, è òóò ïîÿâèëñÿ Ðîáåðò, èçîáðàæàÿ, ïî ñâîåìó îáûêíîâåíèþ, íåìîãî äóðà÷êà. Èìïåðàòîð, óâèäåâ Ðîáåðòà, îáðàäîâàëñÿ, èáî þíîøà áûë åìó ïî íðàâó. Íî, çàìåòèâ øðàì íà åãî ëèöå, ðàññåðäèëñÿ, ðåøèâ, ÷òî â åãî îòñóò-

ñòâèå êòî-òî èç ñëóã ïëîõî îáîøåëñÿ ñ Ðîáåðòîì, è ñêàçàë:  Ïðè íàøåì äâîðå îáèòàåò çàâèñòíèê, êîòîðûé, ïîêà ìû îòñóòñòâîâàëè, îáèäåë áåäíîãî äóðà÷êà. Óäàðèâ åãî ïî ëèöó, à ýòî áîëüøîé ãðåõ, èáî äóðàê íèêîìó âðåäà íå äåëàåò.  È èìïåðàòîð ïðèäàë íå îáèæàòü Ðîáåðòà è ïîîáåùàë ïðèìåðíî íàêàçàòü âñÿêîãî, êòî ïîäíèìåò íà äóðà÷êà ðóêó, ÷òîá äðóãèì íåïîâàäíî áûëî. Çàòåì ïðèíÿëñÿ èìïåðàòîð ñïðàøèâàòü ó ñâîèõ ðûöàðåé, íå çíàåò ëè êòî èç íèõ, ÷òî ýòî áûë çà ðûöàðü íà áåëîì êîíå, êîòîðûé òàê âîâðåìÿ ïðèñîåäèíèëñÿ ê èõ ðàòè è ñïàñ èõ âñåõ. Äî÷ü åãî, óñëûøàâ ñëîâà îòöà ñâîåãî, óêàçàëà íà Ðîáåðòà. Èìïåðàòîð íå ìîã ïîíÿòü, ÷òî îíà õî÷åò ýòèì ñêàçàòü, è ïîñëàë çà åå ìàìêîé, ÷òîáû òà îáúÿñíèëà. Ìàìêà ïðèøëà è ñêàçàëà:  Òâîÿ äî÷ü õî÷åò ñêàçàòü, ÷òî ñåãîäíÿøíÿÿ ïîáåäà äîñòàëàñü òåáå ñ ïîìîùüþ òâîåãî äóðàêà Ðîáåðòà, à øðàì, êîòîðûé ó íåãî íà ëèöå, ïîëó÷åí èì â ñðàæåíèè. Èìïåðàòîð ðàññåðäèëñÿ è îòâåòèë ìàìêå:  Òû äîëæíà ó÷èòü äî÷ü ìîþ ìóäðîñòè, à íå

ïîòàêàòü âñÿêèì êàïðèçàì äà ãëóïîñòÿì, êîòîðûìè ÿ íåäîâîëåí.

Äî÷ü èìïåðàòîðà, âèäÿ, ÷òî îòåö ñåðäèòñÿ, ïåðåñòàëà ïîêàçûâàòü íà Ðîáåðòà, õîòÿ è çíàëà, ÷òî âñå ïðàâäà, èáî ñâîèìè ãëàçàìè âèäåëà àíãåëà, êîòîðûé ïðèâåë êîíÿ è ïðèíåñ äîñïåõè.

Èòàê, ñàðàöèíû, êàê óæå áûëî ñêàçàíî, áåæàëè ñ ïîëÿ ñðàæåíèÿ, îäíàêî íåêîòîðîå âðåìÿ ñïóñòÿ ñåíåøàëü âåðíóëñÿ ñíîâà, íà ýòîò ðàç ñ åùå áîëüøåé îðäîé, è âî âòîðîé ðàç îñàäèë Ðèì. È îïÿòü ïîòåðïåëè 6û ðèìëÿíå ïîðàæåíèå, åñëè áû Ãîñïîäü íå ïðèñëàë èì â ïîìîùü ðûöàðÿ â áåëûõ äîñïåõàõ è íà áåëîì êîíå. Ðûöàðü ýòîò ïîìîã çàùèòíèêàì òàê ñèëüíî, ÷òî ñàðàöèíû ñíîâà áåæàëè è ðèìëÿíå îïÿòü îäåðæàëè ñëàâíóþ ïîáåäó. Íåêîòîðûå èç ëþäåé èìïåðàòîðà ïîïûòàëèñü áûëî óçíàòü, ÷òî ýòî çà ðûöàðü òàêîé è îòêóäà îí îïÿòü ïîÿâèëñÿ, íî òîò èñ÷åç, è íèêòî íå óñïåë çàìåòèòü êóäà. È òîëüêî èìïåðàòîðñêàÿ äî÷ü âèäåëà, êàê îí ñíèìàë ñ ñåáÿ äîñïåõè ó èñòî÷íèêà.

Î òîì, êàê Ðîáåðò âñëåä çà ïåðâûìè äâóìÿ âûèãðàë è òðåòüå ñðàæåíèå Íåêîòîðîå âðåìÿ ñïóñòÿ âåðíóëñÿ ñåíåøàëü ñ íîâûì âîéñêîì, ìíîãî ïðåâîñõîäèâøèì ïî ñèëå äâà ïåðâûõ, è îïÿòü âçÿë Ðèì â îñàäó. Èìïåðàòîð ñíîâà ðåøèë äàòü èì áîé, íî íà ýòîò ðàç ïîâåëåë ñâîèì áàðîíàì è ðûöàðÿì ñìîòðåòü â îáà, îæèäàÿ ïîÿâëåíèÿ ðûöàðÿ íà áåëîì êîíå, ÷òîáû ðàçóçíàòü, êòî îí òàêîé è îòêóäà. Ðûöàðè ïîîáåùàëè, ÷òî âñå ñäåëàþò. Íàñòóïèë äåíü ñðàæåíèÿ. Îäíàêî íåñêîëüêî ëó÷øèõ ðûöàðåé, âìåñòî òîãî ÷òîáû âûéòè íà ïîëå áèòâû, íàïðàâèëèñü â áëèæàéøèé ëåñîê è òàì óêðûëèñü, ïîäñòåðåãàÿ ðûöàðÿ íà áåëîì êîíå. Íî âñå èõ òðóäû îêàçàëèñü íàïðàñíû: îí âîçíèê òàê æå íåîæèäàííî, êàê è â ïðåäûäóùèå äâà ðàçà, è íèêòî íå óñïåë çàìåòèòü, îòêóäà îí âçÿëñÿ. Óâèäåâ åãî â ãóùå ñðàæåíèÿ, ïîñïåøèëè îíè åìó íà ïîìîùü.  ýòîò ðàç îáå ñòîðîíû ñðàæàëèñü îæåñòî÷åííî êàê íèêîãäà, îäíàêî ñàðàöèíû ñêîðî ïà-

ëè äóõîì, èáî Ðîáåðò íàíîñèë èì òàêèå ìîãó÷èå óäàðû, ÷òî íè îäèí ÷åëîâåê íå ìîã óñòîÿòü ïðîòèâ íèõ.  êîíöå êîíöîâ Ðîáåðò ñäåëàë òàê ìíîãî, ÷òî ñàðàöèíû âûíóæäåíû áûëè óñòóïèòü, ÷åìó èìïåðàòîð íåñêàçàííî îáðàäîâàëñÿ. Ñåíåøàëü æå áûë î÷åíü ðàçãíåâàí.

Î òîì, êàê îäèí èç èìïåðàòîðñêèõ ðûöàðåé ðàíèë Ðîáåðòà êîïüåì â áåäðî Èòàê, ïîñëå òîãî êàê è ýòà áèòâà áûëà âûèãðàíà, èìïåðàòîðñêîå âîéñêî ïîòÿíóëîñü äîìîé. Ðîáåðò òîæå õîòåë âåðíóòüñÿ ê èñòî÷íèêó è òàì ñíÿòü äîñïåõè, êàê îí äåëàë ýòî ðàíüøå. Íî ðûöàðè, êîòîðûå ñòåðåãëè åãî â ëåñó, ñíîâà âåðíóëèñü â ÷àùó, ÷òîáû ïîñìîòðåòü, êóäà îòïðàâèòñÿ ðûöàðü íà áåëîì êîíå. È êîãäà îí ïîðàâíÿëñÿ ñ íèìè, âûåõàëè âñå êàê îäèí åìó íàâñòðå÷ó è ãðîìêî âîñêëèêíóëè:  Î áëàãîðîäíûé ðûöàðü, ïîìåäëè íåìíîãî è

ïîãîâîðè ñ íàìè. Ñêàæè, êòî òû è èç êàêîé çåìëè ïðîèñõîäèøü, ÷òîáû ìû ìîãëè ïðåäñòàâèòü òåáÿ èìïåðàòîðó, êîòîðûé äàâíî èùåò ñ òîáîé âñòðå÷è. Ðîáåðò, óñëûõàâ òàêèå ñëîâà, ñìóòèëñÿ è äàë êîíþ øïîðû. Òîò âçâèëñÿ è ïîñêàêàë ÷åðåç õîëìû è äîëèíû, óíîñÿ ñâîåãî âñàäíèêà, êîòîðûé õîòåë îñòàòüñÿ íåóçíàííûì. Íî îäèí èç ðûöàðåé, ñàìûé ñìåëûé è íà õîðîøåé ëîøàäè, ïîãíàëñÿ çà íèì è ïîäíÿë áûëî êîïüå, ÷òîáû óáèòü åãî êîíÿ, äà ïðîìàõíóëñÿ è ïîïàë Ðîáåðòó â áåäðî. Íàêîíå÷íèê êîïüÿ îáëîìèëñÿ è çàñòðÿë â òåëå ðàíåíîãî, íî òîò âñå æå óñêàêàë, è ðûöàðè òàê è íå ñìîãëè óçíàòü, êòî ýòîò âñàäíèê íà áåëîì êîíå, ÷åì îíè íåñêàçàííî îãîð÷èëèñü. Ðîáåðò æå òåì âðåìåíåì ñêàêàë âî âåñü îïîð, ïîêà íå äîáðàëñÿ äî èñòî÷íèêà, ãäå ñíÿë äîñïåõè, ïîëîæèë èõ íà ñåäëî, êàê äåëàë ïðåæäå, è âñå â îäíî ìãíîâåíèå îêà èñ÷åçëî. Îí âûíóë íàêîíå÷íèê êîïüÿ èç ñâîåãî áåäðà è ñïðÿòàë åãî ó ôîíòàíà ìåæäó äâóìÿ áîëüøèìè êàìåííûìè ïëèòàìè. Ïîòîì âçÿë íåìíîãî æèðà è ìõà è çàëåïèë ðàíó, èáî íå õîòåë ïîêàçûâàòü åå êîìó-íèáóäü,

ïîíèìàÿ, ÷òî åãî íåìåäëåííî óçíàþò. À èìïåðàòîðñêàÿ äî÷ü âñå âèäåëà è ïðèìå÷àëà. Îíà äàâíî óæå ïîíÿëà, ÷òî Ðîáåðò áûë ðûöàðåì áëàãîíðàâíûì è ïðèãîæèì, è ñòàëà íà íåãî çàãëÿäûâàòüñÿ. Ðîáåðò, çàêîí÷èâ ñî ñâîåé ðàíîé, âîøåë â çàë, ÷òîáû ðàçäîáûòü êàêîé-íèáóäü åäû, ñòàðàÿñü ïðè ýòîì íå õðîìàòü, ÷òîáû íèêòî íè÷åãî íå çàìåòèë, õîòÿ íîãà áîëåëà â òûñÿ÷ó ðàç ñèëüíåå, ÷åì ìîæíî áûëî ïðåäïîëîæèòü, ãëÿäÿ íà íåãî. Âñêîðå äîìîé âåðíóëñÿ òîò ðûöàðü, êîòîðûé ðàíèë Ðîáåðòà, è ñòàë äîêëàäûâàòü èìïåðàòîðó, ÷òî âñàäíèê íà áåëîì êîíå óøåë îò íåãî, íî îí åãî ñèëüíî ðàíèë, õîòÿ è âîâñå íå æåëàë ýòîãî.  Ìîëþ òåáÿ, ìèëîðä èìïåðàòîð, âûñëóøàé, ÷òî ÿ ñêàæó, è òîãäà óçíàåøü, êàê íàéòè òîãî, êòî ñòîëüêî ðàç âûðó÷àë òåáÿ. Îáúÿâè âñåì, ÷òî ðûöàðþ íà áåëîì êîíå è â áåëûõ äîñïåõàõ, êîòîðûé ïðèíåñåò íàêîíå÷íèê îò ðàíèâøåãî êîïüÿ è ïîêàæåò ðàíó, òû îòäàøü ñâîþ äî÷ü è ïîëîâèíó èìïåðèè â ïðèäà÷ó. Èìïåðàòîð îáðàäîâàëñÿ ýòîé ìûñëè è âåëåë îïîâåñòèòü âñåõ æèòåëåé èìïåðèè î ñâîåì ðåøåíèè, äóìàÿ, ÷òî ðûöàðü õîðîøî åìó ïðèñîâåòî-

âàë.

Î òîì, êàê ñåíåøàëü ïîðàíèë ñåáå áåäðî íàêîíå÷íèêîì êîïüÿ, æåëàÿ ââåñòè â çàáëóæäåíèå èìïåðàòîðà è ïîëó÷èòü åãî äî÷ü â æåíû  ñêîðîì âðåìåíè ñåíåøàëü óçíàë î ðàñïîðÿæåíèè èìïåðàòîðà è ñðàçó ñìåêíóë, ÷òî ìîæåò íàêîíåö ïîëó÷èòü ðóêó åãî äî÷åðè, êîòîðîé òàê äàâíî äîáèâàëñÿ. Íå æàëåÿ âðåìåíè è óñèëèé, ðàçäîáûë îí áåëîãî êîíÿ, áåëûå äîñïåõè è ïîðàíèë ñåáå áåäðî íàêîíå÷íèêîì êîïüÿ, íàäåÿñü, ÷òî ñìîæåò îáìàíóòü èìïåðàòîðà. Ñîâåðøèâ ýòè ïðèãîòîâëåíèÿ, âåëåë îí ñâîèì ëþäÿì ñîáèðàòüñÿ è åõàòü ñ íèì. Äîëãî ñêàêàëè îíè âî âåñü îïîð, ïîêà íå äîáðàëèñü äî Ðèìà; òàì ñ ïîäîáàþùèìè ïî÷åñòÿìè è íèìàëî íå ìåøêàÿ îòïðàâèëèñü ïðÿìî âî äâîðåö, è ìîëâèë ñåíåøàëü èìïåðàòîðó:  Ìèëîðä, ÿ òîò, êîãî òû èùåøü. Òðè ðàçà ïîìîãàë ÿ òåáå îäåðæàòü ñëàâíóþ ïîáåäó íàä ñà-

ðàöèíñêèì âîéñêîì. Èìïåðàòîð, íå ïîäîçðåâàÿ íè èçìåíû, íè îáìàíà, îòâå÷àë:  Òû  äîñòîéíûé è ìóäðûé ðûöàðü. Îäíàêî æå äîëæåí ïðèçíàòü, ÷òî ïî÷èòàë òåáÿ çà îòñòóïíèêà è çàêîðåíåëîãî íåãîäÿÿ. Ñåíåøàëü íà ýòè ñëîâà ðàññåðäèëñÿ è îòâå÷àë èìïåðàòîðó ðåçêî:  Ìèëîðä èìïåðàòîð, óäèâëÿòüñÿ òóò íå÷åìó, ÿ íå òàêîé òðóñ, êàê òû äóìàåøü.  Òóò îí ïîêàçàë îñòðèå êîïüÿ è ðàñêðûë ðàíó, êîòîðóþ íàíåñ ñåáå ñàì. Ðûöàðü, êîòîðûé ðàíèë Ðîáåðòà, ïîäîøåë áëèæå, ïîñìîòðåë, óáåäèëñÿ, ÷òî êîïüå íå åãî, íî ñêàçàòü íè÷åãî íå ïîñìåë, áîÿñü, ÷òî ñåíåøàëü åãî óáüåò. Ìû æå ïîêà îñòàâèì ñåíåøàëÿ è âåðíåìñÿ ê Ðîáåðòó, êîòîðûé, êàê âû óæå çíàåòå, òÿæåëî ðàíåííûé ïðåáûâàåò ñðåäè ñîáàê.

Î òîì, êàê Áîã ïîñëàë ê îòøåëüíèêó àíãåëà è ïîâåëåë åìó èäòè â Ðèì, èáî Ðîáåðò èñïîëíèë ïîëîæåííóþ åìó åïèòèìüþ Îòøåëüíèê, êîòîðûé, êàê âû ïîìíèòå, îòïóñòèë Ðîáåðòó ãðåõè è îïðåäåëèë íàêàçàíèå, ëåæàë îäíàæäû íî÷üþ â ñâîåé êåëüå è ñïàë, êàê âäðóã âî ñíå óñëûøàë ãîëîñ. Îí ïðèêàçûâàë åìó âñòàòü è èäòè â Ðèì, òóäà, ãäå Ðîáåðò èñïîëíÿë åïèòèìüþ. Àíãåë ïîâåäàë îòøåëüíèêó î òîì, ÷òî ñîâåðøèë Ðîáåðò, à òàêæå î òîì, ÷òî Áîã ïðîñòèë åìó âñå åãî ïðåæíèå ïðåãðåøåíèÿ, ÷åìó ñâÿòîé ÷åëîâåê íåñêàçàííî îáðàäîâàëñÿ. Ðàíî óòðîì îí âñòàë è ïîøåë â Ðèì.  òî æå ñàìîå âðåìÿ ïðèáëèæàëñÿ ê Ðèìó è ñåíåøàëü. Óçíàâ îò ãëàøàòàåâ î ðåøåíèè èìïåðàòîðà, îí ñíîâà ïîòðåáîâàë ðóêè åãî äî÷åðè, êîòîðóþ òîò åìó áåç äîëãàõ ðàçìûøëåíèé è îòäàë. Íî äåâóøêà, óñëûøàâ, ÷òî åå âûäàþò çà ñåíåøàëÿ, ïðèíÿëàñü âûòü è áåñíîâàòüñÿ, ñëîâíî áåçóìíàÿ. Îíà ðâàëà íà ñåáå âîëîñû è èçîðâàëà áû âñþ îäåæäó, äà åé íå äàëè, èáî, êàê

è ïîäîáàåò íåâåñòå, äà ê òîìó æå äî÷åðè èìïåðàòîðà, ïîëàãàëîñü åé áûòü îäåòîé ñî âñåé ïûøíîñòüþ. Èìïåðàòîð ñàìîëè÷íî ñîïðîâîäèë åå â öåðêîâü, ÷òîáû ïåðåäàòü ñ ðóê íà ðóêè æåíèõó. Áûëè ñ íèìè òàêæå ìíîãî÷èñëåííûå ëîðäû, ëåäè è áëàãîðîäíûå äàìû. Íî äåâóøêà âñþ äîðîãó âûëà è ðûäàëà òàê, ÷òî ëþáîé, âçãëÿíóâ íà íåå, íåìåäëåííî óñîìíèëñÿ áû â åå ðàññóäêå.

Î òîì, êàê èìïåðàòîðñêàÿ äî÷ü ìèëîñòüþ Áîæèåé ïðîèçíåñëà ïåðâûå â ñâîåé æèçíè ñëîâà Íî êîãäà èìïåðàòîð ïðèøåë âìåñòå ñî âñåé ñâèòîþ â öåðêîâü, ÷òîáû âûäàòü ñâîþ íåìóþ äî÷ü çàìóæ çà ñåíåøàëÿ, Ãîñïîäü èç ëþáâè ê Ðîáåðòó, ñâÿòîìó ÷åëîâåêó, êîòîðîãî âñå ñ÷èòàëè äóðà÷êîì è íàä êîòîðûì íàñìåõàëèñü, ñîòâîðèë ÷óäî. Êàê òîëüêî ñâÿùåííèê íà÷àë âåí÷àòü ñåíåøàëÿ è èìïåðàòîðñêóþ äî÷ü, òà, ïî âåëèêîé ìèëîñòè Ãîñïîäíåé, çàãîâîðèëà è ñêàçàëà îòöó ñâîåìó

òàêèå ñëîâà:  Îòåö, òû ïîñòóïàåøü íå ìóäðî, äîâåðÿÿ ñëîâàì

ïîäëîãî

ïðåäàòåëÿ

ñåíåøàëÿ,

èáî

îí

ëæåò. Çäåñü, â ýòîì ãîðîäå, îáèòàåò ÷åëîâåê âåëèêîé ñâÿòîñòè, è ðàäè íåãî äàðîâàë ìíå Ãîñïîäü ðå÷ü, èáî åãî ÿ ëþáëþ è äàâíî óæå ïðèìå÷àþ åãî äîáðîäåòåëü, íî, êàê íè ñòàðàëàñü ÿ ïîêàçàòü íà íåãî äðóãèì, íèêòî ìíå íå âåðèë. Èìïåðàòîð, óñëûøàâ, êàê çàãîâîðèëà åãî îò ðîæäåíèÿ íåìàÿ äî÷ü, åäâà íå ëèøèëñÿ ðàññóäêà îò ðàäîñòè. Ê òîìó æå òåïåðü îí òî÷íî çíàë, ÷òî ñåíåøàëü îáìàíóë è ïðåäàë åãî. Ñåíåøàëü, óñëûøàâ åå ñëîâà, ðàçãíåâàëñÿ è óñòûäèëñÿ, âñêî÷èë íà êîíÿ è óñêàêàë, à ñ íèì è âñÿ êîìïàíèÿ. Ïðèñóòñòâîâàâøèé íà âåí÷àíèè Ïàïà çàäàë äåâèöå âîïðîñ, î êîì îíà ãîâîðèò. Òîãäà ïîâåëà îíà Ïàïó è ñâîåãî îòöà ê èñòî÷íèêó, ãäå Ðîáåðò ñíèìàë è íàäåâàë äîñïåõè, è âûíóëà èç ùåëè ìåæäó êàìíÿìè íàêîíå÷íèê êîïüÿ. Ïîòîì ðàñïîðÿäèëàñü ïðèíåñòè ñàìî êîïüå, êîòîðûì áûë ðàíåí Ðîáåðò, ïðèëîæèëà íàêîíå÷íèê ê äðåâêó, è ïîëó÷èëîñü öåëîå êîïüå. Ìîëâèëà îíà òîãäà Ïàïå:

 Òðèæäû ïîáåäèëè ìû ñàðàöèí áëàãîäàðÿ åãî ïîìîùè, è òðèæäû âèäåëà ÿ êîíÿ è äîñïåõè, â êîòîðûå îí îáëà÷àëñÿ, íî íå ìîãó ñêàçàòü íè îòêóäà îíè âçÿëèñü, íè êóäà ïîñëå äåâàëèñü. Çàòî ÿ òî÷íî çíàþ, ÷òî êàæäûé ðàç, ñîâåðøèâ ýòî, îí øåë è ëîæèëñÿ ñ ïñàìè.

À èìïåðàòîðó, îòöó ñâîåìó, äåâóøêà ñêàçàëà òàê:  Ýòî îí òðèæäû ñïàñ òâîþ çåìëþ è òâîþ ÷åñòü, çàâîåâàâ äëÿ òåáÿ ïîáåäó íàä ÿçû÷åñêèìè ïîë÷èùàìè, è ïîòîìó òåïåðü òâîé äîëã íàãðàäèòü åãî.

È ïîøëè òîãäà Ïàïà, èìïåðàòîð, åãî äî÷ü è âñå ëîðäû è ëåäè ê äóðàêó è ïîêëîíèëèñü åìó, íî Ðîáåðò ïî-ïðåæíåìó ëåæàë ñ ñîáàêàìè è íè÷åãî èì íå îòâå÷àë.

Î òîì, êàê îòøåëüíèê ïðèøåë ê Ðîáåðòó è ïîâåëåë åìó ãîâîðèòü, îáúÿâèâ, ÷òî íàêàçàíèå ñâîå îòáûë îí ïîëíîñòüþ è âñå ãðåõè åãî ïðîùåíû Îáðàòèëñÿ ê Ðîáåðòó èìïåðàòîð:  Ìîëþ òåáÿ, ñëàä÷àéøèé äðóã ìîé, ïîäîéäè êî ìíå è äàé ïîñìîòðåòü òâîþ ðàíó, èáî ÿ äîëæåí åå âèäåòü. Ðîáåðò, óñëûøàâ ýòî, ñðàçó ïîíÿë, çà÷åì ê íåìó ïðèøëè, íî ïðèòâîðèëñÿ, áóäòî íå ïîíèìàåò, è ñòàë âñÿêèìè óæèìêàìè ñìåøèòü Ïàïó è èìïåðàòîðà, ÷òîáû òå çàáûëè, äëÿ ÷åãî ïîæàëîâàëè. Òîãäà Ïàïà, çàêëèíàÿ åãî èìåíåì Ñïàñèòåëÿ íàøåãî, ÷òî óìåð çà íàñ íà êðåñòå, ïðèêàçàë åìó ãîâîðèòü. Íî Ðîáåðò ïîäíÿëñÿ è, ïî-ïðåæíåìó ïðèòâîðÿÿñü äóðà÷êîì, áëàãîñëîâèë åãî. È òóò âî äâîð âîøåë òîò ñàìûé îòøåëüíèê, êîòîðûé îïðåäåëèë Ðîáåðòó íàêàçàíèå. Óâèäåâ Ðîáåðòà, êîòîðîãî äîëãî èñêàë, îòøåëüíèê ãðîìêèì ãîëîñîì, ÷òîáû âñå ñëûøàëè, îáúÿâèë:

 Ñëóøàé ìåíÿ, äðóã ìîé! ß çíàþ, ÷òî òû  Ðîáåðò, êîòîðîãî ëþäè ïðîçâàëè Äüÿâîëîì. Íî Âñåâûøíèé ïðîñòèë òâîè ïðåãðåøåíèÿ, è îòíûíå âçàìåí ãðÿçíîãî è ñêâåðíîãî èìåíè íàðåêóò òåáÿ ëþäè ïðåêðàñíûì èìåíåì Ñëóãè Ãîñïîäà, èáî òû  òîò, êòî ñïàñ ýòó çåìëþ îò ñàðàöèíîâ. Ìîëþ òåáÿ ñëóæèòü Ãîñïîäó è ïî÷èòàòü Åãî òàê, êàê òû äåëàë ýòî äî ñèõ ïîð, è ïðèêàçûâàþ òåáå èìåíåì Âñåâûøíåãî, ïîñëàâøåãî ìåíÿ ñþäà, âñòàíü è ãîâîðè. Âûøëî âðåìÿ ïðèòâîðÿòüñÿ ãëóïöîì, èáî òàêèì îáðàçîì òû ñâîþ åïèòèìüþ èñïîëíèë ñïîëíà è çàñëóæèë ïðîùåíèå Ãîñïîäà è îñâîáîæäåíèå îò âñåõ ãðåõîâ. Ðîáåðò, âûñëóøàâ åãî ñëîâà, ïàë íà êîëåíè, âîçäåë ðóêè ê íåáó è ìîëâèë:  Õâàëà Òåáå, Ãîñïîäè! Áëàãîäàðþ Òåáÿ, Òâîðåö Íåáà è Çåìëè, çà òî, ÷òî ïðîñòèë ãðåõè ìîè òÿæêèå, îïðåäåëèâ ìíå íàêàçàíèå ñòîëü ëåãêîå! Ïàïà, èìïåðàòîð, åãî äî÷ü è âñå ïðî÷èå, óñëûøàâ åãî ñëîâà, óäèâëÿëèñü è ðàäîâàëèñü, à èìïåðàòîð, ñî÷òÿ òàêèå ðå÷è çíàêîì áëàãîðîäñòâà è äîáðîäåòåëè Ðîáåðòà, õîòåë áûëî òóò æå îòäàòü çà íåãî ñâîþ äî÷ü, íî îòøåëüíèê íå ñîãëàñèëñÿ,

è òîãäà âñå ðàçîøëèñü ïî äîìàì.

Î òîì, êàê Ðîáåðò, ïîâèíóÿñü âîëå Ãîñïîäà, âåðíóëñÿ â Ðèì, ÷òîáû æåíèòüñÿ íà äî÷åðè èìïåðàòîðà Èñòîðèÿ ãëàñèò, ÷òî Ðîáåðò, ïîëó÷èâ îòïóùåíèå ãðåõîâ, âåðíóëñÿ íà ðîäèíó, îäíàêî âñêîðå Ãîñïîäü ïîâåëåë åìó âåðíóòüñÿ â Ðèì è æåíèòüñÿ íà èìïåðàòîðñêîé äî÷åðè. È îò áðàêà ýòîãî, ñêàçàíî, ðîäèòñÿ ñûí, êîòîðûé ñòàíåò îïîðîé è çàùèòîé õðèñòèàíñêîé âåðû è áóäåò ñëóæèòü åå âÿùåé ñëàâå è ïðèóìíîæåíèþ. Ðîáåðò, ïîñëóøíûé âîëå Ãîñïîäà, âåðíóëñÿ â Ðèì è æåíèëñÿ íà èìïåðàòîðñêîé äî÷åðè, êîòîðàÿ î÷åíü åãî ëþáèëà. Èìïåðàòîð è âñå îñòàëüíûå ðèìëÿíå òîæå áûëè ýòîìó âåñüìà ðàäû, è ñâàäåáíûå òîðæåñòâà ïðîøëè ïûøíî è ñ áîëüøîé ñëàâîé, êàê è ïîäîáàåò ñâàäüáå èìïåðàòîðñêîé äî÷åðè. Ðèìëÿíå ðàäîâàëèñü, âèäÿ Ðîáåðòà, è ãîâîðèëè äðóã äðóãó, ÷òî âîò èçáàâèòåëü, ñïàñøèé èõ îò ñìåðòåëüíîãî âðà-

ãà  ñàðàöèí. Ïèð äëèëñÿ ÷åòûðíàäöàòü äíåé, à êîãäà ïðàçäíåñòâà çàâåðøèëèñü, ñîáðàëñÿ Ðîáåðò ñ ìîëîäîé æåíîé â Íîðìàíäèþ, ê îòöó è ìàòåðè. Èìïåðàòîð ïîäàðèë åìó íà ïðîùàíèå ìíîãî áîãàòûõ äàðîâ: ñåðåáðà, çîëîòà è äðàãîöåííûõ êàìíåé ðàçíûõ öâåòîâ, à òàêæå äàë ðûöàðåé è îðóæåíîñöåâ, ÷òîáû îíè ñîïðîâîæäàëè åãî â ïóòè.

Î òîì, êàê Ðîáåðò ñ ñóïðóãîé ïðèáûëè â Ðóàí, ÷òî â Íîðìàíäèè, ãäå èõ âñòðåòèëè ñ áîëüøèì ïî÷åòîì Äîëãî åõàëè Ðîáåðò è åãî æåíà, ïîêà íå ïðèáûëè íàêîíåö â ñëàâíûé ãîðîä Ðóàí. Âñòðåòèëè èõ ñ ðàäîñòüþ, òàê êàê âñå æèòåëè òîé ñòðàíû áûëè îïå÷àëåíû êîí÷èíîé ãåðöîãà, ïðàâèòåëÿ ìóäðîãî è ñïðàâåäëèâîãî. È æèë òàì â òó ïîðó îäèí çëîé ðûöàðü, êîòîðûé ïîñëå ñìåðòè ãåðöîãà ïðè÷èíèë ìíîãî îáèä ãåðöîãèíå è äðóãèì ðûöàðÿì òàêæå. Íî êîãäà Ðîáåðò ïîÿâèëñÿ, âñå åãî óáîÿëèñü è

ïîòîìó îòíåñëèñü ê íåìó ñ áîëüøèì ïî÷òåíèåì è óâàæåíèåì. Ìíîãèå äóìàëè, ÷òî åãî äàâíî óæå íåò â æèâûõ. Âñå ëîðäû è ãîðîæàíå Ðóàíà ñîáðàëèñü âìåñòå è îêàçàëè Ðîáåðòó ïî÷åòíûé ïðèåì êàê ñâîåìó ñóâåðåíó è ãîñïîäèíó. Âîçäàâ Ðîáåðòó äîëæíûå ïî÷åñòè, ïîæàëîâàëèñü îíè åìó íà âûøåîçíà÷åííîãî ðûöàðÿ, êîòîðûé ïîñëå ñìåðòè ïðåæíåãî ãåðöîãà ìíîæåñòâî ðàç ÷èíèë íåñïðàâåäëèâîñòè ïî îòíîøåíèþ ê ãåðöîãèíå è ìíîãèì äðóãèì ðûöàðÿì. Ðîáåðò, âûñëóøàâ èõ ðàññêàç, íåìåäëåííî ïîñëàë âîîðóæåííûõ ëþäåé çà ýòèì ðûöàðåì. Ïðèâåëè åãî ê Ðîáåðòó, êîòîðûé òóò æå ðàñïîðÿäèëñÿ ðûöàðÿ ïîâåñèòü, ÷åìó ãåðöîãèíÿ íåñêàçàííî îáðàäîâàëàñü. Íî åùå áîëüøå ðàäîâàëàñü îíà òîìó, ÷òî åå ñûí âåðíóëñÿ äîìîé, èáî áîÿëàñü, ÷òî åãî äàâíî íåò â æèâûõ. À êîãäà Ðîáåðò ïîâñòðå÷àëñÿ ñ ìàòåðüþ, ðàññêàçàë îí åé âñå î òîì, êàê ïîëó÷èë â æåíû èìïåðàòîðñêóþ äî÷ü è êàê èñêóïèë ñâîè ãðåõè. Ãåðöîãèíÿ, ñëóøàÿ, êàê îí ñòðàäàë â íèùåòå, èñêóïàÿ ñâîè ïðåãðåøåíèÿ, ïðîëèëà íåìàëî ñëåç.

Î òîì, êàê èìïåðàòîð ïîñëàë ê Ðîáåðòó ãîíöà ñ ïðîñüáîé ïðèéòè è ñïàñòè åãî îò ñàðàöèí Ïîêà Ðîáåðò â Ðóàíå íàñëàæäàëñÿ ïîêîåì è îáùåñòâîì ìàòåðè è ìîëîäîé æåíû, ïðèáûë èìïåðàòîðñêèé ãîíåö, êîòîðûé, âûêàçàâ Ðîáåðòó äîëæíûå çíàêè ïî÷òåíèÿ, ñêàçàë:  Ìèëîðä ãåðöîã, èìïåðàòîð ïîñëàë ìåíÿ ê òåáå ìîëèòü, ÷òîáû òû ïîñêîðåå ïðèøåë è èçáàâèë åãî îò íåãîäÿÿ è ïðåäàòåëÿ ñåíåøàëÿ, êîòîðûé ñî ñâîèìè ñàðàöèíàìè ñíîâà îñàäèë Ðèì. Ðîáåðò, âûñëóøàâ ãîíöà, èñêðåííå ïîæàëåë èìïåðàòîðà è, ñîáðàâ âîéñêî èç âñåõ íîðìàíäñêèõ ìóæåé, êòî òîëüêî ìîã äåðæàòü â ðóêàõ îðóæèå, ïîñïåøèë â Ðèì íà âûðó÷êó. Íî åùå ðàíüøå, ÷åì îí ñìîã òóäà ïîïàñòü, ïðåäàòåëü ñåíåøàëü óáèë èìïåðàòîðà. Íî Ðîáåðò âñå-òàêè ïîäîøåë ê Ðèìó è ñî âñåì ñâîèì âîéñêîì âûñòóïèë ïðîòèâ ñåíåøàëÿ. Óâèäåâ ïîäëîãî ïðåäàòåëÿ, Ðîáåðò çàêðè÷àë åìó: 

Áåðåãèñü,

èçìåííèê,

íå

èçáåæàòü

òåáå

âñòðå÷è ñî ìíîé â îòêðûòîì ïîëå, è æèçíè òâîåé ïðèõîäèò êîíåö, èáî îíà â ìîèõ ðóêàõ. Îäíàæäû òû ðàíèë ñåáÿ â áåäðî, ÷òîáû îáìàíóòü ðèìëÿí, ãîòîâüñÿ æå òåïåðü çàùèùàòü ñâîþ æèçíü. Òû óáèë èìïåðàòîðà, ìîåãî ãîñïîäèíà, è çà âñå ýòî ïîëó÷èøü ñïîëíà. È ñ ýòèìè ñëîâàìè Ðîáåðò, ãîðÿ æåëàíèåì îòîìñòèòü, ïîäúåõàë ê ñåíåøàëþ è íàíåñ åìó òàêîé ìîãó÷èé óäàð ïî ãîëîâå, ÷òî ðàñêîëîë íàäâîå è øëåì, è ãîëîâó äî ñàìûõ çóáîâ.  òó æå ìèíóòó ïðåäàòåëü çàìåðòâî ïîâàëèëñÿ íà çåìëþ. Ðîáåðò ïðèêàçàë ïîäíÿòü åãî è ïðèâåçòè â Ðèì, ÷òîáû êàçíèòü íà ïëîùàäè â çíàê îòìùåíèÿ çà âñå, ÷òî ïðåòåðïåëè îò íåãî ðèìëÿíå. Òàê è áûëî ñäåëàíî. Òàê çàêîí÷èë ïðåäàòåëü ñåíåøàëü ñâîþ æèçíü è âñòðåòèë ïîçîðíóþ ñìåðòü. Äà ïîñëóæèò åãî ïå÷àëüíûé ïðèìåð óðîêîì âñåì, êòî æåëàåò òîãî, ÷òî íå ïîëîæåíî èì ïî ðàíãó è çâàíèþ. Èáî, íå âîçæåëàé ñåíåøàëü èìïåðàòîðñêîé äî÷åðè, êîòîðàÿ áûëà ìíîãî âûøå âñåãî, î ÷åì îí ìîã ìå÷òàòü, íå óìåð áû îí ïîñòûäíîé ñìåðòüþ è èìïåðàòîð òîæå íå áûë áû óáèò, à äîæèëè áû îáà äî ãëóáîêîé ñòàðîñòè õîðîøèìè äðóçüÿìè.

Î òîì, êàê ãåðöîã Ðîáåðò âîçâðàòèëñÿ ïîñëå êàçíè ñåíåøàëÿ â Ðóàí Ãåðöîã Ðîáåðò çàùèòèë Ðèì îò âðàãîâ è âåðíóëñÿ âìåñòå ñî âñåì ñâîèì âîéñêîì â Ðóàí, ê æåíå, êîòîðàÿ â åãî îòñóòñòâèå î÷åíü âîëíîâàëàñü è ïåðåæèâàëà, à óçíàâ î ñìåðòè ñâîåãî îòöà, è âîâñå åäâà íå ëèøèëàñü ðàññóäêà îò ãîðÿ. Ìàòü Ðîáåðòà ìîëîäóþ íåâåñòêó óòåøàëà è óñïîêàèâàëà, êàê òîëüêî ìîãëà. Ìû æå, ÷òîáû ïîëîæèòü ðàññêàçó íàøåìó êîíåö è êíèãå çàâåðøåíèå, íå ñòàíåì îïèñûâàòü, êàê ãîðåâàëà è óáèâàëàñü ìîëîäàÿ ãåðöîãèíÿ, à ïðîäîëæèì èñòîðèþ ãåðöîãà Ðîáåðòà, êîòîðûé â ìîëîäîñòè áûë ñàìûì çëîíàìåðåííûì è ïîðî÷íûì íåãîäÿåì è âåë æèçíü, äàëåêóþ îò áëàãî÷åñòèÿ, íå ñëóøàÿ ãîëîñà ðàññóäêà è íå çíàÿ ìåðû íè â ÷åì. Ïðîæîðëèâ îí áûë è ãíåâëèâ, áóäòî ëåâ, íèêîãî íå ùàäèë, íèê îäíîìó ÷åëîâåêó íå èñïûòûâàë æàëîñòè. Íî ïîòîì îí ïðîæèë äâåíàäöàòü ëåò â ïîêàÿíèè, ñëîâ-

íî äèêèé çâåðü, íè ñ êåì íå ðàçãîâàðèâàÿ, åë è ïèë ñ ñîáàêàìè, òàê ÷òî äðóãèå ëþäè ñ÷èòàëè åãî äóðà÷êîì è íàñìåõàëèñü íàä íèì, îäíàêî çà òî áûë îí âîçíåñåí íàäî âñåìè è îòìå÷åí áîëüøèìè ïî÷åñòÿìè. Ýòîò ñàìûé Ðîáåðò âåë âïîñëåäñòâèè æèçíü ïðèìåðíóþ è äîáðîäåòåëüíóþ âìåñòå ñ áëàãîðîäíîé äàìîé, ñóïðóãîé ñâîåé. È âñå ïîääàííûå Ðîáåðòà, êàê íèçêîãî, òàê è âûñîêîãî çâàíèÿ, áîÿëèñü è ïî÷èòàëè åãî, èáî îí áûë îäèíàêîâî ñïðàâåäëèâ êàê ê áîãàòûì, òàê è ê áåäíûì, â çåìëÿõ åãî âñåãäà öàðèë ïîêîé è äîñòàòîê. È ðîäèëñÿ ó íèõ ñ æåíîé ñûí, êîåãî íàçâàëè îíè Ðè÷àðäîì è êîòîðûé ïîòîì ñîâåðøèë ìíîãî ïîäâèãîâ è áëàãîðîäíûõ ïîñòóïêîâ âìåñòå ñ Êàðëîì Âåëèêèì, êîðîëåì Ôðàíöèè, áûë îïîðîé è çàùèòíèêîì õðèñòèàíñêîé âåðû, çàêëÿòûì âðàãîì ñàðàöèí. Ïîñëå ýòîãî æèë îí â ñâîåé çåìëå â ìèðå è ïîêîå, ïîëüçîâàëñÿ ëþáîâüþ è óâàæåíèåì ñâîèõ ïîääàííûõ, êàê äî íåãî îòåö åãî Ðîáåðò, èáî æèçíü îíè îáà âåëè ïðàâåäíóþ è äîáðîäåòåëüíóþ, êàêîâóþ äàé Áîã âåñòè êàæäîìó èç íàñ. È äà íàñòàâèò íàñ â òàêîé æèçíè è ïðèâåäåò êî

ñïàñåíèþ òîò, êòî ñâîåé êðîâüþ è ñòðàäàíèÿìè èñêóïèë ãðåõè âñåãî ÷åëîâå÷åñòâà. Àìèíü.

Òàê

êîí÷èë

æèçíü

ñâîþ

Ðîáåðò

Äüÿâîë, Êòî áûë îò ðîæäåíüÿ íåñäåðæàí è ãîðä, Íî Áîæüèì ñëóãîé ïîçæå ñòàë îí, Î ÷åì âàì ïîâåäàë Âèíêèí äå Âîðä. Òàê çàêîí÷èëàñü æèçíü ñòðàøíîãî, áåçæàëîñòíîãî è ãðåøíîãî Ðîáåðòà Äüÿâîëà, êîòîðîãî çàòåì ñòàëè íàçûâàòü òàêæå ñëóãîþ Ãîñïîäà Íàøåãî Èèñóñà Õðèñòà.

ÈÑÒÎÐÈß ÁÐÀÒÀ ÐÀØÀ î òîì, ïàï îí ïðèøåë â àááàòñòâî íàíèìàòüñÿ íà ñëóæáó, è áûë ïðèíÿò ïðèîðîì, è íàçíà÷åí ïîâàðåíêîì

Êíèãà, ïîëíàÿ ïðèÿòíîãî âåñåëèÿ è íàñëàæäåíèÿ äëÿ þíîøåñòâà. Íàïå÷àòàíà â Ëîíäîíå Ýäâàðäîì Àëäè, â äîìå íåïîäàëåêó îò öåðêâè Õðèñòà Çàíèìàòåëüíàÿ ïîâåñòü î òîì, êàê äåìîí ïî èìåíè Ðàø ïðèøåë â ìîíàñòûðü íà ñëóæáó íàíèìàòüñÿ Áûë â îäíîé çàìîðñêîé ñòðàíå ìîíàñòûðü. Ñòîÿë îí íà îïóøêå áîëüøîãî ëåñà, äàáû ñâÿòûå áðàòüÿ íå îòâëåêàëèñü îò ñëóæåíèÿ Âñåâûøíåìó è äåííî è íîùíî ìîëèëè Åãî çà îñíîâàòåëåé è ïîïå÷èòåëåé èõ îáèòåëè, à òàêæå î ñïàñåíèè ñîáñòâåííûõ äóø. Ìåñòî ýòî çàáîòàìè åãî îñíîâàòåëåé è äðóãèõ áëàãî÷åñòèâûõ ëþäåé (îõîòíî äàâàâøèõ îò ñâîèõ ùåäðîò) ñòàíîâèëîñü âñå áîãà÷å, òàê ÷òî íè ó îäíîãî ìîíàõà íå áûëî íåäîñòàòêà â ñåðåáðå

è çîëîòå, à òàêæå åäû è ïèòüÿ ó âñåõ áûëî âäîâîëü. Íàêîíåö ñòàëî ó íèõ âñÿêîãî äîáðà ñòîëüêî, à æèçíü ñäåëàëàñü òàêàÿ ëåãêàÿ äà ïðèÿòíàÿ, ÷òî ñëóæáà Ãîñïîäíÿ ïðèøëà â âåëèêîå íåáðåæåíèå: ñëó÷àëîñü, íå ñëóæèëè â òîì ìîíàñòûðå íè çàóòðåíü, íè âå÷åðåíü, à òîëüêî è äóìàëè, êàê áû åùå ïëîòü ñâîþ óáëàæèòü. Ïðî îáåòû, êîòîðûå îíè äàâàëè, ïðèíèìàÿ ìîíàøåñêèé ñàí, îáèòàòåëè ìîíàñòûðÿ è äóìàòü ïîçàáûëè è ïîòîìó æèëè êàê òâàðè íåðàçóìíûå, à íå êàê äîáðîíðàâíûå ñâÿòûå ìóæè: ãîíÿëèñü çà ðàñïóòíûìè äåâêàìè, ãðåøèëè, à äåíüãè, ÷òî äàâàëè îáèòåëè äîáðûå è áëàãî÷åñòèâûå ëþäè, ïðîìàòûâàëè íà âñÿêèå íåïîòðåáñòâà. È âîò, êîãäà Êíÿçü Òüìû, êîòîðûé ïîêðîâèòåëüñòâóåò ïîðîêàì, ïðîñëûøàë î òîì, ÷òî ìîíàõè ïîãðÿçëè â ãðåõàõ, ñîáðàë îí äðóãèõ äåìîíîâ íà ñîâåò, ÷òîáû âìåñòå ðåøèòü, êàê óäåðæàòü èõ â ýòîì ñîñòîÿíèè, à òî è äîâåñòè äî õóäøåãî. Çâàëè èõ Áåëüôåãîð, äåìîí Îáæîðñòâà, Àñìîäåé, äåìîí Ðàçâðàòà, è Âåëüçåâóë, äåìîí Çàâèñòè. Ñîøëèñü îíè è åùå äðóãèå äåìîíû, ïîìåëü÷å, âìåñòå è ñòàëè ðàäîâàòüñÿ, ÷òî òàêîé áåñïîðÿäîê òâîðèòñÿ â ñâÿòîé îáèòåëè. À

öåëü èõ ñîáðàíèÿ áûëà òàêîâà: âûáðàëè îíè îäíîãî èç ñâîèõ, íàðÿäèëè åãî â ÷åëîâå÷åñêîå ïëàòüå è ïîñëàëè íàâåðõ, â òîò ñàìûé ìîíàñòûðü, ÷òîáû îí áðàòüåâ ñ ïóòè èñòèííîãî è äàëüøå ñáèâàòü ïðîäîëæàë. Âîò ïðèøåë îí ê îáèòåëè, ñòàë ó âîðîò îäèí-îäèíåøåíåê è ñòîèò, ïðèãîðþíèâøèñü. Íåìíîãî ïîãîäÿ ïðîõîäèë ìèìî òåõ âîðîò ñàì ïðèîð äà è óâèäåë, êàê Ðàø (òàê çâàëè òîãî äåìîíà) ñòîèò òàì îäèí. Òîò÷àñ îáðàòèëñÿ îí ê Ðàíãó ñ òàêèìè ñëîâàìè:  ×òî òû çäåñü äåëàåøü è ÷åãî õî÷åøü? Ìîëîäîé ÷åëîâåê îòâå÷àë åìó ñ áîëüøèì ïî÷òåíèåì:  Ñýð, ÿ áåäíûé ÷åëîâåê, è íåò ó ìåíÿ õîçÿèíà, à ïîòîìó èùó ÿ ñëóæáó. Åñëè âàøåé ìèëîñòè óãîäíî áóäåò âçÿòü ìåíÿ ê ñåáå, áóäó ñëóæèòü âàì âåðîé è ïðàâäîé, áðàòüÿì íà ðàäîñòü è ìîíàñòûðþ íà ñëàâó, à ñåêðåòû âàøè õðàíèòü áóäó òàê êðåïêî, ÷òî íåïðåìåííî çàñëóæó ëþáîâü è îäîáðåíèå âàøå è âñåõ ìîíàõîâ. Óñëûøàâ òàêèå ðå÷è, ïðèîð ïîæàëåë áåäíîãî þíîøó è îòâåòèë:  Ñòóïàé íà êóõíþ è ñêàæè ïîâàðó, ÷òî ýòî ÿ

ïîñëàë òåáÿ ê íåìó. Ïóñòü ïîêàæåò, ÷òî òåáå äåëàòü: áóäåøü ïðè íåì, ïîêà ÷òî-íèáóäü ïîëó÷øå íå îòûùåòñÿ. Òîãäà ìîëîäîé ÷åëîâåê ïîêëîíèëñÿ ïðèîðó, ïîáëàãîäàðèë åãî äà è ïîøåë íà êóõíþ, ãäå ïîâàð õîçÿéíè÷àë. Òàì îí ñíîâà ïîêëîíèëñÿ è ìîëâèë:  Ñýð, ãîñïîäèí ïðèîð ïîñëàë ìåíÿ ñþäà, ÷òîáû òû äàë ìíå ðàáîòó, èáî ÿ áóäó ïîìîãàòü òåáå. Ïîâàð îòâå÷àë:  ×òî æ, äîáðî ïîæàëîâàòü,  è òóò æå ïðèñòàâèë åãî ê äåëó. Òàê è ñòàë ÷åðò ïîâàðåíêîì â ñâÿòîé îáèòåëè, êóäà çàñëàë åãî Êíÿçü Òüìû. È ñêàçàë îí, ñìåÿñü ïðî ñåáÿ, âîò ÷òî:  Äî ÷åãî æå ÿ ðàä, ÷òî ìíå óäàëîñü òàê ëåãêî äîñòè÷ü ñâîåé öåëè, èáî òåïåðü âñå, î ÷åì ÿ ìå÷òàþ, íàâåðíÿêà èñïîëíèòñÿ è âñå îíè áóäóò íàøè. ß ó÷èíþ òàêèå ñïîðû è ðàçäîðû ìåæäó áðàòüÿìè, ÷òî íèêîãäà óæå íå áóäóò îíè çíàòü ìèðà è ñîãëàñèÿ, è ñäåëàþ êàæäîìó êðåïêóþ ïàëêó, ïóñòü êîëîòÿò äðóã äðóãà, òàñêàþò çà âîëîñû, ÷òîáû äóðíàÿ ñëàâà îá ýòîé îáèòåëè ïðîøëà ïî âñåìó

ìèðó, à ñàì ÿ áóäó ñòàðàòüñÿ âñåì óãîæäàòü, ÷òîáû êàæäûé ñ÷èòàë ìåíÿ ñàìûì ëó÷øèì è ïîëåçíûì â ìîíàñòûðå ÷åëîâåêîì. ×åòûðå èëè ïÿòü äíåé ñïóñòÿ ñëó÷èëîñü ïðèîðó çàéòè íà êóõíþ. Óâèäåë îí òàì ìîëîäîãî ÷åëîâåêà è ñòàë åãî ðàññïðàøèâàòü:  Ãäå òû ðîäèëñÿ è êàê òâîå èìÿ? Íà ÷òî òîò ó÷òèâî îòâå÷àë:  Ñýð, ðîäèëñÿ ÿ â äàëüíåé ñòîðîíå, à çîâóò ìåíÿ Ðàø. Òîãäà ïðèîð åãî ñïðàøèâàåò:  Ðàø, à íå äîâîäèëîñü ëè òåáå êîãäà-íèáóäü ñëó÷àòü ñîáàê?  Äà, ñýð,  ñêàçàë Ðàø,  ñëó÷àëîñü, è íå ðàç, áîëüøå òîãî, äîâîäèëîñü ìíå ñâîäèòü è ìóæ÷èí ñ æåíùèíàìè, à äëÿ ýòîãî îñîáîå èñêóññòâî ïîòðåáíî. Ïîýòîìó, ñýð, åñëè âîçíèêíåò íóæäà, ÿ ìîãó ïðèâåñòè â âàøè ïîêîè ïðåêðàñíóþ äàìó, à ïîóòðó îòâåñòè åå äîìîé òàê òèõî è ñêðûòíî, ÷òî íèêòî íå óâèäèò. È ÿ îáåùàþ ñîõðàíèòü ïðîèñøåñòâèå â ñåêðåòå, òàê ÷òî è ïîçäíåå íèêòî íå óçíàåò. Âîçðàäîâàëñÿ ïðèîð, óñëûøàâ òàêèå ñëîâà Ðàøà, è ìîëâèë:

 Ðàø, åñëè òû ñäåëàåøü, êàê îáåùàë, òî ÿ ùåäðî âîçíàãðàæó òåáÿ è ñäåëàþ ëþáèìûì äîâåðåííûì ñëóãîé. Òàê ÷òî çàêàí÷èâàé ñâîè äåëà íà êóõíå, èáî ñêîðî òû îòïðàâèøüñÿ ñ ïîðó÷åíèåì îò ìåíÿ. Ñ ýòèìè ñëîâàìè îí âûøåë èç êóõíè è îòïðàâèëñÿ óæèíàòü. È âîò, êîãäà âñå îáèòàòåëè ìîíàñòûðÿ ïîåëè è ðàçîøëèñü ïî ñâîèì êåëüÿì, Ðàø, äîäåëàâ ñâîè äåëà íà êóõíå, ïîäíÿëñÿ ê ïðèîðó è ñïðîñèë:  Ñýð, êàêîå ïîðó÷åíèå õîòèòå âû ìíå äàòü? Íà ÷òî ïðèîð îòâå÷àë:  Íåïîäàëåêó îòñþäà æèâåò ïðåêðàñíàÿ áëàãîðîäíàÿ äàìà, êîòîðóþ ÿ ëþáëþ, îäíàêî ñåðäöà ñâîåãî îòêðûòü åé íå ðåøàþñü. Åñëè òû íàéäåøü ñïîñîá òàéíî ïðèâåñòè åå â ìîþ êåëüþ, ÿ ùåäðî âîçíàãðàæó òåáÿ çà òðóäû. Ðàø, âûñëóøàâ õîçÿèíà è óçíàâ åãî òàéíûå ìûñëè, îòâå÷àë òàê:  Ñýð, îáîäðèòåñü è ïîëîæèòåñü âî âñåì íà ìåíÿ îäíîãî: ÿ ïîéäó â äîì ê ïðåêðàñíîé äàìå è áóäó ãîâîðèòü ñ íåé òàê, ÷òî íûí÷å æå íî÷üþ îêàæåòñÿ îíà ó âàñ.  È ñ ýòèìè ñëîâàìè ïîêèíóë

Ðàø ñâîåãî õîçÿèíà è îòïðàâèëñÿ ïðÿìî â äîì ê ïðåêðàñíîé äàìå. ßâèâøèñü òóäà, îí íàøåë áëàãîðîäíóþ äàìó ñîâñåì îäíó. È êàê òîëüêî îíà åãî çàìåòèëà, îí íèçêî ïîêëîíèëñÿ è îáðàòèëñÿ ê íåé âåñüìà ó÷òèâî.

Î òîì, êàê äåìîí ïî èìåíè Ðàø ïðèøåë â äîì ê áëàãîðîäíîé äàìå è òàéíî ïðèâåë åå ê ñâîåìó õîçÿèíó  Ïðèâåò òåáå, ïðåêðàñíàÿ äîáðàÿ ãîñïîæà, êðàñèâåéøàÿ èç âñåõ æèâóùèõ. Ìîé õîçÿèí ïîñûëàåò òåáå ñâîé ïðèâåò è ïðîñèò, ÷òîáû òû ïðèøëà ñ íèì ïîáåñåäîâàòü. Ñïðàøèâàåò åãî áëàãîðîäíàÿ äàìà:  Êòî æå òâîé õîçÿèí è î ÷åì îí õî÷åò ãîâîðèòü ñî ìíîé?  Î ïðåêðàñíàÿ ãîñïîæà,  îòâå÷àë Ðàø,  ìîé õîçÿèí  ïðèîð ñîñåäíåãî àááàòñòâà, è îí òàê ñèëüíî âëþáëåí â òåáÿ, ÷òî, åñëè òû íå ñæà-

ëèøüñÿ íàä íèì è íå ïðèäåøü ñåãîäíÿ â åãî ïîêîè, ê óòðó îí òî÷íî óìðåò îò ãîðÿ. È êîãäà áëàãîðîäíàÿ äàìà óñëûøàëà ýòè ñëîâà Ðàøà, îíà ñêàçàëà:  Äîðîãîé ñýð, íåõîðîøî, åñëè äæåíòëüìåí óìðåò èç-çà ìåíÿ, è, ÷òîáû íå äîïóñòèòü ýòîãî, ÿ ïîéäó ê íåìó ñàìà è îêàæó åìó âñå âîçìîæíûå ëþáåçíîñòè. Ðàø îáðàäîâàëñÿ, ÷òî îíà òàê áûñòðî ñîãëàñèëàñü è ÷òî îí ñòîëü ëåãêî äîñòèã öåëè ñâîåãî ïðåäïðèÿòèÿ, è îòâåòèë åé:  Ïðåêðàñíàÿ ãîñïîæà, íå îêàæåøü ëè òû ìíå ëþáåçíîñòü è íå ïîéäåøü ëè ñî ìíîé? ß ïðèâåäó òåáÿ ïðÿìî ê ìîåìó õîçÿèíó, à îí, ÿ óâåðåí, óæå ïðèãîòîâèë òåáå ðàäóøíûé ïðèåì è ãîòîâ âîçíàãðàäèòü òåáÿ çîëîòîì è ñåðåáðîì â èçîáèëèè, èáî ÷åëîâåê îí áîãàòûé. Áëàãîðîäíàÿ äàìà îòâå÷àëà òàê:  Ñýð, óìîëÿþ, îòïðàâèìñÿ áåç ïðîìåäëåíèÿ, èáî äæåíòëüìåí, äîëæíî áûòü, óæå çàæäàëñÿ íàñ.

Î òîì, êàê äåìîí ïî èìåíè Ðàø ïðèøåë â äîì ê áëàãîðîäíîé äàìå è òàéíî ïðèâåë åå ê ñâîåìó õîçÿèíó  Ïðèâåò òåáå, ïðåêðàñíàÿ äîáðàÿ ãîñïîæà, êðàñèâåéøàÿ èç âñåõ æèâóùèõ. Ìîé õîçÿèí ïîñûëàåò òåáå ñâîé ïðèâåò è ïðîñèò, ÷òîáû òû ïðèøëà ñ íèì ïîáåñåäîâàòü. Ñïðàøèâàåò åãî áëàãîðîäíàÿ äàìà:  Êòî æå òâîé õîçÿèí è î ÷åì îí õî÷åò ãîâîðèòü ñî ìíîé?  Î ïðåêðàñíàÿ ãîñïîæà,  îòâå÷àë Ðàø, ìîé õîçÿèí  ïðèîð ñîñåäíåãî àááàòñòâà, è îí òàê ñèëüíî âëþáëåí â òåáÿ, ÷òî, åñëè òû íå ñæàëèøüñÿ íàä íèì è íå ïðèäåøü ñåãîäíÿ â åãî ïîêîè, ê óòðó îí òî÷íî óìðåò îò ãîðÿ. È êîãäà áëàãîðîäíàÿ äàìà óñëûøàëà ýòè ñëîâà Ðàøà, îíà ñêàçàëà:  Äîðîãîé ñýð, íåõîðîøî, åñëè äæåíòëüìåí óìðåò èç-çà ìåíÿ, è, ÷òîáû íå äîïóñòèòü ýòîãî, ÿ ïîéäó ê íåìó ñàìà è îêàæó åìó âñå âîçìîæíûå

ëþáåçíîñòè. Ðàø îáðàäîâàëñÿ, ÷òî îíà òàê áûñòðî ñîãëàñèëàñü è ÷òî îí ñòîëü ëåãêî äîñòèã öåëè ñâîåãî ïðåäïðèÿòèÿ, è îòâåòèë åé:  Ïðåêðàñíàÿ ãîñïîæà, íå îêàæåøü ëè òû ìíå ëþáåçíîñòü è íå ïîéäåøü ëè ñî ìíîé? ß ïðèâåäó òåáÿ ïðÿìî ê ìîåìó õîçÿèíó, à îí, ÿ óâåðåí, óæå ïðèãîòîâèë òåáå ðàäóøíûé ïðèåì è ãîòîâ âîçíàãðàäèòü òåáÿ çîëîòîì è ñåðåáðîì â èçîáèëèè, èáî ÷åëîâåê îí áîãàòûé. Áëàãîðîäíàÿ äàìà îòâå÷àëà òàê: Ñýð, óìîëÿþ, îòïðàâèìñÿ áåç ïðîìåäëåíèÿ, èáo äæåíòëüìåí, äîëæíî áûòü, óæå çàæäàëñÿ íàñ. È îíè îáà îòïðàâèëèñü â ïóòü è âñêîðå äîñòèãëè ïîêîåâ ïðèîðà. È êîãäà òîò óâèäåë, ÷òî äàìà ïðèøëà, òî áûë ðàä è ñ÷àñòëèâ è áëàãîäàðèë Ðàøà çà ñëóæáó. À ïîòîì ïðîâåë äàìó â ñâîè ïîêîè è îêàçàë åé ðàäóøíûé ïðèåì, è áûëî ó íèõ êóøàíèé è âèíà â èçîáèëèè. À êîãäà îíè ïîòðàïåçíè÷àëè, Ðàø óøåë íà êóõíþ, îñòàâèâ ïðèîðà ñ áëàãîðîäíîé äàìîé íàåäèíå, è îíà ñïàñëà åìó æèçíü. Îêàçàâøèñü íà êóõíå, äåìîí Ðàø ñêàçàë

ñåáå:  Äî ÷åãî æå ÿ ðàä, ÷òî ìíå óäàëîñü âûïîëíèòü ïîðó÷åíèå õîçÿèíà è ïðèâåñòè ê íåìó ýòó äàìó. À óæ ÷òî îíè ñòîëêóþòñÿ, ÿ íå ñîìíåâàþñü, òàê êàê îáà õîòÿò îäíîãî è òîãî æå. È êîãäà äðóãèå áðàòüÿ ïðîçíàëè, ÷òî Ðàø áûë òàêîé ëîâêèé è óñëóæëèâûé ìàëûé, ê òîìó æå íå áîëòëèâûé, òî ñòàëè òîæå îáðàùàòüñÿ ê íåìó çà ïîìîùüþ, è îí íèêîìó íå îòêàçûâàë: êàæäîìó ìîíàõó îí ïðèâîäèë òó æåíùèíó, êîòîðóþ òîò áîëüøå âñåãî æåëàë, è âñå áûëè äîâîëüíû è ñ÷àñòëèâû. È òàê îíè áûëè îñëåïëåíû ïîõîòüþ è íåâåæåñòâîì, ÷òî íå ïðèçíàëè â íåì äåìîíà è ëþáèëè è ïî÷èòàëè åãî.

Î òîì, êàê áðàò Ðàø áðîñèë ïîâàðà â êîòåë ñ êèïÿùåé âîäîé, îò÷åãî òîò è óìåð Ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî îäíàæäû áðàò Ðàø âûøåë èç ìîíàñòûðÿ ïîðàçìÿòüñÿ è âîçâðàòèëñÿ äîìîé

ïîçäíî, à ïîâàð î÷åíü íà åãî äîëãîå îòñóòñòâèå ñåðäèëñÿ. È âîò, êàê òîëüêî Ðàø âîøåë íà êóõíþ, ïîâàð ïðèñòóïèë ê íåìó ñ òàêèìè ñëîâàìè:  Ãäå òåáÿ, ñûí øëþõè, íîñèëî?  à ïîòîì âçÿë áîëüøóþ ïàëêó è áîëüíî ïðèáèë åãî. Ðàø âèäåë, ÷òî ïîâàð ñîâñåì ïîòåðÿë ðàññóäîê îò çëîñòè, íî ïîáèë òîò åãî ñèëüíî, è äåìîí òîæå ðàçîçëèëñÿ è ñêàçàë:  Àõ òû, ðàçáîéíèê, ñûí øëþõè, òû çà÷åì ìåíÿ ïîáèë? Ïîãîäè æå, ÿ òåáå ïîêàæó!  Îí ñãðåá ïîâàðà â îõàïêó, øâûðíóë â áîëüøîé êîòåë ñ âîäîé, êîòîðàÿ êèïåëà â ýòî âðåìÿ íà îãíå, è ñêàçàë:  Ëåæàòü òåáå çäåñü âî èìÿ äüÿâîëà, òåïåðü-òî óæ íèêîãäà íå áóäåøü áðàíèòü ìåíÿ è äðàòüñÿ. Òàê Ðàø óáèë ïîâàðà. Êîãäà ñ ýòèì áûëî ïîêîí÷åíî, îí âûøåë èç êóõíè è îòïðàâèëñÿ â ñîñåäíèé ãîðîä, ãäå æèëà äðóãàÿ ïðåêðàñíàÿ æåíùèíà, êîòîðóþ îí îáåùàë ïðèâåñòè ñâîåìó õîçÿèíó.  åãî îòñóòñòâèå íà êóõíþ âîøëè íåñêîëüêî áðàòüåâ. Îíè õîòåëè ïîãîâîðèòü ñ Ðàøåì, íî íèêîãî íå íàøëè è ðåøèëè ïðèñåñòü ó îãíÿ ïîäîæäàòü, êîãäà òîò âåðíåòñÿ, èáî äóìàëè, ÷òî îò-

ñóòñòâîâàòü îí áóäåò íåäîëãî. È âîò, êîãäà îíè ñèäåëè ó îãíÿ è áîëòàëè, îäèí èç íèõ âäðóã çàìåòèë, ÷òî â êîòëå ñ âîäîé êèïèò ÷åëîâåê. À êîãäà îíè ðàçãëÿäåëè, ÷òî ýòî ïîâàð ñîáñòâåííîé ïåðñîíîé, î÷åíü èñïóãàëèñü è îãîð÷èëèñü. È, ãðîìêî êðè÷à, ïîáåæàëè ê ïðèîðó è ðàññêàçàëè åìó, ÷òî ïîâàð óòîïèëñÿ íà êóõíå â êîòëå ñ êèïÿòêîì. Ïðèîð, óñëûøàâ òàêóþ âåñòü, òîæå ñèëüíî îãîð÷èëñÿ. À òåì âðåìåíåì Ðàø âåðíóëñÿ äîìîé è ïðîâåë æåíùèíó â ïîêîè õîçÿèíà. Òîãäà ìîíàõè ðàññêàçàëè åìó î íåñ÷àñòüå, êîòîðîå ïðîèçîøëî ñ ïîâàðîì íà êóõíå, à îí ñäåëàë âèä, áóäòî îïå÷àëåí èçâåñòèåì, è ïðèòâîðèëñÿ, ÷òî íè÷åãî íå çíàåò îá ýòîì äåëå. Òàê êàê ñàì ïðèîð è âñå ìîíàõè î÷åíü åãî ëþáèëè è âî âñåì åìó äîâåðÿëè, òî íèêòî íå çàïîäîçðèë, ÷òî îí èìååò ê ýòîìó ïðîèñøåñòâèþ êàêîå-ëèáî îòíîøåíèå, è î áåäíÿãå ïîâàðå âñå ñêîðî ïîçàáûëè. Ïðèîð ðàñïîðÿäèëñÿ, ÷òî çàìåíÿòü åãî áóäåò Ðàø, è õèòðûé äåìîí âñêîðå óñïîêîèëñÿ, ïåðåñòàë ïðèòâîðÿòüñÿ è î÷åíü ðàäîâàëñÿ, ÷òî âñå èäåò, êàê îí çàäóìàë, è ëó÷øåãî è ïîæåëàòü íåëüçÿ. Ñäåëàâøèñü ïîâàðîì, Ðàø íàëàäèëñÿ ãîòîâèòü êóäà êàê âêóñíî è

ëàäíî: â ïîñò ïåðåä Ïàñõîé è ïåðåä Ðîæäåñòâîì, ïî ïÿòíèöàì è âî âñå îñòàëüíûå äíè íåäåëè ëîâêèé áåñ îïóñêàë êóñêè ñâèíèíû â êîòëû ñ êàøåé, îò÷åãî êàøà ñòàíîâèëàñü ëó÷øå íå íàäî, à ìÿñî âûõîäèëî ó íåãî òàêîå, ÷òî è ñàì ïðèîð, è ìîíàõè åëè  íàõâàëèòüñÿ íå ìîãëè. Âñêîðå âñå ðåøèëè, ÷òî Ðàø ñïðàâëÿåòñÿ ñî ñâîèìè íîâûìè îáÿçàííîñòÿìè êóäà ëó÷øå, ÷åì ïðåæíèé ïîâàð, è ÷òî îí êóäà áîëåå ñâåäóù â ïîâàðñêîì èñêóññòâå, à ñòàëî áûòü, ïóñòü õîçÿéíè÷àåò íà êóõíå è âïðåäü. Òàê è âûøëî, ÷òî åùå ñåìü ëåò Ðàø îñòàâàëñÿ ïîâàðîì â ìîíàñòûðå, è âñå ó íåãî ïîëó÷àëîñü, è âñå åãî ëþáèëè è õâàëèëè. È âîò îäíàæäû ïðèîð è äðóãèå áðàòüÿ ñîáðàëèñü íà ñîâåò, è, ïîêà îíè ðàçãîâàðèâàëè äðóã ñ äðóãîì, ïðèîð âñïîìíèë Ðàøà è ñêàçàë áðàòüÿì:  Äðóçüÿ, Ðàø óæå äàâíî óïðàâëÿåòñÿ ó íàñ íà êóõíå, îí ïðèëåæíûé ñëóãà è íå îäíàæäû âûïîëíÿë íàøè ïîðó÷åíèÿ, è ïðîæèë îí ó íàñ áîëüøå, ÷åì êòî-ëèáî äðóãîé èç ñëóã, òàê ÷òî, ñäàåòñÿ ìíå, ñëåäóåò ïîäûñêàòü åìó çàíÿòèå ïîëó÷øå è ñäåëàòü åãî îäíèì èç íàñ. Íà ÷òî âåñü ñîâåò â îäèí ãîëîñ îòâå÷àë, ÷òî

òàê òîìó è áûòü. Ïðèîð ïîñëàë çà Ðàøåì è, êîãäà òîò ïðåäñòàë ïåðåä íèì è äðóãèìè áðàòüÿìè, ñêàçàë:  Ðàø, òû óæå äàâíî æèâåøü ñ íàìè, ñëóãà òû âåðíûé è èñïîëíèòåëüíûé, è ìû ðåøèëè òåáÿ ïîâûñèòü â ÷èíå: îòíûíå òû, êàê è âñå ìû, áóäåøü íîñèòü ñóòàíó è ñòàíåøü îäíèì èç íàñ. Ðàø â îòâåò ìîëâèë:  Áëàãîäàðþ òåáÿ, ãîñïîäèí ìîé. Òîãäà ïðèîð ïðîòÿíóë åìó ñóòàíó, Ðàø íàäåë åå íà ñåáÿ è ñòàë ìîíàõîì, íî îáÿçàííîñòè ñâîè íà êóõíå íå áðîñèë.

Î òîì, êàê áðàò Ðàø íàðåçàë äëÿ ìîíàõîâ äóáèí, ÷òîáû òå ìîãëè èìè äðàòüñÿ Êîãäà Ðàø íàäåë ìîíàøåñêóþ ñóòàíó è ñäåëàëñÿ îäíèì èç áðàòüåâ, ó íåãî ñòàëî áîëüøå âðåìåíè äëÿ îòäûõà, ÷åì áûëî ðàíüøå. È, òî÷íî êîðîëü èëè âåëèêèé ãåðöîã, êîòîðûé â ìèðíîå âðåìÿ èç-

äàåò îðäîíàíñû, ãîòîâÿñü ê âîéíå, ñòàë áðàò Ðàø, ïîêîí÷èâ ñ äåëàìè íà êóõíå, ñàäèòüñÿ ó âîðîò è ó âñåõ íà âèäó âûðåçàòü áîëüøèå êðåïêèå äóáèíû. Ó êàæäîé áûëà óäîáíàÿ ðóêîÿòêà ñ óïîðîì, ÷òîáû ðóêà íå ñêîëüçèëà, è áðàòüÿ, ãëÿäÿ íà ýòî, äèâèëèñü èñêóññòâó Ðàøà è ñïðàøèâàëè, äëÿ ÷åãî ýòè äóáèíû ïîòðåáíû. À Ðàø îòâå÷àë òàê:  Äîáðûå ìîè ñýðû, äåëàþ ÿ èõ âîò äëÿ ÷åãî: âäðóã ïðèäóò âîðû è çàõîòÿò íàø ìîíàñòûðü îãðàáèòü, òîãäà âàì áóäåò ÷åì îò íèõ çàùèòèòüñÿ. Äëÿ ýòîãî ÿ èõ è äåëàþ. Êðîìå òîãî, âñÿêèé, êîìó ïîíàäîáèòñÿ îðóæèå, ìîæåò ïðèéòè êî ìíå, è ÿ äàì åìó äóáèíó, îíè áóäóò ëåæàòü çäåñü íàãîòîâå. Áðàòüÿ áëàãîäàðèëè çà îòâåò è øëè âîñâîÿñè. È âîò îäíàæäû ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî ïðèîð è åãî ïîìîùíèê ïîññîðèëèñü è äî òîãî îáà ðàññåðäèëèñü, ÷òî ÷óòü íå ïîäðàëèñü, äà ñòûäíî ñòàëî. Îäíàêî çëî äðóã íà äðóãà îíè çàòàèëè, è âñå èç-çà êàêîé-òî øëþõè. Âñêîðå ñëóõ îá èõ ññîðå ðàñïðîñòðàíèëñÿ ïî âñåìó àááàòñòâó, è ìîíàõè òîæå â íåå âòÿíóëèñü. Îäíè ïðèíèìàëè ñòîðîíó ïðèîðà, äðóãèå, êîìó áîëüøå áûë ïî äóøå ïîìîùíèê, çà-

ùèùàëè åãî. È òàê âåñü ìîíàñòûðü ñòàë ðîïòàòü. Ïîñòåïåííî ìîíàõè ðåøèëè, ÷òî ðàíî èëè ïîçäíî âûìåñòÿò çëî äðóã íà äðóãå, è, ÷òîáû íàìåðåíèå ñâîå èñïîëíèòü, ñòàëè îäèí çà äðóãèì íàâåäûâàòüñÿ ê Ðàøó è áðàòü ó íåãî äóáèíû. Âñêîðå âñå îáçàâåëèñü äóáèíàìè, è íèêòî íå âûõîäèë èç êåëüè, íå ñïðÿòàâ äóáèíêó ïîä ñóòàíó, íî êàæäûé äåðæàë ýòî â òàêîì ñåêðåòå, ÷òî âñå äóìàëè, áóäòî íè ó êîãî áîëüøå îðóæèÿ íåò. À êîãäà áðàò Ðàø ðàçäàë âñå äóáèíêè äî îäíîé, òî âîçðàäîâàëñÿ îí â ñåðäöó ñâîåì, èáî çíàë, ÷òî ðàíî èëè ïîçäíî íà÷íåòñÿ â ìîíàñòûðå áîëüøàÿ äðàêà. Ñêîðî íàñòóïèë Âåëèêèé ïîñò, à ñ íèì, êàê ýòî ïðèíÿòî â ìîíàñòûðÿõ, òîðæåñòâåííûå ñëóæáû, êîãäà âñå ìîíàõè äîëæíû ñîáèðàòüñÿ â ïîëíî÷ü ê çàóòðåíå. È âîò îäíàæäû íî÷üþ ñîøëèñü âñå ìîíàõè íà õîðû è ãîòîâû áûëè íà÷àòü çàóòðåíþ, äà íå áûëî ïðèîðà, è ñòàëè åãî æäàòü. Íåìíîãî ïîãîäÿ ïðèîð âçîøåë íà õîðû, ñåë, îãëÿäåëñÿ è óâèäåë ñâîåãî ïîìîùíèêà, êîòîðûé äàâíî áûë íà ìåñòå. Ïðè âèäå åãî âçûãðàëà ñòàðàÿ îáèäà â ñåðäöå ïðèîðà, è ïîäóìàë îí, ÷òî ëó÷øåãî ñëó÷àÿ îòîìñòèòü íå ïðåäñòàâèòñÿ. Íåîæèäàííî îí ïîäíÿëñÿ, ïî-

äîøåë ê ïîìîùíèêó, ðàçìàõíóëñÿ è óäàðèë òîãî êóëàêîì â óõî. Ïîìîùíèê ñëåòåë ñ ñèäåíüÿ, ïîòîì âñêî÷èë íà íîãè è òîæå áðîñèëñÿ íà ïðèîðà ñ êóëàêàìè, è ïðèíÿëèñü îíè äðóã äðóãà òóçèòü. À ìîíàõè, êîãäà ýòî óâèäåëè, ñîðâàëèñü ñî ñâîèõ ìåñò, âûõâàòèëè èç-ïîä ðÿñ äóáèíêè äà òîæå äàâàé îäèí äðóãîãî îõàæèâàòü. Ñëó÷èñü â ýòîò ðàííèé ÷àñ áûòü òàì ÷óæîìó ÷åëîâåêó, òî-òî ïîñìîòðåë áû îí, êàê çíàòíî ìîíàõè äðàòüñÿ óìåþò! À áðàò Ðàø, êîãäà óâèäåë äðàêó, çàäóë âñå ñâå÷è è âñå ëàìïàäû, òàê ÷òî â öåðêâè ñòàëî òåìíî è íåëüçÿ áûëî ðàçãëÿäåòü, êòî êîãî áüåò. Ñäåëàâ ýòî, ÷åðò âçÿë ñâîþ äóáèíêó è òîæå êèíóëñÿ íà õîðû â ñàìóþ ãóùó äåðóùèõñÿ, êîòîðûå ïðîäîëæàëè ëóïèòü äðóã äðóãà è áåç ñâåòà. Òàì îí ìàõàë äóáèíîé áåç óñòàëè íàïðàâî è íàëåâî, è ìíîæåñòâî áðàòüåâ ïîëåãëè, ñëîâíî ìåðòâûå. Íî è ýòîãî ìàëî ïîêàçàëîñü çëîâðåäíîìó äåìîíó: çàëåç îí íà áàëêîí íàä ñàìûìè õîðàìè, ãäå ñòîÿë áîëüøîé äóáîâûé ñòîë, ïîäíÿë åãî, ðàçìàõíóëñÿ äà è øâûðíóë âíèç ïðÿìî íà áðàòüåâ. Ïîêàëå÷èë èõ áåç ñ÷åòó: ó êîãî ðóêà ñëîìàíà, ó êîãî

íîãà, à êîìó ñòîëåøíèöåé íîñ íà÷èñòî ñðåçàëî, òàê ÷òî êðîâü ðåêîé òå÷åò, ïðÿìî â ðîò ïîïàäàåò. À ÷òî äî ïðîëîìëåííûõ ãîëîâ, òàê ýòèì íèêîãî óäèâèòü áûëî íåëüçÿ, èáî ó êàæäîãî áûëî òî æå ñàìîå. Îäíèì ñëîâîì, íèêòî íå óöåëåë. Íåìàëî ïîçàáàâèëñÿ áû ÷åëîâåê, óâèäåâøèé, êàê ìîíàõè ïîëçàþò ïî õîðàì íà ÷åòâåðåíüêàõ è, âìåñòî òîãî ÷òîáû ïåòü Õâàëó Ãîñïîäó, îõàþò äà ïðè÷èòàþò. Êîãäà äðàêà êîí÷èëàñü è øóì ñòèõ, ÿâèëñÿ Ðàø ñî ñâå÷êîé, êàê áóäòî è íå äðàëñÿ ñàì òîëüêî ÷òî, è ñêàçàë:  Ôè, ñòûäèòåñü, ëþáåçíûå ñýðû, êàê ýòî ìîãëî ñëó÷èòüñÿ, ÷òî ìåæäó âàìè ïðîèçîøëà òàêàÿ óæàñíàÿ äðàêà? Òåïåðü ÿ âèæó, ÷òî âàñ íå çàáîòèò íè âàøà ñîáñòâåííàÿ ÷åñòü, íè äîáðîå èìÿ îáèòåëè âàøåé. Ëþäè ñòàíóò ãîâîðèòü, ÷òî âû ìîíàõè áåññòûæèå, áëàãî÷åñòèÿ â âàñ íè íà ãðîø, à ìíå áóäåò êóäà êàê áîëüíî òàêèå ñëîâà î âàñ ñëûøàòü. È ÿ íå ïîòåðïëþ, ÷òîáû íàø ìîíàñòûðü òàê îñëàâèëè, à ïîòîìó, äîáðûå ãîñïîäà, ïîïðîøó âàñ óñïîêîèòüñÿ è ïðåäîñòàâèòü äåëî ìíå, à óæ ÿ òàê óïðàâëþñü, ÷òî âñå áóäåò õîðîøî, è âû îïÿòü ñòàíåòå äîáðûìè äðóçüÿìè,

è íèêòî íè÷åãî íå óçíàåò. Ïðèíÿëèñü òîãäà ìîíàõè æàëîâàòüñÿ Ðàøó íà ñâîè óâå÷üÿ, à îí ñòàë ïðèòâîðÿòüñÿ, áóäòî åìó èõ âñåõ î÷åíü æàëü. Ïîòîì òå, êòî åùå ìîã õîäèòü, ðàçáðåëèñü ïî ñâîèì êåëüÿì, òå æå, êòî íà íîãàõ íå ñòîÿë, ïîïîëçëè êàê óìåëè. Òàì îíè óëåãëèñü êàæäûé íà ñâîþ êðîâàòü è îñòàâàëèñü â íèõ êòî òðè íåäåëè, à êòî è áîëüøå, ïîêà âñå ó íèõ íå çàæèëî. È âñå ýòî âðåìÿ ñëóæáà Ãîñïîäíÿ øëà èç ðóê âîí ïëîõî: íèêòî íå ñëóæèë íè âå÷åðåíü, íè çàóòðåíü, äàæå â öåðêîâü íèêòî íå õîäèë, ïîòîìó êàê âñåì èì áûëî çàïðåùåíî òóäà ÿâëÿòüñÿ äî âðåìåíè è îíè áîÿëèñü, ÷òî êòî-íèáóäü óçíàåò. À êîãäà âñå áîëÿ÷êè ó íèõ ïðîøëè è êàæäûé ñìîã ïîäíèìàòüñÿ íà íîãè è ñâîáîäíî õîäèòü ïî ìîíàñòûðþ, ïðèøëè îíè ê Ðàøó âîçâðàùàòü äóáèíêè, è êàæäûé åãî áëàãîäàðèë, íà ÷òî îí èì îòâå÷àë: (':ð, êèê òîëüêî ó âàñ ñíîâà áóäåò íóæäà â äóáèíêå, ïðèõîäèòå êî ìíå, îíà áóäåò æäàòü âàñ çäåñü. È êàæäûé ãîâîðèë ¾ñïàñèáî¿ è óõîäèë. Êîãäà áðàò Ðàø óâèäåë, ÷òî âñå äóáèíêè âåðíóëèñü ê íåìó, à ìîíàõè óøëè, çàñìåÿëñÿ îí è ñêàçàë:

 Êàê ÿ ðàä, ÷òî âñå çàäóìàííîå òàê õîðîøî èñïîëíÿåòñÿ! Ñ òåõ ïîð êàê ÿ çäåñü, ñêîëüêî óæå áåñ÷èíñòâ óñòðîåíî ìíîþ, à ÿ åùå áîëüøå ó÷èíþ è äîáüþñü òîãî, ÷òî îíè áóäóò âñå äî åäèíîãî ïðîêëÿòû, è ãîðåòü èì â àäñêîì îãíå äóøîþ è òåëîì âåêè âå÷íûå, à ñëàâà ìîÿ è ÷åðåç òûñÿ÷ó ëåò íå ñîñòàðèòñÿ.

Î òîì, êàê áðàò Ðàø âûìàçàë äåãòåì ïîâîçêó è ñëàâíî óãîñòèëñÿ â äåðåâíå  äðóãîé ðàç ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî ïðèîðó íóæíî áûëî ïîåõàòü â äåðåâíþ óëàäèòü îäíî íåáîëüøîå äåëüöå. Îí ïîçâàë ê ñåáå ñëóãó ñâîåãî Ðàøà è ñêàçàë åìó:  Ðàø, ñòóïàé íà äâîð, âîçüìè ïîñóäèíó ñìàçêè äà íàìàæü êàê ñëåäóåò êîëåñà è îñè ïîâîçêè, è ïðèãîòîâü âñå ê óòðó, èáî çàâòðà ðàíî óòðîì ìíå íàäî âûåçæàòü. Ðàø âûøåë îò ñâîåãî õîçÿèíà è ïîøåë ñïðàâ-

ëÿòü äåëî, êîòîðîå òîò åìó ïîðó÷èë, íî âìåñòî ñìàçêè âçÿë áîëüøóþ ïîñóäèíó, ïîëíóþ äåãòÿ, è âûìàçàë âñþ ïîâîçêó êàê âíóòðè, òàê è ñíàðóæè, à îñîáåííî ùåäðî  ñèäåíüå, íà êîòîðîì îáû÷íî ïîìåùàëñÿ ïðèîð. Ïîêîí÷èâ ñ ýòèì, îí âåðíóëñÿ â ïîêîè õîçÿèíà. Ïðèîð ñïðîñèë ó íåãî, âñå ëè îí ñäåëàë, ÷òî åìó áûëî âåëåíî, íà ÷òî Ðàø îòâåòèë:  Äà, ãîñïîäèí, ìîæíî âûåçæàòü êîãäà çàõîòèòå. Ñ ýòèì îáà ðàçîøëèñü ïî êåëüÿì. Íà ñëåäóþùèé äåíü ïðèîð, ñëóãà åãî Ðàø è äðóãèå ñîïðîâîæäàþùèå ïîäíÿëèñü ðàíî, ÷òîáû îòïðàâèòüñÿ â ïóòü, è ïîøëè ñàäèòüñÿ â ïîâîçêó. Íî êîãäà ïðèîð ñòóïèë â ïîâîçêó, òî óâèäåë, ÷òî âñå ïëàòüå åãî ïîêðûòî ïîçîðíûìè ïÿòíàìè è ñëèïëîñü. Òîãäà íàïóñòèëñÿ îí íà Ðàøà:  Àõ òû, íåãîäíèê, ïðèçíàâàéñÿ, ÷òî ñäåëàë òû ñ ïîâîçêîé, ÷òî ÿ âåñü òàê ïåðåìàçàëñÿ? Ðàø îòâå÷àë:  Ãîñïîäèí, ÿ ñäåëàë òîëüêî òî, ÷òî òû âåëåë ìíå.  Ëæåøü!  ãíåâàëñÿ ïðèîð.  ß âåëåë òåáå

âçÿòü ñìàçêó è íàìàçàòü åþ îñè è êîëåñà, à òû âçÿë äåãîòü è âûïà÷êàë âñå è âíóòðè, è ñíàðóæè. Çà÷åì òû ýòî ñäåëàë?  Ãîñïîäèí,  ñêàçàë Ðàø,  ÿ ïîíÿë, ÷òî òû òàê ñêàçàë ìíå. Âèäèò òóò ïðèîð, ÷òî äåëàòü íå÷åãî, âåëåë ñëóãàì çàëîæèòü äðóãóþ ïîâîçêó, à ñàì ïîøåë òåì âðåìåíåì ìåíÿòü ïëàòüå. Êîãäà îí ñïóñòèëñÿ â ÷èñòîé ñóòàíå, âñå óæå áûëî ãîòîâî. Ñåëè îíè è ïîåõàëè, è ÷åðåç íåêîòîðîå âðåìÿ ïðèøåë èõ ïóòè êîíåö. Âûøëè îíè ó ïîñòîÿëîãî äâîðà, è ïðèîð çàêàçàë óæèí. Ñêîðî âñå áûëî ãîòîâî, è ïðèîð ñ õîçÿèíîì óñåëèñü çà ñòîë è ïðèíÿëèñü çàêóñûâàòü. Ïîòîì ïðèîð çàêàçàë âèíà, äà ïîëó÷øå, à ïîòîì è åùå ðàç. Êîãäà ïðèîð è õîçÿèí îòóæèíàëè, íàñòàëà î÷åðåäü Ðàøà è åãî òîâàðèùåé äîåäàòü, ÷òî îñòàëîñü îò ãîñïîäñêîãî ñòîëà, îäíàêî âèíà èì íå ïîäàëè. Î÷åíü ýòî îãîð÷èëî Ðàøà, è ñòàë îí äóìàòü, êàê áû ýòî åìó èñõèòðèòüñÿ è ðàçäîáûòü âèíà, è ïðèäóìàë. Ïîäîçâàë õîçÿéêó è ìîëâèë:  Ãîñïîæà, ïðîøó òåáÿ, íàïîëíè âèíîì êóâøèí äëÿ ìåíÿ è ìîèõ òîâàðèùåé.

Îíà èñïîëíèëà åãî ïðîñüáó. Êîãäà êóâøèí áûë âûïèò, îíè ïîïðîñèëè åùå è åùå, à òàì è óæèí êîí÷èëñÿ. Íà ñëåäóþùèé äåíü, êîãäà ïðèîð ïîêîí÷èë ñ äåëîì, èç-çà êîòîðîãî ïðèåõàë, è ñîáðàëñÿ âîçâðàùàòüñÿ äîìîé, çàõîòåë îí ðàñïëàòèòüñÿ çà âñå, ÷òî áûëî ñúåäåíî è âûïèòî. Òóò æå ïðèøëà õîçÿéêà è ïîäðîáíåéøèì îáðàçîì îò÷èòàëàñü, ÷òî ñúåëè ëþäè, à ÷òî ñêîðìèëè êîíÿì. Íå çàáûëà è ïðî êóâøèíû âèíà, êîòîðûå âûïèëè Ðàø è åãî òîâàðèùè. Óñëûøàâ, êàê ìíîãî âèíà âûäóëè åãî ñëóãè, ïðèîð ñèëüíî ðàññåðäèëñÿ è ñòàë ó õîçÿéêè ñïðàøèâàòü, êòî ðàñïîðÿäèëñÿ ïîäàòü èì ñòîëüêî âèíà. Õîçÿéêà îòâå÷àëà:  Ãîñïîäèí, Ðàø, òâîé ñëóãà, ðàñïîðÿäèëñÿ ïðèíåñòè âèíà è ñêàçàë, ÷òî òû çà âñå çàïëàòèøü. Òîãäà ïðèîð âåëåë ïîçâàòü Ðàøà è ñïðîñèë ó íåãî:  Òû, ðàñïóòíûé ìîøåííèê, çà÷åì ñòîëüêî âèíà âûïèë? Íåóæåëè òåáå è òâîèì äðóæêàì êóâøèíà áûëî ìàëî?  Ãîñïîäèí,  ìîëâèë â îòâåò ñëóãà,  ìû êàê ðàç êóâøèí è âûïèëè, à îñòàëüíîå äîñòàëîñü

òâîèì ëîøàäÿì.

 Ëîøàäÿì?  óäèâèëñÿ ïðèîð.  À èì-òî âèíî çà÷åì?



Êàê

æå,

ãîñïîäèí,



îòâå÷àë

õèòðûé

Ðàø,  îíè ðàáîòàëè êóäà áîëüøå íàøåãî è ñèëüíî óñòàëè, à ïîëó÷èëè òîëüêî ñåíî äà îâåñ. Âîò ìíå è ïîäóìàëîñü, ÷òî íåïëîõî áûëî áû äàòü èì âèíà, ÷òîáû çàïèòü åäó. Ïóñòü ïîðàäóþòñÿ äà âåñåëåå òÿíóò òâîþ ïîâîçêó íà îáðàòíîì ïóòè.

À ïðèîð, óñëûøàâ òàêèå ðå÷è ñëóãè ñâîåãî, ïîíÿë, ÷òî íè÷åãî òóò íå ïîäåëàåøü, îñòàåòñÿ òîëüêî òåðïåòü, âûòàùèë êîøåëåê, çàïëàòèë çà âèíî è âñå îñòàëüíîå, ñåë â ïîâîçêó è ïîåõàë äîìîé. Íî áîëüøå áðàò Ðàø íèêóäà ñî ñâîèì õîçÿèíîì íå åçäèë.

Î òîì, êàê ïðèîð íàçíà÷èë Ðàøà ïîíîìàðåì ìîíàñòûðñêîé öåðêâè è âåëåë åìó ñëåäèòü çà òåì, êòî èç áðàòüåâ íå ïîñåùàåò çàóòðåíþ, è äîêëàäûâàòü îá ýòîì Âåðíóâøèñü äîìîé, ïðèîð íàçíà÷èë Ðàøà ïîíîìàðåì ìîíàñòûðñêîé öåðêâè. Îí äîëæåí áûë çâîíèòü â êîëîêîëà, çàæèãàòü ñâå÷è è ñîçûâàòü áðàòüåâ â ïîëíî÷ü íà ìîëèòâó. À åùå ïðèîð âåëåë åìó ðàçóçíàòü, åñòü ëè ñðåäè áðàòüåâ òàêèå, êòî íå õîäèò ê çàóòðåíå, è åñëè òàêîâûå îáíàðóæàòñÿ, òî íåçàìåäëèòåëüíî ñîîáùèòü åìó îá ýòîì. Íà ÷òî Ðàø îòâå÷àë:  Ãîñïîäèí, âñå áóäåò èñïîëíåíî.  Íà ýòîì îíè è ðàññòàëèñü. Òðè èëè ÷åòûðå íî÷è ñïóñòÿ Ðàø çàìåòèë, ÷òî íåñêîëüêî ìîíàõîâ îòñóòñòâóþò. Îí çàïîìíèë èõ èìåíà, à íàóòðî ïîøåë ê ïðèîðó è îáî âñåì ðàññêàçàë. Ïðèîð òóò æå ïðèçâàë íàðóøèòåëåé ê ñåáå è êàê ñëåäóåò èõ îò÷èòàë. Íåìíîãî ïîãîäÿ Ðàø ñíîâà ïðèøåë ê ïðèîðó ñ äîêëàäîì,

è òîò î÷åíü ñåðäèëñÿ. Ìîíàõè æå, êîãäà ïîíÿëè, êòî íà íèõ äîíîñèò, çàòàèëè íà Ðàøà áîëüøóþ îáèäó, îäíàêî ïîäåëàòü íè÷åãî íå ìîãëè: äåðæàë îí èõ â òàêîì ñòðàõå, ÷òî íèêîãäà áîëüøå íå ñìåëè îíè íå òî ÷òî ïðîïóñêàòü çàóòðåíþ, íî äàæå è îïàçäûâàòü, è êàæäûé íîðîâèë ïðèáåæàòü íà õîðû ïåðâûì. Ðàø, ñîîáðàçèâ, ÷òî ìîíàõè ñòàëè åãî áîÿòüñÿ, ðåøèë ñûãðàòü ñ íèìè çëóþ øóòêó. Îäíàæäû íî÷üþ, ïåðåä òåì êàê çâîíèòü ê çàóòðåíå, ïîøåë ïîíîìàðü ê ëåñòíèöå, ÷òî âåëà â êåëüè ìîíàõîâ, è ñëîìàë íà íåé ñòóïåíüêó. Ïîñëå ýòîãî ïðîçâîíèë ê çàóòðåíå, çàæåã â öåðêâè âñå ñâå÷è è ëàìïàäû, ïîäîøåë ê ëåñòíèöå, âñòàë ó åå ïîäíîæèÿ, êàê îáû÷íî, è ñòàë ñîçûâàòü áðàòüåâ. Íåìíîãî ïîãîäÿ ïîÿâèëñÿ ïåðâûé ìîíàõ. Íè÷åãî íå ïîäîçðåâàÿ, íàïðàâëÿëñÿ îí, ïî ñâîåìó îáûêíîâåíèþ, íà õîðû, êàê âäðóã ñòóïåíüêà ïîä íèì ïîäëîìèëàñü è îí óïàë è ñèëüíî ðàñøèáñÿ. Ðàø, óâèäåâ ýòî, ìîëâèë:  Âîò è ïåðâûé. Âñêîðå ïîäîñïåë äðóãîé ìîíàõ è òîæå óïàë ñ ëåñòíèöû è óáèëñÿ.

 À âîò âòîðîé,  ñêàçàë íà ýòî çëîáíûé áåñ. Òóò ïðèáåæàë òðåòèé ìîíàõ. ×åëîâåê îí áûë òó÷íûé, ñ áîëüøèì æèâîòîì, äà ê òîìó æå ñèëüíî òîðîïèëñÿ, äóìàÿ, ÷òî óæå îïîçäàë. Ñâåðçèëñÿ è îí ñ ëåñòíèöû, äà ïðÿìî íà áðàòüåâ, êîòîðûå óæå âíèçó ëåæàëè, è ÷óòü øåè èì íå ïåðåëîìàë.  Òðåòèé,  îòîçâàëñÿ ïîíîìàðü. Ñðàçó âñëåä çà òðåòüèì ïîÿâèëèñü åùå ñåìü èëè âîñåìü ìîíàõîâ ñðàçó, è òàê âñå âìåñòå è ñâàëèëèñü.  Òèøå, ãîñïîäà, êàê íå ñòûäíî,  îáèäåëñÿ Ðàø.  Âû ñëèøêîì òîðîïèòåñü, ðàíüøå âû òàê íå ñïåøèëè. ß çíàþ, ÷òî âû çàäóìàëè: õîòèòå, ÷òîáû ÿ â ñóìàòîõå íå ðàçîáðàë, êòî åñòü êòî, à ïîòîì íå ñìîã äîëîæèòü ïðèîðó, êòî îòñóòñòâîâàë íà çàóòðåíå. Âû ìåíÿ ïåðåõèòðèëè, ëó÷øå áû êòî-íèáóäü äðóãîé çàíÿë ìîå ìåñòî.  È õèòðûé áåñ ñäåëàë âèä, áóäòî î÷åíü ðàññåðäèëñÿ. Òîãäà áðàòüÿ, êîòîðûå åùå ìîãëè èäòè, õîòÿ è î÷åíü ñòðàäàëè îò áîëè, ïîäíÿëèñü íà íîãè è ïîòàùèëèñü íà õîðû. Òå, êîòîðûå óïàëè ïåðâûìè è ëåæàëè â ñàìîì íèçó, èäòè íå ìîãëè, òàê êàê ñèëüíî ðàñøèáëèñü, îñîáåííî îäèí, ñ áîëüøèì

ïóçîì. Îäíàêî è îíè ïîïîëçëè íà ìîëèòâó. Ñîáðàâøèñü âìåñòå, ïîæàëîâàëèñü îíè äðóã äðóãó íà ñâîè óøèáû è ñ òåì íà÷àëè çàóòðåíþ. Áóäü â òó íî÷ü â öåðêâè êòî-íèáóäü ÷óæîé, óñëûøàë áû îí ìíîãî òÿæêèõ âçäîõîâ è çàóíûâíûõ ïåñíîïåíèé, èáî ìîíàõè ñòðàäàëè îò áîëè è íà ñåðäöå ó íèõ áûëî íåâåñåëî. Êîãäà ñëóæáà îêîí÷èëàñü, òå, êòî ìîã èäòè, ðàçîøëèñü ïî ñâîèì êåëüÿì, à òå, êòî íå ìîã, ïðîëåæàëè íà õîðàõ âñþ íî÷ü. Íàóòðî èçâåñòèå î ïå÷àëüíîì ïðîèñøåñòâèè ñ áðàòèåé äîøëî äî ïðèîðà. Îïå÷àëèëñÿ îí è ðàññåðäèëñÿ è âåëåë ïîçâàòü Ðàøà, òàê êàê áûë óâåðåí, ÷òî èìåííî îí ïîäñòðîèë ýòî íåñ÷àñòüå, ïîñêîëüêó è ðàíüøå óæå äîâîäèëîñü åìó âûêèäûâàòü ïîäîáíûå øòóêè. Òîò ÿâèëñÿ. Ïðèîð ñïðàøèâàåò ó íåãî:  Êàê ñëó÷èëîñü, ÷òî áðàòüåâ íî÷üþ ïîñòèãëî òàêîå íåñ÷àñòüå?  Ãîñïîäèí,  îòâå÷àë õèòðûé áåñ,  ñåé÷àñ ÿ âñå îáúÿñíþ. Êîãäà òû íàçíà÷èë ìåíÿ íà ýòó äîëæíîñòü, òî ðàñïîðÿäèëñÿ, ÷òîáû ÿ ïðèñìàòðèâàë çà áðàòüÿìè, íå ïðîïóñêàåò ëè êòî çàóòðåíþ, è òåáå îáî âñåì äîêëàäûâàë. Òàê ÿ è äåëàë,

îò÷åãî ìíîãèå áðàòüÿ áûëè òîáîþ ñóðîâî íàêàçàíû. Ïî ýòîé ïðè÷èíå äåðæàò îíè íà ìåíÿ çëî è ðàäû áûëè áû ìåíÿ ñ ýòîé äîëæíîñòè âûæèòü, äà íå çíàëè êàê, à ïðîøëîé íî÷üþ ïðèäóìàëè. Äåëî áûëî òàê: êîãäà íàñòàëà ïîëíî÷ü, ÿ ïðîçâîíèë ê çàóòðåíå, çàæåã â öåðêâè âñå ñâå÷è è ëàìïàäû, âñå ïðèãîòîâèë è ïîøåë ïî êåëüÿì áóäèòü áðàòüåâ. Ïîòîì âñòàë âíèçó ëåñòíèöû, ÷òîáû âèäåòü, êòî ïðîéäåò ìèìî; íî îíè íàðî÷íî, ÷òîáû ÿ íå óñïåë íèêîãî çàìåòèòü, ïðîáåæàëè ìèìî ìåíÿ âñåé òîëïîé, äà òàê ñïåøèëè, ÷òî ñïèõíóëè äðóã äðóãà ñ ëåñòíèöû, à òîò, ñ áîëüøèì áðþõîì, áîëüíåå âñåõ óäàðèëñÿ. Òàê êàêàÿ æå ìîÿ âèíà, åñëè îíè ðàñøèáëèñü? Óñëûøàâ òàêèå ñëîâà Ðàøà, ïðèîð íå çíàë, ÷òî ñêàçàòü, îäíàêî, äàáû èçáåæàòü ïîäîáíûõ ïðîèñøåñòâèé è íåïðèÿòíîñòåé â áóäóùåì, ðàçæàëîâàë åãî èç ïîíîìàðåé è îòïðàâèë íàçàä íà êóõíþ. Îêàçàâøèñü òàì, äåìîí âåñåëèëñÿ è ãîâîðèë:  Åùå îäíî ïðåäïðèÿòèå ïðîøëî óäà÷íî, à ïðèîð îñòàëñÿ â äóðàêàõ. Òî ëè åùå áóäåò, ïðåæäå ÷åì ÿ óéäó îòñþäà!

Î òîì, êàê Ðàø õîäèë ãóëÿòü, äà îïîçäàë äîìîé, à ïî ïóòè íàøåë êîðîâó è ðàçäåëèë åå íà äâå ÷àñòè, èç êîòîðûõ îäíó âçâàëèë íà ïëå÷î è ïðèíåñ ñ ñîáîé, à äðóãóþ îñòàâèë ëåæàòü íà ìåñòå; è î òîì, êàê ïðèãîòîâèë îí äëÿ áðàòüåâ óæèí Ïîâàäèëñÿ Ðàø, âñå äåëà íà êóõíå ñïðàâèâ, õîäèòü ãóëÿòü, âðåìÿ ïðîâåñòè äà ïîâåñåëèòüñÿ â ÷åñòíîé êîìïàíèè. Âîò îäíàæäû âûøåë îí èç ìîíàñòûðÿ è ïîøåë, êóäà äîðîãà ïðèâåäåò, è çàøåë â äåðåâíþ, êîòîðàÿ áûëà â äâóõ-òðåõ ìèëÿõ îò òîãî ìåñòà, ãäå îí æèë. Ïîãëÿäåë îí â îäíó ñòîðîíó, â äðóãóþ, íåò ëè ãäå âåñåëîé êîìïàíèè, è óâèäåë òðàêòèð. Âîøåë, âèäèò  ñèäÿò ëþäè, åäÿò, ïüþò, â êàðòû èãðàþò. Ïîäîøåë ê íèì Ðàø, ïî÷òèòåëüíî ïîêëîíèëñÿ è òîæå ñåë ñ íèìè. Ñíà÷àëà âûïèë, ïîòîì ñòàë èãðàòü, è áûëî åìó òàê æå âåñåëî, êàê è âñåì îñòàëüíûì. È òàê îí çàèã-

ðàëñÿ, ÷òî íà÷èñòî çàáûë ïðî âñå äåëà äîìà, à äåíü ìåæäó òåì ïðîõîäèë, è íî÷ü ïðèáëèæàëàñü. Íàêîíåö îïîìíèëñÿ Ðàø, ãëÿäèò  óæå âå÷åð íàñòóïèë, óæèí ñêîðî, à ó íåãî íà êóõíå åùå íè÷åãî íå ãîòîâî íè äëÿ ïðèîðà, íè äëÿ áðàòèè. Ðåøèë îí, ÷òî ïîðà èäòè, ðàñïëàòèëñÿ çà âûïèâêó, âñòàë è îòïðàâèëñÿ âîñâîÿñè. Ïî äîðîãå óâèäåë îí æèðíóþ êîðîâó, ÷òî ïàñëàñü íà ëóãó, ïîäñêî÷èë ê íåé è ðàçîðâàë íà äâå ÷àñòè. Îäíó îñòàâèë ëåæàòü, à äðóãóþ ïåðåêèíóë ÷åðåç ïëå÷î è ïîíåñ â ìîíàñòûðü. Ïðèäÿ äîìîé, îí ñòàë ãîòîâèòü óæèí: ñêîëüêî-òî ìÿñà ïîëîæèë â êîòåë, îñòàëüíîå íàíèçàë íà âåðòåë, ðàçâåë áîëüøîé îãîíü, ïîñòàâèë íà íåãî ãîðøîê, ïîëîæèë âåðòåë è ñâàðèë ïðåâêóñíóþ ïîõëåáêó è ïîæàðèë ìÿñî, äà òàê áûñòðî, ÷òî óñïåë êàê ðàç âîâðåìÿ. Ïðèîð è áðàòüÿ íåñêàçàííî óäèâèëèñü, ÷òî îí òàê áûñòðî è õîðîøî âñå ïðèãîòîâèë: îíè çíàëè, ÷òî äîìîé îí ïðèøåë ïîçäíî. Íåêîòîðûå ìîíàõè õîäèëè â êóõíþ è íå âèäåëè òàì íè ïîâàðà, íè îãíÿ â î÷àãå, íèêàêèõ ïðèãîòîâëåíèé ê óæèíó. È ñòàëè îíè òîãäà Ðàøà õâàëèòü è ãîâîðèòü, êàê áûñòðî îí ñïðàâëÿåòñÿ ñî ñâîèì äåëîì.

Î òîì, êàê ìîíàñòûðñêèé êðåñòüÿíèí èñêàë ñâîþ êîðîâó è êàê íà îáðàòíîì ïóòè çàñòèãëà åãî íî÷ü, òàê ÷òî îí áûë ïðèíóæäåí çàáðàòüñÿ â äóïëî, è î âèäåíèè, êîòîðîå åìó áûëî Æèë-áûë áåäíûé ìîíàñòûðñêèé êðåñòüÿíèí, è áûëà ó íåãî êîðîâà, êîòîðàÿ êàæäûé äåíü ïàñëàñü íà ëóãó, à âå÷åðîì ñàìà ïðèõîäèëà îáðàòíî, è íèêîãäà íå ñëó÷àëîñü òàêîãî, ÷òîáû îíà íà íî÷ü íå âåðíóëàñü äîìîé. Íî îäíàæäû ñòðÿñëàñü ñ êîðîâîé áåäà: áðàò Ðàø óáèë åå, êîãäà îíà ïàñëàñü â ïîëå, è ïîòîìó íå ïðèøëà îíà äîìîé â îáû÷íûé ÷àñ. Âèäèò êðåñòüÿíèí, íåò êîðîâû, ïîäóìàë, íå ñëó÷èëîñü ëè ÷åãî, è ïîøåë åå èñêàòü. Äîëãî áðîäèë îí ïî ïîëÿì è ëóãàì, ïîêà íå óâèäåë íàêîíåö ïîëîâèíó êîðîâüåé òóøè, ëåæàâøóþ íà çåìëå. Äðóãîé ïîëîâèíû íèãäå íå áûëî âèäíî. Ïîñìîòðåë êðåñòüÿíèí, êàê ðîâíî òóøà ðàçäåëàíà, è ðåøèë, ÷òî ýòî ÷åëîâå÷åñêèõ ðóê äåëî, èáî íèêàêîé çâåðü íå ñóìåë áû îòãðûçòü ïîëîâèíó,

íå ïîïîðòèâ îñòàëüíîãî ìÿñà. Ïîâåðíóëñÿ îí è ïîøåë äîìîé, íî íà ïîëïóòè çàñòàëà åãî íî÷ü, è ñäåëàëîñü òàê òåìíî, ÷òî è äîðîãè íå áûëî âèäíî. Òîãäà íà÷àë êðåñòüÿíèí èñêàòü, ãäå áû åìó çàíî÷åâàòü, è, íå óâèäåâ íèêàêîãî æèëüÿ, çàëåç â áîëüøîå äóïëî è ïðèãîòîâèëñÿ ïðîâåñòè â íåì âñþ íî÷ü. Îäíàêî íå óñïåë êðåñòüÿíèí â äóïëî çàáðàòüñÿ, êàê âäðóã ïîÿâèëàñü öåëàÿ ñòàÿ äåìîíîâ âìåñòå ñ Ëþöèôåðîì, èõ ïðåäâîäèòåëåì, êîòîðûé ñòàë äåðæàòü ðå÷ü. Ñíà÷àëà îáðàòèëñÿ îí ê äåìîíó ïî èìåíè Âåëüçåâóë è ãðîìêèì ãîëîñîì ñïðîñèë:  Âåëüçåâóë, ÷òî òû äëÿ íàñ ñäåëàë? Íà ÷òî Âåëüçåâóë îòâå÷àë òàê:  Ãîñïîäèí, ÿ çàñòàâèë áðàòà ïîññîðèòüñÿ è ïîäðàòüñÿ ñ áðàòîì, òàê ÷òî îäèí èç íèõ óáèë äðóãîãî.  Òû õîðîøî ñäåëàë,  ìîëâèë äüÿâîë, åãî õîçÿèí.  Çà òâîè òðóäû ÿ òåáÿ ùåäðî íàãðàæó. Çàòåì âûçâàë îí äðóãîãî äåìîíà, èìÿ êîòîðîìó áûëî Èíêóáóñ, è ñòàë ñïðàøèâàòü, ÷òî òîò ñäåëàë.

 Ãîñïîäèí,  ñêàçàë Èíêóáóñ,  ìîèìè ñòàðàíèÿìè ïîññîðèëèñü äâà ìîãóùåñòâåííûõ ëîðäà, èç-çà ÷åãî íà÷àëàñü âîéíà, â êîòîðîé ìíîãî ëþäåé áûëî óáèòî. Íà ÷òî äüÿâîë, åãî õîçÿèí, îòâåòèë òàê: Òû íàø âåðíûé ñëóãà è çà ñâîè òðóäû è ñòàðàíèÿ ïîëó÷èøü ùåäðóþ íàãðàäó. Ïîñëå ÷åãî îáðàòèëñÿ ìîãó÷èé õîçÿèí ê òðåòüåìó äåìîíó, êîòîðîãî çâàëè Íîðïåëü, è ñïðîñèë:  Íó à òû ÷òî äëÿ íàñ ñäåëàë?  Ãîñïîäèí,  ìîëâèë òîò,  ÿ ïîøåë ê èãðîêàì â êàðòû è â êîñòè è çàñòàâèë èõ ðóãàòüñÿ è áîæèòüñÿ, à ïîòîì ñäåëàë òàê, ÷òî îäèí èç íèõ íàáðîñèëñÿ íà äðóãîãî. À åùå ïîññîðèë ÿ æåíó ñ ìóæåì, è äîøëî ó íèõ äî òîãî, ÷òî æåíà ïåðåðåçàëà ìóæó ãîðëî.  Î÷åíü õîðîøî,  ãîâîðèò åãî õîçÿèí,  ïîëó÷èøü òû çà òðóäû ñâîè ùåäðóþ íàãðàäó. Òóò âûøåë âïåðåä äðóãîé äåìîí ïî èìåíè Äàóíçíåñò è ãîâîðèò:  Ãîñïîäèí, ÿ çàñòàâèë äâóõ ñòàðóõ ðàçîäðàòüñÿ, è îíè êîëîòèëè äðóã äðóãà ïî ãîëîâàì

äî òåõ ïîð, ïîêà ó îäíîé èç íèõ ãëàçà íå âûëåòåëè.  Òû î÷åíü õîðîøî ñäåëàë,  îòâåòèë äüÿâîë, åãî õîçÿèí,  è ÿ áëàãîäàðþ òåáÿ çà òðóäû òâîè è ùåäðî íàãðàæó. È òóò âûøåë, ðàñòîëêàâ îñòàëüíûõ äåìîíîâ, áðàò Ðàø è ñòàë ïîõâàëÿòüñÿ:  Ãîñïîäèí, ÿ æèâó â ìîíàñòûðå è ðàñïîðÿæàþñü ïðèîðîì è äðóãèìè ìîíàõàìè êàê ñàìèì ñîáîé, è âñå îíè ìåíÿ ëþáÿò è ïî÷èòàþò, èáî ÿ íå îäíàæäû äîñòàâëÿë èì óäîâîëüñòâèå, ïðèâîäÿ êàæäîìó òó æåíùèíó, êîòîðóþ îí âîæäåëåë. Ìíîãî ðàç çàñòàâëÿë ÿ èõ ññîðèòüñÿ è äðàòüñÿ, à îäíàæäû âûðåçàë äëÿ íèõ äóáèíêè, êîòîðûìè îíè òàê ïåðåêîëîòèëè äðóã äðóãà, ÷òî íå îñòàëîñü íè îäíîãî, ó êîãî íå áûëà áû ñëîìàíà ðóêà ëèáî íîãà èëè ïðîáèòà ãîëîâà. Íî è ýòîãî ìàëî: ïðåæäå ÷åì ÿ óéäó èç ýòîãî ìåñòà, çàñòàâëþ ÿ èõ òàê âðàæäîâàòü, ÷òî îäèí áóäåò áðîñàòüñÿ íà äðóãîãî, ïîêà íå îêàæóòñÿ âñå ñ íàìè â ïðåèñïîäíåé, è ãîðåòü èì òîãäà â àäñêîì îãíå âåêè âå÷íûå. Òàê îòâåòèë äüÿâîë íà ñëîâà Ðàøà:  Åñëè òû è âïðÿìü ñîâåðøèë âñå òî, î ÷åì

ïîâåäàë, ÷åñòü òåáå è õâàëà, è, óìîëÿþ, ïîñòàðàéñÿ, ÷òîáû ìîíàõè è äàëüøå ïðåäàâàëèñü ãðåõó, â îñîáåííîñòè æå ýòèì òðåì: ãíåâëèâîñòè, îáæîðñòâó è ñëàñòîëþáèþ. Äîâåäè íà÷àòîå äî êîíöà êàê ìîæíî ñêîðåå, äà íå îøèáèñü, à êîãäà çàêîí÷èøü, âîçâðàùàéñÿ äîìîé, è áóäåøü ñðåäè äðóãèõ äåìîíîâ ñëàâåí è ùåäðî íàãðàæäåí çà òðóäû òâîè è ñòàðàíèå. Ïîñëå ýòîãî âåëåë äüÿâîë ñëóãàì ñâîèì âîçâðàùàòüñÿ ê äåëàì è âûïîëíÿòü èõ ñî âñåì âîçìîæíûì óñåðäèåì. È ðàçáðåëèñü äåìîíû îïÿòü êòî êóäà ïî âñåìó ñâåòó çàêàí÷èâàòü ñâîè ÷åðíûå äåëà. À êîãäà áåäíûé êðåñòüÿíèí, êîòîðûé ñèäåë â äóïëå, óñëûøàë, ÷òî âñå äåìîíû óøëè, âîçðàäîâàëñÿ îí â ñåðäöå ñâîåì, èáî âñå òî âðåìÿ, ïîêà îíè îñòàâàëèñü ïîáëèçîñòè, ïðåáûâàë îí â óæàñíîì ñòðàõå, êàê áû îíè åãî íå çàìåòèëè. Ìîëèë îí Âñåìîãóùåãî Áîãà áûòü åìó çàùèòîé è ñïàñòè åãî îò ïîãàíûõ è çëîêîçíåííûõ äåìîíîâ, à òàêæå ïîñëàòü ïîñêîðåå íà çåìëþ óòðî, ÷òîáû îí ìîã âûáðàòüñÿ èç äóïëà, èáî óñòàë ñèäåòü â íåì òàê äîëãî. Òî è äåëî êðåñòüÿíèí ïîäíèìàë ãîëîâó è âãëÿäûâàëñÿ â îêðóæàþùèé ìðàê, íàäåÿñü

óâèäåòü ïðîáëåñê ñâåòà, ïðè êîòîðîì îí ìîã áû íàéòè äîðîãó äîìîé, à â ïîòåìêàõ äâèíóòüñÿ íå ðåøàëñÿ, òàê êàê áîÿëñÿ, ÷òî íå âñå äåìîíû åùå óøëè. ×åðåç íåêîòîðîå âðåìÿ íà÷àëî ñâåòàòü, è, óâèäåâ ýòî, êðåñòüÿíèí âûñóíóëñÿ èç äóïëà, îãëÿäåëñÿ, óáåäèëñÿ, ÷òî âîêðóã íèêîãî íåò, âîçáëàãîäàðèë Áîãà, êîòîðûé èçáàâèë åãî îò íåìèíóåìîé ãèáåëè, è ñíîâà òðîíóëñÿ â ïóòü.

Î òîì, êàê íà ñëåäóþùåå óòðî êðåñòüÿíèí, ïðÿòàâøèéñÿ â äóïëå äåðåâà, ïîøåë ê ïðèîðó è ïåðåñêàçàë åìó âñå, ÷òî ñëûøàë, âêëþ÷àÿ è ñëîâà áðàòà Ðàøà, êîòîðûé îêàçàëñÿ äåìîíîì Êàê òîëüêî íàñòóïèëî óòðî, êðåñòüÿíèí âûëåç èç äóïëà è îòïðàâèëñÿ ïðÿìî ê ïðèîðó, è íå çíàë íè ìèíóòû ïîêîÿ äî òåõ ïîð, ïîêà íå ðàññêàçàë åìó îáî âñåì. Ïðèäÿ, îí ñêàçàë ïðèîðó òàê:

 Ãîñïîäèí, ïðîøëîé íî÷üþ ñî ìíîé ïðîèçîøëà óäèâèòåëüíàÿ âåùü.  Êàêàÿ æå?  ñïðîñèë òîò.  Â÷åðà ïîçäíèì âå÷åðîì âûøåë ÿ â ïîëå ïîèñêàòü êîðîâó, êîòîðàÿ íå ïðèõîäèëà äîìîé ÷åòûðå èëè ïÿòü äíåé. Äîëãî õîäèë ÿ, ïîêà íàêîíåö íå íàøåë îäíó ïîëîâèíó ìîåé êîðîâû, à âòîðîé íèãäå íå áûëî âèäíî. Òîãäà ÿ ïîâåðíóëñÿ è çàøàãàë ê äîìó, íî â äîðîãå çàñòèãëà ìåíÿ íî÷ü, è ñòàëî òàê òåìíî, ÷òî ÿ ñáèëñÿ ñ ïóòè. Íå çíàÿ, ãäå îêàçàëñÿ, îãëÿäåëñÿ ÿ ïî ñòîðîíàì è óâèäåë ïîëîå äåðåâî. ß çàëåç â íåãî è ðåøèë, ÷òî ïåðåíî÷óþ, à ñ ðàññâåòîì äâèíóñü äàëüøå. Íî íå óñïåë ÿ â íåãî çàáðàòüñÿ, êàê âäðóã ïîÿâèëàñü áîëüøàÿ êîìïàíèÿ äåìîíîâ. Îíè ïîäíÿëè ñòðàøíûé øóì, îò÷åãî ÿ ñèëüíî èñïóãàëñÿ. Áûë ñ íèìè è èõ õîçÿèí ïî èìåíè Ëþöèôåð, êîòîðûé ðàññïðàøèâàë îñòàëüíûõ î òîì, ÷òî îíè ñäåëàëè ñ òåõ ïîð, êàê ïîêèíóëè àä. Ìíîãî ðàçíûõ èñòîðèé óñëûøàë ÿ òîãäà. Ïîä êîíåö âûñòóïèë âïåðåä áðàò Ðàø, è ñïðîñèë ó íåãî Ëþöèôåð, åãî õîçÿèí: ¾Ðàø, à ÷òî òû ñäåëàë ñ òåõ ïîð, êàê óøåë èç àäà?¿ À òîò îòâå÷àë, ÷òî âåðòåë òîáîþ è âñåì òâîèì ìîíà-

ñòûðåì êàê õîòåë, çàñòàâëÿë ìîíàõîâ ññîðèòüñÿ è äðàòüñÿ ìåæäó ñîáîé, òàê ÷òî íå ñòàëî â îáèòåëè íè ìèðà, íè ïîêîÿ. Ãîâîðèë îí òàêæå, ÷òî ââîäèë âàñ â ãðåõ, è îáåùàë, ÷òî, ïðåæäå ÷åì óéòè îòñþäà, çàñòàâèò áðàòüåâ óáèâàòü äðóã äðóãà, ÷òîáû âû âñå, ïðîêëÿòûå òåëîì è äóøîþ, ïîïàëè â àä íà âåêè âå÷íûå. Ïîñëå ýòîãî äåìîíû ðàçîøëèñü è îòïðàâèëèñü ïî ñâîèì äåëàì. Áåðåãèñü æå, èáî áðàò Ðàø åñòü íå êòî èíîé, êàê äåìîí. Ïðèîð, âûñëóøàâ êðåñòüÿíèíà, ïîáëàãîäàðèë åãî çà òðóäû è îòïóñòèë ñ ìèðîì. Êðåñòüÿíèí îòïðàâèëñÿ äîìîé, à ïðèîð, íåìàëî åãî ñëîâàìè ïîòðÿñåííûé, ïîøåë â ñâîþ êåëüþ è ñòàë ñîêðóøàòüñÿ î ñîáñòâåííîì ðàñïóòñòâå è ãðåõàõ ïðîòèâ Ãîñïîäà Áîãà íàøåãî.  âåëèêîì ðàñêàÿíèè ïðèîð ïðåêëîíèë êîëåíà è ìîëèë Âñåâûøíåãî ìèëîñåðäíî äàðîâàòü åìó ïðîùåíèå çà âåëèêèå è òÿæêèå ãðåõè, êîòîðûå îí ñîâåðøèë, à òàêæå çà òî, ÷òî òàê äóðíî ïîëüçîâàëñÿ îí ñâîèì äóõîâíûì ñàíîì. Ïîñëå ýòîãî âûøåë îí èç ñâîåé êåëüè è îòïðàâèëñÿ â ìîíàñòûðü ãîâîðèòü ñ áðàòüÿìè. Êîãäà îíè ñîáðàëèñü âìåñòå, ïðèîð ïåðåäàë èì ðàññêàç

êðåñòüÿíèíà è îáúÿâèë î òîì, ÷òî áðàò Ðàø äåìîí, à íå çåìíîå ñîçäàíèå. Óñëûøàâ ýòî, ìîíàõè ñèëüíî óäèâèëèñü è ïîæàëåëè, ÷òî òàê ÷àñòî ïîñòóïàëè, êàê îí èì ãîâîðèë, è õîäèëè ê íåìó çà ñîâåòîì. Òÿæêî ñòàëî ó íèõ íà ñåðäöå, êîãäà ïðèïîìíèëè îíè âñå ñâîè îìåðçèòåëüíûå ïðåãðåøåíèÿ, è ïðåêëîíèëè îíè êîëåíà è ñòàëè ìîëèòü Âñåìîãóùåãî Ãîñïîäà î ïðîùåíèè è ïîìèëîâàíèè. Âèäÿ èõ ðàñêàÿíèå, ïðèîð ïîâåëåë âñåì ãîòîâèòüñÿ ê ñëóæáå. Ìîíàõè, ïîâèíóÿñü åìó, íå ìåøêàÿ ïîøëè, âñå ïðèãîòîâèëè è íà÷àëè ìîëèòüñÿ. Êîãäà ñëóæáà áûëà â ñàìîì ðàçãàðå, âûøåë ïðèîð èç öåðêâè è îòïðàâèëñÿ íà êóõíþ, ãäå õîçÿéíè÷àë Ðàø. Òàì îí ïîâåëåë äåìîíó ñòîÿòü ñìèðíî è, ñ ïîìîùüþ Ãîñïîäà è âñåõ íåáîæèòåëåé, ïðåâðàòèë åãî â êîíÿ, à ïîòîì ïðèêàçàë èäòè ê âîðîòàì, è âñòàòü íà òîì ìåñòå, ãäå îí ñòîÿë â ñàìûé ïåðâûé äåíü, è æäàòü îêîí÷àíèÿ ñëóæáû. Ðàø â îáëè÷üå êîíÿ îòïðàâèëñÿ, êóäà åìó áûëî ñêàçàíî, è âñòàë òàì. Êîãäà ñëóæáà ïîäîøëà ê êîíöó, ïðèîð âìåñòå ñî âñåé áðàòèåé ïîøåë ê âîðîòàì ïîñìîòðåòü, ÷òî ñòàëîñü ñ Ðàøåì. Ïî-

äîéäÿ ê âîðîòàì, îíè óâèäåëè, ÷òî îí ñòîèò òàì â îáëèêå êîíÿ. Ñòàëè îíè òîãäà åãî ñïðàøèâàòü, çà êàêîé íàäîáíîñòüþ ïðèøåë îí â èõ îáèòåëü è îò÷åãî çàäåðæàëñÿ òàê íàäîëãî.  Ãîñïîäà,  îòâå÷àë Ðàø,  ÿ ïðèøåë ê âàì äëÿ òîãî, ÷òîáû ïîäáèòü âàñ íà âñå òå áåñ÷èíñòâà, êîòîðûå âû ñîâåðøèëè. Íî, ïðåæäå ÷åì óéòè îòñþäà, ñäåëàë áû ÿ è áîëüøå: ÿ çàñòàâèë áû âàñ ïîóáèâàòü äðóã äðóãà, ÷òîáû îêàçàëèñü âû ïðîêëÿòû äóøîþ è òåëîì. Óñëûøàâ ýòè ñëîâà, âñå ìîíàõè êàê îäèí âîçäåëè ðóêè è âîçáëàãîäàðèëè Ìèëîñåðäíîãî Ãîñïîäà çà ñ÷àñòëèâîå èçáàâëåíèå îò ãðîçèâøåé èì óæàñíîé îïàñíîñòè. Ðàø ñòàë ïðîñèòü ó ïðèîðà ðàçðåøåíèÿ ïîêèíóòü èõ îáèòåëü, ïîîáåùàâ, ÷òî íèêîãäà áîëüøå íå âåðíåòñÿ íàçàä è íå ïðè÷èíèò âðåäà íè îäíîìó ÷åëîâåêó. Ïðèîð ñîãëàñèëñÿ è ïîçâîëèë åìó óéòè. Äåìîí îòïðàâèëñÿ ïðî÷ü, à ìîíàõè âåðíóëèñü â ñâîþ îáèòåëü è æèëè ñ òåõ ïîð â ìîëèòâå è óåäèíåíèè, ñëóæà Âñåìîãóùåìó Ãîñïîäó óñåðäíåå, ÷åì êîãäà-ëèáî.

Æàëîáà Ðàøà ïîñëå èçãíàíèÿ åãî èç ìîíàñòûðÿ Èçãíàëè Ðàøà èç ìîíàñòûðÿ, âåðíóâ åìó ïðåæíèé âèä, è ïîøåë îí ñ òÿæåëûì ñåðäöåì êóäà ãëàçà ãëÿäÿò, ïðèãîâàðèâàÿ:  Óâû ìíå, óâû, ÷òî æå ÿ ñòàíó äåëàòü, êóäà ïîéäó, ïðîïàëè ñåìü ëåò òðóäîâ ìîèõ ïîíàïðàñíó. È òàê ñêèòàëñÿ îí íåêîòîðîå âðåìÿ, ïîêà íå íàáðåë ñëó÷àéíî íà õîçÿèíà ñâîåãî, Ëþöèôåðà. Íå õîòåë Ðàø ïîïàäàòüñÿ åìó íà ãëàçà, íî äüÿâîë ñðàçó çàìåòèë ñâîåãî ïîääàííîãî è ìîëâèë:  ×òî ñêàæåøü, Ðàø, êàêèå íîâîñòè?  Ãîñïîäèí,  îòâå÷àë åìó Ðàø,  âñå, íàä ÷åì òðóäèëñÿ ÿ öåëûõ ñåìü ëåò, ïðîïàëî áåçâîçâðàòíî.  Êàê æå ýòî ïðîèçîøëî?  ñïðîñèë åãî õîçÿèí.  Ãîñïîäèí, ñåé÷àñ ÿ âñå îáúÿñíþ,  ñêàçàë òîãäà äåìîí è íà÷àë ðàññêàçûâàòü:   ïîñëåäíèé ðàç, êîãäà ìû ñîáèðàëèñü âìåñòå, ñëó÷èëñÿ ïîáëèçîñòè, â äóïëå ñòàðîãî äåðåâà, îäèí áåäíÿê, êîòîðûé ñëûøàë âñå, î ÷åì ìû ãîâîðèëè. È êàê

òîëüêî ìû ðàçîøëèñü, îòïðàâèëñÿ îí ïðÿìèêîì ê ïðèîðó è äîëîæèë åìó îáî âñåì, ÷òî ñëûøàë, à îñîáåííî ïîäðîáíî ïåðåñêàçàë ìîè ñëîâà. Âîò òàê è âûøëî, ÷òî òðóäû ìîè ïðîïàëè äàðîì, à ñàìîãî ìåíÿ èç ìîíàñòûðÿ èçãíàëè.  Íó ÷òî æ,  ìîëâèë â îòâåò äüÿâîë.  Èäè êóäà õî÷åøü è èùè ñåáå äðóãîå çàíÿòèå. Äîëãî áðîäèë Ðàø ïî áåëó ñâåòó, âñå íèêàê íå ìîã íàéòè ñåáå ðàáîòó. Íàêîíåö íàáðåë îí íà äîì ôåðìåðà, ãäå íå áûëî ñëóãè. Òàì åãî ïðèíÿëè, íî æåíà õîçÿèíà äîìà áûëà ñèëüíî íåäîâîëüíà. Æåíùèíà îíà áûëà ïðèãîæàÿ è î÷åíü ëþáèëà ñâîåãî ïðèõîäñêîãî ñâÿùåííèêà, äà è ñàìà áûëà åìó ïî íðàâó, òàê ÷òî îíè ÷àñòåíüêî âñòðå÷àëèñü, ïèëè, åëè, âåñåëèëèñü, è ïðîäîëæàëîñü âñå ýòî óæå äîëãîå âðåìÿ. Ñâèäàíèÿ èõ ñîõðàíÿëèñü â òàêîé ñòðîãîé òàéíå, ÷òî íèêòî íè÷åãî íå ïîäîçðåâàë, à ìóæà îíè íå áîÿëèñü, èáî îí âñòàâàë êàæäîå óòðî ðàíî è óõîäèë â ïîëå, à æåíà, ÷òîáû îí ïîäîëüøå íå âîçâðàùàëñÿ, âñåãäà äàâàëà åìó ñ ñîáîé êîòîìêó åäû è áóòûëü ïèòüÿ. Æåíà íè çà ÷òî íå õîòåëà, ÷òîáû åå ìóæ íàíÿë ñëóãó èëè çàâåë åùå êàêîãî-íèáóäü ïîìîùíèêà â äîìå, èáî

áîÿëàñü, ÷òî åå ñåêðåò ðàñêðîåòñÿ. Äà è ìóæ òîæå îïàñàëñÿ çàâîäèòü ñëóãó, èáî äóìàë, ÷òî íè îäèí íàäîëãî íå çàäåðæèòñÿ: òàê ñåðäèòà äà áðàí÷ëèâà áûëà åãî ñóïðóãà, ÷òî åå íè îäèí ÷åðò íå âûòåðïåë áû. Òàê âîò è ïîëó÷èëîñü, ÷òî â äîìå ôåðìåðà íå áûëî ñëóãè: æåíà äóìàëà, ÷òî, ïîêà åå ìóæ â ïîëå, îíà ìîæåò ïðîäîëæàòü âñòðå÷àòüñÿ ñî ñâÿùåííèêîì, äà, êàê âèäíî, îøèáëàñü.

Î òîì, êàê áðàò Ðàø ïðèøåë ê êðåñòüÿíèíó, êîòîðûé ðàáîòàë â ïîëå, íà ñëóæáó íàíèìàòüñÿ Äîëãî ëè, êîðîòêî ëè áðîäèë áðàò Ðàø ïî ñâåòó, êàê íàáðåë îí íà êðåñòüÿíèíà, êîòîðûé ðàáîòàë â ïîëå îäèí-îäèíåøåíåê, è îáðàòèëñÿ ê íåìó ñ òàêèìè ñëîâàìè:  Äîáðîãî òåáå çäîðîâüÿ, ãîñïîäèí! Ìíå êàæåòñÿ, ðàáîòû ó òåáÿ äëÿ îäíîãî ÷åëîâåêà ìíîãîâàòî, íå íàíÿòü ëè òåáå ñëóãó? ß áåäíûé þíîøà, èùó ñåáå õîçÿèíà è, êîëè òû ïîæåëàåøü, ñ ðàäî-

ñòüþ ñòàíó òåáå ñëóæèòü. Ñëóæáîé ìîåé, äóìàåòñÿ ìíå, òû îñòàíåøüñÿ äîâîëåí. Íà ýòè åãî ñëîâà òàê îòâå÷àë êðåñòüÿíèí:  ß áû è ðàä âçÿòü òåáÿ ê ñåáå â óñëóæåíèå, þíîøà, äà æåíå ìîåé íè îäèí ðàáîòíèê íå ìîæåò óãîäèòü.  Ãîñïîäèí,  ìîëâèë Ðàø,  îá ýòîì íå áåñïîêîéñÿ. ß óñòðîþ òàê, ÷òî ñóïðóãà òâîÿ âñåì áóäåò äîâîëüíà.  Íó ÷òî æ,  ñêàçàë êðåñòüÿíèí,  òîãäà îñòàâàéñÿ ñî ìíîé, ïîêà ÿ íå ñäåëàþ ðàáîòó, à âå÷åðîì âìåñòå äîìîé ïîéäåì. Êîãäà êðåñòüÿíèí çàêîí÷èë ñâîþ äíåâíóþ ðàáîòó, Ðàø ïîøåë ñ íèì â åãî äîì. Íå óñïåëè îíè ïåðåøàãíóòü ÷åðåç ïîðîã, êàê æåíà êðåñòüÿíèíà óâèäåëà Ðàøà, ïîìðà÷íåëà è çëîáíî íà íåãî óñòàâèëàñü. Êðåñòüÿíèí, çàìåòèâ ýòî, îáðàòèëñÿ ê íåé ñ òàêèìè ñëîâàìè:  Íå ñåðäèñü, ñóïðóãà, òû âåäü çíàåøü, ÷òî ðàáîòû ó ìåíÿ áîëüøå, ÷åì ÿ îäèí ìîãó îñèëèòü, âîò ÿ è íàíÿë ýòîãî þíîøó â ïîìîùíèêè. Æåíà, óñëûøàâ ýòî, ðàññåðäèëàñü áîëüøå ïðåæíåãî è ïðèíÿëàñü âîð÷àòü äà áðàíèòüñÿ, áóäòî ñàì äüÿâîë â íåå âñåëèëñÿ:

 ×òî òû çà áàðèí òàêîé âûèñêàëñÿ, ÷òî òåáå ñëóãà íóæåí? Ñàì ñî âñåì ñïðàâèøüñÿ, è íè ê ÷åìó íàì åùå ëèøíþþ îáóçó íà ñåáÿ âçâàëèâàòü, ðàáîòíèêà â äîì ïðèíèìàòü. Ñîâñåì òû, êàê ÿ ïîãëÿæó, îáëåíèëñÿ, ðàáîòàòü íå õî÷åøü. Ìóæ, óñëûøàâ åå íåäîâîëüñòâî, ñêàçàë òàê:  Ñóïðóãà ìîÿ, ïðîøó òåáÿ, óñïîêîéñÿ, ýòî ÷åñòíûé þíîøà, è îí ïîîáåùàë ñëóæèòü õîðîøî. Íî æåíùèíà âñå íèêàê íå ìîãëà óñïîêîèòüñÿ è ïðîäîëæàëà áðàíèòüñÿ. Òîãäà Ðàø, âèäÿ åå íåòåðïåíèå, ñàì âçÿëñÿ åå óãîâàðèâàòü:  Íå ñåðäèñü, ãîñïîæà, ïîíàïðàñíó: òâîé ñóïðóã íàíÿë ìåíÿ íà âðåìÿ, äëÿ ïðîáû. Íî ÿ íàäåþñü òàê óãîäèòü âàì îáîèì, ÷òîáû, êîãäà ìîÿ âðåìåííàÿ ñëóæáà çàêîí÷èòñÿ, âû çàõîòåëè îñòàâèòü ìåíÿ ó ñåáÿ. Åñëè æå íåò, ÷òî æ, ÿ óéäó íå æàëóÿñü. Æåíà êðåñòüÿíèíà, óñëûøàâ ðàçóìíûå ðå÷è íîâîãî ðàáîòíèêà, óòèõëà è íè ñëîâà áîëüøå íå ñêàçàëà, ÷åìó ìóæ åå ñèëüíî îáðàäîâàëñÿ. Ñîáðàëà îíà íà ñòîë, è ñåëè âñå òðîå óæèíàòü. Çà åäîé Ðàø ñïðîñèë êðåñòüÿíèíà:  ×òî ìíå çàâòðà äåëàòü?

 Âñòàâàé ïîðàíüøå è îòïðàâëÿéñÿ â ïîëå, çàêîí÷è òî, ÷òî ÿ ñåãîäíÿ íå äîäåëàë,  îòâåòèë êðåñòüÿíèí (à ðàáîòû òàì áûëî åùå íà öåëûé äåíü). Ïîåëè îíè è óëåãëèñü ñïàòü. Íà ñëåäóþùåå óòðî ïîäíÿëñÿ Ðàø ñïîçàðàíêó, âûøåë â ïîëå è íà÷àë ðàáîòàòü. È òàê îí ñïîðî òðóäèëñÿ, ÷òî, êîãäà ïðèøåë õîçÿèí ñ çàâòðàêîì, âñå óæå áûëî ñäåëàíî, ÷åìó êðåñòüÿíèí ñèëüíî óäèâèëñÿ. Ïîçàâòðàêàëè îíè âìåñòå è ïîøëè äîìîé äðóãèå äåëà äåëàòü. Êîãäà æåíà êðåñòüÿíèíà óâèäåëà, êàê áûñòðî íîâûé ðàáîòíèê ñî ñâîèì çàäàíèåì ñïðàâèëñÿ, îíà ðåøèëà, ÷òî äåðæàòü åãî âûãîäíî, è íå ñòàëà áðàíèòüñÿ. Âå÷åðîì, êîãäà Ðàø ñíîâà ñïðîñèë, ÷òî åìó çàâòðà

äåëàòü,

õîçÿèí

íàçíà÷èë

åìó

çàäàíèå

âäâîå áîëüøå ïðåæíåãî. Ðàáîòíèê íå ñòàë ñïîðèòü, à, âñòàâ ñïîçàðàíêó, ïîøåë â ïîëå è ïðèíÿëñÿ çà äåëî. Ïîêà êðåñòüÿíèí ïðîñíóëñÿ è, ïðèõâàòèâ çàâòðàê, òîæå âûøåë â ïîëå ïîìî÷ü ðàáîòíèêó, òîò óæå âñå ñäåëàë, òàê ÷òî õîçÿèí îïÿòü ñèëüíî óäèâèëñÿ. (À ìåæäó òåì, êàê òîëüêî êðåñòüÿíèí âûøåë èç äîìó, ÿâèëñÿ ê åãî æåíå ñâÿùåí-

íèê, è îíà íà÷àëà ãîòîâèòü èì îáîèì óãîùåíèå. Ïîêà ãîðøêè ñòîÿëè íà ïëèòå, íà÷àëè ñâÿùåííèê ñ êðåñòüÿíñêîé æåíîé ìèëîâàòüñÿ, è, ñëó÷èñü êîìó-íèáóäü çàãëÿíóòü â ýòî âðåìÿ â äîì, óâèäåë áû îí íåìàëî èíòåðåñíîãî.) Òåì âðåìåíåì ñåëè õîçÿèí ñ ðàáîòíèêîì çàâòðàêàòü. Ðàø çàìåòèë, ÷òî áàøìàêè ó êðåñòüÿíèíà æåñòêèå, ïëîõî ñìàçàííûå, è ãîâîðèò:  Îò÷åãî òâîè áàøìàêè òàê ïëîõî ñìàçàíû? Óäèâëÿþñü, êàê òû â íèõ âîîáùå ìîæåøü õîäèòü, îíè âåäü æåñòêèå. Ðàçâå ó òåáÿ íåò äðóãèõ, ïîëó÷øå?  Åñòü,  îòâåòèë êðåñòüÿíèí,  äîìà ëåæàò, ïîä ñóíäóêîì â ìîåé êîìíàòå.  Òîãäà,  ãîâîðèò åìó Ðàø,  ÿ ïîéäó äîìîé è êàê ñëåäóåò èõ ïî÷èùó, ÷òîáû òû ìîã èõ íàäåòü çàâòðà. Ñ ýòèìè ñëîâàìè, âåñåëî íàïåâàÿ, îòïðàâèëñÿ îí ê äîìó êðåñòüÿíèíà. È ÷åì áëèæå îí ïîäõîäèë, òåì ãðîì÷å ïåë. Õîçÿéêà, óñëûøàâ øóì, âûãëÿíóëà â îêíî, óâèäåëà ñëóãó è ãîâîðèò ñâÿùåííèêó:  Óâû, ÷òî æå íàì äåëàòü? Ñëóãà èäåò äîìîé, à çà íèì è ìóæ ñêîðî ïîæàëóåò.  Çàñóíóëà îíà

åäó îáðàòíî â ïå÷ü è ñòàëà ñî ñòîëà óáèðàòü.  Êóäà ìíå ñïðÿòàòüñÿ?  ñïðàøèâàåò åå ñâÿùåííèê.  Èäè â òó êîìíàòó è ïîëåçàé ïîä áîëüøîé ñóíäóê, ãäå ñòàðûå áàøìàêè ñòîÿò, à ÿ òåáÿ ÷åìíèáóäü ïðèêðîþ. Òàê îíè è ñäåëàëè. Ðàø âîøåë â äîì, à õîçÿéêà åãî ñïðàøèâàåò:  Òû ÷åãî òàê ðàíî âåðíóëñÿ?  ß âñå â ïîëå ñäåëàë, è õîçÿèí îòïðàâèë ìåíÿ äîìîé áàøìàêè åìó ïî÷èñòèòü,  îòâåòèë Ðàø è ïîøåë â êîìíàòó. Íàêëîíèëñÿ, çàãëÿíóë ïîä ñóíäóê è óâèäåë òàì ñâÿùåííèêà. Ñõâàòèë îí åãî çà íîãè, âûâîëîê èç-ïîä ñóíäóêà è ñïðàøèâàåò:  Àõ òû, ñóêèí ñûí, òû ÷òî òóò äåëàåøü? Òîò âçìîëèëñÿ, ÷òîáû Ðàø ñìèëîñòèâèëñÿ è íèêîìó î åãî ïîçîðå íå ðàññêàçûâàë, è îáåùàë áîëüøå â äîì êðåñòüÿíèíà íå õîäèòü. Ñ ýòèì Ðàø åãî è îòïóñòèë.

Î òîì, êàê Ðàø âåðíóëñÿ äîìîé ÷èñòèòü êîíþøíþ è íàøåë ïîä ÿñëÿìè ñâÿùåííèêà, ïðèêðûòîãî ñîëîìîé Íåìíîãî ïîãîäÿ ñâÿùåííèê ïðèøåë â ñåáÿ è íà÷àë ïîäóìûâàòü î òîì, êàê áû åùå ðàç íàâåäàòüñÿ â äîì êðåñòüÿíèíà. Óçíàâ, ÷òî õîçÿèí è åãî ðàáîòíèê Ðàø çàíÿòû â ïîëå, îí ïîñïåøèë ê ñâîåé ëþáîâíèöå. Æåíà êðåñòüÿíèíà îòâîðèëà åìó äâåðü è î÷åíü îáðàäîâàëàñü åãî ïðèõîäó. Îíà ïðèãîòîâèëà ìÿñî, íàöåäèëà ïèâà è ïîñòàâèëà óãîùåíèå ïåðåä ñâÿùåííèêîì, à ñàìà ñåëà ðÿäîì ñ íèì. Ñëó÷èñü êîìó-íèáóäü çàãëÿíóòü ê íèì, óâèäåë áû îí íåìàëî ðàñïóòñòâà. Íî íåäîëãî îíè òàê ñèäåëè. Âñêîðå ñíîâà ïîñëûøàëàñü ïåñíÿ, è ïîÿâèëñÿ Ðàø. Æåíà êðåñòüÿíèíà, óâèäåâ åãî, ñèëüíî ñìóòèëàñü è, íå çíàÿ, êàê áûòü, çàñóíóëà ìÿñî îáðàòíî â äóõîâêó, êàê è â ïðîøëûé ðàç.  Êóäà ìíå ñïðÿòàòüñÿ?  ñïðàøèâàåò åå ñâÿùåííèê.

 Ïîéäåì ñî ìíîé íà êîíþøíþ,  îòâå÷àåò åìó õîçÿéêà,  çàëåçåøü òàì ïîä ÿñëè, à ÿ òåáÿ ñîëîìîé çàêèäàþ, òàì è ïîäîæäåøü, ïîêà îí ñíîâà óáåðåòñÿ. Âñëåä çà ýòèì âåðíóëàñü õîçÿéêà â äîì, óâèäåëà òàì ðàáîòíèêà Ðàøà è ñïðîñèëà, ïî÷åìó îí îïÿòü òàê ðàíî âåðíóëñÿ. Òîò îòâåòèë, ÷òî âñå â ïîëå ñäåëàë è ïðèøåë ÷èñòèòü êîíþøíþ. Óñëûøàâ ýòè ñëîâà, õîçÿéêà èñïóãàëàñü, èáî çíàëà, ÷òî îí íàâåðíÿêà îïÿòü íàéäåò ñâÿùåííèêà. À Ðàø òåì âðåìåíåì ïðèøåë íà êîíþøíþ, âçÿë âèëû è ïðèíÿëñÿ ðàçáðàñûâàòü ñîëîìó. Äîøåë îí äî òîé îõàïêè, â êîòîðóþ çàðûëñÿ ñâÿùåííèê, è ïîêàçàëàñü îíà åìó ñëèøêîì áîëüøîé, íî îí âñå-òàêè ïîääåë åå âèëàìè, ïîäíÿë, âûíåñ âî äâîð è ïîëîæèë íà êó÷ó íàâîçà. Òåìè æå âèëàìè ïðèíÿëñÿ îí âîðîøèòü ñîëîìó è, ñíÿâ íåìíîãî ñâåðõó, óâèäåë ïîä íåé ñóòàíó ñâÿùåííèêà.  ×òî çà ÷åðò? ~ óäèâèëñÿ îí, ðàñêèäàë ñîëîìó è ïîíÿë òîãäà, ÷òî ñâÿùåííèê îïÿòü ïîæàëîâàë. Äàë îí åìó ñâîèìè âèëàìè òðè-÷åòûðå õîðîøèõ øëåïêà è ìîëâèë:  Àõ òû, ñóêèí ñûí, ñâÿùåííèê, òû ÷òî òóò äåëàåøü? Òû âåäü îáåùàë,

÷òî íå ñòàíåøü áîëüøå ñþäà ïðèõîäèòü, à ñàì, ÷òî æå, îáìàíûâàòü? Âîò ÿ òåáÿ ñåé÷àñ ïðèáüþ, ÷òîáû íå ëãàë ìíå âïðåäü. Ñâÿùåííèê, óñëûøàâ òàêèå ñëîâà, ïîâàëèëñÿ íà êîëåíè, âîçäåë ðóêè è ñòàë ìîëèòü Ðàøà, ÷òîáû îí è íà ýòîò ðàç ïîùàäèë åãî ÷åñòü, è îáåùàòü, ÷òî íèêîãäà áîëüøå íå ïðèäåò â äîì êðåñòüÿíèíà, à åñëè ñëîâî ñâîå íàðóøèò, òî ïóñòü òîãäà Ðàø äåëàåò ñ íèì ÷òî õî÷åò. Òàê Ðàø îòïóñòèë ñâÿùåííèêà è âî âòîðîé ðàç.

Î òîì, êàê Ðàø âåðíóëñÿ äîìîé è, íàéäÿ ñâÿùåííèêà â êîðçèíå äëÿ ñûðà, ïðîòàùèë åãî ÷åðåç âåñü ãîðîä Äâå èëè òðè íåäåëè ñïóñòÿ ïîäóìàë ñâÿùåííèê, ÷òî äàâíî óæå íå áûâàë îí ó æåíû êðåñòüÿíèíà. Îí çíàë, ÷òî ýòî ìîæåò ñòîèòü åìó æèçíè, íî óæ î÷åíü åìó õîòåëîñü òóäà ïîéòè.

È âîò îäíàæäû, ïðîâåäàâ, ÷òî êðåñòüÿíèí óøåë â ïîëå, íàïðàâèëñÿ ñâÿùåííèê â åãî äîì, äà òàê ñïåøèë, ÷òî, íå óñïåâ âîéòè, ïîëåç ê õîçÿéêå îáíèìàòüñÿ. Îíà æå îò íåãî âûðâàëàñü è ïîøëà ïðèãîòîâèòü åìó åäó, êàê ó íåå áûëî çàâåäåíî. Îáà äóìàëè, ÷òî âðåìåíè ó íèõ ïðåäîñòàòî÷íî, îäíàêî îíè îøèáàëèñü. Êîãäà êðåñòüÿíèí äîáðàëñÿ äî ñâîåãî ïîëÿ, Ðàø âñþ ðàáîòó ñäåëàë, è ñåëè îíè çàâòðàêàòü õëåáîì è ñûðîì. Ïîêà îíè åëè, Ðàø óãëÿäåë â ñûðå âîëîñ è ãîâîðèò:  Ãîñïîäèí, ïîõîæå, òâîÿ õîçÿéêà çàäóìàëà íàñ îòðàâèòü, èëè æå îíà ñîâñåì íå ìîåò êîðçèíó, â êîòîðîé ëåæèò ñûð: ñìîòðè, â íåé ïîëíî âîëîñ. Ïîéäó-êà ÿ äîìîé è ïîìîþ êîðçèíó, ïóñòü áóäåò ÷èñòàÿ.  Ñ ýòèìè ñëîâàìè îñòàâèë îí ñâîåãî õîçÿèíà â ïîëå, à ñàì ïîøåë äîìîé, íàïåâàÿ ïî ïóòè âåñåëóþ ïåñåíêó. Ïîäîøåë Ðàø ê äîìó, à õîçÿéêà óæå óçíàëà åãî ãîëîñ è óâèäåëà, ÷òî îí èäåò. Ñòàëà îíà çàëàìûâàòü ðóêè è êðè÷àòü ñâÿùåííèêó:  Ïðÿ÷üñÿ, à íå òî îí òåáÿ óáüåò!  Êóäà æå ìíå ñïðÿòàòüñÿ?  ñïðàøèâàåò åå

ñâÿùåííèê.  Ñòóïàé íàâåðõ, â êîìíàòó, äà ïîëåçàé â êîðçèíó, ÷òî âèñèò çà îêíîì, à ÿ ñêàæó òåáå, êîãäà îí óéäåò. Âîò ñíîâà âõîäèò Ðàø â äîì, à õîçÿéêà ñïðàøèâàåò åãî, ïî÷åìó îí òàê ðàíî ïðèøåë. Îí îòâå÷àåò:   ïîëå ÿ âñþ ðàáîòó ñäåëàë, âîò õîçÿèí è ïîñëàë ìåíÿ äîìîé ïîìûòü êîðçèíó äëÿ ñûðà, èáî â íåé ïîëíî âîëîñ. Ïîäíÿëñÿ îí â êîìíàòó, ïîäîøåë ê îêíó, âûòàùèë íîæ è ïåðåðåçàë âåðåâêó, íà êîòîðîé âèñåëà êîðçèíà. Ïîëåòåë ñâÿùåííèê âìåñòå ñ íåé ïðÿìî â îãðîìíóþ ëóæó, ÷òî áûëà ïîä ñàìûì îêíîì. À Ðàø òåì âðåìåíåì ñïóñòèëñÿ â êîíþøíþ, ñåë íà ëîøàäü, âúåõàë ïðÿìî â ñåðåäèíó ëóæè, ñõâàòèë êîðçèíó çà îáðûâîê âåðåâêè, ïðèâÿçàë åå ê ëîøàäèíîìó õâîñòó è ïðîòàùèë ïî âîäå âçàä è âïåðåä òðè èëè ÷åòûðå ðàçà. Ïîòîì ïóñòèë îí êîíÿ âñêà÷ü ïî ãîðîäó, êîðçèíà çà íèì âîëî÷èòñÿ, ëþäè ñìîòðÿò è óäèâëÿþòñÿ. Âñå ýòî âðåìÿ îí ïðèòâîðÿëñÿ, áóäòî íå çàìå÷àåò ñâÿùåííèêà, è, òîëüêî ïîâåðíóâ äîìîé, îãëÿíóëñÿ è óâèäåë åãî â

êîðçèíå. Ñëåç îí òîãäà ñ êîíÿ è ãîâîðèò:  Íó, áîëüøå òû îò ìåíÿ íå óéäåøü, ïðîùàéñÿ ñ æèçíüþ. À ñâÿùåííèê ïîäíÿë ðóêè è ãîâîðèò:  Âîò òåáå ñòî çîëîòûõ ìîíåò, âîçüìè è îòïóñòè ìåíÿ. Ðàø âçÿë äåíüãè è äàë ñâÿùåííèêó óéòè. À êîãäà åãî õîçÿèí ïðèøåë äîìîé, îòäàë îí åìó ïîëîâèíó äåíåã, ïðîñòèëñÿ è ïîøåë ñî äâîðà, èáî õîòåëîñü åìó ìèð ïîñìîòðåòü.

Î òîì, êàê Ðàø ñòàë ñëóãîé îäíîãî äæåíòëüìåíà, è îá èçãíàíèè áåñà èç òåëà åãî äî÷åðè Ïîñëå òîãî êàê Ðàø îñòàâèë äîì êðåñòüÿíèíà, ïîøåë îí îïÿòü ïî ñâåòó â ïîèñêàõ ïðèêëþ÷åíèé. Äîëãî îí øåë, ïîêà íå óâèäåë íàêîíåö äîì íåêîåãî äæåíòëüìåíà, ê êîòîðîìó è íàïðàâèëñÿ. Ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî â ýòî âðåìÿ ñàì äæåíòëüìåí êàê ðàç ïðîãóëèâàëñÿ âîçëå âîðîò. Ïîäîøåë ê íåìó

Ðàø, ñíÿë øàïêó è ïðèâåòñòâîâàë òàêèìè ñëîâàìè:  Áóäü âåñåë, äîáðûé äæåíòëüìåí!  È òû òàêæå,  îòâå÷àë òîò.  Ãîñïîäèí,  ïðîäîëæàë Ðàø,  ÿ áåäíûé ìîëîäîé ÷åëîâåê, íåò ó ìåíÿ ñëóæáû, è ïîòîìó èùó ÿ ñåáå äîáðîãî õîçÿèíà.  À èç êàêîé ñòîðîíû òû ðîäîì?  ñïðîñèë åãî äæåíòëüìåí.  Ãîñïîäèí,  ìîëâèë Ðàø,  ðîäèëñÿ ÿ äàëåêî îòñþäà è ìíîãî ìèëü ïðîøåë â ïîèñêàõ õîðîøåé ñëóæáû, íî íè÷åãî íå íàøåë.  À ÷òî òû óìååøü äåëàòü?  ïîèíòåðåñîâàëñÿ äæåíòëüìåí.  È êàê òåáÿ çîâóò?  Ãîñïîäèí,  áûë åãî îòâåò,  ÿ ìîãó äåëàòü âñå, ÷òî òû òîëüêî ïîæåëàåøü, à çîâóò ìåíÿ Ðàø. Òîãäà äæåíòëüìåí åìó è ãîâîðèò:  Îñòàâàéñÿ çäåñü, Ðàø, ÿ áåðó òåáÿ ê ñåáå íà ñëóæáó. Óñëûøàâ òàêèå ñëîâà, Ðàø ïîáëàãîäàðèë åãî è îñòàëñÿ. Ïîòîì, ðàçãîâàðèâàÿ ñ íîâûì ñëóãîé, äæåíòëüìåí ñïðîñèë:  Ðàø, òû ìíîãî ñòðàíñòâîâàë, áûâàë â ÷ó-

æèõ ñòðàíàõ, íå çíàåøü ëè òû, ãäå ìíå íàéòè ÷åëîâåêà, êîòîðûé ìîã áû èçãíàòü áåñà èç òåëà æåíùèíû?  Ãîñïîäèí,  óäèâèëñÿ Ðàø,  ïî÷åìó òû ìåíÿ îá ýòîì ñïðàøèâàåøü?  Ñåé÷àñ îáúÿñíþ,  îòâåòèë åãî õîçÿèí.  Åñòü ó ìåíÿ äî÷ü, ìîëîäàÿ è êðàñèâàÿ, îäíàêî îíà íå â ñåáå, è êàæåòñÿ ìíå, ÷òî â òåëî åå âîøåë êàêîé-òî äåìîí.  Ãîñïîäèí, äîçâîëü ìíå âçãëÿíóòü íà íåå,  ïîïðîñèë Ðàø,  è ÿ òóò æå íàéäó äëÿ íåå ëåêàðñòâî. Òîãäà ïðèâåë äæåíòëüìåí íîâîãî ñëóãó â äîì è ïîêàçàë åìó ñâîþ äî÷ü. Óâèäåâ åå, Ðàø ñðàçó ïîíÿë, ÷òî íàõîäèòñÿ âíóòðè åå òåëà, è òàê ñêàçàë åå îòöó:  Ãîñïîäèí, ÿ çíàþ, êòî ìîæåò åé ïîìî÷ü.  ×òî æ,  îòâåòèë äæåíòëüìåí,  íàéäè ýòîãî ÷åëîâåêà, è ÿ ùåäðî îòáëàãîäàðþ åãî çà òðóäû, è òåáÿ òîæå.  Ãîñïîäèí, âîò ÷òî íàäî ñäåëàòü: ìèëÿõ â ñîðîêà èëè ïÿòèäåñÿòè îòñþäà åñòü îäèí ìîíàñòûðü, ãäå ÿ äîëãîå âðåìÿ áûë ñëóãîþ, è òàìîø-

íèé ïðèîð â ýòîé íàóêå ïðåóñïåë. Áóäü îí ñåé÷àñ çäåñü, òâîåé äî÷åðè ïîëåã÷àëî áû óæå ÷åðåç ÷àñ. Óñëûøàâ òàêèå ñëîâà Ðàøà, äæåíòëüìåí âîçðàäîâàëñÿ â ñåðäöå ñâîåì äîáðîé âåñòè. È âîò íà ñëåäóþùåå óòðî ïîñëàë îí ñâîåãî ñëóãó â òîò ìîíàñòûðü ñ ïèñüìîì, â êîòîðîì ïðîñèë ïðèîðà ïðèåõàòü ê íåìó îáñóäèòü îäíî äåëî. Ïðèîð, ïðî÷èòàâ ïèñüìî è óçíàâ, çà êàêîé íàäîáíîñòüþ åãî çîâóò, ïðèãîòîâèëñÿ åõàòü âìåñòå ñ ïîñûëüíûì. Òàê îíè è îòïðàâèëèñü âìåñòå, à ÷åðåç äåíü ïðèáûëè â äîì äæåíòëüìåíà. Òîò, óñëûøàâ î ïðèåçäå ïðèîðà, îáðàäîâàëñÿ è ïîáåæàë ê âîðîòàì åãî âñòðå÷àòü. Ïðèíÿë îí íàñòîÿòåëÿ ñ áîëüøèì ïî÷åòîì è ïðîâîäèë â äîì, ãäå ïðèêàçàë ñëóãàì íàïîëíèòü êóáêè âèíîì, ÷òîáû îíè ñ ïðèîðîì ìîãëè âûïèòü âìåñòå. È âîò, óòîëèâ æàæäó è ïîäêðåïèâ ñèëû, âûøëè îíè â ïðåêðàñíûé ñàä è ñòàëè ðàçãîâàðèâàòü î ìíîãèõ âåùàõ, à êîãäà áåñåäà èõ ïîäîøëà ê êîíöó, ìîëâèë äæåíòëüìåí:  Ñýð, ïîñëàë ÿ çà âàìè âîò ïî êàêîé ïðè÷èíå. Åñòü ó ìåíÿ äî÷ü, êîòîðàÿ ñèëüíî ïîâðåäèëàñü â ðàññóäêå, è ÿ áîþñü, ÷òî òåëîì åå çàâëàäåë êàêîé-òî çëîé äóõ. Îäèí ìîé ñëóãà, êîòîðûé

äîëãî æèë â âàøåì ìîíàñòûðå, ãîâîðèò, ÷òî âû ìîæåòå åé ïîìî÷ü.  Ñýð,  îòâå÷àë ïðèîð,  à êàê èìÿ âàøåãî ñëóãè? Äæåíòëüìåí ñêàçàë, ÷òî åãî çîâóò Ðàø. Ïðèîð, óñëûøàâ ýòî èìÿ, ñðàçó ïîíÿë, î êîì èäåò ðå÷ü, è ïîïðîñèë äæåíòëüìåíà:  Ñýð, ïóñòü âàøà äî÷ü ïðèäåò êî ìíå íåìåäëåííî, è ÿ ñ Áîæüåé ïîìîùüþ íàäåþñü íàéòè äëÿ íåå ëåêàðñòâî. Îáðàäîâàëñÿ

äæåíòëüìåí,

óñëûøàâ

òàêèå

ñëîâà ïðèîðà, è òóò æå ïîñëàë çà äî÷åðüþ. Êîãäà îíà ïðèøëà, ïðèîð âåëåë åé âñòàòü íà êîëåíè è òî æå ñàìîå âåëåë ñäåëàòü ìàòåðè, è îòöó åå, è âñåì, êòî òàì åùå áûë, è ñêàçàë, ÷òîáû îíè ìîëèëè Ãîñïîäà çà äåâóøêó. Ñàì æå ïðîèçíåñ íàä íåé íåñêîëüêî ìîëèòâ, ïîäíÿë ðóêó è áëàãîñëîâèë áîëüíóþ, îò÷åãî èçî ðòà åå ñðàçó âûëåòåë îãðîìíûé äåìîí. À ïðèîð çàêëÿë òîãî äåìîíà òàê, ÷òî òîò íèêîãäà áîëüøå íå ñìåë ïðèõîäèòü â äîì äæåíòëüìåíà. Äåâóøêà æå ñíîâà ïðèøëà â ñåáÿ è ñòàëà çäîðîâà è äóøîþ, è òåëîì. Ïîñëå ýòîãî çàõîòåë äæåíòëüìåí íàãðàäèòü

ïðèîðà çíà÷èòåëüíîé ñóììîé äåíåã çà åãî òðóäû, íî òîò îòêàçàëñÿ è òàê åìó ìîëâèë:  Ñýð, â ìîåì ìîíàñòûðå ñòðîèòñÿ íîâàÿ öåðêîâü, è ìíå íå õâàòàåò æåëåçà ïîêðûòü êðûøó. Ìíå ãîâîðèëè, ÷òî â âàøèõ ìåñòàõ ýòîãî òîâàðà â èçîáèëèè. Ïîýòîìó, åñëè âû ñîáëàãîâîëèòå äàòü ìíå ñòîëüêî æåëåçà, ñêîëüêî ìíå íåîáõîäèìî, òî ÿ è ìîè áðàòüÿ âå÷íî áóäåì çà âàñ Áîãà ìîëèòü è âàøå èìÿ áóäåò óïîìèíàòüñÿ â ñëóæáàõ, ïîêà ñâåò ñòîèò.  Áåðèòå, ñêîëüêî õîòèòå,  îòâå÷àë íà ýòî äæåíòëüìåí.  Íî òîëüêî êàê âû åãî ïîâåçåòå?  Îá ýòîì íå áåñïîêîéòåñü,  ìîëâèë ïðèîð. Òîãäà äæåíòëüìåí ïîäâåë åãî ê áîëüøîé êó÷å æåëåçà è ïîïðîñèë âçÿòü ñòîëüêî, ñêîëüêî îí ïîæåëàåò. Ïðèîð òóò æå êëèêíóë Ðàøà è ïðèêàçàë åìó âçâàëèòü íà øåþ ñòîëüêî æåëåçà, ñêîëüêî íåîáõîäèìî äëÿ ïîêðûòèÿ êðûøè, ñíåñòè åãî äîìîé è ñðàçó æå âîçâðàùàòüñÿ îáðàòíî. Âçâàëèë Ðàø æåëåçî ñåáå íà øåþ è ïîíåñ åãî äîìîé, à ÷åðåç ïîë÷àñà âåðíóëñÿ. Ïîïðîùàëñÿ òîãäà ïðèîð ñ äæåíòëüìåíîì è âåëåë Ðàøó îòíåñòè åãî äîìîé. Ïîñàäèë åãî Ðàø ñåáå íà øåþ, è ÷åðåç ÷åòâåðòü

÷àñà áûëè îíè óæå äîìà. Ïîñëå ýòîãî ïðèîð âåðíóë Ðàøó åãî èñòèííûé îáëèê è ïðèêàçàë îòïðàâëÿòüñÿ â ñòàðûé çàìîê, ÷òî ñòîÿë â ãëóõîì ëåñó, çàòâîðèòüñÿ òàì è íèêîãäà áîëüøå íå âûõîäèòü íàðóæó. Îò ýòîãî äåìîíà è îò âñåõ äðóãèõ äåìîíîâ äà îáîðîíèò íàñ Âñåìèëîñòèâûé Ãîñïîäü. Àìèíü.

ÁÈÁËÈÎÃÐÀÔÈß

Òåêñòû ðîìàíîâ ïóáëèêóþòñÿ ïî èçäàíèÿì: ¾Êíèãà î æèçíè Âåðãèëèÿ, è î åãî ñìåðòè, è î ìíîãèõ ÷óäåñàõ, êîòîðûå îí ñîâåðøèë áëàãîäàðÿ êîëäîâñòâó è íåêðîìàíòèè ïðè ïîìîùè äüÿâîëîâ ïðåèñïîäíåé¿. The lyfe of Virgilius with many dyuers consaytes he dyd. Emprynted in the city of Anwarpe By me John Doesborcke dwellynge at carmer porte // Early English Prose Romances with Bibliographical and Historical Introductions / Ed. by William J. Thorns. Second. Ed. London, 1858. Vol. II. Virgilius. Robin Hood. George A Green. Tom a Lincolne. P. 1-59. ¾Çíàìåíèòàÿ èñòîðèÿ ìîíàõà Áýêîíà, ñîäåðæàùàÿ òàêæå ÷óäåñà, ñîâåðøåííûå èì ïðè æèçíè, è ðàññêàç î åãî ñìåðòè ñ îïèñàíèÿìè æèçíè è ñìåðòè äâóõ âîëøåáíèêîâ, Áàíäæè è Âàíäåðìàñòà. ×ðåçâû÷àéíî çàíèìàòåëüíîå è ïîó÷èòåëüíîå ÷òåíèå¿. The Famout Historic of Fryer Bacon, containing the wonderfull things that he did in his life also the manner of his death; With the lives and deaths of

the two conjurers, Bungye and Vandermast. Very pleasant

and

delightfull

to

be

read.

Printed

at

London by E. A. for Francis Groue, and are to be sold at his shop, at the upper-end of Snow-hill, against the Sarazens head. 1630 // Early English Prose Romances with Bibliographical and Historical Introductions / Ed. by William J. Thorns. Second. Ed. London, 1858. Vol. I. Robert the Deuyll. Frier Bacon. Frier Rush. P. 179-250. ¾Æèçíü Ðîáåðòà Äüÿâîëà, ïðîñëàâèâøåãîñÿ ñâîèìè ïîðîêàìè, îäíàêî íàçâàííîãî âïîñëåäñòâèè ñëóãîé Ãîñïîäà¿. The

lyfe

of

the

most feerfullest and unmercyfullest and myscheuous Robert the Deuyll, whiche was afterwarde called the Seruaunt of our Lorde Jhesu Cryste. Emprynted in Flete-strete in the sygne of the sonne, by Wynkyn de Worde // Early English Prose Romances with Bibliographical and Historical Introductions / Ed. by William J. Thorns. Second. Ed. London, 1858. Vol. I. Robert the Deuyll. Frier Bacon. Frier Rush. P. 1-56. ¾Èñòîðèÿ áðàòà Ðàøà, î òîì, êàê îí ïðèøåë â àááàòñòâî íàíèìàòüñÿ íà ñëóæáó, è áûë ïðèíÿò

ïðèîðîì, è íàçíà÷åí ïîâàðåíêîì¿.

The Historic Frier Rush: how He came to a house

of

Religion

to

seeke

Service,

and

being

entertained by the Priour, was rst made Under Cooke. Being full of pleasant mirth and delight for young people. Imprinted at London By Edw. All-De, Dwelling Neere Christ-Church. 1620 // Early English Prose Romances with Bibliographical and Historical Introductions / Ed. by William J. Thorns. Second. Ed. London, 1858. Vol. I. Robert the Deuyll. Frier Bacon. Frier Rush. P. 251  304.

Íàèáîëåå ïîäðîáíûì èññëåäîâàíèåì ïðåäàíèé î Âåðãèëèè, áûòîâàâøèõ â Ñðåäíèå âåêà, ÿâëÿåòñÿ ðàáîòà: Spargojohn Webster. Virgil the Necromancer: Studies in Vir-gilian Legends. Camb., Mass. 1934. (Òåêñò èñòîðèè î Âåðãèëèè â êîðçèíå öèòèðóåòñÿ ïî ýòîé êíèãå, ñ. 372  373.)

Âî âñòóïèòåëüíîé ñòàòüå öèòèðóþòñÿ ïðîèçâåäåíèÿ ñðåäíåâåêîâûõ àâòîðîâ è ïèñàòåëåé Íîâîãî âðåìåíè: Àëåêñàíäð Íåêàì ¾Î ïðèðîäå âåùåé¿  Alexandri Neckami. De naturis libri duo / Ed. Th. Wright. London, 1863.

ÀëúáåðèêèçìîíàñòûðÿÒðåõÈñòî÷íèêîâ ¾Õðîíèêà¿  Chronica Albrici monachi trium fontium

a

monacho

novi monasterii Hoiensis interpolata / Ed. P. Scheffer-Boichorst // Monumenta Germaniae historica, Scriptores. T. XXIII. Hannoverae, 1874. P. 631-950.

ÑýðÒîìàñÁðàóí ¾Î âñåîáùèõ çàáëóæäåíèÿõ¿  The Works of Sir Thomas Browne. Vol. II. Pseudodoxia Epidemica. Books I-VII / Ed. G. Keynes. Chicago, 1964.

Âèíñåíò èç Áîâý ¾Èñòîðè÷åñêîå

çåðöà-

ëî¿  Vincentii Bellovacensis Speculum Historiale.

Strassburg, 1473. Vol. I IV

ÃèðàëúäÓýëüñêèé ¾Ïóòåøåñòâèå ïî Óýëüñó¿ Giraldi

Cambrensis.

Itinerarium Kambriae. Descriptio Kam-briae / Ed. J. F. Dimock // Giraldi Cambrensis. Opera / Ed. J. S. Brewer, J. F. Dimock, G. F. Warner. London, 1868. Vol. VI.

ÃåðâàçèéÒèëúñáåðèéñêèé ¾Èìïåðàòîðñêèå

äîñó-

ãè¿  Gewasius Tilsberiensis. Otia Imperialia / Ed. G. W. Leibnitz // Scriptore rerum Bruns-vicensium. Hannover, 1707-1710. Vol. I. S. 881-1004. Vol. II. S. 751-784. Des Gervasius von Tilbury Otia Imperialia / Hrsgbn. von F.Leibrecht. Hannover, 1856.

ÈîàííÑîëñáåðèéñêèé ¾Ïîëèêðàòèê¿



Joannis

Saresberiensis

Policratici libri VIII / Ed. C.C. Ñ J.Webb. Oxford, 1909.

ÊîíðàäÊâåðôóðòñêèé Ïîñëàíèå  Arnoldi Chronica Sclavorum / Ex rec. I. M. Lappenberg. Hannoverae, 1868. S. 174183.

ÓîëòåðMan ¾Ïðèäâîðíàÿ ìàåòà¿  Map W. De Nugis Curialiurn  Courtiers' Tries / Ed. and transl. M. R. James; Rev. by C. N. L. Brooke and R. A. B. Mynors. Oxford, 1983. ¾Ïëàâàíèå ëîäêè òðåõ ñûíîâåé Êîíàëëà¿  The Voyage of Hui Corra / Ed. W. Stokes // Revue Celtique. 1893. XIV. P. 26-63.

Ðóêîïèñü XIV âåêà ñ èñòîðèåé î íàéäåííîé åâðååì êíèãå Exempla aus Handschriften des Mittelalters / Herausge-geben von J. Klapper. Heidelberg, 1911. S. 63-64.

ÖåçàðèéÃåéñòåðáàõñêèé ¾Äèàëîãè î ÷óäåñàõ¿  Caesarii Heisterbacensis, mon-achi

ordinis Cisterciensis, Dialogue Miraculorum / Rec. J. Strange. Vol. 1-É. Coloniae, Bonnae et Bruxellis, 1851.

ßêîâÂîðàãèíñêèé

¾Çîëîòàÿ

ëåãåíäà¿



Jacobi

a

Voragine

Legenda Aurea vulgo Historia Lombardica dicta / Rec. Th. Graesse. Lipsae, 1850.

PDF Generation Generated on 1 íîÿáðÿ 2008 ã. by 3.14

http://www.fb2pdf.com/

fb2pdf

version